Organizacje przyszłoœci: szanse i zagrożenia

dr Wojciech Pawnik, mgr Pawe³ Bzowy
Organizacje przysz³oœci: szanse i zagro¿enia …
W przededniu naszej akcesji do
wspólnoty europejskiej szczególnego charakteru nabieraj¹ rozwa¿ania o kszta³cie organizacji przysz³oœci. Przed aktorami ponadnarodowej konkurencji stoj¹ nie lada
wyzwania – musz¹ sprostaæ nie tylko rygorom budowania nowego typu organizacji w polskiej rzeczywistoœci kulturowej i gospodarczej,
ale te¿ znaleŸæ miejsce w œwiecie,
gdzie proces globalizacji jest daleko bardziej zaawansowany. Realizacja paradygmatu ekonomii wiedzy wymaga redefinicji dotychczasowych wyobra¿eñ o czynnikach
konstytuuj¹cych rozwój i przetrwanie organizacji w zmieniaj¹cym siê
i niestabilnym otoczeniu. Z koncepcj¹ gospodarki opartej na wiedzy wi¹¿¹ siê teorie organizacji
ucz¹cej siê, wirtualnej, fraktalnej,
czy te¿ w koñcu organizacji inteligentnej. Wspólnym obszarem ka¿dego z wymienionych modeli organizacji jest problematyka generowania, stymulowania, wykorzystania i pozyskiwania wiedzy w celu
uzyskania przewagi konkurencyjnej. Gareth Morgan stawia dziœ
wrêcz pytanie, czy organizacje potrafi¹ siê uczyæ i czy potrafi¹ uczyæ
uczenia? Jest to pytanie niezwykle
istotne nie tylko z punktu widzenia
w³aœciwej ¿yciu organizacyjnemu
logiki konkurencji, ale równie¿ i dlatego, i¿ spo³eczeñstwo informacyjne jest spo³eczeñstwem niepewnoœci co do kierunków potencjalnych
zmian.
Tym w³aœnie zagadnieniom poœwiêcona by³a IV Ogólnopolska
Konferencja Naukowa „Organizacje przysz³oœci: szanse i zagro¿enia w kontekœcie integracji europejskiej”. Organizatorzy – Katedra Zarz¹dzania Kadrami Wydzia³u Zarz¹dzania AGH – zaprosili tym razem goœci do Zakopanego. Na
spotkanie – organizowane pod patronatem medialnym „Personelu
i zarz¹dzania” oraz Radia Kraków
Ma³opolska S.A. – od 5 do 7 czerwca 2003 roku przyjechali przedstawiciele wielu oœrodków akademickich kraju – blisko szeœædziesi¹t
osób. Szczególnie licznie zaprezentowa³y siê oœrodki z Wroc³awia,
Lublina, Katowic, Zielonej Góry,
£odzi i Warszawy. Przyjechali te¿
przedstawiciele Rzeszowa i Gdañska. Z Krakowa – oprócz organizatorów, referaty przywieŸli przedstawiciele Akademii Ekonomicznej,
Uniwersytetu Jagielloñskiego oraz
14
Akademii Pedagogicznej. Byli te¿,
choæ mniej liczni – signum tempores – praktycy HR.
Wyg³oszone referaty zosta³y
przyporz¹dkowane nastêpuj¹cym
obszarom tematycznym: spo³eczeñstwo informacyjne i realizacja
paradygmatu gospodarki wiedzy,
wielowymiarowoœæ zjawiska podmiotowoœci pracowniczej, organizacja-struktura-kultura – procesy
organizacyjne, charakterystyka rynku pracy jako istotnego elementu
otoczenia przedsiêbiorstwa. Znacz¹ca czêœæ wyst¹pieñ porusza³a
kwestie zarz¹dzania zasobami
ludzkimi w sytuacji zmiany organizacyjnej oraz problematykê wzajemnych relacji pomiêdzy ekonomi¹, prawem i etyk¹ w kontekœcie
kreowania nowych stosunków pracy. Konferencjê otworzyli kierownik
Katedry Zarz¹dzania Kadrami prof.
Lidia Zbiegieñ-Maci¹g i dziekan
Wydzia³u Zarz¹dzania prof. Wies³aw Waszkielewicz
W pierwszym dniu dyskusjê
zdominowa³a problematyka zarz¹dzania wiedz¹ oraz jej konsekwencji dla podmiotowoœci pracowniczej. Problem ów nabiera szczególnego znaczenia w organizacjach sieciowych i wirtualnych, na
co zwracali uwagê m.in. prof. Kazimierz Perechuda oraz prof. Zdzis³aw Jasiñski reprezentuj¹cy wroc³awsk¹ Akademiê Ekonomiczn¹.
Kiedy podstawowym towarem staje siê informacja i wiedza o przewadze konkurencyjnej decyduje
kapita³ intelektualny przedsiêbiorstwa. Dyskutanci byli zgodni, co do
koniecznoœci stymulowania partycypacji pracowniczej, jako warunku
efektywnego funkcjonowania „organizacji w ruchu”. Referenci nie
kryli obaw, i¿ w warunkach polskich
kreowanie partnerstwa w relacjach
prze³o¿ony-podw³adny pozostawia
wiele do ¿yczenia. Równie sceptycznie oceniono stan zaawansowania przygotowañ do wyzwañ gospodarki wiedzy.
Kolejny dzieñ konferencji poœwiêcono zagadnieniom w³adzy
i kultury organizacji ucz¹cej siê
oraz czynników wp³ywaj¹cych na
jej kszta³t: otoczenia spo³ecznego,
kulturowego i prawnego. Ze szczególnym zainteresowaniem spotka³y
siê tezy sformu³owane przez prof.
Lidiê Zbiegieñ-Maci¹g o koniecznoœci redukowania dystansu spo³ecznego pomiêdzy prze³o¿onym
a podw³adnym, co stanowi jeden
z wa¿niejszych przejawów tzw. kultury wspó³dzia³ania. Z t¹ perspektyw¹ poznawcz¹ wi¹¿e siê równie¿
– o czym mówi³ prof. Kazimierz
Doktór (Uniwersytet £ódzki) – nowy
sposób rozumienia i definiowania
w³adzy organizacyjnej decyduj¹cej o realnym kszta³cie ludzi organizacji, organizacji formalnych czy
te¿ nowego spo³eczeñstwa organizacyjnego. Istotna wydaje siê
byæ analiza sprzê¿eñ zwrotnych
pomiêdzy organizacjami, a profilem wspó³czesnych spo³ecznoœci
i spo³ecznych relacji. W tym kontekœcie pojawia siê interesuj¹ce
pytanie: jak wytwarzany jest
wzglêdnie trwa³y okreœlony sposób
zarz¹dzania w danej organizacji?
Rozumienie podmiotowoœci i uczestnictwa organizacyjnego? Prób¹
odpowiedzi na tak postawione pytania by³o wyst¹pienie prof. Krzysztofa Koneckiego z Uniwersytetu
£ódzkiego poœwiêcone mechanizmom reprodukcji nowoczesnej
i proefektywnoœciowej kultury organizacyjnej – w tym – czynnikom
konstytuuj¹cym ³ad organizacyjny. Ich globalizuj¹cy efekt wydaje
siê ³agodziæ ró¿nice obserwowane w miêdzynarodowym biznesie
i elementarny problem adaptacji
do nowej sytuacji kulturowej, czemu poœwiêcony by³ referat prof.
Leszka Preisnera (Wydzia³ Zarz¹dzania AGH).
Dyskutowano równie¿ o wp³ywie otoczenia organizacji na m.in.
procesy restrukturyzacji. Ten fragment obrad zdominowa³a dyskusja
o spo³ecznych i ekonomicznych
skutkach bezrobocia. Mo¿liwoœciom zredukowania skali zjawiska
w krajach gospodarki rynkowej poœwiêcone by³y wyst¹pienia m.in.
prof. Marianny Ksiê¿yk (Wydzia³
Zarz¹dzania AGH), prof. W³adys³awa Jachera (Uniwersytet Œl¹ski)
i prof. Ma³gorzaty Gablety (Akademia Ekonomiczna we Wroc³awiu).
Interdyscyplinarna analiza wzbogacona szeregiem wyników badañ
empirycznych przytoczonych przez
pozosta³ych dyskutantów wskaza³a w sposób jednoznaczny na istotne znaczenie poziomu kwalifikacji
dla mobilnoœci spo³eczno-zawodowej oraz strategii adaptacyjnych
bezrobotnych.
Du¿ym wyzwaniem dla polskich
przedsiêbiorstw staje siê sytuacja
zarz¹dzania zasobami ludzkimi
w warunkach zanikania granic
przynale¿noœci pracownika do fir-
my, co koresponduje z problematyk¹ nowych profili kultury organizacyjnej. Uczestnicy konferencji –
m.in. prof. Janusz Stru¿yna (Akademia Ekonomiczna w Katowicach), prof. Janina Stankiewicz
(Uniwersytet Zielonogórski), prof.
Adam Sza³kowski (Akademia Ekonomiczna w Krakowie), prof. Maria
Kopertyñska (Akademia Ekonomiczna we Wroc³awiu) podkreœlali,
i¿ dominuj¹cy dot¹d etatyzm i formalizm stosunków pracy ust¹piæ
musi bardziej elastycznym formom
zatrudnienia oraz wynagrodzenia.
Wi¹¿e siê to nie tylko z koniecznoœci¹ zmian regulacji prawnych ale
tak¿e akceptacj¹ spo³eczn¹ uczestników gry rynkowej, o czym dyskutowano w ostatnim dniu obrad.
Wskazano na szereg rozbie¿noœci
pomiêdzy prawem pracy a praktyk¹ polskich realiów gospodarczych stawiaj¹cych m. in. pod znakiem zapytania innowacyjnoœæ
i konkurencyjnoœæ polskich przedsiêbiorstw u progu integracji europejskiej.
Nale¿y dodaæ, i¿ wysoki poziom poszczególnych wyst¹pieñ
korespondowa³ z gor¹c¹ atmosfer¹ dyskusji, która poprzedza³a g³osowanie w ogólnopolskim referendum nad przyst¹pieniem Polski do
UE. Znalaz³o to swoje odniesienie
równie¿ w rozmowach kuluarowych a tak¿e uroczystej kolacji
spêdzonej przy dŸwiêkach nie tylko góralskiej muzyki. Zakopiañska
konferencja, by³a ju¿ IV tego typu
naukowym spotkaniem zorganizowanym przez Katedrê Zarz¹dzania
Kadrami AGH. SystematycznoϾ
organizowania konferencji daje za
ka¿dym razem nowy impuls do integracji ró¿nych œrodowisk. Rzeczowym wymiarem integracji œrodowisk naukowych jest wydana
ksi¹¿ka pod tytu³em „Organizacje
przysz³oœci. Szanse i zagro¿enia
w kontekœcie integracji europejskiej.” wydana pod redakcj¹ prof.
Lidii Zbiegieñ-Maci¹g oraz dr Wojciecha Pawnika, która jednoznacznie podkreœla, ¿e zarówno sama
tematyka spotkania jak i jego waga
s¹ istotnymi elementami maj¹cymi
wp³yw na kszta³towanie i wymianê
pogl¹dów. Udowadnia, tym samym, i¿ interdyscyplinarna dyskusja dotycz¹ca roli i znaczenia szeroko rozumianej problematyki HR,
zarówno w wymiarze teoretycznym, jak i praktycznym, powinna
byæ kontynuowana nie tylko w gmachach naszych uczelni. Tego ¿ycz¹
sobie równie¿ organizatorzy ju¿ teraz planuj¹cy kolejne – pi¹te tym
razem – spotkanie.
BIP 122 – paŸdziernik 2003 r.