zobacz
Transkrypt
zobacz
Alina Wnuk N i e z a p o m n i a n e p o w i e ś c i i i c h a u t o r k i Ten tekst nie ma wyłącznie charakteru nostalgicznego, którego zresztą nie da się do kooca uniknąd. Artykuł stawia sobie za cel przypomnienie powieści trzech pisarek, bardzo popularnych i znanych w latach sześddziesiątych i siedemdziesiątych XX wieku. Niestety, trochę już dzisiaj zapomnianych: Ireny Jurgielewiczowej1, Krystyny Siesickiej2 i Marii Ziółkowskiej3, którym jednak pokolenie Polaków w średnim wieku, dawniejsi czytelnicy, zawdzięczają niezapomniane wrażenia estetyczne. Nadal na uwagę zasługują takie utwory, jak: Wszystko inaczej Jurgielewiczowej, Zapach rumianku, Zapałka na zakręcie Siesickiej, Kocha, lubi, szanuje… Ziółkowskiej. Są to powieści, do których wraca się wiele razy. Dobrze byłoby więc, żeby polskie biblioteki posiadały je w swoim księgozbiorze. Niech będą pewną przeciwwagą dla wszechobecnej literatury fantasy. Chodzi przecież o to, aby pokazad, zwłaszcza młodemu czytelnikowi, że literatura polska ma różne odcienie. Słońce, przyjaźń, optymizm, nadzieja, rodzina, miłośd – to słowa kojarzące się z lekturą tych powieści. Ktoś może powiedzied, że te książki były takie „dziewczyoskie” i sentymentalne, ale naprawdę podobały się nastolatkom sprzed czterdziestu – trzydziestu lat. Pisarki poruszały na przykład problemy, o których nie wypadało rozmawiad ze swoimi rodzicami. Z wypiekami na twarzy przeżywało się przygody bohaterów, ich problemy rodzinne i szkolne, pierwsze sympatie, zauroczenie, a nawet miłośd. Dzisiaj o tych sprawach nie mówi się takim językiem – subtelnie, zwyczajnie, skromnie. Postawy bohaterów stawały się bliskie, motywy ich działania były zrozumiałe, miały bowiem doprowadzid do zwycięstwa dobra nad złem. Problemy bohaterów z powieści Zapałka na zakręcie, Zapach rumianku Wszystko inaczej, Kocha, lubi, szanuje… Zdarzało się, że tak jak Marcin z powieści Siesickiej Zapałka na zakręcie, mieli konflikt z prawem, ale nie stawali się z tego powodu negatywnym „wzorem” dla nikogo, jak to dzisiaj się dzieje, lecz dążyli do zmiany swojego postępowania, mogąc liczyd na pomoc przyjaciół, rodziny, szkoły, milicji. Czytelnik identyfikował się z ich problemami, wierząc, że wszystko skooczy się dobrze. Nikt z nich nie był do kooca doskonały, ale w rezultacie potrafili dokonywad właściwych wyborów i prawidłowo kierowad swoim życiem. Powieści dla młodzieży dobrze spełniały swoją rolę wychowawczą. Złe działania bohaterów wywoływały naszą negację, dobre – akceptację. Wydarzenia i sytuacje opowiedziane przez autorki, były czytelne, życiowe, ludzkie. Majka, bohaterka powieści Wszystko inaczej, musiała przez wakacje przygotowywad się do poprawki z geografii. Michał, mieszkający od niedawna w tym samym bloku, postanowił jej pomóc, ale on również miał zmartwienie. Był przekonany, że mama już go nie kocha, ponieważ wyszła drugi raz za mąż i jego zdaniem przestał się liczyd w jej życiu. Sytuacja została jednak szczęśliwie wyjaśniona, Michał uwierzył w niezmienne i szczere uczucie swojej mamy. 1 I. Jurgielewiczowa, Ten obcy, Inna?, Wszystko inaczej. K. Siesicka, Jezioro Osobliwości, Beethoven i dżins, Zapałka na zakręcie, Zapach rumianku, Być babim latem. 3 M. Ziółkowska, Ostatnie wagary, dziwna jesteś, Karolino, Uczniowie pana Lindego, Kocha, lubi, szanuje. 2 1 Relacje dzieci i rodziców to częsty temat tych powieści. W Zapałce na zakręcie czy w Kocha, lubi, szanuje… wychowaniem córek zajmują się tylko mamy, ojcowie odeszli, założyli nowe rodziny, żyjąc nowymi problemami. Z kolei we Wszystko inaczej i w Zapachu rumianku Majka i Katarzyna znajdują się w dobrej sytuacji, ponieważ czują opiekę i pomocną dłoo mamy i taty. Młody czytelnik poznawał w tych utworach różne modele rodziny, czyli takie, jakie spotyka się w życiu. Pozytywny stosunek do nauki – to kolejny ważny problem prezentowanych powieści. Plany na przyszłośd, wiara w sukces, studia, zainteresowania artystyczne, jakie miała, np. Katarzyna z książki Siesickiej, działały budująco na czytelnika. Dobre uczennice, dobrzy uczniowie – to wzorce osobowe pojawiające się w tych powieściach tak, jak: Oleoka z Kocha, lubi, szanuje… czy Michał z Wszystko inaczej albo Mada z Zapałki na zakręcie. Ci młodzi ludzie wierzyli, że dzięki nauce i wykształceniu ich życie stanie się lepsze, ciekawsze, dostatnie, a przez to łatwiejsze. Szkoda, że takiej gorącej wiary nie ma dzisiaj. Polska lat sześddziesiątych z uczuciem w tle Zmieniły się również realia polityczne i ekonomiczne w Polsce w porównaniu z latami sześddziesiątymi, przedstawianymi w powieściach. Panowały wtedy skromne warunki życia, występowały trudności materialne, zwłaszcza w rodzinach niepełnych, gdzie dzieci były wychowywane wyłącznie przez matki (Zapałka na zakręcie, Kocha, lubi, szanuje…). Spotykało się też tych bardziej zamożnych, jak rodzina Marcina z Zapałki na zakręcie czy rodzice Katarzyny z Zapachu rumianku– artyści, mama – aktorka, tata – krytyk filmowy i teatralny. Miejscem akcji są wsie, małe miasteczka, ale także Warszawa. Czytelnik wędruje z bohaterami po różnych zakątkach Polski, a nawet odwiedza Węgry w powieści Kocha, lubi, szanuje… W tamtych czasach żyło się prosto i zwyczajnie i tak żyją bohaterowie tych książek. Pojawia się w nich świeży, romantyczny wątek miłosny, może bardziej zauroczenie, sympatia między dwojgiem młodych ludzi. Czytelnik z zainteresowaniem śledzi rozwój uczucia między Katarzyną a Rafałem (Zapach rumianku), Madą a Marcinem (Zapałka na zakręcie), Majką a Michałem (Wszystko inaczej), Oleoką a Wiktorem (Kocha, lubi, szanuje..). O uczuciu łączącym bohaterów czytało się z ogromnymi emocjami, ciesząc się, że między tymi pięknymi, mądrymi dziewczętami i wspaniałymi chłopcami wszystko szczęśliwie się w koocu wyjaśniło i ułożyło. W dzisiejszych czasach brakuje takiego świeżego, ciepłego przedstawienia uczucia młodych ludzi. Powieści tych znakomitych pisarek zasługują na godne miejsce w bibliotece, ponieważ są wyjątkowe ze względu na swoją wartośd artystyczną, poznawczą i wychowawczą. Język narracji, opisy przyrody, otoczenia i postaci przeplatają się z dialogami, prowadzonymi przez bohaterów w języku potocznym. Prezentowane książki przedstawiają w sposób niezwykle interesujący polskie realia lat sześddziesiątych m.in. modę, sposób spędzania wolnego czasu, zainteresowania młodych ludzi, życie codzienne Polaków, rodzinne i zawodowe, wygląd dużych miast i prowincjonalnych miasteczek. Ilekrod pragnie się wrócid do tamtych lat i nastrojów, powinno się sięgnąd do dzieł Jurgielewiczowej, Siesickiej i Ziółkowskiej, ponieważ ich powieści tak naprawdę nic się nie zestarzały. Opowiadają bowiem o tym wszystkim, co może przydarzyd się człowiekowi w życiu. 2