8 1 A A S a

8 1 A toA
ASa
MIHICTEPCTBO OCBITHIHAYKH YKPAIHH
flEP)KABHHtt BHmHft HABMAJIbHHH 3AKJIA/(
JTPHKAPnATCbKHił HALUOHAJTbHMH yHIBEPCHTET
IMEHIBACHJIH CTEOAHHKA”
O .M . J IH C E H K O
OCHOBH IIPAKTHHHOI <DOHETHKM. O P O O E m ! TA I PAMATHKH
CYMACHOl nO JIB C bK O l MOBH
(flJI* CTyaeHTIB aeHHOi TS 380HH0I (|)OpMH HSBIJHIlll)
HaeuaibHO-MemoduuHuii nociónuK
M . łB a H O -O p a H K iB C b K
2013
M1HICTEPCTBO OCB1TH I HAYKH YKPAIHM
flEP)KABHHH BMLHMH HABHAJlbHHH 3AKJ1A/I
„nPH K A PnA T C bK H H HAI [lOHAJIbHHM YHIBEPCHTET
IMEHI BACMJ1H CTEOAHHKA”
81.2noji-923
J163
O .M . J1H C E H K O
794077
JlHceHKO O.M .
O c h o b h npaKTHMHoi (})OHeTHKH,op(J)oenii
Ta rpaMaTHKH cynacH oi' noiibCbKoi mobh
2013
15.00
OCHOBH HPAKTHMHOI 4*OHETHKH, O P O O E H lI TA PPAMATHKH
CYMACHOi DOJIbCbKOi MOBH
( / y i a c r y a e H T iB a e m i o i r a aaoMHOi <J>o P mm H a B H a .i.ifl)
HaeuaJibHO-MemoduuHUU nociÓHUK
79 40 77
hb
nH yc
794077
M. łB a H O -O p a H K iB C b K
2013
1. G ra tla polska
I laBHaJibHo-MeroflHHHHH nociSHHK “ O chobh npaKTHHHoi (fioneTHKH, optj)oenii
Ta rpaMaTHKH cynacHoi n o jib C b K o i'
mobh
nojibCbKa rpat|)iH
(,iuia CTygeHTiB .aennoi' Ta 3aoHHo'i
1.1. System znaków graficznych języka polskiego, znaki tra n sk ry p c ji
(j)OpMH HaBHaHHH)”
fonetycznej
(cncTeMa
rpa(|>iHHHX
tiiaiciB
nojibCbKoi
m obh
,
3h s k h
<J)0HeTHHH0i' TpaHCKpHnuii)
JlnceHKO
A lfabet z greckiego aXcpaPr|Toę, A tapa h Bi^ia - nazw y pierw szych dw óch
O.M. I laimanbHO-MeTOZiHHHHH noci6HHK “O chobh npaKTHHHoi
(j)OHeTHKH, op(J)oenii' Ta rpaMaTHKH cynacnoT nojibCbKoi'
mobh
(,gjia CTyzjemiB
liter alfabetu greckiego (ajicj>aBiT 3 rpeubKoi ’u/apdpr|Toę, A/.<pa i B f)ia Ha3BH
nepuiHx abox jiiTep rpeijbKOi a36yKH).
3aoHHoi‘ (})opMH HaBHaHHa)” . - 2013. - 159 c.
Synonim em polskim je st w yraz abecadło. A, be, ce to nazw y liter alfabetu
polskiego, -dło - sufks polski (nojibCbKHH CHHOHiM - abecadło. A, be, ce - ue
H33BH 6yKB nojibCbKoi' a36yKH, -dło - nojibCbKHH cyt)jikc).
A lfabet (abecadło) to
A B T o p -y K Jia a a n :
J ln c e H K O O j i c K c a n i p a
Kac})e;jpH
M i i k o . i a i m i a , K aiuiH /iaT <J)ijioJioriHHHx HayK , /jo u e H T
iH0 3 eM HHx
m ob
i
K paiH 0 3 HaBCTBa
npHKapnaTCbKoro
i
‘
iH C T H T yry
T ypH 3My
(aii<})aBiT -
3 6 ip J ir r e p
m obh,
Polski alfabet
lic z y trz y d z ie ś c i d w ie
(32)
y iu iafle H H H
li t e r y .
alfabetu ł a c i ń s k ie g o (nojibCbKHH ancjmaiT CKjia/iaeTbca
KOfl 0 2 1 2 5 2 6 6
| H A Y K O B A
k o le jn o ś c i
liter p i s m a j ę z y k a , u ł o ż o n y c h
y
w e d łu g
neBHO M y
n o p a^ K y ).
iMeHi Bacnna CTeijjaHHKa
iMCHi Bacmin Ciec|3aHHKa
i
o k re ś lo n e j
z b ió r
3
Pow stał n a p o d s t a w i e
35
JiiT ep . B iH b h h h k H a
0CH0Bi jiaTHHCbKoro ari(J)aBiTy).
B IB J1 IO T E K A
L itera to znak graficzny głosk i (jiiTepa - ue rpa<})iHHHH 3H3K 3ByKy).
79 40 77 = =..=
G łoska to najm niejsza jednostka fonetyczna języka, która je st w ym aw iana
<r
P e b e B 3 e H w r x f S . ; B H W M w a T in ^ e a p H c jio b * « H c E k h x m o b M n u a H / l . M .
p rzy
K .n .H .j aOLieHT K a(j)e^pH iH0 3 eMHHX MOB
o k re ś lo n y m
(JjoHeTHHHa
i Kpai*H0 3 HaBCTBa C a B H y K H .I .
s t a ły m
o flH H H u a,
u k ła d z ie
mo
n arząd ó w
BHM OBJiaeTbca
3
m ow y
(3ByK -
flo n o M o ro K )
ue
iia H M e u m a
neBHHX
o p ra H iB
MOBJieHHa).
T ranskrypcja fonetyczna to sposób zapisu głosek danego języ k a za
pom ocą
/IpyK yeTbC d
3a
pimeHHHM
BneHOi
p a ;in
IncT H T yry
H auioH ajib H o ro yHiBepcHTeTy iMeHi B acH jm CTe(})aHHKa
ripoTOKOJi Ne 3 Bifl 6 .1 2 .2 0 1 2 p o n y
TypH3My
IlpH K apnaTC bK oro
znaków
ustalonego
w zorca.
Jest
oparta
zasadzie
ścisłej
odpow iedności głosek i znaków : jednej głosce odpow iada zaw sze je d en znak, a
jednem u znakow i - jed n a głoska (^OHeranHa TpaHCKpHnuia - ue cnoci6 3anHcy
3ByKiB neBHoi'
H a npH H U H ni
m obh
3
flonoMoroio 3HaKiB BH3HaHeHoro B3ipua. BoHa 6a3yeTbca
to h h o i BiaiiOBiflHOCTi 3ByKiB i 3H3KiB: OAHOMy 3ByKy niaiioBi/iae
OflHH 3II3K, OflHOMy 3HaKOBi - BiflnOBUjae ÓflHH 3ByK).
2
na
3
Łł
1.2. A lfabet polski i jego zapis fonetyczny (nojibCKHH a.iijniBiT
hk
( ó i j i o p y c b K e y , a u z jiiu c b K e w )
• eucm ynae
i n o ro (JioneTHMHHH jaim c)
ey
m aM , d e
Y n o jib C b K in MOBi B ^ H B aiO T b ca 23 6yKBH jiaTH HCbKoi' a ó e tK H , T a 9 nojibCbK H X
• djiH c n p o u fe H H H
jiiT e p :
e u n a d K a x h k ji
ji ,
a
e y
K in i f i c j i o e a / c m i a d y
—n e c K j i a d o e e y
m a K O J ic
maM,
de
y
6 y d e n o in a n e n e hk
ey
cjioea /
K iu ifi
m in b K u
y
CKJiady
K in ifi c m i a d y , e o c m a u H i x
6yK B a
H a3B a
BHM OBa
Mm
eM
M
Aa
a
a
Nn
eH
H
Ąą
O(HOCOBe)
O y, OH, OHb.
Ńń
eHb
Hb
Bb
6e
6
Oo
0
0
Cc
ue
U
Óó
y
3aMKHCHTe /o (y) 3 KpecKoy /o
Ćć
ne
HK pOCiHCbKe M
(y)KpecKOBaHe
y
•
eucmynae
e
ocHoeiioMy m a M ,
d e y K p a in c b K e /
pociucbKe mb
• e u c m y n a e m aM , d e e y K p a in c b K iu i (e i), a e p o c iu c b K iu o
,
• a m aK O M C m a M , d e e o 6 o x m o b c o c o
• 6 y d e n o m a H C t i e h k n t , a ó o 3 u o m o e a m t M z o j io c h u m , h u i
Dd
ne
a
Pp
ne
n
Ee
e
e
Rr
ep
P
Ęę
ey
ey,
Ss
ec
c
Ff
e(J)
4>
Śś
emb
Gg
re
r (H e
Hh
xa
X
• e u c m y n a e m a M , d e y K p a m c b K e z , a n e we m t m a c m b c n
Ii
i
• m um c n p m o n o c H U M
eH , eH b , eM , e
hk
r!)
i
i z o j i o c h u m m ijib K u n o M ' w u i y c n p u z o n o c n u u , h k u o m o e a n i
zonocH i
• « d e n m x 3 a K im e u H H X c n i e M is ie n p u z o n o c m i M
i z o j i o c h u m d i e h k m ’h k u u 3 h o k
a ó o a n o e m p o tp + u o m o m o e a u u u z o n o c u u u
Jj
hot
Kk
Ka
k
L1
ejib
Mi* ji i Jib
• 6 y d e no3H cm ene
ii
m b, a ó o 3 u o m o e a n u M z o jio c h u m ,
Tt
Te
T
Uu
y
y
Ww
By
B
Yy
irp eK
HH
Zz
3eT 3
Ź ź
3CT
• 6 y d e no3Hauene h k 3b,
Ż Ż
aóo
hu i
M ’HKlUe 3b / )Kb
3 u o m o e a n u M z o jio c h u m , h u
5KCT
5K
h k Jib
4
pociiicbKe m, ajie TpoxH
KOpOTUie
• 6 y d e n o 3H m eH e hk
hk z!
hk
5
i
TojiocHi a [a], e [e], i [i], u [y] Ta y [h] BHMOBJiJHOTbCH
B nojibCbKHX cjioBax He BżKHBaiOTbCH jiaTHHCbKi 6 y k b h q, v Ta x , xo n a
bohh
TaKO* MaroTb nojibCbKi na3Bii: Ky, (|>ay Ta ik c Ta BJKHBaiOTbCfi b
CKoponeHb
hh
yno^ioncHt
o,iihh
HarojioiueHi rojiocHi. Tojiochhh
lHU]O M OBHHX CJ10BaX.
o [o]
apyroro),
hk
hhko
(6e3
Bi/inoBi/jHi yKpaiHCbKi
BHMOBjMeTbca raKow hhko (6e3 aicaHHfl),
ajie 6jiH>KHe yKpaiHCbKoro HeHarojiomenoio [o],
(BHMOBJIflIOTbCH 3aB /K /[H HK O/JHH 3 B y K ):
M o m o t t a n u x ó y K e y n o jib C b K iu u ó e n i ą i n e M a c . B
;u i r p a ( J )
H a 3B a
CH ch
xa
x
CZ cz
na(ue 3eT) t
Tpoxn TBepaiuie Hiac h
• jabłko [śóyKo, po3M.
fl3
• moja [móh] -
DZ dz
(n e
DŹ dź
3eT)
fl3b (zje 3€t)
• óyde nonianene h k
Ó3b,
aóo
uomoeamm
3
DŻ dż
+
zo jio c h u m , hu
e u c m y n a e m aM ,
de e p o c iu c b K iu
SZ sz
iij
OjHHaKOBi
3BYKH
MOMCYTb
pb,
UBHHMH
j
n a n p .:
aojiyKo,
moh,
i + z o j i o c h u u n ia w npuzojiocnozo,
h KopeH»
H a n p .:
6vKBaMH
Ta b cnojiyHeHHHX rany dj [ah
a ’e, aho...)], Hanp.:
• linia [jiiHba] - jimia, linii [mHbi] - (noro?) jiinii, linie [jiiHbe
ni
n03HaHaTHCH
hk
ani BianoBwaK)Tb im Moacyrb BHCTynaTH b 3airiHHeHHSix cjiiB, Ha Mewi npec})iKca
e y K p a m c b K iu p / p b
(ec 3eT)
hiiko] -
z o j io c h o z o ,
n e p e d a to m b c n
y nojibCbKiH a6eTui HeMae Tanoac M’»Koro 3HaKy Ta anocTpo(J)y - 3ByKH,
a*
>k
a
hk
n a n o n a m K y a i o e a i n ic jin
ohu
• nie [hc] - Hi.
i
ep 3eT
z o j io c h u u
ma
m'jurnie / a * b
(ae )kct)
RZ rz
•
bhm ob3
a6o
(M H O >KH Ha),
• filozofia [4>i/ib03Ó<j)’fl] -
.THi patbaMH: h = ch 1x1. ż = rz lacl. u = 6 lvl.
] - JiiHii
cj)ijioco4>iji, filozofii [<J)ijib03Ó4),i] -
(noro?)
c|)ijioco(Jłii, filozofie |4)ijib03Ócj)’c] - <j)ijioco(j)ii ( mh.),
Ć [ th ] , ń [tib /, ś / m b / m a i [ ib ] n e p e d z o jio c h u m i n u iu y m b c u h k c, n , s m a z, a
• historia [xicTÓp’a] - icTopia, historii [xicTÓp’V] - (noro?) icropii, historie
n e p e d o c m a n u L u u z o j i o c u u m u h k c i, n i , s i m a z i. I x e u M o e a n e 3M iH w c m b C H -
[xicTÓp’e] - icTopii (MHO>KHHa),
s a j i u i u a i m b C H m 'h k o i o , i i a n p .:
• odjechać [o;i’exaqb] - Bin’ixaTH, wjechać [B’exanb ] - B,VxarH, podjazd [no/i
• cicho
’«ct] - nifl’i'3fl,
[ hi' x o ] - TH X O ,
• zdjęcie [3,u’eHbHe] - 3HiMOK, <})OTorpa4>iH, 3HflTTH, zdjąć [3AH0Hb4b] - 3hsth.
• n is k i [H ic K i] - h h 3b k h h ,
CnojiynemiH i + z o j i o c h u u y sukiuueuuHX cjiie
• s i e d z i e ć [m e /i3 e H b ] - C H ^ ir a ,
nopi3HOMy, Hanp.:
• z i m a [3iM a] - 3HMa.
y
n o jib C b K ift
BHMOBJiJicTbca
[r]
a6o
M O J tc y m b e u M o e j i n m u c H
MOBi
He
ic n y e
3ByK
[r]
-
Ha
M ie n i
y K p am cb K o ro
r
• lina [nim ] - Tpoc, na linie [Ha Jime] - Ha Tpoci,
• linia [jiiiibH ] - jiima, dwie linie [abg jiiHbe] - flBi jiimi".
[x].
CnojiyueuiiH óyKti j i y nojibCbKiii Moei ne icHye.
M c jih z o jio c h u x
nojibCbKux aioeax nuutembCH suencdu i, xoua euMoejiHcmbcn fi], Hanp.:
6
7
y
• moi [mói] -
moi,
orzeł w koronie na czerwonym tle. Barwy narodowe to czerwień i biel, flaga
• nadziei [Han'io] - na/iii.
państwa jest biało-czerwona. Stolica Polski to Warszawa, duże i ładne miasto.
Warszawa ma swój herb, to Syrena. Na północy Polski jest morze, to Morze
Ćwiczenie 1. Przeczytać poprawnie wyrazy i przetłumaczyć (
npoH H T aTH
npaB H JibH O
Bałtyckie. Główna polska rzeka
to Wisła. Na południu jest łańcuch górski
(Karpaty i Sudety). Granica wschodnia to rzeka Bug, zachodnia to rzeki Odra i
i n e p e io ia c T H cjioBa)
Gołębi, perłowy, piwny, beżowy, różnokolorowy, pomidorowy, dżinsowy.
Nysa Łużycka.
Ćwiczenie
Ćwiczenie 2. Poprawnie przeczytać tekst. Poznać znaczenie wyrazów
2. Przeczytać,
przepisać, zapam iętać
znaczenie
i pisow nię
(npoHHTara, nepenH cara, 3anaM»Tara 3HaneHH5i i HamicaHHa):
nieznanych, zapamiętać. Zaznaczyć akcenty wyrazowe, wyraty atoniczne:
Podzamcze, nadzwyczajny, podżywić, odżywka, odzew, odziedziczyć, odzież,
Jeżeli...
odznaczyć, odzywać, odżałować, podzielić, podziemie, podziękować, nadzieja,
Każdy cudzoziemiec wie, że język polski jest bardzo trudny. Wiktor ma
nadzór, rdzawy, nadżerka.
kłopoty z językiem. Jego koledzy mówią już dosyć dobrze, a on często
zapomina nowe słowa i zwroty. Wiktor czasem myśli, że nigdy nie nauczy się
Ćwiczenie
3. Przeczytać,
przepisać, zapamiętać
znaczenie
i pisownię
języka polskiego.
(npoHHTaTH, riepenwcaTH, 3 a n a M a T a r a 3HaneHHH i HamicaHHa)
Pan Tomasz jest bardzo cierpliwy. Często rozmawia z Wiktorem. Mówi, że
rumianek, wrzos, chryzantema, storczyk, krokus, sasanka, szarotka, nasturcja,
język polski jest trudny, ale można się go nauczyć. Powtarza też, że Wiktor
malwa, irys, fuksja, mak, hortensja, aster.
nauczy się języka polskiego jeżeli:
- będzie chodził systematycznie na lekcje,
1.3. A kcent (Harojioc)
/
Polski akcent wyrazowy jest stały, nieruchomy, pada na drugą sylabę od
- będzie słuchał i powtarzał systematycznie nowe s.łowa i zwroty,
końca (akcent paroksytoniczny): d/omek, d/omku, domk/ami,dom/eczek,
- będzie dużo czytał po polsku,
domeczk/ami.
- będzie pisał ćwiczenia,
- będzie rozmawiał z Polakami.
Harojioc y nojibCbKiii MOBi r CTajiHM, HepyxoMHM, Maiiwc tair/K ui n a ia c Ha
2.
nepeAociaHHii< CK.iaji - napaKCHTOHiHHHH.
Ćwiczenie
1. Poprawnie
przeczytać tekst. Poznać znaczenie
Podstawowe zasady g ram atyki i fonetyki i różnice między polskim ,
u k raińskim i rosyjskim językam i
wyrazów
nieznanych, zapamiętać. Zaznaczyć akcenty wyrazowe:
Polska
Rzeczpospolita Polska (RP) to duże państwo europejskie, członek Organizacji
Narodów Zjednoczonych, Unii Europejskiej i NATO. Godło Polski to biały
8
Problem tylko, czy Wiktor będzie to wszystko robił.
OcHOBHi
r p a iH a n iH iii ii
(jionei iriiii upaitiuia ii pi3HHui mhk nojibCbKOH) Ta
yKpaiHCbKoio ii pocincbKoio
m o h u m ii
2.1. Czasowniki (^iccjiOBa):
EinbmicTb fliecjiiB 3airiHHyiOTbca na -ć [nb], Hanp.: być - ó y ra , m ieć - M a r a .
9
T
/^ e s K i 3aKiHHyiOTbCfl H a - c [ u ] , H a n p . m ó c -
m o ith , p ie c -
neKTH, s tł u c -
Tpn
nacH :
u c h o Byxo
n o g a H o ra
OAHHHa
P 036H T H , KOKHyTH.
G
rę k a pyK a
M HHyjiHH,
T e n e p iu iH iii,
M a H 6 y rH iH .
P a m u ie
icH yB aB
TaKoac
no3aMHHyjiHH Mac.
w ręce
y pyui
w u c h u y B yci
w n o d z e y H 03i
MHOSKHHa
r ę c e pyK H
u sz y B yxa
JJicaioeo być (6ymu) M a c p ń n i <popMU menepiiunboeo uacy:
Rk
OÓHUHa MHO.MltllU
B>KHBaeTbca pi;iKO.
1. ja l» / jestem [ecmeM J
l.m y /mu/ jesteśmy /ecmeuibMU ]
2. ty /mu] jesteś / ecmeuib/
2. wy /nu/ jesteście /ccmeuibne]
b yK paiH C bK ift,
TaK
n o g i H o ra
i b
nojibCbKiii
2.3.
F o n e t y k a (<|>OHeTHKa):
MOBi
e 7
/^3BiHKi n p H r o jio c H i o r jiy m y i o T b c a y K m u i cJiOBa
BWMiHKiB, x o H a k j i h h h h h
h
C K Jiaay, aK y p o c iiic b K iH
MOBi, H a n p .:
3.on, ona, ono/on, ona, ono/jest /ecm] 3. oni, one/oni, one/są [coyj
• n o n . d ą b [a o M ri] - p o c . ; i y 6 [ a y n ] - y K p . z iy 6 [ a y 6 ].
W [ b ] i r z [>k ] o r jiy u i y i o T b c a ( a o [<Jj ] i [ h i ] ) n i c n a r j i y x n x n p H ro ;io c H H X ( c , c h ,
y
M iiO /K im i B i/ip i H iH ioT bC H a s i K a T e r o p ii" ( p o j u i ) : M O J io B iH o o c o 6 o B a ( o n i ) ii
• c h r z a n [x u ia H ] - x p o H ,
H e H 0 Ji 0 B iH 0 0 C0 6 0 B a ( o n e ) .
y Tpeiifi o c o 6 i n e M a e 3aKiHMeHHa -T b. B h h h t o k : j e s t - a n e T o ^ i n p H ro jio c H H H t
• chwila [x<J)ijia] -
MHTb,
• c z w a r t y [M(J>apTH] - MeTBepTHH,
[ t ] T B ep^H H .
• ć w i a r t k a [Hb(})apTKa] - H eiB ep T H H a,
H acT K a s i ę ( - c a ) n n i u e T b c a OKpeMO i MO>Ke eTaBH TH ea n e p e / i fliccjioB O M .
M acTK a b y / - b y
c z , ć , k , s , s z , ś , t r a m o ) , H a n p .:
(6 h )
n n iu e T b c a
OKpeMO TijibKH
r ie p e /i /liecjTOBOM, a
n ic jia
• k r z a k [ k h ib k ] - K ym ,
J
flie c jio B a n n u i e T b c a p a3 0 M -
rie p e ^ no3naH eH naM
oco6 h ,
a n ic j i a n o s H a n e n n a
• k w i a t [ K([)ai ] - KBi r ,
• p r z e z [ n u i e c ] - n e p e 3,
p o ^ y , H a n p .:
• c h c i e l i b y ś m y [x H ejii6 H iu b M H ] • c h c i a ł y b y ś m y [xH ajiH 6H inbM H ] -
3aKiHHeHHa, ani no3HanaK)Tb
mh
mh
oco6h,
• s w ó j [c(})yH] - cB ift,
(n o jio B iK H ) xoT ijiH 6 h ,
• S z w e d [ui(j)eT ] - u iB e a ,
( m u h k h ) x o T ijiH 6 h .
npHKpin.aaioTbca ao
c h c ia łb y m , j a b y m c h c ia ł a He c h c ia łe m b y i
nacTK H b y / - b y ,
Hanp.
• ś w ia t [m b(J)aT ] -
c b It ,
• trz e b a [ rn ie 6 a] - T peS a,
T.iH.
• t w ó j [T<J)yii] - TBifi.
W [ b ] o r jiy u j y e T b c a iHKOJiH
2.2. Rzeczowniki (iMeHHHKH):
y
n o jib C b K iii
MOBi
ic H y e
iMeHHHKiB (a K e H e ic H y e
ic H y e
b
b
n e p ry B a H H a
n p H ro jio c H H X
p o c in c b K in ), x o n a He
b
Bi^MiHiOBaHHi
y c ix B H na^K ax,
yK paiH C bK iii i H e 3aBwz[H H a u i caM i 3ByKH, H a n p .:
10
npH
k o jih b o h o
t 3 k o >k
n i c j i a r [ p ] , H a n p .:
• t r w a ć | rp(Jia4 b] - rpH B aT H ,
ane:
• d r w a l [;ip B a jib ] - a p o B o p y ó .
U
B h m o b ;)
h o c o b o io
rojiocHoro 3aJie?KHTb eia HacTynHoro 3ByKy: HacTynHHH
3ByK BHMOBa npHKJiaan SijibiuicTb
B iiiia iK iB
-
npm
oJiocHiiił, KpiM hhjkhc
- (nmeub cjioea) ov ev / e
j a d ą [fl/ió y ] - 'ia y r b
nepejiiHenHX
robię
on en
m o j ą [M o n ó y ] - m o io
bąk [ 6 o h k ] - re^3t,
się
[p ó 6 e y
[m ey
/ p ó 6 e]
- p o 6 jito
/ me] - -ca
pęd [neHT] - nariH, HiBH,mricTb
3. Sposoby oznaczania miękkości spółgłosek
sąd [coht] - cy a
(cnoco6n iioiiia'icm iii iioMUKUietiiin npnrojiocHHX 3ByKis)
skręcać [cKpeHuanb] - noBepTaTH
W ję zy k u polskim są dwa sposoby oznaczania m iękkości spółgłosek (y
nojibCbKiH MOBi icHyiOTb ^Ba cnocoÓH noMHKiiieHHfl npHrojiocHHX 3ByKiB):
npHrojiocHHH b [6] a6o p [n]
3.1.M iękkość spółgłosek przed sam ogłoskam i [a, o, u, y, ę, ą]
OM CM
kąpać [KOMnanh] - KynaTH
oznaczam y
za pom ocą
litery
dębow y [AeMSÓBH] - ay6oBHH
npHrojiocHHX n ep ea
rąbać [pÓMSanb] - py6aTH
jiiiepH i, «Ky npH iu>OMy He BHMOBJiaeMo): biały [b’"auy], ciem ny [ć"em ny],
sęp [ceMn] - rpncj)
zabarw iony [zabarv’"ony].
io jio c h h m h
i, której
nie należy
w ym aw iać
[a, o, u, y, ę, ą] n03HawaeM0 3a
(MairicTb
^ o n o M o ro io
Uwaga! Spółgłoska [1] należy do grupy spółgłosek stw ardniałych (inaczej
npueojiocHuu I f.ihl afio ł lv l (laniim. diccnie - M u m n u u nac)
historycznie m iękkich lub funkcjonalnie m iękkich), dlatego w połączeniu [1]
oe
+ [a, o, u, y, ę, ą] litery i nie piszemy (npHrojiocHHH 3ByK [1] iiajieźKHTb ;to
m i n ą ł [M iH o y ] - n p o H iu o B , MHHyB
rp y n u
m i n ę ł a [MiHĆJia] - n p o H i u n a , M H H yjia
(JjyHKuidiia ii.iio
z g i n ą ł [3 riH o y ] - n p o n a B , 3 a r n n y B , 3iH H yB
n n m e M o ):
CTBepAHl<iHX
m h k h x ),
npurojiocHHx
(afio
icropum io
m »khx
TOMy y rp y n i (1) + [a, o, u, y, ę, ą) jiirepy i
mh
mh
ue
blady [bl"ady], stalowy [stal"ovy];
z g i n ę l i [3 riH e jii ] - n p o n a n H , 3arH H yjiH , 3rH H yjiH
Ćwiczenie
m 'hkuu
nyueonocHuu -
ć
(ci) fabl.dź (dzi) fd jb l m ow o
npoH H TaTH
1. Przeczytać wyrazy zawierające głoskę [1], przetłumaczyć
cJiOBa, mo MicTHTb n p H r o jio c H y jib i n ep eK JiacT H :
kolorowy, seledynowy czekoladowy, ceglasty, metalowy, mleczny, zielony.
OHb CHb
przyjąć [niUHHOHbHb] - ripHHHHTH
kręcić [KpĆHbHinb] - KpyTHTH, 3HiMaTH ((jńjibM)
bądź [6 o H b H b ] - 6yab, a6o będ zie [6ĆHbfl3e] - 6yn e
Ćwiczenie 2. Przeczytać poprawnie wyrazy, zapamiętać ich znaczenie :
1 [1]
• las, lekarz, ludzie, Lublin, lot, lek, lód, lampa, lotnik, lubić, lody,
12
13
• pole, balet, palec, kula, Polska, Polak, Polka, polski, plama, mleko, bluza,
okno, głodny, wyżny, koncert, panna, sanki, młyn, sen, ton, basen, kaftan,
lekarz,
komin, kuzyn, piorun, wazon;
lampa, kolor, tlen, topola, telefon, jadalnia, klasa, Julia, ulewa, nauczycielka,
[n ’ |
wesele, palma, psalm, plama, dekolt, kotlet, palto, palec, Kielce, ból, sól, stal,
• nie, nikt, nic, niania, nieść, niski, niebo, nizina, niemiecki, niebieski, koniec,
metal, cel, styl, model, rubel, szpital;
sanie, pustynia, ochotnik, zdanie, opowiadanie, słońce, rzeczownik, czasownik,
dziennik, gniazdo, suknia, pomnik, uczelnia, koń, cień, peśń, kamień;
ł [u]
[i]
• ławka, ładny, łatwy, Łaba, łysy, łyk, łuk, łeb, łza,
• jama, Justyna, jest, jeść, Jan, ja, jak, jaki, jutro, jasny, jeden, jedenaście,
• kładka, mały, biały, długi, ołówek, pomału, północ, południe, tłum, półka,
ojciec, ojczym, pacjent, major, rosyjski, bajka, pracujemy, najlepiej,
bułka, pułk, wołowina, błoto, czoło, kłamca, kłopot, ogłoszenie, wesoło, głuchy,
najbardziej, najtaniej, wjechać, zjechać, podjechać, racja, stacja, kolacja, sesja,
głód, mydło, szydło, pałka, Wisła, Płock, był, mył, żył, pisał, chciał, łamał,
pasja, poezja, erozja, herezja, kraj, gaj, kij, klej, maj, raj, mój, hej, dalej, gorzej,
kochał, tył, tytuł, stół, dół;
rodzaj, pokój, zwyczaj, tutaj, wczoraj, dzisiaj;
li [!’]
[r]
• list, lipa, liceum, list, plik, litr, byli, bliski, Halinka, ślimak, Lublin, ulica,
• rak, rok, ruch, rejs, radość, rodzaj, ropa, rower, rozum, ryba, ręka, rękaw,
tulipan, tablica, byli, mówili, stolica, królik, klimat, polityk, policja, szalik;
robota, rodzina, rysunek, recepta, cera, kara, góra, kura, rura, serek, teraz,
Im|
worek, korona, litera, urywek, barwa, perła, torba, warga, czerwony, Warszawa,
• mak, maj, mur, metr, msza, mowa, mucha, moneta, mydło, młyn, mrok, mgła,
czar, der, mur, tor, bazar, cukier, sznur, ser, kaptur, rower, kawaler.
mrówka,
J
■ dama, humor, numer, pomoc, remont, temat, Roman, zamen, brama, jamnik,
Ćwiczenie 3. Przeczytać wyrazy, poprawnie wymawiając głoski :
pomnik, ogromny, chmura, dmuchać, zmowa, dom, dym, krem, nam, rytm, tam,
|u] - [1]
tom, romantyzm;
łaska - laska, poła - pola, łuki - luki, kółka - kulka, atłas - atlas, łup - lub, łata
[m’l
- lata;
• mieć, miara, myły, miska, mizerny, minuta, mina, masło, mikrofon, mielony,
[m] - [m’]
mięso, Michał, Mirosław, Maria, imię, kamień, śmiech, kminek, karmić,
mecz - miecz, mara - miara, marka - miarka, myła - miła;
imieniny, śmiały, żmija, śmietana, szminka, śmiech;
[m’] - [ n ’]
miska - niska, komin - Konin, mina - Nina, śmiech - śnieg;
["]
• noc, nic, narty, nazwa, notes, nowy, nuda, nuta, naczynie, notatnik, numer,
[m] - [n]
cena, kono, rana, rano, siano, pakunek, polano, kolano, ramiona, bagno, drobny,
moc - noc, tom - ton, czym - czyn, może - noże, mowa - nowa, Marta - narty.
14
15
3.2. M iękkość spółgłosek [ś, ź, ć, ń, dź]
(M ’ HKiCTb npHrOJIOCHHX
[ś, ź, ć,
ń , d ź])
;
zima, ziemia, ziarno, zioło, Ziuta, zielony, ziewać, zimno, ziemniaki,
zimować, źle, źrebak, źródło, źrenica,
buzia, kozioł, późno, jezioro, łazić,
na końcu wyrazu lub przed inną spółgłoską miękką oznaczamy za pomocą liter
wozić, guzik, poziomka, bliziutko, groźba, przyjaźń, Kazimierz, teraźniejszy,
ze znakiem diakrytycznym ś, ź, ć, dź, ń
późno;
KiHui
cjioBa h h nepe/i
HacrynH H M
(M jn ricTb
npHiojiocHHX [ś, ź, ć, ń, dź] y
m hk h m n p H ro jio cH H M
3ByKOM m h n03HanacM0
[ś]
3a ^onoMoroK) 6yKB 3 fliaKpeTHHHHM 3H3 kom ś, ź, ć, dź, ń):
• śledzie, ślimak, śmietana, środa, śliwka, śniadanie, siano, siostra, siedem,
dziesięć [d"eseńć], szarość [ś"arość].
siódmy, siodło, Sienkiewicz, siła, silny, środa, środek, środkowy, posiłek, sito,
Ćwiczenie 4. Przeczytać poprawnie wyrazy, zapamiętać ich znaczenie :
osiem, osioł, jesień, prosiak, maślak, głośno, książka, mamusia, tatuś, łoś, ktoś,
[z]
coś, Jaś, jesteś, wieś;
• zamek, zorza, zupa, zero, zeszyt, Zygmunt, zabawa, zadanie, Zuzanna,
tx]
zebranie, zegarek, złość, znak, zbrodnia, zdanie, znaczek, złoto, znajomy,
• chór, chata, cham, chuligan, chudy, chytry, chmura, choroba, chustka, hak,
zmartwienie,- bazar, koza, kuzyn, kuzynka, proza, wazon, izba, nazwa, rozbić,
huk, humor, herb, herbata, horoskop, hymn, mucha, ucho, kochać, rachunek,
rozlać, rozmowa, wzrok, benzyna;
bochen, ochrona, oddychać, schab, marczewka, schody, tchawica,- niech, fach,
dach, gmach, grzech, strych, ruch, puch, druh;
M
• sad, sok, sos, sód, sen, ser, syn, sąd, sosna, sekret, syrop, solniczka, suszarka,
M
sekunda, sypialnia, smak, skarżyć, słaby, sprawa, smalec, sroka, stopa, niski,
• chirurg, chimera, Himalaje, hipoteza, Hindus, hipoteka, hiperbola,
bliski, osa, pasek, piesek, pisarz, włosy, piosenka, pisanie, rysować, wesele,
• m achina, nihilizm , m achinacja, rachityczny.
masło, ospa, usta, wyspa, gospodarz, nos, pies, włos, hałas, kaktus, napis,
3.3. Funkcje litery i w języku polskim
wygłos, keks, sens, konkurs, kosmos;
(ijiyHKuu jiirepti i y iio.ii.ci.kiii
W ję z y k u
[*]
MOBi)
p o ls k im lite ra i m o ż e p e łn ić tr z y fu n k c je ( y nojibCbKift MOBi Jirre p a i
•żona, żakiet, żubr, żonaty, żmija, żaba, rzeka, rzadko, Rzym, Rzeszów,
MOHCe BHKOHyB3TH TpH 4>yHKi]ii):
•dużo, każdy, koleżanka, leży, może, abażur, pożar, róża, Bożena, ważny, pożar,
1) litera i oznacza ustną głoskę [i], zm iękcza poprzedzającą spółgłoskę (jii-repa i
wieżba, drużyna, burza, dobrze, morze, grzyb, dworzec, orzech, Andrzej, brzeg,
03Hanae
orzech;
3Byic):
hchocobhh
3ByK [i], npn UbOMy noMHKiuye HacTynHHH npHrojiocHHH
rubinow y [ru b ’in"ovy];
[§]
• szafa, szyba, szum, szachy, szkoła, sztuka, szeroki, sześć, szósty, szafa, szary,
2) w pozycji przed sam ogłoskam i litera i oznacza m iękkość poprzedzających
szybko, kasza, koszty, Warszawa, kształt, pisze, zeszyt, wszystko, mieszkać,
spółgłosek; w tym w ypadku należy ją pisać, lecz nie^ należy ^ ^ y m g \^ ą ć
koszmar, poszwa, szyszka, mysz, nasz, wasz, zamsz, dorsz, farsz;
n03H U U
nepe/i
t o j io c h u m h
Jii repa i oiH anar
m h k Tc t i > nacry im n x
upnraji0CHHX, y
UbOMy BHnamcy ff cjjifl nH cara, aji ! He BHMOBJIKTH ftA 0 2 1 2 5 2 0 0
[ź]
---------------IHS.
16
7 9 A0 77
A
2.
piaskowy [p’ask"ovy];
3)
w
w y ra z a c h
tw a rd y c h
jiiT e p a i
zapożyczonych
lite ra
[c , z , s], z a p is u je g ło s k ę
i
po
s p ó łg ło s k a c h
tw a rd y c h ,
[j] (y c;iOBax imiJOMOBHoro
PODZIAŁ WYRAZÓW NA CZĘŚCI MOWY
o p ró cz
noxofl>KeHHH
nicjia TBcp^HX npHrojiocHHx, KpiM TBepanx [ c , z , s ] , 03Hanae 3ByK [j]):
CZĘŚCI MOWY
W każdej rzeczy możemy wskazać jeszcze mniejsze rzeczy, które
nazywają się częściami. Na przykład nasz organizm składa się z organów, czyli
części ciała: mózgu, serca, płuc, wątroby, jelit itd. Tak samo nasza mowa. I ona
□ olet [fi"olet].
ma swoje części: rzeczowniki, czasowniki, przymiotniki, spójniki itd.
Ćwiczenie 1. Przeczytać wyrazy, wyjaśnić pisownię spółgłosek miękkich
W języku polskim mamy 10 części mowy: 5 odmiennych i 5 nieodmiennych.
(npoMHTara cjioBa, noacHHTH npaBonnc mhkhx npnrojiocnHx):
Wbij to sobie do głowy: jest dziesięć części mowy.
brzoskwiniowy, bladość, herbaciany, piaskowy, popielaty, słomiany, ziemisty,
Zapamiętać ilość części mowy to żadne męki:
czerń, niebieski, rubinowy.
Odmiennych jest tyle, ile palców u prawej,
zaś nieodmiennych - ile paków u lewej ręki.
Ćwiczenie 2. Przeczytać, zapam iętać znaczenie. Zapisać spółgłoski m iękkie w
Odmienna część mowy to taka, która może zmieniać swe końcówki,
w yrazach (npoHHTaTH, 3anaMflraTH 3iiaHemia. 3anncaTH Msnd npHrojiocHi y
czyli przez coś się odmienia, np. przez liczby, przypadki, osoby, czasy.
cjiOBax):
Nieodmienna część mowy to taka, która nie zmienia swego zakończenia, czyli
pier[w’]osnek, [n’]ezapotm’]inajka, dmucha[w’]ec, za[w’]ilec, [p’]iwo[n’]a,
przez nic się nie odmienia.
kacze[n’]ec, słonecz[n’]ik.
Części mowy
odmienne
18
nieodmienne
rzeczownik
przysłówek
przymiotnik
przyimek
liczebnik
spójnik
zaimek
partykuła
czasownik
wykrzyknik
19
3. FLEKSJA
3.1.
WIADOMOŚCI OGÓLNE
Fleksja jest to nauka o odmianie wyrazów. Odmiana wyrazów nazywa
się deklinacja lub koniugacją.
Problemami fleksyjnymi zajmowaliśmy się już częściowo w poprzednim
rozdziale.
Nazwa fleksja pochodzi od łacińskiego flexio, co oznacza dosłownie
'zginanie, zmienianie' (tu: zmiana końcówek wyrazów).
Deklinacja jest to odmiana przez przypadki i liczby. Obejmuje ona cztery
części mowy zwane imionami: rzeczownik, przymiotnik, liczebnik, zaimek.
Przypadki języka polskiego i ich pytania:
Mianownik
(M .)- kto? co?
Dopełniacz
(D.) - kogo? czego?
Celownik
(C.) - komu? czemu?
Biernik
(B.) - kogo? co?
Narzędnik
(N.) - kim? czym?
Miejscownik
(Ms.) - o kim? o czym?
Uwaga: Czasownik, mimo że jest bardzo ważną odmienną częścią mowy, został
Wołacz
(W.)
wymieniony na końcu jedynie ze względu na to, że się nie odmienia przez
Jak zapamiętać kolejność tych przypadków? Można zapamiętać, na przykład,
przypadki, ale przez osoby, czasy, strony, tryby i niekiedy rodzaje (w
pierwsze litery tej oto rymowanki:
przeciwieństwie do czterech pozostałych).
Maleńki Domek Czerwonych Biedronek Nadeunal Małżonek Wilczycy.
(brak pytań)
Koniugacja jest to odmiana przez osoby, liczby, czasy, tryby, strony
i niekiedy rodzaje.
Koniugacja dotyczy tylko czasownika.
3.2.
TEMAT I KOŃCÓWKA
Tematem (tematem wyrazu) nazywamy te cześć odmiennego wyrazu, która
pozostaje po oddzieleniu końcówek. Jest on główną częścią wyrazu zawierającą
jego znaczenie.
20
21
4. CZASOWNIK
Natomiast końcówka to wymieniająca się przy odmianie cześć wyrazu.
Przykład: szkol (T) + a (K), uczeń (T) + 0 (K)
Czasownik jest to odmienna cześć mowy, która oznacza czynności, stany lub
T — temat
zjawiska.
K — końcówka
0 — tu: brak końcówki
Wiedza o tym owieczki, wiedza też barany, że czasownik oznacza czynności,
Każda mądra główka pamięta ten schemat: przy odmianie zmienia się
zjawiska lub stany.
końcówka, ale nie temat.
Nazwa czasownik pochodzi od słowa czas. Czasowniki w swej osobowej
Temat może występować w wersji podstawowej (D. Ip) i wtedy nazywa się
formie wskazują, kiedy odbywa się czynność, a więc — w przeciwieństwie do
tematem podstawowym bądź też w innej wersji i wtedy nazywa się tematem
pozostałych części mowy — są powiązane z czasem.
obocznym.
Przykład tematu podstawowego: /D./ szkol-[y], las-[uj Przykłady tematów
1) o czynności: co robi? (co robił?, co zrobił?, co będzie
obocznych: np. /Ms./ szkol-[e], lesi-[e]
Temat, proszę waszmości, może mieć oboczności.
Oboczności tematowe, czyli wymiana głosek w temacie, w języku polskim
robił?, co zrobi itd.);
2) o stany: co się z kimś /albo: z czymś/ dzieje? (co się z
kimś działo?, co się z kimś będzie działo? itd.);
mogą być następujące:
1) spółgłoskowe
Czasowniki odpowiadają na pytania:
(wymiana spółgłoski na inną, zazwyczaj twardej na
/
3) o zjaw iska: co się dzieje? (co się działo?, co się będzie
działo?).
miękką),
2) samogłoskowe
^ ie c jio B o
a) jakościowe (wymiana samogłoski na inną samogłoskę),
b) ilościowe
(zanik samogłoski w temacie obocznym).
FpaMamHHi KaTeropii' aitcjioBa:
Pifl (rodzaj gram atyczny): m ęski, żeński i nijaki (w liczbie pojedynczej)
oraz m ęskoosobow y i niem ęskoosobow y (w liczbie mnogiej).
H hcjio (liczba): pojedyncza - oflHHHa, m noga - MHOWHHa.
Ocofia (osoba): pierwsza, druga i trzecia - nepma, apyra i T pem
Jl,it ni,iMina (koniugacja): i, 11,111 i IV
Hac (czas): teraźniejszy, przeszły i przyszły-TenepiuiHiH, MHHyjiHH i
ManóyTHiH
Cnoci6 (tryb): oznajm ujący, rozkazujący i przypuszczający (w arunkow y)
22
23
- p03II0BlAHHJi, HaKE30BHH 1 yMOBHHH.
oddychać
o d e tc h n ą ć
Bm;i (aspekt): dokonany i niedokonany - .aoKonaHHH i He/tOKOHa-HHH.
w y jm o w a ć
w y ją ć
C tsh
K a T e r o p i n B H jjy y n o n b C b K iń c ji0 B 0 3 M im M ae BejiHK e ju a n e m ! ? !. ll e p c z i y ciM
(strona): czynna, bierna i zw rotna - aKTHBHHH, nacHBHHH i
BOHa
3BOpOTHiH.
K aT eropiłi
no3H aH aeT bca
Ha
BHÓ opi
/n cB U iM iiiH ,
(|)opM ,
hhcobhx
a
otżkc
Ha
iipaBHJibHOM y B ia M in ro B a im i ^ i e c n o B a . H e n 0 0 ,a H H 0 K i BHiia;iKH npHnajie>KHOCTi
bh ; iv
IIoHflTTeBa K aieropia BH/iy zui y 6araTbox iH,ao-eBponeHCbKHX MOBax
BHpa*aeTbCH 3a /lonoM oroio <})jieKciHHHX 3aco6iB, to 6 to
3a /lonoMoroio
b h ^ o b h x n a p f l i e c ji i B 4 0 p i 3 HHX A ie B iflM m :
s trz e la ć -
III flic B i^ M in a
s trz e lić
-1
aicB U iM U ia-
Ta iHiiiHX cjiOB'HHCbKHX
pi3HHUb y 3aKiHHeHH«x ao K o n am ix i neflOKOHaHHx naciB (nep<|>eKTHBHHX i
Mk i b y K paiH C bK in, p o c iw c b K iii
M O B ax, y n o jib C b K ifi
iMiiepf})eKiHBHHx). y nojiŁCbKifi MOBi, n0/ii6H0 hk y 6araTbox cjiOB'flHCbKHX
MOBi ^OKOHaHi a ie c j i o B a H e y T B o p io io T b (j)opM T e n e p i u i H b o r o n a c y , C K JiaflH oro
MOBax, noiiHTTCBa KaTeropia BH/iy a ii żiiccnoBa 3HaxoflHTb cboe Bi^o6pa>KenHa
M a H 6 y T H b o ro , flienpHCJHBH HK a T e n e p i u i H b o r o M acy.
y M0p(J)0JT0riHHHX 3aco6ax, ane He (J)jieKciHHHX, jinuie y cjiOBOTBipHHX.
^.OKOHaHi fliecjioBa nojibCbKoi mobh Biapi3HaK)TbCfl Bifl HeflOKOnannx
TEnEPIIU H ffl 4AC
CJlOBOTBipHOK) GyjIOBOłO. BHKJia^HHKaMH 3H an eH H €B H X p i3HHHb JlOKOHaHOCTi i
HeaoKOHaHOCTi b nojibCbKiii MOBi Moacyrb 6 yTH: a)
He^oKOHaHi jnecjioBa
npetfnKCH:
AOKOHaHi aiecjioBa
Cepea (JiopM TenepiuiHboro (i npocToro MaBóyTHboro) nacy BHOKpeMJHOK)Tbc«
MOTHpH
aieBiflMiHH 3 Orjl»fly Ha OCOÓOBi 3aKiHHeHHH 1 i 2
OCOÓH OflH H H H :
robić
zrobić/przerobić
iaKiiiMCiniu 1. ocoSh
czytać
przyczytać/odczytać
I AieBi/iMiHa (koniugacja)
-ę
- esz
pisać
napisać/dopisać
II flitBiflMina (koniugacja)
-ę
- isz/ysz
szyć
uszyć/przeszyć
III flicBiflMina (koniugacja)
- am
- asz
jechać
poj echać/wyj echać
IV aieBiflMiHa (koniugacja)
- em
- esz
AieBiaMiHa I (koniugacja I)
6) cy(|)iKCH:
H e^oK O H aH i
3 aKiHneHHH 2. oco6h
f li e c j io B a
aoKonani aiecjioBa
Liczba pojedyncza
w ciskać
wcisnąć
1. os. niosę
m ijać
minąć
2 . os. niesiesz płaczesz bierzesz niesiecie
s tr z e la ć
strzelić
sprawić
spraw iać
b)
pi iiiiiiii
H e^oK O H aH i
nazyw ać
3 . os. niesie
b
płacze
biorę
bierze
niesiem y płaczemy bierzemy
płaczecie bierzecie
niosą
płaczą
biorą
B 0CH0Bax, HKi 3aKiHnyiOTbCfl m'kkoio (piję) a6o ciBep^ijioio
(skaczę)
dpHrojlOCHOlO, HepryBaHHH He Bifl6 yBaioTbCfl, TOfli hk b iBep/iHX0CH0Bax
K openi:
f lie c jio B a
płaczę
Liczba m noga
.noKonam #iecjioBa
nazwać
24
e
HepryBaHHH TBepfloi npHrojlOCHOl 3 m'«koio (płynę/ płyniesz). Moacyn. TaKO*
6yTH i nepiyBaiiHH rojiocHHx: niosę/niesie.
25
Y n a ra ! /Jo nici' flieBiflMiHH Hajie/Karb yci aiecjiOBa 3 cyiJniccoM -ow a-: budow ać,
3. czyta
w ybudow ać,
y urn aieBiaMiHi npnrojiocHi b 0CH0Bax fliecniB He ni^naraiOTb nepryBaHHHM.
kupow ać,
rysow ać,
narysow ać,
dyskutow ać,
a
Taico)K
i3
kocha
ma
mają
czytają
kochają
tjjopMaHTOM Heo3HaHeHoi' (|)opMH - ąć: płynąć, przepłynąć, skaknąć, sięgnąć,
YBara! /JiecjiOBO d ać y 3.oc. mh. Mae (J)opMy: d a d z ą .
dąć.
/JieBi/iMiHa IV (k o n iu g a c ja IV )
/{icBiAMiHa II (k o n iu g a c ja II)
L iczba p o jed y n cza
L ic zb a p o je d y n cz a
1. umiem jem w iem
um iem y jem y
w iem y
2. um iesz je sz w iesz
um iecie jecie
w iecie
ł. śpię
m ów ię
2. śpisz
m ów isz robisz leżysz siedzisz
. 3. śpi
m ów i
robię
leżę
robi
siedzę
łeży
siedzi
m yślę
krzyczę
m yślisz
krzyczysz
m yśli
krzyczy
3. um ie
je
Umieć
1. śpim y m ów im y robim y leżym y siedzim y m yślim y krzyczym y
R ozum ieć
2. śpicie m ów icie robicie leżycie siedzicie m yślicie
W iedzieć
y
n
m ów ią
flieBuiMiHi
Bifl6yBaK)TfeCH
robią
b
leżą
siedzą
n ep ry B a H H H h h x n p H r o jio c H H X , HaTOM icTb
»c
3ajTHUiafOTbC5i 6 e 3 3MiH:
m iażdżysz. B 0CH0Bax Ha
3a jiH H ia c ib C 5i i
n ic jia
CTBep/iijii
n p n r o j io c H i
(Jjohcthhho m'hkhmh ć, d ź, ś, ź, dz,
ru sz ą - ruszysz, położę - położysz, m iażd żę
-
n p H r o jio c H H H - c z - n e p ry B a H H H B i a c y m i . B e 3 3MiH
npnrojiocHHH [Ż], akhh Ha
w ierzę- w ierzysz,
3
CTBepaijiHx
nn cb M i
no3HaqaeTbcs
n p H io jio c H H X
um ieją je d z ą w iedza.
Jeść
krzyczą
aiecjioBax 3 0CH0BaMH Ha m'hkhh npnrojiocHHH He
c, d z, sz, ż, d ż nepryiOTbCH, hk npaBHjio,
a6o
krzyczycie
m yślą
w ie
Bcboro £0 IV flieBi/jMiHH bujhochmo HacTynHi fliecjiOBa:
L ic zb a m n oga
3. śpią
L ic z b a m no g a
4 b o 3H3k o m
rz:
cz, szcz, sz, ż(rz), żd ż b
Być
y IV flieBWMiHi AiecjioBa u m iem , ro zu m iem MaioTb y 3. oc.
mho>khhh
cj>opMH
u m ieją, ro z u m ie ją , a aiecjioBa w iem , je m - w ied z ą, je d z ą .
C n id
3ayeaoKumu, Ufo (popMU
d ic a iia
n on bC bK iii M o e i eo K u e a m m b C fi 3 n e e n i m u
m ó w is z ,
a
maKOMC 3 a u M e m u K
ty ,
2 .o c .
oóhuhu ma mhomcuhu
oÓMeMcenHHMU.
M O M cym b
OopM U
eu K opu cm oeyeam u cH
c h o d z is z ,
n u iu e
p o 3 M o e a x 3 dim bM U , HJieHOMU ciM % 6nu3bKUMU i n p m m en H M U , d o K o m p u x
eidnoiueHHW d o
e
e
mu
3aK iH H eH H «x flie c jH B n n u ie T b c a r o jio c H H H - y .
3eepm aeM O C fi n o a t e n i . H o
L ic zb a poj edy n cza
n o e d n y io m b c e p ó e m i a d p y o tc ó a , erncueacm bCH e e in jiu e a (p o p .u a p a n i d z i e , p a n i
L iczba m n o g a
y mhookum
d o p o c n u x o c i6 , 3 K o m p u M u u a c n e
1. chodzę
noszę płacę
chodzim y nosim y płacim y
m ó w i . H a m o M ic m b
2. chodzisz
nosisz płacisz
chodzicie nosicie płacicie
p a n o w ie m ó w ią , p a n ie s łu c h a ją , p a ń s tw o c z e k a ją .
3. chodzi
nosi
chodzą
ITpeflCTaBJieHi BHine th iih Bi/iMunoBaniiH y TenepiuiHbOMy naci aKTHBnoro
płaci
noszą
płacą
3ciM icm b 3 a u M en u u K a w y e jK u e a w m b C H (fropMU
CTaHy CTOcyiOTbca neaoKOHanHX aiecjiiB. /loK onani aiecjiOBa t 3 ko>k Maiorb Tani
^icBiaM iHa III (k o n iu g a c ja III)
L ic zb a p o je d y n cz a
ac THnH BiflMiHK)BaHH» (4 aieBiflMiHH), arie Bace b MaHÓyrHbOMy naci, y t.3b.
L iczb a m noga
1. czytam
m am kocham
czytam y
m am y kocham y
2. czytasz
m asz kochasz
czytacie
m acie
26
«npocTQMy MaH6yTHbOMy».
kochacie
27
BiAMimoBaHHH aonoMiiKHoro aiecjiOBa być
3. Ymeopumu npaeunbui (p o p M U menepiuiHbozo nacy diecniey dyoKmx:
TenepiuiHiii Mac
I .(być, ja) Ukraińcem. 2. Czy one (być) Czeszkami? 3. Na dworcu (być)
Liczba pojedyncza
Liczba mnoga
niebezpiecznie. 4. Nie (mieć, ja) kluczy do mieszkania. 5. Oni (mieć) syna i
1. jestem
jesteśmy
córkę. 6. Ile (mieć, ty) egzamnów? 7. Ile ona (mieć) lat? 8. (być, wy)
2. jesteś
jesteście
zdenerwowani. 9.Gdzie (być, ty)? 10. (mieć, wy) ładny dom.
3 .jest
są
4. Ymeopumu npaeunbui (pop.M U menepiuiHbozo nacy d iecn iey dyMCxax:
1. Nie (móc, ja) otworzyć tego słoika. 2. Czy (chcieć, wy) już iść do domu? 3.
MHHyjlHH Mac
Liczba pojedyncza
1. byłem, byłam
2. byłeś, byłaś
3. był, była, było
Liczba mnoga
(móc, my) pojechać tam razem. 4. (móc, ona) robić to, co chce. 5. Czy (chcieć,
byliśmy, byłyśmy
ty) wody? 6. (chcieć, ja) tylko twojego dobra. 7. Czy (móc, ty) zamknąć drzwi?
byliście, byłyście
8. Oni nie (móc, oni) iść teraz do sklepu. 9. Nie (chcieć, my) robić kłopotu. 10.
Dlaczego nie (móc wy) zatelefonować później?
byłi, były
5. Ymeopumu npaeunbui <pop,\iu menepiuiHbozo nacy diecniey dyoKKcac:
1. Gdzie (stać) szklanki? 2. Fotel (stać) pod oknem. 3. Na kanapie (leżeć) kot. 4.
MaH6yTHiii Mac
Liczba pojedyncza
Liczba mnoga
Dookoła stołu (siedzieć) goście. 5. Ilu ludzi (stać) w kolejce? 6. Za kim (stać,
1. będę
będziemy
ty)? 6. Gdzie (siedzieć, my)? 7. Książki (leżeć) na półce. 8. Dlaczego (stać, wy)?
2. będziesz
będziecie
9. Czy oni (musieć) tak dużo mówić? 10. Kiedy (musieć, my) napisać ten
3. będzie
będą
referat? 11. (musieć, ja) posprzątać. 12. (musieć, ty) się tu podpisać.
ćwiczenia
6. Ymeopumu npaeuiibiti (pop.\tu menepiuiHbozo uacy diccnie y dyMCKax:
1.npoeidMiunmu diecnoeay menepitunbOMy naci:
1.ja jestem mam piszę robię leżę jem idę jadę muszę mogę
(umieć) mówić po francusku. 4. Co (jeść, wy) na kolację? 5. Czy (wiedzieć,
wy), jak odmienić ten czasownik. 6. Ona nie (wiedzieć), co znaczy to słowo. 7.
Ty on my wy oni.
2.
1. Nie (wiedzieć, ja), kto to jest. 2. Czy (rozumieć, ty), co on mówi? 3. Czy oni
Ymeopumu npaeunbui (j)opMu menepiuiHbozo nacy diecniey dy,itcKax:
1.Dokąd (iść, my)? 2. (Jechać, ja) na wakacje. 3. (jechać, my) w góry! 4. Nad
morze (jechać, oni) pociągiem. 5. Wszyscy (iść, oni) na plażę. 7. (Iść, ty) czy
nie? 8. Ten kierowca (jechać) tak szybko! 9. (iść, wy) z nami do kina? 10. Do
pracy (jechać, ty) autobusem czy samochodem?
On nie (rozumieć), co ona mówi.
8.
Oni (wiedzieć), gdzie jest poczta. 9. one (rozumieć) każde zdanie. 10.
Dlaczego oni nic nie (jeść)?
7. Ymeopumu npaeunbui (popMu menepiuiHbozo uacy diecniey dyjKKax:
1. Czy pan (być) lekarzem? 2. Czy pani (znać) tego pana? 3. Gdzie pan
(mieszkać)? 4. Czy panie (lubić) muzykę klasyczną? 5. Czy panowie (móc) mi
pomóc? 6. Czy pani (chcieć) skorzystać z telefonu? 7. Czy pani (mieć)
28
29
długopis? 8. Czy pan (móc) chwilę zaczekać? 9. Państwo nie (lubić) hałasu. 10.
3. będzie daw ać
Panowie (być) w ogrodzie.
OnHCOBi 4>opMH M aM oyT H boro c i o i a / w o r o M acy
8. Ymeopuniu npaeujibhi (pop.uu menepiuiHbOZO nacy diecjiie y dy.vcKax:
pi3H H m o b CTaTi o c i 6 - ynacH H K iB a i a n o r y a ó o H a rp aM araM H H H p i # iMeHHHKiB-
Monika (wstawać) codziennie o godzinie 7.00. Jej brat jeszcze (spać). (Myć się),
cy6'(iKTiB flii' aiecjioBa. Y cyM acniM n o jib C b K iń MOBi M acTiuiHM H e <j>opMH
(ubierać się) i (robić) śniadanie dla siebie i dla taty. Mama rano tylko (pić)
ManóyTHboro CKjiaaHoro 3 aiecjiiB H H M H (J)opMaMH M H H y jio ro M acy, saitiHH eHH H
kawę. O 8.00. Monika (iść) na uniwersytet. Tam ma zajęcia do 14.30. Obiad
h k h x BK a3ye H a p i a : m o jio b Im h h , aciHOHHH i c e p e / m i i i - b oflHHHi T a m o jio b Im o -
(jeść) w domu z całą rodziną. Bardzo (lubić) wspólne posiłki. Potem (mieć)
OCOÓOBHH i HeHOJlOBiHO-OCOÓOBHH-y MHOWHHi:
trochę wolnego czasu. Wtedy (czytać) prasę, (rozmawiać) przez telefon. Czasem
Liczba pojedyncza:
(spotykać się) z przyjaciółmi w centrum. Czasem (pracować) w bibliotece,
1. będę robiła, robił
będziem y robiły, robili
(pisać) referat. Czasem (sprzątać) dom, (odkurzać), (wynosić) śmieci. Po kolacji
2. będziesz robiła, robił
będziecie robiły, robili
(oglądać) telewizję. Przed snem (słuchać) muzyki. (Iść) spać koło 22.30.
3. będzie robiła, robił, robiło
będą robiły, robili
{
OnncoBi (J)opMH MaiióyTHboro c k j i a/m oro Macy BiApi3HHiOTbca i
MaBGyTHin npocTHH nac
TenepiuiHboro
nacy,
im jiiniTH BO M H e B K a3yioT b H a
Liczba m noga:
6yTH 3MineHHH (będę pracow ać aóo pracow ać będę),
а) MauGymuiu npocmuu
(J>opMH
3
nopaflKOM BWHBaHHH ejieMeHTiB: nopaaoK cjiiB y (j)opMax 3 iH(J)iHiTHBOM Moace
M AHBYTHIM HAC (Czas przyszły)
n o p ie n m im e :
będą daw ać
yrBoproeTbca
neflOKOHaHoro
TOfli
bui
jiieciiiB
ak (jjopMH aoKonaHoro
MatOTb
a i e cjioBa
y mmiii (JjopMi
BHfly.
nopa^oK cjiiB Mae 6yra nocTiiiHHM: będę pracow ał. 3anepeMHa MacTKa nie
3HaMeHH»
BWHBaeTbca nepea (jiopMaMH aonoMiwHoro ;uecjioBa: nie będę pracow ać lub
/lonoHanoro
daw ać
aiecnoBa
to ,z » a k
dać -3HaMeHHH
pracow ać nie będę, nie będę pracow ał.
ćwiczenia
M a H Ó y r u b o r o Macy:
/
TenepiniHin
M a c aiejioBa
MaHÓyTHiił npocTHH
daw ać:
M a c aiecjioBa
1. 3aKimumupeuennn, eoicueaiouu (pop.u npocmozo Mauóymubozo nacy:
dać:
1. daję
dajemy
dam
damy
2. dajesz
dajecie
dasz
dacie
3. daje
dają
da
dadzą
IlaupiiK .ia/i: Jeżeli będę mieć czas, to póide do kina.
Jeżeli w niedzielę będzie pogoda, to__________________________
Jeżeli wygramy million na loterii, to_________________________
Jeżeli zdam egzaminy, to_______________________________
б) Mauóymniu CKJiadnuu
B ia ne;iOKOiiaHHx f lie c jiiB M aiióyT H iH Mac y T B o p io c T b c » nepe3 n o c # Hanna
oco6obhx
(JiopM a o n o M i/K iio r o a ie c j io B a
być y
MafiSyrubOMy
Jeżeli spotkam w lesie niedźwiedzia, to_
Jeżeli zjesz wszystkie cukierki, to_____
M aci i tj>opM
iH(})iHiTHBy:
1. będę dawać
będziemy dawać
2. będziesz dawać
będziecie dawać
30
2. 'ict-uiniimu menepiumiu nac diecjiie na CKnademtu Mauoymuiu:
31
1.Słucham muzyki. 2. Robisz zdjęcia. 3. Gotuję obiad. 4. On się uczy. 5.
tłuc
tłukł
tłukli
Pomagamy bratu. 6. Jem śniadanie. 7. Gdzie mieszkacie? 8. Czy babcia jest w
biec
biegł
biegli
domu? 9. Czy kupujesz chleb? 10. Co oni robią? 11. Co studiujesz?
strzec
strzegł
strzegli
strzyc
strzygł
strzygli
3. Bcmaeumu (f)opMU npocmozo a6o CKnadenozo Mauóymubozo nacy:
móc
mógł
mogli
1. Co (robić, ty, m) wieczorem? 2. Kiedy (pojechać, ty) na wakacje? 3. Kto
BiaMiHHOCTi
(przeczytać) ten wiersz? 4. Gdzie (zaparkować, my) samochód? 5. Jutro
IlpHrOJlOCHHH:
(zwiedzać, wy, m) 6. Pewnie jak zwykle (rozmawiać, oni, f) cały wieczór. 7. Ile
Bezokolicznik
razy dziennie (brać, ty) te tabletki? 8. Kiedy (pójść, my) do kina? 9. Jak
rodzaju
rodzaju
(znaleźć, ty) numer telefonu, to zadzwoń do lekarza. 10. Jak (mieć, ty) ładne
męskiego
niemęskoosobowego męskoosobowego
oceny, to (dostać, ty) nagrodę.
trząść
trząsł
trzęsły
trzęśli
nieść
niósł
niosły
nieśli
wieźć
wiózł
wiozły
wieźli
<I>opMH MHnynoro nacy o^HaKOBi ann «0K0HaHHx i nnn Hezi0K0Ha-HHX fliecjiiB.
znaleźć
znalazł
znalazły
znaleźli
ix CTpyioypa BHHwcia 3 cjjopM jjaBHboro ^ieripuKMeTHHKa i3 cy(j)i«coM -I-, TOMy
pleść
plótł
plotły
pletli
BOHH MaiOTb pOflOBi 0C060Bi 3aKiHHeHH».
gnieść
gniótł
gniotły
gnietli
YTBoprotoTbCH ni (|)opMH, hk npaBHJio, Bifl ochobh imjjiniTHBy: grać
wieść
wiódł
wiodły
wiedli
- grałem, grałeś, grał; ciągnąć - ciągnąłem , ciągnąłeś, ciągnął; rzucać
B oco6obhx 4>opMax MHHyjioro nacy Bi;i6yBato rbCH nepryBanna rojiocHHx: a //
- rzucałem , rzucałeś, rzucał; liczyć - liczyłem, liczyłeś, liczył. J\o ochobh
C .ą llą , o // ó, o // ó // e. HepryBainia i ojiochhx aIle peryjiapHO Bw6yBaeTbc» b
iH(j)iHiTHBy flo/iaerbcfl cy<})iKC -ł- /1 i oco6oBi 3aKiHHeHH«:
;iiecjiOBax,
Liczba pojedyncza:
mieć.
M H H Y JIH H MAC (C zas przeszły)
Liczba mnoga:
1. robiłam , robiłem
robiłyśm y, robiliśm y
B
0CH0Bax noMiTHi i y mecjiiB, aici nepea (JiopMaH
3. os. Im.
3. os. Ip.
iiu J m im iB h k h x
rodzaju
jaKiimyrrbca Ha -eć: chcieć, musieć, powiedzieć,
Liczba pojedyncza Rodzaj męski
2. robiłaś, robiłeś
robiłyście, robiliście
Rodzaj nijaki
3. robiła, robił, robiło
robiły,
1. miałem
miałam
UpoTe iHKOjTH 0CH0Ba MHHyjioro nacy Biflpi3H»eTbCH Bia ochobh iH(J)iHiTHBy. LJe
2. miałeś
miałaś
xapaKTepHO
3. miał
miała
robili
aiecjiiB, mo 3aKiHHyioTbCH ([jopManTOM -c:
Bezokolicznik
3. os. lp.:
3. os. Im.
rodzaju męskoosobowego
Rodzaj męskoosobowy
piec
piekł
1. mieliśmy
32
Rodzaj żeński
miało
Liczba m noga
rodzaju męskiego
piekli
3. os.
Rodzaj niemęskoosobowy
miałyśmy
33
2. mieliście
miałyście
/J ie c jio B a i3 <j)opMaHTOM - ś ć
3. mieli
miały
itifl 3MiHeHHX o c h o b : k r a ś ć - k r a d ł e m , k r a d l i ; k ł a ś ć - k ł a d ł e m , k ł a d l i ; w p a ś ć -
y iH <j)iH iraB i y T B o p io io T b <j)opMH M H H y jio ro n a c y
T ojiochhh -e- b 0CH0Bi 3'flBjiaeTbCfl jiHiue b H0Ji0 BiM0 - 0C060 BHX (jiopMax
w p a d łe m , w p a d li; j e ś ć -ja d łe m , je d li; u s ią ś ć - u s ia d łe m , u s ie d li.
mhohchhh: chciał // chcieli, powiedział // powiedzieli, musiał // musieli.
OKpeMoi' yBarn 3acjiyroByK>Tb <j)opMH MHHyjioro Macy aiccjiOBa iść:
MepryBaiJHH aHe xapaKtepHe t3ko>k żijih HonoBiqo-oco6oBHX (ftopM mhożkhhh
Liczba pojedyncza
Liczba mnoga
fliecjiiB r a n y jeść, znaleźć, usiąść.
1. szedłem, szłam
szłyśm y, szliśm y
Liczba pojedyncza
2. szedłeś, szłaś
szłyście, szliście
3. s z e d ł,
s z ł y , s z li
Rodzaj męski
Rodzaj żeński
1. znalazłem
znalazłam
2. znalazłeś
znalazłaś
3. znalazł
Rodzaj nijaki
/Ich Ki /lie c jio B a , m o 3aKinMyłOTbCH Ha - e ć t3 k o > k M aioT b B ijiM iH u o c ri M i*
o c h o b o io iH (J)iH iraB y i <J>opMaMH M H H y jio ro w a c y : t r z e ć - t a r ł , t a r l i ; d r z e ć - d a r ł ,
:
znalazła
d a r li; u m r z e ć - u m a r ł , u m a r l i ; p r z e ć - o p a r ł , o p a r l i ; m l e ć - m e ł ł , m e ł l i .
znalazło
Liczba mnoga Rodzaj męskoosobowy
Rodzaj
llepryBannH t o j i o c h h x o / / ó iiaaBiie y ^iccjiOBax móc, pom óc (c^n n a (jiopMa 3 o- 3'flBJiaeTbCH y rpeTin oco6i o j i h h h h nojiOBinoro po,ay: m ógł, pom ógł; b
niemęskoosobowy
1. znaleźliśmy
znalazłyśmy
in m H x
2. znaleźliście
znalazłyście
TaKe
3. znaleźli
ą//ę e y
bw
znalazły
(j>opM ax M H H yjroro
iH(J)iniTHBy H a
s z ła , s z ło
H e p ry B a n n n
t o jio c h h x
(J)opMax oflHHHH i m h o h c h h h e ro jio c H H H -o: m ogłem , m ogli, pom ogły).
vk
HepryBaHHa Bi,a6yBaeTbca i y ^iecjiOBax THny p l e ś ć , n i e ś ć , w i e ś ć , w i e ź ć ,
m ie ś ć :
Liczba pojedyncza
Macy, yTBopeH H X
-ąć:
/
Liczba pojedyncza
Rodzaj męski
Rodzaj żeński Rodzaj nijaki
1. niosłem
niosłam
2. niosłeś
niosłaś
Rodzaj męski
Rodzaj żeński
1. zacząłem
zaczęłam
3. niósł
2. zacząłeś
zaczęłaś
Liczba mnoga
3. zaczął
zaczęła
Rodzaj nijaki
zaczęło
Liczba mnoga
Rodzaj męskoosobowy
Rodzaj niemęskoosobowy
niosła
Rodzaj męskoosobowy
niosło
Rodzaj niemęskoosobowy
1. nieśliśm y
niosłyśm y
2. nieśliście
niosłyście
niosły
1. zaczęliśmy
zaczęłyśmy
3. nieśli
2. zaczęliście
zaczęłyście
yBara!
3. zaczęli
zaczęły
OcoóoBi 3aKiHneHHH (J)opM MHHyjioro nacy (-em , -am, -eś, -aś, -m , -śm y, -ście) e
pyxoMHMH,
34
to 6 to
MOHcyTb B i j m i J i a r a c a
35
Bi a
flic cjiO B a
i
npHe/myBaracji flo
nepuioro cjiona
b
penenni;
TaK e
HBHiue
B B aacacT bcn
03HaK0ro noTOHHoro a6o
(móc, ty) zapytać.
(J)aMiji'Hpnoio c t h j i i o :
Gdzie byłeś?
Mariusz (pójść) do kolegi. 8. Ania (pójść) na ślub. 9. Co (musieć, ty) zrobić? 10.
- Gdzieś był?
Czemu tam pojechaliście? - Czemuście tam pojechali?
5. Bcmaeumu npaembuy (pop.uy Munynozo nacy diecnie, ląo e paw i i:
Nie siedzieliśmy w domu - W domuśmy nie siedzieli.
czytać/ przeczytać robić/zrobić kupować/kupić malować/ pomalować
ćwiczenia
1. Marek____tę książkę w dwa dni. 2. Ola i Mateusz__________ ten
dom rok temu za 100 tysięcy.
3. Dziś rano, kiedy_________ (ja,
1. IJpoeidMiHnmu diecnoea y MunyjiOMy naci:
dziewczyna) śniadanie, zadzwonił telefon. 4. W dzieciństwie Daria
być, czytać, mieć, studiować, nieść, jeść, jechać, iść, siedzieć.
__________dużo książek. 5. Gdy Ania i Magda___________prezent
dla Michała, spotkały jego siostrę. 6. W sobotę Janek_________ cały
2. Bcmaeumu npaeujibny (fropjuy Munynozo Macy:
płot. 7. Rozlane mleko! Kto to_______ ? 8. Czy___________ (ty,
l.Kto (śpiewać) tę piosenkę? 2. Magda wczoraj (telefonować) do Ciebie. 3. nie
chłopiec) kiedyś mieszkanie?
(być, ja, dziewczyna) w Hiszpanii. 4. (czekać, my, chłopcy) na ciebie pół
godziny. 5. Czy (czytać, wy, dziewczyny) tę książkę? 6. Koledzy, (oglądać)
6. Bcmaeumu npaewibny (popMy Munynoeo nacy diecnie chodzić/ iść/pójść:
mecz? 7. Mateusz (wyjechać) do Włoch. 8. Aniu, co (studiować, ty)? 10. Cały
1. Te dziewczynka przez dwa lata nie
dzień (zwiedzać, my, dziewczyny).
Gdzie mama?___________ na zakupy. 3. W sobotę rano, kiedy
_________ do szkoły. 2.
_______ na rynek, spotkałam kolegę ze,szkoły. 4. W piątki Ania zwykle
3. Bcmaeumu npaeunbny (fiop.uy Mimynozo nacy:
________na basen, ale dziś__________ na plażę. 5. Wczoraj Maciek
1. Nigdy nie (słyszeć, my) o tym aktorze. 2. Czy pan (mieć) już egzamin? 3. Czy
______na uniwersytet pół godziny, bo strajkowali kierowcy autobusów.
państwo (widzieć) tego człowieka? 4. Czy panie (widzieć) gdzieć mój parasol?
5. (musieć, ja) już wyjść. 6. Nie (zrobić, ja) nic złego. 7. Czy (jeść, wy) już
7. Buópamu eidnoeidny (jjop.uy diecnoea:
obiad? 8. Nie (wiedzieć, oni), gdzie przenocować. 9. Nie (mieć, my) już czasu.
IlanpHKjia^: Czy pan (mówisz -mówi - mówicie) po polsku?
10. Olu, (mieć, ty) trochę szczęścia.
1. Czy pan (znasz - znacie - zna) tę piosenkę?
2. Gdzie pani (mieszka - mieszkacie - mieszkać)?
4. Bcmaeumu npaeujibny (frop.uy Munyjioeo nacy:
3. Czy panie (wiedzą- wiecie - wiesz), kim on jest?
1. (jechać, my) samochodem i (jeść, my) lody. 2. (iść, ona) ulicą i (jeść) ciastko.
4. Czy państwo (pijecie - piją- pijesz) kawę z mlekiem?
3. nie (mocja) ci pomóc. 2. Janek nie (móc) zaparkować samochodu. 3. Ola i
5. Czy panowie (widzieli -widziały- widzieliście) ten film?
Magda (pójść) na koncert. 4. Mateusz i Robert (pójść) na mecz. 5. Dlaczego nie
(). Czy pan (zamówił - zamówiłeś - zamówiłaś) herbatę?
(pojechać, wy) na zakupy? 6. Ania i Robert (musieć) zostać w bibliotece. 7.
7. Czy pani (byłaś - byłeś - była) w Warszawie?
36
37
8. Czy panowie (widzieliście - widzieli - widziały) ten mecz?
5.
RZECZOWNIK
9. Czy panie (zdali - zdały - zdałyście) egzamin?
Rzeczownik jest to odmienna cześć mowy, która oznacza osoby i nieosoby.
10. Czy państwo (kupiliście - kupili - kupiły) ten dom?
czyli zwierzęta, rośliny, przedmioty, pojęcia itd. Nieosoby możemy nazwać
umownie rzeczami.
Wiedzą o tym dorośli, wiedzą też dzieci:
rzeczownik oznacza osoby oraz rzeczy.
Nazwa rzeczow nik pochodzi od słowa rzecz rozumianego bardzo szeroko, jako
każdy obiekt (przedmiot).
Rzeczowniki odpow iadają na pytania: kto? co? (kogo? czego? — komu?
czemu? — kogo? co? — kim? czym? — o kim? o czym?)
Zapamiętaj!
osobę pytamy: kto?, kogo?, komu?, kim?, o kim?
rzecz pytamy: co?, czego?, czemu?, czym?, o czym?
IMEHHHK
I paMaTHMui Ka rcropii iMeHHHKa:
1*1/1 (rodzaj):
- męski - HOJlOBiHMH
- męskoosobowy - q0 ;i0 BiH0 -0 C0 0 0 BHH
- męskożywotny - H0ji0Bi40-TBapHHHHH
- męskonieżywotny - H0Ji0BiH0-npeflMeTHHH (penoBHH)
- żeński - aciHOHHH
nijaki - cepeflHm.
H h c j io
(liczba): pojedyncza - o/mu na,
mnoga - MHowwm. Bi,ni\tinoK (przypadek):
Mianownik (M.)
Kto? Co?
Dopełniacz (D.)
Kogo? Czego?
Celownik (C.)
Komu? Czemu?
Hiemik(B.)
Kogo? Co?
Nurzędnik (N.)
Kim? Czym?
Miejscownik(Ms.)
Kim? Czym? (o, na, w)
W ołacz (W .)
------------------------------
< pycajiHM
Mafiace KoweH iMeHHHK Mae neBHHH rpaMaTHHHHH p ia ( bhhjitok -iMeHHHKH
t .3b .
[io;jBiiiHoro po/iy: sierota, kaleka, burczym ucha, gaduła
(h .
p.), N orym berga
kyfianb (hc. p.), Poznań
(>k.
(>k.
p.) - HiopH6epr ( h. p.), K ubań ( h. p.) -
p.) - rio3HaHb (ac. p.).
toujo ).
IMeHHHKH H0Ji0BiM0r0 poay 3aKiHHyioTbca Ha:
kareropiH nncjia iMeHHHKiB
- npHrojiocHHH (TBep/iHH,
K areropia MHcna iMeHHHKiB y nojibCbKiii MOBi npHHUHiioBO He ai/tpi uiHCTbca
m '» khh
a6o CTBep/iijinft): dom, row er, pan, Polak,
aHajioriHHoi' KaTeropii b yK paiH C bK ifi (pocificbKiM) MOBi. B IJIbU IIC Tb
koń, pokój, liść, m aż, klucz, bagaż, król, sekretarz;
mi;i
-o: tatusio, Stasio, Fredro, Franko, Szew czenko;
iMCHHHKiB M aioT b aK (J)opMH oflHHHH, Tan i (J>opMH mhojkhhh: m atka-m atki, kot-
-a: artysta, poeta, sędzia, hrabia, kierow ca, w ojew oda;
koly, zeszyt-zeszyty, lekarz-lekarze, człow iek
-i, -y, -e: A ntoni, B atory, Linde.
lu d z ie ,
dziecko - dzieci.
IMeHHHKH jKiHOMoro po,ay 3aKiHHyroTbCH Ha:
AiiajioriHHO 40 iHHiHX cjioB'aHCbKHx mob y nojibCbKiH MOBi e iMeHHHKH, aKi
-a (TBep/ia, M'aKa a6o ciB epaijia 0CH0Ba): kobieta, gazeta, książka, róża, ulica,
MUioTb Jinme (j)opMy mhożkhhh (t.3b. pluralia tantum ). Hanpwuiad:
fala, praca, K asia, ziem ia;
uii/.yc/Ki, OKiiifiry, ninoKic AOlHOKJlbA, spounic, szorty, niajteczK i, usta, w rota,
-i (M'aKa 0CH0Ba): pani, gospodyni, kraw czyni, bogini, sprzedaw czyni;
silnie, w idły, skrzypce (c K p n riK a ), rodzice, brednie, w czasy, im ieniny, urodziny,
- npHrojiocHHił (m'hkhh a6o CTBep^ijiHH): noc, radość, pieśń, kolej, w ieś, dłoń,
dożynki, w akacje, ferie, juw enalia, bakalie, realie, Tatry, Bałkany, W ęgry,
m łodzież.
Karpaty, K ielce, K atow ice, a t3ko>k iMeHHHKH, aKi MaioTb jrnuie (jiopMy ojihhhh
IMeHHHKH cep eaH b oro p o a y 3aKiHHyioTbca Ha:
(t. jb. singuralia tantum ).
-o (TBcp;ia 0CH0Ba): okno, ucho, m ydło, ciało, jabłk o , jezioro, dziecko;
IlanpuKjiad:
-e (M'«Ka a6o crBepflina 0CH0Ba): pole, serce, zboże, danie, m orze;
Zycie, piękno, uroda, braterstw o, szczęście, gniew , żelazo, m iedź, złoto,
/
-ę (M'flKa a6o CTBep.ai.na ocHOBa): dziew czę, imię, cielę, kurczę, prosię;
niukaron (MaKapoHH), kozactw o, rodzeństw o (p ian i 6paTH i cecTpn), chłopstw o,
-um: plenum , audytorium , m uzeum , sem inarium , liceum , stypendium .
pluctwo, pieczyw o (xjii6o6yjioHHi bhpo6h), brzezina (6epe30BHH rań ), sośnina
(cochobhh jiic), dębina (.nyóoBHH Jiic), hołota, biedota, ludzkość.
YBara!
.flesKi
3ano3HHeHi
iMeHHHKH b
nojibCbKiH
MOBi
MaioTb
m um ii
lii;iMiHH iMeHHHKiB (deklinacje)
rpaMaTHHHHH pw , H i* b yKpaiHCbKifi ( p o c m c b K i n ) MOBi.
I pa^HuiHHo no^iu Ha Bi^MiHH iMeHHHKiB y nojibCbKiH MOBi 3aiHCHioeTbca 3a
HanpuKnad: afisz (w.p.) - a(})iuia (* . p.), atak (n.p.) - aTaKa (hc. p.), detal (h. p.)
po;iaMH: BiflMiHa iMeHHHKiB HOJiOBiworo p o ay (deklinacja m ęska), BiflMiHa
- fle T a n b (>k. p .) , k o t l e t ( n . p . ) - KOTJieTa (hc. p .) , m e d a l ( h . p .) - M e a a n b ( * . p .) ,
t e l e g r a m ( n . p . ) - T e jie rp a M a ( * . p .) , p r o g r a m ( n .p .) - n p o r p a M a ( vk. p .) , s e r d e l e k
( n . p . ) - c a p a e jib K a ( mc. p .) , a w a n g a r d a (ac. p .) - a B a H ra p # ( h . p .) , g r y p a ( » . p .) r p n n ( h . p .) , m e t o d a ()K. p . ) - M e r o a (m. p .) , p l a ż a (>k. p . ) - n jia a c ( h . p .) ; B a łt y k
(H .p .) - B ajiT H K a ( * . p .) , B r u k s e l a (>k. p . ) - B p io c e jib ( h . p .) , J e r o z o l i m a (hc. p . ) -
IMCHHHKiB aciHOHoro
poay
(deklinacja
i
Bi^MiHa
icpe^Hboro pofly (deklinacja nijaka). OKpeMo croiTb TaK 3Bana
iMeHHHKiB
« M iiu a H a
iu;(MiHa» (deklinacja m ieszana).
Yca
nonbC bK a
c w creM a
B iA M iiu o B am ia
y
n o p iB H aH H i
3
yKpaiHCbKOK)
(pociftcbKoio) m o b o k ) Mae MeHHJHH ciyniH b y3aranbHeHHa, t o ó t o Mae 6ijibiuy
41
40
żeńska)
KijlbKicTb Bi4 MiHK0 BHX (J)OpM B paMKaX OCHOTO THny BiaMiHKJBaHHa.
y
I).
drzew
gniazd
m ięs
błot
okien
m iast
MOJioBinii}, wmoMiii i cepe;uiiH BiflMmax 3HaiHy pojib rpae m'hkhh pi3HOBna
C. drzewom gniazdom m ięsom błotom oknom m iastom
iMeHHHKiB (0 CH0 Ba 3aKiHHyeTbc» Ha m'hkhh a6 o CTBepaiJiHił npHrojiocHHH),
N. drzewami gniazdam i m ięsam i błotam i oknam i m iastam i
BiaMiHKOBi (J)OpMH HKOIO BUipi3HaiOTbCfl Bi/J iMeHHHKiB TBepflOrO pi3HOBH^y.
Ms. drzew ach gniazdach
m ięsach
błotach
oknach m iastach
BeuHKe 3HaneHHa Mae TaKo* i nepryBaHna rojiocHHX i npHrojiocHHX y
BWMiHKOBHX (})OpMaX iMeHHHKiB.
U cepeflHiń Bi^Mim 3HaxizmHH buimuiok o /ihhhh i m hojkhhh 33b>K/1H Mae
Y B ara! /Jo CTBepaijiHX (a6o icTopH*mo m'jikhx) npHrojiocHHX BiflHocsTbca TaKi
(|iopM y Ha3HBHoro
npHrojiocHi: sz. cz, rz, ż, dz, dż, c. 1.
y MicueBOMy Bi/jMinKy o/jhhhh: drzew o - n a drzew ie, koło - n a kole, okno - w
BiflMiHKa. KiHueBi iipni ojiocni TBep/ioi' ochobh H e p r y io T b c a
oknie, błoto - w błocie.
BI/JMIHA IMEHHHKIB CEPE/lH bO rO PO/tY
Imchhhkh cepeflHboro po/iy 3 0 CH0 BaMH Ha npHrojiocHi k, g, ch
(Deklinacja nijaka)
1MaioTb b MicueBOMy BiAMiHKy o ^ h h h h 3aKiHneHH« -u, nepe/i skhm He
y Bi/iMini iMeHHHKiB cepe^Hboro poay BH^ijieHO hothph th iih :
Mi;i6yBaeTbC5i nepryBaHb npHro.nocHHXl. 3aKiH4eiiHH -u MaioTb TaKO>K
1) iMeHHHKH, MKi 3aKiHHyiOTbCfl Ha -o (TBep/ioi'
1 llcnrvBaHH3 nDHrojiocHHX b 0 CH0 Bax iMeHHHKiB HoiiOBiMoro p oąy TBepąoi
o c h o b h ):
o k n o , mydło, k rz e s ło ,
i i?vhh:
k o n to , d r z e w o , m ia s to , m ię s o , z e ro ;
2)
Ha -e ( m "hkoT Ta CTBep/UJioi'
ochobh ):
pole, m orze, śniadanie, podw órze,
(I: - sąsiad : sąsiedzi, ogród : w ogrodzie t: c - student: studenci, kot: o kocie
ch : ś - Czech : Czesi
m arzenie, zdanie, zboże;
3) Ha -ę (M'aKo'i Ta CTBep/fijioi'
ochobh):
imię, cielę, kurczę, plem ię, ram ię,
k
: c - robotnik : robotnicy, chłopak : chłopcy
li: dz - biolog : biolodzy, filolog : filolodzy
źrebię, prosię;
/
4) na -um: liceum , m uzeum , plenum , akw arium , sanktuarium .
i : rz - doktor : doktorzy, r e k to r : rektorzy, d o la r : o dolarze
1:1- s lo l: na stole
n : ś pies : o psie
1) IMeHHHKH 13 3UKiIIMCIIIIHM -O
iii
Liczba pojedyncza
M.B. drzewo
gniazdo
D.
drzewa
gniazda
C.
drzewu
gniazdu
N.
mięso
mięsa
mięsu
błoto
błota
błotu
drzewem gniazdem mięsem błotem
Ms. drzewie
gnieździe
mięsie
błocie
okno
okna
oknu
miasto
miasta
miastu
oknem miastem
oknie
mieście
kpiM sepryBaHHH
k1hucbhx
npHrojiocHHx
b
0CH0Bax iMeHHHKiB nacTO
lycrpinacrbCH i MepiyBaniin rojiocHHx:
c : 0 (<|>OHeTHHHHH Hyjib) - pies : psa, dzień : dnia,
6 : o - s t ó ł : stołu, nóż : noża, wół: wołu, pokój : pokojem ;
i| ę - mąż : m ęża, zając : zajęcy, w idnokrąg : w idnokręgi, dąb : dębem , ząb :
Liczba mnoga
M.B. drzewa
: m/ w : w 1, b : b / p : p / f: f - atom : o atom ie, lew : o lw ie, ząb : w zębie,
gniazda
mięsa
błota
42
okna
miasta
fleflKi iMeHHHKH m'hkoi ochobh i3 3aKiHHeHHHM -o (jajo, radio, studio).
C.
polom
sercom
zbożom
N.
polami
sercami
B 0pyaH0My BiaMiHKy o o th h h nepea 3aiciHHeHHflM -eT npHrojiocHHH ochobh
Ms.
polach
noM'flKiuyeTbCfl, Hanp. jabłko -jabłkiem.
3) IMeHHHKH i3 3aKiH4CHHHM -C
B 0CH0Bax iMeHHHKiB cepeflHboro poay npHcyTHi TaKi ac nepryBaHHH rojiocHHX,
Imchhhkh cepeAHboro p oay i3 3aKinweHHHM -ę MaioTb y BU[MinKax po3uiHpeHy
ak i b iMeHHHKax MOJioBinoro poay: miasto — w mieście, gniazdo — w
0CH0By i Bi/iMiHiOKrrbCfl 3a TaKHMH 3pa3KaMH:
sercach
zdjęciom
damom
zbożami
zdjęciami
daniami
zbożach
zdjęciach
daniach
Liczba pojedyncza
gnieździe, okno — okien, jabłko -jabłek.
M.B.W.
Liczba pojedyncza
imię
ramię
Liczba mnoga
M.B.
imiona
ramiona
M.B.
koło
ciało
wiadro
echo
jabłko
D.
imienia
ramienia D.
imion
D.
koła
ciała
wiadra
echa
jabłka
C.
imieniu
ramieniu C.
imionom
C.
kołu
ciału
wiadru
echu
jabłku
N.
imieniem ramieniem
N.
imionami ramionami
N.
kołem
ciałem
wiadrem
echem
jabłkiem
Ms.
imieniu
Ms.
imionach
Ms.
kole
ciele
wiadrze
echu
jabłku
3a 3pa3KOM 1 BiaMiHK)iOTbca iMeHHHKH T H n y : znamię, ciemię, brzemię, plemię,
D.
kół
ramionom
ramionach
strzemię, siemię.
Liczba mnoga
M.B. koła
ramieniu
ramion
wiadra
ciała
echa
ciał
wiader
1pa30K 2: Liczba pojedyncza
jabłka
M.B.W. cielę
jabłek
ech
szczenię
Liczba mnoga
M.B.W. cielęta
szczenięta
C.
kołom
ciałom
wiadrom
echom
jabłkom
D.
cielęcia
szczenięcia
D.
cieląt
N.
kołami
ciałami
wiadrami
echami jabłkami
C.
cielęciu
szczenięciu
C.
cielętom
szczeniętom
Ms.
kołach
ciałach
wiadrach
echach jabłkach
N.
cielęciem szczenięciem
N.
cielętami
szczeniętami
Ms.
cielęciu
Ms.
cielętach
szczeniętach
2) IMeHHHKH i3 3aKiHHeHHHM -e Liczba pojedyncza
szczenięciu
szczeniąt
M.B.
pole
serce
zboże
zdjęcie
danie
3a 3pa3KOM 2 Bi/iMimoioTbcu iMeHHHKH rany: zwierzę, bydlę, dziewczę, kurczę,
D.
poła
serca
zboża
zdjęcia
dania
źrebię, jagnię, koźlę Ta iH.
C.
polu
sercu
zbożu
zdjęciu
daniu
N.
polem
sercem
zbożem
zdjęciem
daniem
IMeHHHKH
T a K O rO
Ms.
polu
sercu
zbożu
zdjęciu
daniu
MH05KHHH
BOHH
W.
pole
serce
zboże
zdjęcie
danie
HOJiOBinoro poay.
THny
B OHHHHi H ę B iuM H H O lO T bO I.
M atO T b
3 a K iłlllCHHH
Liczba pojedyncza
Liczba mnoga
M.B,W, pola
serca
pól
serc
D.
4) IMeHHHKH 13 3aKIHMeHHHM -Um
zboża
zdjęcia
zdjęć
zbóż
44
dania
dań
-
ÓW,
y
X apaK T epH e
Liczba mnoga
M.B.
muzeum stypendium
muzea
D.
muzeum stypendium
muzeów stypendiów
45
pO/łOBOM y B i/lM iH K y
stypendia
ĄJ1H
iM eH H H K iB
C.
m uzeum stypendium
m uzeom
N.
m uzeum
m uzeam i stypendiam i
M.B.W. oko
ucho
dziecko
M s.
m uzeum stypendium
m uzeach
D.
ucha
dziecka
KoMeHTap ;io
stypendium
b u m !hkobiix
stypendiom
Liczba pojedyncza
stypendiach
4>opM cepe;nn>oi Bi,iMiim
oka
C.
oku
uchu
dziecku
M ianow nik liczby pojedynczej Mae 3aKiHMeHH» -o b TBepflHX 0CH0Bax, -e b
N.
okiem
uchem
dzieckiem
ocHOBax, a Ki saKiuMyioTBca m'hkok) a6o CTBepziijioio npHTOJiocHOK) Ta -ę.
Ms.
oku
uchu
dziecku
D opełniacz liczby pojedynczej Mae ann ycix iMeHHHKiB cepe/iHboro po^y
Liczba mnoga
3aKiHHeHHH -a.
M.B.W. oczy
uszy
dzieci
Celow nik liczby pojedynczej - 33b>k,ijh 3aKinMeHna -u.
D.
oczu
uszu
dzieci
B iernik w obu liczbach Mae
C.
oczom
uszom
dzieciom
ceMaHTHMHoi" K3TeropiV: «oco63», «>KHBa icTOTa» hh «npe;[MeT»:
N.
oczami
uszami
N arzędnik liczby pojedynczej - 33b>k/ ih 3aKiHHenn» -em.
lub oczyma Ms.
(jiopM y
H33HBHoro Bi,iiMiHK3, He3ajie*HO bw
M iejscow nik liczby pojedynczej Mae /jBa 3aKinMenHH: -e
(a ria
TBepaoi ochobh)
oczach
dziećmi
uszach
dzieciach
2) książę
Ta -u C/yia m'hkoT a6o CTBepflijioi' ochobh). Jlnuie n ep ea 3aKiHHeHHJiM -e
Liczba pojedyncza
Bia6yBaK)Tbca nepryBaHHa KinneBoY npHrojiocHoi' ochobh, MOHtiiHBi tskojk
M.W. książę
książęta
MepryBSHHa tojiochhx b 0CH0Bi cjioBa: cisto — w ciele, m iasto — w m ieście,
D.
księcia
książąt
Isto - w lecie.
C.
księciu
książętom
M ianow nik liczby mnogiej - 33B5k/ ih 3aKiiiHeHna -a.
U.
księcia
książąt
Dopełniacz liczby mnogiej Mae,
N.
księciem
książętami
Ms.
księciu
książętach
hk
npaBHJio, (jiopMy 3 H yjiboBHM 33KiHHenHHM
(pole - pól, serce -serc, dsnie - dsń). Jlnuie
b
ae«KHX iMeHHHK3x
m '» k o i o c h o b h
MOMce 3'flBJiHTHca saKiuMeuHM -i (nsrzędzie — narzędzi) a6o -y (podw órze —
3) radio, studio
podw órzy). B ubOMy Bi^MinKy m3 c t h m h e i nepryBSHHa rojiocHHx
Liczba pojedyncza
ochobh:
e // 0
Liczba mnoga
Liczba mnoga
(jsbłko -jsbłek, okno -okien); o II ó (pole - pól, koło - kół, zboże - zbóż); ę // ą
M.B. radio
studio
radia
(św ięto -św iąt, jagnię -jagniąt).
D.
radis
studia
---------
studiów
Celow nik liczby mnogiej - 33B5K/IH 3aKnmemia -om.
C.
radiu
studiu
radiom
studiom
N arzędnik liczby mnogiej - 33B)k/ih 33KiHHeHtia -smi (pi^KO -mi).
N.
radiem studiem
radiami
studiami
M iejscow nik liczby mnogiej - 33bw^ h 33KiimenHH -3ch.
Ms.
radiu
radiach
studiach
HeperyjifipHa Bi/i\iina iMeHHHKiB cepeaHboro poay.
B MicueBOMy BWMiHKy oahhhh e TaKoac HeBiflMmioBSHa 4>oPMa: w radiu a6o w
radio, w studiu a6o w studio.
1) oko, ucho, dziecko
46
studiu
-------
47
studia
Y B ara! O opw a poaoB oro iM eHHHKa m h o h c h h h iMeHHHKa r a d i o H e B*HBaeTbc».
Chandra to jeszcze nie depresja, chociaż ma wiele wspólnego: smutek duszy,
poczucie beznadziejności, pragnienie, żeby tak chciało się chcieć. Chandra jest
dokuczliwym stanem naszego nastroju, który zaczyna się tak wjesienny
l.IlpOBWMiHflTH 3 a BUJMiHKaMH B OflHHHi i MHOKHHi:
wieczory, jak i wtedy, kiedy za oknami zaczyna się wiosna. Ona może być
drzew o, podw órko, jabłko, m orze, narzędzie, zadanie, kurczę, im ię, akw arium ,
sygnałem dużego przemęczenia.
m uzeum .
IIIAMIHA IM EH H H K IB 5K IH O H O rO P O ^ Y (Deklinacja żeńska)
jl,0 /KiHOHOl BiflMiHH HajIOKaTh iMeHHHKH, HKi 3aKiHMyiOTbCfl Ha:
2. Y tbophth (jjopMy MicueBoro BiflMiHKa o/ihhhh :
auto, życie, bogactw o, dno, m iejsce, m iasto, fiasko, ryzyko, dyktando, sumienie,
1) tojiochhh -a (TBepaoi' ochobh ): m atk a, b arw a, sio stra, k lasa, to rb a;
piw o, rolnictw o, żyto, biuro, biurko, echo, uczucie, m etro, lato, żebro, tętno,
2) ronocHHH -a
stado, żelazo, jajko, obuw ie, szczęście, kino, badanie, gniazdo, m ydło, siano,
koszula,lekcja;
ciastko,
3) t o jio c h h h -i
ciasto,
pojęcie,
pianino,
w ojew ództw o,
m asło,
pudło,
pudełko,
( m ' hk o Y
( m 's k o i
a6o
o c h o b h ):
C T B epflijioi'
z ie m ia ,
4) npHrojiocHHH
łóżko, mleko.
I) IMeHHHKH MciHonoro pofly Ha -a ( i Bep;ioi
a6o
m 'jik h h ) : r z e c z , p i e ś ń , b r e w .
ochobh):
I iczba pojedyncza
M.
barwa
głowa
taśma baza
klasa
łza
św ięto, pole, jabłko, braw o, koło, porzekadło, słówko, uczucie, jezio ro , prawo,
I).
barwy
głowy
taśmy bazy
klasy
łzy
liceum , dziew czę, praw idło, kociątko, kolano, płuco, oskrzele, bezdroże, m iasto,
/
dobro, niem ow lę.
C.
barwie głowie
taśmie bazie klasie
łzie
3. Y tbophth (jjopMy H33HBHoro i poaoBoro BiflMiHKa mhowhhh :
H.
N.
barwę
barwą
głowę
taśmę
głową
taśmą bazą
bazę
klasę
klasą
łzę
łzą
4. P03KpHTH ayaCKH, B5KHB3K)HH iMeHHHKH B MicueBOMy BiflMillKy OflHHHH:
Ms.
barwie głowie
taśmie
bazie
klasie
łzie
M iasteczko leży na (ubocze) od linii kolejow ych. D ziecko spokojnie śpi w
W.
barwo! głowo!
taśmo!
bazo!
klaso!
łzo!
(łóżeczko). Mama ugotow ała kaszę na (m leko). Na tym (zdjęcie) nie jesteś do
I .iczba mnoga M. W. barwy
siebie podobny. Po krótkim
(szkolenie) prow adzono zajęcia praktyczne.
I).
Pow iedz, co ci leży na (serce). Coś wisi w (powietrze)! Przyłapano go na
C.
(kłam stw o). M ój ojciec pracuje jak o kierow ca w (pogotow ie ratunkow e). Jaki
H.
piękny ten rysunek na (szkło)! Cieszę się, że jesteś w dobrym (zdrowie).
N.
barwami głowami taśmami bazami klasami łzami
Ms.
barwach głowach taśmach bazach klasach łzach
5. B TeKCTi niflKpecJiHTH iMeHHHKH cepeflHboro poay:
48
barw głów
głowytaśmy
taśm
baz
bazy
klas
klasy
łez
barwom głowom taśmom bazom klasom łzom
barwy
głowy
ulica, p r a c a ,
pani, gospodyni, bogini, wykładowczyni;
nazw isko, pokolenie, m ango, w esele, konto, dobro, ziarno, futro, palto, serce,
(c iB e p a ijiM H
o c h o b h ):
taśmy
bazy
I.Iczba pojedyncza
49
klasy
łzy
łzy
M.
apteka
noga
m ucha siostra
matka koleżanka
D.
apteki
nogi
C.
aptece
nodze
B.
aptekę
N.
apteką
nogą
muchą siostrą
Ms.
aptece
nodze
musze siostrze matce
W.
apteko!
nogo!
muchy siostry
matki
2) IMeHHHKH HriHOHoro p o a y Ha -a (c r B e p a ijio i a 6 o
koleżanki
L ic z b a p o j e d y n c z a
M.
ulica
tęcza
D.
ulicy
tęczy
ciszy
wieży
fali
C.
ulicy
tęczy
ciszy
wieży
fali
koleżance
B.
ulicę
tęczę
ciszę
wieżę
falę
mucho! siostro! matko! koleżanko!
N.
ulicą
tęczą
Ms.
ulicy
tęczy
W.
ulico!
tęczo!
ciszo!
musze siostrze matce koleżance
nogę
muchę siostrę
matkę
m ' hk oi o c h o bh ):
koleżankę
matką koleżanką
L ic z b a m n o g a
M.B.W. apteki
nogi
muchy
siostry
matki
koleżanki
D.
aptek
nóg
much
sióstr
matek
koleżanek
C.
aptekom nogom muchom siostrom matkom koleżankom
cisza . wieża
ciszą
fala
wieżą
ciszy
falą
wieży
fali
-----
IJ c z b a m n o g a
aptekami
nogami muchami siostrami matkami koleżankami
M.B.W. ulice
tęcze
-
wieże
fale
Ms. (o) aptekach
nogach muchach siostrach matkach koleżankach
l).
ulic
tęcz
-
wież
fal
C.
ulicom
tęczom
wieżom
falom
N.
ulicami
tęczami
wieżami
falami
MepryBaHHA KiHueBHx npHrojiocHHx ochobh b /jaBajibHOMy i MicueBOMy
Ms.
ulicach tęczach
Bi^MiHKax ojjhhhh: m /m , n /ń , s /ś , z /ź , w /w ', t/ć , d /d ź , ł/l, r /r z , k / c , g /d z , ch
l ic z b a p o je d y n c z a
/s z
M.
ziemia
armia
lekcja
szyja
ciocia
pralnia
(taśma — taśmie, zmiana — zmianie, klasa — klasie, baza — bazie, głowa —
I).
ziemi
armii
lekcji
szyi
cioci
pralni
głowie, kobieta — kobiecie, bieda — biedzie, pszczoła — pszczole, kołdra —
C.
ziemi
armii
lekcji
szyi
cioci
pralni
kołdrze, apteka — aptece, noga — nodze, mucha — musze).
H.
ziemię
armię
lekcję
szyję
ciocię
pralnię
B
N.
ziemią
armią
lekcją
szyją
ciocią
pralnią
Ms.
ziemi
armii
lekcji
szyi
cioci
pralni
W.
ziemio! armio!
lekcjo!
szyjo!
ciociu!
pralnio!
N.
rip n
Bi/lMHUOBaHHi
>KiHOHHX
iMeHHHKiB
TBepaoi'
OCHOBH
HaflBHi
TaKi
/
OCHOBax T3K05K MOHCyTb CTaBaTHCfl HepryBaHHH
r0J10CHHX:
o/ó (głowa - głów, noga - nóg, pszczoła - pszczół), e / 0 (łzy - łez, kołdry-
-
wieżach
falach
kołder).
IMeHHHKH 3 OCHOBOK)
Ha 3a£Hb0513HK0Bi k, g MaiOTb B flaBanbHOMy OOTHHH Ta B
H33HBHOMy i 3Haxi/jH0My
mho5khhh 3aKiimeHH» -i, nepe,a hkhm Bw6yBaeTbca
noM’flKineHHH uhx npHrojiocHHx: k/k', g/g' (apteka - apteki, noga - nogi).
I Ic /b a m n o g a
M.l).W. ziemie
|}
50
armie
lekcje
szyje
ciocie
pralnie
ziem
armii
lekcji
szyj
cioć
pralni
ziemiom
armiom
lekcjom
szyjom
ciociom
pralniom
51
N.
Ms.
ziemiami armiami lekcjami szyjami cioćm i
pralniami
Im c h h h k p a n i
ziemiach armiach lekcjach szyjach ciociach pralniach
Mae b 3HaxiaH0My Bi^MiHKy o a h h h h BHHaTKOBe 3aKiHHeHH» -a.
4 ) IMeHHHKH w iH O H o ro p o ;iy H a n p n r o jio c H H H ( c i B e p . i i . i H i i a 6 o m 'h k h h )
u) i3 CTBepaijioio
IlpH BuiMinioBanni iMeHHHKiB
m 'hkoi o c h o b h
HepryBainiH npHroiiocHHX
o c h o b o io :
Liczba pojedyncza
M.
poręcz
młodzież
noc
sól
D.
poręczy
młodzieży
nocy
soli
0CH0Bax Ha
C.
poręczy
młodzieży
nocy
soli
3'sBJiaeTbca
B.
poręcz
młodzież
noc
sól
3aKiHHeHHH -i (chw ila - chw ili, cebula - cebuli, fala - fali, ziem ia - z ie m i, ciocia -
N.
poręczą
młodzieżą
nocą
solą
c io c i). I1,H pi3H H u« Mae p a n in e op^orpacjjiHHHH xapaKTep, n iw M0p(j)0Ji0riHHHH.
Ms. poręczy
młodzieży
nocy
soli
3aKiHHenHH - i b 0CH0Bax, AKi 3aKiHMyioTbca Ha -j nicjia ro;iocHHX, 3JiHBaeTbca 3
W.
młodzieży!
nocy!
—
uhm -j: szyja — szyi, aleja — alei.
Liczba mnoga
He BiflóyBaroTbCH.
y po;iOBOMy, aaBajibHOMy i MicueBOMy Bi;iMiHKax o ^ h h h h 33KiHHeHHa -y
^oaaeTbCH
nicjia
npH rojiocH H H
-1
npHrojiocHHx
Ta n ic jia
c,
cz,
sz,
ż(rz),
JiHine b
m'hkhx (j>0HeraHH0 npH ro n o cH H x
--------
M.B.W. poręcze
noce
sole
D.
poręczy
nocy
soli
C.
poręczom nocom
cjioBax iHui0M0BH0r0 noxo;i>KeHH«, t o joepiraeTbcs HariHcaHHa 3 jiiTepoio j y
N.
poręczami nocami solami
Bcix BiflMinKax: lekcja - lekcji, sesja - sesji, poezja -poezji.
Ms.
poręczach nocach solach
AHajiorinHO BUjMinioioTbCfl iMeHHHKH iHuioMOBiioro noxoa>KeHH5i THny
idea (D. idei), statua (D. statui a6o statuy).
flKmo npHrojiocHHH j b KiHui ochobh cTOiTb nicjia npHrojiocHHX s, c, z b
nicjia ycix iHiHHX npHrojiocHHX «j» nnmeTbCK h k i: arm ia -arm ii, A rabia
- A rabii, D ania - Danii, historia - historii, C epelia- Cepelii (C epelia -
solom
0 ) i i m 's ik o 10 o c h o b o i o :
Liczba pojedyncza
CKopoHeHHH BW C PLiA - C entrala Przem ysłu L udow ego i A rtystycznego).
M.W. kolej
3) IMeHHHKH wmoHoro poay Ha -i ( m 'hkoi
D.
kolei
dłoni
gałęzi
nici
odpowiedzi
wsi
C.
kolei
dłoni
gałęzi
nici
odpowiedzi
wsi
B.
kolej
dłoń
gałąź
nić
odpowiedź
wieś
N.
koleją
dłonią
gałęzią
nicią odpowiedzią
Ms.
kolei
dłoni
gałęzi
nici
Liczba pojedyncza
ochobh):
Liczba m noga
M.
gospodyni
pani
gospodynie
panie
D.
gospodyni
pani
gospodyń
C.
gospodyni
pani
gospodyniom
paniom
B.
gospodynię
panią
gospodynie
panie
pań
N.
gospodynią panią
gospodyniam i paniam i
M s.
gospodyni
pani
gospodyniach
W.
gospodyni!
pani!
gospodynie!
52
paniach
panie!
dłoń
gałąź
nić
odpowiedź
odpowiedzi
wieś
wsią
wsi
Liczba mnoga
M.B.W. koleje
dłonie
gałęzie
nici
odpowiedzi
wsie
D.
kolei
dłoni
gałęzi
nici
odpowiedzi
wsi
C.
kolejom dłoniom gałęziom niciom odpowiedziom wsiom
53
N.
kolejami dłońmi
gałęziami nićmi odpowiedziami wsiami
Ms.kolejach dłoniach gałęziach niciach odpowiedziach
30KpeMa 3api6Hijii iMeHHHKH, /jyace nacTO MaioTb saK im em ui -u (ciociu!,
mam usiu!, K rysiu!, K asiu!, Joasiu!, M arysiu!). I mchhhkh, HKi 3aKiHHyiOTbCH
wsiach
rojiocHHM -i, MaioTb 4>opMy Ha3HBHoro BiflMiHKa (pani!, gospodyni!). I mchhhkh
na npHrojiocHHH MaioTb 3aKiHHeHHS -i (w si!) a6o -y (m łodzieży!, nocy!).
K O M e H T a p flO B i/IM iH K O B H X (jjO p M łK IH O H O i B W M illH
M ianownik liczby pojedynczej Mac 3aKiHHeHH5i Ha tojiochhh: -a, -i.
3aKiHHeHHH -a MaiOTb HK iMeHHHKH 3 T Bep^O K ), TaK i 3 m'hKOIO (CTBepflijlOK))
0 CH0 BaMH (głowa,
M ia n o w n ik liczby m n o g iej iMeHHHKiB TBep/joi' ochobh Mae 3aKiH4eHHH y (głowy,
studentka, praca, lekcja, ziemia).
siostry),
m'hkoi
(ciB epaijioi)
-e (prace,
ziem ie,
gospodynie).
uboro iMeHHHKH wiHOHoro po/iy Moacyrb Mara
MHCTy 0CH0By Ha
Imchhhkh, 0CH0 Ba hkhx saKinHycTbca Ha k, g MaioTb iaKiuMeHHM -i (apteki,
npHrOJlOCHHH (m'hKHH a6o CTBepflijIHH), 3 T.3B. «HyjlbOBHM»
33KiHHeHHHM (dłoń,
koleżanki, drogi), y iMenniKiB Ha npHrojiocHHH Mowyrb 6yTH 3aKmneHHH -e
KpiM
(dłoń - dłonie, łódź- łodzie, w ieś - w sie)
pieśń, krew , cerkiew , noc, rzecz, wież).
D opełniacz liczby pojedynczej Mae 3aKiHHeHHH -y
b 0 CH0 Bax
i CTBepaijiHH npHrojiocHHH (głow y, pracy, rzeczy), i 3aKiHHeHHH -i
b
Ha TBep/iHH
a6o -y (rzecz - rzeczy, m ysz - m yszy) Ta -i (nić - nici, brew - brwi). /Jeani
ocHOBax Ha
xapaKTepH3yioTbcfl BapiaraBHicTio y BHÓopi 3aKinHenna: postać: postaci /
m'hkhh npHrojiocHHH (ziem i, cioci) a6o Ha 1, k, g (fali, ręki, nogi).
3
hhx
postacie.
C elow nik liczby pojedynczej Mae /yin TBep/iHX ochob 3aKiHMeiiHH -e, HKe
D o p ełn iacz liczby, m n o g iej y iMeHHHKiB Ha tojiochhh, hk npaBHjio, Mae
cnpHHHHae 3MiHH KimjeBHX npHrojiocHHX ochobh (nepryBaimH): kobieta -
HyjibOBe jaKiimeuHa (nncTy 0CH0By), npH ubOMy Moacyrb Bi/iSyBaracn
kobiecie, szosa - szosie, noga - nodze. Imchhhkh m'hkoi ochobh M aioT b TaKe >k
HepryBaHHH i ojiochhx: głowa ~ głów, noga - nóg, ręka - rąk, łza - łez, teczka -
3aKiHHeHH«, hk i b p0a0B0My BiflMiHKy: -i nicjin m'hkhx npHrojiocHHx (cioci,
teczek, kreska
gospodyni, kości), -y nicjin cTBep/iijmx npHrojiocHHX (tęczy, nocy).
iaKinnyioTbCH Ha npHrojiocHHH. 3aKiHHeHHH -i Moace TaKoac 3'hbhthch i y
/
Biernik liczby pojedynczej Mae /uih ycix iMeHHHKiB wmoHoro po/iy, HKi
3 aKiHMyioTbCH Ha tojiochhh
(-a a6o -i) o/me 3aKiHHeHHH -ę (rękę, szkołę, ziemię,
poezję, gospodynię). Y iMeHHHKiB 3 HyjibOBHM 3aKiHHeHHHM (})opMa 3HaxiflHoro
N arzędnik liczby pojedynczej - o/m e /ijih ycix iMeHHHKiB w m onoro
M iejscow nik liczby pojedynczej Mae c|)opMy ziaBajibHoro Bi/iMuiKa (-e
-i nicjia
W olacz liczby
-i
a6o
-y
MaioTb iMeHHHKH, a Ki
IMeHHHKiB m'hkoi ochobh: pralnia— pralni, cukiernia — cukierni, a6o * y
iMeHHHKiB iHiuoMOBHoro noxofl)KeHHfl ra n y : lekcj a — lekcj i, historia—
historii.
/ u ih
ycix
iMeHHHKiB, 11(0 Bi/lMimOtOTbCfl.
B ie rn ik liczby m nogiej Mae 3aB>K,HH (j)opMy Ha3HBHoro Bi/jMiHKa.
pofly 3aKiHMennfl — a.
ochob,
3aKiimemiH
C elo w n ik liczby m n o g iej - 3aB)K/m 3aKiH4eHHH -om , cnijibHe
AopiBHioe 4>opMi Ha3HBHoro Bi;iMinKa (noc, rzecz, wieś).
/(jih TBep;iHx
- kresek.
m 'h k h x
npHrojiocHHX,-y nicjia
C T B e p ;iiu n x ) .
pojedynczej Mae 3aKiHneHHH -o /yin iMeHHHKiB i3
N a rz ę d n ik liczby m nogiej Mae y 6ijibiiiocTi iMeHHHKiB hoh o h o to po/iy
3aKiHHeHHa -ami. I jiHiue /leHKi iMeHHHKH MaioTb 3aKiimeiiHH -Ti (kość - kośćm i,
nić - nićmi).
3aKiHHeHHHM -a 3 TBepaoio ochoboio (matko! żono! dziewczyno!), CTBep/iijiOK)
M iejsco w n ik liczby m n o g iej - o/m e 3aKiHHCHHa -ach.
(duszo!) i ae«KHx m'hkhx ochob (ziem io!). Imchhhkh 3 m'hkokj ochoboio,
W o lącz liczby m nogiej iaBHc/m Bi/moBi/iae (J>opMi Ha3HBHoro Bi/iMiHKa.
54
55
(Polska). Studiuję (turystyka). Moja (ciocia) pracuje w (przychodnia). Za
OcoSjiHBy napa^Hi My BWMiHtOBauHa Mae iMeHHHK ręka:
(pomocą) tej (maszyna) produkujemy (nić) do szycia. W tej (książka) opowiada
Liczba pojedyncza
się o (historia) naszej (ojczyzna). Potrzebuję nowej (parasolka). W (torebka)
Liczba mnoga
M.
ręka
ręce
leżały niepotrzebne (rzecz). Do (praca) wychodzę o ósmej (godzina) z (pani
D.
ręki
rąk
Agnieszka).
C.
ręce
rękom
5.riepeKjiacTH nojibCbKoio
B.
rękę
ręce
1. Moa 6a6yc» >KHBe b ceni. 2. H noxo/i>Ky
N.
ręka
rękami lub rękoma
Bijiopyci. 4. BoHa nonpocHJia ^onoMorn. 5. /JiBHHHKa ft^e no cnoB iai. 6. Mern
Ms.
ręce
rękach
nono6aiOTbca Moj;ni peni. 7. Y Te6e TaKi rapHi 6pobh! 8. H jho6jho noflopoari.
W.
ręko!
ręce!
9. rioroBopHMo npo noroay. 10. Y MeHe HeMae noapyr. 11.
3
cejia. 3. Y MeHe e no/ipyra b
He
jhoóuio
OBOHeBHx cyniB.
BF1PABH
1.
moboio:
IlpoBi/iMinHTH 3a Bi/iMUiKaMH b oflHHHi i mhohchhk studentka, kobieta,
mamusia, lista, książka, Olga, pogoda, pani, wykładowczyni, grypa, Polska,
UIflMIHA IMEHHHKIB HOJIOBIHOrO PO^Y
(Deklinacja męska)
Ukraina, szansa, rzecz, noc, praca.
2. Y tbophth <J)opMy AaBajibHoro Ta MicueBoro Bi;j,MinKa oahhhh : matka, żona,
I Ipn BiflMiHiOBaHHi iMeHHHKiB uiei BiflMiHH BpaxoByeTbCH JieKCHKO-rpaMaTHHHa
praca, pieśń, mąka, ciocia, zima, studentka, turystka, Turcja, siostra, kartka,
Kareropia «icTOTa - HeicTOTa» (b o/iHHiii), «oco6a — H e o c o 6 a » (y m hokhm ), a
ziemia, pamięć, ojczyzna, straż, Anglia, ręka, tramwaj,
■raKOHC T B epaiC T b HH M'flKicTb (C T B ep ,ąi;iicT b ) KiHneBHX npH r0J10CHHX OCHOBH.
Imchhhkh Ha no3HaneHHH HeicTOT MaioTb y 3H3xi;moMy BiflMiHKy
miłość, gęś, gospodyni, bogini, jodła, ławka, Ukraina, pogoda, uroda, Białoruś,
żaba, róża, Monika, grypa, plaża, twarz, Małgośka, kuzynka.
3.
Y tb o p h th
(})opMy Ha3HBHoro i pozioBoro Bi,uMiHKa m h o k h h h : matka, żona,
(Bierniku)
oahhhh
(Jjopmh Ha3HBHoro Bi^MiHKa, a iMeHHHKH na no3H3neHH»
icTOT- 4>opMH po^oBoro BWMiHKa (Dopełniacza).
praca, pieśń, mąka, ciocia, zima, studentka, turystka, siostra, kartka, ziemia,
y MHOHCHHi iMeHHHKH Ha n03H3HeHHfl «HeOCi6» M3K)Tb y 3H3xiflH0My BWMiHKy
pamięć, ojczyzna, straż, ręka, tramwaj, miłość, gęś, gospodyni, bogini, jodła,
(Bierniku)
ławka, pogoda, uroda, żaba, róża, badaczka, grypa, plaża, twarz, cioteczka,
H03HaHeHHa oci6 - (J)opMH poAOBoro Bi/jMiiiKa (Dopełniacza).
<J>opMH H33HBHoro bwmJhks (Mianowniks),
3
iMeHHHKH Ha
/ło HOJiOBiHOi iti.iMiini nanewaTb TaKi iMeHHHKH:
kuzynka.
4 . P o 3 K p H T H ZiyW KH, BHCHB3IOHH iM eH H H K H y B i^ n O B W H O M y B iflM iH K y OflHHHH T a
1)
h33bh
oci6 TBepnoi rpynH: pan, student, prezydent, profesor, doktor, rektor,
pracownik, chłop, chłopsk, facet, filolog, brat, syn,
mhowhhh :
Moja (rodzina) doprowadziła mnie do (rozpacz). Mam dla ciebie dobre
2)
H33BH icTO T TBepfloi rpynH: pies, kot, ptak, lew, słowik, paw,
(wiadomość). Aresztowano go za napad z (broń). Stare mury były pokryty
3) H33BH npe^MeriB TBepaoi rpynH : zeszyt, ołów ek, długopis, stół, dom, ogród,
(pleśń). W (Rosja) mieszkaj ej brat. Dwie moje (koleżanka) wyjechały do
las, komputer, komitet, sejm, pociąg, samochód, gram, słownik, młotek, wtorek;
56
57
4)
Ha3BH oci6
m 'h k o i
4epryBaHHH iipiiiojiociHi\ b 0CH0Bax iMeHHHKiB TBep/ioi rpynu:
rpynw: m ąż, chłopiec, zięć, nauczyciel, przyjaciel, wuj,
stryj, drań, król, lekarz, gospodarz, ksiądz, gość, bogacz, tłum acz, uczeń,
d : dź - sąsisd : sąsiedzi, ogród: w ogrodzie t: c - student: studenci, kot: o kocie
m ędrzec;
ch : ś - C zech : Czesi
5) H33BH icTOT m' hkoT rp y n n : w ąż, koń, słoń, krokodyl, zając, w róbel, struś;
k: c - robotnik: robotnicy, chłopiec: chłopcy g: dz - biolog: biolodzy, filolog:
6) H33BH npeflMeTiB M'aKoi r p y n H : piec, dzień, m iesiąc, talerz, pokój, kraj, nóż,
filolodzy r: rz - doktor: doktorzy, rektor: rektorzy, dolar: o dolarze ł: 1 - stół: na
deszcz, płaszcz, maj, lipiec;
stole, s : ś - pies : o psie
7) iMeHHHKH Ha -o: Jasio, Kazio, Tadzio, dziadunio, wujcio, tatusio.
m : m', w : w', b : b', p : p', f: f - atom : o atom ie, lew: o lwie, ząb : w zębie, snop
tb e p ,h a rpynA («Heoco6H»)
: o snopie.
HepryBaHHH io .io en n x
L.m.
L.p.
L.m.
L.p.
b
M.
3tom
3tomy
kot
koty
KpiM nepryBaHHa
D.
stom s
stom ów
kots
kotów
3ycTpinaeTbca i nepryBaHHa rojiocHHx:
C.
3tomowi
stornom
kotu/owi
kotom
e : 0 ((J)OHeTHHHHH Hyjib) - pies : psa, dzień : dnia, dw orzec:dw orca, ó : o-stół:
B.
3tom
stomy
kot3
koty
N.
stornem
stomsmi
kotem
kotsmi
Ms.
(o) stornie
(w ) 3tomsch (o) kocie
W.
atomie!
3tomy!
t b e p ,h a rpynA
L.p.
L.m.
npHrojiocHHx
b ochobsx
m 'hka
rpynA
J\o uiei rpynH 3apax0ByeM0 iMeHHHKH, ochobh hkhx 3aKiHHyioTbca Ha m'hkhh
koty!
(ś, ź, ć, dź, ń, j) i cTBepaijiHił (sz, cz, rz (ż), c, dz, dż, 1) npHrojiocHHH, a t3ko>k
(« o co 6 h » )
i3 33KiHHeHHaM -o.
L.m.
, L.p.
O^HHHA
M.
student
studenci
robotnik
robotnicy
D.
students
studentów
robotniks
robotników
M.
koń
leksrz
krsj
wujcio
konis
le k sra
krsju
wujcis
leksrzowi
krąjowi
wujciowi
C.
studentowi
studentom
robotnikowi
robotnikom
D.
B.
students
studentów
robotniks
robotników
C.
koniowi
N.
studentem
studentsmi
robotnikiem
robotniksmi
B.
konis
leksrzs
krsj
Ms. (o) studencie
studentsch
(o) robotniku
robotniksch
N.
koniem
leksrzem
krąjem
wujciem
robotnicy!
Ms.
(o) koniu
leksrzu
krsju
wujciu
W.
koniu!
lekarzu!
krsju!
wujciu!
W.
studencie!
studenci!
robotniku!
I I p H BiflMiHIOBaHHi iMeHHHKiB T BepflO l r p y ilH
y
MHOKHIli C Jlia BpaXOByB3TH IX
jieK C H K o-rpaM aTH H H y KJiacH(j)iKauiK) 3 a p o ^ a M H : h h
HOJlOBiHO-HeOCOÓOBHH. / J o
0 c i6
(jirofleii), no a p y r o r o
iMeHHHKiB nacTo
stołu, nóż: noża, ane: ból:bólu, ą : ę - m ąż : m ęża, zając : zajęcy.
(o) kotsch
kocie!
KiimeBHx
0CH0Bax iMeHHHKiB
n ep iU O rO
ue e H O JioB ino-ocoóoB H H
- y c i iH u ii (H33BH t b s p h h , np e/iM e T iB , h b h i h t o l u o ) .
58
MH05KHHA
mh
BiflHOCHTbCfl iMeHHHKH, HKi H33HB3K)Tb
wujcis
M.W. konie
D.
koni
lekarze
lekarzów
krąje
wujciowie
krąjów
wujciów
59
c.
B.
N.
Ms.
lekarzom
krajom
wujciom
konie
lekarzów
kraje
wujciów
koniami
lekarzami
krajami
wujciami
okoniach
o lekarzach
o krajach
o wujciach
koniom
3aKiHneHHH -u MaioTb iMeHHHKH, m o e H33B3MH HeicTOT (zeszyt -zeszytu , dom
- d o m u , d e s z c z - d e sz c z u , sa m o c h ó d - sa m o c h o d u ).
A
tskojk iMeHHHKH
w ół i
b aw ół ( w o ł u , b a w o ł u ) .
Cepe/i iMeHHHKiB - Ha3B HeicTOT łaKiiiMenini -u TaKoac MaioTb:
4
Orjlflfl ;ieflKHX BiflMiHKOBHX 3aKiHHeHb iMeHHHKiB HOJIOBinOl BiflMiHH:
- H33BH
D op ein iacz liczb y pojedynczej Mae flBa saKiHMeHHM: -a i -u.
c z w a rtk u , p ią te k - p ią tk u ;
3aKiHienHH -a MaioTb yci iMeHHHKH, ino e H33B3MH oci6 i icroT (sąsiad -
- 6ijibuiicTb 3ano3HHeHHx Ha3B upe^MeriB: tekst - tekstu, teatr -teatru, sem estr -
sąsiada, student - studenta, lekarz - lekarza, kot - kota, koń -konia, term it -
semestru, sezon - sezonu, kom itet - kom itetu, atrament
term ita, pies - psa). Y uin KaTeropii' nniue iMeHHHKH w ół i baw ół MaioTb
- 3tramentu, kapitalizm - kapitalizm u, chlor - chloru, sztsndsr -sztsndaru;
3aKiHHeHHH -u (w ołu, baw ołu).
- H33BH a6cTpaKTHHx noHHTb: rozum - rozum u, żal - żalu, ból -bólu, czas -
C ep ea iMeHHHKiB-Ha3B neicTOT 3aKiHHeHHH -a MaioTb:
czasu, spokój - spokoju, g n iew - gniew u; ale: św iat -św iata,
H33BH 3HapH/ib npaui, Iiocyay: m łotek - m łotka, telew izor -telew izora,
/iH iB t h b c h h : p o n i e d z i a ł e k - p o n i e d z i a ł k u , w t o r e k - w t o r k u , c z w a r t e k -
- H33BH 36ipiiHx iMeHHHKiB: las - lasu, ogród - ogrodu, sad - sadu, tłum - tłumu,
kom puter- kom putera, ołów ek - ołów ka, chlew - chlew a, noż -noża;
śnieg - śniegu, sejm - sejm u, oddział - oddziału, naród -narodu, lud - ludu;
- Ha3BH MicauiB: m arzec - m arca, grudzień-grudnia, maj - m aja, listopad -
- 6e3cy<j)iKcajibHi BUwiecjiiBiii /lepHBarH: pokój - pokoju, napój -napoju, d źw ig -
listopada; (3a bhhhtkom iMeHHHKa luty, hkhh Mac npHKMeTHHKOBy BiflMmy:
dźw igu, zbiór - zbioru, postój - postoju;
luty- lutego);
- H33BH aeflKHX MicT i pinoK: San - Sanu, D niepr - Dniepru, D on -D onu, Ren -
na3BH Mip i Bani: hektar - hektara, litr
kilogram a;
litra, m etr - m etra, kilogram -
Renu, R zym - R zym u, Londyn - Londynu, B elgrad -Belgradu;
-
,
H33BH Ae«KHx KpaiH, ripoBinnifi: Iran - Iranu, T ybet - Tybetu, W ietnam -
- Ha3BH TaHiUB, BajiioTH: w alc - w alca, krakow iak - krakow iaka, rock - rocka,
W ietnamu, E gipt - Egiptu, Krym
dolar - dolara, rubel - rubla, funt - funta;
- Ha3BH aesKHx MaTepiaiibHHX ripe/iMeTiB i3 jnaneHHaM naciKOBOCTi: m iód-
- 3flpi6Hijii iMeHHHKH Ta iMeHHHKH 3 cy<})iKCOM -ik: słow nik -słow nika, kurnik -
miodu, sok-soku, lód-lodu, cukier-cukru, ale chleb-chleba.
kurnika, stolik - stolika, śm ietnik - śm ietnika, rzutnik- rzutnika;
C elo w n ik liczb y p o jed y n czej Mae a s a iaKiimeHua: -o w i i -u.
- 6ijibiuicTb liaiB nojibCbKHx MicT, iHiuHX MicT i p i ho k : Gdańsk -G dańska, Toruń
tiikiH-iemiH -o w i MaroTb Maii>Ke yci no^bCbKi iMeHHHKH:
- Torunia, Poznań - Poznania, K raków - Krakowa, S zczecin -S zczecin a ,
sąsiad
W rocław - W rocław ia, R adom - R adom ia (ale: B iałystok - B iałegostoku,
koniow i,term it-term itow i,
K rasnystaw - K rasnegostaw u), Paryż -Paryża, K ijów - K ijow a, Dunajec -
śm ietnik - śm ietnikow i, sem estr - sem estrow i, sezon -sezo n o w i.
-
sąsiad ow i,
student
Krym u (ale: Izrael -Izraela);
-
studentow i,
dolar dolarow i,
lekarz
rubel
-
lekarzow i,
rublow i,
koń
-
stolik --stolik ow i,
y u i n K a T e ro p ii' jiH iu e aeflK i OAHOCK^a^OBi iMeHHHKH M aioT b la K iiiM c m n i - u :
D unajca, N iem en -N iem na.
Bóg ~ Bogu, św iat - światu, kat - katu, chłop - chłopu, pan - panu, pies - psu, kot
60
- kotu, ksiądz - księdzu, brat - bratu, lew - lwu (ale: syn- synow i), a
tbkok
Norwedzy, filolog- filolodzy, Ukrainiec - Ukraińcy, Niemiec -Niemcy, chłopiec
flejnri
flBOCKnaaoBi iMeHHHKH: chłopiec -chłopcu, diabeł- diabłu, ojciec - ojcu.
- chłopcy, głupiec - głupcy;
B ie rn ik liczby p o je d y n czej Mae ABa 3aKiuHenH5i:
- ocoóoBi iMeHHHKH 3
- hk y Ha3HBHOMy BiflMinKy (mo?): zeszyt, język, samochód, kraj, semestr,
doktor - doktorzy, dyrektor - dyrektorzy.
-
3aKiHMeHHH -i
hk
y poflOBOMy BiflMiHKy ( koto?): pana, studenta, lekarza, kota, psa.
N a rz ę d n ik
liczby p o jed y n czej Mae 3aidH«ieHHłi -em : stołem, sąsiadem,
Bi,a6yBaK>TbCH
ochobok)
MaiOTb
Ha -r, HKa wepryeTbCH 3 -rz: aktor -aktorzy,
OCOÓOBi
iMeHHHKH
T B ep /io i'
HepryBaHHH npHrojiocHHx: chłop
-
ochobh, y HKM TOK
chłopi, student -studenci,
studentem, samochodem, gniewem; nepea uhm 3aKinHeHHHM noM HKinyiOTbCH
anioł- anieli, W łoch - W łosi, sąsiad - sąsiedzi;
KiHueBi npnro^ocHi ochob, HKi 3aKiHHyioTbCH Ha k, g: progiem, rokiem ,
iakin-iciiim -e xapaKTepHO /ijih iMeHHHKiB m'hkoi a6o CTBepaijioi ochobh (6e3
filologiem.
ceMaHTHHHoro noaijiy Ha oco6oBi i HeocoóoBi): pokój -pokoje, lekarz- lekarze,
M iejsco w n ik liczby p o je d y n czej Mae flBa 3aKinMeHhh: -e i -u.
nauczyciel - nauczyciele, miesiąc-miesiące, zając - zające, pieniądz - pieniądze,
3aKiHieHHH -e MaioTb iMeHHHKH, OCHOBa HKHX 3aKiHHyeTbCH Ha TBepflHH
liść - liście, koń - konie, płaszcz -płaszcze, deszcz - deszcze;
npHrojiocHHH (3a bhhhtkom k, g, ch), npH ubOMy Bifl6yBaK)TbCH nepryBaHHH
3aKiHHeHHH -owie xapaKTepHo jiHuie ajih oco6obhx iMeHHHKiB neBHoro
uhx TBep/iHX npHrojiocHHx: kot - o kocie, lew - o lwie, student - o studencie,
3Ha*ieHHH, a caMe:
Ha3BH cTyneHiB pi/iciBa: syn — synow ie, ojciec - ojcow ie, wuj -w ujow ie,
profesor - o profesorze, orzeł - o orle, świat - o świecie;
JakillMlMIHH -U MaiOTb iMeHHHKH, 0CH0B3 HKHX SaKiHHyCTbCH H3 Mhkhh a6o
dziadek - dziadkow ie (3a bhhhtkom: brat - bracia, brataniec
CTBepaijiHH
- bratańcy, siostrzeniec - siostrzeńcy);
npHrojiocHHH
(+
k,
g,
ch),
npH
ubOMy
MepryBanHH
He
Bi^óyBaioTbCH: pokój - w pokoju, liść - o liściu, koń - na koniu, mąż - o mężu,
-
lekarz - o lekarzu; rok - o roku, dach - na dachu, próg-o progu;
Sienkiewiczowie, Brun - Brunowie;
+ Tpn iMeHHHKH: dom - o domu, syn - o synu, pan - o panu.
- iMeHa: Tadeusz - Tadeuszowie, Roman - Romanowie, Jan -Janowie;
W ołacz liczby pojedynczej Mae TaKi caMi 3aKiHHeHHH, hk y nonepe/iHbOMy
- Ha3BH iieHKHx Hapo^HOCTeH: Arab - Arabowie, Serb - Serbowie, Belg -
BiaMiHKy, 3a bhhhtkom KijibK0 x cjub: pan - panie!, B óg Boże!, chłopiec -
Belgowie;
chłopcze!, ojciec - ojcze!, głupiec - głupcze!
- H33BH noca^OBHX oci6, THTyjliB, n p o ^eciii: m inister-m inistrow ie, profesor -
M ia n o w n ik
(i W olacz) liczby
m nogiej
xapaKTepHHH HaHBHic™ aw 5
3aKiHneHb: -i, -y, -e, -ow ie, -a. 3aKiHHeHHii -y MaioTb:
npijBHina: Nowak - Nowakowie, Tomczak - Tomczakowie, Sienkiewicz-
profesorowie, król - królow ie, pan - panow ie, generał -generałow ie (+ uczeń uczniowie, w ięzień - w ięźniow ie, św iadek -św iadkow ie).
- HeOCOÓOBi iMeHHHKH TBepflOl OCHOBH (3a BHHHTKOM OCHOB Ha k, g, HKi
3aKiHHeHHn -a MaioTb jinuie KijibKa iMeHHHKiB: brat - bracia, ksiądz - księża,
OTpHMyiOTb 3aKinMeHHH -i): kot - koty, dąb - dęby, stół - stoły, dom
akt - akta.
- domy, zeszyt- zeszyty (ale: konik- koniki, pociąg - pociągi);
Dopełniacz liczby mnogiej Mae KijibKa 3aKiHHeHb: -ów, -i, -y.
- OCOÓOBi iMeHHHKH 3 OCHOBOK) H3 k, g, fle BW6yB3K)TbCHHepryB3HHH
łakiimeiuiH -ów MaroTb yci iMeHHHKH TBep/ioi'
npHrojiocHHx Ta iMeHHHKH i3 cy(J)iKCOM -ec: Polak - Polacy, N orw eg
CTBepflijioi' ochobh, a TaKo* Mo>Ke BHCTynaTH i y ;ichkhx iMeHHHKiB m'hkoi
63
ochobh,
aenKi iMeHHHKH
ochobh:
las - lasów , dom - dom ów , student - studentów , król - królów , ołów ek -
/le a K i
ołów ków ; chłopiec - chłopców , palec - palców ; uczeń - uczniów , wuj - wujów ,
iMeHHHKH
HOJiOBiHoro
BWMiHKy
H a3H B H O rO
pony
M aio T b
Ta
OCHOBOIO
OflHHHH
m a-iiii p b i i H u i M i*
iHUIHX
BWMiHKiB.
kraj - krajów ;
iMeHHHKiB M05KHa 3 ap ax y B aT H 3 0 K p eM a jieK ceM H :
3 aK iH n e H H H - i xap aK T ep H O jiH iu e / m a iMeHHHKiB m 'h k o i o c h o b h : l i ś ć - l iś c i , k o ń
Liczba pojedyncza
- koni, dzień - dni, gość - gości;
M.
ojciec
orzeł,
kwiecień
-y x a p a K T e p H o a n a 6 ijib u io c T i iMeHHHKiB CTBepaijioi o c h o b h :
D.
ojca
orła
kwietnia
klucz - k l u c z y , m iesiąc - m iesięcy, p ie n ią d z - p i e n i ę d z y , zając -
C.
ojcu
orłowi
kwietniowi
B.
ojca
orła
kwiecień
N.
ojcem
orłem
kwietniem
po^y, o c h o b h h h 3HaneHH») jiiu iie oflHe 3aKiii>iennn -om : panom , studentom ,
Ms.
ojcu
orle
kwietniu
dom om , zającom , lekarzom , liściom , chłopcom , stołom.
W.
ojcze!
orle!
kwietniu!
B ie rn ik liczby m nogiej Mae ABa jaKinHenna:
Liczba mnoga
-
M.W. ojcowie
orły
kwietnie
sam ochody, kraje, sem estry, liście, koty, psy, w ęże, palce, zające, konie,
D.
ojców
orłów
kwietniów
płaszcze;
C.
ojcom
orłom
B.
ojców
łekarzów , gościów , dziadków , sąsiadów .
N.
ojcami
N a rz e d n ik liczby m nogiej Mae, h k npaBHJio, o^He }aiciii*ieHHH an« ycix
Ms.
ojcach
rpaMaTHHHHx po.uiB -am i, i jinuie y aeaKHX iMeHHHKiB m 'h k o i o c h o b h Moace
I leperynspui <j)opMH m h o jk h h h MaioTb iMeHHHKH: brat, ksiądz:
6yrH laKiiiHciiiifl -mi: stołam i, studentam i, kotam i, płaszczam i, ale: końm i,
Liczba poje lyncza
Liczba mnoga
liśćm i, gośćm i, pieniędzm i.
M. brat
bracia
M iejescow nik liczby m nogiej Mae o/m e 3aKiii*ieiiiiH jum ycix rpaMaTHHHHX
D.
pofliB -ac h : o psach, koniach, studentach, gościach, zającach, dom ach, lasach, i
C. bratu
jiHme y Ha3Bax neHKHX KpaiH BHCTynae 3aKiHHeimn -ech: W ęgry - na
B.
brata
księdza
braci
księży
W ęgrzech, W iochy - w e W łoszech, N iem cy - w N iem czech (ale: C zechy - w
N.
bratem
księdzem
braćmi
księżmi
C zechach).
Ms, bracie
księdzu
braciach księżach.
H eperyjiflpH a Bi;i>iina *iojioBiHHx iMeHHHKiB
W. bracie!
księże!
bracia!
Bwmihhocti
B
3 aK iH M eiiH ii
le k a rz - le k a rz y ,
zajęcy (ale: palec - palców , w idelec - w idelców ).
C e lo w n ik liczby m nogiej Mae ann ycix no;ibCbKHX iMeHHHKiB (He3ajie>KHO
-
AK y Ha3HBHOMy Bi^MiHKy -
aha
bw
Heoco6oBHX iMeHHHKiB: zeszyty, języki,
AK y poaoBOMy BiflMiiiKy - n ji a o c o 6 o b h x iMeHHHKiB: panów , studentów ,
brata
orły
orłami
orłach
ksiądz
księdza
księdzu
0C H 0B ax
o rz e ł,
flo
T3KHX
kwiecień.
kwietniom
kwietnie
kwietniami
kwietniach
księża
braci
księży
braciom
księżom
księża!
fleMOHCTpylOTb
(nieprzyjaciel) n ą tydzień (dzień).
64
ojciec,
o c h o b o io
65
T3K05K
iMeHHHKH:
przyjaciel
Liczba pojedyncza
N.
Liczba mnoga
chrześcijanami
M. przyjaciel
przyjaciele
Ms.
D.
przyjaciela
przyjaciół
/Je a K i iMeHHHKH-Ha3BH H a p o z u io c r e H , m o 3aKiHHyiOTbC5i cy<j)iiccoM - a n , M a fo ib y
C.
przyjacielowi
przyjaciołom
MHoacHHi
B.
przyjaciela
przyjaciół
Rosjanie, Hiszpan-Hiszpanie, Cygan - Cyganie.
N.
przyjacielem
przyjaciółmi
I m chh h kh ro k i c z ło w ie k yT B opioioT b (JiopMH
M.
ro k
Liczba mnoga
D.
ro k u
M.W. tydzień
tygodnie
C.
ro k o w i
D.
tygodnia
tygodni
B.
ro k
C.
tygodniowi
tygodniom
N.
ro k ie m
B,
tydzień
tygodnie
N.
tygodniem
tygodniami
przyjacielu!
Liczba pojedyncza
Ms.
Pi3HHUi
Mi)K
Ms.W.
OCHOBOK)
OflHHHH
i iMeHHHK Amerykanin,
m hożkhhh b w
H a n p .:
M.W.
lata
ludzie
c z ło w ie k a
D.
lat
ludzi
c z ło w ie k o w i
C.
latom
ludziom
c z ło w ie k a
B.
lata
ludzi
N.
latami
ludźmi
c z ło w ie k ie m
c z ło w ie k u
Ms.
latach
ludziach
/. Bnucamu npaewibm (f)op.\tu nodanux LuennuKie:
i
MH05KHHH
M aiO T b
i
iMeHHHKH,
HKi
Mip.
D.lp
Ms.lp.
M.lm.
D.lm.
B.lm.
Polak
3aKiHHyioTbCH cy<j)iKCOM -anin:
badacz
Liczba pojedyncza
M.
chrześcijanin
Amerykanin
inżynier
D.
chrześcijanina
Amerykanina
wykład
C.
chrześcijaninowi
Amerykaninowi
Ukrainiec
B.
chrześcijanina
Amerykanina
aktor
N.
chrześcijaninem
Amerykaninem
ptak
Ms.W. chrześcijaninie
Amerykaninie
śnieg
obraz
Liczba mnoga
M.W. chrześcijanie
Amerykanie
portfel
D.
chrześcijan
Amerykanów
2. ymeopumu npaeunbHy (pop.uy oduunu:
C.
chrześcijanom
Amerykanom
Pojedziesz do domu (pociąg)....................... ? Adam i Piotr są
B.
chrześcijan
Amerykanów
(aktor)......................... Mój kuzyn jest (lekarz)...............................
66
67
Rosjanin-
iH u io ro KopeHH:
Liczba mnoga
c z ło w ie k
ro k u
hk
BI1PABH
tygodniach
tygodniu
napąanrMy,
T aicy >k
przyjaciele!
W.
Amerykanach
Liczba pojedyncza
przyjaciołach
Ms. przyjacielu
chrześcijanach
Amerykanami
Mamy w domu (ptak)............................Oni malują (obraz)
B.
mężczyznę
poetę
Kościuszkę
Frankę
............................N a obrazie są (koń).................... Muszę sobie kupić
N.
mężczyzną
poetą
Kościuszką
Franką
(pies)............................Podobają ci się (ta le rz )................................ ?
Ms.
mężczyźnie
poecie
Kościuszce
(Cudzoziem iec).....................................dobrze znają język polski.
W.
mężczyzno!
poeto!
Kościuszko! Franko!
W tym filmie (aktor)............................. grająmłodych ludzi. Nad nami
Liczba mnoga
mieszkają (sąsiad ).................. Boimy się (pies)................... Będę
M.W.
mężczyźni
poeci
Kościuszkowie Frankowie
w Warszawie od (poniedziałek)............................... Proszę lody bez
D.
mężczyzn
poetów
Kościuszków
Franków
(alkohol) .............................. Mój mąż ma dużo (krawat)
C.
mężczyznom poetom
Kościuszkom
Frankom
.............................Ona ciągle myśli o (brat)............................ Zaparkuj
B.
mężczyzn
poetów
Kościuszków
Franków
samochód na (plac)....................... Chcielibyśmy zatrzymać się w (hotel)
N.
mężczyznami poetami
Kościuszkami
Frankami
.............................. N a wczorajszym (w y k ład )................................................................
Ms.
mężczyznach poetach
Kościuszkach
Frankach
profesor
2)
dał
nam
pytania
do
egzaminu.
Oddali
nam
pieniądze
po
iMeHHHKH
T O Jio B in o ro
poay
(iM eH a
France
Ta n p i3 B H m a ) i3 3aKiHHeHHflM H a
(tydzień)..............................
t o jio c h h h
3. UpoeidMiwimu e odnuiu i mhodkum nodam w em uK u: tygrys, kuzyn, pies,
T aK i IMeHHHKH BW Min«łOTbCfl SK npHKMCTHHKH, JIHIUe y H33HBH0M y MH05KHHH
krem, język, hrabia, tancerz, Polak, Amerykanin, Grześ, samochód, dzień,
MaiOTb 3aKiH 4eH H fl iMeHHHKiB H O J JO B iH o ro -o co ó o B o ro p o a y - o w i e : A n t o n o w i e ,
Franko, starosta, sędzia, kościół.
Batorowie, Jerzowie, Lindowie.
-i -y -e: Antoni, Batory, Jerzy, Linde.
3) iMeHHHKH sędzia, hrabia, «Ki y cboIh
napąnnrM i
MILUAHA BI,HMIHA IMEHHHKIB
iipHKMeTHHK0 B0i, acinoHoi" i HOJlOBiMOl Bi;iMinH:
(Deklinacja mieszana)
Liczba pojedyncza
flo Mimaiioi BijiMiiiH HanewaTb TaKi iMeHHHKH:
M.
sędzia
hrabia
sędziowie
hrabowie
1) iMeHHHKH HOJioBinoro po,ny i3 3aKiHHeHHHM Ha rojiocHHH -a Ta MOJiOBini
D.
sędziego
hrabiego
sędziów
hrabiów
C.
sędziemu harbiemu
sędziom
hrabiom
B.
sędzię
N.
sędzią
hrabią
Ms.
sędzi
hrabi
sędziach
hrabiach
W.
sędzio!
hrabio!
sędziowie!
hrabowie!
npnBHina
Ha
-o:
poeta,
mężczyzna,
internauta,
starosta,
Kościuszko,
Szewczenko, Franko;
TaKi iMeHHHKH B OflHHHi BiflMiHIOTbCH 3a THnaMH Bi/lMHUOBaHHH HOHOHOl
BWMiHH, y MHOJKHHi - 3riflHO HOJlOBiMOl BiflMiHH:
Liczba pojedyncza
M.
mężczyzna
poeta
D.mężczyzny
poety
C.mężczyźnie
poecie
Kościuszko
Franko
Kościuszki
Franki
Kościuszce
4)
iHUJOMOBni
(J)opMH
Liczba mnoga
hrabię
n p i3 B H m a ,
rpaMaTHHHoi* CHCTeMH,
sędziów
hrabiów
sędziami
hrabiami
(JjopMa » khx
B i^ p ijH a e T b c a
bw
nojibCbKoi'
He BW MiHJHOTbca: Delacroix, Dumas, Giraudoux. TaK
France
68
MaioTb
69
caMO He BiflMiHKJiOTbca HHCJieHHi iHHi0M0BHi MicueBi h 33bh : B aku, B onn,
Wczoraj zwiedziliśmy dużo zabytków: (katedra, kościół, muzeum i
H onolulu, T okio, Yerdun, O slo.
Stare Miasto).......................................................................................
BiflMiHIOBaHHH iMeHHHKiB, HKi MaiOTb JIHHie ^lOpMy
Imchhhkh,
»Ki
BacHBaioTbca
jinuie
y
Potem usiedliśmy w parku i pisaliśmy (widokówki i listy)...................
mhojkhhh
MHo^KHHi
(pluralia
tantum),
Piliśmy (pepsi-cola)....................... . Janek palił (fajka)................... ,
Justyna (papierosy)........................... . a Edward żuł (guma)...................
BiflMiHIOlOTbCfl 3a TBKHMH 3pa3KaMH:
M .B . usta
sanie
drzwi
skrzypce
w cz a sy
okulary
Rozmawialiśmy o naszych rodzicach i okazało się, że ojciec Edwarda,
D.
ust
sań
drzw i
skrzypiec
w c z a só w
okularów
podobnie jak mój, zbiera (znaczki)......................... , mama Janka bardzo
C.
ustom saniom drzw iom skrzypcom
w cza so m
okularom
lubi (opera)................... . mama Edwarda kocha (balet)...............,
N.
ustami sam am i drzw iam i skrzypcam i w czasam i okularami
M s. ustach saniach drzw iach skrzypcach
I mchhhkh
pluralia
tantum
a moja i Justyny uwielbia (muzyka).................... Kiedy odpoczęliśmy,
poszliśmy na zakupy. Kupiłam sobie (spódnica).............................
w czasach okularach
xapaKTepH3yKm>ca
pi3HHU«MH y
3aKiHHeHH»x
i (sweter).......................... a mojej siostrze (broszka),.........................
po/ioBoro Bi/iMinKa: -ó w (w cza sy - w cz a só w ), - i (drzw i -drzw i) a6o * MaioTb
i (płyta)............. zespołu QQ. Nagle zobaczyliśmy (reżyser)
(J>opMy 3 HyjibOBHM laKiHHetiHHM: usta - ust, n o ży ce - n o ży c, skrzypce -
........................ i zrobiliśmy sobie z nim (zdjęcia).......................Zrobiło
skrzypiec.
się późno, więc postanowiliśmy wrócić do hotelu i tam zjeść (kolacja)
3.
Botcumu opyduuu eidMinoK iMemuKie y dyoicKax:
I1 E P E B IP O H H A P O B O T A n O T E M I: « IM E H H H K »
a) Julia jest (nauczycielka)...................... b) Ewa i Krzystyna są
1. B.7Kumu podoeuu eid.uiHOK wenHUKiey dy.ycxax:
(studentka)..................c) Henio jest (dzłicko)........................d) Mój
M ój m ąż Ta dużo (kraw aty).......................................W tej firm ie pracuje
kuzyn jest (lekarz).........................
kilka (tłum aczki)..................................Zrobili państw o sporo
(aktor)..................... h) Polski jest trudnym (język)................... g) Oni
(b łęd y ).................................Zjadłeś za dużo ( o w o c e ) .................................
są (Chińczyk)............................... a one (Szwedka).................i) Jego
P roszę pół kilo (szyn k a)................................. kostkę (m asło)
sąsiad jest (profesor)................... .j) Pan Szymiański jest ich
................................... torebkę (s ó l)..................i 25 dag (cukierki)
(trener)...................k) Jesteśmy (Ukrainiec).............................
.................................. W tym sklepie jest zam ało (sukienki)
b) W ubiegłą niedziele moi rodzice pojechali (ford).............................
..................................... Z gu bił 100 (d o la r y )............................................Daj
na wycieczkę za miasto z (babcia i dziadek)...................................
m i trochę (k a w a ).................................... W K rakow ie jest niem ało
Pogoda
(k o śc io ły )......................................... N a parkingu stało kilkanaście (auta)
(lasek).................................. Samochód zaparkowali między (drzewa)
...................W czasie w akacji przeczytałem siedem (p ow ieść)
..............................., a sami usiedli na polance. Zaczęli jeść śniadanie:
...................................Ta pani ma p ięć (kot).........................
bułeczki z (masłem)......................... , (wędlina)............................i
2.
(ser).................. sałatę z (sos włoski).............................................. z
B.wcumu 3Haxidnuu eidMinoK w e m m ie y dyoKKcoc:
70
była
śliczna,
więc
po
e) Adam i Piotr są
godzinie jazdy
71
zatrzymali
się
przed
6.
(rzodkiewka).................................. . posypaną (szczypiorek)
PRZYMIOTNIK
................................ pomidory i ogórki. Babcia piła herbatę z
Przymiotnik jest to odmienna cześć mowy, która wskaynję na cechy lub
(cukier)..................... . mama i dziadzio sok z (woda mineralna)
przynależność osób i rzeczy.
.............................................. a tato tonik z (lód).................... Potem
poszli na spacer, zachwycali się (las)...............Po powrocie na polankę
Przymiotnik, proszę waszmości, oznacza cechy, czyli właściwości.
zjedli ciasto z (ow oce).......................... i ciasteczka z (krem)
.........................i wypili kawę ze (śmietanka)................................
Nazwa przymiotnik pochodzi od słowa przymiot znaczącego te samo, co
synonimiczne wyrazy cecha, właściwość.
Przymiotniki odpowiadają na pytania: {jaki?
(jaka?, jakie?, jacy?) np. dobry, piękny; 2) czyj?
(czyja?, czyje?, czyi?) np. matczyny, ojcowski; 3)
który? (która?, które?, którzy?) np. pomorski,
krakowski.
Podstawowa funkcja przymiotnika to określanie (Jaki jest, czyj jest).
Najczęściej jest on określeniem rzeczownika (np. dobre dziecko, Szopenowski
fortepian, województwo gdańskie). Formy przymiotnika zawsze zgadzają się co
do liczby, rodzaju i przypadku (czyli pozostają w związku zgody) z określanym
rzeczownikiem (np. dobre dziecko, dobrego dziecka, dobremu dziecku, dobre
dzieci).
Przymiotnik odmienia się przez:
1) liczby (pojedyncza — lp, mnoga — Im) np.
lp: mądr-y (mąż)
dobr-a (żona)
Im: mqdrz-y (mężowie)
dobr-e (żony)
2) rodzaje, np.
liczba pojedyncza (męski, żeński, nijaki) mądr-y Im.l mądr-a lt.l mądr-e In./
liczba mnoga (męskoosobowy, niemęskoosobowy) mądrz-y /m.-os./ mądr-e
/nm.-os./
3) przypadki, np.
72
M.
mqdr-a,
mądr-y
dobry
D.
mądr-ej,
mądr-ego
lepszy
gorszy
C.
mądr-ej,
mądr-emu
naj-lepszy
naj-gorszy
B.
mądr-ą,
mądr-ego (z rzeczownikiem żywotnym)
Uwaga: W sposób nieregularny stopniują się tylko podane wyżej przymiotniki.
mądr-y (z rzeczownikiem nieżywotnym)
Przymiotniki opisowe — dodajemy wyraz w
zły
duży
większy
naj-większy
N.
mądr-ą,
mądr-ym
st. wyższym:
bardziej
Ms.
mądr-ej,
mądr-ym
w st. najwyższym:
najbardziej
W.
mądr-a,
mądr-y
przykładowo:
Ponadto większość przymiotników stopniuje się, czyli może wystąpić w stopniu:
stanowczy
płaski
a)
równym,
np. słodki
bardziej stanowczy
bardziej płaski
b)
wyższym,
np. słodszy
najbardziej stanowczy
najbardziej płaski
c)
najwyższym,
np. najsłodszy
dobry
lepszy
mały
mniejszy
naj-mniejszy
Uwaga: W ten sposób stopniują się również przymiotniki odimiesłowowe, np.
naj-lepszy
opalony, ubity, interesujący, pouczający, wypróbowany, doświadczony (wyjątek:
Stopień wyższy
Stopień wyższy wskazuje na cechę bardziej rozwiniętą (np. lepszy,
ukochany, np. najukochańsza mamo).
dłuższy, ciekawszy). Ale nie zawsze. Czasami bywa akurat odwrotnie: stopień
wyższy oznacza cechę mniej rozwiniętą, np. Janek je st ju ż zdrowszy (tzn. Janek
Zapamiętaj (jeśli chcesz uniknąć głupiej wpadki):
czuje się lepiej, ale jeszcze nie jest całkiem zdrowy). — Pogoda je s t ju ż nieco
przym iotnik odmienia się przez liczbę, rodzaj i przypadki.
lepsza (tzn. jeszcze nie całkiem jest dobra).
Ponadto (każdy to wie, kto gram atyką się interesuje):
W języku polskim mamy trzy różne sposoby stopniowania:
przym iotnik regularnie, nieregularnie lub opisowo się stopniuje.
Stopniowanie nieregularne
1) regularne — dodajemy przyrostek w stopniu wyższym a ponadto
przedrostek w stopniu najwyższym
Przymiotniki dobry, zły, duży, mały stopniują się nieregularnie także w wielu
—
innych językach (m.in. w angielskim, niemieckim, francuskim) łącznie z
w st. wyższym: -szy (lub: -ejszy)
językami klasycznymi (łaciną i greką).
— w st. najwyższym: naj- stopień wyższy,
—
np. krótki
ładny
krótszy
ladni-ejszy
Nazywają one najbardziej elementarne cechy, dlatego często bywają używane i
dlatego też tak bardzo są zróżnicowane.
nai-ładnieiszv
Oprócz stopniowania „w górę" (wszystkie powyższe) można też czasami
2) nieregularne — stopnie wyższy i najwyższy tworzymy od innego wyrazu niż
stopniować „w dół", by wskazać zmniejszanie się danej cechy. Takie
stopień równy (takie zjawisko nazywamy supłetywiz-mem albo zmianą jednostki
stopniowanie redukcyjne ma trzy stopnie:
leksykalnej), np.
1) równy
nai-krótszv
74
75
2) niższy (tworzony za pomocą wyrazu mniej)
M.
dobr-y
dobr-a
dobr-e
3) najniższy (tworzony za pomocą wyrazu najmniej) przykładowo:
D.
dobr-ego
dobr-ej
dobr-ego
ruchliwy
pracowity
C.
dobr-emu
dobr-ej
dobr-emu
mniej ruchliwy
mniej pracowity najmniej ruchliwy najmniej pracowity.
B.
(żyw.) dobr-ego
dobr-ą
dobr-e
(nieżyw.) dobr-y
dobr-ą
dobr-e
Kilka przymiotników w M. Ip r. męskim ma dwie oboczne formy: wesoły —
wesół
łaskawy — łaskaw
N.
zdrowy — zdrów
pewny — pew ien
Ms.
(o) dobr-ym
ciekawy — ciekaw
godny — godzien
W.
dobr-y!
dobr-ym
dobr-ą
(o) dobr-ej
(o) dobr-ym
dobr-a!
Pierwsza z tych form może być przydawką lub orzecznikiem (np. zdrowy
liczba mnoga
chłopiec, on jest zdrowy), druga natomiast — tylko orzecznikiem (np. on jest
r. męskoosobowy
zdrów).
M.
dobrz-y
dobr-e
Jedynie w drugiej (krótszej) formie występują przymiotniki: rad (jestem rad),
D.
dobr-ych
dobr-y ch
wart (nic nie wart).
C.
dobr-ym
dobr-ym
B.
dobr-ych
Ciekawostka
dobr-ym
dobr-e!
r. niemęskoosobowy
dobr-e
W językach naszych sąsiadów, w rosyjskim i niemieckim niektóre przymiotniki
N.
również mają dwie formy: dłuższą i krótszą. I tam tak samo jak w polskim
Ms.
forma krótsza może być tylko orzecznikiem (por. rosyjskie Etot dom krasiw, ale
W.
krasiwyj dom, oraz niemieckie Das Haus ist schón, ale ein schónes Haus).
/
Niektóre przymiotniki „awansowały" do roli rzeczownika, np.
Według deklinacji przymiotnikowej odmieniają się również
A. rzeczowniki rodzaju męskiego
/kto?/ niewidomy
/kto?/ Zamojski (= pan z Zamościa)
— nazwiska zakończone na ski, -cki, -dzki (Krasiński, Słowacki, Zawadzki),
/kto?/ garbaty
/kto?/ Tarnowski (= pan z Tamowa)
— nazwiska obcego pochodzenia zakończone na -i, -y, -e w liczbie
/kto?/ leśniczy
/co?/ Krakowskie (= region krakowski)
/kto?/ zwrotniczy
dobr-ymi
(o) dobr-ych
dobr-ymi
(o) dobr-ych
dobrz-y!
dobr-e!
pojedynczej (Botticełli, Horacy, Batory, Linde),
/co?/ Poznańskie ( = region poznański)
— imiona zakończone na -i, -y w liczbie pojedynczej (Antoni, Gerwazy,
ODMIANA PRZYMIOTNIKÓW
Ignacy),
Odmiana przymiotnika jest dość prosta. Każdy rodzaj ma swoją własną
—
odmianę, przy czym D., C, N„ Ms. są jednakowe (1) dla rodzajów męskiego i
zakończone na -i, -y (gajowy, księgowy, służący);
nijakiego oraz (2) dla rodzajów męskoosobowego i niemęskoosobowego.
B. rzeczowniki rodzaju żeńskiego
liczba pojedyncza
— nazwiska kobiet zakończone na -ska, -cka, -dzka, -owa (Dąbrowska,
r. męski
r. żeński
r. nijaki
76
rzeczowniki odprzymiotnikowego lub imiesłowowego pochodzenia
Konopnicka, Zawadzka, Orzeszkowa),
77
D.
młodego zdrowego dużego
krawcowa, Janowa, Adamowa);
C.
młodemu zdrowemu dużemu wysokiemu drogiemu taniemu
C. rzeczowniki rodzaju nijakiego
B.
—
N.
—
nazwy pospolite lub własne zakończone na -owa (teściowa, synowa,
wysokiego drogiego taniego
= M. lub D.
młodym zdrowym dużym wysokim
drogim
tanim
Wysokie), Uwaga: w narzędniku i miejscowniku lp mają jednak końcówkę
Ms, m łodym zdrow ym dużym w ysokim
drogim
tanim
archaiczną -em (w Zakopanem, w Wysokiem)
IlpHKMeTHHKH nojiOBinoro po/ty y 3iiaxi;iH0My Bi^MiHKy
—
(jiopMy, HKa 3a;ie>KHTb Bifl no3HaHyBaHoro
nazwy niektórych miejscowości zakończonych na -e (Zakopane,
nazwy różnych opłat zakończone na -e (czesne, komorne, wpisowe,
iMeHHHKa: npH iMeHHHKax Ha
n03H3HeHHfl
D.liczebniki porządkowe
n03H3HeHHH icTOT - pO/lOBOTO Bi/lMiHKa. y KJIHHHOMy BWMiHKy npHKMCTHHKH
(pierwszy, drugi), mnożne (podwójny, potrójny) oraz wielorakie (dwojaki,
MaiOTb 33B5K/JH (j)OpMy H33HBHOTO BWMiHK3.
trojaki);
Rodzaj nijaki
imiesłowy przymiotnikowe (kochający, kochany, zakochany);
F.zaimki przymiotne (jaki, który, czyj, taki, mój, twój).
(przypadek),
C T yn iH b iio p iR iin H iin
pia (rodzaj),
h h c j io
(liczba), BiaMiHOK
(stopień porównania). Ilpn BuiMiHKmanni
npHKMeTHHKiB cjiifl 3BepTaTH yBary i Ha (j)opMy noro ochobh (M'jiKa hh TBepaa).
/
zdrowe
H33HBHOTO BUIMiHKa,
duże wysokie
npH
drogie
tanie
młodego zdrowego dużego wysokiego drogiego tsniego
C.
młodemu zdrowemu dużemu wysokiemu drogiemu taniemu
młodym zdrowym dużym wysokim
Ms. młodym zdrowym dużym
wysokim
drogim
tanim
drogim
tanim
Rodzaj żeński
M.
młoda zdrowa duża wysoka
zły, bogaty, mądry, duży, śmiały, grzeczny, zmęczony, świeży, czerstwy, mary,
C.
młodej zdrowejdużej wysokiej
drogiej
taniej
leniwy, zdrowy, pogodny, spokojny, czerwony, zielony, biały, domowy,
B.
młodą zdrową dużą wysoką
drogą
tanią
gliniany, państwowy, słoneczny, ciekawy, pierwszy, opalony, zmęczony, pobity,
N.
zapłakany, opracowany, napisany, przeczytany toluo.
Ms.
flpH K M eTH H K H
flKTiPHKMeTHHKH)
m 'hkqi
TBepiioi
ochobh:
letni, gładki, ziemski, drugi, trzeci, głupi,
ochobh:
młodą zdrową
dużej wysokiej
tania
D.
(i
młodej zdrowej
droga
dobry, stary, młody,
ripH K M eTH H K H
dużą wysoką
drogiej
drogą
młodej zdrowej dużej wysokiej
taniej
tanią
drogiej
taniej
Liczba mnoga
bohaterski, ubogi, pański, daleki, zachodni, wschodni, dziki, ośmioletni, gładki,
Forma meskoosobowa
wielki, lisi, psi, królewski, lwowski, krakowski, niemiecki, angielski, francuski,
M. młodzi
włoski, arabski toluo.
D. młodych zdrowych dużych wysokich drogich tanich
Liczba pojedyncza Rodzaj męski
C.
M.
młody
zdrowy
duży
wysoki
78
drogi
tani
iMeHHHK3X
D.
N.
nPHKMETHHK
T p a iY ta T H H iii K a T e r o p i i n p H K M e T H H K a :
M.B. młode
(J)OpMy
M aioT b
drogowe);
E.
HeicTOT-
hhm
o /j h h h h
zdrowi
duzi
wysocy
drodzy
młodym zdrowym dużym wysokim drogim
tani
tanim
B.= D. młodych zdrowych dużych wysokich drogich tanich
79
H3
N.
młodymi zdrowymi dużymi wysokimi drogimi tanimi
pierwszy-pierwsi,
Ms.
młodych zdrowych dużych wysokich drogich
zapłakany-zapłakani;
tanich
zmęczony-zmęczeni,
pobity-pobici,
b) letni-letni, gładki-gładcy, ziemski-ziemscy, drugi-drudzy, trzeci-trzeci, głupi-
Forma niemęskoosobową
zdrowe
opalony-opaleni,
D.
młodych zdrowych dużych wysokich
drogich tanich
zachodni-zachodm, wschodni-wschodni, dziki-dzicy, ośmioletni-ośmioletni,
C.
młodym zdrowym dużym wysokim
drogim tanim
gładki-gładcy, wielki-wielcy, lisi-łisi, psi-psi, królewski-królewscy, lwowski-
N.
Ms.
drogie
tanie
lwowscy,
=M.
młodych zdrowych dużych wysokich
npHKMeTHHKOBOi
napa/iHiMH
niemiecki-ntemieccy,
angielski-angielscy,
KinbKa npHKMeTHHKiB Moacyrb MaTH i K op oT K i ( c iiK j iii iiM iii) (p o p M ii: zdrow y -
drogich tanich
fle « K H X B ij|M iiiK O B H x 3 a i r i H i e H b i i p u K M e r m iK O B O i'
3pa3KaMH
krakowski-krakowscy,
francuski-francuscy, włoski-włoscy, arabski-arabscy.
młodymi zdrowymi dużymi wysokimi drogimi tanimi
Orjma
3a
wysokie
dałeki-dalecy,
młode
B.
duże
głupi, bohaterski-bohaterscy, ubogi-ubodzy, pański-pańscy,
M.
zdrów , gotow y - gotów , ciekaw y - ciekaw , łaskaw y -łaskaw , pełny-pełen. I lo B n i
iii i M i i m :
BiaMinioioxbca
Tanoac
(J)OpMH npHKMeTHHKiB
BHKOIiyiOTb HK a T p n 6 y T H B lli (03HaHyBajTbHi) 4>yHKni'i:
.nienpHKMerHHKH (pobity, czytający), nopn/jKOBi HHCJiiBHHKH (pierwszy, drugi,
zdrow y człow iek, TaK i (jjyHKuii npe/iHKarHBHi ( h k
setny), a.enK\ saiłMCHiiHKH (twój, nasz, każdy, jaki, czyj, jakakolwiek i T.n.).
iM e H H o ro
IlpHKMeTHHKH B O/lHHHi MaiOTb TpH pOflOBi (JłOpMH: HOJlOBiny, HOHOHy i
BHKOHyiOTb jiHme /Ip y ry 4>yHKuiio i iiHine b o ah h iu ujm nojioBinoro po;iy:
cepe/iHio (dobrj', dobra, dobre), a y m iiokhhi - aBi <jx>pMH: HOJiOBino-ocoRoBy i
jestem zdrów , byłeś w esół, bądź łaskaw , on był gotów , Paryż w art mszy.
HenojioBiHO-oco6oBy
K opoTK i
(dobrzy,
dobre);
ocraHHH
(JiopMa
npHKMeTHHKa
npncyflKa): jestem
4>opMH
zdrow y.
npH K M eT H H K is:
K o p o re i
jk
w esoły-w esół,
waciHua cicjiaflHoro
(j>opMH
npHKMeTHHKiB
zdrow y-zdrów ; gotow y-
noeanycTbca 3 iMeHHHKaMH winonoro, cepeauboro po,aiB Ta hojiobihopo po/iy
gotów , pow inny-pow inien, w inny-w inien, ciekaw y-ciekaw , łaskaw y-łaskaw ,
na no3HaneHHH Heoci6 (jkhbhx icTOT, npe/iMeriB).
w art i rad.
HanpHKJiaa: dobre owoce, dzieci, psy, samochody, kobiety, ane: dobrzy
OryneHi iiopiBHHiitiH npHKMeTHHKiB
chłopcy, studenci, kierowcy, poeci.
^ K i c n i npHKMeTHHKH ( i ZieSiKi Bi/lHOCHi - pi/lLU e) MO>KyTb
y MHoacHHi npHKMeTHHKH H O JioB iH O -ocoóoB oi (JiopMH, AK n p a B H jio , n i /u in r a io T b
BHmoro i HaiiBHmoro CTyneHiB 3a AonoMororo cyc|)iKciB: ejsz-, -SZ-, HKi
H epryBaH H H M n p H ro jio c H H X
npneflHyioTbCH ao
b
0C H 0B i.
ochobh
npHKMeTHHKa.
Bifl6yBaioTbCH H epryB aH H H n p H ro jio c n H X
M. l.mn. (rodzaj męskoosobowy):
IIpn
yTBOpiOBaTH
ubOMy,
hk
cJ)OpMH
npaBHjio,
ochobh.
a) Dobry-dobrzy, stary-starzy, młody-młodzi, zły-źli, bogaty-bogaci, mądry-
Stopień równy: ładny, mądry, młody, stary, spokojny, leniwy, zdrowy,
mądrzy, duży-duzi, śmiały-śmiali, grzeczny-grzeczni, zmęczony-zmęczeni,
czerwony, bogaty, ubogi, piękny, wąski
świeży-świezi, czerstwy-czerstwi, mały-mali, leniwy-łeniwi, zdrowy-zdrowi,
Stopień wyższy: ładniejszy, mądrzejszy, młodszy, starszy, spokojniejszy,
pogodny-pogodni,
leniwszy, zdrowszy, czerwoniejszy, bogatszy, uboższy, piękniejszy, węższy
biały-biali,
spokojny-spokojni,
domowy-domowi,
czerwony-czerwoni,
państwowy-państwowi,
80
zielony-zieleni,
ciekawy-ciekawi,
Y B a ra ! Mk i
b
yKpaiH C bK iw ( p o c in c b K i n ) MOBi, n p H y rB o p e H H i B H m o ro C T yneH «
nopiB H H H H a cy<{)iKCH
ochobh
- k , -eK 3HHKaK)Tb: d a l e k i - d a l s z y , b l i s k i - b ł i ż s z y ,
6. Ymeopumu npaeujibhi penom* 3a 3pa3KOM: Marek jest (silny) silniejszy niż
Adam.
s ło d k i-s ło d s z y , k r ó tk i-k ró ts z y , s z y b k i-s z y b s z y .
1. Czekolada jest (dobra) niż landrynki. 2. Żelazo jest (twarde) niż miedź. 3.
YBara! rkwibcbica MOBa Taico* (hk iHiui cjioB'ancbKi m o b h ) M ae KinbKa
Ania jest (zdolna) niż Ewa. 4. Mozart jest (znany) niż Salieri.
npHKMeTHHKlB, JTKi yTBOpiOlOTb BHIUHH CTyiliHb nopiBHHHHfl BUl iHIUOl OCHOBH:
5. Podróż pociągiem jest (bezpieczna) niż autostopem. 6. Sok pomarańczowy
m ały-m niejszy, w iełki, duży-w iększy, zły-gorszy, dobry-lepszy.
jest (zdrowy) od coli. 7. Rock jest (popularny) niż jazz. 8. Agata jet (wesoła) od
Stopień najw yższy yrBopioerbca /lo/iaBaiiHHM ao (jjopMH BHmoro CTynena
npet})iKC3
naj-:
najładniejszy,
najmądrzejszy;
nąjmłodszy,
najstarszy,
Janka. 9. Noce sierpniowe są (chłodne) niż lipcowe. 10. Lato jest (ciepłe) niż
wiosna.
nąjspokojniejszy, nąjleniwszy, nąjzdrowszy, nąjczerwoniejszy, nąjbogstszy,
nąjuboższy, nąjpiękniejszy, nąjmniejszy, nąjwiększy, nąjgorszy, nąjlepszy etc.
KpiM uboro cTyneHi nopiBH»HH» Moacyrb
m sth
i ciuisaeHy cjjopMy: bsrdziej
łsdny, nąjbsrdziej ładny, mniej ładny, najmniej ładny.
BrTPABH
1.
llidiópamu
npuKMemnuKu
do
luennuKW i npoeiÓMimmu ymeopeui
cjioeocnojiyneHHH: wiatr, człowiek, miasto, pani, prezydent, mąż, matka.
2. ymeopumu (popMU mhookuhu nodanux cnoeocnonyueHb:
bogaty kupiec, bogaty skarb, stary chłop, stary dom, śmiały pilot, śmiały plan,
mądry profesor, mądra kobieta, dobry uczeń, dobre ciastko, duży chłopiec, duże
jabłko.
3. Ymeopumu euufuu i namuu^uu cmynem nopianfiHHH m am x npuKMemmiKie:
silny, mocny, odważny, duży, mały, słodki, długi, miły, upalny, ciepły, częsty,
brzydki, łatwy, wąski.
4. Bunucamu 3 óydb-siKoeo nosibCbKozo mencmy npuKMemnuKu i «u3Hcmumutx
apauamwtHi Kamezopii:
p in ,
h h c j io ,
B i/iM inoK , c r y n i H b nopiBH H H H S.
5. ymeopumu npaeunbm penemin 3a 3pa3KOM: Ten chłopiec jest (wysoki)
wyższy, a tamten (niski) niższy.
1. Ta torba jest (tania), a tamta (droga). 2. Ten film jest (nowy), a tamten (stary).
3. Ta encyklopedia jest (gruba), a tamta (cienka).
4. Ten dom jest (mały), a ten (duży). 5. Ten pasek jest (długi), a ten (krótki).
82
83
7. LICZEBNIK
Liczebnik iest to odmienna cześć mowy, która wskazuje na liczbę, kolejność
lub wielokrotność przedmiotów.
Jeżeli nie jesteś patentowanym leniem,
zapamiętaj,
że liczebnik wiąże się z liczeniem.
Nazwa liczebnik pochodzi od słowa liczba, gdyż jest on albo nazwą liczby, albo
nazwą cechy pozostającej w związku z liczeniem.
B) Liczebniki określające (odpowiadają na pytania który z kolei, jaki)
1) porządkowe {pierwszy, drugi, trzeci, setny, tysiączny);
Liczebniki odpowiadają na pytania:
1) ile? (ilu?)
np. cztery, ćwierć,
Tylko bardzo, bardzo małe dzieci, no. i te nie całkiem na umyśle zdrowe nie
czworo,
2) który (która, które) z kolei?
np. czwarty oraz
wiedza, że pierwszy, drugi, trzeci to liczebniki porządkowe.
rzadziej
3) ja k i? (jaka? jakie?)
np. poczwórny,
2) mnożne {pojedynczy, podwójny, potrójny, stokrotny)-,
3) wielorakie {dwojaki, trojaki, czworaki).
czworaki.
Odmiana liczebników
1) Liczebniki nazywające6' — podobnie jak rzeczowniki — odmieniają się
Wiedzą o tym słonie, wiedzą też motyle,
że liczebnik odpowiada na pytania: który?, ja ki?
a przede wszystkim ile?
Podział liczebników
A. Liczebniki nazywające (odpowiadają na pytanie ile):
1) główne (jeden, dwa, trzy, sto, tysiąc, milion);
Co liczbą naturalną nazywają matematycy,
to liczebnikiem głównym zwie się w gramatyce.
2) ułamkowe (pół, półtora, dwie trzecie, pięć setnych);
przez przypadki, np.
M.
dwa
dwie trzecie
D.
dwóch
dwóch trzecich
C.
dwom (dwu)
dwom trzecim
B.
dwa
N.
dwoma (dwu)
dwiema trzecimi
Ms.
dwóch (dwu)
dwóch trzecich
dwie trzecie
Uwaga: Ze zrozumiałych względów liczebniki nazywające nic odmieniają się
przez liczby.
3) zbiorowe (dwoje, troje, czworo, dwadzieścioro).
84
85
2)
Liczebniki określające — podobnie jak przymiotniki — odmieniają się
N.
(m. n.) dwoma albo dwu, (ż.) dwoma albo dwiema
przez:
Ms.
(dla wszystkich) (o) dwóch albo (o) dwu
a) liczby, np.
D w a i chłopcy, dwie dziewczyny, a na nosach? -dwa m okasyny!
pierwszy (człowiek) /lp/
drugi (budynek) /lp/
— pierwsi (ludzie) /Im/
— drugie (budynki) /Im/
Liczebniki trzy, cztery odmieniają się tak samo:
formy męskoosobowe
pozostałe formy
M.
trzej, czterej
trzy, cztery
b) rodzaje, np.
D.
trzech, czterech
trzech, czterech
liczba pojedyncza: t/rag/ fi. męski/ druga Ir. żeński/ drugie Ir. nijaki/
C.
trzem, czterem
trzem, czterem
liczba mnoga: drudzy Ir. męskoosobowy/ drugie Ir. niemęskoosobowy/;
B.
trzech, czterech
trzy, cztery
c) przypadki, np.
N.
trzema, czterema
trzeci (rząd) /lp/
— trzecie (rzędy) /Im/;
Ms.
trzema, czterema
M.
drug-i
drudz-y
D.
drug/ij-ego
drug-ich
C.
dru/ij-emu
B.
drug/ij-ego
drug-ich
jednakowy sposób:
N.
drug-im
drug-imi
formy męskoosobowe
Ms.
drug-im
drug-ich
M.
pięciu, sześciu...
pięć, sześć...
Wyrazy takie jak jedynka, dwójka, trójka, czwórka, setka, ćwiartka, połówka
D-
pięciu, sześciu...
pięciu, sześciu...
odpowiadają na pytanie co?, a więc nie są liczebnikami, lecz rzeczownikami.
C.
pięciu, sześciu...
pięciu, sześciu...
ODMIANA LICZEBNIKÓW
B.
pięciu, sześciu...
pięć, sześć...
Liczebnik jeden odmienia się jak przymiotnik (M. jeden, pełen, D. jednego,
N.
pięciu, sześciu...
pięciu, sześciu...
pełnego itd.).
albo
pięcioma, sześcioma...
pięcioma, sześcioma.
Liczebnik dwa ma bodajże najbardziej skomplikowaną odmianę ze wszystkich
Ms.
liczebników. Nieco inaczej odmienia się w rodzaju męskim osobowym (m-os.),
P i ę c i u królów i p i e ć królowych wyruszyło o świcie na łowy.
inaczej w męskim nieosobowym (m-nieos.) i nijakim (n.), a jeszcze inaczej w
Liczebniki tysiąc, milion, miliard odmieniają się jak rzeczowniki (np. miesiąc,
żeńskim (ż.).
balon, Bernard).
M.
(m-os.) dwaj, (m-nieos., n.) dwa, (ż.) dwie
Liczebniki zbiorowe dwoje, troje, czworo itd. odmieniają się w następujący
D.
(dla wszystkich) dwóch albo rzadziej dwu
sposób:
C.
(dla wszystkich) dwom albo dwu
M.
dwoj-e
troj-e
czwór-o
B.
(m-os.) dwóch, (m-nieos., n.) dwa, (ż.) dwie
D.
dwojg-a
trojg-a
czwórg-a
(o) trzech, czterech
(o) trzech, czterech
T r z e i muszkieterowie i t r z v sracie wyjechali razem na wakacie.
drug-im
Liczebniki główne od pięciu do dziesięciu również odmieniają się w
6.1.
86
pozostałe formy
(o)pięciu, sześciu...
(o) pięciu, sześciu...
C.
dwojg-u
B.
dwoj-e
dwojgi-em
trojg-u
czwórg-u
troj-e
czwor-o N.
trojgi-em
u
czworgi-em M s.
(o) trojg-u
(o) dwojg-
(o) czworg-u
5.
H eo 3 H a n eH i (n ie o k r e ś lo n e ):
kilka, parę, kilkanaście, kilkadziesiąt, kilkaset,
paręset.
npH H33HBaHHi poKiB 3MiHK)K3TbCH jiHuie asa ocTaHHi MHcniBHHKa: urodziłem
się w tysiąc dziewięćset siedemdziesiątym trzecim roku, nastąpił dwa tysiące
L ic zeb n ik i u ła m k o w e ty p u półtora nie odm ieniają się (półtora roku, przed
dziewiąty rok.
BI1PABH
półtora rokiem).
U w aga: Półtora — w rodzajach m ęskim i nijakim , ale półtorej — w rodzaju
1. 3anuuiu cnoeaMu maid nucna:
żeńskim (półtorej godziny).
12-1924
KjiacH^Hicauifl HHCJiiBHHKiB:
3i -
1. KinbKicHi (głów n e): i - jed en (jedna, jed n o ), 2 - dw a (dw aj, dw óch , d w ie), 3 -
45-
trzy (trzej, trzech), 4 - cztery (czterej, czterech), 5 - pięć (q 0Ji0 BiH0 - 0 C060 Ba
161 -
(JjopMa - pięciu), 6 - sześć (HOJioBino-ocoóoBa (j)opMa - sześciu)...... 11 -
1000-
jed en aście (n 0 Ji0 BiH0- 0 C060 Ba (J)opMa -jedenastu), 15 - piętnaście (hojiobiho-
1317-
ocoSoBa (JjopMa -piętnastu), 20 - dw adzieścia (H0Ji0Bi40-0C060Ba <J)opMa -
5985-
dw udziestu), 50 - pięćdziesiąt (HOjioBino-ocoóoBa (JiopMa - pięćdziesięciu), 100 -
1 000 234 -
sto (MOJiOBino-ocoooBa (j)opMa - stu), 300 - trzysta (HOJioBino-ocoóoBa tjiopMa -
2. 3 a n u u tu
trzystu), 500 - pięćset (40jioBino-oco6oBa (J>opMa -pięciuset), 800 - osiem set
1.1.07.2006 2.
(nojioBino-ocoSoBa (J>opMa - ośm iuset), ty siąc, m ilion, m ilia rd (BUiMimoioTbCH
6.24.08.1878.
SK iMeHHHKH HOJlOBiHOrO pofly).
3. 3 a n u iu u a io e a M u m a n i eo d u H u :
2 . riopHAKOBi (p o rz ąd k o w e): pierw szy, -a, -e (HOjioBino-ocoGoBa 4>opMa
1. 07.30. 2. 12.45. 3. 13.00 4. 13.20. 5. 16.45 6. 20.10. 7. 21.15. 8.
mhohchhh - pierw si, iHuii po/w - pierw sze); drugi, -a, -e (HOJioBiHo-oco6 oBa
5. Onuutu ceiu iauuauuuu denb, euKopucmoeywuu mtcmanuKu ma
(jjopMa MHO>KHHH - drudzy, iHuii po^H - drugie); czw arty, -a, -e; dziesiąty, -a, -e;
e pi3HUX nacax (menepiiuiibOMy,
setny, -a, -e; tysięczny, -a, -e; m ilionow y, -a, -e.
ipaiKOM: Ja zawsze wstaję o 7.00. Wczoraj wstałam o w pół do ósmej. Jutro
3.
wstanę 15 po szóstej.
/
ió ip n i
(zbiorow e):
dw oje, oboje, troje, czw oro, pięcioro, sześcioro,
dziesięcioro, jedenaścioro...
4.
/l,po 6 oBi
(u łam k o w e):
c m h iu m u
m a ń d a n iu :
12.05.1987 3.16.11.1978 4. 24.12.1999. 5. 17.03.2001.
M u iiy jio M y ,
zawsze wczora jutro
jedna
druga,
dw ie
(odm ienne), pół, pokora (r.m i r.n.), półtorej (r.ż.)
trzecie,
pięć
dziesiątych
j
Wstawać
7.00.
7.30.
6.15.
89
d ie c jio e a
MaiifiymnbOMy) 3a munuM
7. ZAIMEK
Myć się
7.05.
7.35.
6.20.
Ubierać się
7.30.
8.00.
6.45.
Jeść śniadanie
7.45.
8.30.
7.00.
Zaimek jest to cześć mowy, która zastępuje rzeczownik, przymiotnik, liczebnik
Iść na uniwersytet
8.15.
10.00
7.30.
lub przysłówek.
Mięć zajęcia
8.30.
10.20.
8.00.
z 14.00
15.00.
12.30.
Jeść
obiad
Niech zapamięta każda mądra główka, że zaimek jest zastępcą rzeczownika,
przymiotnika, liczebnika lub przysłówka.
przyjaciółmi
w 15.00.
Pracować
16.00.
14.00.
Nazwa zaimek pochodzi od słowa imię (za imię, czyli zamiast imienia).
bibliotece
15.00.
Imieniem nazywa się w gramatyce każdy wyraz odmieniający się przez
15.15.
przypadki (rzeczownik, przymiotnik, liczebnik i właśnie zaimek).
17.45.
16.15.
Zaimek odpowiada na te same pytania, co część mowy, którą zastępuje, np.
18.00.
----
17.15.
Jeść kolację
19.00.
18.15.
18.00.
W yrzucać śmieci
19.30.
18,30,
18.40.
Spacerować z psem
19.45.
18.45.
18.50.
Czytać
20.30.
19.00.
20.00.
22.30.
23.00.
22.15.
W racać do domu
16.30.
Robić zakupy
—
Odpoczywać
16.45.
Oglądać telewizję
Iść spać
,
17.30.
— zaimek rzeczowny na pytania: kto? co? (jak rzeczownik),
— zaimek przymiotny na pytania: jaki? czyj? który? (jak przymiotnik).
Odmienia się przez to samo, co część mowy, którą zastępuje, np.
— zaimek rzeczowny przez liczby i przypadki (jak rzeczownik),
— zaimek przymiotny przez liczby, rodzaje i przypadki (jak przymiotnik),
— zaimek przysłowny nie odmienia się (jak przysłówek).
Podziały zaimków
I. Ze względu na zastępowaną część mowy:
1) rzeczowne, np. kto, co, nikt, nic, ja, ty, oni;
2) przymiotne, np. jaki, czyj, ten, taki, mój, swój, ich; \)
3) liczebne, np. ile, tyle, wiele, kilka, kilkanaście;
4) przystawne, np .jak, gdzie, tak, tam, wszędzie, nigdzie.
II. Ze względu na pełnioną funkcję:
1) pytające: kto?, co?, jaki?, który?, czyj?, ile?, kiedy?, gdzie?, dokąd?, skąd?,
jak?, dlaczego? itp.;
2) względne: kto, co, jaki, który, czyj itp., czyli te same, co pytające użyte nie w
celu utworzenia pytania;
90
91
3) nieokreślone: ktoś, ktokolwiek, coś, cokolwiek, jakiś, jakikolwiek, któryś,
8. Zaimki nieokreślone: pewien (pewna, pewne, pewni, pewne), niektórzy,
którykolwiek, czyjś, czyjkolwiek, jakoś, jakkolwiek itp.;
niektóre (tylko l.mn.), ktoś, ktokolwiek, któryś, jakiś (jakaś, jakieś, jacyś,
4) wskazujące: ten, tamten, ów, ta, tamta, owa, to, tamto, taki, owaki, tu, tam,
jakieś).
dotąd, tędy itp.;
9. Zaimki liczebne: tyle, ile, wiele, kilka.
5) w szechogarniające: każdy, wszyscy, wszystko, wszelki, zawsze, wszędzie,
B laM im oB aH H H
oco6 obhx
zewsząd itp.;
M
ty
6) przeczące: żaden, nikt, nic, niczyj, nigdy, nigdzie, donikąd, nijak itp.;
D
7) osobowe: ja, ty, on, ona, ono, my, wy, oni, one;
C. mnie/mi
8) zw rotne: się, siebie, sobie, sobą;
B. mnie/mię ciebie/cię jego/go je
9) dzierżaw cze: mój, twój, jego, jej, nasz, wasz, ich, a) zwrotno-dzierżawczy:
N. mną
swój.
Msc. o mnie o tobie
Ja, ty, on, ona, ono to zaimków osobowych grono.
BiflMiHiOBaHHJi 3aHMeHHHKiB npHKMeTHHKOBoro THny:
A czy wiesz, koleżanko, i ty, kolego, że zaimki dzierżawcze to mój, twój, jej,
Liczba pojedyncza:
jego?
M.
ten
D.
tego
C.
temu
B.
1. Zaimki osobowe: ja, ty, on, ona, ono, my, wy, oni, one.
N.
2. Zaimek zwrotny: się.
Msc. o tym
KjiacH(|>iKauiti ja ii Men h m Ki b »a )iia'ieiiiinM:
3.
Zaimki dzierżawcze: mój (moja, moje, moi, moje), twój, nasz (nasi. nasze),
ja
3aiłMeHHHKiB:
on
ono
ona
my
wy
oni one
jej
nas
was
ich/nich
nam
wam
im/nim
ją
nas
was
ich je
nią
nami
wami nimi
o nas
o was o nich
mie/mie ciebie/cię jego/go jego
tobie/ci
jemu/mu jemu jej
tobą
ta
to
tej
tej
nim
nim
o nim
o nim o niej
mój
tego mojego (mego)
moja
mojej (mej) mojego (mego)
temu mojemu (memu)
mojej
mojemu
tego/ten tę
to
moją
moje
tym
tym moim (mym)
moją
moim
tą
o tej
mojego/mój
tym moim (mym)
mojej
moim
Liczba mnoga:
wasz, jego, jej i swój (swoi, swoje).
ci/te
moi / moje
4. Zaimki wskazujące: ten, ta, to (ci, te), tamten (tamci, tamte), ów (owi, owe).
tych
moich
5. Zaimki pytające i względne: kto, co, jaki (jaka, jakie, jacy jakie), który, czyj.
tym
moim
6. Zaimki określające: taki (taka, takie, tacy, takie), każdy (każda, każde - bez
tych/te
moich/moje
liczby mnogiej), wszystek (wszyscy, wszystkie), sam (sama, samo, sami, same),
tymi
moimi
ten sam, taki sam, inny (inni, inne).
o tych
o moich
7. Zaimki przeczące: nikt, nic, niczyj, żaden (żadna, żadne).
moje
H o j i o B i n o - o c o 6 o B i cjro p M H ( y
m h o h c h h O ,a e j iK H X 3 a i i M e H H H K i B :
Ten - ci, tamten - tamci, ów - owi, mój - moi, twój - twoi, nasz -nasi, wasz wasi, swój - swoi, czyj - czyj i, taki - tacy, inny - inni, j aki - jacy, który - którzy.
92
ile - ilu, tyle - tylu, w szystek - w szyscy, sam -sami, ten sam - ci sam i, taki sam -
BKa3iBHi 3aiiMeHHHKH te n , ta, to B K a3yK Jib Ha 6 j ih )k h h h npe/iMer, Toai
tacy sami, pew ien - pew ni, jak iś -jacyś.
3aHMeHHHKH tam ten, tam ta, ta m to Ta ów, ow a, ow o - Ha jjaubiiiHH y npocTopi
KpiM (j)opM 3 noBHOJO ochobok) e t3ko>k i (jjopMH eHKjiiTHHHi (KopoTKi): mi,
a6o naci.
mię, ci, cię, się, go, mu, tw ego, tw ym , tw ej, m ego, mej, mym.
YBara! B nojibCbKifi MOBi, hk npaBHjio, oco6oBi 3aHMeHHHKH: ja, ty, on, ona,
BiflMiHioBaHHH 3aHMeHHHKiB iMeHHiuiKOBoro rany:
ono, my, wy He BWHBaiOTbCH TOfli, kojih
oco6obhx (j>opM ^iecjioBa bh;iho, npo
M.
ktoś
coś
nikt
D.
kogoś
czegoś
nikogo
C.
komuś
czemuś
nikomu
niczemu
peneHHi cjiifl BHKopHCTOByBara <j)opMH oco6obhx 3aiłMeHHHKiB: to ja mam
B.
kogoś
coś
nikogo
nic
brata, a nie ty.
N.
kimś
Msc.
0
czymś
kimś
0
czymś
nic
3
hk
niczego
brata. Ajie hkluo BWHBaeTbCfl jiorinHHH Harojioc a6o npH npoTHCTaBJieHHi, to b
niczym
n ik im
0
koto HfleTbCA b peneHiii a6o hkiuo Ha hhx He nanae jiorinHHH Harojioc: mam
nikim
0
niczym
BFIPABH
1. 3aiiMeHHUKu e dyoKKax nocmaeumu e npaeujibHiu tpopMi:
1. Poczekaj na (ja, ona, on). 2. Widziałeś (ona, on) dzisiaj? 3. Myślę często o
BiAMiHKiBaHHfl HHCJiiBHHKOBHx 3aHMeHHMKiB tyle, ile, wiele, kilka:
tyle/tylu
wiele/wielu (kilk
(ty, on, ona). 4. Bardzo żle (ty) słyszę. 5. Nie rozmawiałem z (ty) już dwa
M.
ile/ilu
D.
ilu
tyłu
wielu
7. Daj (ja, on, ona) ten list. 8. Chciałabym (ty) odwiedzić. 9. Robert siedzi za
C.
łu
tylu
wielu
(ona). 10. Czy ten prezent jest dla (ja). 11. Bez (on, ty)niczego nie załatwię. 12.
B,
ile/ilu
tyle/tylu
wiele/wielu
Skąd (ona, on) znasz?
N.
ilu/iloma
tylu/tyloma
wielu/wieloma
2. 3aiiMeHHUKU e dyoKKax nocmaeumu e npaeuAbniu (popMi:
Msc.
iłu
wielu
1. Czekamy już na (wy) pół godziny! 2. Czy pójdziecie z (my, oni, one) na
tylu '
tygodnie! 6. Dlaczego nie możesz iść ze (ja) do kina?
ilKUJO ui 33HMeHHHKH BUJHOCflTbCa flO iMeHHHKiB HOJlOBiHO-OCOÓOBOl pOfly, TO y
koncert? 3. Mówili o (my, wy, oni, one) wtelewizji. 4. Co (oni, one) podarujesz
Ha3HBHOMy i 3HaxiAHOMy BiaMiHKax b o h h MaioTb (Jj o p m h : ilu, tyłu, wielu, kilku
na imieniny? 5. Powiedziano (my, wy, oni, one) o tym wcześniej. 6. Jestem
(ilu chłopców przyszło, w idzę tylu m ężczyzn).
(oni) zafascynowana. 7. Nie pójdę tam bez (oni).
Bi/jMimoBaiuiH 3BopoTHboro 3aHMeHHHKa się:
8. Nie poznałam (wy)! 9. Nie miałam od (one) żadnych wiadomości. 10.
M.
---------
Byliśmy tam z (wy) w zeszłym roku. 11. To dzięki (my) policja złapała
D.
siebie
złodzieja!
C.
sobie
3. 3auMeHHm który nocmaeumu e npaeujibuiu (jiopui:
B.
siebie/się
1. Mam hobby, o_______ nikt nie słyszał. 2. Książką_________
N.
sobą
czytasz, jest moją ulubioną lekturą. 3. Dziewczyna, o_________
Msc.
o sobie
Ci opowiadałem, będzie jutro na przyjęciu. 4. Słyszałem to od koleżanki,
94
95
_________ znajomy pracuje w szpitalu. 5. To są sprawy, o________
8.
PRZYSŁÓWEK
trzeba rozmawiać. 6. Panowie,_________ nie dostali biletów, odeszli
Przysłówek jest to nieodmienna cześć mowy, która wskazuje na sposób,
zrezygnowani od kasy. 7. Baterie,________ nie działają należy
miejsce, czas lub niekiedy stopień natężenia cechy.
reklamować. 8. W_________ szufladzie leży otwieracz do konserw?
8. Z________ peronu odjeżdża pociąg. 9. O___________ godzinie
Przysłówek, proszę was, oznacza sposób, miejsce albo czas.
ląduje samolot? 10. W ____________ sali mamy egzamin? 11. Z___
Przysłówek bliżej określa:
_______ profesorem mamy wykład?
1)
4. 3aiiMeHHUKU nikt, nic nocmaeumu e npaeujibniu tpop.Mi:
(dobrze wychowany, wielce obiecujący),
1. Oni z (nikt) nie rozmawiali. 2. Po tym pisarzu nie spodziewam się (nic)
2) przymiotnik (dość chłodny, trochę ciasny, nieco głośniejszy),
dobrego. 3. O (nic) nas nie poinformowano. 4. Nigdy (nikt)-nie pożyczam
3) inny przysłówek (bardzo dobrze, zbyt dużo, strasznie miło).
pieniędzy. 5. Ona na (nic) się nie zna. 6. (nikt) tu nie znam. 7. O (nikt) taki nie
Nazwa przysłówek pochodzi od [stać] przy słowie, czyli przy czasowniku.
słyszałem. 8. (nikt) jeszcze o tym nie mówiliśmy. 9. (nic) mu nie
(Pamiętamy, że dawniej czasownik nazywał się słowem).
proponowałam. 10. Nad (nic) wcześniej nie zastanawiał się tak długo. 11. Z
Podział i pytania przysłówków
(nikt) jeszcze się tak dobrze nie bawiłam!
Następujące pytania odnoszą się do:
5. 3aiiMeHHUKu ktoś, coś, jakiś nocmaeumu e npaeujibniu (pop.ui: 1. Czy____z
1) przysłówka sposobu: jak?, w ja k i sposób?
was mówi po włosku? 2. Czy____ci mówiłam
np. (ciepło, ładnie, po polsku, poprawnie)
o swoich planach? 3. Czy spotkałeś______ znajomego? 4. Czy
2) przysłówka miejsca: gdzie?, skąd?, dokąd?, którędy?
o
nie zapomniel iśmy? 5 ._________ zapomniałam. 6. O____
czasownik (ładnie śpiewa, mów głośniej, rano przyjechał) a) imiesłów
np. (daleko, z dołu, do góry, polami)
______ takim już słyszałam. 7. Przypominasz mi______ znajomego.
3) przysłówka czasu: kiedy?, ja k długo?, odkąd? np. (dzisiaj, do jutra, od
8. Czy masz_________ długopis. 9. Rozmawiali o ______ filmie.
wczoraj)
10. Z ______ powodu nie zadzwonił i nie przyszedł.
4) przysłówka stopnia i miary: ja k bardzo?, ile razy?
6. 3auMennuK swój nocmaeumu e npaeujibniu (popjyti:
np. (bardzo, ledwie, trzykrotnie).
1. Pamiętaj o___ serniku w lodówce. 2. Dlaczego zostawiłeś____
psa w samochodzie? 3. Nie rozrzucaj wszędzie_____ rzeczy! 4. Nie
odpowiadasz za____ rodzeństwo. 5. Proszę pilnować______ dzieci!
6. Proszę zabrać____ dokumenty. 7. Umówiła się ze______ kolegami.
8. Nie wziął____ parasola.
Najważniejsze pytania to oczywiście jak?, gdzie?, kiedy?
Niechaj zapamięta każda mądra główka, że jak?, gdzie?, kiedy? - to pytania
przysłówka.
Przysłówki odprzymiotnikowe stopniują się podobnie jak przymiotnik:
1) regularnie
96
— st. równy:
-
— st. wyższy:
-ej
blisko
bliż-ej
97
ładnie
ładni-ej
— st. najwyższy:
naj- + st. wyższy
nąj-bliżej
9. PRZYIMEK
naj-ładniej
Przyimek iest to wyraz nieodmienny i niesamodzielny, który wskazuje na
2) nieregularnie (zmiana jednostki leksykalnej)
— st. równy:
dobrze
źle
— st. wyższy:
lepiej
— st. najwyższy:
najlepiej
dużo
gorzej
naj-gorzej
mało
więcej
mniej
naj-więcej
naj-mniej
związki zachodzące miedzy wyrazami samodzielnymi.
Nazwa przyimek pochodzi od [stać] przy imieniu, czyli przy odmiennej przez
przypadki części mowy. Owym imieniem jest najczęściej rzeczownik lub zaimek
3) opisowo
rzeczowny.
gorzko
— st. równy:
— st. wyższy:
bardziej
bardziej gorzko
Przyimek (niech to zostanie między nami), choć mały jak pchła, rządzi
— st. najwyższy:
najbardziej
najbardziej gorzko
przypadkami. Wyłącznie to jego ta diabelska sztuczka, że piszesz: o wnuczku, z
wnuczkiem, ale: dła wnuczka.
8.1.IIPHCJ1IBHHK
Lista najważniejszych przyimków łączących się z
npHCJiiBHHK y nOJIbCbKiil MOBi yTBOpiOeTbCłl Bifl HKicHHX npHKMeTHiKiB 3a
1) dopełniaczem: bez, blisko, dla, do, dokoła, dookoła, koło, mimo8', naokoło,
A onoM oroio cy < |> iK c iB -e, -o: d o b ry - d o b rz e , zły - źle, b ia ły - b ia ło , w y so k i -
naokół, naprzeciw (gdzie? naprzeciw sklepu), naprzeciwko, na wprost, na
w y so k o .
zewnątrz, niedaleko, nie opodal, obok, od (ode), około, oprócz, podczas,
Bi# npHKMeTHHKiB,
npHrojiocHHH a6o
podług, pomimo, pośród, prócz, spod (spode), spomiędzy, sponad, spośród,
ATBepaijiHH, yTBopioroTbCfl npHCJiiBHHKH 3a flonoMoroK) cy«J)iKca -o: obcy -
spoza, sprzed, środkiem, śród, u, w ciągu, w czasie, wedle, według,
obco, tani - tanio, duży - dużo.
wewnątrz, wobec, wokoło, wokół, w pobliżu, w poprzek, wprost, wskutek,
Bi/l
wśród, wzdłuż, względem, z (ze) (skąd? ze mnie, z głowy), za (kiedy? za króla
ochobh hkhx
3aKiHHyroTbca Ha
m hkhh
npHKMeTHHKiB, OCHOBH »KHX 3aKiHHyiOTbCfl H a TBepA H ił npH-rJIO CHHH,
yTBopioioTbca np n cjiiB H H K H
/
3a aonoMoroK) cycJtiKciii -o, -e:
s iln y
- silnie, dobry
Jana), zamiast, znad, zza, z zewnątrz;
- dobrze, popularny - popularnie, ciemny - ciemno, suchy - sucho, ludowy -
2) celownikiem:
ludowo, bogaty - bogato, mokry - mokro.
przeciwko, wbrew;
3) biernikiem:
dzięki, ku, naprzeciw (czemu? przeznaczeniu), przeciw,
między (dokąd? między zarośla), na (dokąd? na stół), nad
(nade) (dokąd? nad rzekę), o (o co? o podłogę), po (jak? po uszy), pod (pode)
(dokąd?
pod
kołdrę),
pomiędzy
(dokąd?pomiędzy
drzewa),
ponad
{dokąd?ponad chmury), poprzez, poza (dokąd? poza plac), przed (dokąd?
przed dworzec), przez (przeze), w (we) (dokąd? w góry), za (dokąd? za drzwi);
4) narzędnikiem:
między (gdzie? między zaroślami), nad (nade) (gdzie? nad
rzeką), pod (pode) (gdzie?pod kołdrą), pomiędzy (gdzie? pomiędzy drzewami),
ponad (gdzie? ponad chmurami), poza (gdzie? poza placem), przed (przede)
98
99
(gdzie? przed dworcem), z (ze) (z kim? z czym? ze mną, z głową), za (gdzie? za
npHHMeHHHKH M0>KH3 KJiaCH([)iKyBaTH i 3a KUIbKiCTIO BiflMiHKiB, y flKHX BOHH
drzwiami);
BHKOpHCTOByiOTbCfl.
5) miejscownikiem: na (gdzie? na stole), o (o czym? o podłodze), po (po czym?
npHHMeHHHKH: bez, beze, do, oprócz, od, ode, dla, koło, około, dookoła, obok,
po uszach), przy, w (we) (gdzie? w górach). Uwaga: Żaden z przyimków nie
w edług, prócz, u, w śród, spośród, znad, znade, zza, spod, spode, spoza, sprzed,
łączy się z mianownikiem ani wołaczem.
sprzede, z, ze.
H a n p H K J ia /i:
JiHUie
y
3HaxijlH0My
BijlMiHKy
BHCHBaiOTbCH
Włodek je chleb bez masła. Jadę do Zakopanego. Ten ołówek
Przyimki możemy podzielić na
dostałem od kolegi. Mam dla ciebie niespodziankę. Kolo mojego domu jest
1) proste, np. dla, do, na, o, od, po, przed, przy, w, z, za;
przystanek tramwajowy. Bluzka ta kosztowała około stu złotych. Dokolo ogrodu
2) złożone, np. poprzez (po + przez), spoza (z + po + za), sprzed {z + przed),
jest las. Obok mnie siedzi ładna dziewczyna. Według opinii lekarzy, Jan
znad (z + nad), zza (z + za);
niedługo będzie zdrów. Nie kocham nikogo prócz ciebie.
3) rzeczow nikow e, np. celem, skutkiem , środkiem, względem;
npHHMeHHHKH, HKi R/Kil BUKtlbCłl y flBOX BiflMiHKax:
4) przysłów kow e, np. blisko, niedaleko, (nie) opodal, m imo;
npHHMeHHHKH n a d , p o n a d , p o d , p r z e d , m i ę d z y BWHBaiOTbCH y in a x i; u io M y Ta
4) w yrażenia przyim kow e, n p . na podstawie, nu rzecz, na wprost,pod
opyflHOMy Bi^MiHKax. nopiBHAHTe npHKJia^H peneH b, y hkhx mo>kh3 nocTaBHTH
względem, przy pomocy, w celu, w czasie, w kierunku, wskutek, w
nHTaHHH (dokąd? gdzie?).
stosunku do, ze strony.
1. Nad - Czy jedziecie w tym roku nad morze? Samolot leci nad miastem.
9.1.
nPMHMEHHMK
2. Ponad - Balon wzniósł się ponad pola. Helikopter przeleciał ponad ogrodami.
Y c y n a c H if t nojibC bK iH MOBi npHHMeHHHKH n o a m a f O T b c n 3 a (J)0pM0K) H a n p o c T i
3. Pod - Górnicy zjeżdżają do pracy pod ziemię. Górnicy pracują pod ziemią.
(w , do, na, bez, przed) i CKjiaflHi (naprzeciw , ponad, poprzez). /Je fliri
4.
npHHMeHHHKH
M aioT b
iia p a iie jib H i
(J>opMH:
pod/pode, z/ze, w /w e, od/ode,
spod/spode. O o p M H 3 -e BJKHBaiOTbCJi i3 3aHMeHHHKOM 1.
m n ie ,
ze
m n ą , o d e m n ie , s p o d e m n ie
t o u jo .
oco6 h
npHHM eHHHKH
w, z
: pode m ną,
B>KHBaioTbca
p 0 3 iu H p e H 0 M y B ap iaH T i jiH U ie n e p e f l cjioB aM H , HKi no4H H aiO T b c«
n p H r o jio c H o io :
s w o im d o m u .
ze
y
n o ,n i6 H o io
w e w ł a s n y m d o m u , z w ł a s n e g o d o m u , ze s w o i m d o m e m , w
3
Ha3BaMH
amb
MO>KyTb 6 y T H B a p ia H T H : w ś r o d ę ~ w e
t h jk h h
Przed - Przed dom Karola zajechała wczoraj limuzyna. Przed biblioteką
znajduje się piękny skwer.
5. Między - Wejdź między drzewa. Między drzewami mignęło światło.
npHHMeHHHKH
na,
o,
po, w
(we) BWHBaioTbCH y maxi;uiOMy Ta MicueBOMy
BiflMiHKax. nopiBHHHTe npHKiianH peneHb, y hkhx Momia nocTaBHTH nHTaHHH
(dokąd? o co? kiedy? po co? w jakim kierunku? gdzie?)
1. Na - Czy pójdziecie z nami na spacer? Wczoraj byłam na doskonałym
śro d ę.
przedstawieniu w teatrze.
CKJiaflHi npHHMeHHHKH He OTpHMylOTb flo^aTKOBoro -e, HaBiTb hkiuo ue Be^e
2. O - Walczymy o trwały pokój. Wychodzę z domu o godzinie szóstej.
Ao ycK;ia/meHoro npoMOBjiaHHa
3. Po - Czy Janek wyszedł po gazetę do kiosku? Chciałbym się przejść po
rp y n n :
sprzed wstrzymania,
spod strzechy (ale spode mnie, sprzede mnie),
znad
chrzcielnicy,
Starym Mieście.
4. W (We) - Kapelusz upadł mi w błoto. Mój przyjaciel pracuje w teatrze.
100
101
nPHHM EHHM K za
IlpHHMeHHHK Za
BVKHBa€TbCH
y
TpbO X
Bi^MinKaX:
3. y nacmynHux peuenuHX nocmaeumu iMeHHUK e opydHo.uy eiÓMiHKy
p O A O B O M y , O p y ilH O M y
Ta
(eidnoeidb Ha numaHHH - gdzie?,).
3HaxiaHOMy. IlopiBHaHTe fleaici i3 3HawcHb npHHMeHHHica z a y HacTynHHX
1. Odrzutowiec zawarczał nam nad (głowy).
peHeHHHx.
2. Ktoś rozpalił ognisko pod (las).
1. Kiedy? - Za mojej młodości było lepiej.
3. Czyj to pies stoi tam pode (drzwi).
2. Gdzie? - Usiądźcie za stołem.
4. Ptak ukrył się między (gałęzie).
3. Dokąd? - Słońce ukryło się za chmurę.,On szybko spojrzał za siebie.
5. Gospodarz powitał miłych gości przed (dom).
6. Ponad (ogród) przeleciało stado gołębi.
BI1PABH
/ . y n a c m y m i i a pene>tHHx e c m a e u m u c n o e a e i d n o e i d n o e o ó n u n i
hu m h o m u h i
d a e a n b H o a o eiÓMiHKy:
1. Wracaj do (dom).
2. Nie można iść po zakupy bez (pieniądze).
\
3. Dla (kto) kupiłeś ten upominek?
4. Dowiedziałem się od (Jurek), że jutro wyjeżdża na urlop.
5. Koło (park) jest przystanek autobusowy i tramwajowy.
6. Zapłaciłam za tę suknię około (tysiąc).
7. Wśród (moi znajomi) jest wielu lekarzy.
8. Według (najnowsze opinie) uczonych planeta Mars jest może zamieszkana
przez istoty żywe.
2. y HucmytiHux peuennHX nocmaeumu 'meHHUKy 3HaxidnoMy eiÓMiHKy
(eidnoeidb Ha numanHH - dokąd?,)
1. Po obiedzie idę na spacer nad (rzeka).
2. Karetka pogotowia podjechała pod (szpital).
3. Jan miał ochotę zapaść się ze wstydu pod (ziemia).
4. By zdobyć doświadczenie życiowe trzeba iść między (ludzie).
5. Wiatr porwał nam gazetę, która poleciała ponad (drzewa).
6. Padał deszcz, trzeba więc było wrócić pod (dach).
102
103
10. SPÓJNIK
o ile ...,
o tyle...
10.1. C n O JIY H H H K
Spójnik jest to wyraz nieodmienny i niesamodzielny, który łączy zdania lub
CnojiyHHHKH i cnojiyHHi cjioBa nojibCbKoi
wyrazy, nie wpływając na ich końcówki.
cjioB'flHCbKHx M OBax)
(nofliÓHO »k i
mobh
iHiiiHX
b
flijjjiTbCH na:
1. cypa^Hi - i, a, oraz, a także, ale, zaś, lub, bądź, albo, czy, zatem , w ięc, to jest,
Niechaj nikt za to spójnika nie łaia, że sam nic nie znaczy, lecz tylko spaja.
to znaczy, m ianow icie, ani, ni etc.
Spójnik a przyimek
2. ni^pa^Hi - że, iż, dlatego, poniew aż, po to, aby, by, bo, gdzie, kiedy etc.
Niektórym uczniom nastręcza trudności rozróżnianie spójnika od przyimka.
BHKOpHCTaHHH nOJlbCbKHX CnOJiyHHHKiB 3ane>KHTb BUl CTHJIIO TeKCTy.
Przeto zapamiętajmy:
K hhhckobhm cnojiyMHHKaM lu b , lecz, iż, n a to m ia st, o ra z , p o n iew aż, za te m ,
—
od przyimka zależy przypadek rzeczownika, np. ojciec z synem /N./,
b ą d ź BiflnoBijjaioTb y noTOHHOMy MOBjienni cnojiyHHHKH alb o , ale, że, zaś (=za
ojciec o synu /Ms./, ojciec dla syna fD.I (gdy zmienia się przyimek, zmienia się
to), i, b o, w iec, czy. 3acTocyBaHHH cnojiynHHKiB ja k o że, tu d z ież , ato li,
też przypadek następującego po nim wyrazu);
w szelako, n i, te d y Haaae BHCJioBnroBaniiro apxai30BaHHH, ni/uieceHHH a6o >k
—
HcapTiBJiHH xapaKTep.
od spójnika nie zależy przypadek rzeczownika, np. ojcu i synowi, ojcu
albo synowi, ani ojcu, ani synowi ('choć zmienia się spójnik, nie zmieniają się
rio jib C b K a MOBa M ae T.3B. h o p e . i m n B i i i c n o jiy H H H K H . B jiiT e p a T y p H in MOBi
końcówki następującego po nim wyrazu).
bohh
1) czasu: gdy, podczas gdy, skoro, dopóki
- nie tylko...,
2) przyczyny: bo, bowiem, albowiem, ponieważ, gdyż
nO M H JlK O B HM ),
3) celu: aby, by, żeby, ażeby, iżby
-
4) warunku: jeśli, jeżeli,jeśliby, jeżeliby, gdyby
(nOMHJlKOBHM e -0 ile..., to...),
5) przyzwolenia: choć, choćby, chociaż, chociażby
- z a r ó w n o ..., j a k i... ( h o m h j ik o b h m e - z a r ó w n o . . . , i...,
6) dopełniające: że, i i
ICHyiOTb BH pa3H , flKi BHKOHyiOTb pO Jlb npHHM eHHHKiB, XOHa (J)OpMajlbHO e
Uwaga: W roli spójnika podrzędnego może wystąpić też zaimek, np. ja k, kiedy,
WeHTHHHi 3 iHUIHMH HaCTHHaMH MOBH:
gdzie, który, ile.
- iMeHHHKH: śladem , w zględem , celem , kosztem , skutkiem , w zorem ,
Spójniki podwojone
- npHiłMeHHHKOBi cnojTyMeHHM: na podstaw ie, w celu, na w ypadek, z pow odu, za
Oprócz wyżej wymienionych spójników pojedynczych, używane są również w
pom ocą, przy pom ocy, za nam ow ą, za spraw ą, na skutek, n a rzecz, pod kątem ,
pewnych utartych zespołach tzw. spójniki podwojone, np.
pod w zględem , pod groźbą, w obliczu, w następstw ie, w w yniku, w razie, w
zarówno...,
jak...
myśl, w rezultacie, w zw iązku z, ze w zględu na,
nie tylko...,
lecz...
- npHCJiiBHHKH: blisko, dokoła, m im o, niedaleko, obok, w okół.
dlatego...,
że...
104
MaiOTb nocTiHHy C T pyK T ypy, a r a wozihhm
dlatego...,
lecz także.,.
że...
hhhom
He MO>Ke 6 y ra 3MiHeHa:
(BHCHBaHHfl nie tylko...,
( h o m h j ik o b h m
e
-
105
dlatego...,
ale i...
bo...),
-o
BBawaeTbCfl
ile...,
otyłe...
a ta k ż e ta k ..., ja k i...) .
11. PARTYKUŁA
-LI, CZY, NO, -ŻE, NIECH, BY, NIE liczył, to być MOŻE ktoś BY się z nim
policzył.
Partykuła
ie s t to n ie o d m ie n n a c z e ś ć m o w y , k tó r a m o d y f ik u je (c z y li z m ie n ia )
11.1. HACTKA
lu b w z m a c n ia z n a c z e n ie in n e g o w y ra z u .
H acT K H
-
ue cjioBa, jnci /i03B0HHK)Tb MOflH(j)iKyBaTH 3HaneHHfl
cjiO B a,
Nazwa partykuła pochodzi od łacińskiego wyrazu particula ('cząsteczka') ze
BHCJTOBJUOBaHHH. HanpuKJiad: że, to, no, oby, nie. Y 3arajibHHX nHTaHH»x
względu na szczątkowy charakter dawnych wyrazów, np. bodaj pochodzi od
BHKopHCTOByeTbCH HacTKa czy (Czy to jest Tomek? - To jest Tomek).
Bóg daj, niech — od dawnego trybu rozkazującego niechaj (to samo co
B ycHOMy MOBjieHHi wacTO BWHBacTbca nacTKa -że (boh3 nHiueTbca
dzisiejsze 'pozwól').
nonepe^HiM cjiobom). nicjia tojiochoi BOHa Mae (j)opMy -ż. 3anMeHHHKH kto, co,
Podział partykuł
kogo, czego, noeaHyioHHCb i3 że MaioTb (fiopMy któż, cóż, kogóż, czegóż.
Partykuły dzielą się na:
3aMicTb HacTKH że MoacHa b>khth nacTKy no a6o 3aiłMeHHHK-HacTKy to.
1) modyfikujące
HanpuKJiad: daj no noża = dąjże noża; w eźże to; czem u to m ilczycie = czem uż
pa30M 3
a) pytające
czy, -li (Znaszli ten kraj?)
m ilczycie; ileż ludzi!; któż to w ie; ależ cię kocham! tegoż dnia.
b) twierdzące
tak, wszak, zaiste, no (gwar., Chcesz jeść? No)
nojibCbKa MOBa Mae 3anepenHy nacTKy nie, aica MO>Ke noe^HyBaracH 3 yciMa
c) przeczące
nie
BWMiHIOBaHHMH HaCTHHaMH MOBH. HojlbCbKiii, HK i iHUIHM CJ10B'flHCbKHM
d) przypuszczające
by, bym, byś, byśmy, byście
e) rozkazujące
niech, niechaj, oby, bodaj (Bodaj cię gęś kopnęła!)
f) osłabiające
chyba, może, bodaj (Stało się to bodaj dwa dni temu) g)
ograniczające
tylko, jedynie, jeno, choć (Dałbyś choć grosik),
MOBaM, npwTaMaHHe noaBiiiHe 3anepeHeHH?r: Czy je ste ś głodny? - Nie, nie
jestem .
choćby, przynajmniej
) nieokreślone
bądź (co bądź), byle (byle jak), lada (lada chwila), -
kolwiek (czyjkolwiek), -ś (czyjś)
2) wzmacniające
-że (przed spółgłoską, np. chodżże), -i (przed
samogłoską, np. ileż), to (czemu to nie pracujesz?), no (słuchaj no!), ci (a to ci
dopiero historia!).
106
107
' f i ' —- i
12.
WYKRZYKNIK
W ykrzyknik jest to nieodmienna cześć mowy, która wyraża uczucia lub wole
Wykrzyknik jest samodzielną częścią mowy. W zdaniu bywa nawet w funkcji
orzeczenia, np. Podeszła do psa, a on chap ją za nogę.
mówiącego bądź też naśladuje naturalne dźwięki. Uwaga: Wykrzyknikiem
nazywa się również znak interpunkcyjny „!" (inaczej: znak wykrzyknienia)
używany po okrzykach, zawołaniach, rozkazach itp.
Podział wykrzykników
Wykrzykniki możemy podzielić na:
1) wyrażające uczucia
a) pożądane (np. radość, zadowolenie): a! cha, cha! chi, chi! ha, ha! hi, hi! hej!
hejże! hola! hura!
b) niepożądane (np. ból, rozpacz, smutek): aaa, ach, aj, au, o, och, ojej, ojejku,
olaboga
c) neutralne (np. zdziwienie): hmm, hę, ej, ooo, uff, o, la, la, o rety
2) wyrażające wolę
a) powitania: cześć! serwus! halo! się ma!
b)
„rozmowy"
ze
zwierzętami
(nawoływanie,
straszenie,
kierowanie
zwierzętami itp.): cip, cip! a sio! wio! wista! prr! won!
3) dźwiękonaśladowcze: bach,
bęc,
bim.bam,
brzdęk,
buch,
bum,
bzzz,
cap, chap, chaps, chlap, chlast, chlust, ćwir, ćwir, frr, gę, gę, gul, gul, hau, hau,
hop, hyc, kap, kap, ko, ko, kukuryku, kwa, kwa,
lu, pff, pi,pi, sss, stuk-
puk, szur,szur, tfit, tik-tak, trrr, tra,ta,ta, trach wit, wit, wrrr
4) apele: Ratunku! Na pomoc! Pomocy! Gwałtu! Stop!
OLABOGA! GWAŁTU! RETY! (TFU, tak było niestety) CHA, CHA! HI, HI!
ACH! OCH! Jadł kapustę, a czuć od niego groch!
Po wykrzykniku jako części mowy stawiamy najczęściej wykrzyknik (znak
wykrzyknienia) lub przecinek. Przy wykrzyknikach oznaczających zdziwienie
całkiem nierzadko spotyka się znak zapytania.
108
109
14. CZYTANIE
S - się wyprostowało,
Zdania
R - prawą nogę złamało,
1. Czarna krowa w kropki bordo gryzła trawę, kręcąc mordą.
W - stanęło do góry dnem
2. Czwartedo czerwca jadę na wczasy do Szczecina.
i udaje, że jest M.
3. Do brzydkiego kaczątka płyną białe łabędzie.
4.
Druhna Hania huśta się w hamaku, a druh Henryk wesoło hasa i hałasuje, aż
echo niesie.
Kochać
Kochać - jak to łatwo powiedzieć
Kochać - to nie pytać o nic
Bo miłość jest niepokojem
nie zna dnia, który da się powtórzyć.
5. Eukaliptus rośnie w Australii.
6. Jerzy nie wierzy, że na wieży jest dużo jeży i nietoperzy.
7. Król Karol kupił królowej Karolinie korale koloru koralowego.
Nagle świat się mieści w Twoich oczach
Już nie wiem czy Ciebie znam
Chwile - kolorowe przeźrocza
więdną, szybko zmienia je czas.
8. Lepszy wróbel w ręku, niż gołąb na sęku.
9. Lubię drożdżowe ciasto.
10. Mamusia kupiła śmietanę, śledzie, śliwki.
Teksty poetyckie
Julian Tuwim
Abecadło
Abecadło z pieca spadło,
0 ziemię się hukło,
/
Rozsypało się po kątach,
Kochać - jak to łatwo powiedzieć
Kochać - tylko to, więcej nic...
W tym słowie jest kolor nieba
Ale także rdzawy pył gorzkich dni.
Jeszcze obok Ciebie moje ramię,
A jednak szukamy się.
Może nie pójdziemy już razem,
Słowa z wolna tracą swój sens.
Kochać - jak to łatwo powiedzieć
Kochać - to nie pytać o nic
Bo miłość jest niewiadomą,
Lecz chcę wiedzieć czy wiary starczy mi.
Strasznie się potłukło:
1 - zgubiło kropeczkę,
H - złamało kładeczkę,
B - zbiło sobie brzuszki,
A - zwichnęło nóżki,
Danuta Wawiłow
O - jak balon pękło,
Nie wiem kto
aż się P przelękło.
Pewnego razu Nie Wiem Kto
T - daszek zgubiło,
raniutko wstał z pościeli,
L - do U wskoczyło,
na głowę włożył Nie Wiem Co,
110
111
na nogi włożył Nie Wiem Co,
«Cicho mi w tej chwili!
do torby włożył Nie Wiem Co -
Marsz literki do czytanki jak was ustawili!»
i tyle go widzieli!
I wcale mu nie było źle,
Ludwik Jerzy Kern
gdy się tak włóczył Nie Wiem Gdzie,
Na kanapie
na słońcu, w deszczu, w cieniu -
Kto to chrapie
obiady jadał albo nie,
na kanapie?
odpocząć siadał albo nie
Kto się w ucho
i wcale tym nie martwił się
Przez sen drapie?
i grywał na grzebieniu...
Kto, gdy zly,
I od tej pory Nie Wiem Jak
To szczerzy kły?
odnaleźć go na świecie...
Kogo czasem
I nie wie ryba ani rak,
Gryzą pchły?
i nie wie zwierzę ani ptak,
Komu głowie
i pewnie wy nie wiecie!
□ gle?
Psoty?
Kto gołębie goni?
Wanda Chotomska
Literki
Koty?
Kto pantoDe
Raz literki w abecadle chciały się zabawić
Gryzie pana?
i kłóciły się zajadle,
Na mleczarkę
jak by się ustawić.
Szczeka z rana?
A krzyczało: - Chcę być pierwsze!
Kto się z dziećmi
ale B nie chciało,
Bawi zgodnie?
C i D zgubiły wiersze,
I złodzieja cap!
E pod stół wleciało.
Za spodnie?
O toczyło się, toczyło, aż w kałamarz wpadło,
Wiecie, kto to?
tak o miejsce się kłóciło całe abecadło.
No, to sza!
Nagle słychać głosik Anki:
Po co budzić
112
113
A gdy się skończy zwężać -
Ze snu psa..
no, to już - koniec węża.
Dzik
Dzik jest dziki, dzik jest zły
M arek Pękala
Dzik ma bardzo ostre kły.
SzSZSZSZSZSZ...
Kto spotyka w lesie dzika
Słyszysz, szeleści szary szelest,
Ten na drzewo szybko zmyka.
szybko po szybach też się ściele,
Skacze jak sprytny chrząszcz po suD cie,
Pociąg
szszsz, szszsz - jeszcze chce syczeć.
Pociąg, pociąg, pociąg pędzi
Szelest nie syczy tylko szeleści
Pędzi w świat wesoło,
szelest w szeleście musi się zmieścić
Wciąż się kręci, kręci, kręci
więc szuka szuka wzdłuż i wszerz
Rącze śpiewne koło.
co by tu trzeba jeszcze zjeść.
Koła ciągle w berka grają
Złączyć się nie mogą
Wiersze miłośne
Gonią, gonią, umykają
PYTANIA
Swoją srebrną drogą.
Za wcześnie, aby pytać serce... Co czujesz?
Za późno, aby pytać rozum - Czy wolno, czy warto?
Paw
Za wcześnie, aby pytać - Jak będzie, co dalej?
Chodził paw po trawie
Za późno, by zapomnieć i po prostu pójść przed siebie.
Zgubił pióro pawie.
Dla M ...
Pewnie pióro wpadło w staw,
Więc nad stawem stanął paw.
((((
Patrzy jak po stawie
Zaproś mnie do swego stołu,
Pływa pióro pawie.
tam, gdzie cztery pory roku
przysiadają w każdym rogu
O wężu
i gdzie gości święty spokój.
Wąż - począwszy od głowy
stale się trochę zwęża...
Zaproś mnie do swojej duszy
114
115
na herbatkę malinową,
Niosąc na złocistym, słonecznym promieniu,
pod opieką dzikiej róży
Niezapominajek modry pocałunek.
zabawimy się rozmową.
Kiedy w błękit wspomnień sen miłości wprzędziesz,
W twym salonie niebo jasne,
To czas przemijaniem nie zdoła jej zatrzeć,
śpiew skowronka, szum strumyka...
Bo ciągle, jak feniks, odradzać się będzie,
Może to są myśli nasze
W niezapominajkach zostając na zawsze.
lub wiosennych serc muzyka?
- Jan Lech Kurek
Zapleciemy ciepłe dłonie
Przebudzona
na obrusie w słoneczniki,
Miłość?
z piernikowych serc zrobimy
Nie wiedziałam co to jest.
małe uczuć wagoniki.
Zazdrość?
Taki chyba zwykły dreszcz.
Nakarmimy głodne usta,
A namiętność pocałunki
pozbieramy serc okruszki
na nic wszystkie te gatunki,
i odejdę, skąd przybyłam
gdy uczucia we mnie nie ma
pisać wiersze do poduszki.
/
wtedy trzeba przebudzenia.
By krew w żyłach się wzburzyła
całe ciało wypełniła.
Niezapominajki
By móc tak gorąco kochać
dostać spazmów nawet szlochać.
Napisz mi miłości najpiękniejsze słowo,
By całować się namiętnie,
Drżące obietnicą, uśmiechnięte majem,
drżeć z rozkoszy umiejętnie.
Wpisz je srebrną rosą w zieleń szmaragdową,
By był orgazm bez wytchnienia,
1 w błękitne płatki niezapominajek.
trzeba tylko nam jednego,
prawdziwego PRZEBUDZENIA.
Darowane szczęście nazwij po imieniu,
Niech w wiosenne niebo marzeniem pofrunie,
117
Pozdrowienia
Kasztany
Miłośne
Spójrz, aleje znów zakwitły kasztanami,
Bielą kwiatów rozświetlając jasną zieleń,
Tak jak wtedy, gdy miłością kołysani,
Z dzisiejszymi pozdrowieniami
Poczuliśmy, co jest w życiu naszym celem.
przesyłam Tobie uśmiech radosny
bo dni są coraz dłuższe...
a to znak, że coraz bliżej do wiosny!
Tyle wiosen już minęło od tej chwili,
Tyle majów kasztanami zakwitało,
A nam każdy dzień czułością w duszy kwili,
Tak mocno cie ściskam na przywitanie,
I miłości naszym sercom wciąż za mało.
tak mocno ściskam na pożegnanie,
tak długo czekam na nasze spotkanie,
wszystko dla Ciebie, Kochanie:*
Spójrz, już wieczór zmierzchem kładzie się na drzewa,
I księżycem znów zaplątał się w kasztany,
By posłuchać, jak miłością słowik śpiewa,
Hej Misiaczku mój pluszowy!
Jak ja, nadal bez pamięci zakochany.
Daj znać czy Ty jesteś zdrowy,
czy Ci humor dopisuje,
- Jan Lech Kurek
i gardełko nie szwankuje?
/
Nie chowajmy się za wiekiem,
Z daleka do Ciebie snuję marzenia,
nie zwalajmy na trudności,
z daleka do Ciebie ślę pozdrowienia.
takim każdy jest człowiekiem,
Gdzie tylko jestem, co tylko robię,
ile w nim miłości.
zawsze o Tobie myślę kochanie.
Czasem marzę sobie w nocy, aby spojrzeć w Twoje oczy. Noc jest długa na
marzenia, więc przesyłam pozdrowienia :)
Pozdrowienia wyszły z mody, więc wyrzucam je do wody. Ja wybieram inny
kierunek i przesyłam pocałunek.
118
119
Idą spać misie. Oczka im się kleją. Choć są bardzo śpiące do Ciebie się
Dziś anioły latają po niebie
śmieją.
i ogłaszają Boże Narodzenie
Wiatr tutejszy mocno dmucha, szepcze sercu coś do ucha, a me serce nie z
A gdy gwiazdka betlejemska zabłyśnie,
kamienia więc przesyłam pozdrowienia.
to życzenia spełni wszystkie.
Życzę w szystkiego co najlepsze,
Choć czasem świeci słonce, choć czasem pada deszcz, pozdrowienia, ale
Zdrowia, szczęścia i miłości,
gorące śle kto? - chyba wiesz.
A to wszystko resztę wynagrodzi.
Wesołych i ciepłych z rodziną spędzonych świąt.
Boże Narodzenie
Życzy ho hoo hooo!!!
Mikołaja bogatego,
Idą Święta,widać gości,
choinki pachnącej
wydłub z karpia wszystkie ości
i gwiazdki błyszczącej.
Powyjadaj z barszczu uszy,
Minimum stresu,
a gdy cię za bardzo suszy,
maksimum miłości
siądź wygodnie z flachą wina
i tyle radości
i obejrzyj dziś Kewina!:]
ile karp ma kości!
Wesołych Św iąt;)
/
Wiele jest pięknych miesięcy,
Wszystkiego najlepszego z okazji Świąt Bożego Narodzenia. Dużo
ale najlepszy jest grudzień,
uśmiechu, siły i wytrwałości w dążeniu do celu, sukcesów w pracy, tylko
ten miesiąc mocno kochają ludzie,
słonecznych dni, przyjaźni, miłości i wielu buziaków, i aby ten Nowy Rok
bo przecież już są prezenty, choinka,
2013
był dla Ciebie najlepszym...
można z górki pozjeżdżać na sankach
lub na podwórku ulepić bałwanka.
Wśród nocnej ciszy posłuchaj głosu łamanego opłatka. To w nim Boże
Dziecię zsyła Tobie radość, życzliwość i wzajemne zrozumienie na Święta i
Ale jedyne i niepowtarzalne są święta Bożego Narodzenia,
Nowy Rok.
kiedy cała rodzina składa sobie piękne życzenia.
Dużo zdrowia i słodyczy dziś ... życzy.
120
121
Ogrzejemy Go ciepłem naszych serc, niech nie drży z zimna w kolebce.
drogę która dzieli nas. Żebyśmy mogli wspólnie się cieszyć ze świątecznych
Jezus mały dobrą nowiną jest dla tych, którzy na niego czekali. Niech więc
chwil!
opłatek dziś - symbol pojednania - zamrożenie uczucia miłości obudzi i
poderwie do góry rąk las, w podzięce za to, że jest Bóg co kocha nas.
Dla przyjaciela
Fantastycznych, mroźnych świąt Bożego Narodzenia, prawdziwej zimy za
Gdzie na ciebie czeka miłość,
oknem i ciepła rodzinnego, niepowtarzalnych wzruszeń i zaskakujących
tam prowadzi serca głos.
prezentów.
Gdzie na ciebie czeka przyjaźń,
niech zaniesie cię tam los.
Serdecznych świąt otulonych śniegiem i ciepłem rodzinnym oraz wiele
szczęścia w Nowym Roku...
Wszystko na świecie takie niestałe,
lecz przyjaźń prawdziwa trwa wieki całe.
Z okazji Świąt Bożego Narodzenia składam Świąteczne życzenia: dużo
Gdy się kogoś polubi szczerze
zdrowia, szczęścia, pomyślności oraz pogodnych dni w nadchodzącym
czy można zapomnieć?
Nowym Roku.
Ja w to nie wierzę!
Jest taki dzień bardzo ciepły choć grudniowy w którym czujesz ciepło nawet
Dziękuję za wszystko,
w śniegu i nie patrzysz co będzie jutro tylko myślisz o nas wszystkich czyli
Za Twój radosny uśmiech,
całej rodzinie i o Jezusku na sianku w Betlejem
Twoją obecność, każdego dnia,
Dziękuję za przyjaźń,
To Święta gromadzą ludzi przy stole znanych i mniej znanych. To opłatek
Płynącą prosto z serca.
jednoczy Boży, pojednanie na Nowy Rok. Wszystkim szczęścia gwiazdka
życzy, na choince bombki śmieją się. Melodia wszystkiego co najlepsze,
Gdy nad Tobą parasol z gwiazd rozbłyśnie,
kolęda śpiewa nam, otuchy ciepła na lepsze dni wciska nam. Wszyscy
i świat uśmiechnie się magicznie,
życzenia składają wokoło i ja pragnę złożyć też. By Bóg szedł z Wami jedną
pamiętaj, że do Ciebie myślą biegnę
drogą a światło Pana oświetlało każdy ciemny kąt. By serce nie płakało gdy
jestem tutaj i będę!
w życiu chwile złe, by pamiętać, że są wokół Ciebie przyjaciele, którzy
ochronią Cię. Podzielę się opłatkiem, który przesyłam przez te życzenia,
Nad pewnym strumykiem i to bardzo blisko
błogosławiąc dalsze dni. Aby przyjęło mnie Twoje serce,a opłatek skrócił
z kamyków układam twe imię
123
n a ... się zaczyna
Tak jest z przyjaźnią.
n a ... się kończy
Choć daleko, to jednak blisko.
a naszej przyjaźni nikt nie rozłączy
Choć nie zawsze mówi, to ją słyszysz.
Choć nie zawsze cię dotyka, to ją czujesz.
Chciałabym bardzo dosięgnąć chmur
i złotych gwiazdek nazbierać sznur.
Moja cicha, droga przyjaciółko
Dałabym Tobie gwiazdki w prezencie
Takich, jak Ty, jest niewiele.
to jest przyjaźni mojej zaklęcie.
Jesteś jak pączek dzikiej róży,
taki nie za mały, nie za duży.
Jesteś jak promyczek słońca o świcie,
-
Zatańczysz
który człowiekowi i zwierzakom rozwesela życie.
-
- Jestem zmęczona...
Świat bez Ciebie byłby bardzo nudny,
-
-Ale z nim tańczyłaś?
a każdy problem bardzo trudny.
- - Bo nie jest moim przyjacielem..
-
Odszedł smutny. Zatrzymała go chwytając za rękę:
Dzień matki
- - Jesteś moim przyjacielem, w stosunku do Ciebie mogę być
-
szczera, dla niego muszę być miła.
Kochana mamo w dniu twojego święta chcę byś była uśmiechnięta.
Dobranoc przyjacielu*
Żeby dobrze Ci się żyło
/
z roku na rok lepiej było.
Kiedy spotkasz kogoś niezwykłego,
Chcę byś minę uśmiechniętą miała
a w sercu poczujesz coś wspaniałego,
i żebyś radosna była cała,
kiedy z niecierpliwością czekasz,
także by były piękne twe dni
aż coś się wydarzy.
tego właśnie życzę Ci.
Nie obawiaj się!
Przyjaźń nie ogień - nie oparzy.
Mamo -Ty mnie życia uczyłaś,
wszystko co miałaś mi poświęciłaś,
Przyjaźń jest jak chleb, nawet czerstwy, zaspakaja głód.
nikt nie ofiaruje mi nigdy więcej,
Przyjaźń jest jak woda, zimna czy gorąca, gasi pragnienie.
dziś Ci więc daje serce w podzięce!
Przyjaźń jest jak sen, bez niego nie przeżyjesz.
Twoja kochana (imię)!
124
125
Jest jedno słowo, słowo jedno,
Nie jestem wielkim malarzem,
przy którym wszystkie inne słowa bledną!
nie jestem wielkim poetą,
Słowo jak słońce jaśniejące,
ale za to jestem synkiem twoim,
0 wszystkie inne słowa gasi!
który szczerze kocha Cię
Słowo z muzyki i uśmiechu,
i dziś za wszystko dziękuje Ci.
z zapachu kwiatów i nut ptasich,
słowo, co nigdy nie zawodzi!
M- oznacza miłość,
Wierne i czułe do ostatka!
A-dobroć anioła,
Jedno, jedyne słowo:
T-troska codzienna,
Matka!
K-krzyż w pocie czoła,
A-które kończy to piękne nazwanie,
Moja mama
to jest święte, boże apostołowanie.
zapracowana, stanowcza, wymagająca
Roześmiana jak promień słońca
Już od lat tę rolę znasz,
Bo swych dzieci trójkę masz,
Moja mama
Kochasz, uczysz no i dbasz,
Szczera, odważna, zaskakująca
Zawsze dobre serce masz.
/
1 będzie taka zawsze, bez końca
Dziś już sama uczę się,
Moja mama
Jak przeżywać każdy dzień,
Delikatna, czuła, uśmiechnięta
y "To" słowo miało sens,
zawsze o wszystkim pamięta
Zawsze brzmiało z głębi serc.
Moja mama
Mama - jak to dumnie brzmi,
piękna, radosna, jasnooka
I nie tylko w takie dni,
Nie za niska, nie za wysoka
Dziś wyszeptać pragnę Ci
Moja mama
Że Cię kocham, uwierz mi.
Przyjazna, ofiarna, cierpliwa
126
127
zawsze uczciwa
Kiedy zasypiasz - matka jak gwiazda nad snem czuwa.
Moja mama
W niebieskich oczach matki szepcze kwitnący strumień
Bez niej świat byłby obcy
Tak opowiadać bajki to tylko mama umie.
A w czarnych oczach matki noc od samego świtu
Moja mama
pokrywa cię skrzydłami ze srebra i błękitu.
Jest przy mnie nawet w nocy
Wielkanocne
Moja mama zawszę mnie rozumie
Zmartwychwstał Jezus Chrystus,
Moja mama
uczniom się ukazał,
Wszystkim wiernym dobrą ścieżkę wskazał.
KOCHAM JĄ NAJM OCNIEJ JAK UMIEM!!!
A jako symbole, swojego odrodzenia,
Jajka i kurczaczki przysyła nam z nieba.
Mamo tylko ty mnie pilnujesz jak nikt,
Oczywiście, jadła zabraknąć nie może,
Ty tylko martwisz się o mnie tak bardzo.
więc usiądziemy przy zapełnionym stole,
W dniu matki daję ci moje serce w podzięce,
Aby odegnać chłód dawnej zimy,
Za wszystko co dla mnie zrobiłaś i że mnie nie zostawiłaś
Do Pana Boga się pomodlimy.
Składam Ci te życzenia: zdrowia, szczęścia i pomyślności!
Ślemy życzenia, tutaj, z Tanowa,
więc wysłuchajcie, oto te słowa:
Jesteś dla mnie drogą, którą widać nocą.
Pełnego stołu, pysznej święconki,
Jesteś dla mnie przewodnikiem, który mnie oprowadzi po lesie.
zdrowia, urody i wszelkiej radości!
Kiedy zasnąć nie mogę ty mnie przytulisz i powiesz "nie bój się".
Pamiętam dni, którymi byłaś ty i ja. Dla ciebie jest bez, co kwitnie pod oknem.
Idą święta wielkiej nocy,
Życzę ci wszystkiego naj, najlepszego.
maluj jajca bez pomocy,
jedno czarne drugie białe
W zielonych oczach matki świeci wiosenna łąka
i miej życie doskonałe,
Słońce na drzewach śpiewa i budzi kwiaty w pąkach
Idź je święcić jak co roku,
W błękitnych oczach matki pogodne niebo fruwa
te w koszyku nie te w kroku,
128
A gdy wszystko już będzie przygotowane,
w iosenne motyle niech tańcem cieszą W asze oczy przez rok cały. Lany
to święta na pewno będą udane.
poniedziałek niech przyniesie deszcz w szelkiego bogactwa dla...
Z okazji zbliżających się Świąt życzę rodzinie, krewnym i znajomym:
Ciepłych, pełnych radosnej nadziei Świąt Zmartwychwstania Pańskiego, a także
zdrowych, pogodnych Świąt Wielkanocnych,
kolorowych spotkań z budzącą się do życia przyrodą. Zdrowia, szczęścia,
pełnych wiary, nadziei i miłości
humoru dobrego, a przy tym wszystkim stołu bogatego. Mokrego dyngusa,
Radosnego, wiosennego nastroju, serdecznych spotkań w gronie rodziny i wśród
smacznego jajka i niech te święta będą jak bajka. Na tę Wielkanoc życzyć Ci
przyjaciół oraz wesołego Alleluja.
wypada ciepła domowego, miłości bliźniego, placka wybornego i spokoju
świętego.
Kolejna Wielkanoc, kolejne żonkile
kolejne życzenia, lecz specjalne, miłe!
Wesołego jajka, kurczaków, baranka, ciasta z rodzynkami, ostrego chrzanu,
Radosnych, pogodnych świąt spędzonych wśród bliskich.
tęczowych mazurków, mokrego dyngusa i ode mnie całusa!
Życzenia Radosnych Świąt Wielkanocnych wypełnionych nadzieją budzącej się
Z okazji zbliżających się świąt Wielkanocnych życzę tobie wszystkiego
do życia wiosny i wiarą w sens życia.
najlepszego. Dużo szczęścia i słodyczy mały kurczak tobie życzy. Aha, i
Pogody w sercu i radości płynącej z faktu Zmartwychwstania Pańskiego oraz
mokrego śmigusa-dyngusa!
smacznego Święconego w gronie najbliższych osób szczerze życzy...
Z okazji świąt Wielkanocnych dużo radości, której moc przesłoni troski
Niech Króliczek przyniesie Ci w prezencie, to czego najbardziej pragniesz. To
codzienności. Miłej atmosfery oraz mokrego dyngusa :)
"coś" nie musi być ani widoczne, ani dotykalne, może nawet nie pachnieć ale
niech będzie czymś bez czego nie można żyć.
WESOŁEGO ALLELUJA
Radosnych świąt Zmartwychwstania Pańskiego oraz Błogosławieństwa Bożego.
Niech Zmartwychwstały Chrystus obudzi w nas to, co uśpione, ożywi to, co
jeszcze martwe i niech światło Jego słowa prowadzi nas przez życie w radości i
pokoju.
Z całego serca zycze Wam Świat pogodnych, spokojnych, wszystkimi barwami
tęczy malowanych kraszanek, niech radosc i szczescie pozostana z Wami, a
131
Aforyzmy
Miłość jest jak kryształ. Rozbijesz - nie złożysz.
Miłość
Nie wymagajmy, aby miłość zawsze wiedziała kiedy dawać, a kiedy brać... jest
Jak wyrazić swe uczucia, przez wiersze czy prezenty?Przez wiersze, tam piękne
przecież ślepa.
słowa są. Dobro i ciepło, miłość i nadzieja. Wszystko czego dusza i serce chce.
Bo człowiek dla wierszy bogiem, a wiersze jak anioły przez boga stworzone.
Arkadiusz Irek
Fałszywa miłość jest jak żmija - kąsi, dusi i zabija.
Miłość nie może niczego zniszczyć, miłość nie może nikogo zranić
Jeśli się zdradza lub oszukuje, to znaczy, że miłości już dawno nie ma.
Cytaty
Tak łatwo kochać kogoś. Tylko być kochanym jest trudniej.
Wiele daje ten, kto dając mało, daje z radosną twarzą.
- Talmud Babiloński
Miłość boli, gdy druga osoba nie widzi tego, że kochasz!
Bądź dobry, ponieważ każdy, kogo spotkasz, toczy jakąś ciężką walkę.
W tym cholernym życiu potrzebna jest miłość, która męczy, dusi i zabija... bez
-
Platon
niej jest wielka pustka.
Bezinteresowna dobroć jest wartością absolutną.
Wszyscy urodzili się zdolni do miłości. Szkoda, że nie każdy tę umiejętność
- Zygmunt Mysłakowski
odnajduje w sobie i w innych.
Najlepszym
Największa miłość... to przebaczyć, gdy ukochany niestety odchodzi, usiłując
oddać innym to, co przyrzekł tobie.
odświeżenia
pamięci
o
dobrym
uczynku, jest
powtórzenie go.
-
Miłość bywa najboleśniejszym szczęściem jakiego można doświadczyć.
sposobem
Francis Bacon
Wszyscy chcą waszego dobra. Nie dajcie go sobie zabrać.
Stanisław Jerzy Lec
Miłość jest jak rwąca rzeka. Gdy czujesz, że się zakochasz, nadchodzi fala
uczuć, która Cię porywa i topi w tym uczuciu w miłości. Kochasz topiąc się w
Gdy jesteśmy szczęśliwi, zawsze jesteśmy dobrzy, ale gdy jesteśmy dobrzy, nie
tej rzece.
zawsze bywamy szczęśliwi.
132
133
Oscar W ilde — Portret Doriana Graya (VI)
Gdańsk
Co się dzieje z człowiekiem, kiedy pęka mu serce?
To nadmorskie miasto zawdzięcza swój dzisiejszy splendor burzliwej
-Nic. Zupełnie nic. Przecież żyję, piję herbatę, biorę prysznic, czytam książki,
tysiącletniej historii, w której przeplatały się wpływy polskie i niemieckie.
czasem nawet się uśmiecham., z tym, że każda z tych czynności nie ma
Niezwykła starówka z imponującą gotycką katedrą, uznawaną za największy
najmniejszego sensu, rozumiesz?
ceglany kościół w Europie, pochodzi z czasów, gdy Gdańsk był jednym z
kluczowych miast Hanzy. W XX wieku rozegrały się tu zdarzenia przełomowe
Miłość zaczyna się rozwijać dopiero wówczas, gdy kochamy tych, którzy nie
w dziejach Polski i Europy -
mogą się nam na nic przydać.
Solidarności i podpisanie porozumień sierpniowych.
-
wybuch II wojny światowej, narodziny
Erich Fromm
Gdańsk, stolica województwa pomorskiego, tworzy wraz z Sopotem i
Miłość po prostu jest. Bez definicji. Kochaj i nie żądaj zbyt wiele. Po prostu
Gdynią aglomerację, zwaną Trójmiastem. Łączna liczba jej mieszkańców sięga
kochaj.
750 tysięcy, sam Gdańsk liczy 456 tys. W odróżnieniu od Gdyni, która służy
-
głównie jako port, oraz Sopotu - znanego kurortu letniego, Gdańsk jest miastem
Paulo Coelho
turystycznym, o pięknej zabytkowej zabudowie, która przyciąga niemal tylu
Miłość czyni mężczyznę ślepym a zaostrza wzrok kobiety.Erich Maria Remarque
gości, co krakowska starówka.
Gdańsk zawsze cieszył się szeroką autonomią, co miało niebagatelny
wpływ na jego prężny rozwój gospodarczy. Złoty Wiek w historii miasta
przypada na okres, gdy Gdańsk należał do Ligi Hanzeatyckiej. Dzięki
eksportowi zboża w XVI i XVII wieku Rzeczpospolita zyskała miano
“spichlerza Europy”, a Gdańsk stał się jednym z jej najbogatszych miast. Dalsze
losy nadbałtyckiej metropolii obfitowały w wiele dramatycznych zdarzeń.
Obecnie Gdańsk to nie tylko istotny ośrodek kulturalny i akademicki, ale
również dynamiczne centrum gospodarcze, rozwijające się w wielu kierunkach.
Obok tradycyjnego przemysłu stoczniowego oraz wyrobu artykułów z
bursztynu, Gdańsk postawił także na przemysł paliwowy, elektroniczny oraz
telekomunikacyjny. Port morski oraz lotnisko międzynarodowe sprawiają, że
Gdańsk to jeden z najważniejszych węzłów komunikacyjnych w kraju.
134
135
Kraków
niezmiennie
góruje
Pałac Kultury,
dar
Stalina dla bratniego
narodu
polskiego.Warszawa to nie tylko prawdziwa metropolia, ale także miasto
Kraków to niewątpliwie jedno z najciekawszych miast Polski i Europy.
Swoją wyjątkowość zawdzięcza wspaniałej architekturze, pochodzącej jeszcze z
czasów, kiedy Kraków był stolicą kraju, a Wawel -
siedzibą królów.
otwarte i przyjazne, które ma wiele do zaoferowania turystom. Warto odwiedzić
Starówkę, przespacerować się Traktem Królewskim, poszukać śladów getta
żydowskiego i odpocząć w zaciszu Łazienek lub Wilanowa.
Zwiedzających przyciąga także unikalna atmosfera Kazimierza, dawnej
dzielnicy żydowskiej oraz arcydzieła polskiej secesji. Jednak Kraków - to nie
Warszawa, od XVI wieku stolica Polski, jest największym i najszybciej
tylko zabytki i muzea, ale przede wszystkim miasto tętniące życiem, z licznymi
rozwijającym się miastem w kraju. Obecnie mieszka tutaj 1,71 min osób, a
pubami, klubami i restauracjami, w którym każdy znajdzie coś dla siebie.
mieszkańców
stale
przybywa,
gdyż
Warszawa
przyciąga
wieloma
możliwościami zdobycia wykształcenia, a także chłonnym rynkiem pracy.
Kraków, z liczbą mieszkańców wynoszącą 755 000 osób, jest drugim co
do wielkości miastem w Polsce. Chociaż w XVI wieku stolicę przeniesiono do
Warszawy,
Kraków
nieprzerwanie
odgrywa
rolę
głównego
centrum
Według niektórych źródeł, każdego dnia przeprowadza się tu około 18 osób.
Rokrocznie, szczególnie w sezonie letnim, Warszawę odwiedzają również
tysiące turystów z całego świata.
kulturalnego kraju. Miasto przetrwało cało II wojnę światową, a powojenne
betonowe blokowiska budowane były na obrzeżach, dzięki czemu Stare Miasto
O obecnym charakterze miasta zadecydowały trzy czynniki: II wojna światowa,
zachowało swój dawny blask.
ponad 40 lat systemu komunistycznego oraz transformacja politycznogospodarcza po ‘89 (napływ kapitału zagranicznego, liczne inwestycje).
Kraków to także ważny ośrodek akademicki. To tutaj powstał pierwszy polski
uniwersytet, do dnia dzisiejszego cieszący się uznaniem zarówno w kraju, jak i
zagranicą. Jest także najczęściej odwiedzanym przez turystów miastem w
Polsce. Do jego największych atrakcji należą oczywiście Wawel i zabytkowe
Stare Miasto, otoczone Plantami - parkiem w kształcie pierścienia. W samym
Dzisiejsza Warszawa pełna jest sprzeczności: obok zabytkowych budowli
zrekonstruowanych po wojnie znajduje się tu wiele szarych betonowych
blokowisk, ale także nowoczesnych biurowców, powstających w ostatnich
latach. Zgiełk ruchliwego centrum kontrastuje z kolei ze spokojem i zielenią
pięknych parków miejskich.
sercu Starego Miasta znajduje się ogromny rynek (największy w Europie) z
XIV-wiecznymi Sukiennicami - symbolem Krakowa.
Lwów, Ukraina
Idea podróży na Ukrainę już dawno kręciła się w mojej głowie, ale
Warszawa
zawsze jakoś brakowało czasu i okazji. Ze wzglądu na zbliżone położenie tego
kraju, wyprawa stała tylko kwestią czasu. Na Wielkanoc znów wypadł długi
Warszawa to miasto pełne kontrastów - w odbudowanej z gruzów po II
weekend, który postanowiłem wykorzystać dla realizacji swojego zamysłu.
wojnie światowej stolicy nowoczesne wieżowce rosną jak grzyby po deszczu
wśród zrekonstruowanych zabytkowych kamienic i pałaców. Nad centrum
Podróżować lepiej w kompanii, więc zaproponowałem swojemu przyjaciółowi
dołączyć się do mnie, na co on chętnie się zgodził. Nocleg we Lwowie
136
137
załatwiliśmy bez kłopotów przez znajomych z Ukrainy. Mieliśmy mieszkać u
muzeum założonym w miejscu dawnego obozu zmuszają do refleksji nad istotą
sympatycznej miejscowej babci, która na dodatek jeszcze okazała się polką.
człowieczeństwa i godnością jednostki ludzkiej.
Do Przemyśla dojechaliśmy pociągiem, po czym przekroczyliśmy granicę
przez przejście na piechotę. Na ukraińskiej stronie od razu przy przejściu zawsze
są autobusy do Lwowa, jeden z których dowiózł nas do miasta za półtory
godziny. Walutę lepiej wymieniać nie na dworcu gdzie przyjeżdżają autobusy,
lecz w małych kantorach przy targowisku, naprzeciwko placu dworcowego.
Łatwiej sprzedać dolary, ale złotówki też można było wymienić w co drugim
Obecnie Oświęcim to ważny ośrodek handlowy i gospodarczy (rozwinięty
przemysł mechaniczny i chemiczny), zamieszkany przez około 45 tysięcy osób.
Tym niemniej, to właśnie ponura przeszłość Oświęcimia i pamięć o tamtejszym
obozu koncentracyjnego sprawia, że jest to jedno z najczęściej odwiedzanych
miejsc w Polsce. Warto tam jednak pojechać nie tylko ze względu na jego
tragiczną historię tego miejsca.
kantorze.
Lwów to dziwna mieszanka kultur i epok. Tu chyba są prawie wszystkie
Mieszkańcy miasta podkreślają, że mieszkają w Oświęcimiu, nie
większe religii tej części świata - prawosławne cerkwie ukraińskie oraz
Auschwitz, mieście, które wprawdzie zostało naznaczone przez historię, ale w
rosyjskie, katolickie kościoły, greko-katolickie cerkwie, ormiański sobór,
którym życie toczy się dalej. Świadczą o tym chociażby działające tutaj liczne
muzułmańska meczet oraz resztki
organizacje kulturalne.
zburzonej
przez nazistów synagogi
żydowskiej. Można wyśledzić historię miasta od wczesnego Księstwa Galickodo
Jedną z najważniejszych i najaktywniejszych jest Centrum Żydowskie,
Rzeczpospolitej Polski, widać też ślady austriackiego panowania oraz wpływ
ośrodek edukacyjno-kulturalny, przy którym działa także muzeum i synagoga.
Związku Radzieckiego i w końcu ostatnie kilkanaście lat historii Ukrainy jako
Centrum nie tylko zajmuje się upamiętnieniem ofiar Holocaustu, ale także
niepodległego państwa.
t
Ciekawy też jest język ukraiński, bardzo podobny do polskiego słownictwem,
umożliwia zwiedzającym poznanie kultury i historii polskich Żydów. Tutejsza
lecz do rosyjskiego pisownią oraz gramatyką. Serdeczne i bardzo przyjazne
pierwszym uruchomionym po wojnie miejscem kultu Żydów. Warto odwiedzić
ludzi, ładne i eleganckie dziewczyny, smaczna kuchnia i fajna atmosfera. Więc
również Centrum Dialogu i Modlitwy.
Wołyńskiego,
zachodniej
części
średniowiekowej
Rusi
Kijowskiej,
warto tam pojechać, zobaczyć to miasto.
Oświęcim
synagoga jako jedyna zdołała przetrwać czasy wojny, aby następnie stać się
Tutejsze Stare Miasto, z kilkoma zabytkowymi kościołami i ruinami
zamku, urzeka spokojem. To idealne miejsce do refleksji po wstrząsającej
wyprawie do obozu. Osobom, które mogą zatrzymać się w Oświęcimiu na
To niewielkie miasto, na świecie bardziej znane pod nazwą Auschwitz,
było świadkiem jednej z największych zbrodni w historii ludzkości. W czasie II
wojny światowej, w znajdującym się tu wówczas niemieckim obozie
koncentracyjnym, znalazło śmierć około 1,5 miliona osób. Odwiedziny w
138
dłużej, polecamy wycieczkę do pobliskiej Pszczyny - jednej z najstarszych osad
na Śląsku, oraz do Wieliczki - zabytkowej kopalni soli. Niedaleko stąd znajduje
się również Kalwaria Zebrzydowska, znana ze względu na znajdujące się tu
sanktuarium pasyjno-maryjne.
Tatry
Tatry, część łańcucha Karpat, to najwyższe góry między Alpami a
WROCŁAW
Położony u
stóp
Sudetów Wrocław to jedno
z najstarszych
i
Kaukazem. Skaliste szczyty z pasmami wiecznego śniegu, ostre granie, rozległe
najpiękniejszych miast w Polsce, z burzliwą ciekawą historią, w której splatały
doliny i malownicze stawy tworzą prawdziwie alpejski, zapierający dech w
się wpływy zarówno niemieckie i austriackie, jak i czeskie. Miasto przyciąga
piersiach krajobraz. Przez Tatry wiedzie wiele szlaków pieszych o łącznej
wielu turystów polskich i zagranicznych swoją unikalną architekturą, a także
długości 250 km. Zróżnicowane stoki sprawiają, że rejon ten jest też ulubionym
licznymi festiwalami i bujnym życiem nocnym. Na szczególną uwagę
miejscem narciarzy. Wszystkim, którzy chcieliby nacieszyć się pięknymi
zwiedzających zasługuje wrocławski Rynek, jeden z największych w Europie.
widokami i poznać oryginalny folklor góralski, polecamy pobyt w Zakopanem.
Warto pospacerować po Starym Mieście, zbudowanym na kilku wyspach
połączonych ponad setką mostów.
Tatry zostały uformowane w tym samym czasie co Alpy - ostre, skaliste
kształty gór świadczą o tym, że są to młode góry. Najwyższym szczytem po
Wrocław to główny ośrodek gospodarczy i kulturalny województwa
polskiej stronie są Rysy, wznoszące się na wysokość 2 499 m n.p.m. Rejon Tatr
dolnośląskiego, usytuowany niedaleko granicy z Niemcami i Czechami. Jest
zamieszkuje wiele dzikich zwierząt, w tym rysie, orły, kozice, świstaki i
czwartym co do wielkości miastem w Polsce, z liczbą ludności wynoszącą 632
niedźwiedzie brunatne. Aby chronić tatrzańską przyrodę, cały obszar gór został
tysięcy.
objęty ochroną jako park narodowy i rezerwat biosfery UNESCO.
Wrocławska Starówka nie ustępuje urodą nawet względem krakowskiej.
Tatry położone są wzdłuż południowej granicy Polski. Całe ich terytorium jest
Do jej najcenniejszych zabytków należą gotycka katedra p.w. św. Jana
podzielone między Polskę a Słowację - większa część znajduje się poza
Chrzciciela, renesansowe kamienice na Rynku, barokowy gmach Uniwersytetu
polskimi granicami. Większość turystów wybierających się w Tatry zatrzymuje
Wrocławskiego oraz wiele przykładów secesji i funkcjonalizmu.
się w Zakopanem, 30-tysięcznym mieście leżącym u stóp gór. Najłatwiej
dotrzeć tu z Krakowa, który znajduje się zaledwie 110 km od Zakopanego.
Przez miasto przepływa Odra i jej liczne dopływy, dzieląc miasto na
Jazda samochodem zajmuje około 2 godzin, podobnie jak podróż autobusem.
kilkanaście wysp, połączonych malowniczo mostami. Malownicze położenie i
Nieco dłużej trwa dojazd pociągiem. Inne duże miasta położone stosunkowo
piękna Starówka od dawna przyciągały tu turystów, a w ostatnich latach stolica
blisko Zakopanego to Katowice (około 200 km) i Częstochowa (około 250 km).
Dolnego Śląska przeżywa prawdziwy boom turystyczny. Mimo, że Wrocław
Przejście graniczne ze Słowacją w Łysej Polanie znajduje się 23 km od
przegrał z Paryżem w konkurencji o organizację targów Expo, intensywna
Zakopanego. Łatwo stamtąd dotrzeć do popularnych słowackich kurortów,
promocja miasta przyniosła rezultaty - w 2005 roku odwiedziło go ponad milion
takich jak Tatrzańska Łomnica czy Stary Smokowiec, a także do Popradu i
turystów z Europy (w
Kieżmarku.
odwiedzanym polskim miastem, w 2005 - już trzecim).
140
2004
roku Wrocław był szóstym
najchętniej
0 wyjątkowości miasta decyduje także jego długa historia. Wrocław znajdował
mają charakterystyczne elementy takie jak przecudowne mozaiki na ścianach
się zarówno pod rządami Czech, Austrii, jak i Niemiec - przez wiele lat nosząc
wewnętrznych i zewnętrznych. Po tym miasteczku można spacerować samemu,
nazwę Breslau - aby ostatecznie powrócić do Polski. Po wojnie miejsce
bądź też z przewodnikiem. Gdy jednak podróżujemy samemu, wtedy warto znać
ludności
Lwowa,
język angielski, bądź niemiecki, gdyż przy każdym z ważniejszych zabytków
sprowadzając ze sobą wiele znakomitych instytucji o długiej tradycji (kadry
znajdziemy tabliczki z informacjami o nich w tychże językach. Można też w
lwowskiego Uniwersytetu Jana Kazimierza zasiliły Uniwersytet Wrocławski,
jednym z wielu sklepików nabyć przewodnik w naszym ojczystym języku.
niemieckiej
zajęli
Polacy,
głównie
przesiedleni
ze
przeniosło się tu także Ossolineum). Dziś Wrocław to istotny ośrodek kulturalny
1 akademicki, a dzięki tysiącom studentów kwitnie tu życie nocne.
Do podróżowania tam nie przyda nam się mapa, gdyż nie sposób się tam
zgubić. Warto mieć ze sobą aparat fotograficzny, dzięki czemu, można
N e se b y r- miasto zatrzym ane w czasie.
zachować pamiątkę. Jeśli jednak nie będziemy go mieli można wybierać z
pośród setek widokówek i obrazków. Można tam także znaleźć dzieła sztuki
Nesebyr(bułg. Heceótp) -
Małe miasteczko, położone w Bułgarii.
ludowej. Po całym dniu można zjeść w jednej z kilkunastu restauracji,
Znajduje się na niewielkim półwyspie, otoczonym wodami Morza Czarnego.
znajdujących się w obrębie tego malowniczego półwyspu. Szczególnie polecam
Odległość od Burgas, trzeciego co do wielkości miasta w Bułgarii to około
te, znajdujące się blisko morza. Wtedy przyjemnie można zasiąść na tarasie i
70km. Wpisane jest na listę światowego dziedzictwa UNESCO. Jest także
cieszyć oczy widokiem.
rezerwatem archeologicznym i architektonicznym. Najstarsze zachowane
Będąc w Bułgarii, nie można nie odwiedzić Nesebyru.
obiekty pochodzą z V wieku.
Jeden z najpiękniejszych zakątków Bułgarii, odwiedzany co roku przez
Zakopane
dziesiątki tysięcy turystów. Jednym z tych turystów, miałem okazje być także i
Zakopane odwiedza w ciągu całego roku około 2,5 miliona turystów.
ja. Już samo dotarcie jest problemem, ponieważ bardzo trudno znaleźć tam
Przyjeżdżają tu zarówno zimą jak i latem. Z tego powodu baza noclegowa w
miejsce parkingowe. Jadąc wąską uliczką w stronę miasta ujrzymy przepiękny
Zakopanem jest bardzo mocno rozbudowana. Mimo tego w szczycie sezonu,
stary, kamienny wiatrak, znajdujący się na bardzo wielu widokówkach. Gdy już
który przypada na okres zimowych ferii i letnich wakacji możemy mieć pewne
przekroczymy „granice” miasta, możemy doznać bardzo przyjemnych widoków.
problemy z wybraniem spełniającego wszystkie nasze potrzeby noclegu. Warto
Wszystkie budynki stojące tam mają w sobie niezwykły urok. Urok
zająć się rezerwacją noclegu trochę wcześniej żeby mieć większe pole wyboru
spowodowany tym iż w mieście czas zatrzymał się co najmniej 300 lat temu.
Dobrym okresem na poszukiwanie noclegu jest miesiąc wcześniej. W
Znajduje się tam bardzo wiele świątyń, przede wszystkim cerkwi (ponad tuzin),
zależności od terminu, jaki nas interesuje oraz miejsca w którym chcemy się
pochodzących z różnych okresów i wybudowanych w przeróżnych stylach.
zatrzymać może to stanowić większy lub mniejszy problem. Jeśli jest to
Niestety większość z nich to obiekty dość mocno zniszczone. Wszystkie jednak
popularny hotel lub pensjonat, czas oczekiwania na wolny pokój może się
142
143
znacznie wydłużyć. Kwatery w Zakopanem najczęściej posiadają sporo wolnych
Sydney - największe miasto w Australii
miejsc jednak różnią się od siebie standardem.
Wielu ludzi mylnie uważa, że Sydney, największe miasto Australii jest
W jednych miejscach można mieć łazienkę w pokoju i dość sporo wyposażenia
jego stolicą. Nie jest to jednak prawda. Stolicą Australii jest Canberra, ale mimo
gastronomicznego w innych dostaniemy pokój ze wspólną łazienką na korytarzu
to największą dumą szczyci się jednak Sydney, stolica stanu Nowa Południowa
i tv bez satelity. To co w hotelach i pensjonatach stanowi już normę w
Walia. W mieście tym swoją główną siedzibę ma arcybiskupstwo Kościoła
prywatnych willach nie jest jeszcze obowiązującym standardem. Wille
rzymskokatolickiego i anglikańskiego.
Zakopane są jednak najczęściej ładnie położone z dala od zgiełku miejskiego i
Wizytówką tego miasta, znaną na całym świecie jest opera, która
czasem ten argument wart jest zastanowienia.
przyciąga rzesze turystów, chcących zobaczyć ją na żywo. Ale nie tylko opera
Kolejnym elementem, ważnym dla niektórych osób, jest możliwość
sprawia, że Sydney jest najchętniej odwiedzanym miastem w Australii. Miasto,
zabrania zwierząt, najczęściej psów. W niektórych miejscach gospodarze
które powstało w 1788 roku, liczy sobie obecnie, około 3,7 min mieszkańców
wyraźnie sobie tego nie życzą. Tu jednak uwidacznia się przewaga pokoi w
według danych demograficznych, zaś w rzeczywistości aglomeracja miejsca
kwaterach prywatnych, jeżeli dysponuje ona przydomowym ogrodem nie
przekracza 4,3 min ludności. Jest najważniejszym miastem tego kontynentu,
powinno być większych problemów z zabraniem naszego czworonoga. Jeszcze
zarówno pod względem handlowym, transportowym, finansowym, jak i
inną sprawą są małe dzieci. Mówimy tu o naprawdę małych dzieciach, czyli
kulturalnym. Aglomeracja Sydney to jednak nie tylko miasto, zasięg jej
niemowlakach i dzieciach do lat trzech. Warto przed rezerwacją noclegu
obejmuje również przyległe obszary wiejskie i wielkością przebija tak wielkie
sprawdzić czy są dogodne ku temu warunki.
aglomeracje jak Tokio, Pekin czy Londyn. Miasto nie posiada jednak
osobowości prawnej (jak i inne duże miasta Australii) i jest aglomeracją, która
Zakopane dysponuje' sporą liczbą miejsc noclegowych, wychodząc z
dworca PKP lub PKS natykamy się na miejscowych górali, którzy oferują nam
zawiera w sobie 38 niezależnych samorządów lokalnych, w których głównym
liderem jest Sydney, na czele z Lordem Burmistrzem, którego władza obejmuje
nocleg w swoich willach. Możesz znaleźć ofertę zarówno blisko centrum miasta,
gdzie znajduje się duża ilość sklepów i restauracji oraz inne atrakcje turystyczne
w Zakopanem. Jeżeli wolisz ciszę i spokój możesz poszukać noclegu w
granice jego samorządu, czyli ścisłe centrum miasta, liczące około 170tysięcy
ludności. Władzami sprawującymi pieczę nad instytucjami o charakterze ogólno
miejskim są władze stanowe Północne Walii.
oddalonych
od
centrum
dzielnicach
Zakopanego.
Przemieszczanie
w
Zakopanem nie stanowi żadnego problemu, wszędzie dostępne są busy
prywatne, które rozwożą turystów do poszczególnych miejsc w Zakopcu.
Podczas organizacji Igrzysk Olimpijskich w 2000 roku rzesze amatorów
sportu i nie tylko miało okazję przekonać się jak wspaniałym miastem jest
Sydney i jak wiele można tu zobaczyć.
Jedną z nieocenionych atrakcji jest fakt, że miasto to jest położone na
wybrzeżu Pacyfiku i przyciąga wielbicieli wspaniałych plaż,których jest ponad
144
145
70 i amatorów sportów wodnych, zwłaszcza surfingu, ze względu na świetne
przez Joma Utzona, jest jednym z najbardziej rozpoznawalnych budynków na
warunki do pływania. W Sydney znajduje się też Port Jackson, zalana przez
świecie.
ocean rzeczna dolina, która weszła bardzo głęboko w piaskowiec, tworząc
największy na całym świecie naturalny port, który liczy sobie 55 kilometrów
Jednakże Sydney to nie tylko opera i Pacyfik. Przyjeżdżając do Sydney
powinniśmy odwiedzić również niezliczone galerie i muzea, w których znajdują
kwadratowych.
się min. pamiątki po zamieszkujących te tereny Aborygenach i mieszkańcach
Ogromna aglomeracja, jaką jest obecnie Sydney, była kiedyś, według
Oceanii. Warto zwiedzić także centrum, które ze względu na swoje nie duże
badań archeologicznych i źródeł historycznych, nie wielką osadą rdzennej
rozmiary można spokojnie obejść na pieszo, oddając się przy tym przyjemności
ludności Australii. Aborygenów, którzy osiedli się tu ponad 20 tysięcy lat temu.
oglądania zabytków. Spacerując uda nam się dotrzeć do The Rocks, starówki
Założycielem świecącego dziś triumfy miasta był Artur Philip. Swoją nazwę
położonej nad zatoką „Sydney Cove”, gdzie zobaczyć będziemy mogli stare
zawdzięcza ministrowi T.T Sydney’owi, który w roku jego założenia sprawował
magazyny. Warto zwrócić też uwagę na fakt, że miasto jest bardzo
władz w mieście.
zróżnicowane architektonicznie. Mimo, iż dumnie rozciągają się nad nim
drapacze chmur, pomiędzy nimi dostrzec można małe budynki w zachowanym
Potężne dziś miasto do swojej świetności dochodziło jednak powoli, a
prawa miejskie otrzymało dopiero w 1852 roku, a w początkowych latach
funkcjonowania było kolonią kamą. Przywożono tu skazanych z Wysp
kolonialnym stylu z pomalowaną ceglaną elewacją. Warto zwiedzić również
akwarium, w którym zachwyca ogromnym bogactwem południowo morskiej
roślinności.
Brytyjskich. Obecnie jest ono jednym największym i najbardziej zaludnionym
miastem Australii, będące kolebką różnych kultur, zwłaszcza emigrantów z Azji
i Europy, którzy to stworzyli niepowtarzalny klimat miasta.
Dla wielbicieli przyrody ogromną atrakcją będzie również zlokalizowany
przy głównym dworcu kolejowym i autobusowym, Circular Quay, przepiękny
ogród botaniczny z tysiącem rodzajów różnorodnej roślinności, jak również nie
Wybierając się do tego miasta powinniśmy przeznaczyć przynajmniej
kilka dni na jego choćby powierzchowne zwiedzenie. W mieście znajduje się
niezliczona
ilość zabytków miejsc, które
koniecznie trzeba zobaczyć.
Najważniejszymi, bez których zwiedzanie Sydney będzie całkowicie niepełne
są: kościół ST. Jamesa oraz mennica, która pochodzi z XIX wieku, a także
wymagająca wręcz obaczenia, opera. Wielka i dumna wizytówka miasta z
miejscami dla 7 tysięcy osób przyjmująca na swojej scenie najważniejsze
gwiazdy muzyki na świecie,(na deskach opery wystąpiły takie osobowości jak:
wielkie zoo, w którym podziwiać można sztandarowe zwierzęta tego
kontynentu, a mianowicie kangury i niedźwiedzie koala. Aby zobaczyć miasto z
góry i zachwycić się jego wspaniałą panoramą, warto wdrapać się na najwyższy
punkt widokowy Sydney, a mianowicie na najwyższy budynek o nazwie Sydney
Tower. Kiedy zmęczymy się już jednak zwiedzaniem i postanowimy oddać się
przyjemności zabawy, miasto będzie stało przed nami otworem. Specjalnie dla
turystów powstało centrum rozrywkowe Darling Harbour, w którym mieszczą
się restauracje, puby, kawiarnie, kina i inne miejsca, w których na pewno nie
Barbara Streisand, Celine Dion czy Luciano Pavarotti). Opera, zaprojektowana
można się nudzić. Jeśli więc nie przeraża nas cena wyjazdu do Sydney, która
jest dość wysoka, warto wybrać to miasto jako miejsce wypoczynku.
146
147
Podróże kształcą
odwiedzenia tego kraju, twierdząc że co może nas nauczyć ta podróż??? Więcej
Znane jest chyba wszystkim powiedzenie „podróże kształcą”. Lecz często
dobrze nie wiemy, co to znaczy. Powiedzenie to mówi nam, że zwiedzając
możemy się wiele dowiedzieć, nauczyć, czyli może to nam przynosić korzyści, z
których będziemy korzystać. Ale to może być mylne, jak niektórzy twierdzą.
Sądzą, że podróż to żadna korzyść. Wiele męczącego chodzenia, bez żadnych
korzyści, przewodnik nie ciekawie opowiada i co tu takiego kształcącego???
Każdy twierdzi inaczej. Zastanawiam się nad tymi obydwoma tezami i
rozważam je. Najpierw tą pierwszą... Czynników potwierdzających powyższe
powiedzenie jest dużo. Podróż wzbogaca naszą wiedzę. Dodaje nam nowych
doświadczeń. Mamy okazję poznać inne kultury, obyczaje i innych ludzi.
Możemy zasmakować innych potraw, niż w naszym regionie.
A przede wszystkim, mamy możliwość zwiedzenia ciekawych miejsc,
niespotykanych gdzie indziej. Cudownych zamków, pałaców i klasztorów.
Każdy budynek jest przecież unikalny, jedyny w swym rodzaju. Każdy skrywa
swoją
tajemnicę.
Mamy
możliwość
ujrzenia
malowniczych
widoków.
Mieszkając w górach, a jadąc nad morze możemy zobaczyć inną formę
/
krajobrazu. Wielkim plusem jest dobry przewodnik. Jeżeli przewodnik
opowiada zachęcająco, wtedy mamy chęć zwiedzania i poznawania nie znanych
nam miejsc. Wyjeżdżając zagranicę możemy „podszlifować” język. A teraz
rozmyślam o tej drugiej tezie, „podróże nie kształcą”. Tych czynników jest o
wiele
mniej
niż
potwierdzających
zgodność
z
treścią
powiedzenia.
Przedstawiam je... Przewodnik opowiada nie ciekawie. Sam dobrze nie wie
gdzie, co się znajduje, nie potrafi niczego dokładnie opisać. A gdy my mu
zadajemy pytanie staje w rumieńcach, nie znając odpowiedzi.
A gdy wyjedziemy zagranicę, twierdzimy, że to tylko zwiedzanie a potem
powrót do kraju. Plotki, np. o Szkotach, że są skąpi zniechęcają nas do
148
przykładów nie podaję. Warto zastanowić się nad tymi. Ja przychylam się do
tego, że „podróże kształcą”. Osobiście jeżdżąc na wycieczki nauczyłam się
wiele. Teraz moją wiedzę mogę wykorzystywać. Warto jeździć na wycieczki,
podróżować, mam nadzieję, że większość tak myśli, Ci którzy są przeciwni,
może kiedyś się przekonają do „kształcących podróży” odbywając właśnie taką
podróż.
15. Słowniczek
TeM3THHHHH CnHCOK HaHHeo6xlaHiuiHX nOJlbCbKHX iMeHHHKiB
[MeHHHKH-2
IMeHHHKH 1
nDHDOiia
JlH i TH3KHH
npupoda
3CMJIH
Poniedziałek
n o H e d in o K
przyroda, natura
Wtorek
eiemopoK
ziemia
cepeda
słońce
COHlfe
nem eep
księżyc
M iC fłlfb
gwiazda
3ipKa
planeta
nnanem a
Środa
Czwartek
Piątek
Sobota
Niedziela
n Hmnui^i
cyóoma
Hediw
klimat
noeoda
KJiiMam
mróz
M opo3
upal
cneK a
śnieg
c i iiz
o te o e m e u b / j i u c m o n a d /z p y d e n b
deść
IloDH DOKV
ulewa
dotli
3Jiuea
3U M a / ji im o
wiatr
e im e p
lód
Jied
chmura
XM apa
mgła
myMOH
nawałnica
zpo3a
grzmot
z p iM
pogoda
Mienili
/ Jitomuu /
styczeń / luty / marzec
c i te H b
kwiecień / maj / czerwiec
K eim e H b / m p a n e ttb / n e p e e u b
lipiec / sierpień / wrzesień
jiu n e H b
październik / listopad / grudzień
zima / lato
jesień / wiosna
zimą, w zimie / latem, w lecie
jesienią, na jesieni / wiosną,
wiośnie
6epe3eH b
/ cepneH b / eepeceH b
/ eecH a
63UMKy/ sjiimKy
na e o c e H u / Haeecni
o c in b
150
nac
sekunda / minuta, chwila
ceK ynda /
burza
6ypn
Godziena
zoduna
błyskawica
d jiu c K a e K a
Niedziela
m w ic d e H b
tęcza
eecenK a
miesiąc / rok
MiCHIĄb / p iK
x « w iu h o
Wiek
c m o ji im m n
góra
zopa
dzień / noc
d e H b / H in
rzeka
p iH K a
rano / wieczór
p a n o K / e e n ip
jezioro
03ep0
bagno
ó o .n o m o
M ope
Rodzina
mężczyzna / kobieta, niewiasta
C i m 'h
morze
ocean
M y o tm u H a / otciHKa
dno / powierzchnia
d n o / noeepxH H
mąż / żona
H o n o eiK / d p y m c u H a
brzeg
6epez
brat / siostra
6pam / cecm pa
wyspa
o e m p ie
Rodzice
O am bKU
krewny (-a)
p o d u H (-K a)
las
j i ic
dziecko / dzieci
d u m m a / d im u
pole
n o .ie
dolina
d o jiu H a
O
m ’h
O K ean
chłopiec, chłopak, chłopczyk / x . t o m u K / d ie n u H K a
dziewczynka
chłopiec,
chłopak
/
panna, m o j i . .ito d u H a /d ie u u H a
dziewczyna
óam bK O /M a m u
ojciec / matka
ogród
cad
łąka
.n yz
syn / córka
CUH / ÓOHKa
wzgórze
H a zo p ó
pies
C oóaK a
dziadek / babcia
d i d y c b / 6 a 6 y c >i
wnuk / wnuczka
e n y K / en yU K a
siostrzeniec, bratanek /
m eM iH H H U K (-ip i)
T B aD H H H
151
i DOCJIHHH
-nica, -nica)
kot, kocur / kotka, kocia
Kim / Kiuma
kuzyn / kuzynka
Kyseit / K}’3una
Świnia, prosię
CeuHH
dndbKO / miniKa
krowa
Kopoea
stryj, wuj / ciotka
byk, buhaj
B uk
odpyotceHuu /odpyoKena
koń
KiHb
odpyjtcyeamucb
osioł
Ocen
owca
Bietpi
koza / kozioł
K030/ K03ejl
żonaty / zamężna
pobrać się
S
MaeTHHH Tijia
wielbłąd
Bepójiiod
ciało ludzkie
jnodcbKe mino
lew
Jlee
Człowiek
jiioduHa
tygrys
Tu?p
Narząd
opzan
Ręka
pyKa
słoń
niedźwiedź
Cjioh
BedMidb
Noga
noża
wilk
Bobk
Głowa
zojioea
Jlucuipi
Twarz
Brzuch
OÓJIUHHH
lis
zając / królik
otcueim
małpa
Maena
Plecy
Bok
cnuH a
mysz / szczur
Mbima / ląyp
6iK
wieloryb
Kum
Ramię
szyja, kark
nieue
u im
ptak
Ilmax
zopjio
kogut / kura
nieeub / KypKa
Gardło
Kolano
KOJliHO
gęs / kaczka
aycKa / Kawa
Łokieć
jiiKomb
orzeł
Open
ÓOJIOHH
sokół
CoKiji
rony6
Dłoń
3Umfb / KpOJlUK
152
najieifb
nizomb
gołąb
Paznokieć
wrona
Bopona
Włosy
eojioccH
wróbel
ropoóeifb
Wąsy
Broda
eyca
6opoda
jaskówka
JJacmieKa
papuga
flanyza
Czoło
nyjio
ładędź
JJeóidb
Oko
OKO
indyk
Ihóuk
Nos
Hic
słowik
Cojioeeu
Usta
pom
sowa
Coea
Ucho
eyxo
mewa
WauKa
ząb (pl zęby)
Warga
3y6
<yóa
ryba
Pu6a
Policzek
ląoKa
rekin
aKyjia
Język
H3UK
Brew
ópoeu
żmija
3juiH
Rzęsy
eii
krokodył
KpoKodun
Szkielet
CKeJiem
Kość
KicmKa
Kręgosłup
xpe6em
Palec
żółw
Hepenaxa
żaba
?Ka6a
pająk
riaeyK
KoMap
Czaszka
tepen
komar
(górna / dolna) szczęka
(eepx./HU3ic.) mejiena
mucha
Myxa
Łopatka
.wnamKa
pszczoła
Bdjtcona
Żebro
peópo
mrówka
Mypaxa
Szkóra
uiKipa
pasikonik
Kohuk
153
M 3U
żuk
>KyK
Wiązadło
36 H3KU
motyl
dżdżownica
MemeJiuK
Krew
Kpoe
Wątroba
nenhtKa
Mięśnie
Hep/i
roślina
PocJiuHae
Serce
cepife
drzewo
JJepeeo
Mózg
M030K
gąszcz
Płuco
nezen%
trawa
Kym
Tpaea
Jelita
KUmeHHUK
brzoza
Eepe3a
Nerka
Żołądek
HupKa
topola
Toman
UUiyHOK
dąb
Nerw
nepu
lipa
Oy6
Jluna
sosna / świerk
cocna / Mima
fldnymi
Zwierzę
meapuHa
jabłoń
Ogon
xeicm
grusza
rpyuia
Skrzydło
KpUJIO
Pióro
nepo
liść
JIucmoK
Sierść
uiepcmb
kora
Kopa
pień
Cmoeóyp
xan’ii
gałązka
riiiKa
xapni
korzeń
KopiHb
KeimKa
Śniadanie
'i3ica
CHidaHOK
kwiat
frukt
Fluid
Obiad
o6id
Kolacja
eenepn
pokarm, jadło, żywność
Jedzenie
TnaHcnoDT
154
napój
samochód
Maiuuna
n a n iu
autobus
Aemoóyc
BaiimajK-idKa
herbata
nau
ciężarówka
kawa
Kaea
taksówka
TaKci
sok
ciK
rower
Bejiocuned
mleko
MOJIOKO
motocykl
MOmOlfUKJl
pociąg
Ilond
Mempo
zupa
c yn
metro
jajecznica
MCW HM
wagon
Baeon
makaron nitki
eep.uiuie.ib
kolej
3ani3Ha dopoea
jarzyny, warzywa
o eo ni
PenoeuHa
owoce
(p pyK m u
jagody
hzoóu
substancja
mięso
M HCO
materia
Mamepicui
kiełbasa
Koeóaca
energia
EnepeiH
parówka
co cu cK a
elektryczność
EjieKmpuKa
HUtfe (n iiip i)
woda
Boda
chleb
x jii 6
powietrze
noeimpn
masło
M acno
ogień
Bozoub
olej, oliwa
OJliH
drewno
ffepeeo
jajko (jaja)
\ia renia.iH . d c m o b h h h
ser
cup
metal
Kiemcrn
twaróg
m eo po z
kamień
KaMlHb
śmietana
CM emaHa
szkło
C k io
sól
tillb
grunt
zpyiim. 3e.u;iH
cukier
UyKopp
papier
flanip
155
herbatniki
nenueo
tort
pieróg, ciasto
m opm
n up iz
mieszkanie
m icm eu K O
naród
napoć
ciastko
kanapka
6ym e p 6p o d
ludzie
Jltodu
M opoueo
ludność
HaceneHM
lody
Kawa
Kpama
kasza
kraj
puc
M icm o
ryż
miasto
maliny
truskawki
M anuH a
wieś
obwód, obszar
pauoH, oSnacmb
rejon, dzilnica
PauoH
JK htjio
n o .n yu u ip i
7Kum.no
Ceno
ziemniaki, kartofle
KapmoruiH
ulica
Byjiuiin
pomidor
n o M id o p
piętro
rio eep x
kapusta
Kartycma
parter
/ " noeepx
ozipoK
pierwsze piętro
2 " noeepx
ogórek
burak
marchew
6ypHK
podwórze
JJeip
MopKea
winda
Jlitpm
if u ó y m
schody
C xodu
nacHUK
adres
A d p eca
JJiM
jabłko
HÓ.nyKO
dom
gmach, budynek
zp yu ia
mieszkanie
Keapmupa
gruszka
euiunM
śliwka
cnuea
pokój
przedpokój
KiMHama
wiśnia
aópuKoca
pokój gościnny, salon
BimaiibHH
morela
cebula
czosnek
EyduHOK
nepednoKiu
156
pomarańcza
anejibcuH
sypialnia
CnaiibHH
winogrona
euHoepad
kuchnia
KyxHH
banan
óanaH
wanna
B uiihu
cytryna
brzoskwinia
JIUMOH
nepcUK
korzytarz
Koppudop
arbuz
Kaeyn
kąt
Kym
melon
ÓUHH
balkon
EanKOH
dach
ffa x
Jl3epKajio
okno
BiKHO
lustro
szyba okienna
C kkjio
firanka
0ipaHKa
drzwi
R eepi
gazeta, dziennik
ra3ema
ściana
C m iiia
czasopismo
TKypnan
podłoga
m dnoza
list
Jlucm
sufit
Cme.iHK
prysznic, natrysk
M yui
widelec
BudejiKa
toaleta
Tyaiiem
łyżka (łyżeczka)
jiojKKa (nauHa jiojtcm)
książga
K um a
nóż
Hiotc
długopis
PyHKa
talerz
TapijiKa
ołówek
Ojiieeifb
filiżanka
MauAKa
telewizor
TeJieei3op
szklanka
CKJlilHKa
lodówka
X0Jl0ÓWlbHUK
czajnik, imbryk
WatiHUK
zegarek
rOÓUHHUK
butelka
n.muiKa
lampa
J la u n a
słój, słoik; bańka
Eam<a
szafa
LUatpa
puszka
KOHcepeHa 6ai<xa
szuflada
LUyxjiHda
157
obraz
Kapmma
stół
Cmiji
krzesło
Cmijiet4b
fotel
Kpicno
łożko
JJijICKO
kanapa
JJwsan
T e M a T H H H H H C nH C O K H a H H e o 6 x ia H ilI J H X nO JH >C bK H X n p H K M e T H H K iB
s
IIp H K M e T H H K
Ta
H H C JliB H H K iB
H h c jh b h h k h
KinbKicHi
nopndKoei
1
jeden
2
dwa
najlepszy
HauKpaiąuu
najgorszy
Hauzipiuuu
największy
Hauóuibiuuu
najmniejszy
Haimemuuu
Haueuiifuu
HaUHlUKHUU
3
trzy
4
cztery
5
pięć
6
sześć
7
siedem
długi / krótki
eenuKuu / MOJieHbKuii
doezuu / KopomKUU
8
osiem
wysoki / niski
8UCOKUU / HU3bKUU
9
dziewięć
daleki / bliski
daneKuu / 6nu3bKuu
10
dziesięć
Pierwszy
Drugi
Trzeci
Czwarty
Piąty
Szósty
Siódmy
Osmy
Dziewiąty
Dziesiąty
nowy / stary
Hoeuu / cmapuu
szybki / powolny
lueudKuu /noeiJibHUU
zapuHuu / xojioóhuu
11
jedenaście
Jedenasty
12
dwanaście
Dwunasty
wyższy
najniższy
duży, wielki / mały
gorący / zimny
158
ciepły / chłodny
meruiuu /npoxo.iodHuu
13
trzynaście
Trzynasty
szeroki / wąski
m upoK uu / eyb3Kuu
14
czternaście
Czternasty
silny / słaby
CWlbHUU / CJiaÓKUU
15
piętnaście
Piętnasty
twardy, mocny / miękki
meepduu / m
16
szesnaście
Szesnasty
hkuu
głęboki / płytki
zjiuóokuu / muikuu
17
siedemnaście
Siedemnasty
lekki / ciężki
jiezKuu / eaoiCKUU
18
osiemnaście
Osiemnasty
prosty / krzywy
npHAiuu / Kpueuit
19
dziewiętnaście
Dziewiętnasty
bogaty / biedny
ńaeamuu / óidituu
20
dwadzieścia
Dwudziesty
piękny, ładny
dobry / zły
Kpacueuu
21
dwadzieścia jeden
dwudziesty pierwszy
xopoiuuu / noeaiiuu
22
dwadzieścia dwa
dwudziesty drugi
dobry / zły, złośliwy
ÓOÓpUU / 3JIUU
pełny / pusty
noeHuu / nycmuu
30
trzydzieści
Trzydziesty
drogi /ta n i
dopozuu / deiueeuu
40
czterdzieści
Czterdziesty
zdrawy / chory
3 d o p o e u u / xeo p u u
50
pięćdziesiąt
Pięćdziesiąty
głośny / cichy
eojiocHuu / muxuu
60
sześćdziesiąt
Sześćdziesiąty
ostry / tępy
70
siedemdziesiąt
Siedemdziesiąty
czysty / brudny
zocmpuu / mynuu
huc mliii / fjpydnuu
80
osiemdziesiąt
Osiemdziesiąty
suchy / mokry
cyxuu / MOKpUU
90
dziewięćdziesiąt
D z ie w ię ć d z ie s ią ty
radosny / smutny
p a d ic H u u
szczęsliwy
tąac.iueuu
100
sto
Setny
gruby / cienki
moecmuu / mowaiu
200
dwieście
Dwóchsetny
szczupły
xyduu
300
trzysta
Trzechsetny
mądry / głupi
po3yM H uń / d y p n u u
400
czterysta
Czterechsetny
żywy / martwy
oicuGuu / Mepmeuu
500
pięćset
Pięćsetny
słodki / kwaśny
COJIOÓKUU / KUCJIUU
600
sześćset
Sześćsetny
/
cy M H u ii
159
4>pa3H
Taić!
Hi!
JJoÓpHH aeHb!
J(o 6 p n ii Benip!
IlpHBiT!
A o noóaneHHji!
FIo6aHHMOcb!
JlaK B ac 3B3TH? / » k B auie
npi3BHtue?
MeHe 3B3TH...
CKijlbKH BaM pOKiB?
MeHi ... poKiB.
L(e naH, naH i...
(A y * e ) flaKyio!
Byflb jiacKa!
Bn6aMTe!
H in o ro (d p a u iH o ro )!
LLlKo^a.
>Ik cnpaBH?
flHKyio, ;to6pe. A y B ac?
Po3yMito.
H e po3yMito.
B h MeHe po3yMitTe?
B h p03M0BJI«fTe nOJlbCbKOlO... ?
TpoxH
(aocHTb
a o 6 p e)
P03M0BJ1HK) nOJlbCbKOK)...
CKijlbKH ue KoujTye?
fi xoriB (xoTijia) 6 ...
pana .flyace npncMHO no3tiaiioMHTHCb!
Tak!
N ie!
D zień dobry!
D obry w ieczór!
C ześć!
D o w idzenia!
N a razie! D o w idzenia!
Ja k m a pan(i) n a im ię. (Jak się
n azyw asz?)
M am na im ię ... (N azy w am s ię ...)
Ile pan(i) m a lat?
M am ... lat.
T o jest p a n (i)...
(B ardzo) dziękuję!
Proszę!
P rzepraszam ! P roszę m i w ybaczyć!
N ic nie szkodzi!
Szkoda!
Jak się m asz?
D ziękuję, dobrze. (S w iętn ie.) A ty?
R ozum iem .
N ie rozum iem .
C zy pan(i) m i rozu m ie?
C zy pan(i) m ów i p o polsku?
M ów ię tro ch ę (dość d o b rze) po polsku.
Ile to kosztuje?
C h ciałem by / -ła m b y ...
B ardzo m i p rzy jem n ie p o zn ać
(panią)!
Skąd pan(i) p rzy jech ał(a)?
Jestem z ...
G dzie się znajduje sklep?
S klep znajduje się n a lewo.
3Bi^KH B h npHixanH?
51 JKHBy B...
3 ....
P,e 3HaxoAHTbca Mara3HH?
Mara3HH 3HaxoAHTbcn 3jiiBa.
161
Bibliografia
1. Antologia współczesnych
polskich opowiadań. Autor: Praca
zbiorowa. Seria: Kwadrat. Wydawnictwo: Forma. Data wydania:
10/2008.298 s.
2. Mickiewicz Adam. Wiersze. Dzieła. Tom II. wydawnictwo:
Czytelnik, rok wydania: 1999. 620 s.
3. 180000 kilometrów przygody. Autor: Tony Halik, wydawnictwo:
Bernardinum,: 2006.:306 s.
4. Biały delfin. Nowy wybór wierszy: wydawnictwo: Nowy Świat:,
2009, 272s.
5. Brzechwa Jan. Poezje. Wydawniczwo: Czytelnik, 2005, 125 s.
6. SłowackiJuliusz.
Słowackiego.
Biblioteczka
Polańczyk
Opracowań
Danuta
Biblios, 2006 r. 148 s.
7. http://www.klamerka.pl.
8. http://www.alterbox.net.
he
nHyc
794077
162
Poezje
Juliusza
(oprać.). Wydawnictwo: