Najważniejsze zmiany w ustawie o systemie oświaty oraz w ustawie

Najważniejsze zmiany w ustawie o systemie
oświaty oraz w ustawie – Karta Nauczyciela
wprowadzone ustawą z dnia 25 lipca 2008 r. o
zmianie ustawy o systemie oświaty, ustawy Karta Nauczyciela oraz ustawy o
postępowaniu w sprawach nieletnich
Katarzyna Szłyk
Ustawa z dnia 25 lipca 2008 r. o zmianie ustawy o systemie oświaty, ustawy - Karta
Nauczyciela oraz ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich, dalej „ustawa nowelizująca”,
została opublikowana w Dzienniku Ustaw z dnia 8 sierpnia 2008 r. Nr 145, poz. 917 i weszła w
życie z dniem 23 sierpnia 2008 r.
I. Zmiany w ustawie z dnia ustawie z dnia 7 września 1991 r. o
systemie oświaty (Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572, z późn.
zm.)
1) definicje pojęć „szkoła rolnicza”, „placówka rolnicza”, „szkoła leśna”;
przekazywanie prowadzenia publicznych szkół rolniczych i placówek rolniczych
(art. 3 pkt 2e, 2f, 3a; art. 5 ust. 5f ustawy o systemie oświaty); wejście w życie 1
września 2009 r.
Ustawa o systemie oświaty nie definiowała dotychczas takich pojęć, jak szkoła rolnicza, placówka
rolnicza i szkoła leśna, pomimo, że np. w art. 5 ust. 5e ustawy umożliwiono jednostkom samorządu
terytorialnego przekazywanie, w drodze porozumienia, ministrowi właściwemu do spraw rolnictwa
szkół i placówek rolniczych o znaczeniu regionalnym i ponadregionalnym, a ministrowi
właściwemu do spraw środowiska – szkół leśnych. W art. 3 ustawy o systemie oświaty ustawa
nowelizująca wprowadziła zatem definicji pojęć: „szkoła rolnicza” i „placówka rolnicza”, „szkoła
leśna”. I tak, zgodnie z art. 3 pkt 2e, ilekroć w ustawie o systemie oświaty jest mowa o szkole
rolniczej - należy przez to rozumieć szkołę ponadgimnazjalną kształcącą wyłącznie w zawodach dla
rolnictwa, dla których, zgodnie z klasyfikacją zawodów szkolnictwa zawodowego, ministrem
właściwym jest minister właściwy do spraw rolnictwa, minister właściwy do spraw rozwoju wsi lub
minister właściwy do spraw rynków rolnych; szkole leśnej - należy przez to rozumieć szkołę
ponadgimnazjalną kształcącą wyłącznie w zawodach dla leśnictwa, dla których, zgodnie z
klasyfikacją zawodów szkolnictwa zawodowego, ministrem właściwym jest minister właściwy do
spraw środowiska (art. 3 pkt 2f ustawy o systemie oświaty); placówce rolniczej - należy przez to
rozumieć placówki i ośrodki (wymienione w art. 2 pkt 3a ustawy, tj. placówki kształcenia
ustawicznego, placówki kształcenia praktycznego oraz ośrodki dokształcania i doskonalenia
zawodowego, umożliwiające uzyskanie i uzupełnienie wiedzy ogólnej, umiejętności i kwalifikacji
zawodowych), umożliwiające uzyskanie i uzupełnienie wiedzy, umiejętności oraz kwalifikacji
zawodowych wyłącznie w zawodach, dla których, zgodnie z klasyfikacją zawodów szkolnictwa
zawodowego, ministrem właściwym jest minister właściwy do spraw rolnictwa, minister właściwy
do spraw rozwoju wsi lub minister właściwy do spraw rynków rolnych (art. 3 pkt 3a ustawy o
systemie oświaty).
Wprowadzenie definicji pojęć szkoła rolnicza, placówka rolnicza i szkoła leśna ma znaczenie
szczególnie dla późniejszych przepisów ustawy dotyczących zakładania i likwidowania szkół 1.
W dodawanym w art. 5 ustawy o systemie oświaty ust. 5f określono przedmiot porozumienia
zawieranego między właściwym ministrem a jednostką samorządu terytorialnego oraz sprawy
związane z przekazywaniem mienia będącego w zarządzie szkoły lub placówki. W przepisie tym
wskazuje się na możliwość uwzględnienia w treści porozumienia postanowień dotyczących trybu
przejęcia mienia przekazywanej szkoły lub placówki, niezbędnego do prawidłowego wykonywania
zadań szkoły lub placówki, zapewnienia warunków działania szkoły lub placówki, itd. (tj. zadań, o
których mowa w art. 5 ust. 7 ustawy).
2) inspirowanie i organizowanie badań przez Centralną Komisję Egzaminacyjną
(art. 9a ust. 2 pkt 4 ustawy o systemie oświaty)
Do zadań Centralnej Komisji Egzaminacyjnej należy kontrolowanie jakości systemu egzaminów
zewnętrznych oraz przygotowywanie propozycji standardów wymagań egzaminacyjnych. W
dotychczasowym stanie prawym do zadań Centralnej Komisji Egzaminacyjnej należało
inspirowanie badań naukowych i innowacji w dziedzinie oceniania i egzaminowania. Zmiana
przepisu art. 9a ust. 2 pkt 4 ustawy o systemie oświaty, umożliwia Centralnej Komisji
Egzaminacyjnej, obok dotychczasowej działalności polegającej na inicjowaniu badań naukowych i
innowacji w dziedzinie oceniania i egzaminowania, również organizowanie badań, analiz i
innowacji w dziedzinie oceniania i egzaminowania.
3) wynagradzanie egzaminatorów i nauczycieli za udział w przeprowadzaniu
sprawdzianu i egzaminów, w tym części ustnej egzaminu maturalnego (art. 9c
ust. 9 – 12 i art. 22 ust. 2 pkt 13 ustawy o systemie oświaty); wejście w życie 1
stycznia 2009 r.
Zmiany zawarte w art. 9c i art. 22 ust. 2 ustawy o systemie oświaty regulują kwestie wynagradzania
egzaminatorów i nauczycieli oraz nauczycieli akademickich biorących udział w przeprowadzaniu
sprawdzianu i egzaminów organizowanych przez okręgowe komisje egzaminacyjne, w tym w
części ustnej egzaminu maturalnego. Zgodnie z art. 9c ust. 9 ustawy o systemie oświaty, w
przeprowadzaniu sprawdzianu w ostatnim roku nauki w szkole podstawowej, egzaminu
gimnazjalnego i egzaminu maturalnego, w zakresie ustalonym w przepisach w sprawie warunków i
sposobu ocenienia, klasyfikowania i promowania uczniów oraz przeprowadzania sprawdzianów i
egzaminów (tj. przepisów wydanych na podstawie art. 22 ust. 2 pkt 4 ustawy o systemie oświaty),
biorą udział egzaminatorzy i nauczyciele; w przeprowadzaniu części ustnej egzaminu maturalnego
mogą również brać udział nauczyciele akademiccy. Zgodnie z art. 9c ust. 10 ustawy o systemie
oświaty, dyrektor okręgowej komisji egzaminacyjnej będzie zawierał z egzaminatorami
sprawdzającymi i oceniającymi prace pisemne zdających oraz z nauczycielami akademickimi
biorącymi udział w części ustnej egzaminu maturalnego umowy określające zakres ich obowiązków
oraz wysokość wynagrodzenia. Natomiast nauczyciele, których udział w przeprowadzaniu
sprawdzianu i egzaminów polega wyłącznie na nadzorowaniu przebiegu sprawdzianu lub
egzaminu, będą wykonywać to zadanie w ramach czynności i zajęć wynikających z zadań
statutowych szkoły, tj. zajęć, o których mowa w art. 42 ust. 2 pkt 2 ustawy z dnia 26 stycznia 1982
r. – Karta Nauczyciela (Dz. U. z 2006 r. Nr 97, poz. 674, z późn. zm.), oraz ustalonego
wynagrodzenia. Z kolei nauczyciele, w tym nauczyciele będący egzaminatorami, biorący udział w
przeprowadzaniu części ustnej egzaminu maturalnego, będą wykonywać czynności związane z
przeprowadzaniem tego egzaminu w ramach tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć
dydaktycznych, tj. w ramach zajęć, o których mowa w art. 42 ust. 2 pkt 1 ustawy – Karta
Nauczyciela. Przepisy dotyczące zasad przeprowadzania egzaminu maturalnego określają czas
trwania części ustnej egzaminu maturalnego w zależności od przedmiotu i poziomu egzaminu. W
sytuacji, gdy przeprowadzanie powyższych czynności przekroczy tygodniowy obowiązkowy
wymiar godzin zajęć tych nauczycieli, nauczycielom przysługiwać będzie, na zasadach ogólnych,
wynagrodzenie za godziny ponadwymiarowe (na podstawie art. 35 ust. 1 i 2 ustawy – Karta
Nauczyciela). Dodanie w art. 42 ustawy – Karta Nauczyciela nowego ust. 2b jest konsekwencją
powyższych zmian.
W myśl nowego przepisu upoważniającego określonego w art. 22 ust. 2 pkt 13 ustawy o systemie
oświaty, rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej określi warunki wynagradzania
egzaminatorów i nauczycieli akademickich, z którymi będą zawierane umowy, uwzględniając
zasadę, że wysokość wynagrodzenia określa się w relacji do minimalnej stawki wynagrodzenia
zasadniczego nauczyciela dyplomowanego posiadającego tytuł zawodowy magistra z
przygotowaniem pedagogicznym, ustalonej na podstawie art. 30 ust. 5 pkt 1 ustawy z dnia 26
stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela, oraz uwzględniając konieczność potwierdzenia przez
dyrektora szkoły udziału nauczyciela akademickiego w części ustnej egzaminu maturalnego.
4) zmiana upoważnienia dotyczącego zasad wydawania oraz wzorów świadectw,
dyplomów państwowych i innych druków szkolnych, sposobu dokonywania ich
sprostowań i wydawania duplikatów, a także zasad legalizacji dokumentów
przeznaczonych do obrotu prawnego z zagranicą oraz zasad odpłatności za
wykonywanie tych czynności (art. 11 ust. 2 i art. 32a ust. 4 ustawy o systemie
oświaty)
Zmiana upoważnienia zawartego w art. 11 ust. 2 ustawy o systemie oświaty przewiduje, że tylko
takie czynności jak wydawanie duplikatów druków szkolnych oraz dokonywanie legalizacji
dokumentów przeznaczonych do obrotu prawnego z zagranicą będą odpłatne, przy czym wysokość
odpłatności za te czynności nie będzie mogła przekroczyć kwoty opłaty skarbowej od legalizacji
dokumentu (obecnie 26 zł) określonej w ustawie z dnia 16 listopada 2006 r. o opłacie skarbowej
(Dz. U. Nr 225, poz. 1635, z późn. zm.).
Natomiast zmiana art. 32a ust. 4 ustawy o systemie oświaty polega na uchyleniu upoważnienia dla
ministra właściwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego do odrębnego określania
(na podstawie art. 11 ust. 2 ustawy o systemie oświaty), w odniesieniu do szkół artystycznych,
warunków i tryb wydawania oraz wzorów świadectw, dyplomów państwowych i innych druków
szkolnych wydawanych przez okręgowe komisje egzaminacyjne, a także przepisów określających
sposób dokonywania sprostowań ich treści i wydawania duplikatów oraz wysokość odpłatności za
wydawanie duplikatów tych świadectw, dyplomów państwowych i innych druków szkolnych, a
także tryb i sposób dokonywania legalizacji wydawanych przez okręgowe komisje egzaminacyjne
dokumentów przeznaczonych do obrotu prawnego z zagranicą oraz wysokość odpłatności za
wykonywanie tych czynności. Kwestie te będą jednolicie uregulowane dla wszystkich szkół
systemu oświaty przez ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania na podstawie art. 11
ust. 2 ustawy o systemie oświaty.
5) warunki realizowania obowiązku rocznego przygotowania przedszkolnego,
obowiązku szkolnego i obowiązku nauki
a) obowiązkowe roczne przygotowanie przedszkolne (art. 14b ust. 1 ustawy o systemie
oświaty)
W dotychczasowym stanie prawnym na rodziców dziecka sześcioletniego, podlegającego
obowiązkowemu rocznemu przygotowaniu przedszkolnemu, nałożony był obowiązek polegający na
zgłoszeniem dziecka do przedszkola lub oddziału przedszkolnego w szkole podstawowej, a także
zapewnieniu regularnego uczęszczania dziecka na zajęcia.
Zgodnie z nowym brzmieniem art. 14b ust. 1 ustawy o systemie oświaty zakres obowiązków
rodziców został rozszerzony. Rodzice dziecka sześcioletniego, oprócz dotychczasowych
obowiązków dotyczących zgłoszenia i dbania o to, aby dziecko regularnie uczęszczało na zajęcia,
zostają obowiązani do informowania, w terminie do dnia 30 września każdego roku, dyrektora
szkoły podstawowej, w obwodzie której dziecko mieszka, o realizacji tego obowiązku przez
uczęszczanie do przedszkola lub szkoły za granicą (tj. w sposób określony w art. 16 ust. 5b ustawy
o systemie oświaty), a ponadto - w przypadku dziecka realizującego obowiązek poza przedszkolem
lub oddziałem przedszkolnym - do zapewnienia dziecku warunków nauki określonych w
zezwoleniu dyrektora szkoły (wydanym na podstawie art. 16 ust. 7a ustawy o systemie oświaty).
Bez zmian pozostaje regulacja art. 14b ust. 2 ustawy o systemie oświaty, zgodnie z którą
kontrolowanie spełniania obowiązku rocznego przygotowania przedszkolnego należy do zadań
dyrektora szkoły podstawowej, w obwodzie której dziecko mieszka.
b) spełnianie obowiązku rocznego przygotowania przedszkolnego, obowiązku szkolnego i
obowiązku nauki za granicą (art. 16 ust. 6b ustawy o systemie oświaty)
W art. 16 ustawy o systemie oświaty, w którym reguluje się sposób spełniania obowiązku szkolnego
(przez uczęszczanie do szkoły podstawowej i gimnazjum) i obowiązku nauki (przez uczęszczanie
do szkoły ponadgimnazjalnej, na zajęcia w formach pozaszkolnych, przez realizowanie
przygotowania zawodowego u pracodawcy) dodano ust. 5b, zgodnie z którym dopuszcza się, aby
obowiązkowe roczne przygotowanie przedszkolne, obowiązek szkolny i obowiązek nauki mogły
być spełniane również przez uczęszczanie do przedszkola lub szkoły za granicą lub do szkoły przy
przedstawicielstwie dyplomatycznym innego państwa w Polsce (tj. w szkołach polskich przy
ambasadach czy urzędach konsularnych utworzonych i prowadzonych przez Ministra Edukacji
Narodowej w celu kształcenia dzieci obywateli polskich czasowo przebywających za granicą).
Spełnianie obowiązku rocznego przygotowania przedszkolnego, obowiązku szkolnego i obowiązku
nauki w szkołach za granicą będzie obejmowało nie tylko sytuacje, w których rodzice wraz z
dziećmi migrują po krajach Unii Europejskiej, ale również sytuacje, gdy dzieci wyjeżdżają do szkół
za granicą na podstawie umów międzynarodowych lub porozumień o współpracy bezpośredniej
zawieranych przez szkoły, jednostki samorządu terytorialnego i organy administracji rządowej lub
w ramach programów edukacyjnych Unii Europejskiej (od roku 2008 w projektach „Comenius” i
„Comenius Regio” programu edukacyjnego Unii Europejskiej „Uczenie się przez całe życie”
przewiduje się organizowane długoterminowych pobytów dzieci i młodzieży za granicą, w ramach
których dzieci i młodzież będą kontynuować naukę w szkołach za granicą).
Z powyższym koresponduje nałożony na rodziców dzieci podlegających obowiązkowi rocznego
przygotowania przedszkolnego obowiązek informowania dyrektora szkoły, w obwodzie której
dziecko mieszka, o spełnianiu danego obowiązku w przedszkolu lub szkole za granicą lub w szkole
funkcjonującej przy przedstawicielstwie dyplomatycznym innego państwa w Polsce (art. 14b ust. 1
pkt 3 i art. 18 ust. 1 pkt 4 ustawy o systemie oświaty). Rodzice będą obowiązani składać taką
informację corocznie, do końca września.
Jednocześnie w art. 18 ustawy o systemie oświaty dodano ust. 2, w którym określono obowiązek
rodziców, w związku ze spełnianiem przez dziecko obowiązku nauki, polegający na informowaniu
wójta gminy (burmistrza, prezydenta miasta), na jego żądanie, na terenie której dziecko mieszka, o
formie spełniania obowiązku nauki przez dziecko i zmianach w tym zakresie.
c) kontrolowanie spełniania obowiązku nauki przez absolwenta gimnazjum, który nie
ukończył 18 lat (art. 16 ust. 6b ustawy o systemie oświaty)
Regulacja dodana w art. 16 ust. 6b ustawy o systemie oświaty dotycząca kontrolowania spełniania
obowiązku nauki przez absolwenta gimnazjum, który nie ukończył 18 lat, jest konsekwencją normy
zawartej w art. 15 ust. 1 ustawy stanowiącej, iż nauka jest obowiązkowa do ukończenia 18 roku
życia. W myśl art. 16 ust. 6b ustawy dyrektorzy publicznych i niepublicznych szkół
ponadgimnazjalnych, dyrektorzy placówek prowadzących kształcenie w formach pozaszkolnych,
osoby prawne lub fizyczne prowadzące działalność oświatową, oraz pracodawcy realizujący
przygotowanie zawodowe, są obowiązani powiadomić wójta gminy (burmistrza, prezydenta
miasta), na terenie której mieszka absolwent gimnazjum, który nie ukończył 18 lat, o przyjęciu go
do szkoły, placówki, czy na zajęcia, albo w celu przygotowania zawodowego, w terminie 14 dni od
dnia przyjęcia absolwenta, oraz informować tego wójta (burmistrza, prezydenta miasta) o zmianach
w spełnianiu obowiązku nauki przez absolwenta gimnazjum, w terminie 14 dni od dnia powstania
tych zmian.
d) obowiązki rodziców (art. 18 ustawy o systemie oświaty)
Rodzice dziecka podlegającego obowiązkowi szkolnemu zostali obowiązani (oprócz tak jak
dotychczas do: dopełnienia czynności związanych ze zgłoszeniem dziecka do szkoły; zapewnienia
regularnego uczęszczania dziecka na zajęcia szkolne; zapewnienia dziecku warunków
umożliwiających przygotowywanie się do zajęć) również do informowania, w terminie do dnia 30
września każdego roku, dyrektora szkoły podstawowej lub gimnazjum, w obwodzie których
dziecko mieszka, o realizacji obowiązku szkolnego poza szkołą (spełnianego w sposób określony w
art. 16 ust. 5b ustawy o systemie oświaty).
W art. 18 ustawy o systemie oświaty dodano ust. 2, w którym określono obowiązek rodziców, w
związku z spełnianiem przez dziecko obowiązku nauki, polegający na informowaniu wójta gminy
(burmistrza, prezydenta miasta) (na jego żądanie), na terenie której dziecko mieszka, o formie
spełniania obowiązku nauki przez dziecko i zmianach w tym zakresie.
Ponadto w art. 18 ustawy o systemie oświaty dodano ust. 3, na podstawie którego rodzice dziecka
realizującego obowiązek szkolny lub obowiązek nauki poza szkołą na podstawie zezwolenia
dyrektora (o którym mowa w art. 16 ust. 8 ustawy o systemie oświaty) są obowiązani do
zapewnienia dziecku warunków nauki określonych w tym zezwoleniu.
e) kontrolowanie spełniania obowiązku szkolnego i obowiązku nauki (art. 19 ustawy o
systemie oświaty)
W art. 19 ustawy o systemie oświaty, w związku ze zmianami w art. 18 ustawy, doprecyzowano
zakres kontrolowania spełniania obowiązku szkolnego i obowiązku nauki przez odpowiednio
dyrektorów publicznych szkół podstawowych i gimnazjów oraz gminę. Kontrola taka obejmuje
wykonywanie przez rodziców obowiązków określonych w art. 18 ustawy o systemie oświata oraz
prowadzenie ewidencji spełniania obowiązku szkolnego oraz obowiązku nauki. Na podstawie art.
19 ust. 2 ustawy o systemie oświaty wójt gminy (burmistrz, prezydent miasta) jest obowiązany
przekazywać dyrektorom publicznych szkół podstawowych i gimnazjów na obszarze gminy
informacje o aktualnym stanie i zmianach w ewidencji dzieci i młodzieży w wieku 3-18 lat.
f) definicja pojęcia „niespełnienie obowiązku rocznego przygotowania przedszkolnego,
obowiązku szkolnego i obowiązku nauki” (art. 20 ust. 2 ustawy o systemie oświaty)
W art. 20 ust. 2 ustawy o systemie oświaty dodano definicję, zgodnie z którą przez niespełnienie
obowiązku rocznego przygotowania przedszkolnego, obowiązku szkolnego lub obowiązku nauki
należy rozumieć nieusprawiedliwioną nieobecność w okresie jednego miesiąca na co najmniej 50%
obowiązkowych zajęć edukacyjnych w przedszkolu (oddziale przedszkolnym zorganizowanym w
szkole podstawowej), szkole podstawowej, gimnazjum, szkole ponadgimnazjalnej lub placówce,
lub na najmniej 50% zajęć w przypadku spełniania obowiązku nauki przez uczęszczanie na zajęcia
w formach pozaszkolnych lub w celu przygotowania zawodowego u pracodawcy.
6) wspomaganie nauczania języka polskiego wśród dzieci pracowników
migrujących (art. 22 ust. 1 pkt 3a ustawy o systemie oświaty)
Zmiana upoważnienia zawartego w art. 22 ust. 1 pkt 3a ustawy o systemie oświaty polega na
rozszerzeniu zakresu upoważnienia do wydania przez ministra właściwego do spraw oświaty i
wychowania przepisów regulujących warunki wspomagania nauczania języka polskiego, historii,
geografii, kultury polskiej oraz innych przedmiotów nauczanych w języku polskim wśród Polonii i
Polaków zamieszkałych za granicą o nową grupę adresatów, tj. o dzieci pracowników migrujących.
Nowelizacja powyższego upoważnienia uwzględnia ponadto możliwość wspomagania organizacji
społecznych zarejestrowanych za granicą (stowarzyszeń i innych organizacji Polaków
przebywających za granicą itp.) prowadzących nauczanie języka polskiego, historii i geografii
Polski oraz kultury polskiej.
7) podręczniki (art. 22a ustawy o systemie oświaty)
Dotychczasowe przepisy art. 22a ust. 2c i 2d ustawy o systemie oświaty dotyczące szkolnych
podręczników przewidywały, że ustalony uchwałą rady pedagogicznej szkolny zestaw
podręczników składa się z nie więcej niż trzech podręczników dla danych zajęć edukacyjnych, przy
czym w szkołach ponadgimnazjalnych, w których realizuje się rozszerzone zakresy kształcenia z
poszczególnych zajęć edukacyjnych, szkolny zestaw podręczników składa się z nie więcej niż
trzech podręczników do każdego zakresu kształcenia z danych zajęć edukacyjnych. Przepisy te
zostały uchylone, co oznacza, że decyzji rady pedagogicznej pozostawia się ustalenie zakresu
szkolnego zestawu podręczników w danej szkole. Ponadto w art. 22a ust. 2e ustawy o systemie
oświaty zmieniono termin, w jakim dyrektor szkoły podaje do publicznej wiadomości, odpowiednio
zestaw programów wychowania przedszkolnego lub szkolny zestaw programów nauczania i
szkolny zestaw podręczników, które będą obowiązywać od początku następnego roku szkolnego.
Dotychczasowy termin określony był na dzień dnia 31 marca, co zmieniono na dzień 15 czerwca.
Przepisy stanowiące o tym, że szkolny zestaw programów nauczania i szkolny zestaw
podręczników obowiązuje przez trzy lata szkolne (art. 22a ust. 2f) oraz ograniczenia dotyczące
dokonywania zmian w zestawie podręczników przez radę pedagogiczną jedynie w uzasadnionych
przypadkach, z początkiem roku szkolnego, oraz na wniosek nauczyciela lub rady rodziców (art.
22a ust. 2g) – zostały zniesione.
8) nadzór pedagogiczny sprawowany nad zakładami poprawczymi,
schroniskami dla nieletnich, ośrodkami diagnostyczno-konsultacyjnymi oraz
nad szkołami w tych zakładach i schroniskach (art. 35 ust. 2a i ust. 6 ustawy o
systemie oświaty)
Zmiana art. 35 ust. 2a ustawy o systemie oświaty, tj. przepisu określającego sposób sprawowania
nadzoru pedagogicznego nad zakładami poprawczymi, schroniskami dla nieletnich, ośrodkami
diagnostyczno-konsultacyjnymi oraz nad szkołami w tych zakładach i schroniskach, a także nad
szkołami przy zakładach karnych ma na celu objęcie zakresem tego przepisu również szkół przy
aresztach śledczych oraz placówek przy zakładach karnych i aresztach śledczych. Zmiana ta wynika
z konieczności zapewnienia możliwości realizacji obowiązku szkolnego lub obowiązku nauki
nieletnim, którzy ukończyli 15 lat i zostali tymczasowo aresztowani. Natomiast zmiana art. 35 ust. 6
polega na zrezygnowaniu użytego w tym przepisie wyrażenie „z zainteresowanymi ministrami”
poprzez wskazanie ministrów, w porozumieniu z którymi ma być wydawane rozporządzenie
przewidziane w art. 35 ust. 6 ustawy o systemie oświaty, przyjmując, że będą to ministrowie
prowadzący szkoły.
9) zmiany dotyczące zarządzania szkołami i placówkami publicznymi
a) dyrektor szkoły (art. 36a ust. 2 ustawy o systemie oświaty)
Zmiany w przepisach dotyczących dyrektora szkoły i placówki polegają na przekazaniu w art. 36a
ust. 2 ustawy o systemie oświaty ministrowi właściwemu do spraw kultury i ochrony dziedzictwa
narodowego kompetencji do wyrażania zgody na powołanie osoby niebędącej nauczycielem na
stanowisko dyrektora szkoły lub placówki artystycznej. Dotychczas zgodę taką wyrażał kurator
oświaty. W myśl znowelizowanego przepisu szkołą lub placówką artystyczną może kierować osoba
niebędąca nauczycielem powołana na stanowisko dyrektora za zgodą organu sprawującego nadzór
pedagogiczny wobec szkół i placówek artystycznych, tj. ministra właściwego do spraw kultury i
ochrony dziedzictwa narodowego. Podobnie jak kurator oświaty w odniesieniu do kandydata na
stanowisko dyrektora szkoły lub placówki ogólnej, tak też minister właściwy do spraw kultury i
ochrony dziedzictwa narodowego przy wyrażaniu zgody uwzględniają w szczególności posiadanie
przez tę osobę wykształcenie i przygotowanie zawodowe odpowiadające kierunkowi kształcenia w
szkole lub zakresowi zadań placówki.
W art. 39 ustawy o systemie oświaty, tj. w przepisie określającym zakres kompetencji dyrektora
szkoły, dodano przepis na podstawie którego, dyrektor szkoły lub placówki będzie odpowiedzialny
za zadania związane z zapewnieniem bezpieczeństwa uczniom i nauczycielom w czasie zajęć
organizowanych przez szkołę lub placówkę. 2
b) rada pedagogiczna (art. 40 ust. 3 i ust. 5, art. 43 ust. 3 ustawy o systemie oświaty)
Zmiana art. 40 ust. 3 ustawy o systemie oświaty polega na uwzględnieniu sytuacji, w której
dyrektorem szkoły lub placówki jest osoba niebędąca nauczycielem (taką możliwość dopuszcza art.
36 ust. 2 ustawy o systemie oświaty). Zgodnie z dotychczasowym brzmieniem art. 40 ust. 3 w skład
rady pedagogicznej wchodzili wyłącznie nauczyciele. Powstawała zatem niespójność z przepisem
art. 40 ust. 4, zgodnie z którym dyrektor szkoły lub placówki jest przewodniczącym rady
pedagogicznej. W konsekwencji w art. 40 ust. 5 uwzględniono, że zebrania mogą być organizowane
m.in. z inicjatywy dyrektora szkoły lub placówki (dotychczas „z inicjatywy przewodniczącego”).
Jeżeli chodzi o regulacje ustawy o systemie oświaty dotyczące zasad funkcjonowania rady
pedagogicznej, w art. 43 ust. 3 wprowadzono zmianę, zgodnie z którą wszystkie osoby biorące
udział w zebraniu rady pedagogicznej są obowiązane do nieujawniania spraw poruszanych na
zebraniu rady pedagogicznej, które mogą naruszać dobra osobiste uczniów lub ich rodziców, a
także nauczycieli i innych pracowników szkoły lub placówki. Dotychczas przepis ten adresowany
był wyłącznie do nauczycieli biorących udział w posiedzeniu rady pedagogicznej, jednak ponieważ
zgodnie z art. 40 ust. 3 w zebraniach rady pedagogicznej mogą również brać udział, z głosem
doradczym, osoby zapraszane przez jej przewodniczącego za zgodą lub na wniosek rady
pedagogicznej, w tym przedstawiciele stowarzyszeń i innych organizacji, w szczególności
organizacji harcerskich, których celem statutowym jest działalność wychowawcza lub rozszerzanie
i wzbogacanie form działalności dydaktycznej, wychowawczej i opiekuńczej szkoły lub placówki –
obowiązkiem nieujawniania spraw poruszanych na zebraniu rady pedagogicznej objęto wszystkie
osoby biorące w nim udział.
c) rada szkoły (art. 51 ust. 1, 1a, 1b i 1c, art. 52 ust. 1 ustawy o systemie oświaty)
W dotychczasowym stanie prawnym typy szkół i placówek, w których w skład rady szkoły lub
placówki nie wchodzą rodzice lub uczniowie, a także typy szkół i placówek, w których nie
powołuje się rady szkoły lub placówki, ze względu na specyficzną organizację pracy i zadania
szkoły lub placówki bądź ze względu na brak możliwości wyłonienia stałej reprezentacji rodziców
lub uczniów – były określane w akcie wykonawczym do ustawy (rozporządzeniu Ministra Edukacji
Narodowej). Istotą zmiany dotyczącej rady szkoły wprowadzonej ustawą nowelizującą jest
przeniesienie regulacji dotyczących rady szkoły - z poziomu regulacji aktu rangi podstawowej – na
poziom regulacji ustawy. Znowelizowany art. 52 ust. 1 ustawy o systemie oświaty stanowi, że rady
szkoły lub placówki nie powołuje się w szkołach i placówkach, w których ze względu na specyfikę
organizacji pracy i zadania nie ma możliwości wyłonienia stałej reprezentacji rodziców lub
uczniów. Ponadto, w ust. 1 art. 51 ustawy określa się, że w skład rady szkoły lub placówki nie
wchodzą uczniowie przedszkoli, szkół podstawowych, z wyłączeniem szkół dla dorosłych, a także
uczniowie szkół specjalnych i placówek dla dzieci i młodzieży z upośledzeniem umysłowym w
stopniu umiarkowanym, znacznym lub głębokim oraz uczniowie szkół i placówek określonych w
przepisach wydanych na podstawie art. 55 ust. 6 ustawy o systemie oświaty. W świetle wydanego
na podstawie art. 55 ust. 6 ustawy o systemie oświaty rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej
z dnia 23 lutego 2007 r. w sprawie typów szkół i placówek, w których nie tworzy się samorządu
uczniowskiego (Dz. U. Nr 52, poz. 347) w skład rady szkoły lub placówki nie wchodzą
wychowankowie, uczniowie i słuchacze: szkolnych schronisk młodzieżowych, poradni
psychologiczno-pedagogicznych, w tym poradnia specjalistycznych, placówek kształcenia
praktycznego oraz ośrodków dokształcania i doskonalenia zawodowego, bibliotek pedagogicznych,
zakładów poprawczych i schronisk dla nieletnich, szkół przy zakładach karnych. Ponadto, w myśl
dodanych w art. 51 ustawy o systemie oświaty przepisów ust. 1b i 1c, udział uczniów w radzie
szkoły nie jest obowiązkowy w gimnazjach dla dzieci i młodzieży, zaś udział rodziców w radzie
szkoły lub placówki - w szkołach i placówkach określonych w przepisach wydanych na podstawie
art. 53 ust. 6 ustawy o systemie oświaty, tj. zgodnie z rozporządzeniem Ministra Edukacji
Narodowej z dnia 28 sierpnia 2007 r. w sprawie rodzajów szkół i placówek, w których nie tworzy
się rad rodziców (Dz. U. Nr 157, poz. 1101) w szkołach dla dorosłych, szkołach policealnych dla
młodzieży, szkołach przy zakładach opieki zdrowotnej, szkołach przy zakładach poprawczych i
schroniskach dla nieletnich, szkołach przy zakładach karnych, szkolnych schroniskach
młodzieżowych, placówkach kształcenia ustawicznego, placówkach kształcenia praktycznego oraz
ośrodkach dokształcania i doskonalenia zawodowego, poradniach psychologiczno-pedagogicznych,
w tym poradniach specjalistycznych, młodzieżowych ośrodkach wychowawczych i młodzieżowych
ośrodkach socjoterapii, bursach i domach wczasów dziecięcych, bibliotekach pedagogicznych.
Przepisy dotyczące składu rady szkoły (składu rady szkoły) stosuje się odpowiednio w szkołach
artystycznych
10) warunki zakładania publicznych szkół i placówek przez osoby prawne inne
niż jednostki samorządu terytorialnego i osoby fizyczne (art. 58 ust. 3 ustawy o
systemie oświaty)
Zmiana przepisu art. 58 ust. 3 ustawy o systemie oświaty polega na wprowadzeniu obowiązku
uzyskania pozytywnej opinii ministra właściwego do spraw rolnictwa oraz ministra właściwego do
spraw środowiska w celu uzyskania zezwolenia na założenie odpowiednio publicznej szkoły i
placówki rolniczej oraz publicznej szkoły leśnej przez osobę prawną inną niż jednostka samorządu
terytorialnego lub osobę fizyczną. W dotychczasowym stanie prawnym ministrowie ci posiadają
kompetencje do wydawania opinii w sprawie likwidacji szkoły czy zawodu (art. 59 ust. 1 ustawy o
systemie oświaty), nie posiadają natomiast kompetencji do wydawania opinii w sprawie zakładania
publicznej szkoły rolniczej i placówki rolniczej oraz szkoły leśnej.
11) likwidacja szkoły lub placówki (art. 59 ust. 1, 2, 2a i 7 ustawy o systemie
oświaty); wejście w życie 1 września 2009 r.
Zmiana art. 59 ust. 1 ustawy o systemie oświaty polega na wprowadzeniu regulacji dotyczącej
likwidacji szkoły dla dorosłych. O zamiarze likwidacji takiej szkoły powiadamiani będą
bezpośrednio uczniowie. Natomiast zmiana art. 59 ust. 2 ustawy o systemie oświaty polega na
wprowadzeniu obowiązku uzyskiwania przez organ prowadzący odpowiednio szkołę leśną lub
szkołę prowadzącą kształcenie w zawodach dla żeglugi morskiej, w przypadku zamiaru likwidacji
szkoły, pozytywnej opinii odpowiednio ministra właściwego do spraw środowiska lub ministra
właściwego do spraw gospodarki morskiej. Rozwiązanie to jest analogiczne do obowiązującego
dotychczas rozwiązania dotyczącego likwidacji szkół rolniczych (pozytywna opinia ministra
właściwego do spraw rolnictwa).
W nowym brzmieniu art. 59 ust. 2a ustawy o systemie oświaty zobowiązano kuratora oświaty, aby
w toku postępowania w sprawie likwidacji szkoły lub zawodu, dla których zgodnie z klasyfikacją
zawodów szkolnictwa zawodowego ministrem właściwym jest minister właściwy do spraw
zdrowia, oraz szkoły prowadzącej kształcenie w zawodach dla żeglugi śródlądowej, zasięgał opinii
odpowiednio ministra właściwego do spraw zdrowia i ministra właściwego do spraw transportu.
Dodanie w art. 59 ustawy o systemie oświaty nowego przepisu ust. 7 umożliwia organowi
prowadzącemu szkołę lub placówkę przeniesienie kształcenia w określonym zawodzie z tej szkoły
lub placówki do innej szkoły tego samego typu lub innej placówki tego samego rodzaju
prowadzonej przez ten organ. Przeniesienie kształcenia wymaga zawiadomienia, co najmniej na 6
miesięcy przed terminem przeniesienia, kuratora oświaty i rodziców uczniów, a w przypadku szkoły
dla dorosłych - uczniów. Jednocześnie ustawodawca wyłączył stosowanie przepisu art. 59 ust. 2
ustawy, co oznacza, że przeniesienie kształcenia nie będzie się wiązało z koniecznością
zlikwidowania szkoły lub placówki (czy też uzyskiwania opinii określonych organów).
12) jednolity strój (art. 64a ustawy o systemie oświaty); wejście w życie 1
września 2008 r.
Zgodnie z dotychczasowym stanem prawnym, na terenie szkoły podstawowej i gimnazjum
obowiązkowe jest noszenie przez uczniów jednolitego stroju. Natomiast dyrektor szkoły
ponadgimnazjalnej może, po zasięgnięciu opinii rady rodziców, wprowadzić obowiązek noszenia
przez uczniów na terenie szkoły jednolitego stroju. Wzór jednolitego stroju określa dyrektor szkoły
w porozumieniu z radą rodziców.
Nowelizacja przepisu art. 64a ustawy o systemie oświaty zakłada zrezygnowanie z obowiązku
noszenia na terenie szkoły podstawowej i gimnazjum jednolitego stroju, natomiast przyjmuje
rozwiązanie, w myśl którego noszenie na terenie szkoły jednolitego stroju jest fakultatywnie i
zależy od decyzji detektora szkoły. Zgodnie bowiem z nowym brzmieniem ust. 1 art. 64a ustawy o
systemie oświaty, dyrektor szkoły podstawowej, gimnazjum, szkoły ponadgimnazjalnej oraz szkoły
artystycznej może wprowadzić obowiązek noszenia przez uczniów na terenie szkoły jednolitego
stroju.
a) tryb wprowadzenie obowiązku noszenia na terenie szkoły jednolitego stroju
Dyrektor szkoły może wprowadzić obowiązek noszenia przez uczniów na terenie szkoły
jednolitego stroju z własnej inicjatywy lub na wniosek rady szkoły, rady rodziców, rady
pedagogicznej lub samorządu uczniowskiego, za zgodą odpowiednio rady rodziców i rady
pedagogicznej oraz w przypadku, gdy z inicjatywą wystąpił dyrektor szkoły lub wniosku złożonego
przez inny podmiot niż samorząd uczniowski - także po uzyskaniu opinii samorządu
uczniowskiego. Wniosek pochodzący od rady szkoły, rady rodziców, rady pedagogicznej lub
samorządu uczniowskiego dyrektor szkoły rozpatruje w terminie nie dłuższym niż 3 miesiące (art.
64a ust. 2 ustawy o systemie oświaty).
b) wzór jednolitego stroju
Wzór jednolitego stroju, tak jako dotychczas, ustala dyrektor szkoły w uzgodnieniu z radą
rodziców, jednak uzupełnia się dotychczasowe rozwiązanie o przepis nakazujący zasięgnięcie opinii
rady pedagogicznej i samorządu uczniowskiego (art. 64a ust. 3 ustawy o systemie oświaty).
c) zasady noszenia jednolitego stroju
Podobnie jak dotychczas, dyrektor szkoły, w której wprowadzono obowiązek noszenia przez
uczniów jednolitego stroju, może w uzgodnieniu z radą rodziców i po zasięgnięciu opinii rady
pedagogicznej określić sytuacje, w których przebywanie ucznia na terenie szkoły nie wymaga
noszenia przez niego jednolitego stroju (art. 64a ust. 4 ustawy o systemie oświaty).
d) strój w szkołach, w których nie wprowadzono obowiązkowego jednolitego stroju
Ustawa nowelizująca wprowadziła także rozwiązanie adresowane do tych szkół, w których nie
wprowadzono obowiązku noszenia przez uczniów jednolitego stroju, oraz w szkołach, w których
nie tworzy się rad rodziców. Otóż w tych szkołach zasady ubierania się uczniów na terenie szkoły
określa statut szkoły (art. 64a ust. 6 ustawy o systemie oświaty).
e) rezygnacja z obowiązkowego jednolitego stroju
W sytuacji, gdy wolą społeczności szkolnej będzie odejście od obowiązku noszenia na terenie
szkoły jednolitego stroju, wówczas przepis ust. 7 art. 64a ustawy o systemie oświaty przewiduje, że
powinno się to odbyć w trybie właściwym dla wprowadzenia tego obowiązku, tj. określonym w ust.
1 i 2 art. 64a ustawy.
13) indywidualny program lub tok nauki w szkołach artystycznych (art. 66 ust.
1a i ust. 3 ustawy o systemie oświaty)
W art. 66 ustawy o systemie oświaty dodano regulacje wprowadzające możliwość organizowania
indywidualnego programu lub toku nauki w szkołach artystycznych. Przepis ten zawiera
analogiczne regulacje jak przepisy ustawy o systemie oświaty dotyczące indywidualnego programu
lub toku nauki w szkołach ogólnych. Zgodnie z nowododanym ust. 1a w art. 66 ustawy, na wniosek
lub za zgodą rodziców albo pełnoletniego ucznia dyrektor szkoły artystycznej nierealizującej
kształcenia ogólnego, po zasięgnięciu opinii rady pedagogicznej, może zezwolić uczniowi na
indywidualny program lub tok nauki realizowany pod opieką nauczyciela przedmiotu głównego
tego ucznia. Odmowa udzielenia zezwolenia następuje w drodze decyzji administracyjnej. Warunki
i tryb udzielania zezwoleń na indywidualny program lub tok nauki oraz organizację indywidualnego
programu lub toku nauki określi rozporządzenie Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego
wydane na podstawie art. 66 ust. 3 ustawy o systemie oświaty.
14) stołówki (art. 67a ustawy o systemie oświaty)
W świetle dotychczasowego stanu prawnego, zasady korzystania ze stołówki, w tym wysokość
opłat, ustalał organ prowadzący szkołę, z tym, że do opłat wnoszonych za korzystanie przez
uczniów z posiłku w stołówce szkolnej nie wliczało się wynagrodzeń pracowników i składek
naliczanych od tych wynagrodzeń oraz kosztów utrzymania stołówki.
W znowelizowanym brzmieniu ust. 1 art. 67a ustawy o systemie oświaty doprecyzowano, że szkoła
może zorganizować stołówkę w celu zapewnienia prawidłowej realizacji zadań opiekuńczych, w
szczególności wspierania prawidłowego rozwoju uczniów.
Najistotniejsza zmiana w art. 67a polega na tym, że w ust. 3 postanowiono odejść od rozwiązania,
iż to organ prowadzący ustala zasady korzystania ze stołówki, w tym wysokość opłat, natomiast
przyjęto, iż w tę kompetencję będzie wyposażony dyrektor szkoły, który decyzję odnośnie
wysokości opłat za posiłki w szkole będzie podejmował w porozumieniu z organem prowadzącym
szkołę. Do opłat wnoszonych za korzystanie przez uczniów z posiłku w stołówce szkolnej nie
wlicza się wynagrodzeń pracowników i składek naliczanych od tych wynagrodzeń oraz kosztów
utrzymania stołówki.
Tak jak dotychczas organ prowadzący szkołę może zwolnić rodziców albo ucznia z całości lub
części opłat za posiłki w stołówce szkolnej w przypadku szczególnie trudnej sytuacji materialnej
rodziny oraz w szczególnie uzasadnionych przypadkach losowych, jednak w myśl dodanego w art.
67a ust. 6, organ prowadzący szkołę może upoważnić do udzielania powyższych zwolnień
dyrektora szkoły, w której zorganizowano stołówkę.
Na podstawie art. 84a ustawy o systemie oświaty przepisy dotyczące stołówek stosuje się
odpowiednio do szkół niepublicznych.
15) akredytacja placówek doskonalenia nauczycieli (art. 77a ust. 5 i art. 78 ust. 2
ustawy o systemie oświaty)
W dotychczasowym stanie prawnym przepisy art. 77a ust. 5 i art. 78 ust. 2 ustawy o systemie
oświaty, wyłączające stosowanie przepisów w sprawie akredytacji, dotyczyły tylko placówek
doskonalenia nauczycieli o zasięgu ogólnokrajowym prowadzonych przez ministra właściwego do
spraw oświaty i wychowania. Proponowana zmiana powoduje rozciągnięcie tego wyłączenia
również na placówki, które są zakładane i prowadzone przez ministra właściwego do spraw kultury
i ochrony dziedzictwa narodowego oraz ministra właściwego do spraw rolnictwa, tak aby placówki
doskonalenia nauczycieli prowadzone przez ministrów były traktowane z punktu widzenia
przepisów dotyczących akredytacji w jednakowy sposób.
16) dotowanie szkół publicznych prowadzonych przez inne niż jednostki
samorządu terytorialnego osoby prawne oraz osoby fizyczne; dotowanie zajęć
wczesnego wspomagania rozwoju dziecka (art. 80 ust. 2c i ust. 3, art. 90 ust. 1
ustawy o systemie oświaty); wejście w życie 1 stycznia 2009 r.
Przepisy art. 80 ust. 2c i art. 90 ust. 1a ustawy o systemie oświaty uzupełniają ustawę w zakresie
dotyczącym udzielania dotacji: publicznym i niepublicznym przedszkolom, szkołom, poradniom
psychologiczno-pedagogicznym, specjalnym ośrodkom szkolno-wychowawczym oraz specjalnym
ośrodkom wychowawczym dla dzieci i młodzieży wymagających stosowania specjalnej organizacji
nauki, metod pracy i wychowania, a także ośrodkom umożliwiającym dzieciom i młodzieży
upośledzonej umysłowo w stopniu głębokim oraz dzieciom i młodzieży upośledzonym umysłowo
ze sprzężonymi niepełnosprawnościami realizację odpowiednio obowiązku rocznego
przygotowania przedszkolnego, obowiązku szkolnego i obowiązku nauki - na każde dziecko
uczestniczące w zajęciach wczesnego wspomagania rozwoju organizowanego w tych jednostkach.
Z rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 21 grudnia 2007 r. w sprawie sposobu
podziału części oświatowej subwencji ogólnej dla jednostek samorządu terytorialnego w roku 2008
(Dz. U. Nr 247, poz. 1825) wynika, że część oświatowa subwencji ogólnej jest dzielona między
poszczególne jednostki samorządu terytorialnego, z uwzględnieniem zakresu realizowanych przez
te jednostki zadań oświatowych, m.in. wymienionego w § 2 pkt 9 tego rozporządzenia
finansowania wczesnego wspomagania rozwoju dzieci, o których mowa w art. 71b ust. 2a ustawy o
systemie oświaty. Zgodnie z algorytmem podziału części oświatowej subwencji ogólnej,
stanowiącym załącznik do rozporządzenia, dla każdej jednostki samorządu terytorialnego będącej
organem prowadzącym lub dotującym szkoły podstawowe, gimnazja, szkoły ponadgimnazjalne i
szkoły ponadpodstawowe oraz placówki funkcjonujące w systemie oświaty ustalono wagę P38 =
0,840 dla dzieci objętych wczesnym wspomaganiem rozwoju w przedszkolach, oddziałach
przedszkolnych w szkołach podstawowych, szkołach podstawowych, specjalnych ośrodkach
szkolno-wychowawczych, specjalnych ośrodkach wychowawczych, ośrodkach rewalidacyjnowychowawczych, poradniach psychologiczno-pedagogicznych (na podstawie opinii, o których
mowa w art. 71b ust. 3 i 3a ustawy o systemie oświaty).
W myśl art. 80 ust. 2c ustawy o systemie oświaty, prowadzone przez osoby prawne inne niż
jednostki samorządu terytorialnego i osoby fizyczne publiczne przedszkola, szkoły podstawowe
oraz ośrodki, a także publiczne poradnie psychologiczno-pedagogiczne, które prowadzą wczesne
wspomaganie rozwoju dziecka, otrzymują dotację z budżetu odpowiednio gminy lub powiatu w
wysokości nie niższej niż kwota przewidziana na jedno dziecko objęte wczesnym wspomaganiem
rozwoju w części oświatowej subwencji ogólnej dla jednostek samorządu terytorialnego, pod
warunkiem że osoba prowadząca przedszkole, szkołę, ośrodek lub poradnię przedstawi organowi
właściwemu do udzielenia dotacji planowaną liczbę dzieci, które mają być objęte wczesnym
wspomaganiem rozwoju, nie później niż do dnia 30 września roku poprzedzającego rok udzielenia
dotacji. W odniesieniu do niepublicznych szkół, placówek i ośrodków, art. 90 ust. 1a ustawy o
systemie oświaty przewiduje, że niepubliczne przedszkola, szkoły podstawowe oraz ośrodki, a
także niepubliczne poradnie psychologiczno-pedagogiczne, które prowadzą wczesne wspomaganie
rozwoju dziecka, otrzymują dotację z budżetu odpowiednio gminy lub powiatu w wysokości nie
niższej niż kwota przewidziana na jedno dziecko objęte wczesnym wspomaganiem rozwoju w
części oświatowej subwencji ogólnej dla jednostek samorządu terytorialnego, pod warunkiem że
osoba prowadząca przedszkole, szkołę, ośrodek lub poradnię poda organowi właściwemu do
udzielania dotacji planowaną liczbę dzieci, które mają być objęte wczesnym wspomaganiem
rozwoju, nie później niż do dnia 30 września roku poprzedzającego rok udzielania dotacji.
Natomiast zmiana brzmienia art. 80 ust. 3 ustawy o systemie oświaty ma na celu doprecyzowanie
przepisów regulujących kwestię dotowania szkół publicznych prowadzonych przez inne niż
jednostki samorządu terytorialnego osoby prawne oraz osoby fizyczne poprzez dodanie w tym
przepisie zdania, zgodnie z którym szkoły te będą otrzymywały dotację w wysokości równej
wydatkom bieżącym przewidzianym na jednego ucznia w szkołach tego samego typu i rodzaju
prowadzonych przez tę jednostkę samorządu terytorialnego, nie niższej jednak niż kwota
przewidziana na jednego ucznia szkoły danego typu i rodzaju w części oświatowej subwencji
ogólnej dla jednostek samorządu terytorialnego.
17) prowadzenie innej formy wychowania przedszkolnego nie jest działalnością
gospodarcza (art. 83a ust. 1 ustawy o systemie oświaty)
Zmieniony art. 83a ust. 1 ustawy o systemie oświaty uwzględnia, że również prowadzenie innej
formy wychowania przedszkolnego (tj. formy działalności edukacyjnej wprowadzonej do polskiego
systemu edukacji na podstawie ustawy z dnia 7 września 2007 r. o zmianie ustawy o systemie
oświaty) – podobnie jak prowadzenie szkoły czy placówki – nie jest działalnością gospodarczą.
Prowadzenie szkoły, placówki czy innej formy wychowania przedszkolnego jest działalnością
niemającą charakteru ekonomicznego, komercyjnego.
18) zakładanie szkół niepublicznych – opinia ministra właściwego do spraw
zdrowia (art. 82 ust. 2a oraz art. 85 ust. 3 ustawy o systemie oświaty)
W nowym brzmieniu art. 82 ust. 2a oraz art. 85 ust. 3 ustawy o systemie oświaty określenie „szkoła
medyczna” (pojecie niezdefiniowane w ustawie) zastępuje się określeniem „szkoła prowadząca
kształcenie w zawodach, dla których zgodnie z klasyfikacją zawodów szkolnictwa zawodowego, o
której mowa w art. 24 ust. 1, ministrem właściwym jest minister właściwy do spraw zdrowia”.
19) pomoc materialna dla uczniów; wejście w życie 1 września 2008 r.
a) okres przyznawania stypendium szkolnego (art. 90d ust. 10 ustawy o systemie oświaty)
Zmiana art. 90d ust. 10 ustawy o systemie oświaty, zgodnie z którą stypendium szkolne będzie
przyznawane uczniowi na okres nie krótszy niż miesiąc i nie dłuższy niż 10 miesięcy,
jednoznacznie usunie dotychczasowe wątpliwości interpretacyjne dotyczące okresu, na jaki może
być przyznawane stypendium szkolne (dotychczas przepis ten brzmiał: „na okres nie dłuższy niż od
września do czerwca w danym roku szkolnym”).
b) warunki przyznawania stypendium za wyniki w nauce i stypendium za osiągnięcia
sportowe (art. 90g ust. 2 i 2a ustawy o systemie oświaty)
Zmiana przepisów art. 90g ust. 2 i 2a ustawy o systemie oświaty dotyczących stypendium za wyniki
w nauce i stypendium za osiągnięcia sportowe polega na wprowadzeniu, jako warunku uzyskania
tych stypendiów, otrzymania co najmniej dobrej oceny zachowania.
c) tryb przyznawania świadczeń pomocy materialnej o charakterze socjalnym (art. 90n ust. 2
pkt 1 ustawy o systemie oświaty)
Zgodnie z dotychczasowym brzmieniem przepisu art. 90n ust. 2 pkt 1 ustawy o systemie oświaty,
świadczenia pomocy materialnej o charakterze socjalnym były przyznawane na wniosek rodziców
albo pełnoletniego ucznia, po zasięgnięciu opinii odpowiednio dyrektora szkoły, kolegium
nauczycielskiego, nauczycielskiego kolegium języków obcych, kolegium pracowników służb
społecznych lub ośrodka. Przepis ten budził wątpliwości interpretacyjne odnośnie formy, w jakiej
dyrektor szkoły wyraża opinię o potrzebie przyznania uczniowi pomocy materialnej. W związku z
powyższym przepis ten zmieniono w ten sposób, że zrezygnowano z opinii dyrektora, a zatem
świadczenia pomocy materialnej o charakterze socjalnym będą przyznawane na wniosek rodziców
albo pełnoletniego ucznia.
d) upoważnienie ośrodka pomocy społecznej do załatwiania indywidualnych spraw z zakresu
pomocy materialnej dla uczniów (art. 90m ust. 2 ustawy o systemie oświaty)
W świetle dotychczasowego stanu prawnego, na podstawie art. 90m ust. 2 ustawy o systemie
oświaty do załatwiania indywidualnych spraw z zakresu pomocy materialnej o charakterze
socjalnym dla uczniów rada gminy nie mogła upoważnić ośrodka pomocy społecznej. Zakaz
upoważnienia ośrodka pomocy społecznej do załatwiania indywidualnych spraw z zakresu pomocy
materialnej dla uczniów został uchylony.
20) kształcenie uczniów za granicą i doskonalenie nauczyli za granicą (art. 94
ust. 1 ustawy o systemie oświaty)
W art. 94 ust. 1 ustawy o systemie oświaty rozszerzono podstawy kierowania uczniów za granicę w
celu kształcenia i nauczycieli celu doskonalenia zawodowego. Zgodnie z nowym brzmieniem tego
przepisu, kształcenie uczniów oraz doskonalenie nauczycieli może odbywać się za granicą, na
podstawie umów międzynarodowych, porozumień o współpracy bezpośredniej zawieranych przez
szkoły, organy prowadzące szkoły, jednostki samorządu terytorialnego, organy administracji
rządowej, zakłady kształcenia nauczycieli i placówki doskonalenia, programów edukacyjnych Unii
Europejskiej lub na zaproszenie podmiotów zagranicznych.
21) wprowadzenie możliwości przyjmowania do szkół niepublicznych dla
dorosłych osób, które ukończyły 16 lat (art. 15a ustawy o systemie oświaty)
W następstwie zmiany upoważnienia zawartego dotychczas w art. 22 ust. 2a ustawy o systemie
oświaty (obecnie art. 15a ustawy) dotyczącego określenia przypadków, w jakich do szkoły dla
dorosłych można przyjąć osobę, która ukończyła 16 lat, objęto zakresem tego upoważnienia
również niepubliczne szkół dla dorosłych. W konsekwencji zniesiono istniejące dotychczas
zróżnicowanie w sytuacji szkół niepublicznych i szkół publicznych w zakresie braku możliwości
przyjmowania przez te pierwsze szkoły kandydatów w wieku poniżej 18 lat.
22) przepisy określające kompetencje organów (art. 5c i 5e ustawy o systemie
oświaty)
Zmiany w art. 5c ustawy o systemie oświaty oraz dodanie w ustawie art. 5e – mają charakter
porządkujący. Po pierwsze, w art. 5c w miejsce dotychczasowej redakcji „wójt, burmistrz
(prezydent miasta)” przyjmuje się redakcję jednolitą z redakcją właściwą dla ustawy z dnia 8 marca
1990 o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2001. r. Nr 142, poz. 1591, z późn. zm.). Zgodnie z art. 11a
ustawy o samorządzie gminnym, organami gminy są – obok rady gminy - wójt (burmistrz,
prezydent miasta). Zmiana w art. 17 ustawy o systemie oświaty w ust. 3a pkt 3 (dowożenie
uczniów) ma analogiczny charakter.
Ponadto, w art. 5c pkt 3 ustawy o systemie oświaty uwzględnia się, że kompetencje organu
prowadzącego szkołę, o którym mowa w art. 67a ust. 3, 5 i 6 ustawy (tj. kompetencje dot. ustalania
wysokości opłat z posiłki w stołówce szkolnej, zwolnienia z opłat za posiłki) wykonuje
odpowiednio: wójt (burmistrz, prezydent miasta), starosta, marszałek województwa.
Wreszcie, zmiana polegająca na dodaniu w ustawie o systemie oświaty art. 5e skutkuje tym, że
ilekroć w ustawie jest mowa o zadaniach i kompetencjach jednostek samorządu terytorialnego (art.
82 ust. 1 i 3-5 – zakładanie szkół i placówek niepublicznych) lub zadaniach i kompetencjach organu
jednostki samorządu terytorialnego (art. 85 ust. 3 – nadawanie szkole niepublicznej uprawnień
szkoły publicznej) – oznacza to, że zadania te i kompetencje wykonuje odpowiednio: wójt
(burmistrz, prezydent miasta), starosta, marszałek województwa. Należy zwrócić uwagę, że art. 5c
ustawy o systemie oświaty zawiera przepisy kompetencyjne adresowane do organu prowadzącego,
zaś art. 5e – adresowane do jednostek samorządu terytorialnego (organów jednostek samorządu
terytorialnego).
II. Najważniejsze zmiany w ustawie z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela (Dz. U. z 2006 r. Nr 97, poz. 674, z późn.
zm.)
1) obowiązki nauczycieli w związku z zapewnieniem bezpieczeństwa uczniów
(art. 6, art. 7 ust. 2 pkt 6, art. 49 ust. 2 i 3 ustawy – Karta Nauczyciela)
Zmiana w art. 6 ustawy polega na uzupełnieniu katalogu obowiązków nauczycieli o uwzględnienie
realizacji zadań związanych z zapewnieniem bezpieczeństwa uczniom w czasie zajęć
organizowanych przez szkołę. Podobnie, w art. 7 ust. 2 pkt 6 ustawy – Karta Nauczyciela zadania
dyrektora szkoły rozszerza się o zadania związane z zapewnieniem bezpieczeństwa uczniom i
nauczycielom w czasie zajęć organizowanych przez szkołę.
Aspekt bezpieczeństwa uczniów został ponadto uwzględniony w art. 49 ust. 2 i 3 ustawy – Karta
Nauczyciela, tj. w przepisach dotyczących ustalania przez organy prowadzące szkoły oraz ministra
właściwego do spraw oświaty i wychowania trybu i kryteriów przyznawania nagród dla
nauczycieli. Zgodnie z nowym brzmieniem art. 49 ust. 2 ustawy, organy prowadzące szkoły ustalają
kryteria i tryb przyznawania nagród dla nauczycieli uwzględniając w szczególności osiągnięcia w
zakresie pracy dydaktyczno-wychowawczej, pracy opiekuńczo-wychowawczej oraz realizacji
innych zadań statutowych szkoły, sposób podziału środków na nagrody organów prowadzących
szkoły i dyrektorów szkół, tryb zgłaszania kandydatów do nagród oraz zasadę, że nagroda może być
przyznana nauczycielowi po przepracowaniu w szkole co najmniej roku. Zgodnie z nowym
brzmieniem art. 49 ust. 3 ustawy – Karta Nauczyciela, minister właściwy do spraw oświaty i
wychowania określi, w drodze rozporządzenia, kryteria i tryb przyznawania nagród dla nauczycieli
za ich osiągnięcia w zakresie pracy dydaktycznej, wychowawczej i opiekuńczej, w tym za ich
osiągnięcia w zakresie realizacji zadań związanych z zapewnieniem bezpieczeństwa uczniom w
czasie zajęć organizowanych przez szkołę, oraz realizacji innych zadań statutowych szkoły.
2) Informacja z Krajowego Rejestru Karnego (art. 10 ust. 8 ustawy – Karta
Nauczyciela)
Na podstawie art. 10 ust. 8 ustawy – Karta Nauczyciela nie można nawiązać stosunku pracy z
nauczycielem, który nie spełnia w szczególności warunku określonego w art. 10 ust. 5 pkt 4 ustawy,
tj. z nauczycielem, który był karany za przestępstwo popełnione umyślnie. Zmiana w art. 10 ustawy
polegająca na dodaniu ust. 8a wprowadza obowiązek przedstawiania przez nauczyciela dyrektorowi
szkoły, przed nawiązaniem stosunku pracy, informacji z Krajowego Rejestru Karnego w celu
potwierdzenia spełniania warunku niekaralności za przestępstwo popełnione umyślnie.
3) czas pracy nauczycieli (art. 42 ust. 2b ustawy – Karta Nauczyciela); wejście w
życie 1 stycznia 2009 r.
Zmiana w art. 42 ustawy – Karta Nauczyciela polegająca na dodaniu ust. 2b koresponduje z
zawartymi w ustawie o systemie oświaty nowymi regulacjami dotyczącymi wynagradzania
egzaminatorów i nauczycieli za udział w przeprowadzaniu sprawdzianu i egzaminów, w tym części
ustnej egzaminu maturalnego 3. Zgodnie z art. 42 ust. 2b ustawy, w ramach zajęć dydaktycznych,
nauczyciel jest obowiązany uczestniczyć w przeprowadzaniu części ustnej egzaminu maturalnego,
natomiast w ramach czynności wynikających z innych zadań statutowych szkoły, nauczyciel jest
obowiązany uczestniczyć w przeprowadzaniu sprawdzianu w ostatnim roku nauki w szkole
podstawowej, egzaminu w ostatnim roku nauki w gimnazjum, egzaminu potwierdzającego
kwalifikacje zawodowe i egzaminu maturalnego - z wyjątkiem części ustnej.
4) postępowanie dyscyplinarne (art. 75 ust. 1 – wejście w życie 9 sierpnia 2009 r.,
art. 76 ust. 5, art. 82 ust. 1, art. 83a ust. 3 ustawy – Karta Nauczyciela)
Zgodnie z dotychczasowym brzmieniem przepisu art. 75 ust. 1 ustawy – Karta Nauczyciela
odpowiedzialności dyscyplinarnej podlegali jedynie nauczyciele mianowani i dyplomowani.
Zmiana tego przepisu polega na rozszerzeniu odpowiedzialności za uchybienie godności zawodu
nauczyciela lub naruszenie obowiązków nauczyciela, określonych w art. 6 ustawy – Karta
Nauczyciela, na wszystkich nauczycieli (także na nauczycieli stażystów oraz nauczycieli
kontraktowych), a nie tylko, jak dotychczas, nauczycieli mianowanych i dyplomowanych.
W art. 76 ust. 5 ustawy – Karta Nauczyciela dodano, że do akt osobowych nauczyciela włącza się
odpis prawomocnego orzeczenia o ukaraniu karą dyscyplinarną wraz z uzasadnieniem. W
obowiązującym dotychczas przepisie była mowa jedynie o odpisie orzeczenia wraz z
uzasadnieniem, co było nieprecyzyjne.
W art. 82 ust. 1 ustawy – Karta Nauczyciela określono okres, po upływie którego ulega zatarciu
kara dyscyplinarna określona w art. 76 ust. 1 pkt 3a tej ustawy, tj. kara zwolnienia z pracy z
zakazem przyjmowania ukaranego do pracy w zawodzie nauczycielskim. Zgodnie z nowym
przepisem, w przypadku kary określonej w art. 76 ust. 1 pkt 3a okres zatarcia wynosi 6 lat od dnia
doręczenia nauczycielowi prawomocnego orzeczenia o ukaraniu. Z dotychczasowego brzmienia art.
82 ust. 1 ustawy – Karta Nauczyciela wynikało bowiem, że kara określona w art. 76 ust. 1 pkt 3a
nigdy nie podlega zatarciu. Jednocześnie w art. 82 ust. 2 określa się sposób liczenia terminu, po
upływie którego kary dyscyplinarne podlegają zatarciu, w przypadku gdy przed zatarciem kary
dyscyplinarnej nauczyciel będzie ponownie ukarany dyscyplinarnie. Zatem, terminy zatarcia (6 lat
dla kary zwolnienia z pracy z zakazem przyjmowania ukaranego do pracy w zawodzie
nauczycielskim oraz 3 lata dla pozostałych kar) liczy się od dnia doręczenia nauczycielowi
prawomocnego orzeczenia o ponownym ukaraniu.
W art. 83a ust. 3 wyrażenie postępowanie wyjaśniające” zastąpiono wyrazami „postępowanie
dyscyplinarne lub postępowanie karne”.
III. Zmiany w ustawie z dnia 26 października 1982 r. o
postępowaniu w sprawach nieletnich (Dz. U. z 2002 r. Nr 11,
poz. 109, z późn. zm.)
Zmiany w ustawie o postępowaniu w sprawach nieletnich polegają na wykreśleniu z przepisów
ustawy określających rodzaje placówek systemu oświaty, w których małoletni może zostać
umieszczony przez sąd, ośrodka szkolno-wychowawczego. Zmiany powyższe mają charakter
porządkujący (ośrodki szkolno-wychowawcze są placówkami nieistniejącymi w systemie oświaty,
ani w systemie pomocy społecznej).
1 Por. pkt I. 10) i 11) niniejszego opracowania.
2 Por. pkt II. 1) niniejszego opracowania.
3 Por. pkt I. 3) niniejszego opracowania.