Instytutu Szk³a, Ceramiki Materiałów Ogniotrwa³ych i Budowlanych
Transkrypt
Instytutu Szk³a, Ceramiki Materiałów Ogniotrwa³ych i Budowlanych
PRACE Instytutu Szk³a, Ceramiki Materia³ów Ogniotrwa³ych i Budowlanych Scientific Works of Institute of Glass, Ceramics Refractory and Construction Materials Nr 3 ISSN 1899-3230 Rok II Warszawa–Opole 2009 SEBASTIAN ÆWIK RENATA JASKÓ£A Wykorzystanie odpadów budowlanych grupy 17 z recyklingu !"#$%&'( )*+,-).) /#!. 0!1)/2)3!"),!.-! )32!3+, 4&3),'!.$56 , %"!7&8 9)%).!.) %'!/$:-%!57- 01)3.-( 0 ")02)"0;30(.-(* <-.-/#"! =")3),-/%! , /2"!,-( %!#!')1& )32!3+, 0 3.-! >? ,"0(@.-! >AAB "8 C"0(3/#!,-).) 50$..-%- ,2D$,!7;5( .! *)E'-,)@F 0,-G%/0(.-! /#)2.-! ,#+".(1) ,$%)"0$/H #!.-! )32!3+,8 I!%) 2"0$%D!3 0!1)/2)3!"),!.-! )32!3+, 4&3),'!.$56 )2-/!.) /2)/+4 0!1)/2)3!"),!.-! )32!3+, 0 "(%)./#"&%57- .!,-("056.3")1),$568 9)%).!.) )5(.$ /#!.& ,$%)"0$/#!.-! )32!3+, 4&3),'!.$56 , ,)7(,+30#,-( )2)'/%-*8 1. Wstêp Wraz z powstawaniem, a zw³aszcza starzeniem siê obiektów budowlanych pojawia siê problem zagospodarowania odpadów budowlanych powsta³ych w trakcie wznoszenia lub rozbiórki obiektu budowlanego. W Unii Europejskiej stan zanieczyszczenia œrodowiska przez przemys³ budowlany szacuje siê na 180 mln t odpadów rocznie. Wiêkszoœæ – ok. 72% – gromadzona jest na sk³adowiskach, co stanowi 125 mln t. Najwiêcej odpadów generuj¹ Niemcy, w nastêpnej kolejnoœci plasuj¹ siê: Wielka Brytania, Francja oraz W³ochy. W Japonii przemys³ budowlany wytwarza ok. 37 mln t rocznie betonu rozbiórkowego i iloœæ ta bêdzie wzrastaæ. Sposób zagospodarowania odpadów budowlanych w poszczególnych krajach Europy Zachodniej jest ró¿ny. W Hiszpanii oraz Luksemburgu recykling odpadów budowlanych wynosi ok. 10%, podczas gdy we W³oszech i Irlandii to ok. 55%, w Austrii – 70%, w Niemczech, Danii i Holandii siêga 90%. Ró¿nice te wynikaj¹ z ró¿nego poziomu œwiadomoœci ekologicznej spo³eczeñstw, posiadanej infrastruktury i poziomu technologii, a tak¿e krajowej legislacji oraz definicji odpadów przyjêtej w poszczególnych krajach [1]. !" #$%&' ($)*+*,* -./01' 23"14#/#' 1*3"#1056 7!$#8*"610+9: # ;,<86=1$+9: 6 >1").16#3' 7<<.#10 ($%+$#3"## 1*3"#10863?' @"893)863? # A"8<86#)/1 6 7B8=,& !" #$%&' ($)*+*,* -./01' 23"14#/#' 1*3"#1056 7!$#8*"610+9: # ;,<86=1$+9: 6 >1").16#3' 7<<.#10 ($%+$#3"## 1*3"#10863?' @"893)863? # A"8<86#)/1 6 7B8=,& !" #$%&#'(&) *+(,- .$)&'& /&#,01& 2. Charakterystyka odpadów budowlanych i ich podzia³ Odpady budowlane klasyfikuje siê zgodnie z rozporz¹dzeniem Ministra Œrodowiska w sprawie katalogu odpadów z dnia 27 wrzeœnia 2001 r. Wymienione s¹ one w grupie 17 – „odpady z budowy, remontów i demonta¿u obiektów budowlanych oraz infrastruktury (w³¹czaj¹c glebê i ziemiê z terenów zanieczyszczonych)”. W grupie tej znajduj¹ siê takie odpady, jak: • odpady materia³ów i elementów budowlanych oraz drogowych (np. beton, p³yty, ceg³y, ceramika) – kod 1701; • odpady drewna, szk³a oraz tworzyw sztucznych (np. pozosta³oœci materia³ów stosowanych do wytwarzania drzwi, okien i mebloœcianek) – kod 1702; • odpady asfaltów, smó³ oraz produktów smo³owych (np. pozosta³oœci materia³ów izolacji przeciwwilgociowych i pokryæ dachowych) – kod 1703; • odpady i z³omy metaliczne oraz stopów metali (np. pozosta³oœci z instalacji sanitarnych oraz elektrycznych, stali zbrojeniowej oraz œlusarki budowlanej) – kod 1704; • gleba i ziemia (w³¹czaj¹c glebê i ziemiê z terenów mocno zanieczyszczonych oraz urobek z pog³êbiania) – kod 1705; • materia³y izolacyjne oraz materia³y konstrukcyjne zawieraj¹ce azbest (np. izolacje cieplne, a tak¿e przeciwdŸwiêkowe) – kod 1706; • materia³y konstrukcyjne maj¹ce w swym sk³adzie gips – kod 1708; • inne odpady z budowy, remontu i demonta¿u obiektów budowlanych – kod 1709 [2]. Wymienione odpady, okreœlane jako budowlane, pomimo ¿e zosta³y umieszczone w wydzielonej grupie odpadów przemys³owych, wystêpuj¹ nierzadko równie¿ w strumieniu odpadów komunalnych. Z ostatnich badañ wynika, ¿e w Polsce w du¿ych aglomeracjach miejskich odpady budowlane kierowane na sk³adowiska odpadów komunalnych stanowi¹ blisko 10–30% ogólnej masy odpadów komunalnych [6]. Oszacowanie iloœci powstaj¹cych odpadów opiera siê g³ównie na metodach wskaŸnikowych. Szacunkowa iloœæ odpadów rozbiórkowych i budowlanych wytwarzanych na jednego mieszkañca miasta wynosi ok. 40–50 kg/rok. S¹ to g³ównie odpady powsta³e w wyniku budowy i remontów gospodarstw domowych, obiektów u¿ytecznoœci publicznej, us³ugowych oraz przemys³owych. Ponadto, powstaje ok. 20% odpadów pochodz¹cych z remontów i budowy w poszczególnych sektorach gospodarki [3]. !"#$%!&'()*+ #,-(,. /0,# 1()!23 4$0-! 56 % $+2!"1*)40 578 Odpady budowlane stanowi¹ bardzo cenny surowiec wtórny. Ich g³ównym iloœciowo sk³adnikiem jest gruz betonowy, ceglany oraz ceramiczny. Materia³y te po prostym przetworzeniu s¹ pe³nowartoœciowym kruszywem budowlanym, mog¹cym znaleŸæ zastosowanie zarówno przy produkcji materia³ów elementów budowlanych, jak i podczas budowy nowych obiektów budowlanych i dróg. Do grupy odpadów budowlanych, które obecnie mog¹ byæ w pe³ni wykorzystane wprost lub po prostym przetworzeniu nale¿¹ [6]: • gruz budowlany (ceglany, betonowy), • odpady metali ¿elaznych, • odpady metali kolorowych, • szk³o budowlane, • jednorodne odpady tworzyw sztucznych, • opakowania – palety trwale niezanieczyszczone, • grunty i ziemia z terenów niezanieczyszczonych. 3. Stan wykorzystania odpadów budowlanych W krajach Unii Europejskiej rocznie œrednio 28% odpadów budowlanych jest zagospodarowywanych, a 72%, czyli blisko 130 mln Mg, trafia na sk³adowiska [6]. Wymaga to przyk³adowo corocznego budowania sk³adowiska o g³êbokoœci ok. 10 m. W Polsce w 2006 r. iloœæ odpadów budowlanych wynosi³a 2457,30 tys. Mg/rok [9]. Odpady z wyburzeñ i remontów obiektów budowlanych s¹ wykorzystywane do nastêpuj¹cych prostych prac in¿ynieryjnych [6]: • przygotowania placu budowy, • niwelacji terenu (wype³nienia zag³êbieñ, niecek, wyrobisk, itp.), • formowanie warstwy inertnej na sk³adowiskach odpadów komunalnych, • utwardzanie placów budowy i dróg technologicznych. Iloœæ zagospodarowanych w ten sposób odpadów wynosi 50% ca³kowitej masy wytworzonego gruzu rozbiórkowego, z czego ok. 20–25% z nich znajduje zastosowanie nieprzemys³owe, 5–10% w celach przemys³owych (np. produkcja kruszyw), a ponad 20% deponowane jest na sk³adowiskach odpadów przemys³owych, ok. 10% wywozi siê na sk³adowiska odpadów komunalnych, gdzie przyjmowane s¹ bardzo niechêtnie, przy czym op³aty za zdeponowanie odpadów budowlanych s¹ bardzo zró¿nicowane i relatywnie wysokie. Obecnie przemys³owe stosowanie tych odpadów polega w wiêkszoœci przypadków na ich wykorzystaniu w miejscu powstawania przez przedsiêbiorstwa bu- !" #$%&#'(&) *+(,- .$)&'& /&#,01& dowlane lub przetwarzaniu na kruszywa w nielicznych zak³adach specjalistycznych. Odpady po oczyszczeniu zostaj¹ posortowane, pokruszone na odpowiednie frakcje, a nastêpnie wykorzystane jako kruszywo w sposób okreœlony ju¿ w projekcie inwestycji. Tak spo¿ytkowane s¹ odpady z wyburzeñ powstaj¹ce przy przygotowaniu terenów pod du¿e supermarkety, np. w: Katowicach, Gliwicach, D¹browie Górniczej, Miko³owie, itp. [6]. Brak systemowych rozwi¹zañ powoduje, ¿e poszczególne gminy rozwi¹zuj¹ problem zagospodarowania odpadów na swój sposób, ograniczaj¹c siê w wiêkszoœci do wyznaczania terenu na sk³adowanie lub gospodarcze wykorzystanie gruzu budowlanego. Taki kierunek dzia³ania mo¿na nazwaæ ukryt¹ form¹ sk³adowania [6]. Rozwój gospodarczy kraju, wzrost œwiadomoœci ekologicznej spo³eczeñstwa oraz wzglêdy ekonomiczne wymuszaj¹ na przemyœle budowlanym poszukiwanie sposobów zagospodarowania odpadów budowlanych. Badania prowadzone w du¿ych aglomeracjach miejskich wykaza³y, ¿e rocznie w Polsce wytwarzanych jest ok. 3,5 mln t odpadów budowlanych, które trafiaj¹ na sk³adowiska. W masie tej jednak nie uwzglêdniono materia³ów, które nie zosta³y zg³oszone przez indywidualne podmioty. Trafiaj¹ one zwykle na „dzikie” wysypiska lub w inne przypadkowe miejsca sk³adowania. Coraz czêœciej zamiast zabudowy nowych terenów wykorzystuje siê istniej¹ce obszary zurbanizowane. S¹ to tereny ze zdegradowan¹, nieprzydatn¹ zabudow¹ przemys³ow¹. Obiekty przemys³owe to g³ównie ró¿nego typu konstrukcje ¿elbetowe, które z uwagi na zastosowany materia³ s¹ bardzo trudne do likwidacji metodami tradycyjnymi. Jednoczeœnie s¹ to najlepsze Ÿród³a pozyskiwania dobrego jakoœciowo surowca jako kruszywa do betonów. Wykorzystuj¹c miejscowe Ÿród³a surowca wtórnego, mo¿na znacznie obni¿yæ koszty niwelacji terenu pod przysz³¹ zabudowê i wykorzystaæ powsta³e kruszywo do wykonania podbudów posadzek nowo powstaj¹cych hal i parkingów [7]. W ka¿dym z wymienionych przypadków powstaj¹ oszczêdnoœci z ograniczenia wywozu i sk³adowania odpadowych materia³ów pochodz¹cych z likwidacji obiektów oraz z przywozu nowych kruszyw na miejsce budowy. Materia³ pochodz¹cy z recyklingu materia³ów budowlanych mo¿e i powinien byæ u¿ywany do budowy dróg lokalnych o nawierzchniach utwardzonych, poniewa¿ doskonale siê on zagêszcza, tworz¹c stabiln¹, a zarazem przepuszczaj¹c¹ wodê warstwê nawierzchni. Niemal wszêdzie w kraju istniej¹ mo¿liwoœci pozyskania surowców do przetwarzania i ponownego wykorzystania. Barier¹ jest jednak brak odpowiedniego zaplecza logistycznego oraz systemu gromadzenia, magazynowania i przerobu odpadów pochodz¹cych z budownictwa [7]. O mo¿liwoœci zwiêkszenia stopnia wtórnego wykorzystania odpadów decyduje przede wszystkim w³aœciwe stosowanie instrumentów technicznych i organizacyjnych. !"#$%!&'()*+ #,-(,. /0,# 1()!23 4$0-! 56 % $+2!"1*)40 577 Do czynników zwiêkszaj¹cych stopieñ wtórnego wykorzystania mo¿na zaliczyæ: • wprowadzenie kwalifikowanych prac rozbiórkowych, to jest wczeœniejszej selekcji materia³ów; • zapewnienie wysokiej jakoœci surowców wtórnych przez œcis³e przestrzeganie technologii przetwarzania oraz powszechne stosowanie kontroli jakoœci; • obowi¹zek dotrzymania przepisów o wykorzystaniu surowców wtórnych w dzia³alnoœci budowlanej; • szersze stosowanie technologii segregacji oraz oczyszczania w celu eliminacji zanieczyszczeñ, które pogarszaj¹ jakoœæ materia³ów wtórnych; • poszukiwanie nowych rynków zbytu dla materia³ów masowych, jak ceg³y, gruzu czy drewna oraz zwiêkszone wykorzystanie istniej¹cego potencja³u [10]. 4. Ocena stanu wykorzystania odpadów budowlanych w województwie opolskim Wed³ug szacunków opartych o nak³ady inwestycyjne przyjmuje siê, ¿e w województwie opolskim wytwarza siê œredniorocznie ok. 150 000 Mg odpadów budowlanych [8]. Podstawowym Ÿród³em tych odpadów s¹ inwestycje budowlane (remonty i demonta¿ obiektów) oraz modernizacja infrastruktury drogowej. Klasyfikacjê odpadów i sposoby ich zagospodarowania (z grupy 17) w 2006 r. na terenie Opolskiego przedstawiono w tabeli 1. !"#$%&'"()" & *"+,#-,."/,0"1&2 ,.-".30 45.,0!"1$(6 789 &'(!') (*'+,-() %. &'(!') /)0/*,1*2# &'1)34 *'(!'5/ &'(!') -26#314*'$6/6!2# (*1! 347!'*/!26#8 @ @ %=% @ %99=9 @ @ %9%=% %. 9% ::; .%<=. >? %%9=% %. 9: % ?%.=< %:;=? %. 9; . ?A>=< % ;99=A %. 9> BB 9:B=> % :B>=% %. 9? ?< ?:B=: %. :B;=9 %. 9B ; %9:=< >%=9 %. 9A : <;<=< % ?:%=< &+57#8 +,-(! %. ;B; ;:?=> BB B:>=> @ 1 /)7CD1#26#8 *'(!'5/E %. 9B 9% @ 8!0#,6!7) 61*$!D)F2# 1!/6#,!FCD# !1"#30= %. 9B 9; @ 8!0#,6!7) 61*$!D)F2# 1!/6#,!FCD# 3-"30!2DF# 26#"#1(6#D12#= !"#$! % &'(!') -26#314*'$6/6!2# (,1#1 347!'*/!26# %A %>%=% %<%=B % <<:=9 @ B %>9=: ;.?=> % 9.9=9 :< .A9=; !" #$%&#'(&) *+(,- .$)&'& /&#,01& ! "# "$ % &'()*+',- ./01(*2.3-40) 5'6+)*'473) '58)1(9 Jak wynika z tabeli 1 zaledwie 20% wytworzonych odpadów polega odzyskowi. Zwraca uwagê wyraŸna rozbie¿noœæ pomiêdzy zinwentaryzowan¹ iloœci¹ wytworzonych odpadów a iloœci¹ szacowan¹ na podstawie wielkoœci inwestycji. Wœród odpadów wytworzonych z grupy 17 01 a¿ 216 171,05 Mg (czyli 60% wszystkich odpadów) stanowi³y te powsta³e podczas rozbiórki jednego du¿ego obiektu przemys³owego: cementowni w Strzelcach Opolskich. Po odjêciu wartoœci strumienia z rozbiórki cementowni uwidacznia siê, ¿e przeciêtny roczny strumieñ to ok. 150 000 Mg, co odpowiada w przybli¿eniu szacowanym wy¿ej wartoœciom. :'8);' < !"#$%"&' ()$*#( $+,"+-% ./+$%)"&0#1 ( 2"3 !('2&0#1 %4 &"356,/78#0#1 9:-+'; <=> ='5' >?@ A'0) 5 ?BC@ D8)5 E/6+)*53F0+ 6/4)6GH5(6' /E/;1.+)I/J A'0) 5 KBC@ L1(';)0+' 6,'10) @1('()350+) E*5-4M(/ NOIP NOIP NOIP NOIP NOIP "< S<SRT SU <T<R" <T """ Q#Q Q<$RSV < # """ W S! """ Q#Q Q<$RS D6 (-& < # """ 5 +03-H)0(';0)4 */58+G*.+J Podstaw¹ wyliczeñ iloœci odpadów budowlanych i mas ziemnych by³y nak³ady inwestycyjne w gospodarce narodowej. WskaŸnik ten zosta³ wyliczony dla powiatu opolskiego ziemskiego, gdzie jest dobrze udokumentowana iloœæ odpadów budowlanych i mas ziemnych na podstawie sprawozdania powiatowego, a nastêpnie rozszerzony na resztê województwa opolskiego. Obliczony wskaŸnik wyniós³ 422 Mg na 1 mln z³ nak³adów inwestycyjnych. Przy nak³adach inwestycyjnych w województwie opolskim wynosz¹cych w 2006 r. 303 mln z³, oszacowana iloœæ odpadów wynosi ok. 128 000 Mg. Wartoœæ ta koreluje z danymi z SPGO (Sprawozdania z realizacji powiatowych planów gospodarki odpadami), KPGO (Krajowego Programu Gospodarki Odpadami) oraz WSO (Wojewódzkiego Systemu Odpadowego) [8]. 5. Rekonstrukcja nawierzchni drogowych jako forma recyklingu prowadz¹ca do zagospodarowania odpadów Coraz wiêksze uznanie w œrodowisku zdobywa rekonstrukcja nawierzchni poprzez recykling istniej¹cych bitumicznych mas drogowych. Jest to bardzo do- !"#$%!&'()*+ #,-(,. /0,# 1()!23 4$0-! 56 % $+2!"1*)40 576 bry sposób na pozbycie siê problemu odpadów z remontów dróg powsta³ych przy zrywaniu nawierzchni drogowych i k³adzeniu nowych. W zwi¹zku z rozwojem urz¹dzeñ do recyklingu coraz powszechniejszy staje siê tzw. recykling na miejscu. Wprowadzenie skomputeryzowanego sprzêtu pozwala na prowadzenie prac drogowych na miejscu, przy zachowaniu œcis³ej kontroli jakoœci sortowanego kruszywa oraz powsta³ej mieszanki. Metody recyklingu bitumicznych mas drogowych maj¹ wiele zalet, gdy¿ pozwalaj¹ ponownie wykorzystaæ materia³y zniszczonej nawierzchni mineralnobitumicznej, które przestaj¹ byæ uci¹¿liwym odpadem. Ponadto przy sprawnej organizacji i odpowiednim sprzêcie w krótkim czasie mo¿na dokonaæ remontu znacz¹cych powierzchni drogowych [4]. Metoda rekonstrukcji dróg polega w wiêkszoœci przypadków na recyklingu mas mineralno-bitumicznych wraz z g³êbok¹ stabilizacj¹ pod³o¿a (40–50 cm). Wykorzystuje siê przy tym nie tylko materia³y nawierzchni górnej, ale tak¿e warstwy podbudowy t³uczniowej, a nawet pod³o¿a. Od wielu lat w krajach zachodnich, a od kilku tak¿e w Polsce bêd¹cy w dyspozycji firm drogowych sprzêt pozwala za jednym przejazdem rozdrobniæ mineralno-bitumiczne materia³y i wymieszaæ je ze œrodkami scalaj¹cymi (np. z cementem 2–3% i dodatkiem spoiwa jonowymiennego). Wykonana na miejscu mieszanka poddana procesom fizykochemicznym zamieniana jest w monolityczn¹, jednorodn¹, w miarê elastyczn¹, odporn¹ na przenikanie wody i dzia³anie mrozu masê, stanowi¹c¹ doskona³¹ warstwê podbudowy zasadniczej. Mo¿na wykorzystaæ j¹ do ograniczonego ruchu ju¿ na drugi dzieñ [4]. Tak wiêc z materia³ów zniszczonej nawierzchni betonowo-asfaltowej i s³abej podbudowy zanieczyszczonej nawet gruntem pod³o¿a (np. glin¹), mo¿na uzyskaæ warstwê o w³aœciwoœciach bardzo trwa³ej i odpornej na spêkania i koleinowanie podbudowy. Tworzy ona skuteczn¹ przeponê pomiêdzy dolnymi s³abymi warstwami pod³o¿a a ostateczn¹ nawierzchni¹ i stwarza warunki do lepszego rozk³adu obci¹¿eñ dla ruchu drogowego. Na wykonanej w ten sposób warstwie mo¿na po kilku dniach bezpoœrednio u³o¿yæ warstwê œcieraln¹ lub te¿ odpowiedni¹ warstwê wi¹¿¹c¹ i œcieraln¹. W rezultacie osi¹ga siê drogê o znacznie lepszych parametrach, ni¿ kosztowne i uci¹¿liwe w realizacji tradycyjne rozwi¹zania [4]. Metoda ta jest wielk¹ szans¹ skutecznej rekonstrukcji strukturalnie zniszczonych dróg o nawierzchniach mineralno-bitumicznych. W kraju jest wiele firm, które wdro¿y³y ju¿ tê now¹ technologiê prowadzenia robót. Posiadaj¹ specjalistyczny sprzêt i za³ogê przygotowan¹ do realizacji zadañ remontowych wed³ug tych rozwi¹zañ. Inne oczekuj¹ odpowiednich zleceñ, aby móc siê przestawiæ na nowoczesne technologie. By zapewniæ lepsz¹ trwa³oœæ remontowanej nawierzchni, nale¿y wyeliminowaæ mo¿liwoœæ wyst¹pienia koleinowania i wysadzin. Trzeba równie¿ obni¿yæ ko- !" #$%&#'(&) *+(,- .$)&'& /&#,01& szty utrzymania nawierzchni dróg. Dziêki przeprowadzaniu recyklingu starych nawierzchni drogowych nie trzeba bêdzie budowaæ drogi od podstaw i uniknie siê powstawania ogromnej iloœci odpadów z rozbiórki starych nawierzchni dro- !"# 7# -"!.8,*6 , /0+9,8,3+"2+ 5-/0'1.01 :+/ 5'&6&)!"4 ;<= !"# $# %&'()*+*,- '-.&*/0'1."2, *+),-'3"4*, 5'&6&)-2 gowych. Widoczne na rycinie 1 deformacje lub ubytki górnej nawierzchni dróg, uzupe³nia siê miejscowo lub przykrywa kolejn¹ warstw¹ mineralno-bitumiczn¹ [4]. Widoczny efekt zastosowania nowatorskiej technologii, g³êbokiego recyklingu w porównaniu z tradycyjnie rozebran¹ nawierzchni¹ i wymienion¹ podbudow¹ t³uczniow¹ (prawa strona fotografii) przedstawiono na rycinie 2 [4]. !"#$%!&'()*+ #,-(,. /0,# 1()!23 4$0-! 56 % $+2!"1*)40 578 Mo¿na wiêc stwierdziæ, ¿e brak dostatecznych iloœci kruszyw i terenów do sk³adowania odpadów drogowych, a tak¿e korzyœci ekonomiczne i ekologiczne, to g³ówne czynniki stymuluj¹ce rozwój recyklingu materia³ów drogowych. 6. Podsumowanie Nieznaczna czêœæ odpadów budowlanych jest poddawana dalszej przeróbce na kruszywa budowlane, drogowe, do utwardzania powierzchni lub niwelacji terenu. Osi¹gniêcie za³o¿onego celu w zakresie wykorzystania odpadów z budowy, remontów i rozbiórki obiektów budowlanych oraz infrastruktury drogowej wymaga: 1. Opracowania metody w³aœciwego, selektywnego zbierania poszczególnych rodzajów odpadów budowlanych – wytwórcy odpadu (firmy budowlane, remontowe, rozbiórkowe, osoby prywatne prowadz¹ce prace budowlano-remontowe) powinni ju¿ na placu budowy magazynowaæ w oddzielnych miejscach wstêpnie posegregowane odpady budowlane. Pozwoli to na selektywne wywo¿enie ich do zak³adu odzysku i unieszkodliwiania oraz na sk³adowiska. Odpady wytwarzane w gospodarstwach domowych powinny byæ selektywnie odbierane przez przedsiêbiorców komunalnych lub przewo¿one do podmiotów zajmuj¹cych siê ich odzyskiem. Istotnym dzia³aniem mog¹ tu byæ objazdowe akcje zbierania (odbierania) tego typu odpadów, o których wczeœniej bêdzie siê informowaæ mieszkañców. 2. Rozbudowy infrastruktury technicznej przetwarzania, odzysku lub unieszkodliwiania odpadów budowlanych – aktualnie wiêkszoœæ odpadów z grupy 17 jest sk³adowana na sk³adowiskach, a tylko czêœæ jest odzyskiwana. Niezbêdne jest zwiêkszenie wykorzystywania tych odpadów w procesach odzysku, prowadzone to bêdzie w instalacjach wyposa¿onych w linie do przekszta³cania gruzu budowlanego. Odzyskiem i unieszkodliwianiem odpadów powinny zajmowaæ siê specjalistyczne firmy usytuowane w pobli¿u lub na terenie sk³adowisk odpadów, wyposa¿one w mobilne urz¹dzenia (kruszarki, przesiewacze wibracyjne), które bêd¹ mog³y przetwarzaæ odpady w miejscu ich wytworzenia. Otrzymany materia³ bêdzie wykorzystywany do celów budowlanych oraz do rekultywacji obszarów zdegradowanych, w tym sk³adowisk odpadów, a tak¿e jako warstwa interna. 3. Prowadzenia sta³ej kontroli bran¿y budowlanej w aspekcie oceny rodzajów i ewidencji iloœci powstaj¹cych odpadów oraz zakresu odzysku i unieszkodliwiania, z uwagi na to, ¿e du¿a czêœæ odpadów nie jest ewidencjonowana i trafia poza kontrol¹ do œrodowiska. 4. Budowy w województwie opolskim nowoczesnej instalacji do przetwarzania odpadów z grupy 17. !" #$%&#'(&) *+(,- .$)&'& /&#,01& Literatura !" # $ % & $ ' ( ) * +,- . / ' * 0 ) * +,- !"#$%&'( )*+!,&*-./ 0123/%*'#"4 ,350&.,$3/#"4 - 12304)5*678 9::;- 6< !!, 9" 2$%=$<%>?%36*3 +*6*(@</ A<$?$'*()/ ' (=</'*3 )/@/5$7B $?=/?C' % ?6*/ 9D '<%3E6*/ 9::!F%G % 9::! <, 6< !!9- =$%, !9:H, I" ''',3)$=$<@/5,JK,*6@3<*/" L!:,!9,9::MN, ;" O B ) $ ' ( ) * P,- 6 73851$&/*'&* ,35/&95*'&* 5*"&8$*:9"!(3 8&; /;5-* ,!)3'+./ - 1+/7/%46 QB@$(@</?48 9::I- 6< 9 ''',36R@30S=$5/6?,0$KT3@=T/<@B)B59,=S=", <32,;"5'&$ (38732*,$& 327*2*)& = +!3> ,&* & 7,*$+#$*- Y4?/'6*0@'$ .3*?35 Z [<%4'30)*- .=, % $,$,- Y/<(%/'/ 9::I, U" O * 5 * @ 3 ' ( ) * V,O,- W / < ? @ 5 3 X,- + / < 3 ) #,- <328+*/# 325#8$1? ,!"#$%&'(1 & 1'&!85$32%&/&*'&* 327*2./- Y4?/'6*0@'$ 1\<*/?/8- O4@$K 9::U, H" [ < % 4 ' / < ( ) / 2,- # $ @ $ ' ( ) * Y,- D" ''',/]*4(,=5T=)T*6?3^,=S=_<`/<@4)B54a*? `UDMb" L!:,!9,9::MN, M" <,3(,*) @"4,3'# A,323/&8$* 63:!/.25+/* @73%8$&!(3 '* %*+* BCCD=BCEC 5 7!,87!$+#/9 23 ,3$1 BCEF- P/<%>? Y$c3'C?%@'/ d=$5()*37$- d=$53 9::D, b" . * 3 c / e,- Q)@B/564 (@/6 * 6*3%]f?63 ?%*/&/6*/ '4%6/0%$63 ' =5/6/0S 7$(=$?/<)* $?=/?/K* ' [$5(03 S@@=gTT5*?3<,*3@B,)/@$'*03,=5T/)@B/5T[$5h6*3Kh(3KT.*3c/h<3J3</@,=?J" L!:,!9,9::MN, !:" # $ E 0 * / 6 $ ' ( ) * V,- V / ( ) C & / 2,- P/7$(=$?/<$'/6*3 6/ ?<$?%3 <304)5*67B $?=/?C' ]B?$'5/640S- =</0/ (@/@B@$'/ MTH!IT. 9::M <, !"# $%#& '(%) *!&#$# +# ),-# !"# !$%!& !'# () *+,-$,&' .!/ # 0! #1,!-/ '12 34 )1(0 1#565-,&' ,7 89:;<=> ?8@ A>>7 B;@<C@@ <D7B;:;D7 AC;=B;7E F8@:> G8:>9;8=@ G878E>G>7: ;7 DC9 <DC7:9H2 ?>9> ?8@ A>>7 8<?;>I>B <=8@@;J;<8:;D7 8<<D9B87<> :D >7I;K 9D7G>7:L@ G;7;@:>9 9>EC=8:;D7 ;7 MC>@:;D7 F8@:> G8:>9;8=L@ <8:8=DE J9DG B8H N4 DJ />O:>GA>9 NPP32 ?>9> ?8@ A>>7 @?DF7 J8<:D9@ ?8I> 87 >JJ><: D7 OD@K @;A;=;:H :D ;7<9>8@> B>E9>> DJ @><D7B89H :8Q> 8BI87:8E> DJ AC;=B;7E F8@:>@2 !@ 87 >R8GO=> DJ AC;=B;7E F8@:> G8:>9;8=@ G878E>G>7: S F8@:> G8:>9;8=@ J9DG F8H 9>O8;9@T ?8@ A>>7 @?DF7 F8@:> G8:>9;8=@ J9DG O8I>G>7:L@ 9><D7K @:9C<:;D72 ?>9> ?8@ A>>7 8<?;>I>B >@:;G8:;D7 DJ <D7B;:;D7 AC;=B;7E F8@:> G8:>9;8=@ ;7 O9DI;7<> DOD=@Q;>T UD=87B2