Recykling na placu budowy

T E C HN I K A – R E CYKLIN G
Recykling na placu budowy
Odpady z opakowań czy resztek materiałów powstające w procesie budowlanym są wywożone
poza plac budowy, aby tam ulec przetworzeniu. Są jednak sposoby, aby uciążliwe resztki
czy opakowania po materiale wykorzystać na miejscu. Bohaterem artykułu będzie styropian.
Recykling na placu budowy –
co to takiego?
Dla przeciętnego pracownika budowlanego recykling się kojarzy się zazwyczaj z
odległą fabryką, do której zwozi się śmieci, aby przerobić je na coś pożytecznego.
Odpady z opakowań czy resztek materiałów powstające w procesie budowlanym
są wywożone poza plac budowy, aby tam
ulec przetworzeniu. Takie postępowanie
z odpadami jest kosztowne, bo: trzeba je
wszystkie zebrać i posortować, wywieźć
czasami dość daleko, a następnie nierzadko dopłacić recyklerowi, aby zechciał je
od nas odebrać. Nic więc dziwnego, że
często na budowie pojawiają się różni
„racjonalizatorzy”, którzy wynajdą sposób, aby tam powstałe odpady zakopać
lub „wywieźć w nieznanym kierunku”.
Jest to, co prawda niezgodne z prawem,
ale ze względu na korzyści finansowe takie kuszące! Czy można znaleźć sposób
na to, aby pozbyć się niepotrzebnych
śmieci, a jednocześnie zaoszczędzić pieniądze lub – być może – wręcz na tym
zarobić? I wszystko w zgodzie z prawem?
Tak, istnieje taki sposób, a właściwie jest
wiele takich sposobów, zebranych pod
wspólną nazwą „recyklingu lokalnego”.
Co to jest recykling lokalny?
Recykling lokalny to po prostu zbiór różnych technik i technologii, dzięki którym
z rzeczy uznanych za niepotrzebne uzyskamy materiały, które będziemy mogli
użyć na miejscu bez ich kosztownego
transportu. Technologie te powinny być
możliwe do wykonania na istniejących
urządzeniach lub takich, które można
8
niedrogo dokupić. Otrzymywane materiały powinny znaleźć zastosowanie w
procesie produkcyjnym lub budowlanym. Ze wszystkich przemysłowych źródeł powstawania odpadów plac budowy
wydaje się być najlepszym miejscem dla
realizacji idei recyklingu lokalnego: pojawiają się tam różnorakie odpady i resztki, znaleźć można bardzo szeroka gamę
urządzeń przemysłowych, które da się
wykorzystać do recyklingu.
W roli głównej: styropian
W myśl obowiązującego prawa odpadem
staje się materiał/ resztka, która niewykorzystana opuszcza plac budowy i nie
ma cech handlowych. Na terenie placu
budowy odpowiednio zabezpieczone
resztki materiałów budowlanych nie
są odpadem i można z nimi dość swobodnie dysponować. Na przykład przekształcić je w inny materiał budowlany,
który wykorzystamy na miejscu.
Korzyści ze stosowania idei recyklingu lokalnego są dwojakiego rodzaju:
po pierwsze – nie płacimy za wywóz i
utylizację odpadów, po drugie – dzięki
wytworzeniu we własnym zakresie materiałów budowlanych z odzysku możemy
zaoszczędzić na zakupie nowych materiałów.
Niniejszy mini cykl artykułów ma za zadanie opis najprostszych sposobów wykorzystania najczęściej spotykanych na
placu budowy odpadów. Gwiazdą dzisiejszego odcinka jest styropian oraz jego
młodsza siostra: pianka poliuretanowa.
Spieniony polistyren spotyka się na budowie w dwóch postaciach: jako styropian – ten w postaci sprasowanych
Dachy 5/2011
granulek oraz styrodur – ten w postaci
jednolitej pianki. Pianka poliuretanowa
występuje w postaci płyt ocieplających
lub w postaci kleju-pianki do klejenia
styropianu i osadzania stolarki. Pianka
jako klej często towarzyszy styropianowi jako zanieczyszczenie. Zostanie więc
omówiona przy okazji technik recyklingu
styropianu.
Styropian to najbardziej popularny materiał ociepleniowy występujący na polskich budowach. Jest tani, doskonale
izoluje, łatwy w stosowaniu, przyjazny
człowiekowi. Nic więc dziwnego, że stosuje się go powszechnie. Ponieważ jest
go dużo, jest lekki i biały, więc bardzo widoczny w dużym promieniu od budowy.
Recykling styropianu na placu budowy
pozwoli w pierwszej kolejności na pozbycie się zewnętrznych oznak bałaganu,
jaki przysłowiowo przypisuje się polskiej
budowie.
Rozdrabnianie styropianu
Aby otrzymać z resztek styropianu użyteczne materiały możemy go rozdrobnić
lub rozpuścić w rozpuszczalniku. Najpierw rozdrabnianie styropianu. Jest to
dość łatwa operacja. Najlepiej jest wykonać ją za pomocą rozdrabniacza rolniczego typu bąk.
Rozdrabniacz taki można zakupić lub
wypożyczyć od zaprzyjaźnionego rolnika. Przy przygotowywaniu rozdrabniacza do styropianu należy pamiętać o
włożeniu odpowiednich siatek na kanałach wyjściowych. Najlepsze będą takie o
średnicy oczka 6÷8 mm. Należy również
pamiętać o odpowiednio dużych workach na gotowy przemiał i pokrywce na
TECH NIKA – RECYKL I NG
 Rozdrabniacz rolniczy nadaje się do
rozkruszania styropianu
lej zasypowy. Taka maszyna poradzi sobie
z rozdrabnianiem styropianu, styroduru,
pianki poliuretanowej. Niewielka ilość
zaprawy, jaka towarzyszy styropianowi,
również nie będzie przeszkodą w mieleniu, spowoduje tylko konieczność częstszego ostrzenia noży rozdrabniarki. Tak
rozdrobniony styropian jest podstawą do
różnych budowlanych zastosowań, jak:
l zasypka izolacyjna
Rozdrobniony styropian jest doskonałym zasypowym materiałem izolacyjnym – posiada nawet lepsze parametry termiczne niż lity styropian.
Używać go można wszędzie tam,
gdzie występują pustki powietrzne
w konstrukcji budynku, w murach i
w stropach. Należy go zabezpieczyć
przed wilgocią i przed gryzoniami –
bardzo lubią zakładać sobie gniazda
w ciepłym i przytulnym styropianie.
Oczywiście wcześniej trzeba przewidzieć występowanie takich pustek.
Dodatek do styropianu resztek pianki zupełnie nie przeszkadza, resztki
zaprawy również nie są żadną przeszkodą.
l spulchniacz gleby
Gleba wokół budynku po zakończonym procesie budowy wygląda jak z
księżyca, nawet wyrównanie terenu
niewiele pomaga. W wyniku kontaktu z ciężkim sprzętem budowlanym
gleba traci swoją przestrzenną strukturę i staje się zbita, pozbawiona po-
wietrza, dzięki któremu rosną rośliny
i inne drobnoustroje. Aby poprawić
strukturę gleb ciężkich gliniastych
ogrodnicy często dodają do niej rozdrobnionych materiałów budowlanych: keramzytu lub styropianu. Oba
te materiały sprawiają, że wzrasta napowietrzenie gleby. W granulkach kumuluje się nadmiar wody i zawartych
w niej soli mineralnych. Dzięki temu
gleba posiada lepsze warunki do rozwoju roślin i większych plonów. A my
na budowie mamy zdewastowaną często gliniastą glebę i nadmiar styropianu… Dlatego możemy wykorzystać
ten zbieg okoliczności i połączyć te
okoliczności. Dozowanie styropianu
do gleby należy prowadzić pod nadzorem ogrodnika. On wskaże ile i jak
głęboko przemieszać glebę. Uwaga:
należy to wykonywać w bezwietrzny
dzień. Dodatek do rozdrobnionego
styropianu pianki poliuretanowej ma
obojętny wpływ na zastosowanie w
glebie. Dodatek resztek zaprawy do
rozkruszu styropianowego zmniejszy kwasowość gleby – często jest to
wręcz korzystne.
l składnik tynków i betonów
Pokruszony styropian często jest wykorzystywany jako zamiennik kruszyw
budowlanych. Opracowane są różnego rodzaju styrobetony i styrotynki –
receptury materiałów budowlanych,
w których rozdrobniony styropian
jest istotnym składnikiem. Otrzymuje
się je zastępując część kruszywa mineralnego rozdrobnionym styropianem. Czasem dodatkowo stosuje się
niewielką ilość środka powierzchniowo czynnego ułatwiającego łączenie
się składników. Materiały budowlane
z dodatkiem styropianu są: lżejsze,
 Styrobeton na stropie
Dachy 5/2011
cieplejsze, lepiej tłumią dźwięki i wibracje, no i oczywiście kosztuje mniej
niż ich mineralne odpowiedniki. Produkty te stosuje się w budownictwie
przemysłowym i mieszkaniowym
jako podkłady podłogowe, warstwy
wyrównujące, warstwy izolacyjne dachów płaskich i spadzistych oraz tynki dźwięko- i ciepłochronne. Przygotowanie takiej zaprawy odbywa się w
klasycznych betoniarkach. Najpierw
mieszamy wodę z cementem i ew.
wapnem; na tym etapie dodaje się też
środki chemiczne, a następnie rozkrusz styropianowy. Po dokładnym
wymieszaniu uzupełnia się mieszankę
piaskiem lub żwirem. Korzystne jest,
gdy betoniarkę wyposażymy w zamykany dekiel zapobiegający wywiewaniu lekkiego styropianu. Do wyrobu
tynków styropian powinien być zmielony na drobniejsze ziarna, ok. 2÷3
mm. Zawartość w styropianie pianki
poliuretanowej lub resztek zaprawy
nie przeszkadza w przygotowywaniu
mieszanki.
Zastosowanie rozkruszonego styropianu
jest oczywiście szersze – ja skupiłem się
tylko na tych, które mają związek z technikami budowlanymi.
Rozpuszczanie styropianu
Styropian jest materiałem, który w 98%
składa się powietrza, a w 2% z polistyrenu. Polistyren rozpuszcza się stosunkowo łatwo w wielu rozpuszczalnikach
organicznych, których powszechnie używa się w wyrobach malarskich i lepikach.
Gdy dojdzie do kontaktu styropianu z
rozpuszczalnikiem, to polistyren rozpuści się, a powietrze dołączy do atmosfery. Stąd powstał mit o tym, że styropian
samoistnie zanika. Do rozpuszczania
styropianu można użyć całego szeregu
dostępnych w handlu rozpuszczalników:
benzenu, toluenu, ksylenu, farbasolu, nitro, octanu etylu, octanu butylu, terpentyny, itp.
Rozpuszczanie styropianu najlepiej przeprowadzić w dużej beczce wyposażonej
w dość szczelne zamknięcie (żeby rozpuszczalnik nie parował), umieszczonej
w zacienionym miejscu. Jeżeli odpadów
styropianowych jest stosunkowo niedużo, to rozpuszczą się one bez mieszania,
jeśli ilości są większe, przyda się miesza-
9
T E C HN I K A – R E CYKLIN G
dło – wystarczy wiertarka z mieszadłem
do zapraw. Rozpuszczanie prowadzimy
aż do nasycenia. Po pewnym czasie po
lepkości będziemy w stanie oszacować
stężenie roztworu. W czasie rozpuszczania towarzysząca styropianowi pianka
poliuretanowa nie rozpuszcza się i pływa
na powierzchni roztworu. Należy ją zebrać i usunąć z pojemnika. Resztki zaprawy w czasie rozpuszczania opadną na
dno i nie będą przeszkadzać. W czystym
styropianie po rozpuszczeniu pojawi się
niewielkie zmętnienie, które po pewnym
czasie opadnie na dno w postaci ciemnobrązowego osadu. Jest to tzw. HCBD
(heksabromocyklododekan), dodatek do
styropianu nadający mu własności samogasnące (styropiany opakowaniowe go
nie posiadają). Jest on bardzo cenny dla
producentów styropianu. Chętnie odkupią od nas ten osad pod warunkiem, że
będzie wolny od piasku i zaprawy.
Hydroizolacja
Roztwór styropianu możemy wykorzystać do zabezpieczania budowli przed
wpływem wody. Należy jednak dodać do
niego niewielką ilość pewnej substancji
poprawiającej elastyczność generowanej
błony polimerowej. Takie preparaty są
produkowane na rynek przez firmy oferujące materiały izolacyjne. Zazwyczaj
barwią oni dodatkowo roztwór na żółto
lub niebiesko dla celów informacyjno–
dekoracyjnych. My przystępując do re-
Paliwo do diesla
 Nakładanie hydroizolacyjnego styrozolu
powstałego na bazie styropianu
cyklingu lokalnego nie musimy się bawić
w taką estetykę (która kosztuje). Zdjęcie
obok pokazuje podłogę w pomieszczeniu zaizolowaną takim preparatem.
Dzięki swoim własnościom roztwór styropianu może być stosowany w pracach
izolacyjnych w bardzo zróżnicowanych
warunkach. Są to m.in. podziemne części budynków (izolacje poziome, pionowe, podłóg układanych na gruncie),
konstrukcje płyt pod ciągami komunikacyjnymi (nad pomieszczeniami): tarasy,
balkony, loggie, dachy zielone (odwrócone), pomieszczenia „mokre” (kuchnie,
łazienki, łaźnie, pomieszczenia z mokrą
produkcją). Ponadto roztwór może być
stosowany do zabezpieczania żelbetowych płaszczy kominów energetycznych
i chłodni kominowych, płyt obornikowych i zbiorników na odpady bytowe,
basenów oraz zbiorników przeznaczonych do wody pitnej. Zastosowanie jest
bardzo szerokie – wszystko to dzięki
resztkom styropianu i niewielkiej ilości
rozpuszczalnika!
Klej, lakier, impregnat
 Podłoga zaizolowana roztworem styropianu
10
Roztwór polistyrenu można rozcieńczyć
do wymaganej lepkości i użyć go jako
kleju wodoodpornego, lakieru czy impregnatu do drewna, np. ogrodowego.
Klej będzie posiadał największą lepkość,
lakier pośrednią, a impregnat do drewna
najmniejszą, dzięki czemu będzie głęboko penetrował strukturę drewna. Do
impregnatu nie trzeba dodawać środka
zwiększającego elastyczność polimerycznej powłoki. Dzięki niskim cenom
otrzymanego impregnatu (tylko cena
rozpuszczalnika) można sobie pozwolić
na impregnację zanurzeniową detalu, co
w przypadku gotowego impregnatu byłoby zbyt kosztowne.
Dachy 5/2011
Naukowcy z Iowa State University (USA)
odkryli, że styropian można rozpuścić w
biodieslu, czyli metyloestrach kwasów
tłuszczowych. Styropian rozpuszcza się
w nich tak samo dobrze jak w przytoczonych wcześniej rozpuszczalnikach tylko
wolniej. Badacze stwierdzili również, że
dodatek 5% wagowych rozpuszczonego polistyrenu do biodiesla nie wpływa
negatywnie na pracę silnika, jego osiągi,
dynamikę pracy oraz żywotność. W skrócie można powiedzieć, że bezkarnie do
paliwa można dodać 5% styropianu. Badania były prowadzone na silnikach diesla stosowanych do napędu samochodów
osobowych, które jak wiadomo są bardziej wrażliwe na jakość paliwa. Pamiętać
należy, że styropian budowlany zawiera
dodatek ograniczający palenie, którego
musimy się pozbyć przed zastosowaniem
roztworu jako paliwa. Wystarczy w tym
celu po rozpuszczeniu styropianu poczekać, aż roztwór się wyklaruje, a następnie
zlać klarowną ciecz do czystego zbiornika. Klarowny roztwór nie zawiera już
HCBD. Trzeba jednak dodać, że polskie
prawo nie pozwala na takie wzbogacanie
paliw silnikowych – no, ale prawo zawsze
można zmienić…
Podsumowanie
Jak widzimy, tylko na bazie jednego odpadu można przygotować wiele interesujących materiałów: klej, lakier, impregnat,
hydroizolację i paliwo silnikowe, spulchniacz do gleby, zasypka cieplna, składnik
betonów. Używane do tego maszyny są
nieskomplikowane i niedrogie. Mam nadzieję, że zachęci to Państwa do wypróbowywania opisanych powyżej technik
we własnym zakresie. W razie wątpliwości zainteresowanym służę pomocą (kontakt przez redakcję).
W następnym odcinku zobaczymy, co da
się uzyskać z innych odpadów budowlanych.
Jerzy Żelaziński