Kwiecień - Gimnazjum im. św. Stanisława Kostki w Świedziebni

Gimnazjum im. św. Stanisława Kostki w Świedziebni
Młody Reporter
Kwiecień 2011, numer8
Rok szkolny 2010/1011
Miesięcznik redagowany przez
Koło Młodych Reporterów
Opiekun Koła Anna Manelska
W kwietniowym wydaniu
Młodego Reportera prezentujemy
projekt edukacyjny pt.
"GMINA ŚWIEDZIEBNIA - WCZORAJ, DZIŚ I JUTRO"
PROJEKT EDUKACYJNY
"GMINA ŚWIEDZIEBNIA - WCZORAJ,
DZIŚ I JUTRO"
przygotowany przez zespół uczniowski z klasy II c Gimnazjum
im. św. Stanisława Kostki w Świedziebni w składzie: Adrian
Anklewicz, Piotr Kwiatkowski, Marcin Niedbalski, Mateusz
Olszewski, Cezary Piotrowski, Damian Rybka, Adrian
Studziński, Daniel Śliwiński
Rok szkolny 2010/2011
Opiekun: Beata Wojtarowicz
Spis treści
Wstęp........................................................................................................................................... s. 3
Rozdział I
Położenie i środowisko geograficzne.......................................................................................... s. 3
Rozdział II
Zarys historyczny Świedziebni i okolic...................................................................................... s. 5
Rozdział III
Ludność......................................................................................................................................... s. 6
Rozdział IV
Gospodarka.................................................................................................................................. s. 7
Rozdział V
Władze gminy............................................................................................................................... s. 8
Rozdział VI
Ciekawe miejsca, obiekty............................................................................................................ s. 8
Rozdział VII
Wizja przyszłości gminy.............................................................................................................. s. 9
Źródła informacji........................................................................................................................ s. 9
-2-
Wstęp
Młodzi ludzie często nie doceniają miejsc, w których mieszkają. Rozpowszechniony jest pogląd,
że życie w innym regionie jest ciekawsze, bardziej obiecujące. Zdarza się, że takie twierdzenia nie
są bezpodstawne. Czasem młodym ludziom brakuje perspektyw, okazji do aktywności czy kontaktu
z kulturą. Jednak nawet w takim przypadku warto poznać dokładniej miejsce, w którym się żyje
i z którego się pochodzi. Taka wiedza ułatwia podjęcie świadomej decyzji o wyjeździe lub
pozostaniu, a także pomaga w staraniach o zmianę na lepsze.
Rozdział I: Położenie i środowisko geograficzne
Gmina Świedziebnia położona jest we wschodniej części województwa kujawsko-pomorskiego,
a w południowej części powiatu brodnickiego (mapka 1 i mapka 2). Zajmuje powierzchnię
103,83 km ², obejmuje 16 sołectw (mapka 3): Chlebowo, Dzierzno, Granaty, Grzęby, Janowo,
Kłuśno, Księte, Mełno, Michałki, Okalewko, Rokitnica Nowa, Rokitnica Wieś, Świedziebnia,
Zasady, Zasadki i Zduny. Od zachodu graniczy z gminą Osiek (powiat brodnicki), od południa
z gminami Rypin i Skrwilno (powiat rypiński), od południowego-wschodu – z gminą Lubowidz
(powiat żuromiński), od strony północnej i północno-wschodniej - z gminą Górzno (powiat
brodnicki), od północy z gminami: Grążawy i Brodnica (powiat brodnicki).
Rzeźba terenu gminy wykazuje cechy krajobrazu młodoglacjalnego, w którym przeważają
płaskie lub faliste wysoczyzny morenowe o przeciętnej wysokości 110-125 m n.p.m. Wschodnią
część gminy stanowią obszary sandrowe, które porastają lasy. Na całym analizowanym obszarze
występują zagłębienia po martwym lodzie. Niekiedy są one zapełnione wodą, częściej jednak
znajdują się w trakcie zarastania. Przykładem jeziora, które powstało w zagłębieniu wytopiskowym
jest Mełno o pow. 15 ha. Znacznie większe jest jezioro Księte - zajmuje powierzchnię 57 ha.
Utworzyło się w wyniku erozyjnej działalności wód lodowcowych i zostało włączone do sieci
rzecznej. Większa część gminy położona w dorzeczu Drwęcy odwadniana jest przez system
drobnych cieków, z których największymi są: Pissa, Księtówka, Brodniczka, a także Okalewka,
która znajduje ujście w gminie sąsiedniej.
Na obszarze gminy przeważają średnio i słabo urodzajne gleby brunatne i płowe. 56%
powierzchni gruntów ornych i 52% użytków zielonych zajmują gleby w IV klasie bonitacyjnej, nie
występują natomiast gleby w I i II klasie.
Duża zmienność pogody i stałe wahania temperatury tego regionu, podobnie jak w całym kraju
spowodowane są ścieraniem się wilgotnych mas powietrza znad Atlantyku z bardzo suchymi
masami znad kontynentu azjatyckiego. Całe województwo kujawsko-pomorskie, a więc i gmina
Świedziebnia należy do najuboższych w opady atmosferyczne obszarów Polski. Średnie sumy
opadów okolic gminy wynoszą 500-550 mm. Jeśli chodzi o cyrkulację powietrza, to przeważają
wiatry zachodnie o małych i średnich prędkościach 2-4 m/s.
-3-
Mapka 1 (z lewej)
Położenie powiatu brodnicki ego na tle województwa kujawsko-pomorskiego
Mapka 2. (z prawej)
Położenie gminy Świedziebnia na tle powiatu brodnickiego
Mapka 3. Podział administracyjny gminy Świedziebnia
-4-
Rozdział II: Zarys historyczny Świedziebni i okolic
Najstarsza wzmianka o Świedziebni – osadzie położonej w dawnej Ziemi Dobrzyńskiej
pochodzi z 1356 roku, kiedy to król Kazimierz Wielki sprzedaje wsie: Świedziebnia, Janowo,
Rokitnica i Księte rycerzowi Piotrowi „Brussina”. Świedziebnia przechodziła różne koleje losu,
zmieniali się jej właściciele, była miejscem historycznych wydarzeń. W 1434 roku kupuje ją hrabia
Stanisław Ogończyk. W 1789 roku stanowi własność Murzynowskich. Około 1830 roku przechodzi
do Jackowskich, a następnie do ich córki księżnej Marcjanny Mirskiej. Kolejnymi właścicielami
Świedziebni byli Cisowski i Lipski, a ostatnimi członkowie rodziny Gniazdowskich. W 1793 roku
po II rozbiorze Polski Świedziebnia dostaje się pod panowanie Prus i w 1807 roku po wkroczeniu
Napoleona na ziemie polskie należy do nowo powstałego Księstwa Warszawskiego. W latach
1815-1915 Świedziebnia należy do Królestwa Polskiego zależnego od Rosji.
W II połowie XIX w. Świedziebnia liczyła prawie 300 mieszkańców. Posiadała kościół
murowany, szkołę początkową, budynek administracyjny, wiatrak i cegielnię. Folwark
w Świedziebni, do którego należała również wieś Granaty, miał ponad 1100 mórg ziemi.W czasie
I wojny światowej Świedziebnia dostała się pod okupację niemiecką. W listopadzie 1918 roku
odzyskała niepodległość. W okresie międzywojennym należała do gminy Dzierzno w powiecie
rypińskim. Podczas okupacji hitlerowskiej została włączona do Rzeszy, a jej nazwę zmieniono na
Schwetheim. 21 stycznia 1945 roku do opuszczonej w pośpiechu przez Niemców Świedziebni
wkroczyły wojska radzieckie. Dopiero od 1945r. Świedziebnia nosi urzędową nazwę w powyższym
brzmieniu.
Na terenie obecnej gminy miały miejsce ważne wydarzenia historyczne. W 1628 r. w okolicach
Świedziebni pod Górznem wojska polskie pod dowództwem Stanisława Potockiego stoczyły bitwę
ze Szwedami, w której poniosły porażkę. W Świedziebni podczas powstania listopadowego został
odczytany ostatni rozkaz do żołnierzy przekraczających granicę pruską.
Lata okupacji hitlerowskiej przyniosły mieszkańcom gminy Świedziebnia niewolę i terror.
Miejscowa ludność doznała wielu cierpień i poniosła duże ofiary. Wiosną 1941 r. z inicjatywy Jana
Turowskiego, syna rolnika ze wsi Zduny, została zorganizowana w Świedziebni polska organizacja
konspiracyjna występująca pod nazwą Legionu Orła Białego. Miała ona charakter
niepodległościowy i jej celem była zorganizowana walka z niemieckim okupantem. Wkrótce jednak
organizacja ta została zdekonspirowana i w maju 1941 roku przeprowadzono masowe aresztowania
wśród mieszkańców gminy. Bilans był następujący: 10 osób rozstrzelano w publicznej egzekucji
w lesie w Księtem, w więzieniu w Lipnie powieszono 4 osoby, w obozach koncentracyjnych
zamordowano 9 osób. Łącznie straciły życie 23 osoby. Nie były to jedyne ofiary hitlerowskiego
terroru. W Domu Kaźni w Rypinie byli mordowani przedstawiciele miejscowej inteligencji. Życie
oddało 5 nauczycieli i proboszcz parafii w Świedziebni.
Historię państwa, regionu tworzą przede wszystkim ich mieszkańcy. Historia gminy
Świedziebnia nie jest pozbawiona znanych i sławnych nazwisk. Do wybitnych postaci , których
życiorysy są związane z tą okolicą należy Józef Niemojewski, generał brygady, uczestnik powstania
kościuszkowskiego, żołnierz legionów Dąbrowskiego, odznaczony Krzyżem Virtuti Militari.
W XIX w. kupił majątek Rokitnica, tutaj zamieszkał i zmarł. Został pochowany na cmentarzu
przykościelnym w Świedziebni.
-5-
Płyta nagrobna Józefa Niemojewskiego na cmentarzu przykościelnym w Świedziebni
W Świedziebni urodził się Tadeusz Twarogowski, polski pisarz i tłumacz literatury, autor wielu
powieści dla młodzieży, serii powieści biograficznych o ludziach nauki i kultury oraz opowiadań
historycznych. Z okolic Świedziebni pochodzi też Stanisława Walasiewiczówna - słynna
lekkoatletka, trenerka i działaczka polonijna, zdobywczyni złotych i srebrnych medali dla Polski na
igrzyskach olimpijskich w Los Angeles w 1932 r. i w Berlinie w 1936 r. oraz na mistrzostwach
świata.
Rozdział III: Ludność
W 2009 r. obszar gminy zamieszkiwało 5117 osób, a gęstość zaludnienia kształtowała się na
poziomie 49 osób na 1 km². W porównaniu z innymi gminami Świedziebnię w strukturze wiekowej
wyróżnia wysoki odsetek osób w wieku przedprodukcyjnym (24%), lokując ją na 9. pozycji
w województwie. Natomiast osób w wieku produkcyjnym było zaledwie 61%, a poprodukcyjnym - 15%. W gminie odnotowano dodatni przyrost naturalny, który w przeliczeniu na 1000
mieszkańców wyniósł 3,8, co plasuje Świedziebnię na 30. miejscu w rankingu gmin województwa,
zaś saldo migracji w przeliczeniu na 1000 mieszkańców wyniosło minus 4,6 (120. miejsce
w rankingu gmin województwa).
-6-
Rozdział IV: Gospodarka
Gmina Świedziebnia jest gminą typową rolniczą. Na jej rolniczy charakter wskazuje chociażby
powierzchnia użytków rolnych, która w 2009 r. zajmowała 74% powierzchni ogółem, obejmując
obszar 7639 ha. Ponad 17% powierzchni gminy zajmują lasy. Północno-wschodnia część gminy
obejmująca kompleks leśny i jezioro Księte leży w granicach Górznieńsko-Lidzbarskiego Parku
Krajobrazowego. Podstawę w produkcji roślinnej stanowią zboża, a wśród nich dominuje żyto.
Z innych roślin uprawnych dość często można tu spotkać kukurydzę, którą w większości
przeznacza się na produkcję paszy dla zwierząt, a także pszenicę, ziemniaki, buraki cukrowe.
W hodowli zwierząt dominuje bydło, trzoda chlewna, drób. Na terenie gminy znajdują się duże
sady i plantacje dostarczające doskonałej jakości owoce oraz materiał szkółkarski dla dalszego
rozwoju tej dochodowej dziedziny produkcji rolniczej.
Uboga baza surowców mineralnych, zbyt odległe położenie w stosunku do większych ośrodków
przemysłowych - to czynniki, które zadecydowały o nieznacznym udziale przemysłu w gospodarce
gminy. Jedynymi zakładami przemysłowymi funkcjonującymi na analizowanym obszarze są
piekarnia i ubojnia. Obydwa zakłady są zlokalizowane we wsi gminnej Świedziebnia. Piekarnia jest
własnością Gminnej Spółdzielni "Samopomoc Chłopska". Zakład ten powstał w 1976 roku, dziś
zatrudnia 4 osoby. Surowce do pieczywa kupowane są z Górzna, m.in. mąka, natomiast
z ,,SEZAMEKSU'' zakupowane są margaryny, drożdże, oleje, sól, cukier. W piekarni pieczony jest
chleb, bułki, rogale. Pieczywa te wyrabia się starą metodą w piecu na węgiel. Głównymi
odbiorcami są sklepy na terenie gminy Świedziebnia. Jej wydajność jest niewielka, produkuje 1,5
ton pieczywa na dobę. Zakład mieści się w starym budynku o powierzchni ok. 430 m², znajduje się
w nim hala produkcyjna, magazyny na surowce i gotowe produkty, kotłownia i biuro kierownika.
Właścicielem firmy "Skup i Ubój Zwierząt oraz Przetwórstwo, Handel i Usługi" jest Kazimierz
Przybysz. W ubojni zatrudnione są 32 osoby, ponadto 11 osób jest pracownikami sklepów.
Głównymi dostawcami tuczników są rolnicy, a gotowe wyroby sprzedawane są do sieci sklepów na
terenie gminy. Ubojnia powstała w 1992 roku i zajmuje powierzchnię 780 m². W zakładzie znajdują
się: magazyn żywca (część czysta i brudna), chłodnia, rozbiór półtusz, mrożnia, myjnia
pojemników.W ubojni znajduje się także hala produkcji wędlin, peklownia oraz magazyn wędlin.
Rolę ośrodka administracyjno-usługowego pełni wieś Świedziebnia położona na skrzyżowaniu
dróg powiatowych łączących gminę z pobliskimi miastami: Brodnicą, Rypinem, Żurominem i
Górznem. Swoje siedziby mają tu m. in.: Urząd Gminy, Gminna Spółdzielnia "SCh", Niepubliczny
Zakład Opieki Zdrowotnej "WIMED", Apteka "Pod Kasztanami", Poczta Polska, filia Banku
Spółdzielczego w Brodnicy.
Istotne znaczenie dla kształtowania aktywności kulturalnej społeczeństwa mają usługi z zakresu
oświaty i wychowania. Obecnie na terenie gminy istnieje 5 szkół podstawowych i 1 gimnazjum.
Życie kulturalne mieszkańców gminy toczy się głównie w Gminnej Bibliotece Publicznej
w Świedziebni. Prowadzi ona działalność kulturalną na terenie najbliższego rejonu, począwszy od
organizacji spotkań autorskich, przygotowania obchodów świąt oraz rocznic państwowych i
lokalnych, poprzez wystawy, konkursy, festiwale.
Ważną funkcję w gminie pełni obrót towarowy oparty na sieci placówek handlowych. Na
analizowanym terenie znajduje się kilkadziesiąt sklepów głównie spożywczych lub spożywczoprzemysłowych. Większość zlokalizowana jest w Świedziebni.
-7-
Rozdział V: Władze gminy
Wójt: Szymon Zalewski
Sekretarz: Ewa Szymańska
Przewodniczący Rady: Kazimierz Mirosław Bejger
Rada Gminy: Jarosław Maciej Cyrankowski, Heronim Fijałkowski, Zbigniew Franciszek Frygier,
Sławomir Gulczyński, Dorota Kopczyńska, Jan Magalski, Józef Mosakowski, Wiesław Nadolski,
Julian Rupiński, Michał Straus, Andrzej Turowski
Komisje Rady Gminy:
Komisja Rewizyjna: Jan Magalski (przewodniczący), Marek Wiśniewski, Lech Wybult
Komisja Rozwoju Gospodarczego, Przekształceń Własnościowych, Budżetu i Finansów: Mirosław
Zieliński (przewodniczący), Julian Rupiński, Andrzej Turowski, Lech Wybult
Komisja Edukacji, Zdrowia i Pomocy Społecznej: Józef Mosakowski (przewodniczący), Hieronim
Fijałkowski, Dorota Kopczyńska, Jan Magalski, Wiesław Nadolski, Michał Straus
Komisja Rolna: Zbigniew Franciszek Frygier (przewodniczący), Hieronim Fijałkowski, Sławomir
Gulczyński, Marek Wiśniewski
Rozdział VI: Ciekawe miejsca, obiekty
Jezioro Mełno
Jezioro Księte
Kościół w Księtem
Budynek podworski w Księtem
-8-
Kuźnia w Mełnie
Kościół w Świedziebni w stylu klasycystycznym
Rozdział VII: Wizja przyszłości gminy
Każda miejscowość z biegiem czasu zaczyna się zmieniać. Wsie przekształcają się
w miasteczka, a miasteczka w miasta - taka jest kolej rzeczy. Ale żeby to się stało trzeba trochę
popracować. Moim zdaniem w Świedziebni zostaną wybudowane nowe drogi, prawdopodobnie
zostanie upiększony park. Niedaleko mogłyby powstać domki letniskowe dla osób chcących
spędzić wolny czas w spokoju i ciszy. Technologia nieraz nas mile zaskoczyła, jeśli chodzi o
rozrywkę, więc może i u nas kiedyś zostanie wybudowane trójwymiarowe kino? Prawie każdy
człowiek lubi wodę, a więc czemu nie aquapark położony na uboczu? Lubimy też dobrze zjeść - a
więc przydałaby się zbudowana z drewna gospoda wśród drzew. Ale wśród tych wszystkich
samochodów powietrze nie jest zbyt zdrowe, a więc powinno być dużo drzew. Na ulicach zdarza
się dużo wypadków drogowych, dla zdrowia mieszkańców powinien zostać założony szpital. Dla
lubiących historię może zostanie wybudowane muzeum. W każdym większym mieście jest centrum
handlowe - może w dalekiej przyszłości i w Świedziebni zostanie zbudowane. Mieszkańcy powinni
mieć coraz większy dostęp do dóbr kultury - może zdarzy się tak, że powiększona zostanie
biblioteka, zostanie zakupionych wiele nowych książek. Może powstaną nowe sklepy, które
oferować będą np. sprzęt i gry komputerowe, samochody, meble, a nawet zwierzęta i inne. I tak w
dalekiej przyszłości może wyglądać Świedziebnia.
Źródła informacji:
- wywiady z przedstawicielami władz gminy, lokalnego biznesu i mieszkańcami
- "Plan odnowy miejscowości Michałki", Michałki, Świedziebnia 2009
- strony internetowe: brodnica-online.pl, zpp.pl, wikipedia, bip.swiedziebnia.pl, gminaonline.pl,
kujawskie.powiaty.cba.pl, powiat.brodnica.net, swiedziebnia.pl, sadownictwo.com.pl, stat.gov.pl,
brodnica.com.pl
-9-