streszczenie - Centrum Onkologii

STRESZCZENIE
Celem niniejszej pracy jest ocena tolerancji i powikłań zarówno wczesnych, jak i
późnych, brachyterapii HDR skojarzonej ze śródtkankową hipertermią u chorych leczonych z
powodu raka gruczołu krokowego.
W okresie od września 2008 do czerwca 2013 roku, w Pracowni Brachyterapii Zakładu
Radioterapii Centrum Onkologii w Krakowie, u 105 mężczyzn z rozpoznaniem raka gruczołu
krokowego przeprowadzono brachyterapię HDR w skojarzeniu z hipertermią. 76 chorych
(72,4%) z grupy pośredniego lub wysokiego ryzyka (PSA >10 ng/ml, suma Gleasona ≥7,
T≥2b) nie kwalifikujących się do radykalnej prostatektomii bądź samodzielnej HDRBT,
otrzymało skojarzone leczenie składające się z EBRT, po którym następował boost z
HDRBT. Przed każdą frakcją brachyterapii następowała sesja IHT. 73 pacjentów otrzymało
dawkę 21 Gy w dwóch frakcjach, jeden – 19,5 Gy w dwóch frakcjach, zaś dwóch 15 Gy
jednorazowo. U trzech pacjentów (2,8%) HDRBT zaplanowała została jako leczenie
samodzielne; chorzy otrzymali 45 Gy w trzech frakcjach. U 26 pacjentów (24,8%)
brachyterapia HDR była leczeniem ratunkowym z powodu nawrotu miejscowego
gruczolakoraka stercza po radykalnej EBRT. Chorzy z tej grupy otrzymali 30 Gy w trzech
frakcjach, z wyjątkiem jednego pacjenta, który otrzymał 20 Gy w dwóch frakcjach, a po
dyskwalifikacji od znieczulenia do trzeciej frakcji HDBRT, otrzymał dodatkowo dawkę 14
Gy w dwóch frakcjach z SBRT.
Wiek chorych, których poddano skojarzonemu leczeniu, zawierał się w przedziale od 52
do 83 lat, średnio wyniósł 68,6 lat, mediana 68 lat. Czterech chorych (3,8%) przynależało do
grupy niskiego ryzyka wg D’Amico, 49 (46,7%) do grupy ryzyka pośredniego, zaś 52
(49,5%) do grupy wysokiego ryzyka. Wyjściowe zaawansowanie miejscowe raka u 38
chorych (36,2%) oceniono na T1, u 55 (52,4%) na T2, zaś u 12 (11,4%) na T3. Spośród 26
pacjentów, u których doszło do nawrotu miejscowego raka po EBRT, u 7 chorych (26,9%)
aktualne zaawansowanie miejscowe raka określono jako rT1, u 17 (65,4%) na rT2, a u dwóch
(7,7%) na rT3a. Wyjściowy poziom PSA przed leczeniem radykalnym wyniósł średnio 24,4
ng/ml, mediana 14,6 ng/ml (zakres 1,36 - 199,4 ng/ml). Stopień złośliwości, określony
według skali Gleasona przed leczeniem pierwotnego raka gruczołu krokowego, u 40 chorych
(38,1%) oceniono na 6 i mniej, u 41 (39%) na 7, u 21 (20%) na 8 i więcej. Nie określono
stopnia złośliwości u 3 (2,9%) pacjentów. Mediana czasu obserwacji od daty zakończenia
skojarzonego leczenia wyniosła 17,2 miesięcy (zakres 7 – 53 miesiące).
W grupie chorych opisywanych w niniejszej pracy najczęstszymi wczesnymi
powikłaniami skojarzonego leczenia były nykturia, częstomocz, utrudnienie oddawania
moczu, przejściowy krwiomocz, naglące parcia na mocz i objawy nieinfekcyjnego zapalenia
dolnych dróg moczowych, zwykle samoistnie ustępujące i nie wymagające leczenia
farmakologicznego. Jedynie u dwóch pacjentów (1,9%) w czasie kilku dni od podania
pierwszej frakcji brachyterapii doszło do zatrzymania moczu wymagającego czasowego
założenia cewnika Foleya (powikłania w 2°). Nie stwierdzono żadnych powikłań wczesnych
w 3° i wyższych.
W grupie pacjentów analizowanych w niniejszej pracy stwierdzono u jednego chorego
(1%) późne powikłanie 3˚ - zwężenie cewki moczowej z retencją moczu, wymagające
zabiegu przezcewkowej resekcji tkanki gruczołu krokowego (TURP). Częstość występowania
powikłań 2˚ w badanej grupie chorych wynosi maksymalnie 26,7%, gdzie najczęstszym
objawem jest nykturia, zwykle w literaturze pomijana (prawdopodobnie ze względu na
współistnienie BPH u znaczącego odsetka chorych na RGK). W prezentowanym materiale u
16,2% chorych stwierdzono w kontrolach znaczny częstomocz, u 15,2% uciążliwe naglące
parcia na pęcherz moczowy, utrudnienie oddawania moczu nie wymagające interwencji
instrumentalnej u 10,5% chorych, zaleganie moczu po mikcji u 9,5% chorych. Nie
stwierdzono żadnych późnych powikłań w 2˚ i wyższych ze strony przewodu pokarmowego.
ABSTRACT
The aim of this study is to evaluate the tolerance, early and late toxicity of HDR
brachytherapy (HDRBT) combined with interstitial hyperthermia (IHT) in patients treated for
prostate cancer.
Between September 2008 and June 2013 at the Brachytherapy Unit, Departament of
Radiotherapy, Centre of Oncology in Krakow, a total of 105 patients were treated for prostate
cancer using HDBRT combined with IHT. 76 patients (72,4%) with primary intermediateand high-risk prostate cancer (PSA >10 ng/ml, suma Gleasona ≥7, T≥2b), who were not
suitable for radical prostatectomy or brachytherapy alone, received combined treatment
consisted of EBRT as the first stage, followed by HDRBT boost. 73 of them received the total
dose of 21 Gy in two fractions, one patient – 19,5 Gy in two fractions, and two received 15
Gy in single fraction. IHT was performed before every brachytherapy fraction. In three
patients (2,8%) HDRBT was planned as a single modality treatment; patients from this group
were treated with a dose of 45 Gy in three fractions. HDRBT was the salvage treatment for 26
patients (24,8%) with local recurrence of prostate adenocarcinoma after previous definitive
EBRT. They received 30 Gy in three fractions, except one patient, who received 20 Gy in two
fractions, and then was disqualified from spinal anaesthesia – he was irradiated additionally
with the dose of 14 Gy in 2 fractions with SBRT technique.
The median age of patients treated was 68 years, mean 68,6 years (range 52 – 83 years).
Four patients (3,8%) were stratified as low-risk according to D’Amico criteria, 49 (46,7%) as
intermediate-risk, and 52 (49,5%) as high-risk group. Local stage of prostate cancer in 38
patients (36,2%) was assessed as T1, in 55 (52,4%) as T2, and in 12 (11,4%) as T3. In the
group of 26 patients with local prostate cancer recurrence after EBRT, in 7 patients (26,9%)
actual local stage was evaluated as rT1, in 17 (65,4%) as rT2, and in two (7,7%) as rT3a.
Initial PSA level before definitive treatment was in average 24,4 ng/ml, median 14,6 ng/ml
(range 1,36 - 199,4 ng/ml). The primary prostate tumor grade, according to Gleason criteria,
was scored in 40 patients (38,1%) as 6 or less, in 41 (39%) as 7, in 21 (20%) as 8 or more.
Gleason sum was not evaluated in 3 (2,9%) patients. Median follow-up time was 17,2 months
(range 7 – 53 months).
In the analyzed group of patients the most common early toxicities were nocturia, urinary
frequency, urinary tract obstruction, transient haematuria, urinary urgensy and non-infectious
cystitis, which were self-limiting and required no additional medications. Only two patients
(1,9%) several days after first brachytherapy fraction experienced acute urinary retention and
required temporary catheterisation (grade 2 toxicity). No grade 3 or 4 genitourinary or
gastrointestinal toxicities were observed.
In the analyzed group of patients in this study, only one (1%) developed late grade 3
urethral stenosis with urinary retention, which required transurethral resection of prostate
gland (TURP). The incidence of grade 2 toxicities in the study group is up to 26.7%, where
the most common symptom is nocturia, usually ignored in the literature (probably due to the
coexistence of BPH in a significant proportion of patients with prostate cancer). 16,2% of
patients reported significant urinary frequency, 15,2% cumbersome urinary urgency, 10,5% of
patients urinary tract obstruction not requiring medical intervention, and in 9,5% urinary
retention. There were no late grade 2 or higher complications from the gastrointestinal tract.