analizy - eksperci.kj.org.pl

ANALIZY
Huntington w wydaniu olimpijskim
Koegzystencja sportu i polityki znana jest nie od dziś. W tle wyborów miast-gospodarzy przez Międzynarodowy
Komitet Olimpijski stoi wielka polityka i jeszcze większe pieniądze. Samuel Huntington zauważył w procesie
elekcji organizatorów Igrzysk zjawisko odzwierciedlające stosunki międzynarodowe w skali światowej. Pomimo
upływu czasu tezy zawarte w nieocenionym Zderzeniu cywilizacji pozostają wciąż aktualne, a wybory kolejnych
gospodarzy Igrzysk Olimpijskich wydają się to potwierdzać. Najbliższe – już niedługo, 7 września.
Kacper Górski
Wybór gospodarza igrzysk
Wybór miasta-gospodarza Igrzysk Olimpijskich dokonywany jest na uroczystej sesji Międzynarodowego
Komitetu Olimpijskiego. Po prezentacji kandydatów odbywa się tajne głosowanie przedstawicieli
uprawnionych komitetów. Aby zwyciężyć, konieczne jest uzyskanie bezwzględnej większości głosów. Jeśli to
niezbędne, organizowane są kolejne tury głosowania, w których nie bierze udziału miasto, które w
poprzednim głosowaniu otrzymało najmniejszą liczbę głosów. W przypadku uzyskania wymaganej liczby
kresek prezes MKOl ogłasza zwycięzcę.
7 września bieżącego roku w Buenos Aires na swojej 125 sesji Międzynarodowy Komitet Olimpijski wyłoni
miasto-gospodarza XXXII Olimpiady, która ma odbyć się w 2020 roku. O miano to rywalizują Istambuł, Tokio
oraz Madryt.
Zderzenie cywilizacji
Samuel Huntington w słynnym dziele Zderzenie cywilizacji postawił tezę o tworzeniu się nowego ładu
geopolitycznego. Jego zdaniem współczesne stosunki międzynarodowe opierają się na ośmiu cywilizacjach:
zachodniej, latynoamerykańskiej, prawosławnej, islamskiej, hinduistycznej, chińskiej, buddyjskiej i japońskiej,
które grupując organizmy państwowe, będą rywalizować i zmieniać oblicze współczesnego świata.
Jednym z wielu argumentów ilustrujących powyższą „układankę” u Huntingtona były zmagania o organizację
Igrzysk Olimpijskich, które miały odbyć się w roku 2000 (książka została wydana w 1996 roku). Ostatecznie
zadanie organizacji Igrzysk XXVII Olimpiady spoczęło na Sydney, jednakże wygraną poprzedził intensywny spór
z Pekinem, mający, zdaniem autora, odzwierciedlać spór cywilizacji zachodniej (do której należy Australia) z
chińską (której głównym motorem jest Chińska Republika Ludowa). Rozkład czterech kolejnych głosowań z
1993 roku, w których rywalizowały: Pekin, Sydney, Manchester, Berlin oraz Istambuł, wyglądał następująco:
Głos
Pekin
Sydney
Manchester
Berlin
Istambuł
Wstrzymało się
Razem
I tura
32
30
11
9
7
89
II tura
37
30
13
9
89
III tura
40
37
11
1
89
IV tura
43
45
1
89
1
ANALIZY
Jak widać, głosowania rzeczywiście rozkładały się według kryteriów „cywilizacyjnych” – po odpadnięciu
Istambułu (reprezentanta Turcji leżącej na pograniczu cywilizacji islamskiej i zachodniej – zarówno
geograficznie, jak i politycznie), oddane nań głosy trafiły w następnym głosowaniu na Pekin (co powinno być
rozumiane jako element szerszej gry antyzachodniej – Huntington określa to mianem sojuszu konfucjańskoislamskiego) i Manchester. Po zajęciu ostatniego miejsca w II głosowaniu przez Berlin, „jego” głosy trafiają w
większości na Sydney, w małej części na Pekin. Cały czas utrzymuje się jednak niewielka przewaga Pekinu nad
Sydney. W ostatniej turze to głosujący na Manchester niejako zapewniają wygraną Sydney. Zauważalna jest
solidarność szeroko rozumianych państw zachodnich. Dopuszczają one rywalizację ze sobą, ale gdy pojawia się
groźny konkurent z innej cywilizacji, Zachód wykazuje pełną współpracę, choćby nawet nieświadomą.
Z racji daty ukazania się książki brak u Huntingtona analizy głosowań późniejszych. Czy w rywalizacji o kolejne
igrzyska sytuacja wyglądała podobnie?
Letnie igrzyska olimpijskie
Od czasu wydania Zderzenia cywilizacji odbyły się igrzyska w Atenach (2004), Pekinie (2008) oraz Londynie
(2012). Znamy również organizatora w roku 2016 – Rio de Janeiro, a nadchodzą wybory na rok 2020.
Elekcji gospodarza imprezy z 2004 roku dokonano w Lozannie w 1997 roku. Rywalizowały Ateny, Rzym,
Kapsztad, Sztokholm oraz Buenos Aires.
Głos
Ateny
Rzym
Kapsztad
Sztokholm
Buenos Aires
Wstrzymało się
Razem
I tura
32
23
16*
20
16
107
II tura
38
28
22
19
107
III tura
52
35
20
107
IV tura
66
41
107
W I turze wyniki były dość wyrównane, od początku jednak na czoło wysunęły się Ateny. Konieczna była
dogrywka, by Kapsztad mógł kontynuować walkę o organizację igrzysk. W II turze odpadł Sztokholm, w
kolejnej Kapsztad. Dopiero IV głosowanie pozwoliło Atenom zwyciężyć Rzym.
Trudno doszukiwać się oznak konfliktu cywilizacji w powyższym głosowaniu – zmagania 3 miast europejskich,
jednego południowoafrykańskiego oraz argentyńskiego, czyli w paradygmacie Huntingtona 3 państw
cywilizacji zachodniej oraz po jednym kraju cywilizacji afrykańskiej i latynoamerykańskiej nie mogły dobrze
oddać zmagań międzycywilizacyjnych. Zarówno Argentyna, jak i Republika Południowej Afryki to państwa
mocno związane z szeroko rozumianą cywilizacją zachodnią-chrześcijańską. Stąd najbardziej konfliktowe
cywilizacje: chińska (konfucjańska) czy islamska nie miały murowanego kandydata, a ich głosy rozłożyły się.
Dodatkowo warto nadmienić, że dość mocno naciskano, by to kolebka zmagań olimpijskich – Ateny otrzymały
miano organizatora. Wynikało to z ich dość kontrowersyjnej w ocenie opinii publicznej przegranej walki o
igrzyska w 1996 roku, które zamiast odbyć się tam, gdzie równe 100 lat wcześniej odrodziła się idea olimpijska,
miały ostatecznie miejsce w Atlancie, siedzibie amerykańskiego koncernu Coca-Cola. Mimo wszystko warto
2
ANALIZY
podkreślić fakt, że głosy przyznane Szwedom w II turze podzieliły się de facto między Ateny i Rzym; żaden głos
nie trafił do Kapsztadu.
Rok 2001 przyniósł elekcję gospodarza kolejnych Igrzysk Olimpijskich – w 2008. W Moskwie dokonano wyboru
między Pekinem, Toronto, Paryżem, Istambułem i Osaką.
Głos
Pekin
Toronto
Paryż
Istambuł
Osaka
Wstrzymało się
Razem
I tura
44
20
15
17
6
3
105
II tura
56
22
18
9
105
Pekin od początku osiągnął ponad dwukrotną przewagę nad drugim z kolei Toronto, a już w II turze osiągnął
bezwzględną większość, mimo że na polu pozostało jeszcze trzech kontrkandydatów.
Wspólne głosy miast cywilizacji zachodniej (francuskiego Paryża i kanadyjskiego Toronto) traciły 9 do
prowadzącej cywilizacji chińskiej. W II turze 14 głosów oddanych wcześniej na japońską Osakę i islamski
Istambuł oraz 3 wstrzymujące się trafiły głównie do Pekinu. Jedynie 5 z nich na kandydatów zachodnich.
Wyraźnie można zauważyć, iż widząc małe szanse tureckiego Istambułu, aż 8 komitetów uznało, że lepiej
bezpośrednio wesprzeć starania innych, lepiej sytuowanych miast – głównie Pekinu.
W 2005 roku to Singapur gościł sesję mającą wybrać gospodarza igrzysk roku 2012. Rywalizowały Londyn,
Paryż, Madryt, Nowy Jork oraz Moskwa.
Głos
Londyn
Paryż
Madryt
Nowy Jork
Moskwa
Wstrzymało się
Razem
I tura
22
21
20
19
15
7
104
II tura
27
25
32
16
4
104
III tura
39
33
31
1
104
IV tura
54
50
104
Rywalizacja pomiędzy wszystkimi miastami była zacięta – między pierwszym a czwartym można zauważyć
jedynie cztery głosy różnicy. W II turze najwięcej zyskał i na prowadzenie wyszedł Madryt; stracił jednak
przewagę w III turze po odpadnięciu Nowego Jorku na rzecz Londynu, który finalnie zwyciężył w IV etapie
głosowania.
Wśród kandydujących można odnaleźć cztery miasta cywilizacji zachodniej (trzy europejskie i jedno
amerykańskie) oraz jedno cywilizacji prawosławnej. Stąd też trudno o wiarygodne oddanie zmagań faworytów
islamskich czy chińskich. Jedyny niezachodni kandydat odpadł już w I głosowaniu. Warto jednak zwrócić
3
ANALIZY
uwagę na dwa zjawiska: wśród miast zachodnich to Madryt osiągnął największą przewagę po odpadnięciu w
głosowaniu Moskwy, poza tym większość głosów oddanych na miasto amerykańskie w II turze przypadła
Londynowi i to przede wszystkim one zaważyły na ostatecznym zwycięstwie Brytyjczyków nad Francuzami.
W 2016 roku odbędą się igrzyska w Rio de Janeiro. Brazylijskie miasto wybrano na sesji w Kopenhadze w 2009
roku.
Głos
Rio de Janeiro
Madryt
Tokio
Chicago
Wstrzymało się
Razem
I tura
26
28
22
18
4
98
II tura
46
29
20
3
98
III tura
66
32
98
W I turze prowadzenie objął Madryt, tuż za nim znalazło się Rio de Janeiro, niewiele mniej głosów zebrały
Tokio i Chicago. Zmagania były dość wyrównane. W II etapie na prowadzenie wysunęło się brazylijskie Rio,
które w III głosowaniu z ponad dwukrotną przewagą pokonało Hiszpanów.
Ciekawy jest fakt, że głosy w I turze oddane na kandydata amerykańskiego (a więc zachodniej cywilizacji) w
większości przeszły na latynoamerykańskie Rio. Komitety, które najpierw zagłosowały na Chicago, faktycznie
nie wsparły w następnym etapie miasta hiszpańskiego, teoretycznie należącego według Huntingtona do tej
samej cywilizacji. Natomiast głosy oddane w II turze na Tokio w całości niemal wsparły kandydaturę
brazylijską, a nie zachodnią. Można w tym dopatrzyć się kolejnego przykładu głosowania antyzachodniego.
Podobnie jak w głosowaniu nad gospodarzem poprzednich igrzysk, głosy „amerykańskie” nie przypadły
Madrytowi. Tutaj jednak prawdopodobnie większość tychże stanowiły głosy afrykańskie i obu Ameryk, stąd
wybór Rio de Janeiro nasuwał się sam.
Zimowe igrzyska olimpijskie
Ciekawie wyglądała również rywalizacja o organizację Zimowych Igrzysk Olimpijskich. O ile zmagania o rok
2002 w cuglach wygrało amerykańskie Salt Lake City, a 2006 rok trafił do Turynu, to o igrzyska w 2010 roku
walczyły: Vancouver, PyeongChang oraz Salzburg.
Głos
Vancouver
PyeongChang
Salzburg
Wstrzymało się
Razem
I tura
40
51
16
2
109
II tura
56
53
109
Jak na dłoni widać, że to głosy oddane na austriacki Salzburg pomogły pokonać Kanadyjczykom
południowokoreański PyeongChang. Głosujący na miasta cywilizacji zachodniej zachowali się solidarnie,
konkurując z azjatyckimi Koreańczykami z Południa.
4
ANALIZY
W 2014 roku będziemy mieli okazję widzieć zmagania w sportach zimowych w rosyjskim Soczi. Gdy dokonano
wyboru tego czarnomorskiego kurortu, rywalizował on z PyeongChang i Salzburgiem.
Głos
Soczi
PyeongChang
Salzburg
Wstrzymał się
Razem
I tura
34
36
25
3
98
II tura
51
47
98
Gdy Salzburg znów odpadł w I turze, głosy oddane na niego odegrały niebagatelną rolę w rywalizacji Soczi z
PyeongChang. Większość z nich w ponownym głosowaniu oddano na Rosjan. Można w tym dopatrywać się, co
prawda odległych i często chwiejnych, powiązań między chrześcijańskim Zachodem a cywilizacją prawosławną
z głównym ośrodkiem w Rosji. W sytuacji konfliktu Rosja-Azja głosy oddane na Salzburg w ogromnej mierze
przeniesione zostały na Rosjan.
W 2011 roku rozstrzygnięto kwestię miasta-gospodarza Zimowych Igrzysk w 2018 roku. Można by rzec, że
zgodnie z zasadą „do trzech razy sztuka” rywalizację wygrało, już w I turze, PyeongChang ze sporą przewagą
nad niemieckim Monachium i francuskim Annecy.
Podsumowanie
Jak widać, wybory kolejnych organizatorów igrzysk zdają się wpisywać w schemat zaproponowany przez
Huntingtona. Nie ze wszystkich płynie przekaz tak wyraźny jak z wzorcowego głosowania na rok 2000, jednak
zawierają one zjawiska, których nie powinno się przeoczyć. W szczególności jest to zauważalne w przypadku
rywalizacji Zachodu z państwami muzułmańskimi lub Azji Wschodniej. Wielokrotnie podkreślany w Zderzeniu
cywilizacji konflikt Zachód-islam czy Zachód-Chiny oraz fenomen sojuszu islamsko-konfucjańskiego znajduje
swoje odzwierciedlenie w większości głosowań. Z drugiej strony, cywilizacje określone przez Huntingtona jako
mniej konfliktowe dla Zachodu – prawosławna, latynoamerykańska czy afrykańska z rodzącym się ośrodkiem
w RPA – nie wykazują w głosowaniach wyraźnego przeciwstawiania się Zachodowi. Tak więc i tu tezy autora
znajdują potwierdzenie. Ciekawym aspektem wydaje się również umiejscowienie w powyższych sporach
międzycywilizacyjnych Hiszpanów. Pomimo silnego związania z Zachodem, co nie ulega żadnym
wątpliwościom, wśród europejskich kandydatów to Madryt zbierał głosy oddane wcześniej na kandydata
spoza cywilizacji zachodniej (2012 – głosy oddane na Moskwę); z innej strony, głosy amerykańskie padły raczej
na Wielką Brytanię i Francję niż na Hiszpanię (2012).
Cywilizacje określone wobec Zachodu jako mniej konfliktowe pozostają wobec niego neutralne, a wobec
narastającego zagrożenia ze strony sojuszu islamsko-chińskiego – nawet przyjazne. Wybory z 7 września ukażą
starcie islamu, Zachodu i Japonii – świat czeka z niecierpliwością na rozstrzygnięcie.
Z całą pewnością przynależność cywilizacyjna nie jest jedynym czynnikiem mającym wpływ na decyzje
głosujących. Pomimo tego interpretacja zaproponowana przez Huntingtona prawie 20 lat temu zdaje się nie
tracić na aktualności.
5