07. Sytuacja zawodowa osób

Sytuacja zawodowa pracujących
osób niepełnosprawnych
dr Renata Maciejewska
Wyższa Szkoła Przedsiębiorczości i Administracji
w Lublinie
Struktura próby według miasta i płci
Mężczyzna
Kobieta
Ogółem
Lublin
Puławy
Włodawa
Ogółem
N
13
3
4
20
%
44,8%
50%
44,0%
50%
N
16
3
1
20
%
55,2%
50%
56,0%
50%
N
29
6
5
40
%
100,0%
100,0%
100,0%
100,0%
Rodzaj niepełnosprawności
Szczegółowej analizie poddano następujące zagadnienia:
znaczenie pracy w życiu osoby niepełnosprawnej
rodzaje aktywności zawodowej osób niepełnosprawnych
drogę i mobilność zawodową
ocenę sytuacji osób niepełnosprawnych na rynku pracy
formy rehabilitacji zawodowej i zatrudnienia osób
niepełnosprawnych
 znajomość szczególnych uprawnień niepełnosprawnych i
obowiązków pracodawców
 dyskryminacja osób niepełnosprawnych w pracy
 funkcjonowanie społeczne pracownika z niepełnosprawnością





Wartościowanie pracy
przez osoby niepełnosprawne
Praca zawodowa dla osób niepełnosprawnych często stanowi wartość
autoteliczną, podstawowy cel i sens istnienia.
Człowiek niepełnosprawny chce po prostu tak jak i pełnosprawny pracować i
wykonywać swoją pracę (…) dla niego praca to nie tylko bank pieniędzy co
miesiąc tylko coś więcej…(M30, wew.)
Bardzo ważną rzeczą, wie Pani jest to coś co szanuję i cenię i traktuję bardzo
poważnie (M29, psch.)
To jest sens mojego życia (K58, wz.)
Praca dla osób niepełnosprawnych jest
głównym rodzajem aktywności
P: Czy sądzi Pani, że dobrze jest jeżeli osoba niepełnosprawna pracuje?
O: Oczywiście. Przede wszystkim psychika nie ulega pogorszeniu, człowiek czuje się
normalny, no potrzebny czuje się, a jeżeli jest w domu mimo swojej
niepełnosprawności obojętne jakiej, to czuje się taki odrzucony od społeczeństwa.
P: Czy dzięki pracy czuje się Pani potrzebna w społeczeństwie?
O: Oczywiście.
P: Czyli nie tylko względy finansowe tutaj decydują ale przede wszystkim (...)?
O: Prawdę mówiąc i jedno i drugie. Jedno i drugie ale w dużym stopniu właśnie, ale w
dużym stopniu to, że jest się, w pracy pracuje się między ludźmi. Także to bardzo
dużo daje, bo uważam ze gdybym nie pracowała, no to chyba moja psychika dużo
gorsza by była i nie byłabym w takim stanie jak w tej chwili. (K62, ruch.)
Praca jako „okno na świat”
Myślę, że to aktywizuje te osoby rozszerza im horyzonty,
więcej wiedzą, więcej widzą (…) jednak osoba która
gdzieś tam przez chwilę nie pracowała to była
zamknięta, w jakimś takim określonym kręgu, poza który
trudno jest wyjść. (M44, ruch.)
Prawo do pracy daje prawo do życia
Praca dziś, w obecnej chwili praca dla każdego z nas jest
furtką do życia, kto nie ma pracy ten nie ma prawa do
życia. (K50, ruch.)
No bo to jest tak, jak w takim powiedzeniu, że można nie
żyć, ale pracować trzeba, nie? (K50, psych.)
Praca zapewnia osobom niepełnosprawnym poczucie
wartości i użyteczności społecznej, bycia normalnym
członkiem społeczeństwa
Dla mnie praca jest przede wszystkim dowartościowaniem, dowartościowaniem siebie
samej
P: A czy praca Panią zmieniła
O: Bardzo, to jest myślę jeśli chodzi jeśli by mi Pani zadała pytanie czy osoba
niepełnosprawna poprzez pracę nabierze pewności siebie, na pewno tak, każda
praca, już pierwsza moja praca pomogła mi nabrać pewności siebie. (K54, ruch.)
Jednak każda praca yyy zmienia człowieka na pewno (…) nawiązujemy przyjaźnie,
koleżeństwa, no człowiek jest inny, taki bardziej chyba powiedziałabym
dowartościowany. (K30, wz.)
Praca zdejmuje z niepełnosprawnych stygmat osoby
zbędnej, niepotrzebnej i mniej wartościowej
Wie Pani dla mnie praca to jest wszystkim, czuję się po prostu potrzebny drugiemu, po
prostu wiem, że mogę drugiemu pomóc po prostu. (M48, psych.)
O: No praca mi dużo dała po tylu latach pracy zupełnie inne spojrzenie na życie czuje się
potrzebna i to jest ważne. (K58, ruch.)
No dla mnie ta praca jest ważna
P: A co Panu dała, co dała ta praca oprócz zarobków?
O: To przede wszystkim dała mi przede wszystkim tak jak zamiatanie i mycie posadzki
przede wszystkim
P: A Pan się czuje lepszy przez to, że Pan pracuje?
O: To znaczy czuję się taki lepszym (M34, intel.)
Praca jako dochód
W tej chwili praca...ja w tej chwili pracuję dla pieniędzy, głównie. (M31
wz.)
P: A czym dla Pana jest praca?
O: Praca? Nie będę mówił nic o satysfakcji, podejrzewam że 100 %
Pani odpowiedziało źródłem dochodu. Środkiem utrzymania na
życie, prawda? (M41, wew.)
Praca zawodowa posiada również charakter terapeutyczny
P: Dlaczego Pani pracuje, czy to jest tylko dla pieniędzy?
O: Nie tylko na pewno, nie tylko. Człowiek lepiej się czuje psychicznie jak idzie do
ludzi. (K 47, ruch.)
P: Czyli odkąd pani zaczęła tutaj pracować Pani się lepiej czuje psychicznie?
O: Zdecydowanie. Mam wrażenie, że po prostu zdrowieję, zdecydowanie. (K50,
psych.)
(…) właśnie dziękuję, ze mam taką możliwość wyjścia, pracy z ludźmi, pomiędzy
ludzi, bycia między ludźmi także, także (…) a podejrzewam, że gdyby w domu
człowiek został z tą myślą, że jest osobą niepełnosprawną to, to nie wiem
jakbym psychicznie na to zareagował, prawda? (M41, wew.)
Praca jako rehabilitacja
P: Czym jest dla Pani praca?
O: Rehabilitacją, po prostu kontakt z ludźmi, ja to widzę jako rehabilitację. - To
jest rehabilitacja, nie ma, że tam, pieniążki owszem też, ale kontakt,
zajęcie(…). (M58, ruch.)
Tak, tak, na pewno, na pewno a na pewno rehabilitacją psychiczną. Yyy
fizyczną to różnie to jest prawda, człowiek jak bardziej zmęczony w
zależności od warunków ale psychiczną na pewno. (M54, wew.)
Negacja bezwzględnej aktywności zawodowej
osób niepełnosprawnych
Nie róbmy ludziom wody z mózgu i nie mówmy, że każdy może
pracować. I (...) bo też się w tej chwili zmierza do tego, że takie są
oczekiwania społeczeństwa, że osoba niepełnosprawna powinna
pracować. A niejednokrotnie powinna się rehabilitować, powinna
walczyć o jakość codziennego życia i wcale nie musi się realizować
poprzez pracę zawodową. Pewnie, że dobrze, że ona to robi, ale
jeżeli nie jest w stanie, no to znowu dochodzimy do jakichś
absurdów(…). I to jest ważne! Że, że żeby człowiek był aktywny
w ogóle, nie tylko zawodowo. (K41, wew.).
Praca jako źródło apatii i marazmu
P: Czym jest dla Pana praca?
O: To zależy pod jakim kątem patrzeć na pracę. Życiem. Monotonia.
Codzienne ranne... Rano trzeba wstawać. Te osiem godzin czy tam cztery
swoje trzeba zrobić. Czy chce się po godzinach pracować, prawda. No.
(M33, sł.)
Eehm no trudno powiedzieć, że praca biurowa zmieniła mnie, bo to, to po
prostu to jest rutyna, codziennie te same czynności (…). (K58, ruch.)
Praca jako źródło zadowolenia i satysfakcji
P: Jest Pani zadowolona z pracy?
O: Jestem bardzo, bardzo. Oczywiście, tu się zaczęło życie.
P: Tu się zaczęło życie? Dlaczego Pani uważa, ze tu się zaczęło życie? Co
Pani daje ta praca?
O: No wszystko. (K50, psch.)
P: Daje Panu satysfakcję ta praca?
O: Tak bo uspokajam się po prostu nic mi nad uszami nie brzęka wykonuję co
mi karzą, co mam wykonać
P: Przyjemnością jest?
O: No bardzo. (K43, sł.)
Praca jako misja
To są osoby, które potrzebują pomocy, a ja jestem
szczęśliwy, że wiem jak tym osobom pomóc w informacji
i to jest mój sukces, z tego się cieszę. I przyznam, że
bardzo, bardzo wiele przyjemności mi sprawia jeżeli
mam świadomość, że kolejna osoba jest bogatsza o
wiedzę i swoje możliwości, że bardziej może poczuć tą
satysfakcję, którą ja czuję, że mogę to, mogę to, mogę to
(…) zobacz ile możliwości, wystarczy tylko chcieć i we
właściwym kierunku się udać. (M30, wew.)
Praca jako źródło radości
Cieszę się przede wszystkim że jest praca, jaka jest taka jest ale ważne że jest (…)
przede wszystkim z tej pracy się cieszę. (M34, intel.)
Jeżeli praca dobrze idzie (…) jest wykonywane zadanie i nie ma no problemów wszystko
terminowo jest zrobione no to wtedy jest no zadowolony i ja też więcej można zrobić
wtedy i przyjemniej pracuje bo po prostu wszystkie czynności no wychodzą bardzo
szybko bardzo przyjemnie. (M39, wz.)
Jeżeli dobrze wykonuję tą pracę i jestem ja zadowolony z tej pracy no to tutaj chyba mam
to zadowolenie. (M41, wew.)
Tak, sprawia mi radość to, że rano mogę wstać trwa to taką chwilę, prawda, bo ta
niepełnosprawność jednak daje poczucie bezradności, ale że mogę przyjść do pracy,
że spotkam się z ludźmi, że wykonam swoje prace, swoją pracę, że czekają na mnie
pewne obowiązki, które pozwalają mi odciągnąć moją uwagę od mojego zdrowia(…).
(K50, ruch.)
Podsumowanie
Osoby niepełnosprawne przypisują pracy zawodowej bardzo
duże znaczenie. W analizowanych wywiadach tylko nieliczni
respondenci kwestionowali jej wyjątkową rolę w swoim życiu.
Zdecydowana większość uznała pracę za wartość bardzo ważną
i ważną. Badani wiązali aktywność zawodową z poczuciem własnej
wartości. Osoby aktywne zawodowo charakteryzowała lepsza
samoocena i podkreślana w wypowiedziach satysfakcja
z wykonywanej pracy.
Dziękuję za uwagę