Załącznik nr 1 -Teks do tłumaczenia

Wielki powrót Saskiej Kępy do Warszawy
Patrząc z perspektywy historycznej Saska Kępa była nierozerwalne związana z
Warszawą. Od XIV wieku należała do jurydyki na Solcu , nazywano ją Kępą Kawczą lub
Solecką . Zgodnie z przypuszczeniami leżała nawet po lewej stronie Wisły. Zmiana koryta
rzeki uczyniła ją najpierw wyspą (kępą), a dopiero później połączyła z praską stroną brzegu.
Jako teren podmokły, zalewany przez rzekę długo była niezamieszkała.. Zasiedlili ją dopiero
osadnicy holenderscy, uciekający z powodu prześladowań religijnych. 13.11.1628 roku
podpisano umowę ,na mocy której wydzierżawiono ją tzw. Olędrom na 40 lat. Przez wieki
przekazywano ją różnym dzierżawcom , pojawili się tu Szkoci, należała do królewicza
Jakuba Sobieskiego, Stanisława Szczuki, Denhoffów, Józefa Lampego i wreszcie Sasów ( od
tego czasu nazywano ją Kępą Saską).
W roku 1806 władze pruskie, powiększając dochody miejskie, wydzierżawiły ją
rodzinie Zofii i Antoniego Habelmanów, którzy w 1811 roku podzielili jej teren na trzy
części i oddali Janowi Jobowi, Janoldowi Danterowi i Krystianowi Winterowi. W ten sposób
powstały liczne osady, powszechnie zwane koloniami, pomiędzy nimi drogi i trakty
komunikacyjne.
Koloniści uprawiali ziemię , zakładali sady, hodowali bydło oraz zakładali karczmy,
chętnie odwiedzane przez przeprawiających się z lewego brzegu amatorów alkoholu. Stale
zalewana przez rzekę Kępa miała głównie drewnianą zabudowę, stała się miejscem
niedzielnych zabaw i ludowych rozrywek
W roku 1864 roku na mocy carskiego ukazu uwłaszczeniowego Saska Kępa została
wyłączona z Warszawy i połączona z gminą Wawer. Dzięki temu mieszkańcy płacili niższe
podatki i stali się właścicielami ziemi. Wg źródeł było tam 14 domów i około 100
mieszkańców.
Na początku XX wieku peryferyjne tereny po prawej stronie Wisły zaczęły wyraźnie
zmieniać charakter na wielkomiejski.
W roku 1904 rozpoczęto budowę tzw. Trzeciego Mostu, oficjalnie noszącego nazwę
Mostu Mikołajewskiego lub mostu im. Cesarza Mikołaja II. 6.01.1914 roku przeprawę
uroczyście otwarto. Po zniszczeniach wojennych odbudowany w latach 1921-26. W tym
samym czasie wytyczono Drogę do Miedzeszyna ( dziś nazywaną Wałem Miedzeszyńskim)
wzdłuż Wisły i tzw. Wału Szwedzkiego ( 1906-11). Miał być dogodnym traktem
komunikacyjnym i chronić przed powodzią. W czasie prac natrafiono na szczątki żołnierzy
polskich i szwedzkich poległych w bitwie pod Warszawą w lipcu 1656 roku. Upamiętniono
ich niewielkim monumentem w formie krzyża. Później zyskał nawierzchnię asfaltową i
pierwsze w Warszawie sodowe oświetlenie. Od strony rzeki zaczęły powstawać ośrodki
rekreacyjno-sportowe, plaża braci Kozłowskich i miejska plaża zwana Poniatówką a od
strony saskiej Kępy eleganckie wille.
Od 1905 roku na terenach historycznego Skaryszewa Franciszek Szanior zaczął
tworzyć park (założenia wodne, ukształtowanie terenu, nasadzenia roślinne i zabudowania
infrastruktury- budynek zarządu, przystań, place zabaw i boiska).
Radykalnie sytuacja zmieniła się po wybuchu I wojny światowej. 4.08.1915 roku
Rosjanie wycofując się z Warszawy podpalali dworce, ewakuowali w głąb Rosji fabryki a
rankiem 5.08.1915 roku wysadzili mosty. 6.08.1915 roku Komitet Obywatelski powołał
Zarząd Miasta Warszawa , władze niemieckie zezwoliły na reaktywację polskiego
szkolnictwa ( w tym Uniwersytetu i Politechniki), nastąpiła likwidacja dwujęzycznych (
polsko-rosyjskich) napisów, zmieniono nazwy ulic, burzono pomniki, świadczące o obecności
Rosjan. W 1916 roku powołano do istnienia Muzeum Narodowe.
8.04.1916 roku gubernator Hans von Besler wydał dekret powiększający obszar
Warszawy, W obrębie miasta znalazły się Saska Kępa, Grochów i Gocław. Jeszcze w czasie
wojny architekt-urbanista Tadeusz Tołwiński opracował Szkic Wstępny Planu Regulacyjnego
m.st. Warszawy ( 1916-19)
Modna wtedy idea Howarda miasta- ogrodu przesądziła o charakterze nowego osiedla
Saskiej Kępy. Boom inwestycyjny rozpoczął się szczególnie po oddaniu do użytku
odbudowanego mostu , poprowadzeniu linii tramwajowej i wytyczeniu ronda.
Zmeliorowano podmokłe grunty dawnej wyspy, powstała sieć wodociągowa, kanalizacyjna i
gazowa. Wytyczono nową sieć ulic i ujednolicono ich nazwy.
Zupełnie odrębne zagadnienie stanowi architektura budowanych w tym czasie
domów. Dominowały dwie tendencje- funkcjonalizmu i modernizmu oraz klasycyzująca,
nawiązująca do stylu „ polskiego dworku”. Ich przykładem jest zabudowa tzw. kolonii
Łaskiego ( ul. Obrońców), czy modernistyczne wille. Mieszkańcami Saskiej Kępy w tym
czasie była inteligencja warszawska - artyści, uczeni, urzędnicy i przedsiębiorcy. W 1938
roku erygowano parafię rzymskokatolicką i rozpoczęto budowę kościoła.
Powołano do życia Towarzystwo Przyjaciół Saskiej Kępy
Saska Kępa przedpole walk w Warszawie
Saska Kępa położona na przedpolach Warszawy wielokrotnie była miejscem walk,
które miały otwierać drogę do stolicy. Pierwsze wzmianki pochodzą z lipca 1656 roku.
Wojewoda wileński Paweł Sapieha stoczył krwawą bitwę o most pontonowy. W czasie
wojny północnej ( 1702/12) na tych terenach obozowały wojska szwedzkie, saskie, rosyjskie.
Stąd Sasi bombardowali lewy brzeg Wisły.
W czasie szturmu Pragi w insurekcji kościuszkowskiej broniono tu dostępu do
lewobrzeżnej Warszawy. Oddziałami dowodził ppłk. Władysław Jabłonowski a atakował
generał-major Denisow. Walki 4.11.1794 rozgrywały się w okolicach dzisiejszej ulicy
Ateńskiej. Podczas powstania listopadowego, po bitwie o Olszynkę Grochowską (
25.02.1831), na bagnistych i podmokłych polach Saskiej Kępy żołnierze armii rosyjskiej
Iwana Dybicza dobijali wycofujących się w stronę rzeki Polaków - I i III Pułku Strzelców
Pieszych 4 Dywizji generała Piotra Szembeka.
W 1920 roku stacjonowały tu oddziały 1 armii generała Franciszka Latinika.
Wydarzenia maja 1926 roku też nie ominęły Saskiej Kępy, tu znajdowały się wojska wierne
marszałkowi Józefowi Piłsudskiemu, a na moście (dziś noszącym imię ks. Józefa
Poniatowskiego) odbyło się historyczne spotkanie marszałka z prezydentem Stanisławem
Wojciechowskim.
Takie były początki Saskiej Kępy. Osobny rozdział historii Saskiej Kępy stanowią lata
II wojny światowej.