Motyw miłości w twórczości barokowej

Pobrano z http://magda.of.pl
Motyw miłości w twórczości barokowej
Motyw miłości był jednym z częściej pojawiających się tematów w twórczości
barokowej. Nawiązaniem do niego jest sonet J. A. Morsztyna „Cuda miłości”. Utwór mówi o
cierpieniach, których źródłem jest miłość. Miłość jest, według poety, uczuciem
skomplikowanym, co podkreślają zresztą licznie uŜyte paradoksy. Ostateczne wyraŜenie
barokowego konceptu (zgodnie z zasadą budowy barokowego utworu) następuje w zakończeniu
wiersza. Zawarty jest on w poincie, z której wynika, Ŝe źródłem wszelkich cierpień podmiotu
lirycznego są piękne oczy dziewczyny przed urokiem których nie sposób się wybronić - nawet
chłodny rozum i umysł pozostają bezsilne.
W innym utworze Morsztyna - sonecie „Do trupa” zestawione są obok siebie śmierć i
miłość. Zaskakujące porównanie człowieka Ŝyjącego z połoŜeniem, w jakim znajduje się trup ma
zaskoczyć czytelnika i doprowadzić go do zaskakujących wniosków. Utwór ma charakter
monologu lirycznego, skierowanego do tytułowego trupa. W pierwszej części podmiot liryczny
wylicza podobieństwa, jakie łączą go z nieboszczykiem: obaj są zabici, bladzi, bezrozumni,
skrępowani i wtrąceni w ciemność. Jednak druga część sonetu przynosi opis róŜnic. Trup
bowiem milczy, kochanek moŜe się zaś skarŜyć. Zmarły nic juŜ nie czuje - Ŝyjący cierpi
natomiast straszliwe katusze. Z zestawienia tych analogii i sprzeczności nasuwa się paradoksalny
wniosek - iŜ zmarły jest w znacznie lepszej sytuacji niŜ Ŝyjący. Zdumiewać moŜe więc tak
zaskakujące przedstawienie obrazu zakochanego człowieka, z którego wynika, iŜ lepiej być
martwym niŜ zakochanym.
Inny poeta barokowy, Daniel Naborowski, stwierdza jednak, iŜ jedyną trwałą i istotną
wartością doczesnego świata jest właśnie miłość. Taki wniosek narzuca się po lekturze jego
utwory „Do Anny”. Podmiot liryczny gromadzi liczne przykłady nietrwałych zjawisk, by
ostatecznie zaskoczyć czytelnika stwierdzeniem, iŜ
„Czasowi zgoła wszytko na świecie hołduje.
Szczyra miłość ku tobie, Anno (...) nigdy nie ustanie”.
Innymi tematami, które pojawiają się w literaturze barokowej, a które nierozerwalnie
splatają się z sobą są motywy śmierci, przemijania i marności. Najsilniej jest to zaakcentowane i
ukazane w wierszu Daniela Naborowskiego „Marność”. W utworze podmiot liryczny stwierdza,
iŜ cały świat pogrąŜony jest w pogoni za dobrami doczesnymi, stanowiącymi jednak jedynie pył
(ową tytułową marność) w stosunku do wielkości Boga. Rozmiłowanie w marności oddala ludzi
od Boga. Marnością są sprawy ziemskie, materialne, doczesne - które w Ŝyciu przemijają, nie są
zbyt trwałe. Nic, co ziemskie, nie daje człowiekowi szczęścia. Jedyną stałą wartością jest Bóg.
Trzeba więc w swym postępowaniu zachować umiar - nie naleŜy jednak odrzucać wszystkich
wartości doczesnych. Dobre Ŝycie, poboŜne i uczciwe, pamięć o karze za grzechy oraz dobrze
pojęta bojaźń boŜa sprawiają, iŜ bez obaw moŜna oczekiwać śmierci i kresu swoich dni.
Kolejnym utworem, poruszającym podobną tematykę śmierci i przemijania, jest
kolejny wiersz Naborowskiego, „Krótkość Ŝywota”. Są to typowe dla baroku rozwaŜania nad
ulotnością i znikomością ludzkiej egzystencji. Jest to takŜe przejaw fascynacji przemijaniem i
śmiercią. Poeta patrzy na kwestię Ŝycia ludzkiego zestawioną razem z wiecznością. Z
perspektywy tej nie sposób nie dostrzec, jak jest ono ulotne i nietrwałe. Nie sposób zatrzymać
upływającego czasu. śycie ludzkie to tylko „dźwięk, cień, dym, wiatr, błysk, głos, punkt”. Nic
nie trwa wiecznie, nic się nie powtarza, wszystko przemija