Warszawska Giełda Towarowa SA - e-WGT
Transkrypt
Warszawska Giełda Towarowa SA - e-WGT
Warszawska Giełda Towarowa S.A. HISTORIA ŚWIATOWYCH GIEŁD TOWAROWYCH Giełdy towarowe to takie rynki formalne, na których w określonym czasie i w określonym miejscu dochodzi do przeciwstawienia podaży i popytu oraz kupna i sprzedaży towarów masowych, wysoce ujednoliconych pod względem stopnia jakości. Podstawowym zadaniem giełdy jest usprawnienie obrotu krajowego i zagranicznego, ułatwianie kontaktów handlowych, oraz kształtowanie koniunktury. Giełdy towarowe to takie rynki formalne, na których w określonym czasie i w określonym miejscu dochodzi do przeciwstawienia podaży i popytu oraz kupna i sprzedaży towarów masowych, wysoce ujednoliconych pod względem stopnia jakości. Pojęcie giełdy początkowo odnoszono do giełd pieniężnych, tj. organizacji, których członkowie spotykali się na zebraniach w wyznaczonym miejscu i czasie w celu wykonywania czynności bankierskich. Zanim powstały giełdy, funkcjonowały rynki o niskim stopniu zorganizowania, takie jak: jarmarki i targi, które początkowo oznaczały doroczne zgromadzenia kupców. Wraz z upływem czasu określenia „giełda” zaczęto używać przy wszystkich, coraz liczniejszych zgromadzeniach handlowych. Targi wywodziły się z tradycji jarmarków, różniło je to, że posiadały stałą lokalizację. Te instytucje handlowe przeszły kolejne etapy, dzięki którym stopniowo przekształciły się we współczesne giełdy towarowe. Pierwszym etapem była sprzedaż większych partii towaru bez prezentowania go w całości, drugim wprowadzenie pośredników, trzecim zaś było wprowadzenie różnorodnych terminów i form płatności. Najstarsza giełda w Europie powstała w XVI wieku w Antwerpii, spekulowano na niej pieprzem. Następnie powstały giełdy w Lyonie i Amsterdamie. Giełda amsterdamska zasłynęła pierwszym kryzysem giełdowym, które miało miejsce w 1636 roku. Do najstarszych giełd europejskich należą: giełda londyńska [1536 r.], paryska [1724 r.], berlińska [1740 r.] i giełda wiedeńska [1771 r.]. Rynki terminowe znane już były w czasach starożytnej Grecji i Rzymu. W XIII wieku we Francji i Wielkiej Brytanii była już powszechnie znana praktyka obrotu towarami o znormalizowanej jakości opartej na dostawie odroczonej. Niewątpliwie największy wpływ na kształtowanie się giełd na świecie mają giełdy amerykańskie. Pierwsze giełdy założono w Nowym Jorku po 1725 r. Jedna, zlokalizowana na wschodnim końcu Wall Street, pośredniczyła w handlu pszenicą, tytoniem i niewolnikami. Druga przy Broad Street, prowadziła handel masłem i jajami. W marcu 1851 r. zawarto pierwszą transakcję terminową [transakcja obejmowała 3000 buszli kukurydzy z dostawą w czerwcu z Ul. Nowy Świat 6/12 00-400 Warszawa; e-mail: [email protected] Tel.: (022) 661-75-52; (022) 626-95-86; (022) 661-72-15 http://www.wgt.com.pl http://www.ewgt.com.pl Warszawska Giełda Towarowa S.A. ceną o 0,01 dolara niższą niż w marcu]. Transakcje terminowe początkowo były zawierane między krajowymi kupcami a odbiorcami terminowymi przy obustronnej intencji przekazania i przyjęcia towaru. W połowie lat pięćdziesiątych XIX w. transakcje terminowe często zmieniały właściciela zanim nastąpiło fizyczne przekazanie towaru zainteresowanemu. Z czasem wielu ludzi zaczęło handlować bez zamiaru odbioru zakupionych towarów”. Przeszło 100 lat temu stworzono pierwsze nowoczesne kontrakty „futures” na rynku zbożowym. Na początku drugiej połowy XIX wieku, Chicago było głównym centrum handlu zbożem na rynku amerykańskim, gdzie sprowadzano zboże produkowane na wschodnim wybrzeżu USA i stąd wysyłano je na zachód w celu zaopatrzenia osadników na wybrzeżu Pacyfiku. Powstał duży i szybko rozwijający się rynek gotówkowy. Uczestnicy tego rynku narażeni byli na ryzyko gwałtownych zmian cen towarów na skutek wpływu wielu czynników, w tym głównie pogodowych. Warunki atmosferyczne wpływały nie tylko na wielkość plonów, ale także na szlaki komunikacyjne, ponieważ transport zboża odbywał się systemem kanałów i jezior, które zamarzały podczas zimy. Mało rozwinięty system magazynowania zbóż skutecznie ograniczał możliwości łagodzenia skutków wpływu pogody na podaż i popyt. Na rynku zbożowym po stronie producentów jak i odbiorców dominowały duże podmioty, które specjalizowały się w tej jednej sferze działalności [farmerzy W marcu 1851 r. zawarprowadzący uprawy i kupcy zbożowi]. Podmioty te były to pierwszą transakcję zainteresowane głównie zagwarantowaniem sobie odpoterminową wiednio wysokiej marży zysku z ich głównej działalności, nawet za cenę rezygnacji z zysków nadzwyczajnych z tytułu odpowiednio korzystnie kształtującej się ceny. Poszukiwali możliwości przeniesienia ryzyka cenowego na stronę trzecią tego przedsięwzięcia. W tym samym czasie, wraz z rozwojem rynku finansowego i postępującym procesem kumulowania kapitału, pojawiła się grupa inwestorów finansowych tzw. spekulantów zainteresowanych przejmowaniem tego typu ryzyka finansowego w nadziei na osiągniecie dużego zysku. Zostały stworzone odpowiednie warunki infrastrukturalne, które były niezbędne do prawidłowego funkcjonowania giełdy terminowej. Infrastruktura i system regulacji nie był tworzony przez państwo, lecz przez samorząd gospodarczy. Przykładem może być Chicagowska Izba Handlowa. Była ona w stanie opracować efektywny system obrotu, który uwzględniał specyfikę uczestników rynku terminowego, dokonać standaryzacji instrumentów tak aby umożliwić powszechny obrót nimi i stworzyć system gwarancyjny w postaci izby rozliczeniowej, która gwarantowała bezpieczeństwo wszystkim uczestnikom obrotu. Stworzono instytucję, tzw. locals-inwestorów zawierających transakcję na rachunek własny bezpośrednio na parkiecie giełdy-pełniących funkcje odpowiadające roli market-makera [patrz: słownik pojęć]. W tych okolicznościach zbożowy rynek „futures” miał komfortowe warunki rozwoju, który był procesem wieloletnim przebiegającym stopniowo. Doskonalona Ul. Nowy Świat 6/12 00-400 Warszawa; e-mail: [email protected] Tel.: (022) 661-75-52; (022) 626-95-86; (022) 661-72-15 http://www.wgt.com.pl http://www.ewgt.com.pl Warszawska Giełda Towarowa S.A. była technika obrotu i rozliczeń, która wpływała na wzrost efektywności bezpieczeństwa transakcji. W 1975 roku utworzona została Commodity Futures Trading Commission [CFTC]Federalna Agencja Regulacji i Nadzoru nad rynkiem terminowym. Handel kontraktami „futures” w oparciu o: zboże, mąkę i bawełnę rozwinął się na dobre po wojnie domowej w USA. Do połowy lat siedemdziesiątych ubiegłego stulecia rynki terminowe rozwijały się dzięki rosnącej liczbie transakcji dotyczących kontraktów terminowych, opiewających na: pszenicę, kawę kakao, cukier, wieprzowinę oraz bawełnę. Załamanie się porozumień z międzynarodowej konferencji w Bretton Woods położyło obowiązywanie stałych parytetów walutowych i doprowadziło do powstania zakłóceń strukturalnych w dziedzinie stóp procentowych. Te zawirowania finansowe doprowadziły do rozwoju rynków terminowych „futures”. Pozwoliło to uczestnikom rynku asekurować się nie tylko przed ryzykiem związanym ze zmiennością stóp procentowych, ale także przed ryzykiem kursów wymiany walutowej. W 1972 roku wprowadzono do obrotu kontrakty terminowe typu „futures” na obce waluty. W 1975 roku wprowadzono do obrotu transakcje terminowe, w których przedmiotem obrotu stała się stopa procentowa danego aktywu. W 1981 roku wprowadzono innowację w kontraktach terminowych polegającą na tym, że zamiast ustalonej w kontrakcie dostawy kontrakt można zrealizować płacąc gotówką ostatniego dnia kontraktowego miesiąca. Gotówkowa realizacja kontraktu jest W 1972 roku wprowawygodnym narzędziem dla asekurujących się i stwadzono do obrotu kontrakrza dodatkowe możliwości handlu kontraktami, które ty terminowe typu „futujuż nie były obciążone wysokimi kosztami dostawy. res” na obce waluty. Na największych giełdach świata rocznie zawiera się miliony kontraktów „futures”. Na CBOT tylko w samym lutym 2009 roku zawarto aż 170 mln różnego rodzaju kontraktów terminowych futures i opcji na te kontrakty. HISTORIA POLSKICH GIEŁD TOWAROWYCH Giełdy w Polsce mają swój rodowód sięgający średniowiecza. „Związki handlowe z sąsiadami, zwłaszcza z państewkami niemieckimi, a także z Flandrią czy Francją, przybierały często formalny charakter [przykładem jest Hanza], co wyznaczało pewne standardy postępowania kupców. Nie ulega wątpliwości, że wpływy niemieckie były najsilniejsze, co uwidaczniało się zwłaszcza w trakcie tworzenia giełd towarowych po I wojnie światowej. Tradycje giełd towarowych, sięgają w Polsce końca XVIII wieku. Polska nazwa „giełda” wywodzi się od słowa „gildia”, oznaczającego zebranie, zgromadzenie kupców. Zgromadzenia te nawiązywały do Ul. Nowy Świat 6/12 00-400 Warszawa; e-mail: [email protected] Tel.: (022) 661-75-52; (022) 626-95-86; (022) 661-72-15 http://www.wgt.com.pl http://www.ewgt.com.pl Warszawska Giełda Towarowa S.A. zwyczajów innych krajów europejskich. Począwszy od 1775 r. kupcy warszawscy spotykali się dwa razy w tygodniu w celu omówienia najważniejszych spraw handlowych” . Pierwsza w Polsce giełda kupiecka została otwarta 12 maja 1817 roku w Pałacu Saskim w Warszawie na mocy postanowienia Księcia Namiestnika Królewskiego generała Zajączka. Giełda nie posiadała własnej osobowości prawnej, utrzymywana była z kasy miejskiej i wspomagana ze „skrzynki kupieckiej”. Bezpośredni nadzór nad giełdą sprawował Prezydent Miasta, a w późniejszym czasie Prezes Banku Polskiego. Giełda ta nie miała nigdy większego gospodarczego znaczenia, ponieważ jej obroty były małe, a wzmożony ruch był jedynie dwa razy w roku podczas „jarmarków walnych”, które odbywały w Warszawie od 1817 roku. W okresie międzywojennym w pierwszym okresie działało w Polsce sześć giełd towarowych. Na skutek wybuchu powstania listopadowego, działalność warszawskiej giełdy została przerwana do 1872 r. W XIX wieku powstały giełdy w Krakowie [1819], Lwowie [1866], Wrocławiu [1822]. Były to giełdy towarowo-pieniężne. Po uzyskaniu niepodległości w Polsce nastąpiło ożywienie giełd towarowych. W styczniu 1921 roku została wprowadzona nowa ustawa o organizacji giełd towarowych, która ujednolicała rozwiązania stosowane na giełdach funkcjonujących pod różnymi zaborami. W 1924 roku została zastąpiona przez Rozporządzenie Prezydenta Rzeczpospolitej. Akt prawny wraz z późniejszymi poprawkami z 1928 roku regulujący działalność giełd w okresie międzywojennym funkcjonuje do dzisiaj. Członkami giełd towarowych mogły być: osoby fizyczne, osoby prawne, organizacje spożywców i instytucje publiczne. Zakaz członkostwa mieli: czynni wojskowi, osoby duchowne, sędziowie zawodowi, urzędnicy państwowi, osoby skazane za wymienione w rozporządzeniu przestępstwa, osoby niewypłacalne i uznane za winne bankructwa i osoby wykluczone z giełdy. Pozwolenie na otwarcie giełdy towarowej wydawał Minister Przemysłu i Handlu po zapoznaniu się z opinią właściwych izb przemysłowo-handlowych. W przypadku giełd, na których handlowano produktami rolnymi decyzja podejmowana była po uzyskaniu opinii Ministra Rolnictwa i reform Rolnych i właściwych Izb Rolniczych. Giełdy miały osobowość prawną. Rządziły się własnymi prawami statutowymi, które były jednakowe na terenie Polski. Naczelnymi organami giełdy były: Ogólne Zgromadzenie Członków Giełdy, Rada Giełdowa, Sąd Rozjemczy i Komisja Dyscyplinarna. W okresie międzywojennym w pierwszym okresie działało w Polsce sześć giełd towarowych: cztery giełdy zbożowe: w Warszawie, Krakowie, Lwowie, Poznaniu, dwie giełdy drzewne: w Bydgoszczy i w Warszawie, a w następnych latach rozpoczęły swoją działalność giełdy mięsne w Warszawie , Krakowie, Łodzi, Lublinie oraz w Wilnie . Ul. Nowy Świat 6/12 00-400 Warszawa; e-mail: [email protected] Tel.: (022) 661-75-52; (022) 626-95-86; (022) 661-72-15 http://www.wgt.com.pl http://www.ewgt.com.pl Warszawska Giełda Towarowa S.A. Po uzyskaniu niepodległości w Polsce nastąpiło ożywienie giełd towarowych. Najważniejsze giełdy okresu międzywojennego to: Giełda Płodów Rolnych w Poznaniu, Giełda Zbożowo-Towarowa we Lwowie, Giełda Zbożowo-Towarowa w Warszawie, Giełda Włókiennicza w Łodzi i Giełda drzewna w Bydgoszczy. „Po II wojnie światowej podjęto nieśmiałe próby reaktywowania giełd. W regulacjach prawnych nawiązywano do ustawy z 1924 roku, a organizację wzorowano na doświadczeniach niemieckich i francuskich. Giełdę zbożowotowarową w Bydgoszczy reaktywowano 20 grudnia 1946 r. Status maklera tej giełdy początkowo regulowało zarządzenie ministra przemysłu i handlu z 1938 r. W kolejnych latach rozszerzano zakres obowiązków maklera, jednocześnie ograniczając jego dochody. Giełdy towarowe skutecznie zlikwidowano wydając dekret Państwowej Inspekcji Handlowej w dniu 21 września 1950 roku. Instytucje giełdy zostały zastąpione przez polskie przedsiębiorstwa handlu zagranicznego. W latach 1950-1989 nie było warunków do funkcjonowania giełd w nowym systemie społeczno-politycznym. Rozpoczęta pod koniec lat osiemdziesiątych era wolnego rynku przyniosła ze sobą wiele nowych możliwości ekonomiczno-gospodarczych. W czasach gospodarki socjalistycznej obrót towarami był w pełni Giełdy towarowe skuteczkontrolowany przez państwo. Dopiero po roku 1989 nie zlikwidowano wydając na skutek zmian, które zaszły w kraju istotną rolę dekret Państwowej Inzyskały wszelkie instrumenty związane z obrotem spekcji Handlowej w dniu gospodarczym. W tym czasie powstało w Polsce kil21 września 1950 rok kadziesiąt instytucji posługujących się nazwą giełda. Duża część z nich zmuszona była do zaprzestania działalności ze względu na mały obrót i problemy ze zgromadzeniem odpowiedniego kapitału. Dodatkowo nie miały żadnego związku z instytucją „giełdy towarowej” – z reguły były to zwykłe biura pośrednictwa handlu, często mianem giełda towarowa nazywano też zwykłe rynki hurtowe na, których towar występował fizycznie. HISTORIA WGT S.A. Warszawska Giełda Towarowa S.A. powstała w 1995 roku. Początkowa jej działalność polegała na handlu produktami rolnym, jednakże od samego początku istnienia Giełdy opracowywano zasady działalności na rynku terminowym. Tworzył się on przy udziale polskich inwestorów, jak również specjalistów z Chicago Board of Trade - największej na świecie giełdy Ul. Nowy Świat 6/12 00-400 Warszawa; e-mail: [email protected] Tel.: (022) 661-75-52; (022) 626-95-86; (022) 661-72-15 http://www.wgt.com.pl http://www.ewgt.com.pl Warszawska Giełda Towarowa S.A. terminowej. Początkowo głównym akcjonariuszem Giełdy była Fundacja na Rzecz Giełdy Paszowo-Zbożowej, a w 2000 roku nastąpiło dalsze rozproszenie akcjonariatu. Warszawska Giełda Towarowa S.A. powstała w 1995 roku Pierwsze kontrakty wprowadzono do obrotu 20 stycznia 1999 roku. Były to kontrakty na dolara i markę niemiecką, zastąpioną w kwietniu tego roku przez euro. W 2001 roku wprowadzono przez WGT S.A. na rynku rolnym handel przez internet. Wpłynęło to pozytywnie również na wzrost zainteresowania rynkiem instrumentów pochodnych. Dzięki temu Giełda wprowadziła wiele nowych produktów giełdowych. W 2002 roku wprowadzono kontrakty na obligacje 2, 5 i 10 letnie, natomiast w 2003 roku wprowadzono najwięcej kontraktów m.in. euro/dolar, korona czeska, frank szwajcarski, euro/forint węgierski. Kontrakty cieszące się największym zainteresowaniem na WGT S.A. to: walutowe kontrakty futures i opcje na futures USD/PLN, Euro/PLN, CHF/PLN, USD/Euro. Od 1999 roku do chwili obecnej na Warszawskiej Giełdzie Towarowej S.A. zostało zawartych ponad 300 tys kontraktów terminowych i opcyjnych. W 2005 roku nastąpiło wydzielenie dwóch spółek (obecnie ze 100% kapitałem WGT S.A.). Są to: e-WGT S.A., która zajmuje się wyłącznie sprzedażą towarów pochodzenia rolnego oraz Izba Rozliczeniowa WGT S.A., która zajmuje się rozliczaniem transakcji zawieranych na rynku kontraktów futures i opcji Warszawskiej Giełdy Towarowej S.A. Ul. Nowy Świat 6/12 00-400 Warszawa; e-mail: [email protected] Tel.: (022) 661-75-52; (022) 626-95-86; (022) 661-72-15 http://www.wgt.com.pl http://www.ewgt.com.pl