Pobierz śpiewnik w wersji pdf do druku

jutrzenko!
Witaj, majowa
Witaj,
majowa
jutrzenko!
jutrzenko!
POZNAŃSKIE WSPÓLNE ŚPIEWANIE
POZNAŃSKIE WSPÓLNE ŚPIEWANIE
Stary Rynek przed Odwachem
Stary Rynek przed Odwachem
wtorek, 3 maja 2016, godz. 19.30
wtorek,
3 maja
honorowa odprawa
warty 2016, godz. 19.30
prowadzenie
śpiewów:
Jacek Kowalski z zespołem Monogramista JK
honorowa odprawa
warty
opracowanie
muzyczne:Jacek
AnitaKowalski
Murawka,
Robert Rekiel
prowadzenie śpiewów:
z zespołem
Monogramista JK
recytacje:
Irena
Lipczyńska,
Marek
Klupś Robert Rekiel
opracowanie
muzyczne:
Anita
Murawka,
możliwość
kupnaLipczyńska,
śpiewnika Marek
– cena Klupś
2 zł
recytacje: Irena
śpiewnik
w wersji
pdf
– www.muzeumniepodleglosci.poznan.pl
możliwość
kupna
śpiewnika
– cena 2 zł
Rynek
przed
Odwachem
zapraszają:
Wielkopolskie
Muzeum Niepodległości i Biblioteka Kórnicka PAN
śpiewnik w wersji
pdf – www.muzeumniepodleglosci.poznan.pl
zapraszają: Wielkopolskie Muzeum Niepodległości i Biblioteka Kórnicka PAN
POZNAŃSKIE WSPÓLNE ŚPIEWANIE
Stary
POZNAŃSKIE
wtorek, 3 maja WSPÓLNE
2016, godz.ŚPIEWANIE
19.30
honorowa
wartyWSPÓLNE ŚPIEWANIE
POZNAŃSKIE
Stary
Rynekodprawa
przed Odwachem
prowadzenie śpiewów: Jacek Kowalski z zespołem Monogramista JK
wtorek,
3RYNEK
maja 2016,
godz.ODWACHEM
19.30
STARY
PRZED
opracowanie
muzyczne:
Anita
Murawka,
Robert
Rekiel
recytacje:
Irena
Lipczyńska,
Marek
Klupś
honorowa odprawa warty
wtorek,
3 V śpiewnika
2016,
możliwość kupna
– godz.
cena z zespołem
2 zł 19.30
prowadzenie
śpiewów:
Jacek Kowalski
Monogramista JK
śpiewnik w wersji
pdf –Anita
www.muzeumniepodleglosci.poznan.pl
opracowanie
muzyczne:
Murawka, Robert Rekiel
zapraszają:
Wielkopolskie
Muzeum
Niepodległości i Biblioteka Kórnicka PAN
recytacje:
Irena
Lipczyńska, Marek
Klupś
możliwość kupna śpiewnika – cena 2 zł
śpiewnik w wersji pdf – www.muzeumniepodleglosci.poznan.pl
zapraszają: Wielkopolskie Muzeum Niepodległości i Biblioteka Kórnicka PAN
POZNAŃSKIE WSPÓLNE ŚPIEWANIE
STARY RYNEK PRZED ODWACHEM
wtorek, 3 V 2016, godz. 19.30
honorowa odprawa warty
prowadzenie wspólnego śpiewania:
Jacek Kowalski z zespołem Monogramista JK
opracowanie muzyczne: Anita Murawka, Robert Rekiel
recytacje: Irena Lipczyńska, Marek Klupś
możliwość kupna śpiewnika – cena 2 zł
śpiewnik w wersji pdf – www.muzeumniepodleglosci.poznan.pl
zapraszają:
Wielkopolskie Muzeum Niepodległości i Biblioteka Kórnicka PAN
1
PIEŚŃ
ŻOŁNIERZA
1. Jak to na wojence ładnie, Jak to na wojence ładnie,
Kiedy ułan z konia spadnie. Kiedy ułan z konia spadnie. DA
GD
AD
AD
2. Koledzy go nie ratują, / Jeszcze końmi go tratują.
3. Kapitan z listy wymaże, / Porucznik grzebać rozkaże.
4. A za jego młode lata, / Grają w trąby tra ta ta ta.
5. A za jego trudy, prace / Grały mu kule, kartacze:
6. A za jego trudy, lata / Dała ognia cała rota.
7. A już my go pochowali, / Trzy razy mu ognia dali;
8. „Requiescat” zaśpiewali / I pikiety rozstawiali.
2
Juliusz Słowacki (t), Andrzej Kurylewicz (m)
PIEŚŃ KONFEDERATÓW („KONFEDERATKA” )
1. Nigdy z królami nie będziem w aliansach, Nigdy przed mocą nie ugniemy szyi; Bo u Chrystusa my na ordynansach, Słudzy Maryi! aCdE
aCGE
aAd
aEa
2. Więc choć się spęka świat, i zadrży słońce, / Chociaż
się chmury i morza nasrożą; / Choćby na smokach wojska
latające / Nas nie zatrwożą.
3. Bóg naszych ojców i dziś jest nad nami! / Więc nie dopuści upaść żadnej klęsce. / Wszak póki On był z naszymi
ojcami, / Byli zwycięzce!
—1—
4. Więc nie wpadniemy w żadną wilczą jamę, / Nie
uklękniemy przed mocarzy władzą; / Wiedząc, że nawet
grobowce nas same / Bogu oddadzą.
5. Ze skowronkami wstaliśmy do pracy, / I spać pójdziemy o wieczornej zorzy, / Ale w grobowcach my jeszcze żołdacy / I hufiec Boży.
6. Bo kto zaufał Chrystusowi Panu, / I szedł na święte
kraju werbowanie, / Ten, de profundis, z ciemnego kurhanu / Na trąbę wstanie.
7. Bóg jest ucieczką i obroną naszą! / Póki On z nami,
całe piekła pękną! / Ani ogniste smoki nie ustraszą / Ani
ulękną.
8. Nie złamie nas głód, ni żaden frasunek, / Ani zhołdują
żadne świata hołdy: / Bo na Chrystusa my poszli werbunek, / Na jego żołdy.
3
Rajnold Suchodolski (t)
MAZUREK 3 MAJA
1. Witaj, majowa jutrzenko, Świeć naszej polskiej krainie, Uczcimy ciebie piosenką Przy hulance i przy winie. Witaj Maj, piękny Maj, U Polaków błogi raj! D
AD
D
AD
GAD
AD
2. Nierząd braci naszych cisnął, / Gnuśność w ręku króla
spała, / A wtem trzeci maj zabłysnął / I nasza Polska powstała. // Witaj maj, piękny maj, | Wiwat wielki Kołłątaj!
—2—
3. Ale chytrości gadzina / Młot swój na nas gotowała, /
Z piekła rodem Katarzyna / Moskalami nas zalała. // Chociaż kwitł piękny maj, / Rozszarpano biedny kraj.
4. Wtenczas Polak z łzą na oku / Smutkiem powlókł blade lice / Trzeciego maja co roku / Wspomniał lubą rocznicę // Wzdychał wciąż: Boże daj, / By zabłysnął trzeci maj!
5. Na ustroniu jest ruina, / W której Polak pamięć chował, / Tam za czasów Konstantyna / Szpieg na nasze łzy czatował. // I gdy wszedł trzeci maj / Kajdanami brzęczał kraj.
6. W piersiach rozpacz uwięziona / W listopadzie wstrząsła serce / Wstaje polska z grobów łona / Pierzchają dumni
morderce. // Błysnął znowu trzeci maj / I już wolny błogi
kraj!
7. Próżno, próżno, Mikołaju / Z paszcz ognistych w sercu godzisz / Próżno rząd wolnego kraju / Nową przysięgą
uwodzisz. // To nasz śpiew: wiwat maj! / Niech przepadnie
Mikołaj!
8. O zorzo trzeciego maja! / My z twoimi promieniami /
Przez armaty Mikołaja / Pójdziem w Litwę z bagnetami! //
Wrogu, precz! Witaj maj, / Polski i Litewski kraj!
4
Casimir Delavigne (t fr.) Karol Sienkiewicz (t pol.)
Karol Kurpiński (m) — WARSZAWIANKA
1. Oto dziś dzień krwi i chwały, Oby Dniem wskrzeszenia był. W tęczę Polski Orzeł biały Patrząc, lot swój w niebo wzbił. —3—
CG
GCGC
CG
GCGC
A nadzieją podniecany, Woła do nas z górnych stron: „Powstań Polsko, skrusz kajdany, Dziś twój triumf albo zgon”. REFREN: Hej, kto Polak na bagnety! Żyj swobodo, Polsko żyj! Takim hasłem cnej podniety, Trąbo nasza, wrogom grzmij! Trąbo nasza, wrogom grzmij! GD
e H7 e
CF
CGC
FC
CGC
FC
CGC
FCGC
2. „Na koń! – woła Kozak mściwy – / Karać bunty polskich rot, / Bez Bałkanów są ich niwy, / Wszystko jeden
zgniecie lot!” // Stój! Za Bałkan pierś ta stanie, / Car wasz
marzy płonny łup, / Z wrogów naszych nie zostanie / Na tej
ziemi, chyba trup.
3. Droga Polsko! Dzieci twoje / Dziś szczęśliwych doszły
chwil, / Od tych sławnych, gdy ich boje / Wieńczył Kremlin, Tybr i Nil. // Lat dwadzieścia nasze męże / Los po obcych grobach siał, / Dziś, o Matko, kto polęże, / Na twym
łonie będzie spał.
4. Wstań Kościuszko! Ugodź serca, / Co litością mamić śmią, / Znałże litość ów morderca, / Który Pragę zalał
krwią? // Niechaj krew tę krwią dziś spłaci, / Niech nią zrosi grunt, zły gość. / Laur męczeński naszej braci / Bujniej
będzie po niej rość.
5. Tocz, Polaku, bój zacięty, / Ulec musi dumny car, /
Pokaż jemu pierścień święty, / Nieulękłych Polek dar; //
Niech to godło ślubów drogich / rogom naszym wróży
—4—
grób, / Niech krwią zlane, w bojach srogich, / Nasz z wolnością świadczy ślub.
6. O, Francuzi! Czyż bez ceny / Rany nasze dla was są /
Spod Marengo, Wagram, Jeny, / Drezna, Lipska, Waterloo.
// Świat was zdradzał – my dotrwali: / Śmierć czy tryumf
– my, gdzie wy. / Bracia, my wam krew dawali, / Dziś – wy
dla nas – nic prócz łzy.
7. Wy przynajmniej, coście legli / W obcych krajach, za
kraj swój, / Bracia nasi, z grobów zbiegli! / Błogosławcie
bratni bój. // Lub zwyciężym – lub gotowi / Z trupów naszych tamę wznieść, / By krok spóźnić olbrzymowi / Co
chce światu pęta nieść.
8. Grzmijcie bębny, ryczcie działa, / Dalej dzieci w gęsty szyk. / Wiedzie hufce wolność, chwała, / tryumf błyska
w ostrzu pik. // Leć, nasz orle, w górnym pędzie, / Sławie,
Polsce, światu służ! / Kto przeżyje, wolnym będzie, / Kto
umiera, wolnym już.
5
Ryszard Berwiński (t), Feliks Nowowiejski (m)
PRZEKLEŃSTWO
1. Złe powietrze, ogień, woda I wszelaka zła przygoda Będą temu – kto by starą Ojców swoich wzgardził wiarą. heh
heh
eADG
e G h Fis
2. Zwierz drapieżny do obory, / Między stada czarne
mory / Wejdą temu – kto by starą / Ojców swoich wzgardził wiarą.
—5—
3. Chorobą się rozniemoże / I boleści twarde łoże / Zwiąże tego – kto by starą / Ojców swoich wzgardził wiarą.
4. A po śmierci garści ziemi, / Gdzieby spoczął kośćmi
swemi, / Nie dostanie – kto by starą / Ojców swoich wzgardził wiarą.
5. Marnie zginie, wiatr rozmiecie / Kości jego po wszem
świecie, / Marnie zginie – kto by starą / Ojców swoich
wzgardził wiarą.
6
Franciszek Kowalski (t), hr. Wenzel Robert
Gallenberg (m?) — UŁAN NA WEDECIE
1. Tam na błoniu błyszczy kwiecie, Stoi ułan na wedecie; A dziewczyna jak malina Niesie koszyk róż. CG
GC
Cd
GC
„Stój, poczekaj, moja duszko, Skąd tak drobną stąpasz nóżką?” – „Ja z tej chatki, / Rwałam kwiatki I powracam już”. CG
GC
ad
GC
2. „Oho, próżne twe wymówki! / Pójdziesz ze mną do
placówki!” – „Ach, ja biedna, / Sama jedna, / Matka czeka
mnie!”
„Stąd Moskale o pół mili / Może ciebie namówili?” – „Ja
nieboga, / Nie znam wroga, / Nie widziałam, nie”.
3. „Może kryjesz wrogów tłuszcze? / Daj buziaka to cię
puszczę”. – „Ja nie taka, / Dam buziaka, / Tylko z konia
zsiądź”.
—6—
„Z konia zsiądę, prawo znane, / Za to kulą w łeb dostanę”.
– „Dość więc chętki, / nie bądź prędki, / bez buziaka bądź”.
4. „Choć to życie ma kosztować, / Muszę ciebie pocałować”. – „Żal mi ciebie / Jak Bóg w niebie, / Bo się zgubisz
sam”.
„A jak wartę mą porzucę / Lub szczęśliwie z wojny wrócę?” – „Bądź spokojny, / Wrócisz z wojny, / To buziaka dam”.
5. „Gdzież cię szukać mam w pokoju, / Gdy zwycięzcą
wrócę z boju?” – „Tam w tej chatce / Przy mej matce, / Nad
tą rzeczką wzwyż”.
„A jak zginę, co tak snadnie, / To buziaczek mój przepadnie!” – „Wierna tobie, Na twym grobie / Pocałuję krzyż!”
7
Władysław Ludwik Anczyc (t&m)
PIEŚŃ STRZELCÓW
D
1. Hej, strzelcy1 wraz, nad nami orzeł biały, A przeciw nam śmiertelny stoi wróg, AEA
Wnet z naszych strzelb śmiertelne zagrzmią strzały, D
A lotem kul skieruje Zbawca Bóg!2 AAD
3
Więc gotuj broń i kule bij głęboko, A
O ojców grób bagnetów poostrz stal, DA
Na odgłos trąb twój sztucer bierz na oko, D
4
Hej baczność! cel i w łeb lub serce pal! DAEA
REFREN: Hej trąb, hej trąb, Strzelecka trąbko w dal! A kłuj, a rąb I w łeb lub serce pal! —7—
DA
AD
DA
AD
2. Wzrósł liściem bór, więc górą wiara strzelcy, / Masz
w ręku broń, a w piersi święty żar, / Hej Moskwa tu, a nuże
tu wisielcy, / Od naszych kul nie schroni kniaź ni car. //
Raz przecie5 już zabrzmiały6 trąbek dźwięki, / Lśni polska
broń jak złotych7 kłosów fal, / Dziś spłacim łzy sióstr, matek i wdów jęki8, / Hej baczność! cel i w łeb lub serce pal!
3. Chcesz zdurzyć nas, oszukać chcesz nas czule9, / Plujem ci w twarz za morze twoich łask, / Amnestią twą owiniem10 nasze kule, / Odpowiedź da huk armat11, kurków
trzask. // Do Azji precz potomku Dżyngis-hana, / Tam
żywioł twój, tam ziemia carskich gal. / Nie dla cię, nie,
krwią polską ziemia zlana, / Hej baczność! cel i w łeb lub
serce pal!
4. Do Azji precz tyranie, tam siej mordy, / Tam gniazdo
twe, tam panuj, tam twa śmierć12, / Tu Polska jest, tu zginiesz i twe hordy, / Lub naród w pień wymorduj, wysiecz,
zgnieć. // O Boże nasz! o Matko z Jasnej Góry! / Błogosław nam, niech korne łzy i żal / Przebłaga Cię, niewoli
zerwij sznury, / Hej baczność! cel i w łeb lub serce pal!
8
UŁANI,
UŁANI…
1. Ułani, ułani, malowane dzieci! Niejedna panienka za wami poleci. REFREN: Hej, hej, ułani, malowane dzieci! Niejedna panienka za wami poleci. dgd
dAd
CFCF
dAd
2. Niejedna panienka i niejedna wdowa / Za wami, ułani, polecieć gotowa.
—8—
3. Nie ma takiej wioski, nie ma takiej chatki, / Gdzieby
nie kochały ułana mężatki.
4. Nie ma takiej chatki, ani przybudówki, / Gdzieby nie
kochały ułana Żydówki.
5. Jedzie ułan, jedzie, szablą pobrzękuje, / Uciekaj, dziewczyno, bo cię pocałuje.
6. Matka umierała, jeszcze się pytała, / Czy na tamtym
świecie ułani będziecie.
9
Feliks Gwiżdż (t?&m?)
PRZYBYLI UŁANI POD OKIENKO
1. Przybyli ułani pod okienko, Przybyli ułani pod okienko, Pukają, wołają – puść panienko, Pukają, wołają – puść panienko. DAD
DA
D
GAD
2. – O Jezu, a cóż to za wojacy! / – Otwieraj, nie bój się,
to czwartacy.
3. – Przyszliśmy tu poić nasze konie, / Za nami piechoty
pełne błonie.
4. – O Jezu, a dokąd Bóg prowadzi? / – Warszawę odwiedzić byśmy radzi.
5. – Gdy zwiedzim Warszawę, już nam pilno / Zobaczyć
to nasze stare Wilno.
—9—
10
WOJENKA
1. Wojenko, wojenko, cóżeś ty za pani, Że za tobą idą, że za tobą idą Chłopcy malowani? GDG
GAD
GC
GC
GDG
2. Chłopcy malowani, sami wybierani, / Wojenko, wojenko, wojenko, wojenko, / Cóżeś ty za pani?
3. Na wojence ładnie, kto Boga uprosi, / Żołnierze strzelają, żołnierze strzelają, / Pan Bóg kule nosi.
4. Maszeruje wiara, pot się krwawy leje, / Raz, dwa, stąpaj, bracie, raz, dwa, stąpaj bracie, / to tak Polska grzeje.
5. Wojenko, wojenko, cóżeś tak szalona? / Kogo ty pokochasz, kogo ty pokochasz, / jeśli nie legona?
6. Wojenko, wojenko, co za moc jest w tobie, / Kogo ty
pokochasz, kogo ty pokochasz / W zimnym leży grobie.
11
Bolesław Lubicz-Zahorski (t&m?),
Leon Łuskino (m) — PIECHOTA
1. Nie noszą lampasów, lecz szary ich strój,
Nie noszą ni srebra, ni złota, Lecz w pierwszym szeregu podąża na bój Piechota, ta szara piechota. REFREN: Maszerują strzelcy, maszerują, Karabiny błyszczą, szary strój. — 10 —
a
da
da
Ea
ada
EaEa
A przed nimi drzewa salutują, Bo za naszą Polskę idą w bój. ada
EaEa
2. Idą, a w słońcu kołysze się stal, / dziewczęta zerkają
zza płota, / A oczy ich dumnie utkwione są w dal, / Piechota, ta szara piechota.
3. Nie grają im surmy, nie huczy im róg, / A śmierć im
pod stopy się miota, / Lecz w pierwszym szeregu podąża
na bój: / Piechota, ta szara piechota.
12
PIEŚŃ
RYCERSKA
1. Przy świetle, które nieprzyjaciel rzucił Widać w milczeniu rozstawione warty, Tam młody żołnierz, aby noc swą skrócił Tak sobie dumał, na orężu wsparty. FB
CF
FB
CF
REFREN: Słodki zefirze, zefirze jedyny, Nieś moje pienia do lubej krainy, Powiedz, że żyję tu zajęty cały Swoją Ojczyzną i wielkością chwały. CF
CF
FB
CF
2. Ojczyzno moja, gdy Cię mogę wspierać, / Nie żal mi
cierpieć, nie żal i umierać. / Dla ciebie wszystkie smakują
trucizny, / Znosić kalectwo i szlachetność blizny.
3. Jutro okazać trzebno dowód męstwa, / Nim zorza
wzejdzie, bitwa się wyłoni. / Śmierć mnie zaniknie może
wśród zwycięstwa, / Lecz choć polegnę, to obok mej broni.
— 11 —
13
Maria Konopnicka (t), Feliks Nowowiejski (m)
ROTA
1. Nie rzucim ziemi, skąd nasz ród! Nie damy pogrześć mowy! Polski my naród, polski lud, Królewski szczep Piastowy. Nie damy by nas gnębił wróg… Tak nam dopomóż Bóg! Tak nam dopomóż Bóg! dAd
dFC
CFCdAd
gdA
dAd
dgdg
Ad
2. Do krwi ostatniej kropli z żył / Bronić będziemy ducha, / Aż się rozpadnie w proch i w pył / Krzyżacka zawierucha. / Twierdzą nam będzie każdy próg… / – Tak nam
dopomóż Bóg.
3. Nie będzie Niemiec pluł nam w twarz, / Ni dzieci nam
germanił / Orężny wstanie hufiec nasz, / Duch będzie nam
hetmanił! / Pójdziem, gdy zabrzmi złoty róg… / – Tak nam
dopomóż Bóg.
14
PIEŚŃ ŻOŁNIERSKA O NAJŚWIĘTSZEJ
MARYI PANNIE (konfederatów barskich, 1769)
1. Marsz, marsz me serce, pobudkę biją, e H7 e H7
Strzelaj modlitwy a chwal Maryją e H7 e D
Bo u Maryji jesteś w komendzie, G a H7
Nad Nią mocniejszej mieć świat nie będzie. e H7 e
2. Feldgradron biją, stawaj do tropu, / Żadnemu Pani nie
da urlopu. / Masz urlop życia, nie wiesz jak długo, / Bądź-że tej Pannie na wieki sługą.
— 12 —
3. Stań do parolu, odbierz go śmiało, / Aby na wieki
w twem sercu trwało. / Parol jest Jezus, hasło Maryja, /
Niech im Twe serce na wieki sprzyja.
4. Wiesz artykuły mocno w swej wierze, / Byś powinności pilnował szczerze. / Jak zdradzisz Panią, będziesz
w areszcie, / Wspomnij o życia swojego reszcie.
5. Dezerterować od Niej nie mogę, / Bo mi uczyni
w mem sercu trwogę. / Pamiętaj na to, żeś w regimencie, /
Że musisz stanąć w każdym momencie.
6. Już czapstrzyk biją, zamkną fortecę / Idź do kwatery
wojska człowiecze. / Tam ci należy, tam idź gdzie każą, / Bo
jak nie pójdziesz, z rangi wymażą.
7. A przy ostatnim życia momencie, / Wybrańcem Panny bądź w regimencie. / I żebyś poszedł z abszejtem swojim, / Z błogosławieństwem Maryji twojem.
15
Wincenty Pol (t) — PIEŚŃ UŁANÓW
PO ZWYCIĘSTWIE POD WAWREM 19 II 1831
1. Nie masz pana nad ułana, A nad lancę nie masz broni! Gdzie uderzy, Moskal leży, Albo wilkiem w stepy goni: Od tej dłoni, Od tej broni, Moskal wilkiem w stepy goni! DG
CG
CD
G
DG
CD
G
DG
2. Gdzie my bijem, / Gdzie my pijem, / Tam mogiły i posucha; / Byle przodem, / Chrobrych chodem, / Koń i ramię
— 13 —
to posłucha: / Koń i ramię – / Oj, nie skłamię – / Nawet
pułki diabłów złamie.
3. Boć też żwawo / W lewo, w prawo, / I nie blisko ruszać
trzeba; / Rąk nie wiele, / Przyjaciele! / Lecz kraj wielki dały
nieba: / Ach, kraj żyzny / Dały nieba, / Więcej chleba, niż
potrzeba!
4. Rżą rumaki, / Znane szlaki, / I jeżeli BÓG da zdrowie
– / O, niemylnie / Będziem w Wilnie, / Będziem hulać po
Kijowie: / Hej, panowie, / Po Kijowie! / Jeśli Pan Bóg da
nam zdrowie.
5. Najprzód Rusi łeb paść musi; / A jak nad nim kruk
zakraka, / Nie zabawiem, / I oprawiem / Naszą lancą
i Prusaka: / Hej, Prusaka / nieboraka / Spławiem Wisłą
bez flisaka!
6. Czy już basta? / Dziatwo Piasta! / O! Nie basta! Praca
taka / Nie postoi / Lecz pokroi / Czarapachę Austriaka; /
Austriaka! / Nasz pokraka / Za drugimi da szczupaka.
16
Stanisław Wyspiański (t)
MIAŁEŚ CHAMIE ZŁOTY RÓG
1. Zdobyłem se pawich piór, Nastroiłem pawich piór, Pawie pióra ładne, Pawie pióra krasne, Postawię se pański dwór! CGC
CFC
C
FC
CGC
2. Zdobędę se pański dwór, / Wywleke se złoty wór, /
Złoty wór wysypie / Ludziskom przed ślipie; / Nakupie se
pawich piór.
— 14 —
3. Miałeś, chamie, złoty róg, / Miałeś, chamie, czapkę
z piór: / Czapkę wicher niesie, / Róg huka po lesie, / Ostał
ci się ino sznur.
17
Tadeusz Biernacki / Andrzej Tadeusz Hałaciński
MY, PIERWSZA BRYGADA
1. Legiony to – żołnierska nuta, Legiony to – straceńców los; Legiony to – żołnierska buta, Legiony to – ofiarny stos. REFREN: My, Pierwsza Brygada, Strzelecka gromada, Na stos rzuciliśmy Swój życia los, Na stos, na stos! dA
Ad
dA
Ad
FAd
gAd
gF
A
Ad
2. O, ile mąk, ile cierpienia, / O, ile krwi, wylanych łez, / Pomimo to – nie ma zwątpienia, / Dodawał sił – wędrówki kres!
3. Krzyczeli, żeśmy stumanieni, / Nie wierząc nam, że
chcieć – to móc! / Leliśmy krew osamotnieni, / A z nami
był nasz drogi Wódz!
4. Inaczej się dziś zapatrują / I trafić chcą do naszych dusz,
/ I mówią, że już nas szanują, / Lecz właśnie czas odwetu już!
5. Nie chcemy już od was uznania, / Ni waszych mów,
ni waszych łez! / Skończyły się dni kołatania / Do waszych
serc – do waszych kies!
6. Dziś nadszedł czas pokwitowania / Za mękę serc i katusz dni. / Nie chciejcie więc – politowania, / Zasadą jest:
za krew – chciej krwi!
— 15 —
7. Dzisiaj już my jednością silni / Tworzymy Polskę –
przodków mit, / Że wy w tej pracy nie dość silni, / Zostanie
wam potomnych wstyd.
8. Umieliśmy w ogień zapału / Młodzieńczych wiar
rozniecić skry, / Nieść życie swe dla ideału, / I swoją krew
i marzeń sny.
9. Potrafim dziś dla potomności / Ostatki swych poświęcić dni, / Wśród fałszów siać siew szlachetności, / Miazgą
swych ciał, żarem swej krwi.
18
Józef Wybicki (t)
MAZUREK DĄBROWSKIEGO
1. Jeszcze Polska nie zginęła, Kiedy my żyjemy. Co nam obca przemoc wzięła, Szablą odbierzemy. C
GC
C
GC
REFREN: Marsz, marsz, Dąbrowski, Z ziemi włoskiej do Polski. Za twoim przewodem Złączym się z narodem. GC
FC
CF
GC
2. Przejdziem Wisłę, przejdziem Wartę, / Będziem Polakami. / Dał nam przykład Bonaparte, / Jak zwyciężać
mamy.
3. Jak Czarniecki do Poznania / Po szwedzkim zaborze, /
Dla ojczyzny ratowania / Wrócim się przez morze.
4. Już tam ojciec do swej Basi / Mówi zapłakany / – Słuchaj jeno, pono nasi / Biją w tarabany.
— 16 —
NOTY O PIEŚNIACH
1. PIEŚŃ ŻOŁNIERZA (Jak to na wojence ładnie)
Stara piosenka żołnierska, powszechnie – lecz mylnie – przypisywana
hr. Władysławowi Tarnowskiemu (ps. Ernest Buława), znanemu poecie
i kompozytorowi. Tarnowski jako uczestnik powstania 1863 roku usłyszał
tę pieśń w obozie i jako pierwszy podał do druku w znanej dziś powszechnie wersji (zbiór Krople czary, Lipsk 1865). Piosenka, opatrywana różnymi tytułami, miała wiele wariantów, a na jej melodię śpiewano szereg
okazjonalnych przeróbek (powszechnie znane są też dwa warianty melodii). Podajemy tu jeden z najpopularniejszych wariantów, opublikowany
jako pierwsze zwrotki Pieśni żołnierzy Langiewicza w śpiewniku Franciszka Barańskiego Jeszcze Polska nie zginęła! Pieśni patriotyczne i narodowe,
cz. II, Lwów, wyd. 9 [z lat 1914-1917], nr 46 a.
2. Juliusz Słowacki (t), Andrzej Kurylewicz (m) | PIEŚŃ KONFEDERATÓW („Konfederatka” Nigdy z królami nie będziem w aliansach)
Parafraza autentycznej pieśni konfederatów („Stawam na placu
z Boga ordynansu”) ułożona przez Juliusza Słowackiego (1810-1849),
który umieścił ją w I akcie poematu dramatycznego Ksiądz Marek
(1843). W XIX w. była śpiewana, jednakże na inną melodię niż obecnie i nie zyskała większej popularności. Nową melodię ułożył w latach
70. XX w. znany kompozytor Andrzej Kurylewicz (1932-2007) na użytek jednej z warszawskich realizacji teatralnych Księdza Marka. W roku
1979 młodzież z duszpasterstwa akademickiego oo. dominikanów
w Krakowie (tzw. „Beczki”) wykonała ją publicznie podczas spotkania
z papieżem Janem Pawłem II na krakowskiej Skałce. Od tego momentu
datuje się wielka popularność tej pieśni – jako tzw. Konfederatki. W latach 80. stała się ona, obok Murów Jacka Kaczmarskiego, jednym z najpopularniejszych hymnów solidarnościowego zrywu. Tak wówczas jak
i dziś większość śpiewających uważa ją (mylnie) za autentyczną pieśń
konfederatów barskich z lat 1768-1772. Tekst wg: Jarosław Czerwieński
[Wacław Przemysław Turek], Wincenty Zatorski [Adam Roliński], Byleś
Polsko wolną była… Zbiór pieśni i piosenek polskich z melodiami […],
Kraków 1988 [drugi obieg wydawniczy], s. 15-16.
— 17 —
3. Rajnold Suchodolski (t) | MAZUREK 3 MAJA (Witaj, majowa jutrzenko)
Rajnold Suchodolski (1804-1831), jeden z bardów powstania listopadowego, autor licznych popularnych pieśni (m.in. Patrz Kościuszko na
nas z nieba, Dalej bracia do bułata), służył w gwardii narodowej. Ranny
w bitwie pod Rudką, na wieść o kapitulacji Warszawy zerwał opatrunki
i umarł z upływu krwi. Mazurka 3 maja napisał w kwietniu 1831 roku
pod Kałuszynem do tradycyjnej melodii, znanej już w XVIII wieku. Tekst
wg: Byleś Polsko…., s. 19.
4. Casimir Delavigne (t fr.) Karol Sienkiewicz (t pol.), Karol Kurpiński (m) | WARSZAWIANKA
Pierwowzór Warszawianki to La Varsovienne, pieśń ułożona przez
francuskiego poetę Casimira Delavigne (1794-1843) na wieść o wybuchu powstania listopadowego. Przekład polski, będący w gruncie rzeczy
genialną parafrazą oryginału (nie dopasowaną do jego francuskiej melodii) opublikował w marcu 1830 roku poeta, historyk i publicysta Karol
Sienkiewicz (1793-1860). Nową melodię ułożył znany kompozytor Karol Kurpiński (1785-1857). Prawykonanie – pod batutą Kurpińskiego –
miało miejsce 5 kwietnia 1831 roku w Teatrze Narodowym w Warszawie.
Tekst wg: Byleś Polsko…, s. 51-52, z wprowadzeniem w pierwszej zwrotce
zmian powszechnych w praktyce wykonawczej (zamiast „W tęczę Franków” – „w tęczę Polski” i zamiast „Słońcem lipca” – „a nadzieją”).
5. Ryszard Berwiński (t), Feliks Nowowiejski (m) | PRZEKLEŃSTWO (Złe powietrze)
Pieśń Feliksa Nowowiejskiego (1877-1946) do tekstu Pieśni Bojana
z poematu Bogunka na Gople (1840) pióra wielkopolskiego poety Ryszarda Berwińskiego (1819-1879). Tekst wg: ks. Walerian Adamski, Polski
śpiewnik narodowy z melodiami, Poznań 1919, s. 181-182. Tylko w dwóch
miejscach wersje oryginału („Głód, powietrze” i „Prochy jego po wszem
świecie”) zastąpiliśmy wariantami znanymi ze współczesnej praktyki wykonawczej („Złe powietrze” i „kości jego po wszem świecie”).
— 18 —
6. Franciszek Kowalski (t) hr. Wenzel Robert Gallenberg (m?)
UŁAN NA WEDECIE
Franciszek Kowalski (1799-1862), poeta i tłumacz, podczas powstania listopadowego podporucznik jazdy w Legii Litewsko-wołyńskiej
Konnej, autor licznych piosenek (m.in. popularnej dotąd Stańmy bracia
wraz), napisać miał Ułana na wedecie podczas kampanii 1831 roku, inspirując się własnymi przeżyciami. Tekst wg: Byleś Polsko…, s. 45-46, ze
zmianą fragmentu pierwszej zwrotki wg Tam na błoniu błyszczy kwiecie.
Śpiewnik historyczny, red. Ligia Pilecka, Warszawa 1985, s. 5 (w wersji
autorskiej brzmi ona: „Stój, poczekaj, kraśna różko, | Skąd drobniuchną
strzyżesz nóżką?”).
7. Władysław Ludwik Anczyc (t & m) | PIEŚŃ STRZELCÓW
Poeta i dziennikarz Władysław Ludwik Anczyc (1823-1883) ułożył tę
pieśń podczas powstania styczniowego w Warszawie po 15 IV 1863 roku
(to data ogłoszenia amnestii, odrzuconej przez powstańców, o czym mowa
w trzeciej strofie). Utwór jest częścią dłuższego cyklu Pieśni zbudzonych.
Tekst wg: Marian Szyjkowski, Władysław Ludwik Anczyc. Życie i pisma,
t. II, Wiersze i poemata, Kraków 1908, s. 87-89 (tam opublikowana wersja
autorska) z uwzględnieniem zmian wprowadzonych w popularnym obiegu, wg: Franciszek Barański Jeszcze Polska nie zginęła!..., cz. II, s. 168-169.
Zmienione tu teksty pierwotnej wersji autorskiej brzmiały: 1. „Hej bracia
wraz!” | 2. „Niech lotem kul kieruje Zbawca-Bóg” | 3. „kulę” | 4. „i w serce
lub w łeb pal!” | 5. „przecież!”. | 6. „zagrzmiały”. | 7. „stalnych”. | 8. „Dziś
spłacim wam łzy matek i wdów jęki”. | 9. „oszukać świat chcesz czule”. |
10. „obwiniem”. | 11. „huk strzelby”. | 12. „tam twój śmieć”.
8. UŁANI, UŁANI
Jedna z najpopularniejszych piosenek ułańskich. Najstarsza znana
wersja tekstu znalazła się w zbiorze ludowych i popularnych pieśni galicyjskich wydanych przez Wacława z Oleska (1833). Jednak w znanym
dziś kształcie pieśń zaistniała zapewne dopiero w latach przed pierwszą
wojną światową. Szczególną popularność zdobyła ponoć w latach 1918-1919 wśród jednostek Wojska Polskiego walczących na Wschodzie. Tekst
wg: A gdy na wojenkę…, s. 446-447.
— 19 —
9. Feliks Gwiżdż (t?&m?) | PRZYBYLI UŁANI POD OKIENKO
Feliks Gwiżdż (1885-1952), dziennikarz i poeta, walczył w 4 pułku legionów. W odrodzonej ojczyźnie był posłem i senatorem RP. W latach
II wojny światowej należał do AK i brał udział w powstaniu warszawskim.
Zmarł w komunistycznym więzieniu. Autorstwo piosenki Przybyli ułani
przypisuje mu w swoich wspomnieniach jeden z towarzyszy broni. Tekst
wg: A gdy na wojenkę szli ojczyźnie służyć. Pieśni i piosenki żołnierskie z lat
1914-1918. Antologia, opr. Adam Roliński, Kraków 1989, s. 289-290.
10. WOJENKA (Wojenko, wojenko)
Autora tej piosenki nie znamy. Może był nim któryś z żołnierzy 3 pułku
piechoty legionów, w którym pojawiła się ona nagle w sierpniu 1917 roku,
w wersji, która jedynie w drobnych szczegółach odbiega od najpowszechniej dziś śpiewanej. Tekst wg: Tam na błoniu błyszczy kwiecie…, s. 147.
Jedynie w zwrotce piątej „leguna” poprawiliśmy według wersji przedwojennej na „legona”.
11. Bolesław Lubicz-Zahorski (t&m?), Leon Łuskino (m) | PIECHOTA (Nie noszą lampasów)
Piosenka spopularyzowana w latach międzywojennych, powstała zapewne jeszcze podczas I wojny światowej. Jako autora wskazywano Leona Łuskino (1872-1948), kompozytora i literata, oficera armii carskiej,
następnie zaś odrodzonej armii polskiej. Inni uważali za autora Bolesława
Lubicz-Zahorskiego (1887-1922), publicystę i poetę, członka Organizacji
Bojowej PPS, potem również żołnierza RP. Najstarszy znany zapis tekstu pochodzący z 1929 roku różni się znacznie od rozpowszechnionego
obecnie. Tekst wg: Byleś Polsko…, s. 152.
12. PIEŚŃ RYCERSKA (Przy świetle, które)
Piosenka anonimowego autora, niegdyś bardzo popularna w Wielkopolsce i na Śląsku, drukowana w śpiewnikach od początku XX wieku
aż do wczesnych lat po II wojnie światowej. Tytuł i ostatnią zwrotkę podajemy wg rękopiśmiennego śpiewnika Anny Michałowskiej z Kórnika
— 20 —
(w zbiorach rodzinnych JK), tekst dwóch pierwszych zwrotek wg: Cześć
pieśni. Na pamiątkę Zjazdu Związku śląskich Kół śpiewackich w Zadolu
w dniu 1-go września 1912, [Katowice, drukiem „Gazety Ludowej”], s. 22-23, gdzie utwór ten nie ma tytułu, został za to opatrzony nagłówkiem
Pieśń wspólna wszystkich towarzystw. Cytaty z Hymnu do miłości Ojczyzny
Ignacego Krasickiego, które zawiera zwrotka druga, podajemy bez zmian
– wbrew oryginałowi Hymnu („nie żal żyć w nędzy”, „zjadłe trucizny”).
13. Maria Konopnicka (t), Feliks Nowowiejski (m) | ROTA
Wiersz Marii Konopnickiej (1842-1910) powstał w roku 1908 w reakcji na pruską akcję germanizacyjną i prześladowanie polskich dzieci
strajkujących przeciwko przymusowej nauce religii w języku niemieckim.
W roku 1910 wybitny kompozytor Feliks Nowowiejski (1877-1946) ułożył
melodię, która trwale złączyła się z tekstem poetki. Od chwili publicznego
wykonania pieśni przez kilkuset chórzystów z trzech zaborów podczas
odsłonięcia pomnika grunwaldzkiego 15 VII 1910 roku w Krakowie, stała się ona jednym z hymnów narodowych, szczególnie ulubionym przez
Wielkopolan. Nic też dziwnego, że po odzyskaniu niepodległości Feliks
Nowowiejski zamieszkał w Poznaniu. Tekst wg: Byleś Polsko…, s. 98. Tylko zakończenie pierwszej zwrotki podajemy według wersji utrwalonej
dziś w praktyce wykonawczej („Nie damy, by nas gnębił wróg”) w miejsce
pierwotnej („Nie damy, by nas niemczył wróg”).
14. PIEŚŃ ŻOŁNIERSKA O NAJŚWIĘTSZEJ MARYI PANNIE
Pieśń konfederatów barskich (1768-1772) walczących za „wiarę i wolność” przeciwko zniewoleniu Rzeczypospolitej przez Rosję. Być może
powstała dla garnizonu Kazimierza Pułaskiego broniącego twierdzy-sanktuarium na Jasnej Górze. Rękopisy z czasów konfederacji podają
wersję opatrzona datą 1769, ze zwrotkami ułożonymi w innej kolejności.
Tu tekst wg: ks. Mieczysław Mioduszewski, Śpiewnik kościelny czyli pieśni
nabożne z melodyjami, Kraków 1838, s. 833-934.
— 21 —
15. Wincenty Pol (t) | PIEŚŃ UŁANÓW PO ZWYCIĘSTWIE
POD WAWREM 19 II 1831 (Nie masz pana nad ułana)
Wincenty Pol (1807-1872), geograf, żołnierz i poeta, niegdyś zajmujący ważne miejsce w panteonie literatury polskiej, dziś niesłusznie zapomniany, zaczął składać wiersze „na kulbace” w roku 1831, jako młody
powstaniec, podchorąży 10 pułku ułanów litewskich. Podczas pobytu na
emigracji pokazał swoje płody Adamowi Mickiewiczowi, a zachęcony
pochwałą wieszcza wydał je w tomie Pieśni Janusza. Wkrótce wiersze te –
składające się na poetycką kronikę powstania listopadowego – wróciły do
autora jako popularne piosenki, z dorobionymi anonimowo melodiami.
Pośród nich była też Pieśń ułanów po zwycięstwie pod Wawrem, jedna
z najszerzej znanych, której początek stał się przysłowiem (inne znane
pieśni Pola to m.in. Grzmią pod Stoczkiem armaty, Leci liście z drzewa,
Bracia, rocznica, W krwawym polu srebrne ptaszę). Tekst wg: Byleś Polsko…, s. 58-59.
16. Stanisław Wyspiański (t) | MIAŁEŚ CHAMIE ZŁOTY RÓG
Pieśń Chochoła z dramatu Stanisława Wyspiańskiego (1869-1907)
Wesele (1901). Poeta ułożył słowa do ludowej melodii, której zapis umieścił w pierwodruku dzieła. Tekst wg: Stanisław Wyspiański, Wesele, opr.
Jan Nowakowski, Wrocław 1973 (BN I 218).
17. Tadeusz Biernacki | Andrzej Tadeusz Hałaciński | MY, PIERWSZA BRYGADA
Historia ulubionej pieśni marszałka Józefa Piłsudskiego, pretendującej
przed wojną do rangi nieomalże hymnu narodowego, do dziś nie została
w pełni wyjaśniona. Uważa się, że jej melodia pochodzi od tzw. „kieleckiego marsza nr 10”, który należał do rosyjskiego pułku piechoty syberyjskiej, stacjonującego w Kielcach. Spopularyzować go miała orkiestra
strażacka z Kielc, której członkowie w roku 1914 gremialnie wstąpili do
legionów. Część tekstu pieśni powstać miała w lipcu 1917 roku, kiedy to
po odmowie złożenia przysięgi na wierność cesarzowi Niemiec legiony
zostały rozwiązane, legioniści zaś bądź internowani, bądź też wcieleni do
wojska austriackiego. Poszczególne zwrotki pojawiły się w ciągu lat 1917
i 1918. W latach międzywojennych o autorstwo pieśni spierali się publicz— 22 —
nie Tadeusz Biernacki (1899 – 1974) i Andrzej Tadeusz Hałaciński (1891
– Katyń 1940). Ten ostatni – jak się wydaje – ułożył przynajmniej zwrotkę
pierwszą oraz refren. Tekst wg: Byleś Polsko…, s. 117-118. Jedynie pierwszą zwrotkę podajemy według wersji, która ugruntowała się w latach
późniejszych i jest dziś powszechnie śpiewana. Pierwotnie brzmiała ona:
„Legiony to – żebracza nuta, | Legiony to – ofiarny stos, | Legiony to – żołnierska buta, | Legiony to – straceńców los!”.
18. Józef Wybicki (t) | MAZUREK DĄBROWSKIEGO
Józef Wybicki (1747-1822), konfederat barski, poeta i pisarz polityczny, poseł na sejm i delegat miasta Poznania na Sejm Czteroletni, po
ostatnim rozbiorze udał się na emigrację. W roku 1797 został kierownikiem propagandy w głównej kwaterze Legionów Polskich we Włoszech,
dowodzonych przez Jana Henryka Dąbrowskiego. W lipcu tegoż roku
napisał Pieśń Legionów Polskich we Włoszech do znanej już wcześniej
melodii mazurka. Utwór ten niemal natychmiast rozpowszechnił się
w kraju, nazywany popularnie Mazurkiem Dąbrowskiego. Wywarł też
spory wpływ na popularne pieśni innych narodów, zwłaszcza słowiańskich, a jego początek stał się znanym niemieckim porzekadłem (Noch
ist Polen nicht verloren). Pierwotna wersja autorska brzmiała nieco inaczej (zaczynała się od słów „Jeszcze Polska nie umarła”). Po odzyskaniu
niepodległości, mocą rozporządzenia Ministerstwa Wyznań Religijnych
i Oświecenia Publicznego RP z dnia 28 IV 1927 roku, pieśń ta stała się
oficjalnym hymnem państwowym jako Mazurek Dąbrowskiego. Tekst
wg: Byleś, Polsko…, s. 26-27.
— 23 —
SPIS TREŚCI
PIEŚNI
1. PIEŚŃ ŻOŁNIERZA (Jak to na wojence ładnie)
2. Juliusz Słowacki (t), Andrzej Kurylewicz (m) | PIEŚŃ KONFEDERATÓW („Konfederatka” Nigdy z królami nie będziem w aliansach)
3. Rajnold Suchodolski (t) | MAZUREK 3 MAJA (Witaj, majowa jutrzenko)
4. Casimir Delavigne (t fr.) Karol Sienkiewicz (t pol.), Karol Kurpiński
(m) | WARSZAWIANKA
5. Ryszard Berwiński (t), Feliks Nowowiejski (m) | PRZEKLEŃSTWO
(Złe powietrze)
6. Franciszek Kowalski (t) hr. Wenzel Robert Gallenberg (m?) | UŁAN
NA WEDECIE
7. Władysław Ludwik Anczyc (t & m) | PIEŚŃ STRZELCÓW
8. UŁANI, UŁANI
9. Feliks Gwiżdż (t? & m?) | PRZYBYLI UŁANI POD OKIENKO
10. WOJENKA (Wojenko, wojenko)
11. Bolesław Lubicz-Zahorski (t & m?), Leon Łuskino (m) | PIECHOTA
(Nie noszą lampasów)
12. PIEŚŃ RYCERSKA (Przy świetle, które)
13. Maria Konopnicka (t), Feliks Nowowiejski (m) | ROTA
14. PIEŚŃ ŻOŁNIERSKA O NAJŚWIĘTSZEJ MARYI PANNIE
15. Wincenty Pol (t) | PIEŚŃ UŁANÓW PO ZWYCIĘSTWIE POD
WAWREM 19 II 1831 (Nie masz pana nad ułana)
16. Stanisław Wyspiański (t) | MIAŁEŚ CHAMIE ZŁOTY RÓG
17. Tadeusz Biernacki | Andrzej Tadeusz Hałaciński | MY, PIERWSZA
BRYGADA
18. Józef Wybicki (t) | MAZUREK DĄBROWSKIEGO
NOTY O PIEŚNIACH
Oddziały Wielkopolskiego Muzeum Niepodległości
Muzeum Powstania Wielkopolskiego 1918-1919
Stary Rynek 3, Odwach, 61-772 Poznań
wtorek – piątek 10:00-17:00
sobota – niedziela 10:00-15:00
poniedziałek nieczynne
tel./fax +48 (61) 8531 993
[email protected]
Muzeum Martyrologii Wielkopolan – Fort VII
al. Polska, 60-591 Poznań
wtorek – sobota 9:00-16:00
niedziela 10:00-16:00
poniedziałek nieczynne
tel./fax +48 (61) 8483 138
[email protected]
Muzeum Armii „Poznań”
al. Armii Poznań, Mała Śluza, 61-663 Poznań
wtorek – sobota 9:00-16:00
niedziela 10:00-16:00
poniedziałek nieczynne
tel./fax. +48 (61) 8204 503
[email protected]
Muzeum Uzbrojenia
al. Armii Poznań, Park Cytadela, 61-663 Poznań
wtorek – sobota 9:00-16:00
niedziela 10:00-16:00
poniedziałek nieczynne
tel. +48 (61) 8204 503
[email protected]
Muzeum Powstania Poznańskiego – Czerwiec 1956
ul. Św. Marcin 80/82 (Zamek), 61-809 Poznań
wtorek – piątek 9:00-17:00
sobota – niedziela 10:00-16:00
w poniedziałki nieczynne
tel./fax +48 (61) 8529 464
[email protected]
opracował Jacek Kowalski (www.jacekkowalski.pl)
cena egzemplarza drukowanego: 2 zł
wersja pdf do pobrania na stronie:
www.muzeumniepodleglosci.poznan.pl