Po drugiej stronie lustra

Materiał udostępniony na licencji:
CC BY 3.0
Artykuł Jak fizycy radzą sobie z lustrami zamieszczony 13 października 2015 r. w dodatku do „Gazety
Wyborczej” Nauka dla Każdego to tekst, który na pierwszy rzut oka nadaje się tylko do wykorzystania
na fizyce i to w zaawansowanej klasie. Tymczasem to znakomity punkt wyjścia do zbadania i
przeanalizowania wielu zagadnień z różnych dziedzin. Proponuję formułę gry edukacyjnej z zadaniami.
Klasa może pracować jako jedna grupa lub jako kilka mniejszych grup. Na każdym przystanku wybierz
jedno zadanie do wykonania.
Zaczynamy od praktyki z lustrem. Dwa duże lustra pozwalają obserwować fascynujące
zjawiska. Jedno z nich opisane jest w tekście w akapicie Dlaczego lustro zamienia prawe
z lewym, a nie górę z dołem. Sprawdźcie opisaną zależność. Co z czym w takim razie
zamienia się w lustrze?
Stwórzcie listę 10 pytań dotyczących luster. Nie musicie skupiać się na zagadnieniach
związanych z fizyką. Oto kilka proponowanych pytań:




Jaki kolor ma lustro?
Jak szybko mój obraz dociera do lustra?
Czy gdyby ziemię otoczyć lustrzana powłoką, temperatura w Układzie Słonecznym
i na poszczególnych planetach podniosłaby się?
Czy ktoś kiedyś zginął z powodu lustra?
Ustawcie dwa lustra naprzeciw siebie, tak by odbijały się w sobie wzajemnie. Uzyskacie
tunel składający się z odbić. Przyjrzyjcie się im dokładnie – odbicia nie są identyczne. Co
się zmienia i w jaki sposób? Postawcie hipotezy wyjaśniające te zmiany, a jeśli możecie
sprawdźcie je.
Historia zwierciadeł jest fascynująca. Kto i kiedy je wynalazł? Najpierw Rzymianie z Sydonu odkryli
doskonałe szklane lustra, a potem zapomniano o tym i przez wieki rządziły lusterka metalowe, bardzo
słabej jakości.
Część historii luster odnajdziecie w tekście – poszczególne akapity należy ułożyć
chronologicznie.
Materiał udostępniony na licencji:
CC BY 3.0
Znajdźcie dwie lub trzy anegdoty, ciekawostki lub odkrycia dotyczące luster
niewspominane w artykule.
Wyszukajcie dzieło sztuki, na którym pojawia się lustro, zwierciadło lub damskie
lustereczko. Zastanówcie się, co ono symbolizuje, po co malarz umieścił je na obrazie.
Co nam mówi o świecie, w którym namalowany został obraz?
Temat odbicia lustrzanego stworzony jest do rozmów o osi symetrii. To zagadnienie pojawia się już w
nauczaniu początkowym, w kolejnych klasach można zadania utrudniać.
Na siatce 3x3 kwadraty zamalujcie pola tak, by tworzyły dwie figury symetryczne.
Poszukajcie wszystkich możliwych rozwiązań.
(Klasom gimnazjalnym warto zadanie utrudnić, dając siatkę 4x4 lub 4x5)
Niewielkie lusterko postawcie pionowo na kartce. Obserwując widok w lustrze, rysujcie
figury geometryczne. Gdy narysujecie linie, tworzące razem z odbiciem lustrzanym obraz
kwadratu, sprawdźcie jak zmiana ustawienia lusterka wpływa na zmianę figury. Pod jakim
kątem należy ustawić lusterko, aby kwadrat zmienił się w prostokąt o polu powierzchni
szacunkowo połowo mniejszym lub większym?
Lustro to często spotykany motyw w literaturze, sztukach plastycznych, filmie.
Wyszukajcie w słowniku symboli co oznaczać może lustro, zwierciadło. Spróbujcie
wyjaśnić, skąd taka symbolika.
Znajdźcie 10 utworów/dzieł, w których pojawia się lustro. Zastanówcie się co
symbolizuje w każdym z nich?
Krzywe zwierciadła, lustrzane labirynty to częste motywy w powieściach sensacyjnych,
thrillerach i horrorach. W jaki sposób właściwości fizyczne lustra pozwalają na takie
wykorzystanie tego motywu? Zastanówcie się, w jaki sposób ułożyć lustra w labiryncie,
by jak najtrudniej było go pokonać. Narysujcie plan.
Materiał udostępniony na licencji:
CC BY 3.0
Przykładowe utwory, w których pojawia się motyw lustra:
H.C. Andersen Królowa śniegu, baśń o królewnie Śnieżce, legenda o Bazyliszku, legenda o
czarnoksiężniku Janie Twardowskim, W. Szekspir Król Lear, J.K. Rowling Harry Potter i kamień
filozoficzny (zwierciadło Ain Eingarp), Stendhal Czerwone i czarne, B. Prus Katarynka, mit o Perseuszu i
Meduzie, J.R.R. Tolkien Władca pierścieni (zwierciadło Galadrieli), M. Wojtyszko Bromba i inni
(Viceversy dzikie), D. Terakowska Lustro pana Grymsa, Córka czarownic (brak lustra jest tu znaczący),
E. Nowacka Małgosia contra Małgosia, J. Gaardner Świat Zofii.
Przykładowe dzieła sztuki, w których pojawia się motyw lustra:
Caravaaggio Narcyz, Jan van Eyck Portret małżonków Arnolfinich, Jacopo Tintoretto Zuzanna i starcy,
Diego Velázquez Panny dworskie, Jean-Auguste-Dominique Ingres Portret pani Moitessier, Edgar Degas
Próba w foyer opery.
Teleskop Hubble'a ma już ponad ćwierć wieku. Zbadajcie kto i po co wysłał go w kosmos?
Czy spełnił pokładane w nim nadzieje? Możecie skorzystać z artykułu Michała Różyczki –
Oko na Wszechświat, Polityka, Wyszukano 12.10.2015 r. w:
http://www.polityka.pl/tygodnikpolityka/nauka/1505010,1,teleskop-hubblea-ma-25lat-co-mu-zawdzieczamy.read
Rzekoma broń Archimedesa została solidnie przetestowana przez studentów i ekipę
programu Pogromcy mitów. Tutaj znajdziecie dokładny opis tych zmagań ze
zwierciadłami
http://historia.focus.pl/swiat/projekt-archimedes-451?strona=4
(Radosław Gawroński, Piotr Szymczak, Prawo Archimedesa, Historia Fokus.pl, Wyszukano
12.10.2015 r.) Spróbujcie określić, jakie warunki musiały mieć miejsce w dniu ataku na Rzymian. Trudno
lustrzany ostrzał nazwać niezawodnym!
Przy pomocy lusterka przetestujcie twierdzenie Euklidesa dotyczące kąta padania i
odbicia. Potrzebujecie: lusterka do ręki, kawałka taśmy malarskiej, lampkę (źródło
światła). Oznaczcie na ścianie, podłodze i suficie kilka punktów. Waszym zadaniem jest
takie pokierowanie lusterkiem, by odbite światło trafiło w oznaczony taśmą punkt.
Zadanie dla starszych uczniów – oszacujcie, pod jakim kątem odbija się światło od lusterka.
Lustro powstaje przez srebrzenie szkła. Pod względem chemicznym jest to stosunkowo
prosta reakcja, a kluczem do sukcesu jest zachowanie idealnej sterylności. Tu znajdziecie
opis tego procesu: http://www.ceo.org.pl/pl/au/news/cukrowe-lustro (Stefan
Sękowski, Ciekawe doświadczenia, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa
1986). Pokażcie lub opiszcie to doświadczenie w postaci komiksu.
Materiał udostępniony na licencji:
CC BY 3.0
Czy świat mógłby istnieć jako lustrzane odbicie? Jeśli tak, jak wyglądałaby nasza
rzeczywistość? Zachowanie symetrii zwierciadlanej, nazywane zachowaniem
parzystości, to terminy łączące się z pojęciami chiralności i achiralności związków
chemicznych. Sprawdźcie co oznaczają te pojęcia i jakie mają znaczenie dla ludzi i
chrząszczy Ips Pini. O tym, jak duża różnica jest między "lustrzanym" limonem, karwonem i
talidomidem możecie znaleźć informacje w publikacji Piotra Wojciechowskiego i Romana Gancarza –
Alicja po drugiej stronie lustra, Wyszukano 12.10.2015 r. w:
http://siechu.dmw.wroc.pl/mirror_iic/bio/publikacje/Alicja/alicja.htm
Powodzenia!
Magdalena Wojtaś i Karolina Żelazowska