otwórz

Kinezyterapia. Terapia psychomotoryczna.
Iwona Pastuszak
„Ruch jest w stanie zastąpić prawie każdy lek,
ale wszystkie leki razem wzięte nie zastąpią ruchu.”
Wojciech Oczko (lekarz 1537 - 1599)
Terapia ruchem jest środkiem leczniczym. Stąd dawniej posługiwano się terminem gimnastyka lecznicza. Ruch
jest najdoskonalszym środkiem podtrzymującym korzystny stan organizmu. W ruchu dostrzega się walory profilaktyczne,
dlatego możemy spotkać się z takimi określeniami jak terapia sportem, ergoterapia, kinezyterapia. Kinezyterapia
rozumiana jest jako „celowe i metodyczne dawkowanie wzorów ruchowych, ważnych z punktu widzenia regulacji
stosunków człowieka z otoczeniem oraz zachowania wewnętrznej homeostazy.”1 Dzięki kinezyterapii poprawia się
sprawność systemu ruchowego, nerwowego, krążenia, oddychania, a nawet przemiany materii. Dlatego kinezyterapia jest
nie tylko instrumentem usprawniającym i kompensującym, lecz także instrumentem kreowania aktywności w wymiarze
ruchowym. Powinna być przede wszystkim nauką ruchu.
Psychomotoryka to leczenie trudności ruchowych, problemów emocjonalnych i społecznych. Bazuje na
wielokrotnym powtarzaniu zadań, uczeniu się i zapamiętywaniu pożądanej aktywności. Celem i efektem zajęć jest
aktywacja sieci neuronalnych odpowiadających za mózgowe procesy integracji. Terapia ta obejmuje dzieci w wieku 3-7
lat z zaburzeniami funkcjonowania, których podłożem jest minimalna dysfunkcja mózgu spowodowana nieprawidłowością
w dojrzewaniu mózgowych struktur integracyjnych. Mogą to być dzieci, u których obserwuje się:
trudności w wykonywaniu czynności ruchowych, np.: niezręczność, duża męczliwość, trudności z koncentracją
uwagi lub jej brak, problemy z utrzymaniem równowagi,
zaburzenia związane ze schematem własnego ciała, brak znajomości schematu własnego ciała;
trudności w uczeniu się, których efektem są problemy w szkole (mylenie kolorów, nieumiejętność określenia
kształtów, niechęć do kolorowania, rysowania)
zaburzenia zachowania o charakterze nadpobudliwości psychoruchowej lub zbytniej pasywności (dzieci
agresywne, lękliwe, płaczliwe)
nieokreślona lateralizacja
zaburzenia mowy, opóźnienia w mowie potocznej, problemy z porozumiewaniem się.
Terapia psychomotoryczna trwa od 3 do 6 miesięcy, 2 razy w tygodniu po 1,5 godz. Z dziećmi pracuje dwóch
terapeutów, fizjoterapeuta oraz psycholog lub logopeda. Grupa składa się z 3 do 5 dzieci w wieku od 5 do 8 lat- grupa
starsza, oraz grupa młodsza to dzieci od 3 do 5 lat. Grupy mają charakter otwarty tzn, że jeśli w grupie jedno dziecko
szybciej robi postępy i terapii nie potrzebuje inne dziecko może wejść do grupy zastępując to wyleczone. Na zajęcia
dzieci kierowane są przez lekarza pierwszego kontaktu lub neurologa, a ich przypadek konsultowany jest z rehabilitantem
i psychologiem dziecięcym.
Zajęcia odbywają się w sali specjalistycznej, dostosowanej do prowadzenia ćwiczeń gimnastycznych.
Prowadzone są zawsze o tej samej porze, bez obecności rodziców. Wszystkie czynności terapeutyczne związane są z
mową ponieważ mowa stymuluje i reguluje zachowania ruchowe. Dlatego każda czynność jest nazywana. Wszystkie
ćwiczenia łączą doznania ruchowe, czuciowe, słuchowe, wzrokowe i emocjonalne. Stopień trudności ćwiczeń
dostosowany jest do wieku, dojrzałości rozwojowej i możliwości indywidualnych dziecka. Po zakończeniu zalecanej terapii
obowiązuje kontrola lekarska.
Grupa zawsze ma stały plan zajęć:
•
1.
1
przywitanie
R. Ossowski „Teoretyczne i praktyczne podstawy rehabilitacji”, Bydgoszcz 1999r, s. 137
1
•
przebieranie się i składanie ubranek
•
toaleta
•
masaż
•
ćwiczenia wstępne
•
ćwiczenia dużej motoryki
•
ćwiczenia schematu ciała
•
aplikacje: ćwiczenia orientacji w przestrzeni i w czasie, ćwiczenia małej motoryki i zajęcia pedagogiczne
•
ubieranie się
•
pożegnanie.
Przywitanie - prosta z pozoru czynność, z neurologicznego punktu widzenia, integruje wiele struktur korowych i
podkorowych w OUN (odpowiedzialnych za mowę, ruch, koncentrację uwagi, wzrok, emocje). Oczekuje się od dziecka
przyjęcia postawy wyprostowanej, podania prawej ręki, spojrzenia w oczy i powiedzenia "dzień dobry".
Przebieranie się i składanie ubrania - dziecko ćwiczy praksję, schemat ciała, organizację czynności w czasie,
samodzielność i samoobsługę.
Toaleta - uczy regulacji i dostosowywania rytmu potrzeb fizjologicznych do rytmu innych zadań i pracy.
Ćwiczenia indukcyjne to pierwszy etap ćwiczeń ruchowych, w tym samym czasie cała grupa wykonuje te same
ćwiczenia. Ćwiczenia indukcyjne odbywają się w zróżnicowanym tempie i rytmie, każde jest poprzedzone słowną
zapowiedzią i sprzężone ze śpiewem i mową. W ten sposób dzieci przygotowują całe ciało do ćwiczeń dużej motoryki.
witanie się palcami stóp
ćwiczenia polegające na kręceniu stopami
ćwiczenie „jedzie pociąg”
ćwiczenie „owady”
ćwiczenie” pif-paf”
ćwiczenie „mosty”
Ćwiczenia schematu ciała są tylko wówczas skuteczne, jeżeli są nabywane przy udziale własnego ciała. Ćwiczenia te
dotyczą organizacji w przestrzeni i czasie, zawsze są sprzężone z równoczesną stymulacją czuciową, ruchową,
wzrokową i werbalną. obejmują:
masaż wykonywany przez drugą osobę lub automasaż
czynności samoobsługi
oglądanie części ciała i nazywanie na sobie i na innym dziecku
ćwiczenie czucia powierzchownego i głębokiego.
Ćwiczenia dużej motoryki to stała sekwencja 10 ćwiczeń pokazanych dzieciom na rysunkach. Dzieci mają za
zadanie wyliczyć na palcach reki wszystkie ćwiczenia, poczynając od paluszków ręki prawej. Na początku dziecko
uczone jest samodzielnego powtórzenia ćwiczeń. Kiedy dziecko nauczy się wszystkich ćwiczeń, można później
wprowadzić modyfikację w sposobie wykonywania ćwiczeń, np.: można zmienić kolejność ćwiczeń, zmienić skład grupy,
aby dzieci zaawansowanymi umiejętnościami mogły pomagać dzieciom słabszym. Można zmieniać układy przestrzenne
– do przodu, do tyłu, w bok; zmieniać układy czasowe – wolno, szybko. Często ćwiczeniom towarzyszy śpiew.
10 ćwiczeń dużej motoryki:
1. KACZKA - Marsz w przysiadzie, ramiona wyciągnięte w przód, dłonie splecione.
2. PINOKIO - Marsz na kolanach, ramiona wzdłuż tułowia.
2
3. PIESEK - Marsz w pozycji czworaczej.
4. ZAJĄC - Skoki zajęcze, z podparciem kolejno: dłonie - stopy.
5. KROKODYL - Pełzanie na brzuchu, dłonie oparte na wysokości barków, nogi złączone.
6. PO KAŁUŻACH - Marsz na piętach.
7. DZIADEK - Marsz w pozycji półprzysiadu, dłonie na kolanach, stopy stawiane najpierw na piętę, potem
opuszczane na palce.
8. KANGUR - Skoki w pozycji półprzysiadu, ramiona wyciągnięte w przód, dłonie splecione.
9. BOCIAN - Podskoki na jednej nodze. W połowie ćwiczenia zmiana nogi.
10. ŚLIMAK - Przesuwanie się do przodu w pozycji siadu, kolana ugięte, ramiona obejmują kolana.
Aplikacje - Jest czas na zabawy indywidualne lub gry zespołowe. Prowadzi je psycholog, pedagog lub logopeda.
Ćwiczenia wykonywane są na podłodze w pozycji na brzuchu, co poprawia koncentrację i uwagę dziecka, wzmacnia
mięśnie obręczy barkowej, ułatwia koordynację wzrokowo-ruchową. Czynności te polegają na różnorodnych grach
dydaktycznych, ćwiczeniach i zabawach zarówno indywidualnych jak i grupowych, rozwijających percepcję wzrokową,
koncentrację uwagi, koordynację wzrokowo-ruchową, sprawność manualną i grafomotoryczną. Plansze, gry i
wykonywane ćwiczenia podczas aplikacji, w szczególny sposób są nakierowane na indywidualne trudności dzieci , oraz
wspomniane powyżej umiejętności.
Ubieranie się - w tej części dziecko ćwiczy te same umiejętności co w przypadku przebierania na początku i
według tych samych zasad tzn. Systematycznie i dokładnie, nawet jeśli czynność ma dłużej trwać.
Pożegnanie - analogicznie jak przy powitaniu.
Iwona Pastuszak
Szkoła Podstawowa nr 1
w Legionowie
Bibliografia:
1. R. Ossowski „Teoretyczne i praktyczne podstawy rehabilitacji”, Bydgoszcz 1999r,
2. „Wikipedia” encyklopedia internetowa.
3