październik 2009

Transkrypt

październik 2009

ISSN 1689-6858
W numerze:
Oddział Okulistyczny
wcm.opole.pl - październik 2009
Oddział Okulistyczny
„Wartości, które posiadamy składają się z cegiełek pracy wielu ludzi, również tych, którzy kończą lub zakończyli już swoją pracę zawodową. Pamiętajmy o wczorajszych współtwórcach obecnych osiągnięć”.
Oddział Okulistyczny Wojewódzkiego Centrum Medycznego kontynuuje
tradycje Oddziału Okulistycznego Wojewódzkiego Szpitala Zespolonego, istniejącego od 1952 r. W powojennym Opolu i na Opolszczyźnie, pierwszymi
okulistami byli; dr Sergiusz Karpowicz i jego żona Wanda. Przybyli oni
z nakazem pracy Ministra Zdrowia 14 grudnia 1949 roku z Kliniki Okulistycznej Uniwersytetu Łódzkiego. Dr Sergiusz Karpowicz (1908-1983), z bogatą przeszłością naukowo-dydaktyczną (prace badawcze z zakresu anatomii
u prof. dr med. Edwarda Lotha, wykłady z optyki fizjologicznej na Wyższych
Uczelniach Sztuk Plastycznych w Łodzi, Warszawie, Krakowie i Wrocławiu),
rozpoczyna żmudną pracę organizacyjną i usługową ,,Pioniera Służby Zdrowia
Województwa Opolskiego”. Powstają przychodnie okulistyczne: miejska, powiatowa i wojewódzka, a następnie Oddział Okulistyczny Szpitala Wojewódzkiego. W ciągu 25 lat pracy dla okulistyki opolskiej, dr Sergiusz Karpowicz
wprowadził leczenie oparzeń oczu za pomocą iniekcji podspojówkowych krwi
własnej pacjenta (metoda nowosybirska), która przez wiele lat z różnymi modyfikacjami była standardem w leczeniu oparzeń. Zainicjował i rozwijał pracę badawczą APA (Actio Preventiva Antistrabismatica), zalecane wczesne badanie
wad refrakcji u dzieci między 6 - 12 miesiącem życia, a w przypadku dużych
wad wczesne zapisywaniu okularów. Uczestniczył w wielu zjazdach i szkoleniach krajowych i zagranicznych prezentując swoje prace z zakresu strabologii
(dziedzina medycyny zajmująca się diagnostyką i leczeniem zeza). Wykształcił
około 50 lekarzy z I i II° specjalizacji. W roku 1974 odszedł na emeryturę.
Był człowiekiem o wysokiej kulturze osobistej i wielkim poczuciu odpowiedzialności zawodowej. Jego następcą i również wieloletnim ordynatorem był
dr n. med. Tadeusz Stępień. Funkcję tę pełnił w latach 1974 - 2004.
Idąc z duchem czasu i rozwojem technologicznym już w 1977 roku, zakupiono z funduszy władz wojewódzkich, pierwszy laser argonowy, który był
drugim tego typu aparatem na Śląsku po Klinice Okulistycznej w Katowicach.
Rozpoczęto zabiegi laseroterapii retinopatii cukrzycowej, zakrzepów naczyń
żylnych siatkówki oraz trabekuloplastykę laserową w niektórych postaciach
jaskry. Następnie zakupiono mikroskop operacyjny, dzięki któremu dr Tadeusz Stępień rozpoczął nową erę mikrochirurgii w okulistyce na Opolszczyźnie. W 1988 roku rozpoczęto operacje zaćmy z wszczepem sztucznej soczewki.
W związku z tym dla kwalifikacji i precyzyjnych pomiarów mocy soczewki
zakupiono jeden z pierwszych w regionie aparat USG oka.
W listopadzie 1995 roku Oddział Okulistyczny z całą kadrą medyczną
i sprzętem medycznym został przeniesiony do Wojewódzkiego Centrum Medycznego, a swoją funkcję zawodową ordynatora, do momentu przejścia na
emeryturę w 2004 roku kontynuował dr Stępień. W czasie jego ordynatury specjalizację w dziedzinie okulistyki uzyskało kilkudziesięciu lekarzy.
Obecnie Oddział Okulistyczny dysponuje 38 łóżkami w salach 2 i 3 osobo
wych. Zakres zabiegów chirurgicznych
wykonywanych w Oddziale obejmuje:
- leczenie operacyjne zaćmy metodą fakoemulsyfikacji z wszczepem sztucznej
soczewki zwijalnej,
- leczenie operacyjne różnych typów
jaskry,
- operacje wieloproceduralne (usunięcie zaćmy + operacja przeciwjaskrowa
dr M. Bober-Paluch
dr E. Kudyba-Jaszczak
+ wszczep sztucznej soczewki),
- leczenie operacyjne odwarstwień siatkówki, uzupełnione kriopeksją twardówki i endotamponadą gałki gazem
samorozprężającym się,
- leczenie operacyjne zeza u dzieci
i dorosłych (poprzedzone diagnostyką
w Poradni Dziecięcej i Pracowni Ortoptycznej WCM),
- leczenie operacyjne wczesnych i późnych następstw urazów oka,
- leczenie operacyjne aparatu ochronnego oka,
- udrażnianie dróg łzowych u niemowląt powyżej 6 miesiąca życia (w znieczuleniu ogólnym),
- leczenie wysiękowej postaci AMD (zwyrodnienia plamki związanego z wiekiem – Age-related Macular Degeneration) metodą fotodynamiczną z użyciem
werteporfiny (Visudyny). W roku
dr H. Kardynał-Klimkiewicz
2005, Oddział jako jeden z pierwszych ośrodków nieklinicznych
w kraju, wprowadził leczenie tą metodą. Aktualnie jest to jedyny ośrodek
na Opolszczyźnie wykonujący tę procedurę.
Plany na najbliższą przyszłość
to iniekcje doszklistkowe Lucentisu
w leczeniu AMD oraz zabiegi z zakresu chirurgii ciała szklistego i siatkówki (zabiegi witreoretinalne).
Mimo, że okulistyka jest specjalnością chirurgiczną, to niektóre schorzenia oczu wymagają leczenia zachowawczego w warunkach szpitalnych. Należą do nich m. in.: ciężkie stany zapalne
rogówki, naczyniówki i siatkówki, schorzenia nerwu wzrokowego, urazy narządu wzroku - w tym oparzenia oczu, stany zapalne oczodołu przebiegające
z wytrzeszczem gałki.
Zespół pracowników Oddziału tworzą lekarze specjaliści chorób oczu,
przyjmujący również w Wojewódzkiej Przychodni Okulistycznej: Bożena Karolakowska-Lach
– ordynator Oddziału (zdj. obok), lekarz specjalista chorób oczu. Urodzona 22.VIII.1953 r. we
Wrocławiu. Absolwentka Wydziału Lekarskiego
Akademii Medycznej we Wrocławiu, który ukończyła w roku 1978. Po studiach, ze względów rodzinnych, przeniosła się do Opola, gdzie po stażu
podyplomowym, rozpoczęła pracę w Oddziale
Okulistycznym Wojewódzkiego Szpitala Zespolonego. Pod kierownictwem dr n. med. Tadeusza
Stępnia uzyskała listopadzie 1984 r. Iº specjalizacji. Jako asystent pracuje w Wojewódzkim
Szpitalu Zespolonym do 1991 r. Z chwilą powstania Przychodni Okulistycznej
w nowo otwartym Wojewódzkim Centrum Medycznym, pracuje w Pracowni Laserowej, działającej w strukturach Poradni Okulistycznej Cukrzycowej.
W marcu 1995 r. uzyskuje IIº specjalizacji z zakresu okulistyki i rozpoczyna
pracę jako starszy asystent w przeniesionym do Wojewódzkiego Centrum Medycznego Oddziale Okulistycznym. W roku 2004, po przejściu na emeryturę
dotychczasowego ordynatora, po wygranym konkursie, obejmuje funkcję Ordynatora Oddziału Okulistycznego. Jest kierownikiem specjalizacji wielu lekarzy okulistów, zarówno na I-szy, jak i na II-gi stopień specjalizacji. W nowym
trybie specjalizacyjnym prowadzi 3 młodych adeptów okulistyki. Od uzyskania
specjalizacji jest nieprzerwanie członkiem Polskiego Towarzystwa Okulistycznego, początkowo Oddziału Śląskiego, a obecnie Oddziału Dolnośląskiego.
Jest również członkiem Sekcji Jaskry oraz Sekcji Zaćmy i Chirurgii Refrakcyjnej PTO. Od samego początku swej drogi zawodowej główny nacisk kładzie na
szkolenie w chirurgii okulistycznej, uczestnicząc w kursach z zakresu chirurgii
zaćmy, chirurgii jaskry, chirurgii odwarstwienia siatkówki, chirurgii witreoretinalnej oraz leczenia zwyrodnienia plamki związanego z wiekiem – AMD
(„Iniekcje doszklistkowe preparatu Lucentis”). Bierze także udział także w wielu kursach i konferencjach naukowych, specjalizując się z laseroterapii („Zabiegi laserowe w jaskrze”, „Laseroterapia przedniego i tylnego odcinka oka”
i inne). Ponadto uczestniczy w zjazdach naukowych Polskiego Towarzystwa
Okulistycznego,
sympozjach
Sekcji PTO: Zaćmy i Chirurgii
Refrakcyjnej, Jaskry, Retinologicznej, Alergologii, Okulistyki
Dziecięcej, a także Sympozjach
Szklistkowo-Siatkówkowych
organizowanych pod patronatem Europejskiego Towarzystwa
Witreo-Retinalnego. Mąż - lekarz,
specjalista chirurgii urazowej
i ortopedycznej oraz rehabilitacji medycznej. Syn - psycholog, aktualnie w trakcie studiów
zespół lekarzy
doktoranckich w Szkole Wyższej Psychologii Społecznej w Warszawie. Córka - studentka IV roku psychologii na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza
w Poznaniu.
Lek. med. Hanna Kardynał-Klimkiewicz - zastępca Ordynatora, Maria
Bober-Paluch - Konsultant Wojewódzki z zakresu okulistyki, Katarzyna Stępień, Wojciech Sergiel, Rafał Pławszewski, Marzanna
Jastrzębska, Marcin Zbiegieni, Ewa Kudyba-Jaszczak,
Alina Jabczyńska, Maria Golla-Marasek, Małgorzata
Suskiewicz-Wojtyłko, Danuta Woroniecka oraz lekarze
w trakcie specjalizacji z okulistyki: Kamila Pustelnik,
Małgorzata Misztal, Monika Felbel-Tyszkowska, Elżbieta Sikorska, Katarzyna Piskoń. Pielęgniarką oddziałową jest Irena Dąbrowska (zdj. obok), absolwentka
Medycznego Studium Zawodowego w Opolu. Od roku
1975 w zawodzie pielęgniarskim. Rolę pielęgniarki
koordynującej pełni Elżbieta Ogonowska. Pacjentami
opiekuje się zespół 12 pielęgniarek, w tym dwie ze specjalizacją. Za salę zabiegową odpowiada st. piel. Danuta Grabuńczyk. Sekretariat prowadzi sekretarka medyczna Joanna Błońska.
Personel pomocniczy liczy 5 osób, 3 porządkowe i 2 kuchenkowe.
Specyfiką Oddziału Okulistycznego są pacjenci słabo widzący i niewidomi.
Często wymagający szczególnej opieki, pacjenci po urazach oraz do planowych
zabiegów operacyjnych (dorośli i dzieci).
Większą część pacjentów stanowią ludzie
starsi z różnymi schorzeniami związanymi
z wiekiem, co wymaga ze strony personelu
pielęgniarskiego wiedzy nie tylko z okulistyki, ale również interny, geriatrii a nawet
psychiatrii. Personel pielęgniarski bierze
udział w procesie diagnostyki, leczenia oraz
rehabilitacji. Zajmuje się edukacją zdrowotną i promocją zdrowia. Jest to zespół
przygotowany do świadczenia profesjonalnej i specjalistycznej opieki nad pacjentem.
Wyposażenie Oddziału, Sali Operacyjnej
i Wojewódzkiej Przychodni Okulistycznej
w wysokiej klasy, nowoczesny sprzęt medyczny pozwala na stosowanie nowoczesnych metod operacyjnych i świadczenie usług na wysokim poziomie. Oddział
posiada akredytację Ministra Zdrowia do prowadzenia specjalizacji lekarzy
w zakresie okulistyki, dysponuje 7 miejscami szkoleniowymi. Aktualnie są
wolne 2 miejsca specjalizacyjne. Tryb postępowania przy przyjęciu do Oddziału Okulistycznego W dniu przyjęcia należy zgłosić się na Izbę Przyjęć
szpitala - poziom 0 do gabinetu nr 17. Przy przyjęciu do leczenia w Oddziale
Okulistycznym wymagane są następujące dokumenty: dowód osobisty, skierowanie do leczenia szpitalnego wystawione przez lekarza okulistę lub lekarza
POZ w książeczce RUM, w przypadku osób aktywnych zawodowo - NIP zawcm.opole.pl - październik 2009
kładu pracy i uaktualniona książeczka ubezpieczeniowa.
W przypadku pacjentów przyjmowanych do operacji zaćmy wymagane są
ponadto: skierowanie do leczenia szpitalnego, które było podstawą do wpisu
na listę oczekujących na zabieg operacyjny, aktualna konsultacja internistyczna
z oceną wydolności krążeniowo-oddechowej, konsultacja stomatologiczna i laryngologiczna wykluczające obecność ognisk zapalnych w organizmie, dokumentacja lekarska dotycząca dotychczasowego ewentualnego leczenia chorób
oczu oraz innych istotnych schorzeń ogólnych. Brak wymienionych powyżej
dokumentów może spowodować wstrzymanie przyjęcia i odłożenie go na termin późniejszy.
Zaleca się wykonanie 2 szczepień przeciwko żółtaczce typu B i legitymowanie się zaświadczeniem potwierdzającym ich wykonanie.
Pacjenci przyjmowani do zabiegów operacyjnych powinni na 4-7 dni przed
planowanym zabiegiem odstawić pobierane leki przeciwkrzepliwe – jednakże
o sposobie ich odstawienia bezwzględnie powinien decydować lekarz internista.
ZAĆMA - (łac. cataracta), to utrata przejrzystości
lub zmętnienie soczewki.
Na całym świecie zaćma jest najczęstszą przyczyną ślepoty. Przejrzystość
soczewki systematycznie zmniejsza się w ciągu ludzkiego życia. Jednak kiedy następuje to w znacznym stopniu i względnie wcześnie wówczas mówimy
o zaćmie.
Soczewka zawiera białka, których struktura zmienia się w ciągu życia. Powoduje to, że światło nie może już dłużej przechodzić przez soczewkę swobodnie.
Zmętnienie może dotyczyć różnych części soczewki i z różną intensywnością.
Część soczewek ulega zmętnieniu głównie w centrum, podczas gdy inne mętnieją od obwodu. W tych postaciach zmętnienie postępuje z różną szybkością,
a pacjenci doświadczają subiektywnych zaburzeń widzenia. Zmętniała soczewka rozprasza światło, dlatego obraz widziany przez pacjenta z zaćmą jest zamazany. Ponieważ kolory są rozproszone, świat nie jest widziany w tych samych
barwach. Szczególnemu osłabieniu ulegają kolory niebieskie. Pacjenci z zaćmą
często doznają olśnienia podczas patrzenia w kierunku silnego źródła światła.
Występują różne postacie zaćmy, w zależności od średnicy źrenicy, padającego światła, stopnia krótkowzroczności - mogą mieć różny wpływ na ostrość
wzroku. Zmniejszają wrażliwość na kontrast, powodują kłopoty z czytaniem,
dają przejściową krótkowzroczność (pacjent zdejmuje okulary do czytania),
czasami powodują jednooczne podwójne widzenie (dwojenie). Główną przyczyną wystąpienia zaćmy jest wiek pacjenta. Istnieją także zaćmy pourazowe,
metaboliczne (np. w przebiegu cukrzycy), toksyczne związane ze sterydoterapią (zależne od dawki sterydu oraz czasokresu jego stosowania).
Rozwój cywilizacyjny powoduje, iż coraz młodsi ludzie, czynni zawodowo
chorują na zaćmę. Jedynym, możliwym leczeniem jest leczenie chirurgiczne.
Decyzja o zabiegu musi być podjęta według indywidualnych potrzeb pacjenta.
Zawsze należy odpowiedzieć na pytanie, czy upośledzenie widzenia koliduje
znacząco z czynnościami wykonywanymi przez chorego. Dotyczy to zarówno
życia codziennego, jak i aktywności zawodowej. Przy znacznym zmętnieniu
soczewki nie należy odkładać decyzji o operacji, ponieważ im „twardsza” jest
zaćma, tym trudniejszy i obarczony większym ryzykiem powikłań pooperacyjnych jest zabieg. Istnieją także wskazania medyczne do pilnego usunięcia
zmętniałej soczewki. Należą do nich m. in. zwichnięcie soczewki do komory
przedniej, zaćma pęczniejąca powodująca wtórną jaskrę, czy też zapalenie błony naczyniowej. Zmętniała soczewka powoduje trudności w ocenie stanu dna
oka, co znacznie utrudnia ewentualną diagnostykę i leczenie współistniejących
chorób (laseroterapia w przebiegu retinopatii cukrzycowej i AMD, monitorowanie leczenia jaskry).
Chirurgiczne leczenie zaćmy
Pierwsze świadectwa historyczne dotyczące chirurgicznego leczenia zaćmy
pojawiają się ok. 800 r. p.n..e. Wtedy to w starożytnych Indiach wykonywano
tzw. rękoczyn zepchnięcia zaćmy do wnętrza oka, by w ten sposób umożliwić
choremu ponownie widzenie kształtów i znaków. Prawie 1800 lat później na
terenie dzisiejszego Iraku stosowano metodę wyciągania (aspiracji) miękkiej
zaćmy przy pomocy pustej w środku igły. I choć podobnie postępowano także w Syrii na przełomie XII i XIII wieku, to metoda ta poszła potem w zapomnienie. W XVIII wieku, zaczęto wykonywać pierwsze zabiegi ekstrakcji
(usunięcia) zaćmy z oka, początkowo tylko w części, ale już w II połowie tego
wieku nauczono się usuwać zaćmę z oka w całości. Przez następne 200 lat
w metodach operacyjnych niewiele się zmieniło. W 1961 r. wielki polski okulista prof. Tadeusz Krwawicz, opracował krioaplikator służący do usuwania
zmętniałej soczewki z oka. Jego metoda przez 20 lat była obowiązującą na całym świecie. Lata 70-te, ubiegłego wieku to nowa era zewnątrztorebkowego
usuwania zaćmy z wytoczeniem jądra soczewki w całości. Kluczem do sukcesu
tej metody było zastosowanie w trakcie zabiegu mikroskopów operacyjnych.
Wadą tej metody było jednak duże cięcie, a więc dłuższa rehabilitacja wzrokowa oraz konieczność stosowania po operacji silnych szkieł okularowych. Stąd
też na całym świecie trwały poszukiwania takiej metody operowania zaćmy,
która byłaby pozbawiona tych niedogodności. Stosunkowo szybko, zamiast
grubych niewygodnych szkieł okularowych pojawiły się sztuczne soczewki
ze specjalnego plastiku, które wszczepiano do oka. Wysiłki naukowców i lekarzy praktyków, szły również w kierunku zmniejszenia cięcia operacyjnego.
Druga połowa ubiegłego stulecia, to szybki rozwój technologii materiałowej,
szczególnie pojawienie się komputerów oraz nowych możliwości sprzętowych.
Dzięki tej rewolucji także w okulistyce, możliwy był gwałtowny rozwój technik operacyjnych - pojawienie się nowoczesnej, skomplikowanej aparatury,
a także nowych materiałów wszczepialnych. Podobnie, jak w zabiegach endo-,
czy laparoskopowych „małe” cięcie w mikrochirurgii oka, stało się możliwe
z chwilą skonstruowania urządzeń pozwalających na rozdrobnienie zmętniałej
soczewki i usunięcie tego materiału przez mały otwór. Aparaty te wykorzystują
energię ultradźwięków, światło lasera neodymowego lub aplikowaną pod wysokim ciśnieniem wiązkę płynu. Najbardziej jednak powszechnym sposobem
emulsyfikacji jądra soczewki jest użycie ultradźwięków, czyli tzw. fakoemulsyfikacja. Równolegle z postępem techniki operacyjnej udoskonalano tworzywa,
kształty i rozmiary wszczepianych sztucznych soczewek. Dążono do produkcji
soczewek o największej biokompatybilności, czyli takich, dzięki którym odwcm.opole.pl - październik 2009
czyn zapalny ze strony oka był jak najmniejszy, przy jednoczesnym zachowaniu doskonałych właściwości optycznych, zapewniających wysoką jakość
widzenia. Wprowadzenie małego cięcia operacyjnego wymusiło zastosowanie
soczewek zwijalnych, mieszczących się w małym cięciu. W Europie Zachodniej preferowane są soczewki akrylowe, często z żółtym filtrem odcinającym
pasmo niebieskie światła widzialnego, w celu zmniejszenia szkodliwego działania na siatkówkę oka promieniowania ultrafioletowego. Natomiast w Stanach
Zjednoczonych powszechne stosowane są soczewki silikonowe. Aktualnie
obowiązującą i powszechnie stosowaną metodą chirurgicznego leczenia zaćmy
jest zewnątrztorebkowe jej usunięcie z jednoczesnym wszczepieniem sztucznej
soczewki bez konieczności zakładania szwu. Operacja wykonywana tą metodą
ma jednak swoją ujemną stronę - pozbawia bowiem oko zdolności do akomodacji (akomodacja to zmiana krzywizny soczewki umożliwiająca człowiekowi
dobre widzenie zarówno z bliska, jak i z daleka). Tak więc po zabiegu konieczne jest zastosowanie okularowych szkieł korekcyjnych do widzenia z bliskiej
odległości, a czasami przy istnieniu wady refrakcji przedoperacyjnej również
do dali. Dostępne są już sztuczne soczewki akomodacyjne, nie wymagające dodatkowych szkieł korekcyjnych po zabiegu operacyjnym. Jednakże, nie każde
oko kwalifikuje się do zastosowania takiej soczewki. Niestety, soczewki te nie
są refundowane przez Narodowy Fundusz Zdrowia.
Podczas zabiegu usuwania zaćmy, aby wszczep sztucznej soczewki leżał
we właściwym miejscu, pozostawia się tylną torebkę soczewki. Po upływie
miesięcy lub lat od zabiegu torebka ta może ulec zmętnieniu (stan ten nazywamy „zaćmą wtórną”). Zmętnienie to usuwane jest za pomocą prostego zabiegu
laserowego, wykonywanego ambulatoryjnie. Zabieg ten jest bezbolesny.
Dzięki doskonale wyposażonej sali operacyjnej w wysokiej klasy najnowocześniejszy mikroskop operacyjny oraz system do usuwania zaćmy - (tzw.
fakoemulsyfikator) oraz możliwości zastosowania akrylowych, zwijalnych soczewek wewnątrzgałkowych, Oddział Okulistyczny WCM może wykonywać
wszystkie opisane powyżej zabiegi. Rocznie wykonuje się ok.1000 operacji.
Należy jednak podkreślić, że decyzje o wyborze metody operacyjnej oraz rodzaju wszczepianej soczewki podejmowane są indywidualnie, po uprzednim
badaniu okulistycznym pacjenta. W jego trakcie, ocenie poddawany jest rodzaj
i stopień twardości zaćmy, współistniejące schorzenia okulistyczne (jaskra, zespół PEX, AMD, przebyte stany zapalne naczyniówki), ewentualny przebyty
uraz oka, inne współistniejące choroby (cukrzyca, nadciśnienie, schorzenia kardiologiczne) oraz wiek pacjenta.
Wojewódzka Przychodnia Okulistyczna
Oddział Okulistyczny Wojewódzkiego Centrum Medycznego sprawuje kompleksową opiekę ambulatoryjną przed i poszpitalną nad pacjentem,
w oparciu o specjalistyczne poradnie okulistyczne oraz pracownie, działające
w ramach Wojewódzkiej Przychodni Okulistycznej. Wszystkie one mieszczą
się na pierwszym piętrze w budynku D. Wojewódzka Przychodnia Okulistyczna została uruchomiona 14 października 1991 roku i była jedną z pierwszych
Przychodni, jakie powstały w ramach dzisiejszego Wojewódzkiego Centrum
Medycznego. Kadrę stanowili w całości lekarze z Oddziału Okulistycznego
Wojewódzkiego Szpitala Zespolonego w Opolu. Przez 4 lata - tj. do czasu przeniesienia do WCM całego Oddziału, Przychodnia systematycznie rozwijała się
o kolejne Poradnie i Pracownie.
Aktualnie w jej strukturze znajdują się:
Okulistyczna Poradnia Konsultacyjna
Poradnia Jaskrowa z Pracownią Perymetrii Statycznej
Poradnia Dziecięca Leczenia Zeza i Niedowidzenia
Poradnia Ortoptyczna
Poradnia Okulistyczna Cukrzycowa z Pracownią Laseroterapii
Pracownia Angiografii Fluoresceinowej
Pracownia OCT
Gabinet Zabiegowy.
Okulistyczna Poradnia Konsultacyjna,
prowadzona jest przez lek. med. Danutę Woroniecką - specjalistę chorób oczu (zdj. obok).
Poradnia zajmuje się opieką poszpitalną nad
pacjentami leczonymi w Oddziale Okulistycznym, szczególnie po operacjach okulistycznych, prowadzeniem kolejki oczekujących na
operację zaćmy, konsultowaniem pacjentów ze
schorzeniami okulistycznymi na rzecz oddziałów WCM oraz Wojewódzkiego Specjalistycznego Zespołu Neuropsychiatrycznego, a także
leczeniem zachowawczym chorób oczu.
Aby wpisać się na listę oczekujących na
operację zaćmy, należy zgłosić się do rejestracji Przychodni Specjalistycznych
WCM, ze skierowaniem w książeczce RUM od lekarza okulisty stwierdzającym konieczność wykonania operacji. Do Przychodni należy zgłosić się osobiście i własnoręcznym podpisem wyrazić zgodę na wpis do kolejki. W czasie
tej wizyty pacjent zostaje poddany badaniom okulistycznym stwierdzającym
stopień zaawansowania zaćmy oraz obecność ewentualnych współistniejących
chorób oczu. Jednocześnie ustala się przewidywany termin operacji. Przed zabiegiem zalecane jest wykonanie szczepień przeciwko żółtaczce typu B. Na
miesiąc przed planowanym terminem operacji, pacjent zostaje listownie poinformowany o konieczności zgłoszenia się do Oddziału dla wykonania obliczeń mocy sztucznej soczewki. W tym celu wykonuje się badania biometryczne
(ocena długości gałki ocznej), keratometrię (ocena stopnia krzywizny rogówki
oka), a przy pomocy specjalnego programu komputerowego określa się wartość
soczewki wszczepialnej podczas operacji. Wykonuje się również badanie USG
oka, dla oceny struktur oka znajdujących się za soczewką. Podczas tej wizyty
ustalany jest ostateczny termin przyjęcia do zabiegu usunięcia zaćmy. Pacjent
jest także informowany o konieczności wykonania przed zabiegiem konsultacji
specjalistycznych (internistycznej, stomatologicznej i laryngologicznej).
Obecnie na liście osób oczekujących na zabieg usunięcia zaćmy w Oddziale
Okulistycznym figuruje 1765 osób. Czas oczekiwania na zabieg wynosi około
1,5 roku.
10
Poradnia Jaskrowa z Pracownią Perymetrii Statycznej,
W związku z bardzo dużą ilością pacjentów chorujących na jaskrę, już
w 1991 roku utworzono w województwie opolskim Poradnię Jaskrową, prowadzoną przez dr Marię Gollę-Marasek. Poradnia zajmuje się przede wszystkim
leczeniem pacjentów z rozpoznaną jaskrą i pomocą dla innych poradni zajmujących się diagnostyką jaskry.
piel. M. Kiziak
Od początku działalności, Poradnia
dysponuje polomierzem komputerowym
– statycznym, obecnie nowej generacji.
Badanie na tym aparacie w odróżnieniu od typowych aparatów, jest krótsze,
mniej męczące dla pacjenta - przez co
obarczone mniejszym błędem. W trudnych diagnostycznie przypadkach, istnieje możliwość wykorzystania światła
o innej barwie zwiększając czułość badania. Okresowo, Poradnia dysponuje możliwością wykonania badania topografii
tarczy n. II HTR i od niedawna GDX (w Pracowni OCT WCM).
Jaskra,
jest odmianą neuropatii nerwu wzrokowego, w której ciśnienie wewnątrzgałkowe i inne dotychczas nieznane czynniki (w tym czynnik krążeniowy), powodują
uszkodzenie i zanik nerwu wzrokowego. Jest to choroba nieuleczalna doprowadzająca czasem do całkowitej i nieodwracalnej utraty wzroku. Przewiduje
się, że w roku 2010 na świecie ok. 4,5 miliona ludzi będzie dotkniętych ślepotą
obu oczu spowodowanej jaskrą. Podwyższone ciśnienie wewnątrzgałkowe jest
od dawna uznawane za główny czynnik ryzyka jaskry. Ciśnienie wewnątrzgałkowe wzrasta, gdy występuje nierównowaga pomiędzy produkcją cieczy
wodnistej a jej odpływem. Proces ten odbywa się w obszarze beleczkowania
(określanego również jako tzw. kąt przesączania), którego struktury tworzą rodzaj filtra, przez który ciecz wodnista (ciecz wypełniająca przednią część oka)
powinna wypływać w takiej samej ilości jaka jest produkowana. Najczęściej
istnieją dwie przyczyny zahamowania odpływu, które powodują dwa główne
typy jaskry.
1. Jaskra pierwotna otwartego kąta (JOK), w której zbyt wysokie ciśnienie w gałce ocznej spowodowane jest zaczopowaniem oczek lub zapadnięciem
przestrzeni beleczkowania.
2. Jaskra zamkniętego kąta (JZK), wywołana nawracającym lub chronicznymi stanami podwyższonego ciśnienia, powstającymi w wyniku nadmiernego zbliżania się tęczówki do rogówki, znacznie ograniczającego lub zamykającego przestrzeń beleczkowania. Podstawowym badaniem diagnostycznym
badającym budowę anatomiczną kąta przesączania jest gonioskopia (badanie
to jest możliwe do wykonania, w każdej podstawowej poradni okulistycznej,
tak samo jak pomiar ciśnienia wewnątrzgałkowego i określenie zakresu pola
widzenia). Poradnia Jaskrowa wykonuje badania konsultacyjne gonioskopii
w przypadkach skomplikowanych lub w przypadku kwalifikacji do zabiegów
laserowych ułatwiających odpływ (irydotomia w jaskrze zamkniętego kąta lub
11
trabekuloplastyka w jaskrze otwartego kąta) lub zabiegów mikrochirurgicznych
(trabekulektomii). Podstawową metodą leczenia jaskry pozostaje jednak odpowiednio dobrana farmakoterapia. Asortyment leków poszerza się z roku na rok,
a „Państwo” doceniając znaczenie problemu w dużym stopniu finansuje koszt
leków. Dzięki nowoczesnemu leczeniu coraz większa ilość osób ma szansę na
zachowanie dobrego widzenia, pod warunkiem wczesnej diagnostyki i systematycznego leczenia.
Poradnia Dziecięca Leczenia Zeza i Niedowidzenia,
prowadzona jest przez lek. med.
Alinę Jabczyńską (zdj. obok) - specjalistę chorób oczu. W Poradni, pracuje
również specjalista chorób oczu Marcin Zbiegieni. Poradnia, jako jedna
z dwóch na Opolszczyźnie, zajmuje
się głównie diagnostyką, leczeniem
zeza i niedowidzenia.
Rodzice lub opiekunowie dziecka,
którzy zauważą nieprawidłowe ustawienie oczu od urodzenia lub w wieku
późniejszym, powinni niezwłocznie
zgłosić się do okulisty. Nie można czekać, jeżeli zez jest jawny, należy zbadać dziecko jak najprędzej!
Przyczyny zeza są różne, mogą to być wrodzone wady oka: zaćma, schorzenie rogówki, zwyrodnienia siatkówki, wady refrakcji czyli nadwzroczność,
krótkowzroczność, astygmatyzm, zaburzenia unerwienia mięśni ocznych, przewodzenia lub inne zmiany. Lekarz po wstępnym zbadaniu dziecka - ocenie widzenia, ruchomości gałek ocznych i po wykonaniu testów, najczęściej jeżeli jest
to konieczne, wykonuje badania po atropinizacji - czyli uzyskaniu całkowitego
porażenia mięśni zwieraczy źrenic tzw. cyklop legii (odwracalny, krótkotrwały
stan szerokich źrenic, niezbędny do dokładnego zbadania wady). Następnie wykonywane są szczegółowe badania autorefraktometrem komputerowym, skiaskopia, badanie w lampie szczelinowej oraz dokładna ocena dna oka. Po wykonaniu tych badań stwierdza się rodzaj zeza i wykonuje dalszy ciąg leczenia
- dobór okularów korekcyjnych lub ćwiczenia. W przypadku niedowidzenia
zlecane jest zasłanianie oczu czyli obturacja, a następnie cykle ćwiczeń pleoptycznych. Jeżeli istnieje konieczność, dziecko kwalifikowane jest do leczenia
operacyjnego, jednakże musi to być poprzedzone wszystkimi możliwymi badaniami i ćwiczeniami. Operacje wykonywane są w Oddziale okulistycznym
lub dziecko kierowane jest do innej specjalistycznej placówki w zależności od
rodzaju zeza.
Leczenie zeza i niedowidzenia daje bardzo dobre efekty, jeżeli wykryte jest
odpowiednio wcześnie oraz systematycznie i dokładnie wykonywane są wszystkie zalecenia. Należy przekonać dziecko i rodziców o konieczności noszenia
okularów korekcyjnych, systematycznie kontrolować widzenie i ustawienie
oczu i przynajmniej raz w roku oceniać wadę refrakcji i dno oczu. U dziecka w czasie rozwoju fizjologicznego ulegają zmianie parametry oka - długość
12
i wielkość gałki ocznej, co powoduje zmianę refrakcji, dlatego tak ważna jest
systematyczna kontrola przez okulistę. Dużą część badanych stanowią wcześniaki - dzieci z obciążeniami okołoporodowymi i wrodzonymi wadami. Ta grupa dzieci musi być objęta szczególną opieką i kontrolą okulistyczną. Dzieci po
laserofotokoagulacji siatkówek, po porażeniach, rehabilitowane, po operacjach
okulistycznych oraz leczone neurologicznie wymagają ciągłego, systematycznego nadzoru okulistycznego.
W Poradni przyjmowanych jest rocznie około 4,5 tys. dzieci. Jednakże, nie
zaspakaja to w pełni potrzeb naszego województwa, szczególnie w dobie komputeryzacji, różnorodnych multimediów, telefonizacji komórkowej. Dlatego
rodzice powinni dbać o oczy swoich pociech. Zawsze staramy się przyjąć
i leczyć wszystkie dzieci.
Poradnia Ortoptyczna,
prowadzona przez mgr tyflopedagoga, dyplomowaną ortoptystkę Marzenę Żółtaniecką.
W Opolu, Gabinet ortoptyczny działa już
od lat 60-tych, wówczas w ramach Wojewódzkiej Poradni Okulistycznej mieszczącej
się przy ul. Mickiewicza. Sukcesywnie wyposażany był w niezbędny i nowoczesny sprzęt.
Diagnostyka zeza, podwójnego widzenia i zaburzeń widzenia przestrzennego świadczona
jest dla oddziałów: okulistycznego, neurologicznego, neurochirurgicznego, ortopedycznego oraz chirurgii szczękowo-twarzowej.
Leczeniem zasadniczym, zeza i niedowidzenia, objęte są dzieci do 16 roku życia z terenu całego województwa oraz województw ościennych. Dzieci kierowane do leczenia przez lekarzy okulistów,
bądź rodzice samodzielnie zgłaszają się z problemami. Po wielostopniowej
diagnozie poddawane są leczeniu zachowawczemu, a jeśli ono zawodzi, leczeniu „gabinetowemu”. Ostatecznością jest leczenie operacyjne, które prowadzone jest w ramach oddziału okulistycznego, a rehabilitacja pozabiegowa odbywa
się w Poradni.
Wśród dzieci z uszkodzonym narządem wzroku znajdują się dzieci z zaburzeniami widzenia obuocznego, popularnie nazywanego zezem. Jest to stała liczba
w populacji wynosząca 4-8 %, natomiast 2–5 % dzieci ma niedowidzenie. Zez
będący zewnętrzną manifestacją nierównowagi mięśniowej jest wtórny, podstawowym problemem i przyczyną tego stanu jest utrata równowagi sensorycznej
i idące za nią zmiany adaptacyjne w postaci niedowidzenia, zaburzeń lokalizacyjnych i procesu koordynacji wzrokowo-ruchowej, jak również nieprawidłowości w ustawieniu głowy lub całej sylwetki. Leczenie tych nieprawidłowości,
poprzedzone dokładną diagnozą, powinno być rozpoczęte jak najwcześniej,
ponieważ eliminacja tych procesów przystosowawczych jest możliwa tylko na
etapie kształtowania się procesów widzenia, a niemożliwa po jego zakończeniu.
Najbardziej dynamiczny rozwój funkcji korowych widzenia, których pierwsze
przejawy pojawiają się w 4-6 miesiącu życia dziecka, to 2-4 rok życia dziecka.
Marzena Żółtaniecka
13
Zainicjowane, doskonalą się do 6-7 roku życia. Leczenie ortoptyczne, to działania natury reedukacyjnej. Jest to zaplanowane i systematycznie stosowane
pobudzanie czynności wyższych ośrodków mózgowych, które kontrolują wrażenia wzrokowe i działanie mięśni ocznych, a tym samym koordynację całego
procesu widzenia. Celem nadrzędnym jest uzyskanie widzenia obuocznego, poprzedzonego wyrównaniem ostrości wzroku. W ostatnich latach, w związku z
obowiązkiem badań przesiewowych wśród wcześniaków, rozpoczęto również
rehabilitację wzrokową najmłodszych pacjentów.
W Poradni Zezowej i Pracowni Ortoptycznej, odbywają się praktyki zawodowe studentów Politechniki Wrocławskiej (Wydziału Inżynierii Optycznej i Optometrii) oraz staże do specjalizacji z zakresu okulistyki dziecięcej i pediatrii.
Systematyczność, indywidualizacja, zaufanie, wysoki poziom usług, pogodna atmosfera pracy to dewizy pracowników poradni i pracowni ortoptycznej, a
uśmiech dziecka przy kolejnym badaniu czy ćwiczeniu daje satysfakcję z pracy.
Poradnia Okulistyczna Cukrzycowa z Pracownią Laseroterapii,
prowadzona przez lek. med. Małgorzatę
Suskiewicz - Wojtyłko (zdj. obok) - specjalistę
chorób oczu, a wspiera ją zespół lekarzy specjalistów: Rafał Pławszewski, Marzanna Jastrzębska oraz Małgorzata Misztal - rezydent
w trakcie specjalizacji z okulistyki.
Okulistyczna
Poradnia
Laserowa rozpoczęła swoją działalność w roku
1991. W Poradni znajdują się dwa lasery;
neodymowy YAG - służący do laserowania
struktur przedniego odcinka oka oraz argonowy do leczenia przedniego i tylnego oddr M. Jastrzębska cinka oka ze szczególnym uwzględnieniem
chorób naczyniówki i siatkówki. Działanie
lasera neodymowego YAG na tkankę, polega na gwałtownym wybuchowym
mechanizmie optyczno-akustycznym. Energia lasera zawarta jest w bardzo
krótkim impulsie. W miejscu skupienia energii powstaje mikroeksplozja, która rozrywa okoliczną tkankę. Działanie tego lasera przypomina więc działanie
noża chirurgicznego. Z tego też powodu wykorzystywany jest do przecinania
różnego rodzaju cyst powiek, spojówek tęczówki, przecinania zrostów przednich i tylnych (po urazach czy operacjach), przecinania zaćm wtórnych, torebki
przedniej i tylnej soczewki (tzw. zabieg kapsulotomii), oraz w leczeniu jaskry,
głównie zabieg iridektomii. Laser argonowy działa na tkanki przez efekt termiczny. Promieniowanie optyczne zostaje przekształcone w ciepło i powoduje
koagulację laserowej tkanki. Wskazania kliniczne do zabiegów laserem argonowym obejmują: uzupełnienie operacyjnego leczenia odwarstwienia siatkówki,
blokadę otworów i przedarć siatkówki (bez leczenia operacyjnego), koagulację
obwodowych zmian degeneracyjnych siatkówki, leczenie retinopatii cukrzy14
cowej i innych rodzajów retinopatii, leczenie zmian zakrzepowych żyły środkowej siatkówki, leczenie zmian naczyniowych, leczenie zmian chorobowych
okolicy plamki (zapalnych i zwyrodnieniowych). Najczęściej wykonywanym
zabiegiem laserowym w Poradni jest laserokoagulacja siatkówki w przebiegu
jednego z najcięższych powikłań cukrzycy tj. retinopatii cukrzycowej. Zabieg
wykonywany jest w oparciu o wynik angiografii fluoresceinowej i optycznej
koherentnej tomografii. Stąd bardzo ważna jest współpraca pomiędzy Poradnią
Laserową, Poradnią Angiografii Fluresceinowej i OCT, a także Poradnią Okulistyczną Cukrzycową.
Retinopatia cukrzycowa
Cukrzyca jest chorobą ogólnoustrojową, w przebiegu której występuje wiele powikłań okulistycznych. Według WHO, jest jedną z najczęstszych przyczyn
ślepoty na świecie. Najcięższym i najczęściej występującym powikłaniem jest
retinopatia i makulopatia cukrzycowa, czyli zmiany w obrębie siatkówki i centrum siatkówki czyli plamki żółtej. Częstość występowania retinopatii w przebiegu cukrzycy wzrasta z długością jej trwania i wiekiem pacjenta. Światowe
statystyki podają, że po 10-15 latach trwania cukrzycy u 50 %, a po 20-25 latach u 75-90 % chorych stwierdza się objawy retinopatii cukrzycowej. Ponadto
innymi czynnikami ryzyka są hiperglikemia, zmiany hormonalne (w okresie
dojrzewania i okresie ciąży, nadciśnienie tętnicze, hiperlipidemia oraz czynniki
genetyczne.
Obraz dna oka w retinopatii cukrzycowej jest bardzo charakterystyczny, od
początkowej retinopatii prostej (mikrotętniaki, ogniska twardych wysięków,
krwotoczni, obrzęki), poprzez retinopatię przedproliferacyjną (z dodatkowymi ogniskami miękkich wysięków i nieprawidłowościami naczyniowymi) do
retinopatii proliferacyjnej z nowotwórstwem naczyniowym, z proliferacjami
naczyniowo-glejowymi. Efektem zejściowym jest całkowite, trakcyjne odwarstwienie siatkówki, prowadzące do nieodwracalnej ślepoty. Stąd tak ważna jest
wczesna diagnostyka tej choroby (badanie dna oka, angiografia fluoresceinowa,
OCT) i odpowiednie leczenie. Podstawowym leczeniem retinopatii i makulopatii cukrzycowej jest fotokoagulacja laserowa siatkówki, która stabilizuje ostrość wzroku i spowalnia postęp choroby. Leczenie farmakologiczne ma
działanie wspomagające (stosowane są leki uszczelniające naczynia, przeciwkrwotoczne, poprawiające przepływ krwi, leki o działaniu antyagregacyjnym,
fibrynolitycznym). Należy podkreślić, iż podstawowym warunkiem skutecznego leczenia okulistycznego jest dobre wyrównanie cukrzycy i towarzyszących
jej zaburzeń metabolicznych. Jeśli choroba postępuje wykonywany jest zabieg
operacyjny – witrektomia. Do innych metod leczenia zalicza się iniekcje doszklisktowe sterydów lub inhibitorów VEGF (naczyniowego czynnika wzrostu
naczyń). Najważniejsza w leczeniu retinopatii cukrzycowej jest profilaktyka,
stąd istotna jest bardzo dobra współpraca z pacjentem, gdyż leczenie retinopatii i makulopatii cukrzycowej jest wielokierunkowe i długotrwałe. U chorych
z cukrzycą typu I, badanie okulistyczne pierwszorazowe powinno być wykonane w ciągu 5 lat od zachorowania lub jeśli istnieje możliwość w chwili zdiagnozowania cukrzycy. Natomiast u chorych na cukrzycę typu II badanie pierwszorazowe musi być wykonane w momencie rozpoznania choroby. Częstotliwość
15
następnych kontroli okulistycznych zależy od stopnia zaawansowania zmian
chorobowych na dnie oka. Należy pamiętać, że koszty leczenia prewencyjnego retinopatii stanowią 1/6 kosztów leczenia ślepoty. Wielu chorych z cukrzycą, nigdy nie jest badanych przez okulistę, stąd ważna jest współpraca lekarza
pierwszego kontaktu z diabetologiem i okulistą.
Pracownia Angiografii Fluoresceinowej z Pracownią OCT,
prowadzona jest przez lek. med. Wojciecha Sergiela - specjalistę chorób
oczu. W pracowni OCT pracują również lekarze specjaliści: Marcin Zbiegieni,
Ewa Kudyba-Jaszczak oraz lek. med. Kamila Pustelnik - w trakcie specjalizacji
z okulistyki. W WCM działa od początku jego istnienia (gabinet 223 I piętro).
Poprzednio funkcjonowała w ramach Oddziału Okulistycznego Szpitala Wojewódzkiego. Jej prekursorem był dr Sergiusz Karpowicz. Do roku 2007 była jedyną Pracownią w województwie opolskim. W Pracowni Angiografii Dna Oczu,
wykonywanych jest rocznie ok. 1000 angiografii i 400 badań obrazowych bez
podania kontrastu. Pacjentami są nie tylko mieszkańcy województwa opolskiego. Od roku 2005 Pracownia dysponudr W. Sergiel i piel. J. Gózdź
je nowoczesną funduskamerą FF 450 z
cyfrowym torem wizyjnym i cyfrowym
systemem archiwizacji danych. Pacjent
po otrzymaniu od lekarza okulisty, skierowania do badań rejestruje się gabinecie nr 223 osobiście lub telefonicznie
(077 45 20 176) w godz. 9.00 – 14.00.
Angiografia fluoresceinowa dna
oczu, jest jedną z podstawowych metod
diagnostycznych w chorobach siatkówki i naczyniówki. W wielu przypadkach
bez tego badania nie można ustalić prawidłowego rozpoznania i zastosować
właściwego leczenia. Oparta jest na klinicznym wykorzystaniu zjawiska fluorescencji tzn. emisji światła o określonej długości fali pod wpływem światła
pobudzającego. Badanie polega na podaniu dożylnym barwnika 10 % soli sodowej fluoresceiny po oświetleniu go niebieskim światłem pobudzającym fluoresceinę do luminescencji z wykonaniem szeregu zdjęć obrazujących krążenie
siatkówkowo naczyniówkowe oraz zmiany patologiczne dna oczu.
Wskazaniem do wykonania badania są:
- nabyte choroby plamki - zwyrodnienie plamki związane z wiekiem AMD,
wysoka krótkowzroczność, centralna retinopatia surowicza, otwory siatkówki,
- choroby naczyniowe siatkówki - zakrzep żyły centralnej siatkówki, zator tętnicy centralnej siatkówki, retinopatia cukrzycowa i inne retinopatie,
- zespół pociągania szklistkowo-siatkówkowego, błony przedsiatkówkowe,
choroby zapalne siatkówki,
- dystrofie siatkówki - choroba Stargardta, żółtkowate zwyrodnienie plamki,
zwyrodnienie barwnikowe siatkówki,
- urazy siatkówki i naczyniówki oraz zmiany pourazowe,
- guzy siatkówki, schorzenia nerwu wzrokowego, stany zapalne, zwyrodnienia,
obrzęki.
16
Przeciwwskazania do badania:
Ogólny zły stan zdrowia oraz wiek pacjenta. Powyżej 75 roku życia, o ile nie
ma bezwzględnych wskazań do badania. Po zawale i udarze mózgu do 6 miesięcy od zdarzenia za zgodą lekarza prowadzącego. Przeciwwskazaniami są też,
zaawansowana niewydolność serca i choroba wieńcowa, padaczka, terminalna
choroba nowotworowa, niewydolność nerek i wątroby, nasilona alergia z przebytymi reakcjami wstrząsowymi na leki, ciąża. Badania nie wykonuje się też
u dzieci do 10 roku życia, oraz osób z którymi nie można nawiązać współpracy
przy badaniu.
Działania uboczne Fluoresceiny to zmiana zabarwienia skóry i moczu, nudności, wymioty, zaczerwienienie skóry, świąd, pokrzywka, nadmierne kichanie.
Niezwykle rzadko zdarzają się poważniejsze powikłania takie jak: omdlenia,
obrzęk krtani, skurcz oskrzeli i wstrząs anafilaktyczny. Dlatego też zawsze
przed badaniem przeprowadzany jest szczegółowy wywiad, a po badaniu pacjent przez 30 minut pozostaje pod opieką medyczną.
Pracownia Optycznej Tomografii Siatkówki OCT
Działa od września 2008 roku – gabinet
nr 240 (I piętro), jako jedyna w województwie opolskim. Utworzenie Pracowni było
możliwe dzięki zakupieniu przez Szpital
nowoczesnego spektralnego tomografu (OCT) „Cirrus” firmy Zeiss. Podobne
urządzenia, jednakże starszej generacji
znajdują się w Klinikach Okulistycznych
Katowic i Wrocławia. Rejestracja odbywa
się w gabinecie nr 240 osobiście lub telefonicznie (077 45 20 173) do godz. 11.00,
w godz. 11.00 – 14.00 w gabinecie nr 223. Aktualnie miesięcznie wykonywanych jest ponad 250 badań.
Optyczna tomografia siatkówki jest stosunkowo nową techniką obrazowania tkanek, pozwalającą na nieinwazyjne i zupełnie nieszkodliwe wniknięcie
w struktury tkanki oka. Została wprowadzona w roku 1992 przez Fujimoto,
następnie udoskonalona przez grupę polskich naukowców z Uniwersytetu
M. Kopernika w Toruniu, dzięki którym wprowadzono spektralne OCT. Żadne
z urządzeń diagnostycznych stosowanych w okulistyce nie odgrywało dotychczas tak istotnej roli w rozpoznawaniu, monitorowaniu i leczeniu chorób oczu.
Zasada działania spektralnego OCT jest podobna do ultrasonografii, jednak zamiast ultradźwięków używane jest światło, którego źródłem jest dioda superluminescencyjna SLED. Emitowane światło z zakresu podczerwieni trafia do
badanej tkanki, gdzie ulega częściowo pochłonięciu, odbiciu i rozproszeniu.
Powracająca po odbiciu od tkanki wiązka światła na zasadzie analizy fourierowskiej widma, przetwarzana jest na obraz cyfrowy i zapisywana w postaci
obrazu - skanu barwnego o wysokiej rozdzielczości. W przypadku spektralnego
OCT stosowane jest widmo światła o szer. ok. 50 nm, co pozwala na uzyskanie powtarzalnych wyników o wysokiej rozdzielczości. Badanie OCT pozwala
na diagnostykę i monitorowanie schorzeń tylnego odcinka gałki ocznej. Urządr K. Pustelnik
17
dzenie pozwala na szczegółową i nieinwazyjną analizę morfologiczną - ocena
zniekształceń fizjologicznego obrazu, jak i ocenę morfometryczną - możliwość
pomiarów określonych struktur, analizę grubości wielkości zmian oraz ocenę 3
D - uzyskanie skanów trójwymiarowych z możliwością analizy poszczególnych
warstw. Cyfrowy zapis wykonanych badań pozwala na analizę porównawczą,
daje możliwości oceny progresji bądź remisji schorzenia. Jest najbardziej zaawansowaną i szybko rozwijającą się techniką diagnostyczną w okulistyce XXI
wieku.
Zwyrodnienie plamki związane z wiekiem AMD
(Age related Macular Degeneration), jest postępującą z wiekiem chorobą plamki centralnej części siatkówki, odpowiadającej za ostrość widzenia, poczucie
kontrastu i barw. AMD jest główną przyczyną znacznego obniżenia ostrości
widzenia u pacjentów po 65 roku życia, a także wiodącą przyczyną utraty widzenia centralnego, mogącą doprowadzić do ślepoty. Początkowo dotyczy jednego oka. Patologia ta może dotyczyć także osób po 50 roku życia. W ciągu
roku może wystąpić u 10-15 %, a po upływie 5 lat nawet u 40 % populacji.
Na świecie AMD stwierdzono u 30 mln osób. W Polsce choruje 1,2 miliona
ludzi. Rocznie stwierdza się ok. 5 mln nowych przypadków a w Polsce 120
tys. Częstość występowania AMD w Europie u osób po 60 roku życia określa
się na poziomie 3 %, po 70 roku życia na poziomie 30 %. Z tych względów
AMD zaczęto określać jako epidemia ślepoty XXI wieku. Występują dwa typy
zwyrodnienia plamki związanego z wiekiem, najczęstszą jest postać sucha
AMD, zwana inaczej zanikową, dotyczy 90 % przypadków. Charakteryzuje
się wolnym przebiegiem, łagodnym pogorszeniem ostrości widzenia. Wczesne stadium suchego AMD to druzy, są to małe białawe złogi, gromadzące się
w najgłębszych warstwach siatkówki, prowadząc do uszkodzenia fotoreceptorów komórek siatkówki, przekazujących bodźce wzrokowe do mózgu. Występują mroczki i metamorfopsje - linie proste zaczynają być zniekształcone
i faliste. Druga forma to wysiękowa postać AMD, ma gwałtowny przebieg ze
znacznym i szybko postępującym pogorszeniem widzenia wywołanym obecnością neowaskularyzacji podsiatkówkowej - CNV (central neovascularisation).
Jednym z czynników odpowiedzialnych za wystąpienie wysiękowej formy
AMD jest białko VEGFA, odpowiedzialne za wzrost nowych nieprawidłowych
naczyń krwionośnych, z których przeciek powoduje rozwarstwienie siatkówki,
zniszczenie fotoreceptorów i uszkodzenie widzenia centralnego. Etiologia choroby nie jest całkowicie poznana. W etiopatogenezie AMD bierze udział wiele
czynników. Najważniejszym z nich jest wiek, pomiędzy 50-65 rokiem życia
choruje 25 % populacji, następnie płeć, u kobiet ryzyko wystąpienia jest większe. Ważne są uwarunkowania genetyczne, wykazano, iż ryzyko wystąpienia
AMD u krewnych osoby chorującej, jest 20 krotnie wyższe. Palenie papierosów
5 krotnie zwiększa ryzyko wystąpienia AMD. Choroby serca i układu krążenia
powodują zaburzenia przepływu krwi w tkankach oka i sprzyjają rozwojowo
AMD. Otyłość powoduje obniżenie poziomu karotenoidów-luteiny i zeaksantyny, substancji, które wymieniają wolne rodniki tlenowe. Nadmierna ekspozycja
na słońce, a szczególnie promieniowanie UV, wpływa uszkadzająco na komórki
nabłonka barwnikowego i doprowadza do przyspieszenia uszkodzenia siatkówki zmysłowej. Niedostateczna podaż antyoksydantów, nadmierne spożywanie
18
alkoholu, pokarmów bogatych w nasycone kwasy tłuszczowe i cholesterol,
sprzyja powstawaniu wolnych rodników tlenowych uszkadzających siatkówkę. Diagnostyka AMD obejmuje badanie ostrości wzroku na tablicach Snellena
i EDTRS, badanie poczucia kontrastu na tablicach Peli Robsona, biomikroskopie, test Amslera, mikroperymeytrie, angiografię fluoresceinową (AF), indocjaninową (ICG) oraz optyczną tomografię siatkówki (OCT).
Jak leczyć AMD ?
Leczenie suchego AMD sprowadza się do monitorowania przebiegu choroby
i jej spowalniania poprzez stosowanie preparatów bogatych w antyoksydanty,
do których zaliczamy witaminę C, E, cynk, miedź, selen oraz glutation. Karotenoidy, luteina i zeaksantyna to barwniki naturalne występujące w plamce żółtej,
działają jako filtr promieniowania UV oraz silny antyoksydant. Udowodniono,
że wielonienasycone kwasy tłuszczowe omega 3, a zwłaszcza DHA, znacząco
obniżają ryzyko rozwoju AMD. Ważna jest zmiana stylu życia; zaprzestanie palenia, obniżenie wagi, unikanie nadmiernej ekspozycji na słońce. Konieczne są
regularne okulistyczne badania kontrolne. W postaci wysiękowej AMD, dostępne są 3 zarejestrowane leki. Lucentis jest przeciwciałem przeciwko VEGF-A,
zatrzymuje dalsze uszkodzenie oka, może cofnąć powstałe wcześniej zmiany.
Jest podawany w postaci zastrzyków do wnętrza oka (iniekcje doszklistkowe),
co 4 tygodnie przez 3 miesiące, następnie w przypadkach pogorszenia widzenia. U 70 % pacjentów powoduje zachowanie, a nawet poprawę widzenia, wymaga jednak powtarzalnego stosowania. Avastin, nie został zarejestrowany do
stosowania w leczeniu AMD. Część okulistów stosuje go w wysiękowej postaci
AMD ze względu na zbliżone działanie do Lucentisu i znacznie niższą cenę.
Jest dopuszczony do stosowania w leczeniu nowotworów piersi i jelita grubego.
Visudyne - lek zarejestrowany do terapii wysiękowej postaci AMD. Zastosowany dotychczas u 700 tys. pacjentów. Posiada unikalny mechanizm działania,
zamyka przeciekające naczynia krwionośne odpowiedzialne za zmiany wysiękowe postaci AMD. Visudynę stosuje się w terapii fotodynamicznej PDT-Photodynamic Therapy. Jest podawana do żyły przedramienia w dawce obliczonej
indywidualnie dla pacjenta. Następnie aktywowany jest wiązką światła lasera
diodowego o długości fali 689 nm, którego ognisko obejmuje błonę podsiatkówkową co powoduje uszkodzenie śródbłonka patologicznych naczyń i ich
zamknięcie.
W Gabinecie Zabiegowym wykonuje się:
- drobne zabiegi okulistyczne na aparacie
ochronnym oka, płukanie kanalików łzowych
u niemowląt do 6 miesiąca życia (lek. med. Marcin Zbiegieni), badanie okulistyczne noworodków
poddawanych fototerapii w przebiegu żółtaczki
poporodowej (zdj. dotyczy tego badania). Praca
w wielozadaniowej specjalistycznej przychodni
nie byłaby możliwa bez dobrze wykształconego i zaangażowanego zespołu pielęgniarek, do którego należą: Mieczysława Kiziak, Barbara Poleszczuk, Iwona Babczyszyn, Jadwiga Gózdź, Sylwia Radzik, Irena Nowak, Brygida Mika.
Dzięki wiedzy i wielkiemu doświadczeniu potrafią znakomicie i w pełni profesjonalnie funkcjonować w każdej z wymienionych powyżej poradni.
19
Publiczny Samodzielny Zakład Opieki Zdrowotnej
Wojewódzkie Centrum Medyczne
45-418 Opole, Al. W. Witosa 26
e-mail: [email protected] www.wcm.opole.pl
Redaktor Naczelny „wcm.opole.pl” - Wiesław Duda, e-mail: [email protected]
Sekretariat Dyrektora (0-77) 45 20 745, 54 13 745, fax (0-77) 45 20 123
Kancelaria (0-77) 45 20 124, 54 13 124
Informacja dla pacjentów (0-77) 45 20 711, 54 13 711, (0-77) 45 79 067
Rejestracja Główna (0-77) 45 20 111, 54 13 111
Skład i druk: Eurocent, 45-049 Opole, ul. Dwernickiego 4, tel. 077 44 10 777, [email protected]
Ostatnia str. okładki: dr Bożena Karolakowska-Lach
20

październik 2009

Transkrypt

Podobne dokumenty