Historia dydaktyki biologii i przyrody

Historia dydaktyki biologii i przyrody

Historia dydaktyki biologii
i przyrody
Ligia Tuszyńska
Pracownia Dydaktyki Biologii
1
Zagadnienia
• Wybitni twórcy nauk biologicznych
• Historia dydaktyki biologii w Polsce
• Projekty programów i literatura
dydaktyczna
• Historia reform systemu edukacji
• Dydaktyka przyrodnicza na UW
• Literatura
2
Dydaktyka
• (gr. Didaktikos – nauczający, pouczający )
jest jedną z podstawowych nauk
pedagogicznych, której przedmiotem jest
kształcenie ludzi
3
Wielka Dydaktyka
• Po raz pierwszy pojawia się w tytule:
„Didaktica magna” – 1657 r. J.A. Komeński
• Jedyna nauka, która obejmuje
jednocześnie:
nauczanie + uczenie się + wychowanie
= KSZTAŁCENIE
4
Zadania Dydaktyki biologii:
• Formułowanie celów kształcenia;
• Określanie kryteriów doboru i zakresu
biologicznych treści nauczania;
• Dokonywanie dydaktycznej transformacji
wiedzy biologicznej z poziomu
akademickiego na poziom szkolny
• Dobór strategii, form i metod formalnego i
nieformalnego nauczania oraz uczenia się
biologii;
5
HISTORIA
Złota reguła J.A. Komeńskiego
6
„Niech to złotą będzie zasadą dla uczących,
ażeby tylko co mogą udostępniali zmysłom
a więc:
Rzeczy widzialne – wzrokowi,
Słyszalne – słuchowi,
Zapachy – węchowi,
Rzeczy smak mające – smakowi,
Namacalne – dotykowi,
A jeśli coś jest uchwytne dla kilku zmysłów,
należy kilku zmysłom na raz udostępnić”
7
J. Amos Komeński 1592-1670
Nauczyciel powinien:
• "liczyć się z wiekiem swoich wychowanków i dobierać
to, co jest zgodne z ich stopniem rozwoju, co ich
umysłowości sprawia naturalną przyjemność".
•
"Uczeń nie powinien przy nauce siedzieć i ograniczać
się wyłącznie do przysłuchiwania, ale brać czynny udział
w zajęciach".
•
"Z każdej godziny szkolnej przeznacz tylko kwadrans
na pokazywanie i objaśnianie, a trzy pozostałe na
naśladowanie."
8
J. A. Komeński
"Pansofia" - wszechstronność
Natura przeznaczyła 24 lata na naukę i
rozwój
• 0-6 - "schola maternae"
• 6-12 - szkoła elementarna
• 12-18 - przedmioty (historia biblijna,
naturalna, sztuka i wynalazki, obyczaje
różnych narodów a na końcu historia
powszechna
• 18-24 - akademia
9
Siła motoryczna ludzkich
działań (Comenius)
• „Umysł – zwierciadło rzeczy
• Ręka – rzeczy naśladowcą
• Język – jest ich tłumaczeniem”
10
Jan Henryk Pestalozzi
(1746-1827)
• Kształcenie człowieka = siła dopomagania
naturze
• Główne cele nauczania = rozwijanie
umysłu i moralności - Nie naśladownictwo
• Aktywność i samodzielność w poznawaniu
świata
11
Jan Henryk Pestalozzi
Cztery momenty nauczania
• w obserwacji zjawisk:(liczba, kształt i słowo)
- Spostrzeganie przedmiotów
- Kształtowanie wyobrażeń postrzeganych
przedmiotów
- Porównywanie przedmiotów i kształtowanie pojęć
- Nazywanie przedmiotów, rozwijanie mowy
(liczenie, mierzenie, mówienie)
12
Jan Fryderyk Herbart
(1776- 1841)
• Etyka – podstawa celów wychowania
• Psychologia – środek wychowawczy
• Nauczanie wychowujące – najważniejszy
element dydaktyki
13
Jan Fryderyk Herbart
Teoria stopni formalnych
•
•
•
•
Jasność
Kojarzenie
System – porządkowanie wiadomości
Metodę – organizowanie zadań by uczeń
wykazał, że pojął główne myśli w sposób
należyty”
14
Jan Władysław Dawid
(1859 - 1914)
• Pierwszy w polskiej dydaktyce domagał
się nauczania opartego na rozumieniu i
działaniu praktycznym
• Trzy środki:
- Spostrzeganie
- Słowo
- Działanie
15
John Devey(1859 – 1952)
„Uczenie się przez działanie” Prekursor strategii projektów
• Proces rozwiązywania problemów oparty
na metodzie eksperymentalnej:
- Odczucie trudności
- Wykrycie i określenie
- Nasuwanie się możliwego rozwiązania
- Obserwacje i eksperymenty prowadzące do
wniosku zawierającego rozwiązanie
16
Bogdan Nawroczyński
(1882- 1974)
•
•
-
Autor zasad nauczania
Etapy nauczania wg. Nawroczynskiego
Zetknięcie ucznia z trudnością
Sformułowanie podstawowego pytania
Poszukiwanie odpowiedzi
Sformułowanie odpowiedzi
Zastosowanie jej w wielu ćwiczeniach
17
ul. Miodowa w Warszawie
Collegium Nobilium 1740 założone
przez Stanisława. Konarskiego
18
Collegium Nobilium
• Językiem wykładowym była łacina.
• Kolegium dzieliło się na 5 klas, nauka
trwała 8 lat:
- klasa I - 1 rok
- klasa II - 2 lata
- klasa III - 1 rok
- klasa IV - 2 lata
- klasa V - 2 lata.
19
Collegium Nobilium
• Po raz pierwszy:
• Mniejszy nacisk na naukę łaciny i greki, a
większy na nauki przyrodnicze,
Nauka o człowieku i zarys biologii
20
KEN 1773 -rozpoczyna historię
dydaktyki w Polsce
• w procesie nauczania biologii postulowano:
- rozpoznawanie roślin
- prowadzenie terenowych obserwacji
2 podręczniki główne:
21
22
23
Jan Krzysztof Kluk (1739-1796),
ksiądz, jeden z najwybitniejszych
przyrodników polskiego oświecenia.
(1786) - pierwsza flora Polski, wykorzystująca
nazewnictwo K. Linneusza.
24
Kluk Jan Krzysztof
•
•
•
•
Proboszcz w Ciechanowcu na Podlasiu,
Bogata wiedza przyrodnicza
Kontakty z uczonymi
Zbiory naukowe, muzeum przyrodnicze Anny
z Sapiehów Jabłonowskiej w Siemiatyczach.
• Współpraca z Komisją Edukacji Narodowej
oraz Towarzystwem do Ksiąg Elementarnych.
25
Twórczość Krzysztofa Kluka
• rolnicze pisma
K. Kluka:
26
K. Kluk
• Zwierząt domowych i dzikich, osobliwie
krajowych, historii naturalnej początki i
gospodarstwo (tom 1-4, Warszawa 17791780).
• Zagadnień mineralogii, petrografii i górnictwa
dotyczyła praca Rzeczy kopalnych [...]
szukanie, poznanie i zażycie (tom 1-2,
Warszawa 1781-1782).
27
Carolus Linnaeus
23 V 1707 –10 I 1778
szwedzki przyrodnik, profesor
Uniwersytetu w Upsali.
28
Charles Robert Darwin
12 II 1809 - 19. IV. 1882
– jeden z najważniejszych
XIX-wiecznych biologów
i pierwszych badaczy
ewolucji.
29
Edukacja przyrodnicza w polskiej myśli
pedagogicznej XIX wieku
• Józef Wybicki – „O użyciu zaczęcia
edukacji od historii naturalnej”
• Stanisław Staszic – wiedza przyrodnicza
najlepiej kształci umysł człowieka i stanowi
podwaliny kształcenia zawodowego
30
Edukacja przyrodnicza w polskiej myśli
pedagogicznej XIX wieku
• Wojciech Izydor Choynacki –
„nauczyciel oświecić dzieci powinien nie
tylko w poznaniu rzeczy naturalnych ale i
sposobów jakich w gospodarstwie używać
mają , bądź w rozmnażaniu drzew
owocowych, zakładaniu pasiek itp… „
Bronisław Ferdynand
Trentowski - filozof
• Chowanna - system pedagogiki
narodowej, który jako umiejętności
wychowania, nauki i oświaty, zawiera
interesujące wskazówki na temat
organizowania lekcji przyrody dla dzieci:
• Zaleca:
- Poznawać przyrodę podczas wycieczek
- Wykorzystywać pomoce dydaktyczne
32
Bronisław Ferdynand
Trentowski - filozof
• „Wielu ojców nie dozwala nauczać dzieci
historii naturalnej, dlatego, że w niej mowa
jest o parzeniu się żywiątek o rodzeniu
płodu itp.”
• „Każcie tedy uczyć historii naturalnej, bo ta
pomnaża pojęcia i kształci rozum młody
nadzwyczajnie”
33
Prace o dydaktyce biologii
• Propagowały postępową myśl
pedagogiczną
• Nauka przyrody jest równie ważna jak
nauka rachunków czy pisania lub czytania
34
Zasady metodyki ogólnej nauk
przyrodniczych wyd. w Polsce1890
- wprowadzenie obserwacji i eksperymentu
- pogadanki o tajemnicach przyrody
35
Po I Wojnie Światowej
- rozwój pracowni biologicznych
- ogrody szkolne
- ochrona przyrody
- zajęcia z zakresu dydaktyki biologii na
uniwersytetach
36
Królewski Uniwersytet
Warszawski
Powstał z połączenia – Szkoły Prawa i
Administracji i Szkoły Lekarskiej
w 1816 – 1818
Od 1926: K. Czerwiński, T. Klimowicz, ........
W. Karpowicz, - prowadzili dydaktykę
biologii (Ogród Botaniczny)
37
Królewski Uniwersytet
Warszawski obecnie 2013/2014:
- 198 rok akademicki
- 20 wydziałów
- 50 tys. Studentów
- 2,4% z zagranicy
- 1,5 tys. Stypendystów
- 20% studiujących w Warszawie wybiera
UW
38
Królewski Uniwersytet
Warszawski obecnie:
-
ponad 200 programów studiów
18 programów studiów po angielsku
2 tys. Zajęć po angielsku
7 tys. Pracowników
3 kampusy
120 budynków w tym 6 akademików
/źródło UW nr 5 (65)/
39
LOP - 1927
• Znaczki LOP „z żubrem” do legitymacji, 30 gr.
składka.
• Zarząd LOP, : prof. dr Józef Morozowicz,
prof. dr Bolesław Hryniewiecki – jako zastępca
przewodniczącego,
Stanisław Małkowski – jako sekretarz
Aleksander Janikowski – jako skarbnik.
40
Historia budowania programów
dydaktyki biologii
• Kierunek fenologiczny – dobór treści
według pór roku - nadal stosowany w
edukacji wczesnoszkolnej.
Pod koniec XIX w. Pojawiają się pierwsze
podręczniki metodyki biologii.
41
Zmiany ustroju szkolnego
i programów kształcenia biologicznego
• W 1949r. – szkoły 11-letnie, występuje
biologia jako „twórczy darwinizm”,
• Koniec lat 60-tych powstają 8 klasowe
szkoły podstawowe i 4-klasowe LO,
• 1973 w LO powstają klasy profilowane.
• W 1999-2004r. – powstają 6-klasowe
szkoły podstawowe i 3-letnie gimnazja,
oraz 3-letnie LO.
42
Formy doskonalenia nauczycieli
biologii
• Ogniska metodyczne biologii
• Czasopisma metodyczne (Metodyka
biologii, Przyrodnik, Kółko przyrodnicze,)
Biologia w szkole -1948,
• EBIŚ- 2001
• Sekcja biologii COKN
• CODN,
• 1970 r - PTP - Sekcja Dydaktyki Biologii
43
Literatura
• W. Karpowicz, Metodyka biologii, WSiP,
Warszawa 1947
• J. Miziołek, Uniwersytet Warszawski –
dzieje i tradycja, WUW 2005
• W. Stawiński, Dydaktyka biologii i ochrony
środowiska, PWN, Warszawa 2006
• Cz. Kupisiewicz, Dydaktyka ogólna,
Oficyna Wyd. GRAF-PUNKT, 2002
44
Zadanie
• Przedstaw chronologicznie 10 punktów z
historii dydaktyki przyrodniczej na
Uniwersytecie Warszawskim
uwzględniając historię Wydziału Biologii
• Praca nie powinna przekraczać jednej
strA4
45