Krowa jasno oświetlona

Strona 16
www.wrp.pl
Marek Gaworski
Katedra Organizacji
i Inżynierii Produkcji
SGGW Warszawa
Nr 10/2009 (62)
Prawidłowy rozwój i funkcjonowanie bydła mlecznego wiąże się z dostępem do wysokiej jakości paszy, wody
i… odpowiedniego poziomu oświetlenia. Potwierdzają to szczegółowe zapisy w standardach utrzymania zwierząt, wśród których wymagania w zakresie dostępu do światła w oborze stanowią ważną pozycję.
Krowa jasno oświetlona
Naturalnie oświetlona krowa
Oświetlenie naturalne w
produkcji bydła mlecznego
jest związane z bezpośrednim oddziaływaniem promieni słonecznych na organizm zwierząt.
Aby podkreślić istotę promieniowania słonecznego
w kontekście funkcjonowania organizmów żywych,
warto przytoczyć kilka podstawowych faktów. Światło
słoneczne, stanowiąc podstawę egzystencji organizmów żywych wpływa stymulująco na ich prawidłowy
rozwój. W szczególności dotyczy to młodych osobników,
bowiem przenikające przez
skórę promieniowanie słoneczne sprzyja wytwarzaniu witaminy D, która pełni
bardzo ważną rolę w prawidłowym rozwoju wielu
układów, a w szczególności
układu kostnego. Korzystnie
na zdrowie i kondycję zwierząt wpływają promienie ultrafioletowe, których działanie jest związane z właściwościami bakteriobójczymi.
Naturalne światło słoneczne zalicza się do najtańszych
źródeł oświetlenia. Praktycznym rozwiązaniem jest w tym
przypadku uwzględnianie w konstrukcyjnym projekcie
obory otworów dachowych oraz szczelin kalenicowych.
Fot. Arntjen Polska Sp. z o.o.
Ponadto, wzrok zwierząt inwentarskich (podobnie jak i
ludzi) jest przede wszystkim
przystosowany do naturalnego światła dziennego, stąd
jego udział w okresie doby
powinien być możliwie jak
największy. Promieniowanie słoneczne jest również
źródłem życiodajnej energii,
co nie pozostaje bez wpływu
na funkcjonowanie organizmów żywych.
Istotne znaczenie światła
słonecznego w życiu i funkcjonowaniu zwierząt inwentarskich, a w szczególności
bydła mlecznego stanowi o
konieczności zagwarantowania odpowiedniego dostępu
do naturalnego światła w
oborze. Jest to możliwe pod
warunkiem takiego zaprojektowania budynku inwentarskiego, w którym zostaną
spełnione podstawowe standardy w zakresie udziału powierzchni okien w stosunku
do powierzchni podłogi (posadzki) w oborze. Zalecenia
szczegółowych dyrektyw
(Dyrektywy 80/778EEC)
wskazują, że powierzchnia
otworów okiennych i innych
otworów, w tym świetlików
umieszczonych w ścianach
budynku powinna wynosić
od 5 do 10% powierzchni
podłogi. Błędem byłoby jednak sądzić, że spełnienie tego
warunku w zupełności wystarczy do osiągnięcia kryterium dostępu do światła naturalnego w oborze. Znacznym ograniczeniem może
okazać się zanieczyszczenie
szyb, które wymagają systematycznej kontroli w okresie długotrwałej eksploatacji
budynku. Nie jest to zresztą
jedyne wymaganie stawiane
powierzchni okien. Okna powinny być uchylne i umieszczone w taki sposób i na takiej wysokości, aby unikać
niekorzystnych dla zwierząt
i obsługi przeciągów.
Powierzchnia świetlików znajdujących się w dachu obory powinna wynosić od 3 do 5% powierzchni
podłogi w budynku. Kalenicowe świetliki są najczęściej wykonywane z przezroczystych tworzyw sztucznych, w tym z akrylu. Osadza się je w metalowej ramie
i umieszcza na szczycie dachu. Dzięki wbudowanym
siłownikom przystosowane
do otwierania świetliki mogą
równocześnie stanowić element wentylacji. W porównaniu z oknami rozwiązanie
takie sprzyja ograniczeniu
przeciągów. Zastosowanie
świetlików sprzyja również
bardziej równomiernemu
oświetleniu pomieszczenia
obory i ograniczeniu osadzania się wilgoci na wewnętrznych ścianach dachu.
Zapewnienie odpowiedniego dostępu oświetlenia
naturalnego w oborze przekłada się na mniejsze zużycie
prądu wynikające z ograniczonego czasu pracy oświetlenia sztucznego.
Sztucznie oświetlona krowa
Sztuczne oświetlenie stanowi oczywiste uzupełnienie
oświetlenia naturalnego w pomieszczeniu z krowami i jedyną kwestią pozostaje tylko
czas jego wykorzystania w
okresie doby, uwarunkowany
porą roku, zachmurzeniem i
innymi czynnikami.
Sztuczne oświetlenie wymaga odpowiedniego do-
nienia wysokiej sprawności
działania urządzeń, bez migotań i wahań wynikających
ze spadków napięcia w sieci.
Równomierne oświetlenie
na powierzchni uwzględnia
w miarę możliwości zachowanie tego samego natężenia
oświetlenia w różnych punktach pomieszczenia. W celu
uzyskania równomiernego
oświetlenia na ogół przyjmuje się, że odległość między źródłami światła (lampami) powinna być ok. 1,5
do 1,8 razy większa w porównaniu z wysokością ich
umieszczenia nad podłogą.
Barwa światła wykazuje
wpływ na zachowanie zwie-
Pożądany poziom natężenia światła dziennego wewnątrz
obory osiąga się także stosując przezroczyste fragmenty ścian (głównie szczytowych), a nawet przezroczysty
dach. Fot. Autor
boru do danej obory i jej
wewnętrznej charakterystyki, obejmującej chociażby wysokość i inne gabaryty pomieszczenia. Dobór uwzględnia w tym przypadku zarówno rodzaj lamp,
ich rozmieszczenie, jak i natężenie oświetlenia. Ostatni
z wymienionych parametrów, tj. natężenie oświetlenia dostosowuje się do miejsca w oborze, a także rodzaju
oświetlenia. Dla krów mlecznych zalecany jest trójpoziomowy system oświetlenia:
oświetlenie robocze, orientacyjne i/lub nocne.
Równomierność oświetlenia w czasie dotyczy zapew-
rząt, ich reakcje, nerwowość
i inne cechy. Do najkorzystniejszych źródeł zalicza się
te, które wytwarzają światło
o barwie zbliżonej do światła dziennego.
Sztuczne oświetlenie w
pomieszczeniu obory powinna wyróżniać wysoka
sprawność i bezpieczeństwo użytkowania. Bezpieczeństwo jest związane
z przestrzeganiem zaleceń
dotyczących stosowania
osłon i kloszy na lampach,
zaś wysoką sprawność użytkowania osiąga się w efekcie systematycznej dbałości
o czystość lamp, ich opraw
i kloszy. n
Tabela. Zalecane natężenie oświetlenia w budynku obory, w luksach [lx].
Miejsce w oborze
wr--199/08
tytuly rolnicze jesien.indd 1
10/2/09 12:01:50 PM
Oświetlenie robocze
Oświetlenie orientacyjne *
Korytarze paszowe
100
25
Oświetlenie nocne *
5
Korytarz gnojowy (obora uwięziowa)
100
25
5
Obszar wypoczynkowy
100
25
5
Poczekalnia
100
-
-
Dojarnia i przechowalnia mleka
200
-
-
Kojce zabiegowe i porodowe
200
25
5
Pomieszczenia służbowe
100
-
-
* – oświetlenie nocne lub orientacyjne zaleca się w godzinach nocnych; zmiany natężenia światła nie powinny przekraczać 50%
Źródło: Systemy utrzymania bydła. Poradnik/Praca zbiorowa. Warszawa: Instytut
Budownictwa, Mechanizacji i Elektryfikacji Rolnictwa; Duńskie Służby Doradztwa
Rolniczego; 2005, 172 s.