Wzbogacenie gleby w substancję organiczną pozwala utrzymać jej

Transkrypt

10
Agrotechnika
Wzbogacenie gleby w substancję organiczną
pozwala utrzymać jej prawidłową strukturę
Małgorzata Żurawska, Nordzucker Polska S.A.
Buraki cukrowe najlepiej rosną w glebie o strukturze gruzełkowatej, której
elementy przez odpowiednie lepiszcze
powiązane są ze sobą w różnej wielkości kuliste i gąbczaste agregaty. Zapewnia to dobre napowietrzenie gleby
i umożliwia zatrzymanie w niej dostatecznej ilości wody. Stabilna struktura
agregatów skutecznie ochrania materię
organiczną gleby przed zbyt szybką
mineralizacją i jest podstawowym warunkiem utrzymania przez dłuższy czas
wysokiej sprawności roli.
W wyniku coraz większej intensyfikacji
prowadzonych upraw, wysokiego poziomu mechanizacji i stosowania ciężkiego
sprzętu rolniczego, cząstki gleby tracą
zdolność do łączenia się i struktura gleby
ulega zniszczeniu. Degradacja żyzności
gleby związana jest też z jej chemizacją i zasoleniem. W wielu przypadkach
może być konsekwencją nieprawidłowo
przeprowadzanych zabiegów agrotechnicznych, zwłaszcza podczas nadmiernej
wilgotności gleby, lub niekorzystnych
warunków pogodowych (ulewne deszcze,
silne wiatry, szkody erozyjne). Również
stosowanie w płodozmianach różnego
rodzaju uproszczeń, brak nawożenia organicznego, zawężanie płodozmianów i
przewaga upraw zbożowych obniżają w
glebie poziom próchnicy i ograniczają jej
produkcyjność.
Przy złym stanie gleby, nawet mimo
poniesionych wysokich kosztów uprawy, nie uda się uzyskać oczekiwanych
rezultatów w postaci wysokich plonów o
dobrej jakości.
Znaczenie prawidłowej struktury
gleby
Gruzełkowatą strukturę gleby tworzą
luźne, gąbczaste, o porowatej powierzchni agregaty, różnej wielkości i kształtu,
zlepione odpowiednim spoiwem. Sprawna gleba jest sprężysta, bryłka ziemi rozpada się w ręku na dość trwałe gruzełki
wielkości 3–10 mm. Głównym lepiszczem spajającym ziarna glebowe i gru-
zełki jest próchnica, a poza nią minerały
ilaste i wydzieliny mikroorganizmów.
Taka budowa gleby decydująco wpływa
na kształtowanie jej właściwości fizycznych i chemicznych, aktywność biologiczną, a także regulację stosunków wodnych, powietrznych i cieplnych. Trwała
i stabilna struktura gruzełkowa gleby
gwarantuje wysoką sprawność warstwy
ornej, tworzy korzystne środowisko
dla rozwoju mikroorganizmów i fauny
glebowej, zapewnia dobre warunki do
kiełkowania, wschodów i wzrostu roślin,
umożliwia właściwy rozwój systemów
korzeniowych i ich penetrację w głębsze
warstwy gleby. Sprzyja pobieraniu przez
rośliny trudniej dostępnych składników
odżywczych i ogranicza wymywanie pierwiastków w głębsze warstwy podłoża.
Ułatwia prowadzenie zabiegów uprawowych i zwiększa nośność gleby, czyniąc ją
bardziej odporną na niszczące działanie
maszyn poruszających się po polu.
Gleba pozbawiona struktury jest trudna
w uprawie, łatwo się zaskorupia, warstwa orna ulega zbrylaniu, podglebie zagęszcza się. Utrudnione jest pobieranie
przez rośliny składników pokarmowych
i osłabiona zdolność gromadzenia wody.
Wpływ zawartości próchnicy na
żyzność gleby
Próchnica glebowa jest naturalną mieszaniną różnych substancji organicznych
i mineralno-organicznych gromadzących
się w glebie i na jej powierzchni, które powstają w wyniku długotrwałych
procesów mikrobiologicznego przetwarzania i znajdują się w różnym stadium
mineralizacji i humifikacji. Podczas mineralizacji materii organicznej następuje
uwolnienie związków nieorganicznych
(mineralnych) i udostępnienie roślinom
składników pokarmowych i energii. Humifikacja natomiast jest całym szeregiem
bardzo złożonych przemian strukturalnych i chemicznych, które prowadzą
do powstawania ze szczątków roślin i
zwierząt próchnicy glebowej w postaci
trwałych, bezpostaciowych, czarnych
W glebie o prawidłowej strukturze korzenie buraków w sprzyjających warunkach
wykształcają długi, palowy korzeń sięgający
głębokości ok. 120 cm
lub ciemnobrunatnych związków o charakterze kwasów organicznych, zwanych
humusem.
Związki próchnicze wpływają dodatnio
na tworzenie agregatowej struktury gleby: w glebach piaszczystych działają jako
lepiszcze, zwiększając ich zwięzłość i pojemność wodną, natomiast w przypadku
gleb cięższych wpływają na rozluźnienie
ich zwartości, lepsze przewietrzanie i
retencję wodną. Próchnica może zatrzymać 3–5 razy więcej dostępnej dla
roślin wody, niż sama waży. Ciemne
zabarwienie próchnicy, wpływające na
kolor gleby, zwiększa pochłanianie przez
nią promieni słonecznych, co powoduje
polepszenie jej właściwości termicznych.
Szybciej ogrzana gleba umożliwia wcześniejszą uprawę roli i ruszenie wegetacji
roślin. Zdolności sorpcyjne próchnicy
oddziałują na zasobność gleby, a jej zdolności buforowe regulują i stabilizują odczyn pH.
Próchnica stanowi podstawowe źródło
azotu i fosforu, które to pierwiastki magazynowane są w glebie w postaci związków próchniczych i po zmineralizowaniu
stają się dostępne dla roślin.
BURAK CUKROWY 4/2014
Agrotechnika
wzbogacanie gleby w materię organiczną
poprzez nawożenie organiczne i naturalne, mulczowanie gleby i uprawę międzyplonów. W wyniku takich zabiegów w
glebie zwiększa się zawartość próchnicy,
prowadząc do znaczącej poprawy jej żyzności i urodzajności. Nawet najlepiej
dobrane nawożenie mineralne nie jest w
stanie zastąpić dostarczenia glebie odpowiednich ilości substancji organicznych.
Do niedawna głównym „dostawcą”
materii organicznej do gleby był obornik. Obecnie dużego znaczenia nabiera
udział innych nawozów naturalnych,
słomy, poplonów, czy liści buraków.
Największe znaczenie wśród nawozów naturalnych ma obornik
Najlepsze efekty daje stosowanie obornika pod rośliny o długim okresie wegetacji, w
pierwszej kolejności pod rośliny okopowe: buraki i ziemniaki
Substancje próchnicze aktywizują właściwości biologiczne gleby dostarczając
makro- i mikroorganizmom niezbędnej
dla ich życia energii i składników pokarmowych. Zawarte w próchnicy substancje wzrostowe (witaminy, auksyny,
kwasy organiczne, antybiotyki) wpływają
4/2014 BURAK CUKROWY
na procesy fizjologiczne uprawianych roślin, takie jak fotosynteza, oddychanie,
gospodarka wodna, a również na ich
zdrowotność i kondycję.
Jednym ze sposobów utrzymania wysokiej sprawności roli i zapobiegania
degradacji struktur glebowych jest stałe
Obornik tradycyjnie uważany jest za
podstawowy nawóz organiczny. Stanowi on cenne źródło zrównoważonych i
łatwo dostępnych składników pokarmowych i mikroelementów (oprócz boru),
poprawia strukturę gleby i jej właściwości fizyczne, przyczyniając się do utrzymania stałego poziomu próchnicy i przeciwdziałając jej ubytkowi. Nawóz trwale
11
12
Agrotechnika
15 cm. Zbyt głębokie umieszczenie obornika opóźnia w znaczym stopniu jego
mineralizację i rozkład nawozu przebiega zbyt wolno. Jedynie w przypadku gleb
bardzo lekkich i przewiewnych celowe
jest umieszczenie obornika nieco głębiej,
na poziomie 20 cm, w celu zwiększenia
dostępu wilgoci.
Nie wolno wywozić obornika na glebę
nadmiernie wilgotną i pokrytą śniegiem,
a także na tereny podmokłe i zalewane,
ponieważ w takich warunkach znaczna
część składników łatwo ulega wymyciu.
Nawożenie najlepiej jest prowadzić w dni
chłodne, pochmurne i bezwietrzne.
Słoma cennym nawozem organicznym
Dla wielu gospodarstw słoma i resztki pożniwne są jedynym źródłem substancji organicznej
dostarczanej do gleby
wzbogaca glebę w substancje organiczne
polepszające jej właściwości sorpcyjne i
warunki powietrzno-wodne. Aktywizuje
działalność mikroorganizmów glebowych i łagodzi negatywne skutki wysokiego nawożenia mineralnego, spowalniając zakwaszanie gleby.
Zawartość składników odżywczych w
oborniku zależna jest od jego pochodzenia i sposobu przechowywania. W
każdym z rodzajów obornika jest dużo
potasu i azotu, a także wapna, fosforu,
magnezu i mikroelementów.
Zaletą obornika jest jego długotrwałe
działanie. Składniki pokarmowe uwalniają się z niego do gleby przez kilka
lat. Najlepsza dostępność składników
występuje w drugim roku po jego zastosowaniu. Jedynie na glebach lżejszych,
piaszczystych, mineralizacja obornika
przebiega w szybszym tempie.
Najlepszym terminem stosowania nawozów naturalnych jest późna jesień. Wniesiony obornik poprawia bilans wilgoci w
glebie i zapobiega negatywnym skutkom
suszy, chłonąc dużo wilgoci pochodzącej
z opadów deszczu i śniegu.
Przy zalecanych technologiach uprawy
buraków, wiosenne nawożenie obornikiem jest bardzo ryzykowne, prowadzi
bowiem do tak dużego przesuszenia gleby, że jego wartość nawozowa nie rekompensuje obniżki plonów i niedoborów
wilgoci w glebie. Nierozłożony obornik
może być też przyczyną nierównomiernych wschodów roślin.
Najczęściej obornik stosuje się co 4 lata
w dawce 30–35 t/ha, zależnie od typu
gleby, jej zasobności i spodziewanych
plonów. Rozrzucany na polu nawóz powinien być rozdrobniony i równomiernie rozmieszczony na powierzchni pola.
Ważny jest stopień rozłożenia obornika,
ponieważ im lepiej jest on przefermentowany, tym jego wartość nawozowa
jest większa. Istotne jest też zachowanie
należytej staranności już w okresie kompostowania i przechowywania obornika,
bowiem zawarty w nim azot bardzo łatwo ulatnia się i ulega wypłukaniu.
Dla ograniczenia strat azotu obornik i
inne nawozy organiczne powinny być w
jak najkrótszym czasie po zastosowaniu
(najpóźniej następnego dnia) przykryte
ziemią na głębokość nie większą niż 10–
W przyorywanej słomie wprowadzanych
jest do gleby wiele cennych składników
pokarmowych, które po przetworzeniu mogą być ponownie wykorzystane
przez rośliny, jednak jej wartość nawozowa oceniana jest głównie ze względu
na wniesienie znacznej ilości substancji
organicznej wzbogacającej glebę i prowadzącej do zwiększenia zawartości w
niej próchnicy. Po żniwach pozostaje na
polu przeciętnie ok. 3–5 ton słomy zbożowej lub słomy rzepakowej. Dla wielu
gospodarstw, zwłaszcza tych, które nie
prowadzą produkcji zwierzęcej, może to
być jedyne źródło dostępnej materii organicznej.
W porównaniu z obornikiem słoma zawiera dużo suchej masy (90 %) i węgla,
mniej natomiast składników mineral-
Uprawa w międzyplonie mątwikobójczej gorczycy białej nie tylko wzbogaca glebę w substancje organiczne, ale i znacznie poprawia jej stan fitosanitarny
Agrotechnika
i tworzenie związków próchniczych, a
następnie zostanie zwrócony do gleby
i spożytkowany przez następne rośliny
uprawowe. Wskazane jest zastosowanie
nawożenia bezpośrednio na słomę i jak
najszybsze wymieszanie z glebą dla uniknięcia strat azotu.
Uprawa poplonów
Przy jednoetapowym zbiorze kombajn samobieżny dobrze tnie i rozrzuca liście buraczane
po polu
nych, zwłaszcza azotu i fosforu. Wartość
nawozowa 1 tony suchej masy słomy odpowiada 0,7 tony suchej masy obornika.
Mineralizacja słomy w glebie trwa
znacznie dłużej niż rozkład nawozów
zielonych, stąd konieczne jest zadbanie
o uzyskanie krótkiego ścierniska (maksymalnie 20 cm), rozdrobnienie słomy
na odcinki o długości średnio ok. 10
cm, równomierne rozrzucenie na powierzchni pola i dokładne wymieszanie
z glebą. Staranne rozmieszczenie materii
organicznej w całej warstwie ornej zapobiega tworzeniu się mat słomianych
ograniczających w późniejszym okresie
prawidłowy wzrost i rozwój systemów
korzeniowych roślin.
Słoma jest dla drobnoustrojów dobrym
źródłem węgla, ale relatywnie słabym
dostawcą azotu, dlatego dla przyspieszenia tempa rozkładu resztek pożniwnych
ważne jest zastosowanie na każdą tonę
przyoranej słomy 6–12 kg azotu. Nawożenie azotem eliminuje jego niedobór
powstający podczas procesu mineralizacji resztek pożniwnych i pozwala zachować odpowiedni stosunek C:N w słomie
wprowadzonej do gleby, stymulując
rozwój mikroorganizmów przez dostarczenie im energii i pokarmu. Wniesiony
azot zapobiegnie wykorzystywaniu zasobów azotu glebowego przez rozkładające
słomę mikroorganizmy, przyspieszy
uruchamianie składników pokarmowych
Wartościowym źródłem materii organicznej dostarczanej do gleby są poplony. Przez odpowiedni dobór roślin do
uprawy w poplonie ścierniskowym lub
ozimym można nie tylko przeciwdziałać
degradacji gleb, ale także wzbogacić warstwę uprawną w azot i poprawić strukturę gleby. Dobry poplon pozostawia po sobie dużą ilość materii organicznej, która
umożliwia odbudowę próchnicy. Przerośnięcie profilu glebowego przez korzenie
roślin poplonowych prowadzi do spulchnienia gleby i powoduje jej rozluźnienie.
Uprawa poplonów polepsza w podłożu
stosunki wodno-powietrzne, ogranicza
parowanie i straty wody, aktywizuje
działalność drobnoustrojów, poprawia
właściwości fitosanitarne gleby i w naturalny sposób zmniejsza zachwaszczenie.
Pokrycie powierzchni gleby zieloną masą
chroni ją przed szkodami erozyjnymi.
Rośliny poplonowe pobierają wiele
składników pokarmowych z dolnych
warstw gleby zapobiegając ich wymywaniu do wód gruntowych. Po obumarciu
i rozkładzie roślin pierwiastki te zasilają
warstwę orną, zwiększając zasobność
gleby.
INTELIGENTNA TECHNIKA GWARANTUJĄCA WYSOKĄ WYDAJNOŚĆ
Dobieszów 2.10.2014
– czas wysypu ok. 50 sekund (31 ton!)
– opony przednie o niskim ciśnieniu (1,4 BAR)
– silnik Mercedes Benz o mtu R1500 o mocy 626 KM
Holmer Budowa Maszyn Sp. z o. o., 55-300 Środa Śląska, ul. Wrocławska 73, Tel./Fax: 71-317 95 80,
4
/ 2 0kom:
1 4 B U601
R A K71
C U99
K R44,
OWY
Tel.
Email: [email protected], [email protected], www.holmer.com.pl
13
Agrotechnika
Do uprawy w poplonie ścierniskowym
należy wybierać rośliny o krótkim okresie wegetacji, szybko rosnące i wytwarzające dużą ilość zielonej masy, o małych
wymaganiach wodnych przy kiełkowaniu i wschodach. W poplonie najczęściej
wysiewane są: gorczyca biała, facelia,
rzodkiew oleista, łubiny, bobik, seradela,
słonecznik, groch pastewny, żyto.
Nawóz z liści buraczanych
Liście i pozostające na polu po zbiorze
resztki korzeni są cennym nawozem
organicznym dostarczającym składniki
pokarmowe roślinom następczym. Liście
buraczane łatwo ulegają mineralizacji.
Zawierają podobną do obornika ilość
azotu, natomiast nieco mniej fosforu,
stawowych warunków efektywnego wykorzystania plonotwórczego potencjału
uprawianych roślin i dlatego dążenie do
utrzymania w glebie tych parametrów
na odpowiednim poziomie i działania w
kierunku zwiększenia ilości próchnicy w
glebach ubogich w ten składnik, jest tak
konieczne. Należy jednak pamiętać, że
wysokiej zdolności produkcyjnej gleby,
dobrej jej żyzności i uzyskania optymalnej struktury nie uda się uzyskać w
ciągu jednego sezonu uprawowego. Jest
to proces długotrwały, ale przy konsekwentnym przestrzeganiu wszystkich
zasad prawidłowej agrotechniki i dobrych praktyk rolniczych gwarantuje w
przyszłości stabilne, wysokie plony i zdecydowanie poprawia opłacalność uprawy
buraków.
wapna i magnezu. Wnoszą do gleby
stosunkowo dużo potasu (nawet do
200–300 kg/ha), a także pewne ilości
mikroelementów. Warunkiem szybkiego
rozkładu resztek w glebie jest dokładne
ich rozdrobnienie, równomierne rozrzucenie po całej powierzchni pola, a następnie po przewiędnięciu liści wymieszanie
z glebą. W dojrzałych burakach stosunek
masy liści do plonu korzeni można w
przybliżeniu określić jako 1:0,8, co przy
plonie korzeni 60 t/ha daje ok. 48 ton
świeżej zielonej masy.
Podsumowanie
Wysoka zawartość próchnicy, właściwa struktura gleby i odpowiednia jej
sprawność biologiczna należą do pod-
Kampania cukrownicza 2014/15
Wybrane wyniki surowcowe w latach 2011–14
Kampania
cukrownicza
Areał
uprawy
w ha
Średnia wielkość uprawy
w ha
Liczba
plantatorów
Skup
buraków
wt
Plon
buraków
w t/ha
Polaryzacja
w%
Produkcja cukru
wt
2011/2012
195 502
5,45
35 860
11 656 321
59,62
17,98
1 887 613
2012/2013
193 315
5,39
35 861
12 321 977
63,74
17,20
1 878 546
2013/2014
184 837
5,16
35 800
11 231 451
60,76
17,62
1 778 385

Przemysł cukrowniczy w Polsce przygotowuje się do nowej kampanii cukrowniczej 2014/15.
Na bieżącą kampanię obowiązuje kwota produkcyjna cukru w wysokości
1405 608,1 ton.
W kampanii uczestniczyć będzie 18 cukrowni należących do 4 spółek cukrowych:
– Krajowej Spółki Cukrowej S.A. – Dobrzelin, Kluczewo, Krasnystaw, Kruszwica, Malbork, Nakło, Werbkowice,
–Nordzucker Polska S.A. – Opalenica,
Chełmża,
– Pfeifer & Langen S.A. – Gostyń, Miejska Górka, Środa, Glinojeck,
– Südzucker Polska S.A – Cerekiew, Ropczyce, Strzelin, Strzyżów, Świdnica.
14