Ćwiczenia języka

ĆWICZENIA ARTYKULACYJNE
Ćwiczenia języka — ćwiczenia mające na celu doskonalenie zmiany kształtu i położenia
masy języka oraz precyzyjności i szybkości ruchów specyficznych dla artykulacji głosek.
Ćwiczenia języka rozpoczyna się od dużych ruchów na zewnątrz jamy ustnej.
Przykłady ćwiczeń (według stopnia trudności):
l) wysuwanie języka na zewnątrz i cofanie w głąb jamy ustnej; język wykonuje poziome
ruchy ze skrajnej pozycji przedniej do skrajnej tylnej; w pozycji przedniej jest wydłużony i
zaostrzony (nie dotyka warg), w pozycji tylnej — masa języka jest maksymalnie skrócona;
2) przy opuszczonej żuchwie język w pozycji spoczynkowej (neutralnej) przesuwa się do
tyłu do skrajnej pozycji i następnie powraca do poprzedniego położenia;
3) wysuwanie języka na zewnątrz jamy ustnej w kształcie grotu;
4) wysuwanie na zewnątrz jamy ustnej języka w kształcie grotu i wykonywanie poziomych
ruchów wahadłowo od jednego do drugiego kącika ust (język nie powinien dotykać wargi dolnej,
należy unikać współ-ruchów żuchwy);
5) wysuwanie języka na zewnątrz jamy ustnej w postaci rozpłaszczonej (kształt łopaty);
język może zajmować różne pozycje względem warg i zębów: a) jest ułożony między wargami,
które kontaktują się z nim od góry i od dołu, b) opiera się na wardze dolnej, c) nie dotyka zębów i
warg, d) jest ułożony między zbliżonymi siekaczami, e) oparty jest jedynie na siekaczach dolnych;
6) lekko wysunięty z jamy ustnej język opiera się na dolnej wardze i przyjmuje na przemian
kształt łopaty i grotu;
7) rozszerzanie i zwężanie masy języka wewnątrz jamy ustnej, opieranie go o dolne, a
następnie o górne siekacze;
8) wysuwanie języka na zewnątrz jamy ustnej w kształcie łopaty i grotu, język nie dotyka
zębów i warg;
9) wysuwanie daleko na zewnątrz jamy ustnej języka, który wykonuje kolisty ruch w lewo i
w prawo;
10) zaginanie wysuniętego języka w kształcie łopaty możliwie najwyżej w kierunku nosa
(język ściśle przylega do górnej wargi), a następnie ten sam układ na dolnej wardze;
11) zaginanie wysuniętego języka w kształcie grotu możliwie najwyżej w kierunku nosa
(język ściśle przylega do górnej wargi), a następnie ten sam układ na dolnej wardze;
12) zaginanie wysuniętego języka w kształcie łopaty możliwie najwyżej do wędzidełka
wargi górnej a następnie ten sam układ do wędzidełka wargi dolnej;
13) zaginanie zaostrzonego języka do góry i do dołu, wewnątrz i na zewnątrz jamy ustnej
(język nie dotyka do warg);
14) oblizywanie zębów i zewnętrznej powierzchni dziąseł pod wargami w prawo i w lewo,
usta są zamknięte;
15) oblizywanie warg: przód języka wykonuje ruch kolisty po czerwieni warg, najpierw w
prawo, potem w lewo;
16) oblizywanie warg ze stopniowym zwiększaniem wielkości ich otwarcia;
17) oblizywanie warg ze stopniowym zwiększaniem średnicy ruchów języka, lekko
rozchylone wargi pozostają nieruchome;
18) język w kształcie grotu układamy na wardze górnej, wciągamy go w głąb jamy ustnej;
język ślizga się po powierzchni siekaczy, dziąseł, podniebienia twardego możliwie jak najdalej w
kierunku jamy gardłowej, a następnie w ten sam sposób powraca do pozycji wyjściowej;
19) język w kształcie łopaty układamy na wardze górnej, wciągamy go w głąb jamy ustnej;
język ślizga się po powierzchni siekaczy, dziąseł, podniebienia twardego możliwie jak najdalej w
kierunku jamy gardłowej, a następnie w ten sam sposób powraca do pozycji wyjściowej;
20) przy opuszczonej żuchwie ruch języka na przemian do górnych i dolnych dziąseł;
21) przy otwartej jamie ustnej przód języka dotyka na przemian ostatnich zębów
trzonowych po obu stronach żuchwy i szczęki (unikać współruchów żuchwy).
22) Dotykanie zaostrzonym przodem języka różnych punktów w jamie ustnej:
poszczególnych górnych i dolnych zębów, podniebienia twardego i miękkiego;
23) ułożenie języka w kształcie rulonika;
24) język ułożony w kształcie rulonika, dmuchamy w ten sposób, że powietrze przepływa
tylko przez rulonik;
25) przy nieruchomym języku w kształcie rulonika rozciągamy wargi na boki;
26) (ćwiczenie przygotowujące do artykulacji i s, z) język ułożony w kształcie rulonika
wewnątrz jamy ustnej tuż za zębami; po zbliżeniu siekaczy i spłaszczeniu warg dmuchać
powietrze przez rulonik
27) kilkakrotnie zagwizdać;
28) ułożenie języka w kształcie łyżeczki;
29) (ćwiczenie przygotowujące do artykulacji sz, ż), przy układzie języka w kształcie
łyżeczki wewnątrz jamy ustnej zbliżamy siekacze, zaokrąglamy wargi i dmuchamy na język; jeśli
boki języka zostaną dociągnięte do górnych zębów otrzymamy prawidłowe brzmienie głosek
szumiących;
30) (ćwiczenie przygotowujące do artykulacji głosek k, g) unoszenie i opuszczanie tyłu
języka; przód języka opiera się o dolne zęby lub dziąsła, tył języka wykonuje rytmiczne ruchy,
unosząc się i opadając na dno jamy ustnej;
31) przyciskanie górnej powierzchni przodu języka do podniebienia twardego tuż za
dziąsłami;
Boki języka zakrywają zęby górne; przy tym układzie należy opuszczać i unosić żuchwę;
32) przyciskanie górnej powierzchni przodu języka do podniebienia twardego tuż za
dziąsłami; boki języka zakrywają. zęby górne; przy lekko opuszczonej szczęce, nagłe oderwanie
języka od podniebienia z charakterystycznym szmerem (mlaskanie);
33) przyciskanie górnej powierzchni przodu języka do podniebienia twardego tuż za
dziąsłami; boki języka zakrywają zęby górne; przy tym układzie spłaszczanie i zaokrąglanie warg
przy podniesionej i opuszczonej szczęce;
34) język ułożony płasko przylega do bocznych zębów i dziąseł szczęki górnej, luźny przód
języka wykonuje ruch do zębów górnych i dolnych, następnie do górnych i dolnych dziąseł;
35) (ćwiczenie przygotowujące do artykulacji głoski r) język ułożony płasko przylega do
bocznych zębów i dziąseł szczęki górnej; język wielokrotnie uderza o dziąsła górne, następnie
zaleca się kilkakrotnie wymówić głoski t (ttttt) i d (dddd); w dalszej części ćwiczeń zalecamy
zbliżyć przód języka do dziąseł na odległość około l mm i dmuchać na język. Przykłady zabaw dla
dzieci:
l) zabawa Języczek na defiladzie;
2) Chory kotek— dzieci słuchają bajeczki Stanisława Jachowicza czytanej przez logopedę
(lub nauczyciela), a w momentach, w których mowa o jedzeniu (wymieniane są nazwy potraw,
które lubi kotek), oblizują się;
3) zabawa Języczek-wędrowniczek,
4) zabawa Parskanie źrebaczka;
5) zabawa Koci grzbiet.
Ćwiczenia języka należy prowadzić tak długo, aż ćwiczący będzie umiał położyć język
ściśle tam, gdzie chce z dostateczną szybkością i dokładnością.
Na podstawie „Z logopedią na Ty. Podręczny słownik logopedyczny” E.M. Skorek