Piaskowiec z Żerkowic

Kamieniarstwo
Minimonografie Polskich kamieni budowlanych
Piaskowiec
z Żerkowic
www.RynekKamienia.pl
fot. archiuwm
W
Żerkowicach, położonych kilka kilometrów na północ od
Lwówka Śląskiego, eksploatuje się co najmniej od roku
1830 górnokredowe piaskowce koniackie. Wychodnie tych
piaskowców występują pomiędzy Czaplami od wschodu po Nowogrodziec na zachodzie. Rejon ten jest z pewnością jednym z najstarszych
ośrodków górnictwa skalnego, znanym już w Polsce piastowskiej.
Piaskowce koniackie są słusznie uważane za najlepszy surowiec budowlany depresji północnosudeckiej. Są one drobno- i równoziarniste
o spoiwie ilasto-krzemionkowym. Duży udział krzemionki w piaskowcach koniackich i dobra zwięzłość to korzystne cechy opisywanych
skał. Tekstura zbita, łupliwość bardzo dobra, przełam nierówny. Ławice w złożach nie wykazują warstwowania i osiągają miąższość do
10 m. Są one jednak w różnym stopniu spękane, na ogół w dwóch
kierunkach (100-110 st. i 190-200 st.). Możliwe jest uzyskanie dużych prostopadłościennych bloków. Strefy liczniejszych spękań ograniczają jednak ich wydobycie.
Zasoby są znaczne, przy obecnym poziomie eksploatacji wystarczą
na kilkaset lat. Według danych Państwowego Instytutu Geologicznego
w Warszawie zasoby bilansowe dwóch eksploatowanych złóż wynoszą: Żerkowice – 1315 tys. ton (wydobycie w r. 2008 – 20 tys. ton),
Żerkowice – Skała – 443 tys. ton (wydobycie w r. 2008 – 26 tys. ton).
Kolejne złoże, Żerkowice – Skała I (zasoby bilansowe 1260 tys. ton)
jest obecnie przygotowywane do eksploatacji.
Materiał skalny z Żerkowic ma zasadniczą barwę beżowożółtą. Dekoracyjność piaskowca powiększają liczne wstęgi i żyły w różnych odcieniach brązu. Piaskowce te są łatwe w obróbce, odporne na czynniki atmosferyczne, łatwo dostępne. Nadają się na wykładziny poziome
i pionowe, detale architektoniczne, cokoły, elementy profilowane.
Pierwsze dostawy piaskowców z Żerkowic (niemiecka nazwa miejscowości: Sirgwitz) na budowy do Berlina zostały udokumentowane
w roku 1888. Cztery lata później właścicielem kamieniołomów został
książę von Hohenzollern-Sigmarinen. Sytuacja zmieniła się diametralnie po powrocie Dolnego Śląska do Polski. Na terenie dawnej firmy
Zeidler & Wimmel w Bolesławcu uruchomiono w 1947 roku państwowe przedsiębiorstwo Dolnośląskie Kamieniołomy. Wydobycie w Żerkowicach wznowiono w roku 1963. Stopniowo uruchamiano inne
bolesławieckie kamieniołomy w ramach Zjednoczenia Przemysłu Materiałów Budowlanych i Surowców Mineralnych, w którym powołano
Kombinat Kamienia Budowlanego Kambud z siedzibą w Krakowie.
Istotne zmiany zaszły po prywatyzacji w roku 1994 i przejęciu Żerkowic przez Exbud, a w 1999 przez Kopalnie Piaskowca SA. W roku
2005 wszystkie udziały wykupiła kielecka firma Kamieniarz Tadeusz
Modliński.
Lista referencyjna obejmuje wiele obiektów, a wśród nich: Magdeburg
– Kaiser-Friedrich Museum; Berlin – hotel Adlon (fasada), Charlotten
Gmach sali koncertowej
Akademii Muzycznej w Poznaniu
Karree – fasada, Hausvogteilplatz – fasada, Am Pariser Platz (fasada biurowca); Poczdam – hotel Dorint (fasada); Frankfurt n. Menem
– Die Vier Sachsenhauser (fasada); Straubing – Steiner Thor (fasada); Halle – Halle Spitze (fasada); Drezno – Business Park (fasada), Sachsischer Stadte, Antonstrasse (fasada); Rostock – Breitestrasse (budynek mieszkalny), fasada budynku mieszkalnego przy
Alter Markt; Gdańsk – Galeria Bałtycka, Radio Gdańsk (elementy
fasadowe); Gdynia – ul. I Armii W.P., ul. Krasickiego (fasady budynków mieszkalnych); Kraków – Teatr im. J. Słowackiego (prace
rekonstrukcyjne); Poznań – ul. Solna (elewacja banku), Akademia
Muzyczna (fasada); Warszawa – hotel Sobieski; Łódź – Centrala
Tekstylna; Wrocław – Arkady Wrocławskie. 
Henryk Walendowski
Cechy fizyczne*
Gęstość objętościowa [kg/m3]
Nasiąkliwość [%] Porowatość całkowita [%] Wytrzymałość na ściskanie [MPa] Ścieralność na tarczy Boehmego [mm3] Mrozoodporność po 48 cyklach
[% zmniejszenia objętości próbki]
2607
4,89
21,59
56
17 929
0,23
*badanie przeprowadzone przez laboratorium Zkušebna Kamene a Kameniva s.r.o.
(Horice v Podkrkonosi, 2005 r., średnia z 10 prób)
75
NK 47 (4/2010)