You Live Once - Swarthmore College

"Camp Mementos from Krystyna Żywulska: the Making of a Satirist and
Songwriter in Auschwitz-Birkenau"
Barbara Milewski
Swarthmore College Faculty Talk
April 30, 2009
Wymarsz przez brame Krystyna Żywulska, February 1944
March out through the Gate (ending fragment) Bo przyjdzie wnet
nasz pierwszy maj,
wolności maj, swobody maj! Za krzywdę swą
miliony wdów pójdą w takt pieśni, pieśni bez słów.
Bo za nasz ból, udręczeń młyn przyjść musi czyn i tylko czyn. Nadejdzie czas,
że za wasz marsz
będziemy was w szarżach, bez szarż
bez serca rżnąć,
bez końca prać, muzyka - też wam będzie grać.
And soon will come
Our first of May,
May of freedom,
Freedom of May!
For the wrongs you've done,
A million widows
Will join the song's rhythm,
A song without words.
And for our pain,
Our mill of torment
Action must come
And only action.
The time will come,
When for your march
We will charge at you
Without command Butcher you heartlessly,
Beat you no end
Music will also play for you.
Będziecie wyć, że macie dość, a my na złość, a my na złość! Za tyle ofiar, tyle krwi wy zapłacicie tylko wy! Za tyle cierpień,
You will howl,
You’ve had enough,
But from spite we'll not stop,
But from spite we'll not stop!
For so many victims,
So much blood
You will all pay
Only you!
For so much suffering,
tyle rózg,
w serca wam nóż
i kule w mózg! Za tyle bólów, tyle skarg,
sztylety w pierś,
bagnety w kark!
Za tyle żalów, westchnień, łez niech każdy z was zdechnie jak pies!
I żeby już odetchnął świat,
zatrzemy po was wszelki ślad! So many floggings,
A knife through your hearts
And a bullet to the head!
For so much pain,
So much hardship,
Daggers through the breast,
Bayonets through the neck!
For so much sorrow, sighing, tears,
May you all die like dogs!
And so that the world may breath a sigh of relief
We will rub out every trace of you!
Wtedy dopiero się rozśpiewa
W rytmie wolności: lewa, lewa. Only then will we sing aloud
To the beat of freedom: left, left.
Photo of Wala Konopska. Courtesy of Auschwitz Museum Archives, Oświęcim Poland
Layout of Birkenau Camp
Wycieczka w nieznane Excursion into the
Krystyna Żywulska, Unknown
August, 1944 Słoneczko świeci
i ptaszewk śpiewa -
bawią się dzieci
i szumią drzewa.
The sun is shining,
The birds are singing,
Children are playing
Tree branches, swaying.
Młodszych już wzięli
podczas selekcji,
a starsi idą
do "dezynfekcji".
Younger ones they've taken,
During selection,
The elderly are going For "disinfection."
Życie jest barwne,
śliczne, bogate - nikt by się nie chciał
rozstać z tym światem.
Life is so colorful
Lovely and plentiful
No one would want To part with this world.
[….]
[….]
Drogą daleką
łąką nad rzeką
w skwarze i trudzie
idą ludzie. //:On a long journey,
By meadow, near river,
In heat and hardship,
The people are walking.://
Spójrzcie wokoło?
Czy nie widzicie? Strumyczek szemrze
i rosną kwiaty,
Look all around you?
Do you not see?
The stream ripples,
The flowers grow.
[….]
[….]
palą się "lampy"
pala się szmaty,
[a zapach wam się
tylko roi.]
Czy się naprawdę
który z was boi?
//:"Lamps" are burning,
Rags are burning,
[You're only imagining a
smell.]
Is any one of you
Honestly scared?://
[…]
[….]
Excursion, cont’d
A tam już praca wre diabelska,
Po "dezynfekcji" leżą cielska.
There the devil's work is already in full swing,
After "disinfection," bodies lay on the ground.
Ciężka robota.
Żar i spiekota.
Grzebać, sortować,
mądrze "szpaltować":
dwa ciała grube,
a jedno dziecka - oto robota
iście niemiecka.
I trzeba tylko
pilnie uważać,
jak tłuszcz się topi,
mięso wysmaża.
W ruch łopaty,
trzeszczą gnaty,
ciała skwierczą,
kości sterczą:
dziecinne kości
niewinne kości!
Difficult work,
Sweltering heat,
Grubbing and sorting,
Thoughtfully "splitting:"
Two hefty bodies,
And one of a child—
Now that is a job
Truly German.
One only has to
Watch very closely,
How the fat melts,
And the meat cooks,
The shovel's movement
Makes the bones crack,
Bodies sizzle,
Bones stick out:
Children's bones
Innocent bones!
[ Tu, na seansie okropności,]
[ tutaj się wściekło,]
strzeliło w górę,
krwawą purpurę
[ śmierć przyoblekło:]
p i e k ł o ! ! !
[Here, at the séance of horrors,]
[Here, things went mad,]
A bloody crimson Shot up in the air,
[Death donned its finest:]
HELL!!!
Courtesy of Auschwitz Museum Archive, Oświęcim Poland
Courtesy of Auschwitz Museum Archive, Oświęcim Poland
Courtesy of Auschwitz Museum Archive, Oświęcim Poland
Courtesy of Auschwitz Museum Archive, Oświęcim Poland
Bright is their garb,
Such nicely tailored striped uniforms.
Oh, my dear God!
How wonderful when the boys are in sight!
Storage sacks shake,
When I sweetly begin to approach him.
Charming they are
These gents from the men’s Effektenkammer.
Courtesy of Auschwitz Museum Archive, Oświęcim Poland
Irena Wiśniewska and Alina Dąbrowska
in Alina's garden, June 2008 Warsaw, Poland
Courtesy of Auschwitz Museum Archive, Oświęcim Poland
Courtesy of Auschwitz Museum Archive, Oświęcim Poland
Courtesy of Auschwitz Museum Archive, Oświęcim Poland
"Moskva mayskaya" (Moscow in May)
Dmitri & Daniel Pokrass, 1937
Performed by V. Bunchikov & V. Nechaev, 1937
The morning paints with a tender light,
Walls of the ancient Kremlin,
The Soviet lands are getting up,
With the sunrise.
Cool morning air runs through one's collar,
Noise on the streets is getting louder,
Good morning, my dear city,
Heart of my Motherland !
Refrain:
Exuberant,
And mighty,
Not conquered by anyone,
My country,
My Moscow
You are the most beloved !
Marsz o Wolności
March of Freedom (fragment)
Text: Krystyna Żzwulska, 1944
Music: Dmitri & Daniel Pokrass, 1937
Performed by Stanisława Lempart Gąskowa Takie miejsce jest na świecie,
To nie bajka ani sen,
W którym dzieje się, czy wiecie,
Wiele makabrycznych scen.
Pięć kominów dymi górą,
Jak przeklętz jakiś czar,
Z wnętrza bucha krew purpurą,
Niepojęty. Strasny żar.
Such a place exists on earth,
No fairytale or dream is this,
In which there happen—did you know?—
Many dreadful, macabre scenes.
Five chimneys send up smoke,
Like some kind of damned magic,
From inside spouts crimson blood,
An unimaginable, horrible fire.
Refren:
Więc pasiak zdejm i trepy zrzuć,
Zgolaną głowę w górę wynieś!
Wesoła tak do domu wróć,
Na ustach miej radości śpiew!
Refrain:
So take off your striped clothes and kick off your clogs,
Your shaved head raise high!
Merrily return home this way,
With a joyful song on your lips!
[....]
Żegnaj straszny Oświęcimiu
I okrutne Birkenau.
Po barakach pustych w zimie.
Wiatr żałośnie będzie wiał,
[….]
Farewell, horrible Auschwitz
And savage Birkenau,
Through the empty barracks in winter
Only a plaintive wind will blow.
Żyje się raz (1968) Text: Krystyna Żywulska
Music: Adam Markiewicz
Performed by Sława Przybylska
You Live Once Ładny chłopiec z profilu i en face,
Niech mnie rozczula, niech mnie przytula, bo;
Żyje się raz, żyje się raz, żyje się tylko raz. Jak wiadomo, nie stoi w miejscu czas.
Nice looking guy, from the side and en face,
He shouldn’t waste time, he should embrace me, ‘cause:
You live once, you live once, you only live once.
Obviously, time does not stand still.
Trwało niedługo i znalazł drugą, bo; Żyje się raz, żyje się raz, żyje się tylko raz. It didn’t last long, he found another, ‘cause;
You live once, you live once, you only live once.
Jak fałszywie zadźwięczał jego bas: - Wybacz, kochanie, to pożegnanie, cóż... Żyje się raz, żyje się raz, żyje się tylko raz. How false his bass voice sounded:
Forgive me darling, this is goodbye, what can I say…
You live once, you live once, you only live once.
You Live Once, cont'd
Pomyślałam: - Nie odkręcić może gaz? - Tęsknię i wzdycham, żal mi, do licha, bo... Żyje się raz, żyje się raz, żyje się tylko raz. I thought: maybe turn on the gas?
I’m longing and sighing, regretting, damn it, ‘cause…
You live once, you live once, you only live once.
Gra, jak w kartach - tu dwójka, a tam as... Czasem tak bywa, że ktoś wygrywa, więc; Żyje się raz, żyje się raz, żyje się tylko raz, czy z rąk pustych, czy z pełnych złota kas. Like a game of cards, here a deuce, there an ace…
Sometimes that’s how it is: someone wins, so;
You live once, you live once, you only live once
Whether with an empty hand, or one filled with gold. Ból spływa częściej, a rzadziej szczęście, choc; Pain comes more often, less so good fortune, though:
Żyje się raz, żyje się raz, żyje się tylko raz. You live once, you live once, you only live once.
Drzewa kwitną, i wiecznie szumi las, Słonce gra cieniem, miłość czerpieniem, a; Żyje się raz, żyje się raz, żyje się tylko raz. The trees are blooming, and forever the forest sings,
Sun plays with shade, love with suffering, and;
You live once, you live once, you only live once.