Ksiądz Prałat Zdzisław Jastrzębiec Peszkowski

Ksiądz Prałat Zdzisław Jastrzębiec Peszkowski
"Moje życie to jedno wielkie zdumienie nad wielkością i miłosierdziem Boga"
- tak o samym sobie mówił ks. Peszkowski, żołnierz i jeniec obozów w Kozielsku, Pawliszczew Borze i Griazowcu, który cudem
uniknął śmierci w Katyniu.
Ks. prof. dr Zdzisław Peszkowski urodził się 23 sierpnia 1918 r. w Sanoku, w rodzinie pieczętującej się herbem
Jastrzębiec.
Jako absolwent Szkoły Podchorążych Rezerwy Kawalerii w Grudziądzu brał udział w kampanii wrześniowej
1939 r. Dowodził plutonem 20. Pułku Ułanów. Po 17 września, gdy do agresji przeciwko Polsce przystąpił
ZSRR, prawie cały pułk dostał się do niewoli sowieckiej. Jeńców zgromadzono w starej siedzibie rodu
Puzynów i Ogińskich. Miało tam miejsce wydarzenie, które jak można przypuszczać, ocaliło życie
Zdzisławowi Peszkowskiemu od katyńskiej zagłady. W Pomorzanach przebywał wybitny malarz Vlastimil
Hofman, który okazywał polskim jeńcom wiele współczucia i niezmordowanie portretował ich na niewielkich
kartonikach. Portreciki miały być wysłane do rodzin, a jednym z portretowanych był Zdzisław Peszkowski.
Pomagając skarbnikowi dywizjonu w rozdzielaniu pieniędzy pomiędzy żołnierzy i ukrywając znaczną ich
część, po dostaniu się do niewoli postanowił przekazać je Hofmanowi, aby nie dostały się w ręce władz
sowieckich. W październiku 1939 r. przewieziono jeńców z Pomorzan do Kozielska. W kwietniu 1940 roku
rozpoczęły się wywózki jeńców. Nikt wówczas nie przypuszczał, że oficerowie polscy wywożeni są do
katyńskiego lasu i tam mordowani. 12 maja 1940 roku w ostatnim transporcie 250 osób był Zdzisław
Peszkowski. Ten transport nie trafił do Katynia lecz do obozu w Pawliszczew-Borze, a następnie do Griazowca.
W ten sposób, do czego być może przyczynił się Hofman, Peszkowski nie podzielił losu ponad 20 tysięcy
zamordowanych przez NKWD oficerów polskich, doczekał napaści niemieckiej na ZSRR, zawarcia
porozumienia Sikorski-Majski i utworzenia w Związku Sowieckim polskiej armii pod dowództwem gen.
Władysława Andersa. Awansowany do stopnia porucznika, a później rotmistrza, Zdzisław Peszkowski
dowodził kompanią w 1 Pułku Ułanów Krechowieckich w II Korpusie Armii Polskiej gen. Władysława
Andersa. Po opuszczeniu nieludzkiej ziemi, wojenne drogi prowadziły go przez Irak, Iran, Indie, Egipt, Liban,
Syrię, Włochy i Anglię, gdzie został zdemobilizowany w stopniu rotmistrza. Po wojnie studiował przez rok w
Oxfordzie, a następnie wstąpił do polskiego seminarium w Orchard Lake w USA. Święcenia kapłańskie przyjął
5 czerwca 1954 r. w Detroit z rąk kard. Edwarda Mooney'a jako kapłan archidiecezji przemyskiej. Studiował na
Uniwersytecie Wisconsin, University of Detroit i Polskim Uniwersytecie na Obczyźnie w Londynie,
zdobywając doktorat z filozofii i magisterium z teologii. W latach 1954-1992 wykładał teologię pastoralną,
literaturę i język polski w Polskim Seminarium Duchownym św. Cyryla i Metodego oraz St. Mary's College w
Orchard Lake. W 1965 r. zorganizował Nowennę dla Polaków na świecie w związku z milenium chrztu Polski.
W roku 1966, gdy Polacy na całym świecie obchodzili swój wielki jubileusz Tysiąclecia Chrztu, ks. prof. dr
Zdzisław Peszkowski wybrany został prezesem Polish American Historical Association. Był też naczelnym
kapelanem Związku Harcerstwa Polskiego poza Krajem i moderatorem Apostolstwa Chorych Polonii.
Integrował starsze i młodsze pokolenia Polaków, w imię wartości: Boga, Honoru i Ojczyzny, a także w imię
Prawdy i Pojednania Narodów. Orędownik o prawdę, pamięć i sprawiedliwość za zbrodnie dokonane na
Wschodzie. Założyciel i prezes Fundacji "Golgota Wschodu". To jemu zawdzięczamy umieszczoną w 1973 r.
w większości kościołów w Polsce kopię milenijnego aktu oddania Polski w niewolę Maryi za wolność Kościoła
w Polsce i w świecie, wydaną drukiem w Kanadzie i ofiarowaną kard. Wyszyńskiemu, który pragnął, aby to
zawierzenie przeniknęło do świadomości Polaków. W 1994 r. ks. Peszkowski wrócił do Polski, gdzie był
kapelanem Rodzin Katyńskich i Pomordowanych na Wschodzie, podejmując liczne inicjatywy na rzecz
upamiętnienia męczeństwa Polaków na Wschodzie. Kapelanem Rodzin Katyńskich ks. Peszkowski był od
połowy lat 90. ubiegłego stulecia. Dzięki jego staraniom udało się doprowadzić do końca budowę cmentarzy w
miejscu pochówku polskich ofiar reżimu sowieckiego w Katyniu, Miednoje i Charkowie. Dbał o to, by pamięć
o pomordowanych nie przeminęła i by o tragedii pamiętały też nowe pokolenia. Dlatego sędziwy kapłan nie
stronił od nietypowych spotkań z młodymi ludźmi. W 2001 roku wystrzałem z pistoletu dał sygnał do
rozpoczęcia I Motocyklowego Rajdu Katyńskiego. Ponad 50 ubranych w skóry motocyklistów wyruszyło
wówczas do Katynia. Na pielgrzymkowy szlak pojechali polscy motocykliści z Chicago, pomysłodawcy rajdu,
a także goście z Hongkongu. W Katyniu pielgrzymi zorganizowali Misterium Katyńskie, czyli wspólną
modlitwę nad mogiłami pomordowanych. Stamtąd część uczestników rajdu wróciła do Polski, zaś pozostali
pojechali przez Moskwę do Miednoje, gdzie również nawiedzili groby Polaków zamordowanych przez
sowietów. Na trasie do polskich motocyklistów dołączali ich koledzy z Białorusi i Rosji.
Ksiądz Peszkowski otrzymał liczne odznaczenia krajowe i zagraniczne. Był prałatem domowym Ojca Świętego
(od 1970 r.) i kanonikiem honorowym Kapituły Łomżyńskiej; honorowym obywatelem Grudziądza, Krakowa,
Warszawy, Sanoka, Wrocławia i Białegostoku. Doktor honoris causa Papieskiego Wydziału TeologicznegoBobolanum w Warszawie oraz Polskiego Uniwersytetu na Obczyźnie w Londynie. W lutym 2007 r. podczas
67. rocznicy zbrodni katyńskiej Ksiądz Prałat Peszkowski otrzymał Medal Komisji Edukacji Narodowej w
Sejmie RP. 16 października 2007 za przywracanie pamięci o zbrodni katyńskiej, która została dokonana
również na polskich policjantach został pośmiertnie odznaczony przez ministra spraw wewnętrznych i
administracji Władysława Stasiaka Złotym Medalem Zasługi dla Policji.
Opublikował ponad 100 pozycji z zakresu teologii, historii Polski, literatury, filozofii. Jest autorem
podręczników do nauki języka polskiego i kultury polskiej, podręczników wychowawczych, dydaktycznych i
modlitewników. Napisał bądź wydał ponad 40 książek, w tym 11 o Papieżu Janie Pawle II i 12 o kardynale
Stefanie Wyszyńskim. Opublikował m.in.: "Kult Matki Boskiej w literaturze polskiej" (Orchard Lake 1962),
"Stefan Kardynał Wyszyński. Biografia" (Orchard Lake 1969 - pierwsza biografia kard. Wyszyńskiego),
"Modlitewnik harcerski" (Orchard Lake 1982 - 5 wydań), "ABC Polonii Świata" (Orchard Lake 1985),
"Brewiarz i lutnia. Antologia poezji kapłańskiej" (Londyn 1985), "Wspomnienia jeńca z Kozielska" (Warszawa
1989 - także po angielsku), "Pamięć Golgoty Wschodu" (Warszawa 1995 - także po angielsku i rosyjsku),
"Myśląc o Józefie Czapskim" (Warszawa 1994).
Zmarł w szpitalu w Aninie, 8 października 2007 r. Jego pogrzeb odbył się 16 października 2007 r. Spoczął w
krypcie Świątyni Opatrzności Bożej w Warszawie.
Źródło: Katolicka Agencja Informacyjna,