6. instrumenty i narzędzia wdrażania programu

Transkrypt

Program ochrony rodowiska dla miasta Kielce
6.
INSTRUMENTY I NARZ DZIA WDRA ANIA PROGRAMU
6.1. Wprowadzenie
Realizacja celów d ugo-, rednio- i krótkookresowych okre lonych w Programie ochrony
rodowiska (Program) ordynowanej wspó pracy mi#dzy wszystkimi instytucjami/jednostkami
zaanga%owanymi w sprawy ochrony rodowiska jak równie% umiej#tnego stosowania ró%nych
instrumentów pomocnych w zarz&dzaniu ochron& rodowiska.
W rozdziale przedstawiono ogólnie zasady zarz&dzania rodowiskiem na szczeblu gminnym
z uwzgl#dnieniem kompetencji miasta na prawach powiatu. Wdro%enie niektórych dzia a*,
w znacznej mierze zale%y od umiej#tnego stosowania instrumentów polityki ekologicznej,
wspó pracy w adz miasta z Wojewod& jako przedstawicielem administracji rz&dowej
w województwie, Marsza kiem, s&siednimi gminami, powiatami, podmiotami gospodarczymi,
instytucjami finansowymi, organizacjami pozarz&dowymi, itd.. Poszczególne jednostki, maj&c
swobod# dzia ania w ramach posiadanych kompetencji i zgodnie z obowi&zuj&cym prawem,
powinny uczestniczy- w realizacji Programu ochrony rodowiska poprzez cis & wspó prac#
i wspólne ponoszenie kosztów wdra%ania programu. Mówi&c o wspó pracy nale%y tak%e pami#tao wspó pracy wewn#trznej tzn. pomi#dzy poszczególnymi Wydzia ami i Referatami Urz#du Miasta
Kielce.
Zarz&dzanie ochron& rodowiska w znacznej mierze realizowane b#dzie poprzez Program.
6.2. Strategia stosowania instrumentów polityki ekologicznej
Obecnie wszelkie dzia ania na rzecz ochrony rodowiska s& realizowane g ównie przy
pomocy instrumentów ekonomiczno-prawnych. W trakcie wdra%ania i realizacji Programu ochrony
rodowiska przewiduje si# wykorzystanie szeregu innych instrumentów takich jak instrumenty
spo eczne i strukturalne. Preferowane b#d& dobrowolne dzia ania podejmowane przez grupy
zadaniowe przy stymulacyjnej roli w adz miasta. Poszczególne rodzaje instrumentów s& ci le ze
sob& powi&zane, co przedstawiono poni%ej na rys. 6.1.
Rys. 6.1.
Rodzaje instrumentów polityki ekologicznej
Instrumenty prawne
Instrumenty
strukturalne
Instrumenty ekonomiczne
Instrumenty spo eczne
Mo%liwo ci korzystania przez miasto z instrumentów s& w cis ym zwi&zku z kompetencjami, jakie
posiadaj& organy miasta na prawach powiatu (Rada Miejska, Prezydent).
197
6.2.1. Instrumenty prawno-ekonomiczne
Z punktu widzenia realizacji programu ochrony rodowiska obie grupy instrumentów s&
jednakowo istotne, a zintegrowane ich wykorzystanie jest warunkiem efektywnego i skutecznego
wdra%ania programu.
Rys. 6.2.
Struktura instrumentów prawno-ekonomicznych w Polsce
Instrumenty realizacji
programu
Instrumenty prawne
Instrumenty ekonomiczne
Instrumenty motywacyjnosankcyjne
Op aty
Kary
pieni ne
Instrumenty inne ....
Instrumenty zasilania
Subwencje
Dotacje
Ulgi i zwolnienia
podatkowe
Kredyty
preferencyjne
6.2.1.1. Instrumenty prawne
W polskim prawie ochrony rodowiska, w najbardziej ogólnym uj#ciu, mo%na wyró%nicztery nast#puj&ce warstwy regulacji prawnej.
• Konstytucja RP z 2 kwietnia 1997 roku (warstwa regulacji prawnych o charakterze
nadrz#dnym w stosunku do pozosta ych sk adników porz&dku prawnego), która:
– uznaje zasad# zrównowa%onego rozwoju za podstaw# dzia a* w dziedzinie ochrony
rodowiska (art. 5),
– dopuszcza ograniczenie konstytucyjnych wolno ci i praw, ze wzgl#du na konieczno ochrony rodowiska (art. 31 ust. 2),
– nak ada na w adze publiczne obowi&zek zapobiegania negatywnym dla zdrowia
skutkom degradacji rodowiska (art. 68 ust. 4),
– zobowi&zuje w adze publiczne do prowadzenia polityki zapewniaj&cej bezpiecze*stwo
ekologiczne wspó czesnemu i przysz ym pokoleniom (art. 74 ust. 1, 2 i 4),
– przyznaje ka%demu prawo do informacji o stanie i ochronie rodowiska oraz ustanawia
obowi&zek dba o ci o stan rodowiska art. 74 ust. 3
– uznaje zasad# odpowiedzialno ci za spowodowanie pogorszenia stanu rodowiska (art. 86);
• ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony 3rodowiska (warstwa
kompleksowych regulacji prawnych) w której poj#cie ochrony rodowiska oznacza
podj#cie lub zaniechanie dzia a*, umo%liwiaj&cych zachowanie lub przywrócenie
równowagi przyrodniczej. Ochrona ta wyra%a si# w szczególno ci:
– w racjonalnym kszta towaniu rodowiska i gospodarowaniu jego zasobami zgodnie
z zasad& zrównowa%onego rozwoju,
– w przeciwdzia aniu zanieczyszczeniom,
– w przywracaniu elementów przyrodniczych do stanu w a ciwego;
198
•
•
przepisy szczególne, do których odsy5a ustawa Prawo ochrony 3rodowiska (trzecia
warstwa). Sk adaj& si# na ni& liczne akty prawne rangi ustawowej (ustawy, dekrety,
rozporz&dzenia), reguluj&ce szczegó owo te dziedziny ochrony rodowiska, dla których
ustawa ustala tylko zasady ogólne.
normy prawne sozologiczne, znajduj&ce si# w licznych aktach prawnych rangi ustawowej,
np. w przepisach ustawy o ruchu drogowym, w przepisach prawa budowlanego, itp.
(czwarta warstwa regulacji prawnej). W aktach tych zagadnienia ochrony rodowiska
regulowane s& przy rozwi&zywaniu innych problemów technicznych, organizacyjnych lub
gospodarczych.
Instrumenty prawne s& pomocne przy:
• definiowaniu poj#- „ekologiczne” – „nieekologiczne”, co uwarunkowane jest okre leniem
norm rodowiskowych;
• wymuszaniu dzia a* w sytuacjach, gdy z uwagi na bezpiecze*stwo nie mo%na podmiotom
gospodarczym pozostawi- wolnego wyboru,
• wymuszaniu dzia a*, które s& bardzo po%&dane, a z powodu braku ich ekonomicznej
op acalno ci (np. w krótkim okresie) instrumenty ekonomiczne nie s& w stanie
zagwarantowa- realizacji.
Do instrumentów prawnych stosowanych w Polsce nale%& m.in.:
• normy emisji i imisji,
• normy okre laj&ce zasady prowadzenia dzia alno ci gospodarczej, które po rednio mog&
by- pro lub antyekologiczne,
• przepisy okre laj&ce uzyskanie koncesji na prowadzenie okre lonych typów dzia alno ci
(np. pozwolenia wodno – prawne, koncesje na poszukiwanie lub rozpoznawanie z ó%
kopalin, koncesje na wydobywanie kopalin ze z ó%),
• przepisy nakazuj&ce uwzgl#dnienie wymogów ochrony rodowiska:
– przy projektowaniu, budowie, utrzymywaniu obiektów budowlanych,
– przy wydawaniu decyzji o pozwoleniu na budow# (Ustawa Prawo budowlane z dnia
7 lipca 1994 r., Dz. U. z 1994 r. nr 89, poz. 414 z pó@niejszymi zmianami),
• przepisy reguluj&ce przeprowadzenie procedury ocen oddzia ywania na rodowisko
planowanych przedsi#wzi#- mog&cych oddzia ywa- na jego stan (Ustawa z dnia
27 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony rodowiska, Dz. U. z 2001 r. nr 62 poz. 627 z pó@n.
zmianami),
• przyj#cie zasad ekorozwoju jako kryterium zagospodarowania terenów (Ustawa z dnia
27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, Dz. U. z 2003 r. nr 80,
poz. 717)
• na o%enie na samorz&dy terytorialne obowi&zku realizacji wymogów rodowiskowych,
• urz#dowego wykazu odpadów niebezpiecznych.
Rozpocz#ta z dniem 1 stycznia 1999 roku reforma ustrojowa pa*stwa wprowadzi a
trójstopniowy system dzia ania samorz&du terytorialnego: województwo, powiat (tak%e miasto na
prawach powiatu) oraz gmina (tak%e miejska). Specyficzn& pozycj# posiadaj& w a nie miasta na
prawach powiatu (tzw. powiaty grodzkie), które wykonuj& równocze nie zadania gminy i powiatu
pod wzgl#dem ustrojowym, b#d&ce jednak gminami. Prezydent Kielc wype nia tak%e zadania
Starosty, w tym i te z zakresu administracji rz&dowej (np. zwierzchnictwo nad Policj& i Stra%&
Po%arn&, zarz&dzanie nieruchomo ciami Skarbu Pa*stwa). Poni%ej przedstawiono niektóre
kompetencje i zadania Prezydenta oraz Rady Miejskiej w odniesieniu do miasta Kielce, wynikaj&ce
z nast#puj&cych aktów prawnych:
• Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony rodowiska (Dz. U. z 2001 r. nr 62 poz.
627 z pó@niejszymi zmianami),
199
• Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz. U. z 2001 r. nr 62, poz. 628
z pó@niejszymi zmianami),
• Ustawa z dnia 27 lipca 2001 r. o wprowadzeniu ustawy – Prawo ochrony rodowiska,
ustawa o odpadach oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. z 2001 nr 100, poz. 1085
z pó@niejszymi zmianami),
• Ustawa z dnia 16 pa@dziernika 1991 r. o ochronie przyrody (Dz. U. z 2001 r. nr 99, poz.
1079 z pó@niejszymi zmianami)
• Ustawa z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (Dz. U. z 2001 r. nr 115, poz. 1229 z
pó@niejszymi zmianami).
• Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U.
z 2003 r. nr 80, poz. 717),
• Ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorz&dzie powiatowym (Dz. U. z 2001 r. nr 142,
poz. 1592 z pó@niejszymi zmianami),
• Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorz&dzie gminnym (Dz. U. z 2001 r. nr 142, poz.
1591 z pó@niejszymi zmianami),
• Ustawa z dnia 13 wrze nia 1996 r. o utrzymaniu porz&dku i czysto ci w gminie (Dz. U. nr
132, poz. 622 z pó@niejszymi zmianami)
• Rozporz&dzenie Ministra Brodowiska z dnia 14 pa@dziernika 2002 r. w sprawie
szczegó owych wymaga*, jakim powinien odpowiada- program ochrony rodowiska
przed ha asem (Dz. U. z 2002 r. nr 179, poz. 1498),
• Rozporz&dzenie Ministra Brodowiska z dnia 5 lipca 2002 r. w sprawie szczegó owych
wymaga*, jakim powinny odpowiada- programy ochrony powietrza (Dz. U. z 2002 r. nr
115, poz. 1003).
W za &czniku Nr 9 przedstawiono zakres obowi&zków dla organów administracji
samorz&dowej szczebla powiatowego i gminnego, wynikaj&cych z obowi&zuj&cych aktów
prawnych z zakresu ochrony rodowiska.
W systemie polskiego prawa ochrony rodowiska, do - szeroko korzysta si# z instrumentów
nakazowych, przede wszystkim w formie ró%norakich decyzji administracyjnych. W ród nich
wyró%ni- mo%na jako najwa%niejsze tzw. „pozwolenia ekologiczne”, które w rzeczywisto ci
przybieraj& ró%ne nazwy (np. decyzje, pozwolenia, uzgodnienia, zezwolenia, pozwolenia
zintegrowane).
Jak przedstawiono wy%ej kompetencje organów gminy w zakresie wydawania decyzji dotycz&
g ównie:
• warunków zabudowy i zagospodarowania terenu,
• pozwole* na budow# przedsi#wzi#- mog&cych znacz&co oddzia ywa- na rodowisko,
• odpadów,
• gospodarki wodno- ciekowej,
• zagospodarowania przestrzennego.
Ze wszystkich dokumentów planistycznych tylko miejscowe plany zagospodarowania
przestrzennego maj& rang# obowi&zuj&cego powszechnie przepisu prawa miejscowego. Mo%na
powiedzie-, %e wszelkie plany, strategie i programy formu owane na wszystkich szczeblach
podzia u kraju, maj& tylko wtedy szans# realizacji, je%eli znajduj& odzwierciedlenie w konkretnym
planie miejscowym zagospodarowania przestrzennego, a ka%da decyzja administracyjna sprzeczna
z planem jest niewa%na.
Poprzez system pozwole* mo%na bezpo rednio wp ywa- na ochron# rodowiska, realizowan&
zw aszcza w zak adach przemys owych. W adze miasta Kielce (kompetencje powiatu grodzkiego)
mog& w pewnym stopniu ingerowa- w dzia alno - zak adów przemys owych, poniewa% prezydent
wydaje decyzje dotycz&ce np. wprowadzania do powietrza substancji zanieczyszczaj&cych lub
200
zobowi&zania do podj#cia dzia a* maj&cych na celu usuni#cie przyczyn szkodliwego oddzia ywania
na rodowisko.
Na szczególn& uwag# zas uguje wzmocnienie relacji i wp ywu organów samorz&dowych na
dzia ania Inspekcji Ochrony Brodowiska, a tak%e przyznanie odpowiednich uprawnie* kontrolnych
organom samorz&dowym - co od dawna by o postulowane przez rodowiska samorz&dowe: rada
powiatu (tutaj Rada Miejska) i sejmik województwa przynajmniej raz do roku b#d& rozpatrywa y
informacje w a ciwego inspektora o stanie rodowiska na obszarze województwa, a na %&danie rady
miejskiej/gminy, rady powiatu lub sejmiku województwa informacj# tak& w a ciwy inspektor
ochrony rodowiska obowi&zany b#dzie sk ada- w ka%dym czasie. W przypadkach bezpo redniego
zagro%enia rodowiska starosta, wójt, burmistrz (tutaj prezydent miasta) b#dzie móg wydaw a ciwemu organowi IOB polecenie podj#cia dzia a* zmierzaj&cych do usuni#cia zagro%enia.
6.2.1.2. Instrumenty ekonomiczne
Instrumenty ekonomiczne to narz#dzia finansowe, które po rednio oddzia uj& na ceny
(podatki, op aty) lub kszta tuj& ceny w sposób bezpo redni (op aty us ugowe). Nale%& do narz#dzi
regulacji po redniej i zajmuj& szczególne miejsce w systemie zarz&dzania rodowiskiem.
Ich zadaniem powinno by- inspirowanie podmiotów gospodarczych do oszcz#dnego
korzystania z zasobów walorów rodowiska, eliminowanie z rynku produktów, których
wytwarzanie lub u%ytkowanie jest uci&%liwe dla rodowiska, internalizowanie kosztów
zewn#trznych oddzia ywania procesów produkcyjnych na rodowisko oraz gromadzenie rodków
finansowych na przedsi#wzi#cia ochronne.
Instrumenty ekonomiczne umo%liwiaj& nak adanie dodatkowych obci&%e* finansowych
(op aty, kary) b&d@ wspieranie dzia alno ci ochronnej podmiotów gospodarczych
zanieczyszczaj&cych rodowisko. Dzia ania takie wp ywaj& bezpo rednio na poziom wyniku
finansowego osi&ganego przez jednostki gospodarcze. Wysoko - obci&%e* jest ci le uzale%niona
od poziomu dokonywanej emisji oraz od szkodliwo ci emitowanych substancji. Ograniczenie
emisji zanieczyszcze* przez podmioty gospodarcze automatycznie powoduje zmniejszenie obci&%e*
finansowych, ponoszonych przez te jednostki.
Rynkowy charakter gospodarki sprawia, %e podmiotom gospodaruj&cym pozostawia si#
ca kowit& swobod# wyboru w zakresie podj#cia lub zaniechania dzia a* proekologicznych, w
zale%no ci od ich indywidualnej op acalno ci. Brak reakcji podmiotów na stwarzane bod@ce
finansowe nie jest jednak po%&dany. Dowodzi niew a ciwego okre lenia poziomu obci&%e*
finansowych nak adanych na podmioty gospodarcze z tytu u emisji zanieczyszcze*.
Przepisy prawne w ochronie rodowiska w Polsce, a w tym wprowadzaj&ce instrumenty
ekonomiczne, tworz& w g ównej mierze trzy ustawy: ustawa Prawo ochrony rodowiska, ustawa
Prawo wodne oraz ustawa o odpadach. Jako rodek s u%&cy ochronie rodowiska powy%sze ustawy
wprowadzi y normy w korzystaniu ze rodowiska, zwane potocznie „pozwoleniami na korzystanie
ze rodowiska”.
Dla podmiotów gospodarczych oznacza to konieczno - uzyskiwania tych pozwole*
w zakresie wprowadzania do rodowiska ró%nego rodzaju zanieczyszcze*, ale przy spe nianiu
okre lonych warunków, co do ilo ci i rodzaju tych zanieczyszcze*. Warunki te ustalane s&
decyzjami w a ciwych organów administracji.
Ponadto jako jeden z mechanizmów ochrony rodowiska ustawy te wprowadzaj& instrumenty
ekonomiczne. Nale%& do nich przede wszystkim:
• op aty za korzystanie ze rodowiska i wprowadzanie w nim zmian, zwane potocznie
op atami ekologicznymi,
• kary za naruszanie ustalanych w decyzjach, wymaga* ochrony rodowiska, zwane potocznie
karami ekologicznymi,
201
•
instrumenty finansowania ochrony rodowiska, tj. dotacje oraz preferencyjne po%yczki
i kredyty dla przedsi#wzi#- z zakresu ochrony rodowiska ze rodków uzyskiwanych z op at
i kar ekologicznych.
W ochronie rodowiska w Polsce wykorzystywane s& tak%e jako instrumenty ekonomiczne,
op aty za korzystanie z walorów przyrodniczych (np. op aty klimatyczne lub op aty za wej cie do
parków narodowych), ulgi i zwolnienia podatkowe czy ulgi i zwolnienia celne, cho- znaczenie ich
w ochronie rodowiska nie jest a% tak istotne jak wymienionych powy%ej instrumentów.
1. Op5aty ekologiczne - ponoszone s& przez korzystaj&cych ze rodowiska pomimo, %e ich
dzia ania w tym zakresie s& zgodne z prawem. Jest to bowiem niejako zap ata za to
korzystanie, za zanieczyszczanie rodowiska i jego zmienianie.
Podmioty gospodarcze ponosz& op aty ekologiczne przede wszystkim za:
• wprowadzanie zanieczyszcze* do powietrza,
• pobór wody stanowi&cej w asno - pa*stwa,
• wprowadzanie cieków do wód stanowi&cych w asno - pa*stwa lub do ziemi,
• sk adowanie odpadów,
• usuwanie drzew lub krzewów.
S& to podstawowe op aty ekologiczne, z którymi z regu y maj& do czynienia wszystkie
podmioty gospodarcze korzystaj&ce ze rodowiska, cho- za op aty ekologiczne uznaje si#
tak%e op aty za prowadzenie dzia alno ci górniczej (op aty koncesyjne i eksploatacyjne za
wydobywanie kopalin – wynikaj&ce z ustawy Prawo geologiczne i górnicze), op aty za
korzystanie z wód i urz&dze* wodnych stanowi&cych w asno - pa*stwa do celów %eglugi
i sp ywu oraz za wydobywanie z tych wód %wiru, piasku i kamienia (wynikaj&ce z ustawy
Prawo wodne).
Do podstawowych op at stosowanych w Polsce nale%& równie% typowo rynkowe instrumenty
ekonomiczne takie jak ekologiczne op aty produktowe i depozyty, obci&%aj&ce produkty
uci&%liwe dla rodowiska, u%ytkowane w sposób masowy. Zosta y one wprowadzone
w styczniu 2002 r. Op aty produktowe odnosz& si# do niemal wszystkich opakowa*,
akumulatorów niklowo – kadmowych, ogniw i baterii galwanicznych, olejów smarowych,
lamp wy adowczych, opon oraz urz&dze* ch odniczych i klimatyzacyjnych zawieraj&cych
substancje zubo%aj&ce warstw# ozonow&. Natomiast op ata depozytowa zosta a wprowadzona
w odniesieniu do akumulatorów o owiowych.
Stanowi& klasyczny przyk ad upowszechnienia zasady „zanieczyszczaj&cy p aci”, a prócz
stymulowania proekologicznych zachowa* podmiotów gospodarczych i ca ego spo ecze*stwa
s& istotnym @ród em finansowania ochrony rodowiska w Polsce, poprzez zasilanie funduszy
ekologicznych.
Przez ekologiczne op aty produktowe rozumie si# pewne obci&%enia finansowe doliczane do
cen produktów, które wykorzystywane w sposób masowy i rozproszony, stanowi& bardzo
du%& uci&%liwo - dla rodowiska w fazie produkcji, konsumpcji lub poprodukcyjnego
sk adowania. To dodatkowe obci&%enie cen tych produktów nale%y traktowa- jako specjaln&
op at# ekologiczn&, p acon& przez konsumentów, zanieczyszczaj&cych w ten sposób
rodowisko, z którego dochody przeznaczane s& na pokrycie cz# ci kosztów ochrony
rodowiska. Celem op at produktowych jest te% ograniczenie zu%ycia produktów ekologicznie
uci&%liwych i stymulowanie substytucji produktami ekologicznie „czystszymi”.
Natomiast przez depozyty ekologiczne nale%y rozumie- pewne obci&%enia finansowe
doliczane do ceny ekologicznie niebezpiecznych produktów, podlegaj&ce jednak zwrotowi
w momencie przekazania produktu do recyklingu, neutralizacji lub w a ciwego, pod
wzgl#dem ekologicznym, sk adowania poprodukcyjnego. G ównym celem zastosowania
depozytów ekologicznych jest, przede wszystkim stymulowanie ekologicznie bezpiecznego
sk adowania oraz mo%liwo - ponownego u%ycia. Op aty produktowe i depozyty ekologiczne
202
s& bardzo wa%nym, z punktu widzenia realizacji zasady „zanieczyszczaj&cy p aci”,
uzupe nieniem systemu op at emisyjnych w Polsce.
1. Kary ekologiczne
Administracyjne kary pieni#%ne zosta y ustalone przede wszystkim dla ponadnormatywnych
emisji zanieczyszcze*. W przeciwie*stwie do op at, obci&%aj&cych koszty produkcji, kary s&
uiszczane z dochodu po opodatkowaniu i tym samym s& instrumentem o silniejszym od op at
oddzia ywaniu bod@cowym.
Kary ekologiczne za naruszanie wymaga* ochrony rodowiska, czyli za przekroczenia
ustalonych decyzjami norm korzystania ze rodowiska nak adane s& przez wojewódzkich
inspektorów ochrony rodowiska.
Zgodnie z art. 298 ustawy Prawo ochrony rodowiska administracyjne kary pieni#%ne
wymierzane s& za:
• przekroczenie okre lonych w pozwoleniach ilo ci lub rodzaju gazów lub py ów
wprowadzanych do powietrza,
• przekroczenie okre lonych w pozwoleniach ilo ci, stanu lub sk adu cieków,
• przekroczenie okre lonej w pozwoleniach na pobór wód ilo ci pobranej wody,
• naruszenie warunków decyzji zatwierdzaj&cej instrukcj# eksploatacji sk adowiska
odpadów albo decyzji okre laj&cej miejsce i sposób magazynowania odpadów,
wymaganych przepisami ustawy o odpadach, co do rodzaju i sposobów sk adowania lub
magazynowania odpadów,
• przekroczenie okre lonych w pozwoleniach poziomów ha asu.
Ponadto odr#bne przypadki i zasady ponoszenia administracyjnych kar pieni#%nych okre laj&
przepisy ustawy o ochronie przyrody, ustawy Prawo geologiczne i górnicze oraz innych ustaw
(art. 273, ust. 3 ustawy Prawo ochrony rodowiska). Przyk adowo ustawa o ochronie przyrody
(art. 47k) okre la kary pieni#%ne, które mog& by- wymierzane za:
• zniszczenie terenów zieleni albo drzew lub krzewów powodowane niew a ciwym
wykonywaniem robót ziemnych lub wykorzystywaniem sprz#tu mechanicznego albo
urz&dze* technicznych oraz zastosowaniem rodków chemicznych w sposób szkodliwy
dla ro linno ci,
• usuwanie drzew lub krzewów bez wymaganego zezwolenia,
• zniszczenie spowodowane niew a ciw& piel#gnacj& terenów zieleni, zadrzewie*, drzew
lub krzewów.
W wy%ej wymienionych przypadkach kar# pieni#%n& wymierza wójt, burmistrz albo prezydent
miasta.
3. Zwolnienia, ulgi i zró7nicowania podatkowe
Ulgi podatkowe s& specyficzn& grup& instrumentów zasilania, a z racji swego przeznaczenia
maj& charakter ukrytej subwencji. Podatki stanowi& podstawowe @ród o dochodów
bud%etowych, z tych te% wzgl#dów pa*stwo i samorz&dy lokalne niech#tnie wprowadzaj&
system ulg b&d@ zwolnie* podatkowych, zmniejszaj&cych ich dochody.
Wyst#puj&ce w polskiej gospodarce instrumenty ekonomiczne, takie jak zró%nicowania
podatkowe nie mia y dotychczas du%ego wp ywu na realizowanie inwestycji ekologicznych
i zmiany zachowa* spo ecze*stwa. Instrumenty te w wi#kszo ci przypadków nie by y
ustanawiane z my l& o ochronie rodowiska, tote% dotyczy y jej w ograniczonym zakresie.
Mo%liwo - odliczania wydatków inwestycyjnych na ochron# rodowiska od podstawy
naliczania podatku dochodowego wi&za a si# z ogólnymi przepisami w tym zakresie i nie
mia a charakteru preferencyjnego.
Pewne oddzia ywanie bod@cowe dotyczy podatku akcyzowego wprowadzonego dla paliw
p ynnych. Jest on bowiem nieco ni%szy dla:
• benzyny bezo owiowej,
203
•
•
niezasiarczonych olejów: nap#dowego i opa owego,
olejów: nap#dowego i smarowego, wytwarzanych z udzia em komponentów
uzyskiwanych z regeneracji olejów zu%ytych,
• biopaliw opartych na wykorzystaniu biomasy, w szczególno ci ro lin uprawnych.
Dopiero ustawa o odpadach wprowadzi a bardzo istotne zmiany w ustawach o podatku
dochodowym od osób fizycznych oraz od osób prawnych, ustanawiaj&c analogiczne w obu
tych ustawach zwolnienia i ulgi inwestycyjne dla podmiotów gospodarczych,
wykorzystuj&cych odpady w procesie produkcji oraz prowadz&cych dzia alno - w zakresie
zbiórki, skupu i segregacji odpadów.
4. Rynki emisji
W latach 70. w USA wprowadzono instrument o nazwie rynki emisji, który sta si# tam
jednym z podstawowych narz#dzi realizacji polityki ekologicznej. Warunkiem jego
stosowania jest obj#cie systemu w asno ci elementów rodowiska przyrodniczego,
a w szczególno ci jego zdolno ci absorpcyjnych. Praktyczne stosowanie rynków emisji
polega na okre laniu przez instytucje pa*stwowe globalnej wielko ci zanieczyszcze*, jakie
mog& by- wyemitowane na okre lonym obszarze, w okre lonym przedziale czasu, a nast#pnie
rozdysponowywanie tej wielko ci pomi#dzy podmioty gospodarcze dzia aj&ce w tym
obszarze. Podmioty te mog& dokonywa- emisji zanieczyszcze* w zakresie okre lonym przez
przyznane im pozwolenia. Przekroczenie limitu w sposób jednoznaczny wi&%e si#
z konieczno ci& zaprzestania prowadzenia dzia alno ci. Przy wykorzystaniu limitów emisji
rozwój podmiotu, zwi#kszenie produkcji mo%e nast&pi- po uprzednim wprowadzeniu
inwestycji ograniczaj&cych emisj#, b&d@ po odkupieniu praw emisji od innych podmiotów,
które poprzez inwestycje lub ograniczenie poziomu produkcji uzyska y wolne jednostki
emisji. Cena tych jednostek kszta towana jest w wyniku gry rynkowej, a o jej poziomie
decyduje rzadko - wyst#powania. Przyj#cie takich rozwi&za* prawnych sprawi, i%
proekologiczna dzia alno - inwestycyjna jest prowadzona jedynie przez podmioty, dla
których jest relatywnie najta*sza. Podmioty, dla których koszty inwestycji s& wysokie,
dokonuj& zakupu praw emisji na rynku wtórnym.
W Unii Europejskiej dyrektywa w sprawie handlu emisjami zacznie obowi&zywa- od
1 stycznia 2005 roku i obejmie wszystkie kraje cz onkowskie, w tym tak%e Polsk#. W naszym
kraju trwaj& ju% przygotowania do wprowadzenia unijnej dyrektywy, a tak%e innych
mechanizmów handlu emisjami, które przewiduje Protokó z Kioto do ramowej Konwencji
Klimatycznej. Zadania zwi&zane z handlem emisjami zosta y umieszczone w II Polityce
Ekologicznej Pa*stwa, w obszarze zada* przewidzianych do wdro%enia w horyzoncie krótko
– i redniookresowym. Aby ca y proces wdra%ania zosta zako*czony w 2005 roku niezb#dne
jest przygotowanie wszelkich podstaw prawnych. Prace nad systemem handlu emisjami
podzielono na 3 etapy. Pierwszy (zako*czony w 2002 roku) obejmowa analiz#
dotychczasowych opracowa* i propozycji krajowych, analiz# rozwi&za* stosowanych ju%
w kilku krajach, analiz# prawodawstwa unijnego, dotychczasowego i planowanego, analiz#
skutków ekonomicznych, opracowanie za o%e* do programu redukcji emisji. Etap II
(01.2003÷12.2003) po wi#cony jest opracowywaniu systemu zbywalnych uprawnie* emisji
od strony technicznej i praktycznej (m.in. ustalenie listy uczestników rynku, limitów
startowych emisji oraz pocz&tkowego przydzia u zbywalnych uprawnie*). Etap III
(02.2004÷05.2004) to czas na opracowanie niezb#dnych regulacji prawnych do wdro%enia
systemu wraz z symulacj& skutków funkcjonowania tego systemu dla wybranych sektorów
przemys u.
5. Pozosta5e instrumenty finansowe
W znacznie mniejszym zakresie ni% w krajach wysoko rozwini#tych stosowany jest w Polsce
depozyt lub inaczej kaucja. Funkcjonuje obecnie tylko w odniesieniu do standardowych,
204
wielokrotnego u%ytku szklanych opakowa* do napojów ch odz&cych, niektórych napojów
alkoholowych i mietany, jak równie% du%ych plastikowych opakowa* wielokrotnego u%ytku
do napojów ch odz&cych. Systemy depozytowe maj& na celu ograniczenie negatywnego
oddzia ywania produktów i procesów produkcyjnych na rodowisko. Stawki depozytów
kszta tuj& si# w granicach od 5% do 18% ceny rynkowej produktu dla opakowa* szklanych
oraz oko o 30 % ceny produktu dla opakowa* plastikowych.
W polskim systemie finansowania inwestycji ekologicznych wyst#puj& tak%e subwencje.
Jednak ich znaczenie dla realizacji celów polityki ochrony rodowiska jest ograniczone.
Wynika to z faktu, i% subwencjonowanie inwestycji w dziedzinie ochrony rodowiska odbywa
si# g ównie za po rednictwem funduszy w formie dotacji i po7yczek preferencyjnych.
Po7yczki te charakteryzuj& si# nie tylko nisk& stop& oprocentowania, ale tak%e stosunkowo
d ugim okresem karencji i sp aty d ugu. Istnieje mo%liwo - cz# ciowego umorzenia po%yczki
w przypadku terminowego i zgodnego z zamierzeniami uko*czenia inwestycji ochronnych.
Brodki gromadzone na funduszach ochrony rodowiska wykorzystywane s& równie% na
pokrywanie dop at do kredytów preferencyjnych udzielanych przez BOB S.A. Rozszerza to
znacznie mo%liwo - uzyskania dofinansowania na inwestycje proekologiczne w Polsce.
Wa%nym @ród em finansowania inwestycji staj& si# kredyty bankowe, które s& sp acane ze
rodków w asnych przedsi#biorstw. Kredyty inwestycyjne na finansowanie przedsi#wzi#w dziedzinie ochrony rodowiska mog& uzyska- przedsi#biorstwa gospodaruj&ce efektywnie.
Jako kryterium oceny zdolno ci kredytowej przyjmuje si# wynik finansowy zapewniaj&cy
wyp acalno -, to jest zwrot kredytu wraz z odsetkami.
Przedsi#biorstwa oprócz kredytów bankowych i po%yczek stosuj&, w celu uzyskania rodków
na finansowanie inwestycji ekologicznych, równie% po%yczki od innych przedsi#biorstw.
Od 1986 roku przedsi#biorstwa mog& – po sp acie kredytów bankowych oraz sfinansowaniu
innych wydatków rozliczanych z funduszu rozwoju – z pozosta ej cz# ci funduszu rozwoju
udziela- po%yczek innym przedsi#biorstwom. Warunki udzielenia po%yczki w tym
oprocentowanie i sposób sp aty okre la umowa.
Niektóre firmy korzystaj& ze 3rodków w5asnych. Gromadzone s& one przede wszystkim na
funduszu przedsi#biorstwa, który jest tworzony w g ównej mierze z zysku do podzia u oraz
amortyzacji rodków trwa ych. Pozosta ymi @ród ami tego funduszu s& dochody z likwidacji
rodków trwa ych, udzia w inwestycjach wspólnych, ulgi podatkowe, dotacje,
odszkodowania.
Emisja obligacji jest sposobem gromadzenia rodków finansowych, wymagaj&cym zgody
Ministra Finansów. Emisja daje emitentowi rodki na rozwój, natomiast kupuj&cemu obligacje
– korzystne ulokowanie rodków pieni#%nych na okre lony czas. Poprzez emisj# obligacji
realizuje si# przep yw kapita u, który mo%e przyczyni- si#, do rozwoju najbardziej
efektywnych ekonomicznie i spo ecznie dziedzin gospodarki, w tym zagospodarowania
odpadów oraz wprowadzenia technologii bezodpadowych. Kredyt uzyskany drog& obligacji
nie jest atwy ani tani, gdy% zysk zamierzonego przedsi#wzi#cia musi by- na tyle wysoki, aby
pokry zwi&zane z obligacj& zobowi&zania.
<rodki bud7etowe odgrywaj& niewielk& rol# w finansowaniu inwestycji ekologicznych. S u%&
one finansowaniu g ównie inwestycji centralnych, wprowadzonych do narodowego planu
spo eczno – gospodarczego na podstawie imiennych decyzji Sejmu.
Rola bud%etu pa*stwa w finansowaniu ochrony rodowiska zosta a z za o%enia ograniczona
wraz z powo aniem funduszy ochrony rodowiska i gospodarki wodnej. W rezultacie,
w okresie ostatnich kilku lat, bezpo rednie wydatki bud%etowe na ochron# rodowiska
(komunalne oczyszczalnie cieków i instalacje do wzbogacania mia ów w#glowych) nie
przekraczaj& 4 – 5 % wszystkich inwestycyjnych wydatków na ochron# rodowiska
ponoszonych rocznie.
Granty i dotacje udzielane przez instytucje mi#dzynarodowe oraz rz&dy innych pa*stw s&
najbardziej po%&dan& przez u%ytkowników rodowiska, a jednocze nie najbardziej
205
ograniczon& form& wspó finansowania inwestycji ekologicznych. Instytucje udzielaj&c dotacji
pokrywaj& najcz# ciej tylko niewielk& cz# - kosztów inwestycji.
Pomoc bezzwrotna, któr& stanowi dotacja, jest ch#tnie lokowana w obszarze edukacji,
szkole*, a tak%e wymiany do wiadcze* i promowania nowoczesnych rozwi&za* technicznych.
Najbardziej rozpowszechnione s& nast#puj&ce formy udzielania bezzwrotnej pomocy
finansowej:
• pomoc w formie postawienia do dyspozycji kwoty pieni#%nej na uzgodnione zadanie
inwestycyjne lub projekt. Brodki pieni#%ne s& zwalniane sukcesywnie w miar# realizacji
zadania,
• pomoc konsultingowa (doradztwo) polegaj&ca na op aceniu kosztów przygotowania
projektu inwestycyjnego do realizacji. Instytucje oferuj&ce tak& pomoc nie udost#pniaj&
bezpo rednio rodków finansowych. Wynajmuj& na koszt w asny konsultantów do
wykonania okre lonych prac na rzecz podmiotu, który realizuje inwestycje,
• pomoc szkoleniowa w zakresie wybranych tematów. Dotacja obejmuje op acenie kosztów
przygotowania materia ów szkoleniowych i samego szkolenia. Brodki finansowe nie
trafiaj& bezpo rednio do zainteresowanego, ale przeznaczone s& na op acenie us ugi,
• pomoc w formie udost#pnienia preferencyjnego kredytu. W tym przypadku dotacja
najcz# ciej trafia do banku na op acenie ró%nicy pomi#dzy preferencyjn& i komercyjn&
stop& oprocentowania kredytu.
Na rynku finansowym w Polsce sytuacja jest jednak szczególna ze wzgl#du na zawarte
porozumienie o konwersji cz# ci polskiego zad u%enia na finansowanie inwestycji
ekologicznych. Dotacje z tego @ród a s& przeznaczone na finansowanie wyodr#bnionych
zada* inwestycyjnych.
6.2.2. Instrumenty spo5eczne
6.2.2.1. Wspó5praca
Wspó praca wielu partnerów w &czonych w zagadnienia ochrony rodowiska jest warunkiem
koniecznym, aby Program by wdro%ony z sukcesem. Wspó praca jest niezb#dnym elementem
dobrej organizacji procesu wdra%ania programu. W ramach realizacji Programu szczególn& uwag#
nale%y zwróci- na:
• wspó prac# miasta z w adzami administracyjnymi ró%nych poziomów; Bwi#tokrzyskim
Urz#dem Wojewódzkim w Kielcach, Samorz&dem Wojewódzkim, Wojewódzkim
Inspektoratem Ochrony Brodowiska w Kielcach, Wojewódzk& Stacj& SanitarnoEpidemiologiczn&, w adzami Powiatu Kieleckiego ziemskiego oraz s&siednich gmin,
• wspó prac# z grupami zadaniowymi (przemys , turystyka, itd.) w celu wdra%ania polityki
zdefiniowanej w programie, a tak%e dostosowywania jej do przysz ych wymaga*. Bardzo
wa%na b#dzie wspó praca z grupami reprezentuj&cymi mieszka*ców gminy (np. m odzie%&
szkoln&, Radami Osiedlowymi, pozarz&dowymi organizacjami ekologicznymi), w celu
uzyskania akceptacji podejmowanych dzia a* oraz zaanga%owania w nie mieszka*ców
(np. selektywna zbiórka odpadów),
• wspó prac# z instytucjami finansowymi w celu zorganizowania funduszy na realizacj#
wybranych projektów.
6.2.2.2. Informacja i komunikacja (porozumiewanie si>)
Rzetelna informacja o stanie rodowiska i dzia aniach na rzecz jego ochrony oraz umiej#tno komunikowania si# ze spo ecze*stwem s& niezb#dne dla sukcesu realizowanej edukacji
ekologicznej. Strategia Programu dotycz&ca zagadnienia przekazywania informacji i wzajemnego
206
porozumiewania si# b#dzie realizowana poprzez wprowadzenie w a ciwego systemu wspó pracy
z poszczególnymi partnerami, którzy musz& by- wiadomi swojej odpowiedzialno ci
w zapewnieniu czystego rodowiska, zapobieganiu problemom i ukierunkowaniu przysz ego
rozwoju. Mieszka*cy b#d& informowani poprzez radio, telewizj#, pras#, specjalne biuletyny lub
poprzez rodki po rednie, takie jak dzia alno - pozarz&dowych organizacji ekologicznych.
6.2.2.3. Kszta5towanie 3wiadomo3ci ekologicznej jako narz>dzia wdra7ania programu
Bwiadomo - ekologiczna powinna by- narz#dziem wdra%ania idei zrównowa%onego rozwoju
oraz jego programów realizacyjnych. Bwiadomo - ekologiczna mo%e pe ni- t# funkcj# wówczas, gdy:
• jest kompleksowo ukszta towana w wymiarze ekonomicznym, ekologicznym
i spo ecznym, obejmuj&cym tak%e szeroko rozumian& skal# warto ci oraz wymiar
duchowy i materialny,
• istnieje umiej#tno - kompleksowej oceny zjawisk wed ug zintegrowanych kryteriów:
ekonomicznych, ekologicznych i spo ecznych i przyj#tej skali warto ci,
• istnieje umiej#tno - dokonywania wyborów przy przestrzeganiu zintegrowanych, a nie
sektorowych kryteriów.
Bwiadomo - ekologiczna jest sk adow& wiadomo ci spo ecznej i obejmuje pewien typ
postaw, ocenianych z punktu stosunku cz owieka do szeroko rozumianej przyrody, do otaczaj&cego
go rodowiska przyrodniczego, jest stanem wiedzy, pogl&dów i wyobra%e* o rodowisku
przyrodniczym, jego antropogennym obci&%eniu, stopniu wyeksploatowania, zagro%enia i ochrony,
a tak%e o sposobach i instrumentach sterowania u%ytkowaniem i ochron& rodowiska. Jednak, aby
wiadomo - ekologiczna by a narz#dziem ekorozwoju musi by- kszta towana nie tylko poznawczo,
ale równie% egzystencjonalnie, a wi#c musi by- przygotowana do dokonywania egzystencjonalnych
wyborów mi#dzy „mie-” oraz „by-”. Zasada „mie- i by-” stanowi istotn& tre - poj#cia ekorozwoju,
którego celem jest poprawa %ycia wspó czesnych i przysz ych pokole*, co nie jest mo%liwe bez
zachowania równowagi przyrodniczej.
Edukacja ekologiczna to ró%norodne dzia ania, które zmierzaj& do kszta towania wiadomo ci
ekologicznej spo ecze*stwa oraz przyjaznych dla rodowiska nawyków i codziennych postaw.
To sposób, aby przygotowa- ludzi do realizacji zrównowa%onego rozwoju. U podstaw skuteczno ci
tych dzia a* le%y rzetelnie i przyst#pnie przekazywana wiedza o stanie rodowiska.
W spo ecze*stwie zaczyna istnie- coraz wi#ksza potrzeba posiadania takiej wiedzy. W adze miasta
s& w &czone w szereg dzia a* zwi&zanych z edukacj& ekologiczn&: konkursy wiedzy ekologicznej,
na najlepsz& gazetk# cienn& o tematyce ekologicznej, najpi#kniejszy ogród/balkon,
dofinansowywanie szko om prenumeraty czasopism o tematyce ekologicznej. Dostrzegaj& równie%
konieczno - komunikowania si# ze spo ecze*stwem przy podejmowaniu decyzji np. o dzia aniach
inwestycyjnych. Edukacja i informacja z komunikacj& s& ze sob& ci le powi&zane, bowiem dobra
i w a ciwa informacja pot#guje proces edukacji. Z drugiej strony, w przypadku osi&gni#cia
w a ciwego poziomu edukacji, komunikacja z grupami zadaniowymi jest atwiejsza,
a przekazywane informacje przynosz& wi#ksze efekty.
Szko y podstawowe i rednie pe ni& istotn& rol# w edukacji spo ecze*stwa i w adze miasta
oczekuj& od nich szerszego w &czenia si# w program zaj#- lekcyjnych, zagadnie* i problemów
ochrony rodowiska, specyficznych dla miejsca zamieszkania.
6.2.2.4. Rola i znaczenie techniki w kszta5towaniu rozwoju zrównowa7onego
Jednym z najwa%niejszych czynników stymuluj&cych unowocze nienie technologii
w przedsi#biorstwach, w kierunku proekologicznym b#dzie wdro%enie przepisów dyrektywy UE
w sprawie zintegrowanego zapobiegania i ograniczania zanieczyszcze*. Narzuca ona konieczno wprowadzania przez podmioty gospodarcze tzw. najlepszych dost#pnych technik (BAT). Inne
207
wa%niejsze inicjatywy w gospodarce, prowadz&ce do unowocze niania technologii i zarz&dzania
uwzgl#dniaj&cego ochron# rodowiska, to m.in. program czystszej produkcji polegaj&cy na
stosowaniu takich rozwi&za* technologicznych i zarz&dczych, by osi&ga- oszcz#dno ci surowca
i energii, eliminacj# zu%ycia toksycznych surowców oraz redukcj# zanieczyszcze*.
6.3. Instrumenty strukturalne
6.3.1. Strategia
Program ochrony rodowiska dla miasta Kielce stanowi strategi# d ugofalow& w zakresie
ochrony rodowiska oraz program dzia a* na najbli%sze lata. B#dzie wykorzystywany przez w adze
miasta jako dokument zasadniczy przy podejmowaniu decyzji, dotycz&cych przede wszystkim
zagadnie* z zakresu ochrony rodowiska, a tak%e b#dzie pomocny w realizacji polityki innych
dziedzin (np. polityka transportowa).
Program b#dzie aktualizowany, co 4 lata. W ten sposób nowe tendencje rozwoju miasta
i nowe rozwi&zania powstaj&ce zarówno na szczeblu pa*stwa jak i województwa, b#d& mog y byw &czone do strategii miasta. Z wykonania Programu w adze miasta b#d& sporz&dza-, co 2 lata
raporty.
6.3.2. Zarz@dzanie informacj@ i monitoring
Monitoring mo%e ujmowa- ilo ciowe i jako ciowe dane o stanie rodowiska (tzw. monitoring
rodowiska) oraz dane o polityce ekologicznej oraz planowanych i podejmowanych dzia aniach
(tzw. monitoring polityki ochrony rodowiska). Monitoring stanu rodowiska stanowi baz# do
formu owania i ewentualnej korekty polityki ochrony rodowiska. Monitoring jako ci rodowiska
i polityki ochrony rodowiska scharakteryzowano w rozdz. 7, rozdz. 7.2 (7.2.1÷7.2.3).
Miasto nie ma mo%liwo ci monitorowania stanu rodowiska, ale Rada Miejska ma prawo
%&dania informacji o stanie rodowiska na terenie województwa od Wojewódzkiego Inspektora
Ochrony Brodowiska. Mo%e te% wnioskowa- do WIOB o potrzeb# np. wykonywania bada*
z wi#ksz& cz#stotliwo ci& lub rozszerzenia zakresu bada*. Jednak jest to zwi&zane z konieczno ci&
ponoszenia kosztów tych bada*.
6.3.3. Rola Miasta
Podczas wdra%ania Programu miasto mo%e odgrywa- nast#puj&ce role:
• regulacyjn&: wszelkie decyzje/uchwa y, np. dotycz&ce odpadów komunalnych, planów
zagospodarowania przestrzennego,
• koordynacyjn&: edukacja ekologiczna, wymiana informacji mi#dzy grupami zadaniowymi,
• stymulacyjn&: np. stymulowanie zak adów przemys owych do dzia a* pro rodowiskowych,
• wspomagaj&c&: wprowadzanie udogodnie* np. dla przemys u (np. ulgi podatkowe dla
przedsi#biorstw zajmuj&cych si# recyklingiem odpadów),
• wykonawcz&: wykonywanie zada* legislacyjnych (wynikaj&cych z ustawodawstwa)
• kontroln& (np. kontrola gospodarki ciekowej w mie cie, kontrola prawid owo ci wywozu
odpadów).
208
6.4. Wspó5praca
6.4.1. W5adze centralne i wojewódzkie
Polityka ekologiczna miasta b#dzie realizowana, m.in. za pomoc& instrumentów prawnych,
które zale%& od obowi&zuj&cych w trakcie wdra%ania programu uregulowa* prawnych.
Uregulowania prawne powstaj& na poziomie szczebla centralnego, co oznacza, %e w adze centralne
s& bardzo wa%nym czynnikiem sukcesu Programu ochrony rodowiska.
Wdra%anie Programu ochrony rodowiska w znacznej mierze zale%y od tego, jak spójne s&
kierunki i dzia ania w zakresie ochrony rodowiska zdefiniowane przez miasto Kielce z zapisami
w „Programie ochrony rodowiska województwa wi#tokrzyskiego”. Przygotowuj&c ten program,
z jednej strony zwracano uwag# na oczekiwania spo eczno ci lokalnej, a z drugiej strony brano pod
uwag# priorytety pa*stwowe i wojewódzkie w zakresie ochrony rodowiska. G ównym powodem
takiego podej cia jest potrzeba uzyskania pomocy finansowej ze strony pa*stwa (NFOBiGW)
i województwa (WFOBiGW), a tak%e wsparcia przez w adze wojewódzkie dzia a* miasta
ukierunkowanych na dost#p do zewn#trznych, pomocowych @róde finansowania.
6.4.2. W5adze powiatu kieleckiego ziemskiego i s@siednie gminy
Zagro%enia dla rodowiska maj& pochodzenie lokalne, ale mog& oddzia ywa- tak%e na
znacznie wi#kszych obszarach. St&d te% wynika potrzeba rozwi&za* tych problemów w oparciu
o wspó prac# z s&siednimi gminami. W przypadku miasta Kielce dotyczy to zw aszcza rozwi&za*
w dziedzinie gospodarki odpadami komunalnymi oraz oczyszczalnia cieków na terenie gminy
Górno, ochrona jako ci wód podziemnych na obszarach zasilania uj#- wody na terenie gminy
Daleszyce oraz gminy Sitkówka Nowiny i budowy uj#- wody na terenie gminy Daleszyce.
6.4.3. Wojewódzki Inspektorat Ochrony <rodowiska w Kielcach
Wojewódzki Inspektor Ochrony Brodowiska wykonuje w imieniu wojewody zadania
i kompetencje Inspekcji Ochrony Brodowiska okre lone w ustawie i przepisach odr#bnych. WIOB
kontroluje respektowanie prawa przez podmioty gospodarcze korzystaj&ce ze rodowiska oraz
koordynuje lokalne sieci monitoringu rodowiska. Zatem oznacza to naturaln& potrzeb# wspó pracy
z t& jednostk&. Wojewódzki Inspektor zobowi&zany jest udzieli- informacji o stanie rodowiska na
obszarze miasta na %&danie Rady Miejskiej.
Ponadto, w przypadkach bezpo redniego zagro%enia rodowiska prezydent mo%e wydaw a ciwemu organowi Inspekcji Ochrony Brodowiska polecenie podj#cia dzia a* zmierzaj&cych do
usuni#cia tego zagro%enia.
W okresie wdra%ania programu zostanie zintensyfikowana wspó praca z WIOB w Kielcach,
zw aszcza w zakresie wymiany informacji i wiedzy oraz w zakresie monitoringu stanu rodowiska,
co b#dzie niezb#dnym czynnikiem aktualizacji niniejszego programu.
6.4.4. Instytucje finansowe
6.4.4.1. Fundusze ekologiczne
1. Narodowy Fundusz Ochrony <rodowiska i Gospodarki Wodnej
Narodowy Fundusz Ochrony Brodowiska i Gospodarki Wodnej (NFOBiGW) pozostaje nadal
najwi#ksz& w Polsce instytucj& finansuj&c& przedsi#wzi#cia z dziedziny ochrony rodowiska.
Zakres dzia ania Funduszu obejmuje finansowe wspieranie przedsi#wzi#- proekologicznych
o zasi#gu ogólnokrajowym i ponadregionalnym.
209
Podstawowymi formami finansowania zada* proekologicznych przez NFOBiGW s&
preferencyjne po%yczki i dotacje, ale uzupe niaj& je inne formy finansowania, np. dop aty do
preferencyjnych kredytów bankowych, uruchamianie ze swych rodków linii kredytowych
w bankach czy zaanga%owanie kapita owe w spó kach prawa handlowego. NFOBiGW
administruje równie% rodkami zagranicznymi przeznaczonymi na ochron# rodowiska
w Polsce, pochodz&cymi z pomocy zagranicznej.
Dotacje udzielane s& przede wszystkim na: edukacj# ekologiczn&, programy i przedsi#wzi#cia
pilota%owe dotycz&ce wdro%enia post#pu technicznego i nowych technologii, cz#sto maj&cych
eksperymentalny charakter, monitoring ochrony przyrody, zalesianie obszarów szczególnie
chronionych lub wchodz&cych w sk ad le nych kompleksów promocyjnych, ochron# przed
powodzi&, ekspertyzy, badania naukowe, likwidacj# nadzwyczajnych zagro%e*,
unieszkodliwianie odpadów pochodz&cych z zastarza ych @róde zanieczyszcze* (mogilniki),
utylizacj# i zagospodarowanie wód zasolonych oraz profilaktyk# zdrowotn& dzieci z obszarów
zagro%onych.
Na podstawie ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony rodowiska (Dz. U. nr 62,
poz. 627 z pó@niejszymi zmianami) art. 410, rodki Narodowego Funduszu przeznacza si# na
wspomaganie dzia alno ci w zakresie przewidzianym jak dla gminnych, powiatowych
i wojewódzkich funduszy ochrony rodowiska oraz na:
• rozwój przemys u produkcji rodków technicznych i aparatury kontrolno – pomiarowej,
s u%&cych ochronie rodowiska i gospodarce wodnej,
• rozwój specjalistycznego potencja u wykonawczego s u%&cego realizacji inwestycji na
rzecz ochrony rodowiska i gospodarce wodnej,
• rozwój sieci stacji pomiarowych, laboratoriów i o rodków przetwarzania informacji,
s u%&cych badaniu stanu rodowiska,
• realizacj# kompleksowych programów badawczych, rozwojowych i wdro%eniowych
s u%&cych ochronie rodowiska i gospodarce wodnej oraz programów edukacji
ekologicznej,
• wspomaganie realizacji wojewódzkich i ponadwojewódzkich programów ochrony
rodowiska, programów ochrony powietrza, programów ochrony przed ha asem, planów
gospodarki odpadami oraz planów gospodarowania wodami,
• realizacj# innych zada* s u%&cych ochronie rodowiska i gospodarce wodnej,
wynikaj&cych z zasady zrównowa%onego rozwoju, ustalonych w planie dzia ania
Narodowego Funduszu.
Brodki, którymi dysponuje NFOBiGW pochodz& g ównie z op at za korzystanie ze rodowiska
i administracyjnych kar pieni#%nych. Przychodami Narodowego Funduszu s& tak%e:
• wp ywy z op at produktowych pobieranych na podstawie przepisów o obowi&zkach
przedsi#biorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o op acie
produktowej i op acie depozytowej,
• wp ywy z op at ustalanych na podstawie przepisów ustawy – Prawo geologiczne
i górnicze,
• dobrowolne wp aty, zapisy, darowizny, wiadczenia rzeczowe i rodki pochodz&ce
z fundacji oraz wp ywy z przedsi#wzi#- organizowanych na rzecz ochrony rodowiska
i gospodarki wodnej,
• przychody z tytu u emisji obligacji w asnych oraz inne przychody zwi&zane
z dzia alno ci& funduszu.
Narodowy Fundusz mo%e tak%e zaci&ga- po%yczki i kredyty.
2. Wojewódzki Fundusz Ochrony <rodowiska i Gospodarki Wodnej
Rol& Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Brodowiska i Gospodarki Wodnej jest wspieranie
finansowe przedsi#wzi#- proekologicznych o zasi#gu regionalnym, a podstawowym @ród em
przychodów s& wp ywy z tytu u op at za korzystanie ze rodowiska i administracyjnych kar
210
pieni#%nych pochodz&cych z terenu województwa. Przychodami wojewódzkich funduszy
mog& by- równie%:
• dobrowolne wp aty, zapisy, darowizny, wiadczenia rzeczowe i rodki pochodz&ce
z fundacji oraz wp ywy z przedsi#wzi#- organizowanych na rzecz ochrony rodowiska
i gospodarki wodnej,
• przychody z tytu u emisji obligacji w asnych oraz inne przychody zwi&zane
z dzia alno ci& funduszu.
Fundusz wojewódzki mo%e tak%e zaci&ga- po%yczki i kredyty
Brodki wojewódzkiego funduszu (zgodnie z Ustaw& Prawo Ochrony Brodowiska, art. 409)
przeznacza si# na wspomaganie dzia alno ci w zakresie przewidzianym jak dla gminnego oraz
powiatowego funduszu, a tak%e na dofinansowanie:
• inwestycji ekologicznych realizowanych ze rodków pochodz&cych z Unii Europejskiej
oraz funduszy krajowych,
• dzia a* zwi&zanych z utrzymaniem i zachowaniem parków oraz ogrodów, b#d&cych
przedmiotem ochrony na podstawie przepisów o ochronie zabytków i opiece nad
zabytkami,
• bada*, upowszechniania ich wyników, a tak%e post#pu technicznego w zakresie ochrony
rodowiska i gospodarki wodnej,
• zapobiegania lub usuwania skutków zanieczyszczenia rodowiska, w przypadku, gdy nie
mo%na ustali- podmiotu za nie odpowiedzialnego,
• systemu kontroli wnoszenia przewidzianych ustaw& op at za korzystanie ze rodowiska,
a w szczególno ci tworzenia baz danych podmiotów korzystaj&cych ze rodowiska
obowi&zanych do ponoszenia op at,
• opracowywania planów s u%&cych gospodarowaniu zasobami wodnymi oraz utworzenia
katastru wodnego,
• innych zada* s u%&cych ochronie rodowiska i gospodarce wodnej, wynikaj&cych z zasady
zrównowa%onego rozwoju, ustalonych w planach dzia alno ci wojewódzkich funduszy, w
tym na programy ochrony rodowiska, programy ochrony powietrza, programy ochrony
przed ha asem, plany gospodarki odpadami, plany dzia a* krótkoterminowych, a tak%e na
realizacj# powy%szych planów i programów,
• zada* zwi&zanych ze zwi#kszeniem lesisto ci kraju oraz zapobieganiem i likwidacj& szkód
w lasach spowodowanych przez czynniki biotyczne i abiotyczne,
• opracowa* planów ochrony obszarów obj#tych ochron& na podstawie ustawy o ochronie
przyrody oraz prowadzenie monitoringu przyrodniczego,
• dzia a*, o których mowa w ustawie z dnia 8 czerwca 2001 r. o przeznaczeniu gruntów
rolnych do zalesienia (Dz. U. nr 73, poz. 764 oraz 2003 r. nr 46, poz. 392), w tym
pokrywanie kosztów sadzonek przekazanych rolnikom w celu zalesienia gruntów rolnych,
• przeciwdzia anie kl#skom %ywio owym i likwidacji ich skutków dla rodowiska,
• dzia a* polegaj&cych na zapobieganiu i likwidacji powa%nych awarii i ich skutków.
W województwie wi#tokrzyskim WFOBiGW przygotowuje na wzór NFOBiGW list# zada*
priorytetowych, które mog& by- dofinansowane z jego rodków oraz zasady i kryteria, które
b#d& obowi&zywa- przy wyborze zada* do realizacji.
3. Fundusz Ochrony Gruntów Rolnych
Fundusz Ochrony Gruntów Rolnych powsta na mocy ustawy o ochronie gruntów rolnych
i le nych z dnia 3 lutego 1995 roku. Fundusz ten dzieli si# na terenowy i centralny. Brodkami
Funduszu centralnego dysponuje Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Brodkami funduszu
terenowego dysponuje samorz&d województwa.
Dochodami Funduszu s& zwi&zane z wy &czeniem z produkcji gruntów rolnych:
• nale%no ci,
• op aty roczne,
211
•
op aty z tytu u niewykonania obowi&zku zdj#cia i wykorzystania próchniczej warstwy
gleby,
• op aty oraz nale%no ci i op aty roczne podwy%szone w wyniku:
– wy &czenia gruntów z produkcji niezgodnie z przepisami ustawy o ochronie gruntów
rolnych i le nych,
– w sytuacjach stwierdzenia, i% grunty przeznaczone w miejscowym planie
zagospodarowania przestrzennego na cele nierolnicze lub niele ne zosta y wy &czone
z produkcji bez decyzji.
Dochodami Funduszu mog& by- tak%e darowizny i inne dochody.
W asno ci& Funduszu centralnego staje si# 20% rodków uzyskiwanych z wymienionych
@róde , pozosta e rodki zasilaj& fundusze terenowe. Celem funkcjonowania funduszu jest
podejmowanie dzia a* s u%&cych ochronie, rekultywacji i poprawie jako ci gruntów rolnych.
Realizuje si# go poprzez finansowanie m.in. nast#puj&cych dzia a*:
• rekultywacja na cele rolnicze gruntów, które utraci y lub zmniejszy y warto - u%ytkow&
wskutek dzia alno ci nieustalonych osób
• rolnicze zagospodarowanie gruntów zrekultywowanych,
• u%y@nianie gleb o niskiej warto ci produkcyjnej, ulepszanie rze@by terenu i struktury
przestrzennej gleb, usuwanie kamieni i odkrzaczanie,
• przeciwdzia anie erozji gleb na gruntach rolnych, w tym zwrot kosztów zakupu nasion
i sadzonek, utrzymania w stanie sprawno ci technicznej urz&dze* przeciwerozyjnych, oraz
odszkodowania, które przys uguj& w a cicielowi gruntów za szkody wynikaj&ce ze
zmniejszenia produkcji ro linnej,
• budow# i renowacj# zbiorników wodnych s u%&cych ma ej retencji,
• budow# i modernizacj# dróg dojazdowych do gruntów rolnych,
• wdra%anie i upowszechnianie wyników prac naukowo – badawczych zwi&zanych
z ochron& gruntów rolnych,
• wykonywanie bada* p odów rolnych uzyskiwanych na obszarach ograniczonego
u%ytkowania oraz niezb#dnych dokumentacji i ekspertyz z zakresu ochrony gruntów
rolnych,
• wykonywanie zast#pcze obowi&zków okre lonych w ustawie,
• rekultywacj# nieu%ytków i u%y@nianie gleb na potrzeby nowo zak adanych pracowniczych
ogrodów dzia kowych,
• zakup sprz#tu pomiarowego i informatycznego oraz oprogramowania, niezb#dnego do
zak adania i aktualizowania operatów ewidencji gruntów oraz prowadzenia spraw ochrony
gruntów rolnych, do wysoko ci 5% rocznych dochodów Funduszu.
4. Fundusz Le3ny
Fundusz le ny tworzy si# w Lasach Pa*stwowych w oparciu o ustaw# o lasach z dnia
28 wrze nia 1991 r. Brodkami funduszu dysponuje Dyrektor Generalny.
Brodki funduszu le nego stanowi&:
• odpis podstawowy liczony od warto ci sprzeda%y drewna obci&%aj&cy koszty dzia alno ci
nadle nictw,
• nale%no ci, kary i op aty zwi&zane z wy &czeniem z produkcji gruntów le nych,
• nale%no ci wynikaj&ce z odszkodowa*:
– cywilnoprawnych za szkody powsta e w wyniku oddzia ywania gazów i py ów
przemys owych, a tak%e z innych tytu ów,
– z tytu u przedwczesnego wyr#bu drzewostanu na podstawie przepisów ustawy
o ochronie gruntów rolnych i le nych,
– za szkody powsta e w wyniku po%arów, prac górniczych i geologicznych,
• dochody z udzia u w spó kach tworzonych przez Dyrektora Generalnego,
• dotacje bud%etowe (z wy &czeniem dotacji celowych).
212
Fundusz le ny przeznacza si# dla Nadle nictw na wyrównanie niedoborów powstaj&cych przy
realizacji zada* gospodarki le nej.
Brodki funduszu mog& tak%e by- przeznaczone na:
• wspólne przedsi#wzi#cia jednostek organizacyjnych Lasów Pa*stwowych, w szczególno ci w zakresie gospodarki le nej,
• badania naukowe,
• tworzenie infrastruktury niezb#dnej do prowadzenia gospodarki le nej,
• sporz&dzanie planów urz&dzenia lasów,
• prace zwi&zane z ocen& i prognozowaniem stanu lasów i zasobów le nych,
• inne zadania z zakresu gospodarki le nej w lasach.
Brodki funduszu le nego mo%na równie% przeznaczy- na zalesianie gruntów nie stanowi&cych
w asno ci Skarbu Pa*stwa, a tak%e w lasach znajduj&cych si# w Zarz&dzie Parków
Narodowych.
5. Fundusze ochrony 3rodowiska b>d@ce cz>3ci@ bud7etu powiatu i miasta
• Powiatowy Fundusz Ochrony Brodowiska i Gospodarki Wodnej (PFOBiGW) utworzony
zosta w zwi&zku z reform& administracyjn& pa*stwa na pocz&tku 1999 r. wraz
z utworzeniem powiatowego szczebla administracji pa*stwowej, nie posiada osobowo ci
prawnej.
Dochód powiatowego funduszu stanowi:
– 10 % wp ywów z op at za sk adowanie i magazynowanie odpadów oraz kar
zwi&zanych z niezgodnym z przepisami ustawy o odpadach ich sk adowaniem lub
magazynowaniem,
– 10 % wp ywów z op at za gospodarcze korzystanie ze rodowiska, a tak%e wp ywów
z administracyjnych kar pieni#%nych poza op atami i karami za usuwanie drzew
i krzewów, które w ca o ci stanowi& przychód gminnego funduszu.
Dochody PFOBiGW przekazywane s& na rachunek starostwa, w bud%ecie powiatu maj&
charakter dzia u celowego.
Brodki powiatowego funduszu (zgodnie z Ustaw& Prawo Ochrony Brodowiska, art. 407)
przeznacza si# na wspomaganie dzia alno ci w zakresie przewidzianym jak dla gminnego
funduszu oraz na inne zadania ustalone przez rad# powiatu, s u%&ce ochronie rodowiska
i gospodarce wodnej, wynikaj&ce z zasady zrównowa%onego rozwoju, w tym na programy
ochrony rodowiska.
Dochód gminnego funduszu stanowi:
– 100% wp ywów z op at i kar za usuwanie z terenu gminy drzew i krzewów,
– 50% wp ywów z op at za sk adowanie i magazynowanie odpadów oraz kar
zwi&zanych z niezgodnymi przepisami ustawy o odpadach ich sk adowaniem i lub
magazynowaniem,
– 20% wp ywów z op at za gospodarcze korzystanie ze rodowiska, a tak%e wp ywów
z administracyjnych kar pieni#%nych.
Gminny fundusz nie jest prawnie wydzielony ze struktury organizacyjnej gminy, podobnie
jak PFOBiGW nie ma osobowo ci prawnej i nie mo%e udziela- po%yczek. Celem
GFOBiGW jest dofinansowanie przedsi#wzi#- proekologicznych na terenie w asnej
gminy. Brodki GFOBiGW przeznacza si# na:
– edukacj# ekologiczn& oraz propagowanie dzia a* proekologicznych i zasady
zrównowa%onego rozwoju,
– wspomaganie realizacji zada* pa*stwowego monitoringu rodowiska,
– wspomaganie innych systemów kontrolnych i pomiarowych oraz bada* stanu
rodowiska, a tak%e systemów pomiarowych zu%ycia wody i ciep a,
213
realizowanie zada* modernizacyjnych i inwestycyjnych, s u%&cych ochronie
rodowiska i gospodarce wodnej, w tym instalacji lub urz&dze* ochrony
przeciwpowodziowej i obiektów ma ej retencji wodnej,
– przedsi#wzi#cia zwi&zane z ochron& przyrody, w tym urz&dzanie i utrzymanie terenów
zieleni, zadrzewie*, zakrzewie* oraz parków,
– przedsi#wzi#cia zwi&zane z gospodark& odpadami i ochron& powierzchni ziemi,
– przedsi#wzi#cia zwi&zane z ochron& powietrza,
– przedsi#wzi#cia zwi&zane z ochron& wód,
– profilaktyk# zdrowotn& dzieci na obszarach, na których wyst#puj& przekroczenia
standardów jako ci rodowiska,
– wspieranie wykorzystania lokalnych @róde energii odnawialnej oraz pomoc przy
wprowadzaniu bardziej przyjaznych dla rodowiska no ników energii,
– wspieranie ekologicznych form transportu,
– dzia ania z zakresu rolnictwa ekologicznego bezpo rednio oddzia uj&ce na stan gleby,
powietrza i wód, w szczególno ci na prowadzenie gospodarstw rolnych produkuj&cych
metodami ekologicznymi po o%onych na obszarach szczególnie chronionych na
podstawie przepisów ustawy o ochronie przyrody,
– inne zadania ustalone przez rad# gminy, s u%&ce ochronie rodowiska i gospodarce
wodnej, wynikaj&ce z zasady zrównowa%onego rozwoju, w tym na programy ochrony
rodowiska.
Zasady przyznawania rodków ustalane s& indywidualnie w gminie.
–
6.4.4.2. Fundacja Ekofundusz
Geneza Fundacji Ekofundusz si#ga roku 1991, kiedy to Klub Paryski, zrzeszaj&cy pa*stwa
b#d&ce wierzycielami Polski, podj& decyzj# o redukcji polskiego d ugu o 50% pod warunkiem
sp aty pozosta ej cz# ci do roku 2010. Zaproponowa te% dalsz&, 10% redukcj# d ugu, pod
warunkiem przeznaczenia go na uzgodniony cel. Z kolei Rz&d Polski zaproponowa , aby te
dodatkowe 10% d ugu mo%na by o przeznaczy- na wsparcie przedsi#wzi#- w ochronie rodowiska.
Zgodnie ze statutem rodki Ekofunduszu mog& by- wykorzystane przede wszystkim
w czterech sektorach uznanych za priorytetowe. S& nimi:
• zmniejszenie emisji gazów powoduj&cych zmiany klimatu Ziemi (tzw. gazów
cieplarnianych),
• ograniczenie transgranicznego transportu dwutlenku siarki i tlenków azotu z terytorium
Polski,
• zmniejszenie zanieczyszczenia Morza Ba tyckiego,
• zachowanie bioró%norodno ci polskiej przyrody.
Od roku 1998 jednym z priorytetów w dzia aniach Ekofunduszu sta a si# te% gospodarka
odpadami. Fundacja wspiera najbardziej efektywne i nowatorskie przedsi#wzi#cia zwi&zane
z utylizacj& i unieszkodliwianiem odpadów oraz z rekultywacj& terenów ska%onych.
Ekofundusz udziela wsparcia finansowego jedynie w formie bezzwrotnej dotacji. Z regu y
wynosi ona 10÷30% kosztów projektu. W wyj&tkowych przypadkach, gdy inwestorem jest
instytucja bud%etowa lub organ samorz&dowy dotacja ta mo%e si#ga- 50%, a w ochronie przyrody,
gdy partnerem Ekofunduszu jest spo eczna organizacja pozarz&dowa – nawet 80%.
Cele Fundacji Ekofundusz na rok 2004:
1. „Ochrona wybranych G ównych Zbiorników Wód Podziemnych (GZWP) przed infiltracj& do
nich zanieczyszczonych wód powierzchniowych”
zagadnienie dotyczy rzeki Silnicy,
stwarzaj&cej zagro%enie dla jako ci wód podziemnych zbiornika GZWP nr 417 oraz rzeki
Bobrzy, stanowi&cej zagro%enie dla zbiornika GZWP nr 418.
2. „Rekultywacja gleb zanieczyszczonych odpadami niebezpiecznymi w przypadku
udokumentowanego zagro%enia dla zdrowia ludzi lub wiata przyrody oraz braku sprawcy”
214
zagadnienie likwidacji obiektów o naruszonych standardach jako ci rodowiska w strefie
ochrony po redniej uj#cia wód w Bia ogonie, w warunkach przekszta ce* w asno ciowych
obiektów, które te standardy naruszy y.
Nród o informacji: EKOFINANSE 12/103/03, grudzie* 2003 r.
6.4.4.3. Banki
Coraz wi#cej banków wykazuje zainteresowanie inwestycjami w zakresie ochrony
rodowiska. Dzi#ki wspó pracy z funduszami ochrony rodowiska i gospodarki wodnej rozszerzaj&
swoj& ofert# kredytow& o kredyty preferencyjne przeznaczone na przedsi#wzi#cia proekologiczne
oraz nawi&zuj& wspó prac# z podmiotami anga%uj&cymi swoje rodki finansowe w ochron#
rodowiska (fundacje, mi#dzynarodowe instytucje finansowe). Kredyty preferencyjne pochodz& ze
rodków finansowych gromadzonych przez banki, za fundusze ochrony rodowiska i gospodarki
wodnej udzielaj& dop at do wysoko ci oprocentowania. W ten sposób ulega obni%eniu koszt kredytu
dla podejmuj&cego inwestycje proekologiczne. Banki uruchamiaj& te% linie kredytowe w ca o ci ze
rodków funduszy ochrony rodowiska i gospodarki wodnej i innych instytucji.
Szczególn& rol# na rynku kredytów na inwestycje proekologiczne odgrywa Bank Ochrony
Brodowiska, który oferuje najwi#cej rodków finansowych w formie preferencyjnych kredytów
i dysponuje zró%nicowan& ofert& dla prywatnych i samorz&dowych inwestorów, a tak%e osób
fizycznych.
6.4.4.4. Zagraniczne 3rodki pomocowe
Przedsi#wzi#cia zwi&zane z ochron& rodowiska s& finansowane równie% ze rodków
pochodz&cych z zagranicy.
Generaln& zasad& kierowania rodków pochodz&cych z pomocy zagranicznej na wspieranie
projektów ochrony rodowiska jest uzyskanie efektów, które mo%na atwo upowszechni-.
W realizacji tych projektów powinny by- zaanga%owane rodki finansowe inwestora.
Pomoc, której udzielaj& inne kraje przynosi równie% korzy ci inwestuj&cym. Przedmiotem
pomocy s& uzgodnione projekty, a wi#c takie, które odpowiadaj& kierunkom polityki ekologicznej
obydwu krajów. Ponadto, z powodu zró%nicowania kosztów kra*cowych redukcji zanieczyszcze*,
efektywno - wydania jednego dolara na inwestycje rodowiskowe w Polsce jest kilkakrotnie
wy%sza ni% wydanie tego dolara w pa*stwach zachodnich.
6.4.4.5. Pomoc bilateralna
Polska otrzymuje pomoc finansow& z ró%nych krajów na podstawie umów bilateralnych.
Pomoc bilateraln& w zakresie ochrony rodowiska otrzymujemy od dziewi#ciu krajów europejskich
oraz ze Stanów Zjednoczonych i Japonii.
Pomoc zagraniczna dla ochrony rodowiska w Polsce jest otrzymywana od 1990 roku,
a pierwszym krajem, który j& zaoferowa by a Szwecja.
Znaczna cz# - rodków wspieraj&cych przedsi#wzi#cia ochrony rodowiska w Polsce
pochodzi a z Danii, Holandii, Niemiec, USA i Szwecji. P&czna wielko - zaanga%owania
finansowego tych pa*stw stanowi 83,2% pomocy bilateralnej ogó em.
W ca o ci pomocy, pierwsze miejsce zajmuj& projekty dotycz&ce ochrony atmosfery.
Relatywnie wysoki udzia w przyznanej pomocy maj& równie% projekty w dziedzinie ochrony wód
i gospodarki wodnej. Pozosta e dziedziny ochrony rodowiska nie maj& tak znacz&cego udzia u
w ca o ci pomocy bilateralnej.
Nale%y równie% wspomnie- o programach realizowanych ze rodków zagranicznych, które nie
maj& bezpo redniego celu ochrony rodowiska, ale ich realizacja ma po redni dodatni wp yw na
rodowisko i na warunki %ycia ludzi. S& to mi#dzy innymi projekty realizowane we wspó pracy
215
z ministerstwem rolnictwa, gospodarki, spraw wewn#trznych i administracji, itp. Tak%e na
poziomie województw i gmin rozwijaj& si# ró%ne formy wspó pracy pomi#dzy zaprzyja@nionymi
miastami, regionami z zagranicy, które w pewnym stopniu obejmuj& równie% przedsi#wzi#cia
w dziedzinie ochrony rodowiska.
6.4.4.6. Programy pomocowe Unii Europejskiej
Finansowe wsparcie Unii Europejskiej u atwia przyj#cie wspólnotowego dorobku prawnego
w kluczowych sektorach, w tym tak%e w sektorze ochrony rodowiska. W latach 2000 – 2006
Polska korzysta ze rodków pomocowych pochodz&cych z funduszy przedakcesyjnych tj. ISPA,
PHARE i SAPARD.
Po wst&pieniu do Unii Europejskiej tj. po 1 maja 2004 r. Polska zyska dost#p do znacznie
wi#kszych funduszy strukturalnych Unii i Funduszu Kohezji, przeznaczonego na wsparcie rozwoju
transportu i ochrony rodowiska. B#d& one niew&tpliwie nadal pe ni y rol# silnego instrumentu
pomocowego, zapewniaj&cego kierowanie du%ych rodków finansowych, m.in. na ochron#
rodowiska i zadania realizowane w tym zakresie, szczególnie przez samorz&dy.
1. Fundusze przedakcesyjne
• Program PHARE (Poland and Hungary: Assistance in Restructuring Economies)
Program PHARE powsta na mocy decyzji Rady Europejskiej z dnia 23.12.1989 r. Jako
cel programu wskazano pomoc finansow& reformuj&cym si# pa*stwom Europy Brodkowej
i Wschodniej w przystosowaniu systemów gospodarczo-politycznych do zdecentralizowanej gospodarki rynkowej i demokratycznego pa*stwa oraz w ich integracji
z gospodarkami i spo ecze*stwami Europy Zachodniej i reszty wiata. Program PHARE
przechodzi w latach 90. stopniowe przemiany wynikaj&ce z jego dostosowywania do
poziomu zaawansowania reform w krajach-beneficjentach oraz perspektyw przysz ego
cz onkostwa w Unii Europejskiej. Zmodyfikowana strategia przedakcesyjna uczyni a
program PHARE narz#dziem pomocy w przygotowaniach do cz onkostwa,
a w szczególno ci w przyswajaniu tzw. acquis communautarie, czyli dorobku prawnego
Unii Europejskiej oraz wsparciu inwestycji zmierzaj&cych do spe nienia wymogów
cz onkostwa. Pog #bienie tej zmiany nast&pi o w 1999 r., po wprowadzeniu zasad PHARE
2000÷2006. Zmodyfikowane cele i zasady realizacji programu PHARE wprowadzone
w 1998 r. nazywane s& Now& Orientacj& PHARE. Na lata 2000÷2002 Komisja Europejska
zaproponowa a wst#pn& alokacj# dla Polski na poziomie redniorocznym 398 mln €, przy
czym ok. 79% tych rodków b#dzie przeznaczone na wsparcie inwestycji.
• Program ISPA - Przedakcesyjny Instrument Polityki Strukturalnej
Brodki programu ISPA (Instrument for Structural Policies for Preaccession) s&
przeznaczane na przedsi#wzi#cia dotycz&ce rozwoju infrastruktury technicznej
w pa*stwach ubiegaj&cych si# o cz onkostwo w UE w zakresie transportu i ochrony
rodowiska. Jego realizacj# przewidziano, podobnie jak dla pozosta ych funduszy
przedakcesyjnych na lata 2000-2006.
Polska w ramach programu ISPA ma szans# uzyskiwana ochron# rodowiska
przynajmniej 170 mln. € rocznie pod warunkiem w a ciwego przygotowania odpowiedniej
ilo ci projektów inwestycyjnych. Wsparcie udzielane jest na indywidualne projekty
inwestycyjne lub pakiety projektów.
Jak dotychczas, najwi#ksze mo%liwo ci otrzymania dofinansowania z Funduszy ISPA
maj& samorz&dowe przedsi#wzi#cia inwestycyjne z zakresu gospodarki wodno- ciekowej i
gospodarki odpadami.
Ka%da inwestycja zg aszana do dofinansowania z Funduszu ISPA musi rygorystycznie
spe nia- wszystkie normy i standardy techniczne oraz ekologiczne obowi&zuj&ce w Unii
Europejskiej. Koszt ca kowity przedsi#wzi#cia nie powinien by- mniejszy ni% 5 mln. €,
216
a wi#c preferowane s& wi#ksze inwestycje. Mniejsze maj& tak%e szans#, ale pod
warunkiem stworzenia pakietu przedsi#wzi#- podejmowanych dla realizacji konkretnego
programu ochrony rodowiska. Wsparcie z Funduszu ISPA jest udzielane przede
wszystkim w formie dotacji bezpo redniej. Dofinansowanie z Funduszu ISPA mo%e
pokry- do 75% udzia u wszystkich
rodków publicznych zaanga%owanych
w finansowanie danej inwestycji, takich jak bud%ety lokalne, bud%et centralny, fundusze
ekologiczne.
Przy wydatkowaniu rodków z Funduszu ISPA Komisja Europejska musi przestrzegaprawa Unii Europejskiej o ochronie i konkurencji i unika- faworyzowania pojedynczych
firm. Zwi#ksza to zdecydowanie prawdopodobie*stwo otrzymywania wsparcia
z Funduszu ISPA dla jednostek sektora publicznego, samorz&dów gminnych i ich
zak adów bud%etowych lub przedsi#biorstw komunalnych, b#d&cych w asno ci& gmin.
2. Fundusz na rzecz Globalnego <rodowiska
Fundusz na rzecz Globalnego Brodowiska (Global Environment Facility) powsta
w 1991 roku z inicjatywy grupy krajów wysoko rozwini#tych, na mocy uzgodnie* zawartych
pomi#dzy: Programem Rozwoju Narodów Zjednoczonych (UNDP), Programem Brodowiska
Narodów Zjednoczonych (UNEP) oraz Mi#dzynarodowym Bankiem Odbudowy i Rozwoju
(IBRD), znanym jako Bank Bwiatowy.
Celem Funduszu, który obecnie skupia 166 krajów, jest wspieranie finansowe dzia a*
w dziedzinie ochrony rodowiska, przyczyniaj&cych si# do rozwi&zywania zidentyfikowanych
problemów o charakterze globalnym.
Istnieje kilka form finansowej pomocy ze strony GEF. Zró%nicowanie tych form wynika
z charakteru i zakresu zada* wspieranych dotacjami Funduszu i znalaz o swój wyraz
w limitach wysoko ci rodków okre lonych dla poszczególnych kategorii dotacji.
Pierwsz& form#, zwan& potocznie „du%ym GEF-em”, stanowi& projekty tzw. pe nego
rozmiaru, w których pomoc Funduszu przekracza 1 mln. USD i waha si# w przedziale od
kilku do kilkudziesi#ciu milionów USD. Projekty te maj& zasi#g globalny, regionalny lub
krajowy. Brodki na ich realizacj# pochodz& z ró%nych @róde , w tym równie% ze @róde
krajowych.
W ko*cu 1996 roku Rada GEF utworzy a now& form# pomocy finansowej zwan& potocznie
„ rednim GEF-em” dla projektów, które w cz# ci finansowej przez Fundusz nie przekraczaj&
kwoty 1 mln. USD oraz ustali a maksymalnie pó roczny okres dla rozpatrzenia stosownych
wniosków i podj#cia ostatecznej decyzji.
Istotn& rol# w dzia alno ci Funduszu odgrywa Program Ma ych Dotacji (PMD), który zosta
utworzony ju% w 1992 roku z inicjatywy Programu Rozwoju Narodów Zjednoczonych
(UNDP). Pomoc finansowa w ramach Programu Ma ych Dotacji GEF kierowana jest g ównie
do organizacji pozarz&dowych oraz organizacji i spo eczno ci lokalnych, a pod wzgl#dem
merytorycznym dotyczy przedsi#wzi#- w zakresie priorytetowych obszarów dzia alno ci
Funduszu. Program ten stanowi tym samym uzupe nienie przedsi#wzi#- finansowanych przez
GEF w formie du%ych i rednich dotacji.
Aktywnym cz onkiem, a zarazem beneficjentem Funduszu na rzecz Globalnego Brodowiska
jest równie% Polska, która podj# a wspó prac# z Funduszem na rzecz Globalnego Brodowiska
ju% w fazie jego tworzenia, wykorzystuj&c rozwini#te uprzednio partnerskie kontakty ze
wszystkimi trzema agencjami wykonawczymi GEF, tj. Bankiem Bwiatowym, UNDP i UNEP.
Pocz&wszy od 1994 roku, tj. od czasu restrukturyzacji Funduszu Polska wchodzi w sk ad
jednej z dwóch konstytuent GEF, obejmuj&cych kraje znajduj&ce si# w procesie transformacji.
Grup# t# poza Polsk& tworz&: Albania, Bu garia, Chorwacja, Gruzja, Republika Mo dowa,
by a Jugos owia*ska Republika Macedonia, Rumunia i Ukraina.
Zakres dzia ania Programu GEF w Polsce jest ci le podporz&dkowany za o%eniom strategii
operacyjnej Funduszu i mie ci si# w ramach g ównych obszarów tematycznych oraz
217
kierunków dzia a* priorytetowych, tj.: ochrony ró%norodno ci biologicznej, przeciwdzia a*
zmianom klimatu, ochrony wód mi#dzynarodowych i problemu ubo%enia warstwy ozonowej,
a tak%e przeciwdzia aniu degradacji powierzchni ziemi w zakresie zwi&zanym
z ww. dziedzinami. Funkcje Politycznego Koordynatora dzia alno ci GEF w Polsce pe ni
w ramach struktury rz&dowej Ministerstwo Spraw Zagranicznych.
3. Fundusze strukturalne
Istniej& 4 fundusze strukturalne Unii Europejskiej:
• Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego (European Regional Development Fund –
ERDF),
• Europejski Fundusz Socjalny (European Social Fund – ESF),
• Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnych (European Agriculture Guidance and
Guarantee Fund -EAGGF) sekcja "Orientacji”,
• Instrument Finansowy Wspierania Rybo ówstwa (Financial Instrument for Fisheries
Guidance- FIFG).
Inicjatywy w dziedzinie ochrony 3rodowiska b#d& mia y mo%liwo ci otrzymania
dofinansowania g ównie z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (ERDF European Regional Development Fund), który powsta w 1975 roku jako reakcja na coraz
g #bsze rozbie%no ci w rozwoju regionów, spowodowane kryzysem gospodarczym
i przyst&pieniem do UE Wielkiej Brytanii i Irlandii. Jego g ównym zadaniem jest niwelowanie
dysproporcji w poziomie rozwoju regionalnego krajów nale%&cych do UE.
Pomoc w ramach tego funduszu obejmuje inicjatywy w nast#puj&cych dziedzinach:
• inwestycje produkcyjne umo%liwiaj&ce tworzenie lub utrzymanie sta ych miejsc pracy,
• inwestycje w infrastruktur#, z uwzgl#dnieniem tworzenia sieci transeuropejskich dla
regionów obj#tych celem nr 1 polityki strukturalnej UE,
• inwestycje w edukacj# i opiek# zdrowotn& w regionach obj#tych celem nr 1 polityki
strukturalnej UE,
• rozwój potencja u lokalnego: ma ych i rednich przedsi#biorstw,
• dzia alno - badawczo-rozwojowa,
• inwestycje zwi&zane z ochron& rodowiska.
Priorytety rodowiskowe wspó finansowane z Europejskiego Funduszu Rozwoju
Regionalnego b#d& realizowane w ramach dwóch programów operacyjnych, przygotowanych
przez rz&d Polski na podstawie Narodowego Planu Rozwoju 2004÷2006:
• Sektorowego Programu Operacyjnego „Wzrost Konkurencyjno3ci Gospodarki”,
• Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego.
Rodzaje projektów do dofinansowania z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego
w ramach Sektorowego Operacyjnego Programu „Wzrost Konkurencyjno ci Gospodarki”:
• inwestycje dotycz&ce infrastruktury gospodarki wodno- ciekowej:
– budowa lub modernizacja oczyszczalni cieków przemys owych,
– stosowanie najlepszych dost#pnych technik w celu ograniczenia ilo ci substancji
niebezpiecznych odprowadzanych wraz ze ciekami.
• inwestycje w zakresie ochrony powietrza:
– modernizacja i rozbudowa systemów ciep owniczych i wyposa%enie ich w instalacje
do ograniczenia emisji zanieczyszcze* py owych i gazowych,
– inwestycje w produkcj# skojarzon& elektryczno ci i ciep a,
– konwersja palenisk na rozwi&zania przyjazne rodowisku (g ównie zamiana w#gla na
gaz i eliminacja w#gla niskiej jako ci),
– stosowanie rozwi&za* pozwalaj&cych na redukcj# zanieczyszcze* emitowanych do
powietrza z du%ych zak adów energetycznego spalania paliw, (dostosowanie do
wymogów dyrektywy 2001/80 dotycz&cej ograniczenia emisji niektórych
zanieczyszcze* do powietrza z du%ych obiektów energetycznego spalania paliw),
218
–
przedsi#wzi#cia na rzecz wykorzystywania alternatywnych @róde energii, w tym m.in.
energetyczne wykorzystanie biomasy i inne,
– proekologiczne inwestycje w miejskich systemach transportowych (zastosowanie
paliw o niskiej emisji zanieczyszcze* w tym gazu, modernizacja taboru),
– wprowadzanie najlepszych dost#pnych technik w celu ograniczenia emisji
zanieczyszcze* do powietrza.
• inwestycje w zakresie gospodarki odpadami przemys owymi i niebezpiecznymi:
– stosowanie najlepszych dost#pnych technik i technologii w przemy le,
– tworzenie systemów gospodarki odpadami poprzez: prowadzenie selektywnej zbiórki
odpadów oraz budow# i modernizacj# instalacji do odzysku i recyklingu odpadów,
– budowa instalacji unieszkodliwiania odpadów.
• inwestycje z wykorzystaniem Najlepszych Dost#pnych Technik (Best Available
Techniques – BAT)
– ograniczenie zanieczyszcze* przemys owych,
– modernizacja procesów produkcyjnych, technologii,
– zmniejszenie energoch onno ci i materia och onno ci procesów.
Rodzaje projektów kwalifikuj&cych si# do dofinansowania z Europejskiego Funduszu
Rozwoju Regionalnego w ramach Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju
Regionalnego.
W ramach dzia ania INFRASTRUKTURA OCHRONY BRODOWISKA realizowane b#d&
du%e projekty o znaczeniu regionalnym, s u%&ce wzmacnianiu konkurencyjno ci regionów:
• zaopatrzenie w wod> i oczyszczanie 3cieków
– budowa i modernizacja sieci wodoci&gowych,
– budowa i modernizacja sieci kanalizacyjnych,
– budowa i modernizacja stacji uzdatniania wody,
– budowa i modernizacja oczyszczalni cieków,
– budowa zbiorników umo%liwiaj&cych pozyskanie wody pitnej.
• zagospodarowanie odpadów:
– organizacja i wdra%anie systemów selektywnej zbiórki odpadów i recyklingu,
– wdra%anie systemowej gospodarki odpadami komunalnymi (m.in. budowa sortowni,
kompostowni, obiektów termicznej, termiczno-chemicznej i fizycznej (mechanicznej)
utylizacji odpadów; budowa nowych, modernizacja istniej&cych i rekultywacja
nieczynnych sk adowisk; likwidacja "dzikich" sk adowisk),
– budowa i modernizacja spalarni odpadów niebezpiecznych,
• poprawa jako3ci powietrza:
– modernizacja i rozbudowa miejskich systemów ciep owniczych i wyposa%enie ich
w instalacje ograniczaj&ce emisje zanieczyszcze* py owych i gazowych do powietrza,
– przekszta cenie istniej&cych systemów ogrzewania obiektów publicznych w systemy
bardziej przyjazne dla rodowiska, w szczególno ci ograniczenie „niskiej emisji”;
• zapobieganie powodziom:
– regulacja cieków wodnych (pog #bianie, zapory, stabilizacja brzegów, prace
remontowe w korytach rzecznych, itd.),
– tworzenie polderów,
– budowa i modernizacja wa ów przeciwpowodziowych wraz z drogami dojazdowymi,
– budowa i modernizacja ma ych zbiorników retencyjnych i stopni wodnych w ramach
tzw. „ma ej retencji”;
• wsparcie zarz@dzania ochron@ 3rodowiska:
– opracowanie baz danych dotycz&cych lasów, jako ci gleb, wód, powietrza
– tworzenie systemów pomiaru zanieczyszcze* powietrza w miastach oraz systemów
informowania mieszka*ców o poziomie zanieczyszcze* powietrza,
– utworzenie sieci stacji kontrolnych i ostrzegawczych w zakresie jako ci wód,
219
– tworzenie map terenów zalewowych;
wykorzystanie odnawialnych Iróde5 energii:
– budowa, rozbudowa i modernizacja infrastruktury s u%&cej do produkcji i przesy u
energii odnawialnej (energia wiatrowa, wodna, geotermalna, ogniwa s oneczne,
biomasa).
W ramach dzia ania INFRASTRUKTURA LOKALNA realizowane b#d& projekty ma ych
inwestycji o oddzia ywaniu lokalnym na terenach wiejskich oraz w ma ych miastach
(do 25 tys. mieszka*ców):
• budowa lub modernizacja urz@dzeJ do odprowadzania i oczyszczania 3cieków:
– sieci kanalizacyjne, w tym pod &czenie do sieci indywidualnych u%ytkowników,
– oczyszczalnie cieków,
– inne urz&dzenia do oczyszczania, gromadzenia, odprowadzania i przesy ania cieków;
• budowa lub modernizacja urz@dzeJ do zaopatrzenia w wod>:
– sieci wodoci&gowe,
– uj#cia wody (w tym ochrona uj#- i @róde wody pitnej),
– urz&dzenia s u%&ce do gromadzenia, przechowywania i uzdatniania wody,
– urz&dzenia reguluj&ce ci nienie wody;
• budowa lub modernizacja urz@dzeJ do zaopatrzenia w energi>:
– urz&dzenia zaopatrzenia w energi#,
– lokalne systemy pozyskiwania energii z alternatywnych @róde (energia wiatrowa,
wodna, s oneczna, energia uzyskiwana z wykorzystania biomasy),
– lokalne sieci elektroenergetyczne (reelektryfikacja),
– gminne systemy o wietlenia ulic;
• gospodarka odpadami sta5ymi
– budowa, modernizacja i rekultywacja sk adowisk odpadów sta ych,
– budowa lub modernizacja miejsc utylizacji opakowa* i nieu%ytych rodków ochrony
ro lin,
– likwidacja dzikich wysypisk,
– kompleksowe systemy zagospodarowania odpadów na poziomie lokalnym,
obejmuj&ce m.in. odbiór posegregowanych odpadów od mieszka*ców, odzyskiwanie
surowców wtórnych, recykling, kompostowanie odpadów organicznych, itp.
W ramach dzia ania REWITALIZACJA OBSZARÓW ZDEGRADOWANYCH realizowane
b#d& projekty:
• remonty lub modernizacja infrastruktury technicznej, zw aszcza w zakresie ochrony
rodowiska na terenie zdegradowanych dzielnic miast, w tym:
– budowa lub modernizacja sieci kanalizacyjnych i innych urz&dze* do oczyszczania,
gromadzenia, odprowadzania i przesy ania cieków,
– budowa lub modernizacja kanalizacji deszczowej,
– budowa lub modernizacja sieci wodoci&gowych, uj#- wody i urz&dze* s u%&cych do
gromadzenia i uzdatniania wody oraz urz&dze* reguluj&cych ci nienie wody,
– budowa lub modernizacja systemów odwadniaj&cych (w tym odwodnienie liniowe
i drena% odwadniaj&cy),
• wykonanie pasów zieleni,
• wykonanie os on przeciwol nieniowych i ekranów akustycznych,
• prace porz&dkowe zwi&zane z oczyszczeniem terenu z materia ów, sprz#tu i chemikaliów
powojskowych i poprzemys owych, asenizacja, wywóz niepo%&danych materia ów:
np. gruzu – prace te musz& zako*czy- si# do 2006r:
– koszt zatrudnienia d ugotrwale bezrobotnych obj#tych bezrobociem strukturalnym przy
pracach porz&dkowych zwi&zanych z oczyszczeniem terenów poprzemys owych
i powojskowych (12 miesi#czny kontrakt),
•
220
•
•
tworzenie zielonych stref poprzez zak adanie parków oraz zakup sadzonek drzew, krzewów
i zalesianie oczyszczonego obszaru, a nast#pnie po &czenie z sieci& turystyczn&, us ugowohandlow&, rekreacyjn&,
budowa i modernizacja podstawowej infrastruktury komunalnej, w szczególno ci w zakresie
ochrony rodowiska naturalnego oraz infrastruktury komunikacyjnej, znajduj&cych si# na
terenie rewitalizowanym:
–
budowa i modernizacja sieci wodoci&gowych, uj#- wody, urz&dze* s u%&cych do
gromadzenia i uzdatniania wody oraz urz&dze* regulacji ci nienia wody,
–
budowa i modernizacja sieci kanalizacyjnych i innych urz&dze* do oczyszczania,
gromadzenia, odprowadzania i przesy ania cieków,
–
budowa lub modernizacja kanalizacji deszczowej,
–
budowa lub modernizacja systemów odwadniaj&cych (w tym odwodnienie liniowe
i drena% odwadniaj&cy).
4. Fundusz Spójno3ci
Fundusz Spójno ci, inaczej nazywany Funduszem Kohezji lub Europejskim Funduszem
Kohezji, to czasowe wsparcie finansowe dla krajów Unii Europejskiej, których Produkt
Krajowy Brutto na mieszka*ca nie przekracza 90% redniej wska@nika PKB wszystkich
pa*stw cz onkowskich.
Fundusz Spójno ci nie nale%y do funduszy strukturalnych Unii Europejskiej, ale jest
elementem polityki strukturalnej.
Fundusz Kohezji powsta na mocy Traktatu o utworzeniu Unii Europejskiej z 1991 roku,
który wszed w %ycie w 1993 r. Pierwotnie nazwano go Finansowym Instrumentem Spójno ci,
ale w 1994 roku jego nazw# zmieniono na Fundusz Spójno ci. Obecnie z Funduszu
korzystaj&: Grecja, Portugalia, Hiszpania i Irlandia.
G ównym celem strategii rodowiskowej Funduszu Spójno ci jest wsparcie dla realizacji
zada* inwestycyjnych w adz publicznych w zakresie ochrony rodowiska, wynikaj&cych
z wdra%ania prawa Unii Europejskiej.
Priorytety (zakres projektów) dla Funduszu Spójno ci w ochronie rodowiska:
• poprawa jako ci wód powierzchniowych,
• polepszenie jako ci i dystrybucji wody przeznaczonej do spo%ycia,
• poprawa jako ci powietrza,
• racjonalizacja gospodarki odpadami,
• ochrona powierzchni ziemi,
• zapewnienie bezpiecze*stwa przeciwpowodziowego.
Odbiorcami pomocy tj. beneficjentami ko*cowymi b#d& samorz&dy terytorialne (gminy,
zwi&zki gmin) i przedsi#biorstwa komunalne.
Zgodnie z obowi&zuj&cymi w zakresie polityki strukturalnej zasadami wspó finansowania,
pomoc z funduszu na okre lony projekt b#dzie wynosi- od 80% do 85% kosztów
kwalifikowanych. Pozosta e, co najmniej 15% musi zosta- zapewnione przez beneficjenta.
Brodki te mog& pochodzi- np. z:
• bud%etu gminy;
• rodków w asnych przedsi#biorstw komunalnych;
• rodków NFOBIGW (po%yczek, dotacji, kredytów);
• bud%etu pa*stwa;
• innego niezale%nego @ród a (np. z Europejskiego Banku Inwestycyjnego, Europejskiego
Banku Odbudowy i Rozwoju).
Bud%et Funduszu Spójno ci zaplanowano na lata 2000÷2006 na 18 mld. € (w latach
1994÷1999 wynosi 15,5 mld. €). Na lata 2004÷2006 z ca ej kwoty Funduszu Spójno ci dla
Polski na sektor rodowiska przypadnie 1866,6 mln. €.
221
5. Fundusz LIFE
Program LIFE jest instrumentem finansowym wspieraj&cym polityk# ochrony rodowiska
Wspólnoty. Zosta utworzony w 1992 roku w celu wspó finansowania dzia a* w dziedzinie
ochrony rodowiska, które s& podejmowane przez pa*stwa Unii Europejskiej, przez kraje
Europy Brodkowej i Wschodniej kandyduj&ce do UE, a tak%e pa*stwa trzecie le%&ce
u wybrze%y Morza Bródziemnego i Morza Ba tyckiego.
Program ten by wdra%any w trzech etapach:
• Etap I (lata 1992 ÷1995) – 400 mln. €
• Etap II (lata 1996÷1999) – 450 mln. €
• Etap III bie%&cy (lata 2000÷2004) – 640 mln. €
G ównym celem Programu LIFE jest wspieranie dzia a* maj&cych na celu wdra%anie prawa
wspólnotowego oraz wzmocnienie polityki w zakresie ochrony rodowiska, jak równie%
wskazywanie nowych rozwi&za* problemów zwi&zanych z wdra%aniem i realizacj& polityki
ochrony rodowiska.
Program LIFE sk ada si# z trzech tematycznych komponentów: LIFE – Nature, LIFE –
Brodowisko i LIFE – Kraje Trzecie.
Brodki dost#pne w ramach Programu LIFE – Nature przeznaczone s& na finansowanie dzia a*
w zakresie ochrony przyrody tzn. dzia a* „wymaganych dla zachowania lub odtworzenia
naturalnych siedlisk i populacji gatunków dzikiej fauny i flory w stanie sprzyjaj&cym ich
ochronie”.
W praktyce LIFE – Nature jest zobowi&zany uczestniczy- we wdra%aniu Dyrektywy Ptasiej
(79/409/EEC) i Siedliskowej (92/43/EEC) Wspólnoty, w szczególno ci, w tworzeniu
Europejskiej Sieci Ekologicznej specjalnych obszarów ochrony – NATURA 2000 – której
celem jest zachowanie i ochrona w naturalnym zasi#gu najcenniejszych gatunków flory
i fauny oraz ich siedlisk na terenie Wspólnoty.
Brodki dost#pne w ramach Programu LIFE – Brodowisko przeznaczone s& na finansowanie
innowacyjnych dzia a* o charakterze pilota%owym i demonstracyjnym, których celem jest:
• w &czenie zagadnie* rodowiskowych w rozwój oraz planowanie przestrzenne, w tym na
obszarach zurbanizowanych i przybrze%nych;
• promowanie zrównowa%onego zarz&dzania zasobami wód podziemnych i
powierzchniowych;
• zminimalizowanie wp ywu dzia alno ci gospodarczej na rodowisko;
• zapobieganie, recykling i racjonalna gospodarka strumieniami odpadów;
• zmniejszenie rodowiskowego wp ywu produktów.
W ramach programu LIFE – Brodowisko Komisja Europejska udziela dofinansowania do
projektów w wysoko ci do 30 % i do 50 % (do 30 % – dla projektów, które w przysz o ci
b#d& uzyskiwa- dochód, do 50 % – dla pozosta ych projektów).
W ramach programu LIFE – Nature maksymalny udzia wsparcia finansowego Wspólnoty
wynosi 50 % kosztów kwalifikowanych. W wyj&tkowych okoliczno ciach udzia ten mo%e
zosta- zwi#kszony do maksymalnie 75% dla projektów, których oczywistym celem jest
ochrona siedlisk naturalnych o priorytetowym znaczeniu (Za &cznik I Dyrektywy
Siedliskowej) lub gatunków o priorytetowym znaczeniu (Za &cznik II Dyrektywy
Siedliskowej). Mo%liwo - ta nie dotyczy rodzajów siedlisk lub gatunków zdefiniowanych
jako priorytetowe tylko w ramach rezolucji Konwencji Berne*skiej. W tych przypadkach
maksymalny udzia wsparcia Wspólnoty pozostaje na poziomie 50 %.
Ca kowity koszt projektu zg oszonego do wspó finansowania w ramach programu LIFE –
Brodowisko powinien opiewa- na kwot# mieszcz&c& si# w przedziale od 1.000.000 € do
5.000.000 €.
W ramach programu LIFE – Nature Komisja Europejska preferuje finansowanie projektów,
których ca kowity bud%et jest wy%szy ni% 500.000 €.
222
Realizacja projektów powinna rozpocz&- si# pomi#dzy 1 grudnia 2003 r. a 1 grudnia 2004 r.
Projekty finansowane w ramach programu LIFE – Brodowisko realizowane s& zwykle w ci&gu
od 1 do 3 lat.
Standardowy czas trwania projektu wspó finansowanego w ramach programu LIFE – Nature
nie jest okre lony, jednak zazwyczaj projekty z zakresu ochrony przyrody trwaj& od 3 do 4 lat.
Przy w a ciwym uzasadnieniu, mo%na jednak równie% zg asza- projekty d u%sze.
6.4.4.7. Mi>dzynarodowe instytucje finansowe
Wa%ne miejsce na rynku kredytów ekologicznych zajmuj& tak%e mi#dzynarodowe instytucje
finansowe, a w szczególno ci Bank Bwiatowy i Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju.
1. Bank <wiatowy
Bank Bwiatowy zosta powo any w 1994 roku przez 44 pa*stwa. Obecnie jego cz onkami jest
150 pa*stw. Podstawow& zasad& dzia alno ci Banku Bwiatowego jest wspieranie ekorozwoju.
W celu realizacji tej zasady bank kojarzy elementy technologicznego rozwoju z zagadnieniami w a ciwego zarz&dzania i tworzeniem struktur instytucjonalnych systemu politycznego
zapewniaj&cego przestrzeganie zasad ekorozwoju.
Bank wspomaga realizacj# licznych projektów z zakresu ochrony rodowiska, traktuje je jako
podstawowy element wszystkich projektów inwestycyjnych.
2. Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju
Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju jest mi#dzynarodow& organizacj& powo an& w 1991 r.
Jej uczestnikami s& 53 kraje, w tym równie% Polska. Bank dzia a w pa*stwach Europy
Wschodniej i by ego Zwi&zku Radzieckiego, udzielaj&c swoim klientom kredytów, por#cze*,
a tak%e zapewniaj&c obs ug# konsultacyjn& i wspó prac# techniczn& w celu wspierania
prywatnej inicjatywy i przyspieszania przej cia do demokracji i gospodarki rynkowej.
Bank sprzyja realizacji przedsi#wzi#- ekorozwojowych. Finansuje tak%e projekty, które
wspieraj& powstanie konkurencyjnego sektora prywatnego, rozwój przedsi#biorczo ci
i wzmocnienie ma ych i rednich firm, stworzenie i wzmocnienie organizacji finansowych,
przekszta cenie strukturalne przemys u.
Warunkiem pozytywnego rozpatrzenia wniosku kredytowego przez bank jest przedstawienie
przez inwestorów informacji o ekologicznych aspektach projektowanej inwestycji wraz
z niezale%n& ocen& jej oddzia ywania na rodowisko oraz opinii ludno ci.
6.4.5. Pozarz@dowe Organizacje Ekologiczne (POE) i mieszkaJcy miasta
Jak ju% wspomniano powy%ej edukacja i informacja ekologiczna s& podstawowymi
narz#dziami s u%&cymi podniesieniu wiadomo ci ekologicznej mieszka*ców miasta. Prowadzenie
ró%norodnych form pozalekcyjnych edukacji ekologicznej, jak szkolne ko a ekologiczne,
organizowanie i rozwój o rodków edukacji rodowiskowej (edukacja kierowców, dzia kowiczów,
prowadzenie olimpiad i konkursów ekologicznych, organizacja kampanii spo ecznych w szko ach
i zak adach pracy na rzecz ochrony i kszta towania rodowiska przyrodniczego, rozwijanie ró%nych
form turystyki, itp.) przyczyni si# do podniesienia wiadomo ci ekologicznej mieszka*ców Kielc
i stworzy szans# na w &czenie si# spo ecze*stwa w dzia ania proekologiczne.
Po%&dany w tym zakresie by by m.in. wk ad pozarz&dowych organizacji ekologicznych
aktywnie dzia aj&cych w mie cie. Mieszka*cy powinni uczestniczy- w dzia aniach na rzecz
ochrony rodowiska. Oczekuje si# od nich oszcz#dnego korzystania z wody, energii elektrycznej
i cieplnej oraz udzia u w segregacji odpadów. Informacje na ten temat b#d& przekazywane poprzez
akcje roznoszenia ulotek i organizowanie imprez w centralnych miejscach Kielc. Pozarz&dowe
Organizacje Ekologiczne powinny spe nia- wa%n& rol# w procesie podnoszenia wiadomo ci
ekologicznej mieszka*ców.
223
6.5. Zarz@dzanie 3rodowiskowe
6.5.1. Wprowadzenie
W ród szeregu nowych rozwi&za* formalno-prawnych, jakie Polska, w zwi&zku z integracj&
z Uni& Europejsk& musi zaadaptowa- do swojego systemu legislacyjnego i do praktyki dzia ania
w sferze ochrony rodowiska znajduj& si# dobrowolne formy samoograniczania oddzia ywa* na
rodowisko przez jego instytucjonalnych u%ytkowników. Zaliczy- do nich mo%na przede wszystkim
wdra%anie Systemów Zarz&dzania Brodowiskowego, programy czystszej produkcji oraz dzia ania
na rzecz ograniczenia uci&%liwo ci wyrobów, potwierdzane uzyskiwaniem tzw. ekoznaków. System
Zarz&dzania Brodowiskowego stanowi szczególnie u%yteczny instrument poprawy efektywno ci
funkcjonowania jednostek gospodarczych oraz wiadcz&cych us ugi w zakresie szeroko poj#tej
ochrony rodowiska. U podstaw tego systemu znajduje si# koncepcja zrównowa%onego rozwoju
gospodarczego, filozofia kompleksowego zarz&dzania jako ci& i systemu zapewnienia jako ci oraz
przegl&dy finansowe i przegl&dy rodowiskowe.
Systemy Zarz&dzania Brodowiskowego okre laj&:
• Rozporz&dzenie Rady (EWG) 1836/93 w sprawie dobrowolnego uczestnictwa we
wspólnotowym systemie ekozarz&dzania i audytowania (MAS I) z uzupe nieniem
Nr 761/2001 Parlamentu Europejskiego i Rady ( MAS II)
• Seria norm ISO 14 000 dotycz&cych dziedzin Systemu Zarz&dzania Brodowiskowego,
audytów rodowiskowych, oceny wyników rodowiskowych, dzia alno ci, etykietowania
wyrobów i deklaracji rodowiskowych, analizy cyklu %ycia wyrobów, aspektów
ekologicznych w normach technicznych.
Rozporz&dzenie EMAS promuje w przedsi#biorstwach i organizacjach implementacj#
i doskonalenie systemów zarz&dzania rodowiskowego (environmental management systems)
zgodnych z norm& ISO 14001, ale w swoich wymaganiach wykracza istotnie poza obowi&zki
wskazane w tym standardzie. Rozporz&dzenie EMAS II z 2001 roku znacznie rozszerzy o zakres
dzia alno ci, do których mo%na stosowa- regu y EMAS. Zgodnie z jego zapisami w systemie mog&
uczestniczy- nie tylko jednostki gospodarcze czy przemys owe, ale tak%e inne jednostki, w tym
organy administracji, placówki edukacyjne, us ugowe itp. o ile oddzia ywaj& one w sposób
bezpo redni lub po redni na rodowisko.
Koncepcja Systemu Zarz&dzania Brodowiskowego zak ada tak& przebudow# zasad oraz
procedur zarz&dzania procesami wytwórczymi lub wiadczeniem us ug, a w przypadku EMAS
w ogóle zasad funkcjonowania danej organizacji, aby zwi&zane z tym oddzia ywania na rodowisko
by y precyzyjnie identyfikowane oraz eliminowane, a je%eli jest to niemo%liwe, systematycznie
ograniczane i kontrolowane w sposób zintegrowany z podstawowymi celami dzia alno ci. Wymaga
to ustanowienia i praktycznego wdro%enia procedur identyfikacji aspektów rodowiskowych,
planowania strategicznego i operacyjnego oraz monitorowania dzia alno ci (systemowe audyty
wewn#trzne i zewn#trzne, ledzenie oddzia ywa* i ich skutków, ocena realizacji planów i osi&gania
celów) i przep ywu informacji, a tak%e innych pomocniczych procedur i instrukcji, s u%&cych
sprawnemu funkcjonowaniu Systemu Zarz&dzania Brodowiskowego.
Podstawowym wymaganiem Systemu Zarz&dzania Brodowiskowego jest osi&ganie
systematycznego zmniejszania oddzia ywania na rodowisko, poprzez zintegrowanie procesu
podejmowania decyzji zwi&zanych z ochron& rodowiska z ogólnym systemem zarz&dzania
przedsi#biorstwem (organizacj&, jednostk&). Koncepcja EMAS jest generalnie zbie%na z zasadami
innych systemów zarz&dzania rodowiskowego, a po wej ciu w %ycie rozporz&dzenia EMAS II
zosta a w pe ni zintegrowana z zasadami tworzenia i funkcjonowania tego typu systemów
opisanych w standardzie ISO 14001 (EMAS wymaga wdro%enia SZB zgodnego ze standardem ISO
14001). Rozporz&dzenie EMAS wykracza poza wymagania okre lone w normie ISO 14001,
bowiem dodatkowo wprowadza wymóg dotycz&cy upowszechniania wiedzy o osi&gni#ciach oraz o
rezultatach weryfikowania systemu, poprzez wprowadzenie mechanizmów kontrolnych. Koncepcja
224
EMAS wymaga równie% od ubiegaj&cych si# o rejestracj# jednostek przestrzegania generalnych
zasad:
• utrzymania pe nej zgodno ci z przepisami prawnymi w sferze ochrony rodowiska,
• zapewnienia ci&g ej poprawy w sferze ograniczania oddzia ywania na rodowisko.
Rozporz&dzenie nr 761/2001 definiuje cele EMAS jako: realizacja polityki ekologicznej UE,
a tak%e jako:
• poprawa efektów dzia alno ci na rzecz rodowiska prowadzonej przez organizacje,
• systematyczna, obiektywna i okresowa ocena efektów dzia alno ci na rzecz rodowiska,
• wymiana informacji i otwarty dialog grup zainteresowanych,
• aktywne zaanga%owanie pracowników w dzia alno - na rzecz rodowiska.
Okre la tak%e warunki uczestnictwa organizacji w EMAS. Organizacja, która ubiega si#
o rejestracj# powinna przeprowadzi- wst#pny przegl&d rodowiskowy, a nast#pnie wdro%y- system
zarz&dzania rodowiskowego zgodny ze standardem ISO 14001. Organizacja powinna tak%e
planowa- i przeprowadza- audyty rodowiskowe oraz wyda- deklaracj# rodowiskow&
potwierdzon& przez weryfikatora. Musi tak%e zapewni- zgodno - przegl&du Systemu Zarz&dzania
Brodowiskowego, procedur audytów i deklaracji z wymaganiami EMAS. Nast#pnie powinna
podda- si# weryfikacji na zgodno - z wymaganiami EMAS przez uprawniona osob# (weryfikatora
EMAS). Ostatecznie, musi przekaza- potwierdzon&, uwierzytelnion& deklaracj# do kompetentnego
organu i opublikowa- j& (po rejestracji).Wdra%anie wymaga* EMAS w organizacji:
• zwi#ksza elastyczno - i odpowiedzialno - u%ytkowników rodowiska;
• powoduje wzrost wiadomo ci spo ecznej;
• promuje d&%enie do zapobiegania u @ród a emisjom do rodowiska, w miejsce klasycznych
rozwi&za* typu ko*ca rury;
• promuje wprowadzenie w przedsi#biorstwach, zw aszcza ma ych i rednich (MBP) zasad
samokontroli (self-controlling), co jest bardzo korzystne dla pa*stwa;
• u atwia przedsi#biorstwom, organizacjom udowadnianie ich proekologicznego podej cia.
Zarz@dzanie 3rodowiskowe mo%na zdefiniowa- wi#c jako zestaw narz#dzi wspomagaj&cych
zarz&dzanie w sposób umo%liwiaj&cy realizacj# polityki rodowiskowej i w konsekwencji
pozwalaj&cy na sta e minimalizowanie negatywnego oddzia ywania na rodowisko w sposób
optymalny z punktu widzenia zarówno organizacji jak i rodowiska.
Aktualnie Urz&d Miasta w Kielcach znajduje si# w trakcie wdra%ania Systemu Zarz&dzania
Jako ci& ISO–9001/2000. Wdro%enie w nast#pnej kolejno ci systemu zarz&dzania rodowiskowego
umo%liwi uczestniczenie i wykorzystanie inicjatyw w adz lokalnych w realizacji Agendy 21,
w zakresie polityki rodowiskowej na poziomie lokalnym. Pracownicy zatrudnieni w zarz&dach
gmin, przedsi#biorstwach, zak adach przemys owych i us ugowych, w tym komunalnych,
dysponuj& z regu y wiedz& fachow& dotycz&c& ich dotychczasowego zakresu obowi&zków.
Nie posiadaj& natomiast wiedzy i uprawnie* dotycz&cych zarz&dzania rodowiskiem w gminie lub
przedsi#biorstwie zgodnych z normami serii PN-ISO 14000.
Podstaw# do wprowadzenia Systemu Zarz&dzania Brodowiskowego b#dzie stanowi wst#pny
przegl&d rodowiska, który okre li cele strategiczne w mie cie. Wprowadzenie w %ycie systemu
zarz&dzania rodowiskiem na poziomie miasta okre li konkretne odpowiedzialno ci i stworzy
warunki dla wskazania konkretnych inicjatyw i rozwi&za* dla przedsi#wzi#- technicznych,
organizacyjnych i planistycznych w zakresie optymalizacji zarz&dzania rodowiskiem dla
istniej&cych na terenie miasta uwarunkowa* i mo%liwo ci. Opracowany „Program ochrony
rodowiska dla miasta Kielce” mo%e stanowi- znacz&cy element wst#pnego przegl&du rodowiska
dla jednostek gminnych wytypowanych do wdra%ania Systemu Zarz&dzania Brodowiskowego.
225
6.5.2. Dzia5ania organizacyjne dla wdro7enia Systemu Zarz@dzania <rodowiskowego (SZ<)
Kolejno - dzia a*:
• podj#cie uchwa y RM w sprawie przyst&pienia miasta Kielce do wdra%ania SZB,
• uchwa a Zarz&du Miasta w sprawie wytypowania jednostek gminnych do wdro%enia SZB
oraz powo ania, pe nomocnika i zespo u ds. wdra%ania SZB,
• wykonanie wst#pnego przegl&du rodowiskowego przez zespó ds. wdra%ania,
• podj#cie uchwa y Rady Miejskiej w sprawie przyj#cia Polityki Brodowiskowej Gminy,.
• podj#cie uchwa y Rady Miejskiej w sprawie zatwierdzenia zestawienia zbiorczego celów
i zada* wynikaj&cych z Polityki Brodowiskowej Gminy Kielce,
• podj#cie uchwa y Prezydenta Miasta w sprawie przyj#cia informacji o wdro%eniu SZB
w Gminie Kielce oraz powo ania pe nomocnika Prezydenta.
W sk ad zespo u ds. wdro%enia SZB powinni wej - przedstawiciele jednostek gminnych
wytypowanych do wdro%enia, dyrektorzy wydzia ów Urz#du Miasta, które w swym zakresie
dzia ania maj& zadania zwi&zane z realizacj& polityki rodowiskowej i nadzorem nad
wytypowanymi jednostkami gminnymi (praktycznie wszystkie wydzia y poza Urz#dem Stanu
Cywilnego) oraz radca prawny i specjalista do spraw BHP. Liderem zespo u powinien by- Cz onek
Zarz&du Miasta, za jego zast#pc& kierownik Referatu ds. Ochrony Brodowiska i Rolnictwa z uwagi
na w a ciwy dobór i identyfikacj# zagadnie*.
W ramach dzia a* wdro%eniowych nale%y opracowa- Polityk# Brodowiskow& Gminy
uwzgl#dniaj&c& przyj#ty przez Rad# Miejsk& Program ochrony rodowiska dla miasta Kielce oraz
wy oni- cele i zadania do realizacji przez Urz&d Miasta oraz wszystkie jednostki bior&ce udzia we
wdra%aniu SZB. Do takich zada* obok zada* wynikaj&cych z programu ochrony rodowiska
przyk adowo nale%&: segregacja odpadów w miejscu pracy, oszcz#dno - zasobów naturalnych,
realizacja zakupów towarów i us ug wg kryteriów okre laj&cych tzw. przyjazno - dla rodowiska",
ograniczenie zanieczyszcze* powietrza itp. Po ustaleniu celów i zada* organizacja wdra%aj&ca SZB
powinna ustanowi- i utrzymywa- Program Zarz&dzania Brodowiskowego.
Za o%enia do opracowania programu zarz&dzania rodowiskowego przedstawia schemat na
rys. 6.3. a System Zarz&dzania Brodowiskowego wg wymaga* normy ISO 14001 – rys. 6.4.
226
Rys. 6.3.
Za o%enia do opracowania programu Zarz&dzania Brodowiskowego
Wymagania
normy
PN-ISO 14001
Strategia
rozwoju
miasta Kielc do
2015 r.
Studium
uwarunkowa>
i kierunków
zagospodarowania
przestrzennego
Za o enia
Wymagania
przepisów
krajowych
i regionalnych
(PIO: + WIO:)
Za o enia polityki
ekologicznej dla
miasta Kielce
Ocena aktualnego
stanu )rodowiska
Cele strategiczne
miasta
Kto
Co
Aspekty
)rodowiskowe
Cele operacyjne
Formalnie
przyj ty do
realizacji
przez Rad
Gminy
Kiedy
Jak
Polityka
zarz3dzania
)rodowiskowego
(wska5niki)
Cele zarz3dzania
)rodowiskowego
(ustalone
do osi3gni cia)
Znacz3ce
aspekty
)rodowiskowe
Misja UM
Warunki brzegowe
wynikaj3ce
z przepisów
Zadania,
które trzeba
zrealizowa9
by osi3gn39
cele
Studia
wykonalno)ci
Strategia UM
Program
Zarz3dzania
:rodowiskowego
Formalnie
wykonywany przez
Rad Gminy
Priorytety
Kultura UM
227
Rys. 6.4.
System Zarz&dzania Brodowiskowego wg wymaga* normy ISO 14001
Wymagania
ogólne
Planowanie
Polityka
)rodowiskowa
`
Aspekty rodowiskowe
Cele i zadania
Program(y) zarz dzania
rodowiskowego
Gotowo ' na wypadek awarii
i reagowania na awarie
Nadzór nad dokumentacj
Komunikowanie si+
Struktura
i odpowiedzialno '
Wdra anie
i funkcjonowanie
228
Audit systemu Zarz dzania
rodowiskowego
Sterowanie operacyjne
Zapisy
Dokumentacja systemu
Zarz dzania rodowiskowego
Szkolenie, wiadomo '
i kompetencje
Niezgodno ci oraz dzia!ania
koryguj ce i zapobiegawcze
Monitorowanie i pomiary
Sprawdzanie
i dzia ania koryguj3ce
Przegl3d wykonywany
przez kierownictwo
System Zarz3dzania
:rodowiskowego
Wymagania prawne i inne
Zadania w programie zarz&dzania rodowiskowego wynikaj& z identyfikacji zada* dla ka%dej
z jednostek obj#tych systemem aspektów rodowiskowych oraz dzia a* koniecznych dla
zminimalizowania negatywnego oddzia ywania na rodowisko. Tak przygotowany i zatwierdzony
przez kierownictwo jednostki program rodowiskowy przedsi#wzi#- dla jego przejrzysto ci
powinien by- przedstawiony w formie tabeli.
Przyk adowy uk ad tabeli
• Polityka:
• Cel strategiczny:
• Cel szczegó owy:
Lp.
Przedsi>wzi>cie
Termin
Odpowiedzialno3K
Uwagi
1
2
3
4
5
1. Rodzaj przedsi#wzi#cia
2. Monitorowanie i kontrolowanie
3. Weryfikacja i dzia ania koryguj&ce
Po okresie wdra%ania programu obejmuj&cym:
• opracowanie dokumentacji systemu,
• szkolenie radnych, dyrektorów wydzia ów, kierownictwo oraz pracowników jednostek
obj#tych systemem i audytorów,
• wykonanie niezb#dnych prac porz&dkowych i organizacyjnych,
• przeprowadzenie audytów wewn#trznych,
• dokonanie przegl&du systemu przez kierownictwo,
mo%na zg osi- system do certyfikacji przez wytypowan& w drodze przetargu firm#.
6.5.3. Korzy3ci wynikaj@ce z wprowadzenia SZ<
1. Stworzenie organizacji mo%liwo ci zademonstrowania:
• realizowanej polityki i jej celów,
• akcji zapobiegawczych, a nie korekcyjnych,
• nale%yta dba o - o zgodno - z obowi&zuj&cymi przepisami,
• zaanga%owanie w spraw# ci&g ego ulepszania w asnej polityki dotycz&cej rodowiska.
2. Kontynuacja i ulepszanie polityki rodowiska.
3. Ochrona zdrowia ludzkiego.
4. Wywa%enie i zintegrowanie interesów ekonomicznych i zwi&zanych ze rodowiskiem.
5. Korzy ci ekonomiczne:
• bezpo rednia oszcz#dno - kosztów:
– zagospodarowanie odpadów,
– gospodarka energetyczna,
– redukcja wsadu surowców,
– redukcja zu%ycia wody
• po rednia oszcz#dno - kosztów:
– unikni#cie p acenia kar rodowiskowych,
– u atwiony dost#p do funduszy ekologicznych,
6. Poprawa wizerunku organizacji wobec opinii publicznej:
• polepszenie relacji ze spo ecze*stwem,
• zach#cenie inwestorów,
• spe nienie oczekiwa* petentów.
229
6.5.4. Przedsi>wzi>cia ukierunkowane na usprawnienie zarz@dzania 3rodowiskiem
Tab. 6.3.
Zadania Urz#du Miasta Kielce
Lp.
Zadanie
Termin
realizacji
Realizatorzy
Lród5o
finansowania
1
2
3
4
5
1. Analiza kadry pracuj&cej w Wydz.
Gosp. Komunalnej i Ochrony
Brodowiska (przygotowanie
zawodowe, wype nianie zada*,
podejmowanie inicjatyw).
2. Doposa%enie Referatu ds. Ochrony
Brodowiska w niezb#dny sprz#t
informatyczny i oprogramowanie.
3. Powo anie Miejskiego zespo u
konsultacyjnego d/s problemów
ekologicznych
4. Szkolenia pracowników w zakresie
wprowadzania procedury IPCC.
5. Szkolenia z zakresu nowego prawa
samorz&dowego, finansowego,
ekologicznego dla pracowników
Urz#du Miasta
6. Rozbudowa i modernizacja systemu
dost#pu do informacji o rodowisku
i jego ochronie.
7. Przygotowanie baz danych o istotnym znaczeniu dla rozwi&zywania
problemów ekologicznych
8. Systematyczna analiza pozwole*
ekologicznych i spe niania
na o%onych obowi&zków.
9. Uzgadnianie projektów miejscowych planów zagospodarowania
przestrzennego.
10. Przeprowadzanie procedur OOB na
etapie wydawania decyzji o pozwoleniu na budow#, rozbiórk#, zmiany
sposobu u%ytkowania obiektów
budowlanych w odniesieniu do
przedsi#wzi#- mog&cych znacz&co
oddzia ywa- na rodowisko.
11. Przeprowadzanie procedur OOB na
etapie wydawania koncesji geologicznych, pozwole* wodnoprawnych w odniesieniu do przedsi#wzi#- mog&cych znacz&co
oddzia ywa- na rodowisko.
13. Zobowi&zywanie podmiotów prowadz&cych instalacje do sporz&dzenia i przedk adania przegl&dów
ekologicznych.
14. Doskonalenie wspó pracy organów
miasta z organami administracji
publicznej w zakresie rozwi&zywania problemów ochrony przyrody w
powiecie kieleckim.
230
2004÷2005
UM
-
2004÷2006
UM
2004
UM
-
2004
UM
PFOBiGW,
Fundusze UE
2004÷2006
UM
Bud%et miasta
2004÷2007
UM
Bud%et miasta
2004÷2006
UM
Bud%et miasta
Bud%et miasta
2004÷2006
UM
Bud%et miasta
2004÷2006
UM
-
2004÷2006
UM
-
2004÷2006
UM
-
2004÷2006
UM
-
2004÷2006
UM
-
Efekty
6
Dobra kadra pracuj&ca
na rzecz ochrony
rodowiska.
Kadra wyposa%ona w
instrumenty do pracy w
ochronie rodowiska.
Lepiej rozwi&zywane
problemy ekologiczne
Kadra przygotowana do
wydawania pozwole*
zintegrowanych.
Wykszta cona kadra
pracuj&ca na rzecz
ochrony rodowiska.
Pe na informacja o rodowisku przyrodniczym
w powiecie kieleckim
Dok adniejsza informacja o rodowisku.
Lepsze przestrzeganie
prawa ekologicznego
przez korzystaj&cych ze
rodowiska.
Pad przestrzenny i
zrównowa%ony rozwój
gmin.
Przestrzeganie przez
inwestorów wymogów
ochrony rodowiska.
Przestrzeganie wymogów ochrony rodowiska
przez korzystaj&cych ze
rodowiska.
Ograniczenie negatywnego oddzia ywania na
rodowisko istniej&cych
instalacji.
Wspólne dzia ania w
zakresie ochrony
rodowiska.
Tab. 6.4.
Zadania koordynowane miasta, innych organów i jednostek
Lp.
Zadanie
Termin
realizacji
Realizatorzy
Lród5o
finansowania
1
2
3
4
5
1. Wzmocnienie jako ciowe
i ilo ciowe s u%b ochrony
rodowiska.
2. Z o%enie wniosków o wydanie pozwole* zintegrowanych.
Przedsi#biorcy
Brodki
przedsi#biorstw
Przedsi#biorcy,
zarz&dzaj&cy
2004÷2006
sk adowiskami
odpadów
Brodki
przedsi#biorstw
2004÷2005
3. Rozwój bazy informatycznej
o rodowisku i jego ochronie. 2004÷2006
4. Wdro%enie systemów zarz&dzania rodowiskowego (ISO 2004÷2006
14000)
5. Przestrzeganie standardów
ekologicznych wynikaj&cych
2004÷2006
z prawa i pozwole*
ekologicznych
Przedsi#biorcy
Brodki
przedsi#biorstw
Urz&d Miasta,
Przedsi#biorcy
Brodki
przedsi#biorstw
Przedsi#biorcy
Brodki
przedsi#biorstw
Efekty
6
Dobre przygotowanie
wniosków o pozwolenia
ekologiczne.
Przestrzeganie standardów ekologicznych,
uzyskanie pozwole*
zintegrowanych
Wiarygodna informacja
nt. korzystania ze
rodowiska
Lepszy stan rodowiska
Lepszy stan rodowiska
6.6. Program Ochrony <rodowiska jako „ ma5a Agenda 21”
Agenda 21 na poziomie lokalnym stanowi Globalny Program Dzia a* Gminy dla wdro%enia
w procesie uspo ecznionym lokalnej polityki zrównowa onego rozwoju, integruj&cej polityk#
ekologiczn& z polityk& gospodarcz&, polityk& spo eczn& i polityk& przestrzenn&.
Programowe wprowadzanie zasad zrównowa%onego rozwoju na poziomie krajowym, regionalnym,
lokalnym jest zwi&zane z uczestnictwem Polski w Szczycie Ziemi w Rio de Janeiro i przyj#ciem
dokumentów ko*cowych szczytu tj. Deklaracji z Rio oraz Agendy 21. Zgodnie z art. 5 Konstytucja
Polski „zapewnia ochron$ rodowiska, kieruj&c si$ zasad& zrównowa(onego rozwoju”
Rol# i zadania w adz i spo eczno ci lokalnych w tworzeniu oraz realizacji zasad zrównowa%onego
rozwoju okre la rozdzia 28 Agendy 21. Podkre la si# w nim uspo ecznienie procesu podejmowania
decyzji, samodzielno -, przejawianie inicjatywy a nie bierne czekanie na wytyczne. W Agendzie
podkre la si#, %e to w a nie spo eczno ci lokalne (samorz&d, organizacje pozarz&dowe, biznes, czy
lokalni liderzy) tworz&, prowadz& i utrzymuj& infrastruktur# spo eczn& i ekonomiczn&, gospodaruj&
przestrzeni&, kszta tuj& i chroni& rodowisko przyrodnicze, kreuj& i realizuj& w asne wizje rozwoju
oraz wspó uczestnicz& w realizacji wizji rozwoju regionu i kraju. Odgrywaj& te% podstawow& rol# w
kszta towaniu wiadomo ci ekologicznej poprzez promowanie i realizacj# idei zrównowa%onego
rozwoju. Ponad dwie trzecie zada* ustalonych w Agendzie adresowanych jest w a nie do w adz i
spo eczno ci lokalnych, które powinny odrywa- kluczow& rol# we wdra%aniu Agendy 21.
Zale%nie od zaawansowania realizacji zada* Agendy 21 mo%na wyró%ni- trzy rodzaje podej cia do
jej wdro%enia przez :
brak realizacji zaleceJ Agendy 21 i zasad Deklaracji z Rio wynikaj&cy z nieznajomo ci lub
niezrozumienia jej znaczenia i traktowania ochrony rodowiska jako bariery rozwoju
gospodarczego
budowanie „ma5ej Agendy 21”, w której pole zainteresowa* jest ograniczone do spraw
ochrony rodowiska i jest równoznaczne z lokaln& polityk& ekologiczn& lub jej cz# ci&
(programem ochrony rodowiska)
budowanie „du7ej Agendy 21” której istot& jest partnerstwo mi#dzysektorowe realizowane
w procesie budowy i realizacji lokalnej polityki zrównowa%onego rozwoju integruj&cej
polityk# ekologiczn& z innymi politykami sektorowymi
231
Miasto Kielce przyjmuj@c „Program ochrony <rodowiska” realizuje zasady Deklaracji z Rio
oraz Agendy 21 na poziomie „ma5ej Agendy 21” , co stanowi kontynuacj# wcze niejszych
dzia a* miasta w tym zakresie wynikaj&cych z uchwalenia w 2000 r. „Za o%e* Polityki
Ekologicznej miasta Kielce”. Opracowane za o%enia pozwoli y na wprowadzenie aspektów
ekologicznych do gospodarowania przestrzeni& przez uwzgl#dnienie ich w opracowanym w 2000 r.
„Studium uwarunkowa* i kierunków zagospodarowania przestrzennego”. Budowanie „du%ej
Agendy 21” której istot& jest partnerstwo mi#dzysektorowe oparte na zasadzie integrowania polityk
czyli poszczególnych dziedzinowych adów: adu ekologicznego, przestrzennego oraz spo ecznogospodarczego wymaga weryfikacji dokumentu dotycz&cego polityki spo eczno-gospodarczej,
którym jest „Strategia rozwoju miasta Kielce „Kielce 2015”. Strategia ta wymaga oceny realizacji
w zakresie za o%onych celów i zada* oraz aktualizacji poprzez uwzgl#dnienie aspektów
rodowiskowych w politykach sektorowych zgodnie z „Programem wykonawczym do II polityki
ekologicznej pa*stwa” oraz zgodnie z „Wytycznymi dotycz&cymi zasad i zakresu uwzgl#dniania
zagadnie* ochrony rodowiska w programach sektorowych”. Dopiero tak zweryfikowana strategia
stanowi strategi# zrównowa%onego rozwoju oraz pozwala na osi&gni#cie najwy%szego poziomu
wdra%ania zasad Deklaracji i budow# „du%ej Agendy 21” poprzez pe n& integracj# polityki
ekologicznej z polityka przestrzenna i spo eczno-gospodarcz&.
6.7. Organizacja zarz@dzania programem
6.7.1. Wprowadzenie
Za realizacj# programu odpowiedzialne s& w adze miasta, które powinny wyznaczykoordynatora wdra%ania Programu. Tak& rol#, w imieniu Prezydenta, powinien pe ni- Referat ds.
Ochrony Brodowiska, który z uwagi na znaczenie Programu w realizacji strategii rozwoju miasta
Kielce powinien by- podniesiony do rangi Wydzia u Ochrony Brodowiska. Koordynator b#dzie
wspó pracowa
ci le z Prezydentem Miasta i Rad& Miejsk&, przedstawiaj&c okresowe
sprawozdania z realizacji programu. Ocenia si#, %e prace zwi&zane z koordynacj& dzia a* uj#tych
w programie oraz zachowaniem zaproponowanej procedury wdra%ania programu wymagaj& czasu
w wymiarze 1/4 etatu.
Program b#dzie wdra%any przez wielu partnerów, w ród których nale%y wymieni-:
• podmioty wdra7aj@ce Program: jednostki/organizacje bior&ce bezpo redni udzia we
wdra%aniu programu; poszczególne Wydzia y i Referaty Urz#du Miasta Kielce,
organizacje pozarz&dowe, Przedsi#biorstwo Gospodarki Odpadami Sp. z o.o., Zwi&zek
Komunalny Wodoci&gów i Kanalizacji Sp. z o.o., Elektrociep ownia Kielce, szereg
pozosta ych zak adów przemys owych i podmiotów gospodarczych, a tak%e mieszka*cy
Kielc. Ka%dy z partnerów b#dzie informowany o post#pach we wdra%aniu programu,
zostanie opracowany system informowania uczestników programu o post#pach jego
wdra%ania (ulotki, spotkania, audycje radiowe i telewizyjne);
• instytucje kontroluj@ce: Wojewódzki Inspektorat Ochrony Brodowiska w Kielcach,
Wojewódzka Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Kielcach, Powiatowa Stacja
Sanitarno-Epidemiologiczna w Kielcach. Przep yw informacji mi#dzy jednostkami
kontroluj&cymi stan rodowiska i przestrzeganie prawa, a jednostkami bezpo rednio
realizuj&cymi program jest konieczny, bowiem zapewnia w a ciwy wybór priorytetów
inwestycyjnych.
• instytucje finansuj@ce wdra7anie Programu: koordynator jako pe nomocnik w adz
miasta ds. wdra%ania programu b#dzie odpowiedzialny za rozeznanie mo%liwo ci
pozyskania zewn#trznych @róde finansowania i za przygotowanie odpowiednich
wniosków do instytucji finansuj&cych zadania inwestycyjne.
232
6.7.2. Harmonogram wdra7ania programu
Poni%ej przedstawiono harmonogram wdra%ania programu. Przyj#to, %e pierwszy program
operacyjny, tzw. Program Dzia a*: poprawa jako ci rodowiska i bezpiecze*stwa ekologicznego
( ad rodowiskowy i przestrzenny), opracowany w ramach niniejszego zamówienia, obejmie lata
2004÷2006. Strategia krótkoterminowa (opisana w rozdz. 4 Programu) b#dzie weryfikowana, co
2 lata, natomiast strategia d ugoterminowa (je%eli zajdzie taka potrzeba) - co 4 lata. Podstaw&
weryfikacji b#dzie przeprowadzana co dwa lata ocena realizacji procesu wdra%ania Programu.
Tab. 6.5.
Harmonogram wdra%ania Programu
1.
2.
3.
4.
5.
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
2015
2
2006
1
2005
Wyszczególnienie
2004
Lp.
2003
Lata realizacji
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
Program ochrony rodowiska
Strategia d ugookresowa
Strategia redniookresowa
Strategia krótkookresowa
Aktualizacja Programu
Weryfikacja Programu
Monitoring jako ci rodowiska
Monitoring praktyk ochrony rodow.
6.8. Zakres informacji i funkcje systemu informatycznego
6.8.1. Wprowadzenie
Na system informacji elektronicznej sk adaj& si# dwie cz# ci:
• baza danych o rodowisku, która ma s u%y- wspomaganiu zarz&dzania rodowiskiem
naturalnym miasta; niezb#dne do tego dane przechowywane s& w bazie i dost#pne jedynie
wewn&trz UM za po rednictwem dostarczonego programu; korzysta- z nich mog&
upowa%nieni pracownicy UM; dane w bazie mog& by- uzupe niane i edytowane, a na
podstawie wprowadzonych informacji mo%na generowa- szereg raportów i zestawie*;
• witryna internetowa, która s u%y do publicznej prezentacji wybranych informacji
o rodowisku naturalnym miasta oraz umo%liwia spo eczn& wymian# opinii na wybrane
tematy za po rednictwem forum dyskusyjnego.
6.8.2. Zakres informacji w bazie danych
W bazie danych przechowywane s& informacje o:
• podmiotach korzystaj&cych ze rodowiska naturalnego: przedsi#biorstwach i instytucjach
oraz innych obiektach, które mog& korzysta- z zasobów rodowiska naturalnego; dla
ka%dego z podmiotów mo%na wprowadzi- do bazy szereg danych identyfikacyjnych
i opisowych oraz uzyska- informacj# o tym, z jakich zasobów rodowiska korzysta;
• elementach rodowiska naturalnego; w tej cz# ci przechowywane s& dane o:
– zbiornikach wodnych;
– stawach;
– ciekach deszczowych;
– ciekach przemys owych;
233
•
•
•
234
– uj#ciach wody;
– oczyszczalniach komunalnych;
– ma ych elektrowniach wodnych;
– zanieczyszczeniach powietrza;
– @ród ach ha asu;
– z o%ach kopalin;
– obiektach przyrody.
przy czym:
– dla ka%dego elementu (z wyj&tkiem 2 ostatnich) w bazie zapisane s& dane
identyfikuj&ce dany obiekt oraz informacje o wszystkich decyzjach zwi&zanych
z danym obiektem,
– dla cieków, uj#- wody, oczyszczalni komunalnych, zanieczyszcze* powietrza i @róde
ha asu w bazie mo%na przechowywa- dane z prowadzonych okresowo bada*,
– dla z ó% kopalin, poza ich pe n& charakterystyk& – w bazie mo%na przechowywa- dane
o wydanych koncesjach oraz decyzje rekultywacyjne,
– dla obiektów przyrody baza zawiera ich pe n& charakterystyk#;
wynikach prowadzonego monitoringu lokalnego przy czym baza mo%e zawiera- dowoln&
liczb# monitorowanych obiektów, dla ka%dego obiektu mo%na wprowadzi- wiele punktów
monitorowania, a dla ka%dego punktu mo%na zdefiniowa- monitorowanie wybranych
parametrów dla monitorowania: powietrza, gleb, gruntu, wód powierzchniowych, wód
podziemnych, ha asu i promieniowania elektromagnetycznego, a baza danych umo%liwia
wprowadzanie i edycj# kolejnych wyników monitoringu dla ka%dego punktu;
gospodarce odpadami. W tym zakresie baza przechowuje informacje o:
– pozwoleniach na wytwarzanie odpadów niebezpiecznych w ilo ci powy%ej 1 Mg
rocznie lub powy%ej 5000 Mg rocznie odpadów innych ni% niebezpieczne
i komunalne;
– pozwoleniach zintegrowanych;
– zezwoleniach na wiadczenie us ug w zakresie zbierania, transportu, odzysku lub
unieszkodliwiania odpadów;
– zezwoleniach na wiadczenie us ug w zakresie odbierania odpadów komunalnych od
w a cicieli nieruchomo ci;
– zezwoleniach na
wiadczenie us ug w zakresie opró%niania zbiorników
bezodp ywowych i transportu nieczysto ci ciek ych;
– informacjach o wytwórcach odpadów niebezpiecznych w ilo ci do 0,1 Mg rocznie
albo odpadów innych ni% niebezpieczne lub komunalne w ilo ci od 5 do 5 000 Mg
rocznie;
– informacjach rocznych dotycz&cych wytwarzania i gospodarowania odpadami;
– czynnych instalacjach do odzysku odpadów;
– czynnych instalacjach do unieszkodliwiania odpadów;
– zbiornikach bezodp ywowych do gromadzenia nieczysto ci ciek ych;
– przydomowych oczyszczalniach cieków;
– odpadach opakowaniowych zebranych i przekazanych do recyklingu w danym roku;
– zg oszeniach do rejestru posiadaczy odpadów zwolnionych z obowi&zku uzyskiwania
zezwole* na prowadzenie dzia alno ci w zakresie zbierania, transportu, odzysku lub
– decyzjach zatwierdzaj&cych program gospodarki odpadami niebezpiecznymi
wytwórców odpadów niebezpiecznych w ilo ciach powy%ej 0,1 Mg/rok.
realizowanych zadaniach w zakresie ochrony rodowiska, przy czym baza danych
umo%liwia wprowadzanie nowych zada*, zdefiniowanie dla ka%dego z nich etapów
realizacji, osób lub jednostek odpowiedzialnych oraz samodzielnie zdefiniowanych
parametrów pozwalaj&cych oceni- stopie* realizacji zadania.
6.8.3. Podstawowe funkcje realizowane przez baz> danych
Podstawowymi funkcjami bazy jest gromadzenie i udost#pnianie danych w zakresie
przedstawionym w rozdz. 6.7.2. Program obs ugi bazy umo%liwia wprowadzanie do bazy nowych
danych, ich przegl&danie i edycja. Mo%liwe jest tak%e wyszukiwanie i filtrowanie danych
wprowadzonych do bazy.
Ponadto na podstawie zgromadzonych w bazie danych mo%na generowa- zestawienia
i raporty. Poniewa% baza przechowuje dane z wielu lat (%adne dane nie s& usuwane, o ile nie usunie
ich samodzielnie u%ytkownik), to mo%liwe jest uzyskanie informacji zarówno bie%&cych, na
podstawie tylko aktualnych dokumentów, jak te% zestawie* porównawczych, prezentuj&cych dane z
wybranego przedzia u czasowego.
6.8.4. Raporty i statystyki generowane przez program
Na podstawie zgromadzonych w bazie danych mo%liwe jest wygenerowanie szeregu
zestawie* i raportów. W wi#kszo ci z nich u%ytkownik samodzielnie definiuje zakres
prezentowanej informacji, uj#tych w zestawieniu dokumentów oraz przedzia czasowy, dla którego
zestawienie ma by- tworzone.
Charakterystyka mo%liwo ci programu komputerowego tworz&cego baz# danych:
1. Informacja o bazie: przedstawia informacje o ilo ci danych zgromadzonych w bazie danych;
2. Przedsi#biorstwa (obiekty) - pozwala na wy wietlenie wybranych informacji o obiekcie
3. Dla elementów rodowiska naturalnego oraz wszystkich lub wybranych dokumentach
zwi&zanych z danym obiektem mo%na otrzyma-:
• list# wszystkich, tylko aktualnych lub tylko brakuj&cych pozwole* dla:
– zbiorników wodnych;
– stawów;
– cieków deszczowych;
– cieków przemys owych;
– uj#- wody;
– oczyszczalni komunalnych;
– ma ych elektrowni wodnych;
– zanieczyszcze* powietrza;
– emitorów ha asu;
• zestawienie wyników bada* z wybranego okresu dla:
– cieków deszczowych;
– cieków przemys owych;
– uj#- wody;
– oczyszczalni komunalnych;
– ma ych elektrowni wodnych;
– zanieczyszcze* powietrza;
– emitorów ha asu;
• zestawienie danych o z o%ach kopalin oraz zwi&zanych z ka%dym z nich koncesjach
i decyzjach rekultywacyjnych;
• list# obiektów przyrody.
4. W zakresie monitoringu lokalnego mo%na wygenerowa- zestawienie wyników pomiarów
wybranego typu (powietrze, gleba, grunt, wody powierzchniowe, wody podziemne, ha as,
promieniowanie elektromagnetyczne) dla dowolnie wybranych obiektów i punktów
monitorowania. Zestawienie mo%e by- wykonane tylko dla danych z ostatniego pomiaru lub
wszystkich pomiarów z wybranego okresu czasu.
5. W zakresie gospodarki odpadami mo%emy generowa- zestawienia:
235
• list# wytwórców lub firm zbieraj&cych, transportuj&cych, odzyskuj&cych lub
unieszkodliwiaj&cych wed ug kodów odpadów;
• zestawienie ilo ci odpadów wytworzonych w wybranym roku (latach);
• porównanie ilo ci odpadów z pozwole* z informacjami rocznymi;
• list# pozwole* na wytwarzanie odpadów;
• list# zezwole* na wiadczenie us ug w zakresie zbierania, transportu, odzysku lub
• list# zezwole* na odbierania odpadów komunalnych od w a cicieli nieruchomo ci;
• list# zezwole* na opró%nianie zbiorników bezodp ywowych i transport nieczysto ci
ciek ych;
• informacje o czynnych instalacjach do odzysku odpadów dla wybranych lat;
• Informacje o czynnych instalacjach do unieszkodliwiania odpadów dla wybranych lat;
• aktualnych informacji o zbiornikach bezodp ywowych do gromadzenia nieczysto ci
ciek ych;
• aktualnych informacji o przydomowych oczyszczalniach cieków;
• informacje o odpadach opakowaniowych zebranych i przekazanych do recyklingu
w wybranych latach;
• list# zg osze* do rejestru posiadaczy odpadów zwolnionych z obowi&zku uzyskiwania
zezwole*
w gospodarce odpadami niebezpiecznymi w wybranych latach;
• list# decyzji zatwierdzaj&cych program gospodarki odpadami niebezpiecznymi.
6.8.5. Zakres informacji prezentowanej na stronie internetowej
Witryna internetowa systemu s u%y do publicznej prezentacji wybranych informacji z zakresu
ochrony rodowiska naturalnego oraz umo%liwia publiczn& dyskusj# i wymian# opinii na wybrane
tematy z tego zakresu.
Obecnie w sk ad witryny wchodz&:
• strona g ówna z menu witryny oraz odsy aczami do poczty i forum dyskusyjnego;
• strona z Programem Ochrony <rodowiska dla miasta Kielce (wszystkie rozdzia y
i za &czniki w formacie plików PDF, a za &czniki graficzne w postaci plików graficznych);
• strona z Planem gospodarki odpadami dla miasta Kielce (wszystkie rozdzia y w
formacie plików PDF);
• strona z publicznie dost>pnym wykazem danych o dokumentach zawieraj@cych
informacje o 3rodowisku i jego ochronie (odsy acze do kolejnych stron
z poszczególnego rodzaju kartami informacyjnymi: karty s& w tej chwili puste i wymagaj&
sukcesywnego wprowadzania danych przez prowadz&cego witryn#); w ramach tej strony
istnieje mo%liwo - przegl&dania – po ich wprowadzeniu – kart informacyjnych z zakresu:
– Formularz A – karta informacyjna dla wniosku o wydanie decyzji,
– Formularz A – karta informacyjna dla wniosku o udzielenie wskaza* lokalizacyjnych,
– Formularz A – karta informacyjna dla wniosku o ustalenie programu
dostosowawczego,
– Formularz B – karta informacyjna dla decyzji i postanowie*,
– Formularz B – karta informacyjna dla wskaza* lokalizacyjnych,
– Formularz C – karta informacyjna dla projektów: polityk, strategii, planów lub
programów,
– Formularz D – karta informacyjna dla polityk, strategii, planów lub programów,
– Formularz E – karta informacyjna dla raportów oddzia ywania przedsi#wzi#cia na
rodowisko,
– Formularz E – karta informacyjna dla analiz porealizacyjnych,
236
•
•
– Formularz E – karta informacyjna dla przegl&dów ekologicznych,
– Formularz E – karta informacyjna dla raportów o bezpiecze*stwie,
– Formularz E – karta informacyjna dla dokumentacji mierniczo-geologicznej
zlikwidowanych zak adów górniczych,
– Formularz E – karta informacyjna o wytwarzanych odpadach oraz o sposobach
gospodarowania wytworzonymi odpadami,
– Formularz E – karta informacyjna dla dokumentów sporz&dzanych na potrzeby
ewidencji odpadów,
– Formularz F – karta informacyjna dla prognoz oddzia ywania na rodowisko,
– Formularz F – karta informacyjna dla dokumentów zawieraj&cych informacje
o przedsi#wzi#ciu podejmowanym poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej, które
mo%e oddzia ywa- na rodowisko na jej terytorium,
– Formularz F – karta informacyjna dla opracowa* ekofizjograficznych,
– Formularz F – karta informacyjna dla rejestrów substancji niebezpiecznych,
– Formularz F – karta informacyjna dla wyników prac badawczych i studialnych
z zakresu ochrony rodowiska,
– Formularz F – karta informacyjna dla rejestrów powa%nych awarii,
– Formularz G – karta informacyjna dla wykazów, zawieraj&cych informacje i dane
o zakresie korzystania ze rodowiska,
– Formularz H – karta informacyjna dla zg oszenia instalacji, z której emisja nie
wymaga pozwolenia, a których eksploatacja wymaga zg oszenia,
– Formularz I – karta informacyjna dla innych dokumentów,
forum dyskusyjne umo%liwiaj&ce prowadzenie wymiany pogl&dów i opinii na dowolnie
zdefiniowany przez administratora witryny temat;
panel pocztowy umo%liwiaj&cy odwiedzaj&cym witryn# wysy anie e-maili do
administratora witryny.
6.8.6. Proponowane kierunki rozwoju systemu informatycznego
Prezentowany program komputerowy tworz&cy baz# danych stanowi pierwszy etap rozwoju
zintegrowanego systemu informacji o rodowisku naturalnym miasta Kielce. Stworzona baza ma za
zadanie gromadzenie i udost#pnianie informacji o:
• podmiotach korzystaj&cych ze rodowiska;
• dokumentach zwi&zanych z korzystaniem ze rodowiska naturalnego;
• wynikach bada* okresowych wybranych parametrów rodowiska;
• danych z monitoringu lokalnego.
W dalszej perspektywie powinien powsta- system umo%liwiaj&cy w oparciu o posiadane
w bazie dane oraz map# numeryczn& przestrzenn&, prezentacj# i analiz# zgromadzonych w bazie
danych. Aby ograniczy- koszty zakupu oprogramowania i konieczno - zatrudniania dodatkowych
pracowników do opracowania i konserwacji mapy numerycznej, system nale%a oby zbudowaw oparciu o ju% istniej&c& map# numeryczn& w Powiatowym O rodku Dokumentacji Geodezyjnej
i Kartograficznej.
Kolejne etapy przedstawia tab. 6.6.
237
Tab. 6.6.
Proponowane kierunki rozwoju systemu informatycznego
Termin realizacji
i orientacyjne koszty
Lp. Opis podj>tych dzia5aJ
1
2
1. Rozbudowa istniej&cego w Powiatowym O rodku Dokumentacji Geodezyjnej
i Kartograficznej systemu mapy numerycznej:
– szczegó owe okre lenie docelowego zakresu danych prezentowanych
i analizowanych na mapie;
– zakup
niezb#dnych, dodatkowych modu ów oprogramowania, mapy
umo%liwiaj&cej realizacj# zadania;
– zainstalowanie i zintegrowanie zakupionych modu ów z istniej&cym
oprogramowaniem mapy cyfrowej.
2. Wprowadzenie i opracowanie danych numerycznych na map#:
– naniesienie na map# wszystkich niezb#dnych danych (wspó rz#dne punktów,
dzia ki, itp.);
– naniesienie niezb#dnych opisów.
3. Przeszkolenie wybranych pracowników spoza O rodka w zakresie obs ugi mapy
numerycznej;
– udost#pnienie mapy cyfrowej w sieci lokalnej UM;
– naniesienie obiektów z bazy danych na map#.
4. Powi&zanie danych tekstowych bazy z map&:
– szczegó owe okre lenie zakresu danych prezentowanych na mapie;
– opracowanie i wdro%enie modu u eksportu wybranych danych z bazy do mapy
numerycznej;
– opracowanie modu u eksportu ca o ci mapy lub wybranych fragmentów
(przestrzennych i/lub tematycznych) do witryny internetowej UM;
– przeszkolenie wybranych pracowników w zakresie obs ugi modu u.
5. Bie%&ca konserwacja i modyfikacja systemu mapy cyfrowej i bazy danych
238
3
rok 2004
ok. 20-30 tys. z
lata 2005÷2006
ok. 40 tys. z rocznie
rok 2007
ok. 30 tys. z
rok 2008
ok. 30 tys. z
rok 2009 i nast#pne
ok. 10 tys. z rocznie

6. instrumenty i narzędzia wdrażania programu

Transkrypt

Podobne dokumenty

Skan obwieszczenia RDOŚ w Krakowie z dnia 9 września 2016 r

Koszty ochrony środowiska w sektorze gazowniczym Costs of

1.Regulamin konkursu

119 Główne problemy ekologiczne Wielkiej Brytanii lat

Być my¶liwym to nie znaczy tylko polować!