Fototerapia laserowa - Dental Tribune International

Fototerapia laserowa - Dental Tribune International

laser_LPT
Fototerapia laserowa
– nowy kierunek
rozwoju stomatologii
Laser phototherapy – an expansion of dental medicine
Autor_Jan Tunér
Streszczenie: W stomatologii fototerapię laserową stosuje się od kilkudziesięciu lat. Mimo początkowego braku zaufania do tej metody, świadomość
jej użyteczności w leczeniu jest coraz większa. Obecnie znanych jest wiele wskazań do jej stosowania, takich jak: występowanie zapalenia, ból
i obrzęk. Mając na uwadze podstawowe mechanizmy systemu transportu energii w komórce, duże zróżnicowanie proponowanych zastosowań
przestaje być nielogiczne. Niniejszy artykuł wykracza poza znane już i stosowane rozwiązania, skupiając się na najnowszych odkryciach.
Summary: Laser phototherapy has been used in dentistry for several decades. From an initial attitude of incredulity, there is an increasing
awareness of the usefulness of this treatment option. Many indications are now recognised, such as reduction of inlammation, pain and oedema.
Having the known basic mechanisms in the cellular energy transport system in mind, the wide variation of suggested applications no longer
seems illogical. This article will not linger on what is already known and accepted, but rather make an effort to look ahead onto the most recent
discoveries.
Słowa kluczowe: fototerapia laserowa LPL.
Key words: Laser phototherpy LPL.
34
laser
2_2016
laser_LPT
_Fototerapię laserową (LPT) uważa się za
odpowiedni rodzaj zabiegu, jeśli w tkance występuje jakakolwiek patologia. Nowoczesne podejście stawia na przygotowanie tkanki nawet
do ingerencji chirurgicznej. Jest to nieco sprzeczne z tym, czego nauczyliśmy się w przeszłości.
Dobrze wiadomo, że najlepsza odpowiedź komórkowa pochodzi od komórek w zredukowanym
środowisku, czyli np. w środowisku o obniżonym
pH. Bardziej lub mniej zdrowe komórki nie wykazują dużej reakcji na działanie LPT (Ryc. 1).
Wyniki rzeczywiście potwierdziły, że LPT
nie jest zbyt użyteczna w badaniach, w których
uczestnikami były zdrowe zwierzęta lub zdrowi
ochotnicy, np. model wykorzystujący zwierzęta z odziedziczoną cukrzycą wykazał skuteczne działanie w przypadku gojenia ran, podczas
gdy efekt u zwierząt zdrowych był nieznaczny.1
Niewielki efekt działania LPT na tkanki zdrowe
wydaje się być jednak wystarczający, by przygotować je do zabiegu chirurgicznego w ramach
„przygotowania” okolicy. Było to jedno z pierwszych odkryć w tej dziedzinie.
McGuf i wsp. donieśli już w 1966 r., że zwierzęta wystawione na działanie promieniowania
wykazały mniej skutków ubocznych, jeśli poddane były uprzednio działaniu LPT.2 Wynik ten został później potwierdzony w badaniach z udziałem zwierząt i ludzi.3,4
W badaniach klinicznych prowadzonych przez
Nesioonpoura zastosowano LPT u pacjentów
przed zabiegiem iksacji złamań kości promieniowej.5 Wykonano dożylne znieczulenie miejscowe.
Konieczność podania znieczulenia u pacjentów
eksponowanych na LPT bezpośrednio przed zabiegiem była mniejsza.
cierpiący na nawracające ataki HSV-1 mogą być
skutecznie leczeni za pomocą LPT nawet w czasie
„cichego” okresu pomiędzy nawrotami. W związku z tym, dentyści z korzyścią mogą leczyć pacjentów ze skłonnościami do HSV-1 za pomocą
LPT pomimo braku wystąpienia klinicznych objawów opryszczki w danym momencie. Znaczenie
tej możliwości podkreślone zostało przez 2 ostatnie badania, które dowodzą, że u pacjentów z nawracającym HSV-1 występuje większe ryzyko
zachorowania na chorobę Alzheimera w późniejszym okresie życia.8,9 Przyczyna powiązania jest
nieznana, ale jeśli pacjenci z nawracającym HSV-1
będą leczeni za pomocą LPT na regularnych wizytach u lekarza dentysty, ryzyko zachorowania
może zostać zredukowane.
Choroba Alzheimera niewiele ma wspólnego
ze stomatologią, jednak pomiędzy jamą ustną
a medycyną ogólną na pewno istnieje związek.
Kolejnym przykładem jest zespół pieczenia jamy
ustnej (BMS). Występuje w obrębie jamy ustnej, ale traktowany jest jako problem medyczny.
W poprzednich badaniach LPT stosowano bez powodzenia. Przyczyna BSM pozostaje jednak nieznana. W 2 najnowszych badaniach zastosowano
większą energię, dzięki temu otrzymane rezultaty
były satysfakcjonujące.10,11 Dlatego też, jak wykazał Chow, efekt odpowiadający za zmniejszenie
bólu okazuje się blokować przepływ aksonalny.12
W tej sytuacji LPT nie działa leczniczo na tych pacjentów, podobnie jak w przypadku innych terapii, służy jednak jako terapia łagodząca ból, którą
bez wahania można stosować w stomatologii.
Badanie przeprowadzone przez Santosa miało na celu ocenę skutków działania LPT bezpośrednio przed skurczami tężcowymi mięśni szkieletowych spowodowanymi zmęczeniem mięśni
oraz ewentualnie uszkodzeniem tkanek.6 Podanie
optymalnej dawki LPT znacznie zmniejszyło rozwój zmęczenia mięśni szkieletowych i wykazało
działanie ochronne przed uszkodzeniem tkanki
mięśniowej mięśni szkieletowych. Tym samym
sugeruje się, by stosować LPT przed zabiegami
chirurgicznymi w celu zredukowania dyskomfortu po zabiegu.
Możliwość stosowania LPT na zdrowych tkankach została zaproponowana dopiero w 1999 r.
przez Schindla.7 Badanie wykazało, że pacjenci
Ryc. 1
laser
2_2016
35
laser_LPT
Ryc. 2
Ryc. 3
Ryc. 2 i 3_Niegojąca się rana
leczona bezskutecznie przez
4 miesiące. Wyżej: sytuacja
wyjściowa przed zastosowaniem
LPT, 5 stycznia;
niżej: sytuacja z 16 stycznia.
Zastosowano urządzenie laserowe
domowego użytku.
Kolejną chorobę niemającą dużego powiązania ze stomatologią jest cukrzyca. Zastosowanie
lasera w gabinecie stomatologicznym nie odnosi się do samej choroby, jednak oczywiste
pozostaje istnienie korzyści z leczenia skutków ubocznych cukrzycy. Ma to odwzorowanie
w procesie gojenia po zabiegach chirurgicznych
oraz periodontologicznych. Badania z udziałem
zwierząt prowadzone przez al-Watbana wykazały, że rany u zwierząt z odziedziczoną cukrzycą wygoiły się równie dobrze, co u zwierząt
zdrowych.13 Skuteczność leczenia periodontologicznego potwierdził Obradovic.14 Możemy
dzięki temu spodziewać się lepszego gojenia
po zabiegu skalingu, ekstrakcji oraz mniejszych
zabiegach, jeżeli u pacjentów cukrzycowych zastosowano LPT.
Liszaj płaski leczony jest w stomatologii
przez specjalistów. Dentyści prowadzący odsyłają często takie przypadki do specjalistów lub
lekarzy medycyny. Niedawne badanie przeprowadzone przez Dillenburga wykazało lepsze
wyniki z zastosowaniem LPT niż tradycyjnego
klobetazolu.15 Pęcherzyca jest kolejną chorobą
autoimmunologiczną, gdzie sterydy mogą być
zastąpione przez LPT.16,17
Zaburzenia w stawach skroniowo-żuchwowych są stomatologicznym wskazaniem do sto-
36
laser
2_2016
sowania LPT, jednak ponieważ jest to problem
złożony, dotyka także dziedzin psychologii i medycyny. Każda z dziedzin ma swój wkład w leczenie. Do wyleczenia niektórych pacjentów należy
mieć bardziej holistyczne podejście – problemy
dotyczące mięśni często nie pochodzą wyłącznie z zaburzeń układu żucia, ale z szyi i ramion.
Lekarz dentysta pracujący laserem może zastosować go na wspomniane okolice oraz poszerzyć
możliwości terapeutyczne. Ze ściśle naukowego
punktu widzenia LPT w leczeniu zaburzeń stawów
skroniowo-żuchwowych nie jest udowodnione
naukowo, ponieważ w ponad 50 przebadanych
przypadkach parametry znacznie się różniły, podobnie jak podejście do leczenia.
Endodoncja jest kolejnym obszarem,
gdzie wg oceny SBU (Szwedzkiej Rady Oceny
Technologii Zdrowia) nie ma dowodów naukowych. Brak dowodów wynika z różnorodności
stosowanych materiałów i metod. Obszerna
dokumentacja nie wystarczy, by uzasadnić ten
osąd. Oczywistym jest, że leczenie endodontyczne jest skuteczne, jednak nie potraimy
tego udowodnić. To samo, w chwili obecnej,
odnosi się do LPT i TMD. W rzeczywistości, SBU
bardziej pozytywnie ocenia zastosowania LPT
w zwalczaniu bólu szyi.19
Dentyści z reguły nie przepisują leków
z grupy NLPZ ani sterydów, jednak nasi pacjenci regularnie takie leki przyjmują. Sprawdzają
się one w użyciu krótkotrwałym, ale w długotrwałym, wg Bjordala, już nie zawsze.20 Lekarz
stosujący leczenie laserem mógłby w dużym
stopniu zmniejszyć ilość podawanych leków.21
Jedynym ograniczeniem jest to, że leki mogą
być przyjmowane przez dłuższy czas w domu,
a terapia laserowa wykonywana jest w gabinecie. Ograniczenie to może zostać do pewnego
stopnia zmniejszone poprzez stosowanie laserów domowego użytku.
Konsekwencją starzenia się społeczeństwa
europejskiego, przyjmującego duże ilości leków
jest kserostomia. W celu złagodzenia objawów,
dentyści zalecają różnego rodzaju żele i aerozole, jednak osiągnięcie efektu długoterminowego możliwe jest dzięki zastosowaniu lasera.
Wymaga to leczenia wstępnego w gabinecie,
laser_LPT
a następnie zastosowania lasera w warunkach
domowych.22, 23
Akupunktura nie jest powszechnie stosowana
w stomatologii, jednak jest to narzędzie dostępne
w stomatologii laserowej. Akupunktura laserowa
wykazuje podobną skuteczność do akupunktury igłowej,24 a ostatnie metaanalizy dostarczają
dowodów jej skuteczności.25 Nawet niedoświadczony dentysta jest w stanie wykorzystać punkt
P6 w okolicy nadgarstka w celu zredukowania
odruchu wymiotnego. Bezbolesna i nieinwazyjna
jakość pracy akupunktury laserowej toruje drogę
do nowej specjalizacji w stomatologii.
Związana ze stosowaniem bisfosfonianów
osteonekroza szczęki (BRONJ) stanowi problem
pojawiający się w stomatologii u coraz większej
liczby pacjentów zażywających te leki. Zdolność
gojenia u tych pacjentów jest niska. Mówi się, że
zarówno laser chirurgiczny, jak i terapeutyczny
stanowi cenne narzędzie w leczeniu takich przypadków.26, 27
mów prawnych ani etycznych. Sytuacja prawna
będzie różna w każdym kraju, ale nadal wolne
od skutków ubocznych leczenie za pomocą LPT
otwiera zupełnie nowe możliwości w obszarze
dobrej opieki nad pacjentem. Cytowane przypadki nie należą bezpośrednio do problemów
stomatologicznych, jednak z pewnością dotyczą pacjentów stomatologicznych z problemami
zdrowotnymi.
_autor
Jan Tunér
Spjutvägen 11
772 32 Grängesberg, Sweden
[email protected]
www.tuner.nu
Niniejszy artykuł stanowi krótkie podsumowanie wskazań do leczenia, które z deinicji nie
jest podejmowane przez lekarzy dentystów, ale
w którym wykorzystanie lasera terapeutycznego
mogłoby poszerzyć zakres działania w stomatologii. Większość z opisanych przypadków to nowe
zastosowania lasera, niepoparte istotnymi dowodami naukowymi. Jednakże brak skutków ubocznych stosowania LPT sprawia, że jest to wciąż
uzasadniony obszar działań dla stomatologii.
Poza większymi korzyściami dla pacjenta,
lekarz dentysta może pomóc także sobie, współpracownikom czy rodzinie w często pojawiających się problemach takich, jak: „łokieć tenisisty”,
zespół cieśni nadgarstka, oparzenia itp.
Leczenie pacjentów polegające na zmniejszeniu dolegliwości nie powoduje żadnych proble-
laser
2_2016
37