sulecin_zalacznik 1
Transkrypt
sulecin_zalacznik 1
ZARZĄD POWIATU SULĘCIŃSKIEGO ZAŁĄCZNIK nr 1 DO PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU SULĘCIŃSKIEGO STAN ŚRODOWISKA POWIATU SULĘCIŃSKIEGO Sulęcin, luty 2004 Zamawiający: Zarząd Powiatu Sulęcińskiego ul. Lipowa 18,18a 69-200 Sulęcin Wykonawca: Arcadis Ekokonrem Sp. z o.o. 50-512 Wrocław Ul. Tarnogajska 18 2 SPIS TREŚCI 1. WSTĘP............................................................................................................................................................... 4 2. INFORMACJE OGÓLNE ............................................................................................................................... 4 2.1. Położenie powiatu ............................................................................................................................................ 4 2.2. Celowy Związek Gmin CZG-12 ...................................................................................................................... 5 3. POWIETRZE ATMOSFERYCZNE............................................................................................................... 6 3.1. Klimat .............................................................................................................................................................. 6 3.2. Wpływ warunków klimatycznych na jakość powietrza atmosferycznego ....................................................... 6 3.3. Ocena poziomów substancji w powietrzu dla strefy sulęcińskiej .................................................................... 7 3.3.1. Podstawy prawne ...................................................................................................................................... 7 3.3.2. Wyniki klasyfikacji strefy sulęcińskiej ..................................................................................................... 8 3.3.3. Stan czystości powietrza w powiecie sulęcińskim w latach 2000-2002 ................................................... 8 3.4. Źródła zanieczyszczeń powietrza ................................................................................................................... 10 3.4.1. Wprowadzenie ........................................................................................................................................ 10 3.4.2. Emisja przemysłowa w 2001 roku .......................................................................................................... 11 3.4.3. Emisja komunikacyjna ............................................................................................................................ 15 3.5. Ocena zagrożenia dla ludzi i środowiska ....................................................................................................... 18 4. HAŁAS ............................................................................................................................................................. 19 4.1. Hałas komunikacyjny ..................................................................................................................................... 19 4.2. Hałas przemysłowy ........................................................................................................................................ 20 4.3. Ocena zagrożenia dla ludzi i środowiska ....................................................................................................... 20 5. ZASOBY WODNE .......................................................................................................................................... 21 5.1. Wody powierzchniowe................................................................................................................................... 21 5.1.1. Rzeki ....................................................................................................................................................... 21 5.1.2. Jeziora .................................................................................................................................................... 24 5.1.3. Kąpieliska ............................................................................................................................................... 27 5.1.4. Osady wodne .......................................................................................................................................... 27 5.1.5. Drogi wodne ........................................................................................................................................... 28 5.2. Wielkość i jakość zasobów wód podziemnych .............................................................................................. 28 5.2.1. Monitoring wód podziemnych ................................................................................................................ 28 5.3. Źródła zanieczyszczeń wód powierzchniowych i podziemnych .................................................................... 29 5.4. Gospodarka wodno-ściekowa ........................................................................................................................ 29 5.4.1. Zaopatrzenie w wodę .............................................................................................................................. 29 5.4.2. Gospodarka ściekowa ............................................................................................................................. 33 6. ZASOBY PRZYRODY ................................................................................................................................... 39 6.1. Obszary i obiekty prawnie chronione............................................................................................................. 39 6.1.1. Parki narodowe ....................................................................................................................................... 41 6.1.2. Rezerwaty przyrody ................................................................................................................................ 41 6.1.3. Parki Krajobrazowe ................................................................................................................................ 42 6.1.4. Obszary chronionego krajobrazu ............................................................................................................ 42 6.1.5. Pomniki przyrody ................................................................................................................................... 43 6.1.6. Użytki ekologiczne ................................................................................................................................. 44 6.1.7. Zespoły Przyrodniczo - Krajobrazowe ................................................................................................... 44 6.2. Obszary leśne na terenie powiatu sulęcińskiego ............................................................................................ 44 6.2.1. Lasy ochronne w poszczególnych nadleśnictwach: ................................................................................ 46 6.3. Pozostałe obiekty i obszary cenne przyrodniczo ............................................................................................ 47 6.3.1. Korytarze ekologiczne ............................................................................................................................ 47 6.3.2. Inne ......................................................................................................................................................... 48 6.4. Ochrona gatunkowa zwierząt ......................................................................................................................... 48 6.5. Zieleń miejska ................................................................................................................................................ 49 6.6. Zieleń w krajobrazie wiejskim ....................................................................................................................... 50 6.7. Ocena zagrożenia ........................................................................................................................................... 51 7. POWIERZCHNIA ZIEMI ............................................................................................................................. 52 7.1. Użytkowanie gruntów .................................................................................................................................... 52 7.2. Gleby .............................................................................................................................................................. 53 7.3. Ocena zagrożeń .............................................................................................................................................. 58 8. ZASOBY KOPALIN....................................................................................................................................... 61 8.1. Ocena zagrożeń .............................................................................................................................................. 62 9. GOSPODARKA ODPADAMI ....................................................................................................................... 63 9.1. Odpady komunalne i przemysłowe ................................................................................................................ 63 10. POWAŻNE AWARIE .................................................................................................................................. 63 11. ŹRÓDŁA PÓL ELEKTROMAGNETYCZNYCH .................................................................................... 65 SPIS TABEL........................................................................................................................................................ 68 SPIS RYCIN ........................................................................................................................................................ 69 SPIS MAP ............................................................................................................................................................ 69 3 1. WSTĘP Ocenę aktualnego stanu środowiska powiatu sulęcińskiego opracowano na podstawie wielu dokumentów, z których należy wymienić: raport o stanie powiatu sulęcińskiego (wydany przez Instytut Badań i Ekspertyz Naukowych w Gorzowie Wlkp., Starostwo Powiatowe w Sulęcinie), roczniki GUS, strategie rozwoju poszczególnych gmin wchodzących w skład powiatu sulęcińskiego, studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin oraz szeregu opracowań specjalistycznych. 2. INFORMACJE OGÓLNE 2.1. Położenie powiatu Powiat sulęciński usytuowany jest w północno – zachodniej części województwa lubuskiego. Sąsiaduje z pięcioma powiatami: • od południa z krośnieńskim, • od południowego – wschodu ze świebodzińskim, • od zachodu z słubickim, • od północy z gorzowskim, • od wschodu z międzyrzeckim. Powiat zajmuje powierzchnię 1 177 km2 , co stanowi 0,38% powierzchni kraju i 8,42% powierzchni woj. lubuskiego. W skład powiatu sulęcińskiego wchodzi 5 gmin; trzy miejsko wiejskie: • Sulęcin – powierzchnia 319 km2, • Torzym – powierzchnia 375 km2, • Lubniewice – powierzchnia 130 km2, i dwie wiejskie: • Krzeszyce – powierzchnia 194 km2, • Słońsk – powierzchnia 159 km2. Łącznie na terenie powiatu usytuowane są 97 miejscowości, w tym są 3 miasta. Powiat sulęciński wg informacji uzyskanych od gmin (2002 rok) liczył 36 588 mieszkańców i pod względem ludności zajmował ostatnie 11 miejsce w województwie lubuskim. Najliczniejszą gminą jest Sulęcin, gdzie mieszka 46,2% mieszkańców powiatu, a następnie Torzym (19,6%). W pozostałych powiatach mieszka odpowiednio: Słońsk 13,5%, Krzeszyce 12,17%, Lubniewice 8,53% ogólnej liczby ludności powiatu. Podział administracyjny powiatu przedstawia mapa 1. Według podziału fizyczno - geograficznego powiat sulęciński położony jest w obrębie następujących makroregionów (wg J. Kondrackiego): • Pradolina Toruńsko – Eberswaldzka (315.3) będąca rozległą formą wklęsłą, oddzielającą pojezierza pomorskie od wielkopolskich. Region składa się z 4 kotlinowych rozszerzeń połączonych odcinkami węższymi. Największym mezoregionem Pradoliny Toruńsko – Eberswaldzkiej jest Kotlina Gorzowska (315.33), na terenie której położona jest gmina Słońsk. Kotlina Gorzowska jest szlakiem odpływu na zachód wód lodowcowo-rzecznych w subfazie krajeńsko-wąbrzeskiej oraz w fazie pomorskiej. • Pojezierze Lubuskie, w którego środkowej części wzgórza są zbudowane z zaburzonych glacjotektonicznie warstw trzeciorzędowych. Na południowym - zachodzie i wschodzie występują sandry, związane z morenami fazy poznańskiej. Dział wodny Odry i Warty przebiega skośnie z północnego - zachodu na południowy - wschód. Pojezierze Lubuskie położone jest między Kotliną Gorzowska na północy, Doliną Środkowej Odry na południu i obniżeniem wykorzystywanym przez dopływ Warty – Obrę na wschodzie. Spośród czterech regionów (na jakie dzieli się Pojezierze 4 Lubuskie) dwa z nich leżna na terenie powiatu: Pojezierze Łagowskie (315.42) i Równina Torzymska (315.43). Pojezierze Łagowskie jest pagórkowatym terenem morenowym na wschód od Lubuskiego Przełomu Odry, na południe od Kotliny Gorzowskiej i na zachód od Bruzdy Zbąszyńskiej, sąsiadującym od południowegozachodu z Równiną Torzymską. Moreny Pojezierza Łagowskiego sa przeważnie typu glacjotektonicznego, tzn. powstały pod wpływem nacisku nasuwającego sie lodowsa na podłoże, przy czym uległy sfałdowaniu. Równina Torzymska od północy i wschodu graniczy z Pojezierzem Łagowskim, a od południa i zachodu otacza ją Dolina Środkowej Odry. Obejmuje ona około 1560 km2 przeważnie zalesionego terenu. Jest to równina sandrowa. Regiony fizyczno-geograficzne powiatu przedstawia mapa nr 2. 2.2. Celowy Związek Gmin CZG-12 Wszystkie gminy powiatu sulęcińskiego należą do Celowego Związku Gmin CZG-12 (dodatkowo wchodzą gminy z 3 powiatów woj. lubuskiego): • Powiat gorzowski – gmina Witnica i Kostrzyn • Powiat międzyrzecki – gmina Międzyrzecz • Powiat słubicki – gmina Górzyca, Ośno Lubuskie, Cybinka. oraz woj. Zachodniopomorskiego: • Powiat myśliborski – gmina Dębno. Celem CZG-12 jest: • prowadzenie kompleksowej gospodarki odpadami • prowadzenie edukacji ekologicznej • rekultywacja starych wysypisk na terenie gmin. Ponadto wszystkie gminy należą do Turystycznego Związku Gmin, którego celem jest: • promocja i wspieranie turystyki, • prowadzenie informacji turystycznej, • opiniowanie planów rozwoju turystyki oraz inicjowanie i wspomaganie modernizacji infrastruktury technicznej, • organizowanie i koordynowanie działań w zakresie realizacji imprez turystyczno-kulturalnych i rekreacyjno-wypoczynkowych, • prowadzenie edukacji i zadań w zakresie turystyki, sportu i ochrony środowiska, • współpraca z organami administracji rządowej z Polską Organizacją Turystyczną , z organami administracji samorządowej oraz przedsiębiorcami i organizacjami w zakresie turystyki. Gmina Torzym należy do Euroregionu Szprewa-Nysa-Bóbr z siedzibą w Gubinie a celem jest współpraca regionalna z gminami niemieckimi. Wszystkie gminy powiatu (wyjątek gmina Torzym) należą do Euroregionu PRO EUROPA VIADRINA (21 grudnia 1993 roku przedstawiciele Stowarzyszenia Środkowa Odra (Mittlere Oder), Stowarzyszenie Gmin Lubuskich Pogranicze oraz Związek Gmin Gorzowskich podpisali w Rogach umowę o utworzeniu tego Euroregionu). W lutym 1998 roku Rada Euroregionu "Pro Europa Viadrina" podjęła uchwałę o zmianie reprezentanta strony polskiej w euroregionie. Stronę polską zaczęło reprezentować Stowarzyszenie Gmin Polskich Euroregionu "Pro Europa Viadrina". Celem utworzenia Euroregionu jest: • zapewnienie dobrosąsiedzkich stosunków między Polakami i Niemcami, • utrwalanie regionalnej tożsamości Polaków i Niemców mieszkających w rejonie przygranicznym przez stworzenie wspólnej perspektywy na przyszłość, • podnoszenie dobrobytu mieszkańców regionu przygranicznego poprzez stworzenie przyszłego transgranicznego polsko-niemieckiego regionu gospodarczego, • promowanie idei jedności europejskiej i porozumienia międzynarodowego, • ustalanie wspólnych przedsięwzięć oraz uzyskania środków potrzebnych do ich realizacji. 5 3. POWIETRZE ATMOSFERYCZNE 3.1. Klimat Klimat położonego na zachodzie kraju powiatu jest bardzo zmienny w ciągu całego roku. Na jego wpływ podobnie jak całego województwa lubuskiego mają wpływ masy powietrza napływające znad oceanu atlantyckiego. Duża ilość kompleksów leśnych tego terenu przyczynia się do podwyższenia opadów i wilgotności powietrza oraz do zmniejszania amplitud temperatury w stosunku do terenów bezleśnych. Obszar powiatu sulęcińskiego charakteryzuje się następującymi parametrami klimatycznymi (dane z GUS 2002): • średnia roczna temperatura 9 0C, • średnia temperatura najzimniejszego miesiąca - grudzień – 0,8 0C, • średnia temperatura najcieplejszego miesiąca - lipca 19,8 0C, • średnia liczba mroźnych dni w roku 29 - 30 dni. Opady średnioroczne lokują się w przedziale 560 - 600 mm. Największe opady notowane są w miesiącach sierpień i wrzesień (2001 rok), zaś najmniejsze w miesiącu lutym i listopadzie. Liczba dni z pokrywą śnieżną wynosi 53. Długość okresu wegetacyjnego 220 - 240 dni. Przeważające wiatry to wiatry z kierunków zachodnich i północno-zachodnich. Podstawowe dane charakteryzujące klimat tego obszaru (wg danych GUS) dla stacji meteorologicznej w Gorzowie Wielkopolskim przedstawia poniższa tabela: Tabela 3.1.Średnie miesięczne temp. i sumy opadów atmosferycznych obszaru powiatu sulęcińskiego w stacji meteorologicznej w Gorzowie Wielkopolskim w latach 1996-2001 Lata/ miesiąc I II III 1996-2000 2001 -0,9 0,1 1,7 1,1 3,6 2,6 1996-2000 2001 28 28 41 27 45 50 IV V VI VII VIII Średnie miesięczne temperatury powietrza w 0C 9,3 13,9 16,9 17,5 18,4 8,0 14,5 14,9 19,1 19,8 Miesięczne sumy opadów atmosferycznych w mm 40 63 48 58 88 39 33 80 44 99 IX X XI XII 13,8 12,1 9,3 12,2 3,4 3,5 0,3 -0,8 42 115 42 31 31 20 40 37 Biorąc pod uwagę średnie roczne zachmurzenie stwierdzić należy , że w 2001 roku w skali 8 stopniowej (0 – niebo bez chmur do 8 – niebo całkowicie pokryte chmurami) zachmurzenie było znaczne (5,7/8), przy czym liczba dni pogodnych wynosiła średnio 63 dni. 3.2. Wpływ warunków klimatycznych na jakość powietrza atmosferycznego Warunki wietrzne w powiecie sulęcińskim rozpatrzono w oparciu o dane ze stacji pomiarowej położonej we Gorzowie Wielkopolskim. W rozpatrywanym rejonie występuje znaczna przewaga wiatrów z kierunków zachodnich i północnozachodnich. W związku z tym przy analizie rozprzestrzeniania się zanieczyszczeń ,należy wziąć pod uwagę udział zanieczyszczeń z powiatów położonych na zachodzie, północnym-zachodzie oraz w mniejszym stopniu z północno-wschodnich Niemiec. Na rozprzestrzenianie się zanieczyszczeń mają oprócz obecności emitentów w powiecie również wpływ : • drogi komunikacyjne, które mogą stanowić korytarz ułatwiający przepływ powietrza; takimi drogami w powiecie są: droga krajowa nr 2 (granica Państwa - Świecko - Torzym Świebodzin - Trzciel ) i nr 22 (granica Państwa - Kostrzyn - Słońsk - Krzeszyce - Wałdowice - Gorzów Wlkp. - Strzelce Krajeńskie - Dobiegniew - Stare Osieczno) oraz sześć dróg wojewódzkich (w szczególności 4 drogi przebiegające przez gminę Krzeszyce o łącznej długości 15,624 km) 6 • • • duże przestrzenie leśne wpływające na zmniejszenie prędkości kierunków wiatru obszary rolnicze bez zalesień śródpolnych ułatwiające swobodne przemieszczanie się mas powietrza deniwelacje terenu sprzyjające nagromadzeniu się zanieczyszczeń atmosferycznych 3.3. Ocena poziomów substancji w powietrzu dla strefy sulęcińskiej 3.3.1. Podstawy prawne Zgodnie z ustawą Prawo ochrony środowiska z dnia 27 kwietnia 2001 roku (Dz.U. nr 62, poz.627 z późn. zmianami) wojewoda co roku dokonuje oceny poziomu substancji w powietrzu na terenie kraju poczym dokonuje klasyfikacji stref. W oparciu w/w ustawę oraz akty wykonawcze do w/w ustawy: • Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 6 czerwca 2002 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów niektórych substancji w powietrzu, alarmowych poziomów niektórych substancji w powietrzu oraz marginesów tolerancji dla dopuszczalnych poziomów niektórych substancji (Dz.U. nr 87, poz.796) • Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 6 czerwca 2002 r. w sprawie oceny poziomów substancji w powietrzu (Dz.U. Nr 87, poz.798) przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Zielonej Górze została opracowana „Ocena poziomów substancji w powietrzu oraz wyniki klasyfikacji stref województwa lubuskiego za 2002 rok”. Podstawą do sporządzenia „Oceny....” były wyniki ze stacji pomiarowych z terenu województwa lubuskiego. Celem corocznie sporządzanej oceny jest: • Dokonanie klasyfikacji stref w oparciu o przyjęte kryteria (dopuszczalne poziomy substancji w powietrzu, poziom dopuszczalny powiększony o margines tolerancji określony w rozporządzeniach) • Uzyskanie informacji o przestrzennych rozkładach zanieczyszczeń na obszarach aglomeracji lub innych stref dzięki czemu zostaną wskazane obszary wymagające podjęcia działań na rzecz poprawy jakości powietrza • Wskazanie prawdopodobnych przyczyn występowania ponadnormatywnych stężeń zanieczyszczeń w określonych rejonach • Wskazanie potrzeb w zakresie wzmocnienia istniejącego systemu monitoringu. Ocena obejmuje następujące zanieczyszczenia: C6H6, NO2, SO2, Pb, CO, ozon, pył zawieszony PM10 (ze względu na ochronę zdrowia). Zaliczenie strefy do określonej klasy zależy od stężeń zanieczyszczeń występujących na jej obszarze i wiąże się z określonymi wymaganiami co do działań na rzecz poprawy jakości powietrza. W powiecie sulęcińskim ocenę jakości powietrza oparto na wynikach badań imisji zanieczyszczeń powietrza (dane z 2002 roku) przeprowadzonych przez Wojewódzką Stację SanitarnoEpidemiologiczną w Gorzowie Wlkp. i Instytut Badawczy Leśnictwa w Warszawie. Zanieczyszczenia dla których nie prowadzono badań sklasyfikowano wykorzystując metody szacunkowe biorąc pod uwagę wyniki badań wykonanych w innych strefach o charakterze zbliżonym do nich pod względem poziomu zanieczyszczenia tą substancją (SO2, PM10, C6H6, CO, O3). Tabela 3.2. Charakterystyka strefy sulęcińskiej na rok 2002 Nazwa Kod Obszary znajdujące się w strefie strefy Powiat sulęciński powiatu(strefy) • 4.08.10.07 • • Obszar zwykły, do którego odnoszą się wartości dopuszczalnych stężeń określone dla kraju; Obszar zwykły, do którego odnoszą się wartości dopuszczalnych stężeń określone ze względu na ochronę roślin Obszar parku narodowego Liczba stałych stanowisk pomiarowych NO2 – 2 7 3.3.2. Wyniki klasyfikacji strefy sulęcińskiej Wyniki klasyfikacji wskazują na nie przekraczania na terenie strefy sulęcińskiej wartości dopuszczalnej poziomów substancji w powietrzu (klasa strefy A ) w 2002 roku. W związku z czym wymagane działania mają polegać jedynie na utrzymaniu jakości powietrza w strefie na tym samym lub lepszym poziomie. Tym samym na terenie tej strefy nie stwierdzono potrzeby opracowywania programów ochrony powietrza. 3.3.3. Stan czystości powietrza w powiecie sulęcińskim w latach 2000-2002 Badania jakości powietrza wykonuje się w ramach monitoringu krajowego (Inspekcja Ochrony Środowiska oraz Inspekcja Sanitarna), na który składają się dwie sieci stacji: • Sieć nadzoru ogólnego w niektórych miastach woj. Lubuskiego (9 stacji WSSE, w tym jedna w Sulęcinie) • Sieć podstawowa obejmująca 5 stacji (poza powiatem sulęcińskim) • Ponadto w ramach monitoringu regionalnego prowadzi się badania metodą z pasywnym poborem próbek i przy użyciu ambulansu pomiarowego imisji AI10 , m.in.w pow. Sulęcińskim w następujących miejscowościach: Glisno i Jarnatów (gmina Lubniewice ) Lubniewice Słońsk Sulęcin Trzemeszno i Drogomin (gmina Sulęcin). Tabela 3.3. Średnioroczne stężenie SO2, NO2 w powiecie sulęcińskim w 2001 roku miejscowość Z całego okresu badań 3,1 Stężenie średnioroczne SO2 (µg/m3)* % Da W sezonie W sezonie pozagrzewczym grzewczym Glisno (gm. 7,8 2,0 Lubniewice) Jarnatów (gm. 3,3 8,3 1,5 Lubniewice) Lubniewice 8,5 1,3 3,4 Sulęcin 18,5 7,4 2,4 Trzemeszno (gm. 3,1 7,8 1,6 Sulęcin) Drogomin (gm. 3,1 7,8 1,6 Sulęcin) Słońsk 2,9 7,3 1,7 Żródło : Stan środowiska w woj. Lubuskim w 2001 roku * dopuszczalne stężenie Średnioroczne SO2=40 µg/m3 * dopuszczalne stężenie Średnioroczne NO2= 40 µg/m3 Stężenie średnioroczne NO2 (µg/m3)* Z całego % Da W sezonie W sezonie okresu badań pozagrzewczym grzewczym 3,2 12,2 30,5 6,0 16,1 4,9 10,5 26,3 4,5 15,5 4,9 9,5 4,1 11,6 14,0 11,0 29,0 35,0 27,5 6,0 6,7 5,8 15,9 17,8 14,8 4,5 10,6 26,5 6,0 15,1 3,8 13,1 32,8 8,7 16,0 8 13,1 Słońsk 10,6 miejscowość Drogomin (gm. Sulęcin) 11 Trzemeszno (gm. Sulęcin) 14 Sulęcin 11,6 Lubniewice 10,5 Jarnatów (gm. Lubniewice) 12,2 Glisno (gm. Lubniewice) NO2 SO2 0 5 10 15 stężenie średnioroczne w mikrogramach/m3 Ryc. 3.1. Zmiany stanu czystości powietrza w powiecie sulęcińskim w 2001 r Tabela 3.4. Średnie stężenia SO2 , w poszczególnych miesiącach 2000 i 2001 roku w gminie Sulęcin Miejscowość miesiąc Drogomin Sulęcin Trzemeszno VIII 0,0 0,0 0,0 IX 1,3 1,3 Stężenia średnie SO2 w miesiącach w (µg/m3) 2000 2001 X XI XII I II III IV 2,0 3,3 5,0 5,3 3,7 3,0 7,7 6,0 15,7 20,3 13,0 7,0 7,5 2,7 3,3 4,3 3,7 3,3 3,5 8,3 V 1,3 1,7 1,3 VI 1,0 1,0 1,0 VII 3,0 1,7 1,0 Stężenie z całego okresu 3,1 7,4 3,1 Źródło :Raport z badań jakości powietrza wykonanych na terenie gminy Sulęcin w okresie 08.2000 – 07.2001 metodą z pasywnym poborem próbek – WIOŚ w Zielonej Górze, Delegatura w Gorzowie Wlkp. Tabela 3.5. Średnie stężenia NO2 , w poszczególnych miesiącach 2000 i 2001 roku w gminie Sulęcin Miejscowość miesiąc Drogomin Sulęcin Trzemeszno VIII IX 6,3 9,0 12 11,3 Stężenia średnie NO2 w miesiącach w (µg/m3) 2000 2001 X XI XII I II III IV 11,7 16,3 20,3 22,7 13,0 6,7 7,3 29,3 22,3 26,3 20,0 8,5 10,0 13,0 17,0 20,3 21,7 13,0 7,3 7,5 V 4,0 4,7 4,0 VI 3,7 3,3 3,0 VII 5,7 3,7 3,0 Stężenie z całego okresu 10,6 14,0 11,0 Na podstawie przeprowadzonych pomiarów wielkości imisji SO2 w powietrzu stwierdzono, że jakość powietrza we wszystkich punktach pomiarowych pogarsza się w chłodnych miesiącach roku (SO2 średnio o 2,8 razy – najwięcej w Sulęcinie – 3,9 razy; NO2 średnio o 2,57 razy – najwięcej w Jarnatowie 3,4 razy). Fakt zróżnicowania stężeń tych zanieczyszczeń w okresie grzewczym wynika ze stosowania na terenach powiatu sulęcińskiego energetycznych źródeł spalania paliw. W tabeli 3.3. przedstawiono średnioroczne wartości stężeń SO2, NO2 na terenie powiatu sulęcińskiego natomiast w tabeli 3.4.i 3.5. wartości stężeń SO2 i NO2 w poszczególnych miesiącach w roku 2000 i 2001 w gminie Sulęcin. Stężenia SO2 Najwyższe stężenia w gminie Sulęcin zanotowano w mieście Sulęcin w miesiącu styczniu 2001 roku (20,3 µg/m3) oraz w miesiącu grudniu 2000 roku 15,7 µg/m3. W okresie letnim natomiast na terenie gminy Sulęcin stężenie SO2 utrzymywało się na niskim poziomie, co związane jest z faktem nie funkcjonowania źródeł energetycznych (lokalne kotłownie oraz paleniska domowe i zakłady rzemieślnicze). 9 Stężenia NO2 W gminie Sulęcin najwyższe stężenie średnie zanotowano w miesiącu styczniu 2001 roku w mieście Sulęcin; w pozostałych miejscowościach gminy również obserwowano w tym samym czasie wysokie stężenia NO2. Generalnie w okresie grzewczym w miastach na emisję składa się emisja ze źródeł energetycznych i emisja ze źródeł komunikacyjnych, co skutkuje większymi wartościami stężeń zarówno dwutlenku jak i tlenku węgla. Wyniki pomiarów przeprowadzonych przez Inspekcje Sanitarną w roku 2001 W 2001 roku Inspekcja Sanitarna w mieście Sulęcin (ul. Świerczewskiego) dokonała pomiarów stężeń NO2. Stężenie średnie NO2 w roku 2001 wynosiło 13,2 µg/m3.. Zimą stężenie średnie wynosiło 15,9 (µg/m3) natomiast latem 10,5 (µg/m3). Porównując wyniki pomiarów stężenia NO2 z Sulęcina z wynikami pomiarów z innych miast woj. Lubuskiego; Sulęcin znajduje się na 6 miejscu pod względem stanu czystości powietrza wśród 12 punktów pomiarowych. Wnioski Najwyższe wartości stężeń SO2 i NO2 koncentrują się głównie wokół dużych miast, gdzie na stosunkowo małej powierzchni znajduje się duża ilość punktowych źródeł emisji zanieczyszczeń. Na jakość powietrza ma wpływ sposób zabudowy terenu i pora roku. W gęsto zabudowanych miejscach dochodzi do słabej wymiany mas powietrza i kumulowania się zanieczyszczeń. Jakość powietrza pogarsza się w miesiącach zimowych w sezonie grzewczym, gdzie oprócz emisji ze źródeł komunikacyjnych występuje emisja ze źródeł energetycznego spalania paliw. 3.4. Źródła zanieczyszczeń powietrza 3.4.1. Wprowadzenie Emisję zanieczyszczeń do atmosfery powodują następujące działania : • Energetyczne spalanie paliw - główne źródło emisji dwutlenku siarki, tlenków azotu, pyłu, dwutlenku węgla, • Produkcja wyrobów przemysłowych - główne źródło emisji lotnych związków organicznych, metanu, a także dwutlenku siarki, dwutlenku azotu i pyłów, • Transport - duży udział w emisjach tlenku węgla, tlenków azotu, niemetanowych lotnych związków organicznych, dwutlenku węgla, • Produkcja rolna - źródło rozproszonej emisji amoniaku, metanu, podtlenku azotu, co ma wpływ na zmiany kwasowości środowiska, eutrofizację ekosystemów wodnych i na ocieplenie klimatu, • Ogrzewanie budynków mieszkalnych i obiektów użyteczności publicznej - źródło emisji znacznych ilości dwutlenku siarki i pyłów, wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych i dioksyn. Na obszarze analizowanego powiatu źródłami zanieczyszczeń do powietrza są : - zakłady przemysłowe, lokalne kotłownie i paleniska domowe będące źródłami punktowymi, - transport (drogi komunikacyjne) tworzące tzw. źródła liniowe emisji, - tereny rolnicze, fermy i gospodarstwa rolne, składowiska odpadów należące do źródeł powierzchniowych (źródła emisji niezorganizowanej). Poniżej omówiono źródła i wielkość emisji, dzieląc emisję na: - przemysłową z zakładów przemysłowych, - komunikacyjną, której źródłem są środki transportu, - niską, tj. z palenisk domowych i lokalnych kotłowni. 10 3.4.2. Emisja przemysłowa w 2001 roku Wg GUS emisja zanieczyszczeń pyłowych w 2001 roku na terenie powiatu sulęcińskiego wyniosła 78 ton/rok co stanowi 1,74% całkowitej emisji zanieczyszczeń pyłowych na terenie województwa lubuskiego. Emisja zanieczyszczeń gazowych z zakładów szczególnie uciążliwych na terenie powiatu sulęcińskiego w roku 2001 wyniosła 13 135 ton /rok (tj. 0,68% emisji zanieczyszczeń gazowych z terenu województwa), w tym: dwutlenek siarki - 63 ton /rok (1,08%), tlenki azotu - 15 ton /rok (0,49%), dwutlenek węgla 12 818 ton /rok (0,67%). Emisja zanieczyszczeń pyłowych na 1 km2 wynosiła w 2001 roku 0,1 ton/rok, a gazowych 11,2 ton/rok. W 2001 roku na terenie powiatu sulęcińskiego w urządzeniach oczyszczających zostało zatrzymanych 39,1% wytworzonych zanieczyszczeń pyłowych. 1600 1400 1200 Mg/rok 1000 800 600 400 200 żarski żagański zielonogórski świebodziński sulęciński strzeleckodrezdenecki słubicki nowosolski międzyrzecki krośnieński gorzowski 0 żarski żagański zielonogórski świebodziński sulęciński strzeleckodrezdenecki słubicki nowosolski międzyrzecki krośnieński 500000 450000 400000 350000 300000 250000 200000 150000 100000 50000 0 gorzowski Mg/rok Ryc. 3.2. Emisja zanieczyszczeń pyłowych w powiecie sulęcińskim na tle województwa w 2001 r. Ryc. 3.3. Emisja zanieczyszczeń gazowych w powiecie sulęcińskim na tle województwa w 2001r. Na terenie powiatu sulęcińskiego brak jest większych zakładów przemysłowych szczególnie uciążliwych dla środowiska. Generalnie tylko w mieście Sulęcin znajdują się zakłady przemysłowe, uciążliwe pod kątem ochrony środowiska, a wśród nich najwięcej jest zakładów o przemyśle mechanicznym, chemicznym i drzewnym. 11 Tylko 3 zakłady przysłały ankiety dotyczące zanieczyszczeń wprowadzanycyh do powietrza atmosferycznego: • Zakład Przetwórstwa Mięsnego WARTA z Sulęcina • ZOZ z Sulęcina • Gumoplast z Sulęcina. Zakłady Przemysłu Chemicznego zajmujące się produkcją płyt gumowych uszczelniających, posiadają baterie cyklonów za kotłami, dzięki czemu skuteczność redukcji zanieczyszczeń wynosi 84% PW Trakart zajmujący się produkcją drewnianych elementów ogrodowych z drewna iglastego posiada filtry cyklonowe zmniejszające ilość pyłu. 12 Tabela 3.6. Emisja zanieczyszczeń do atmosfery z zakładów emitujących zanieczyszczenia w powiecie sulęcińskim w 2000, 2001 i 2002 roku Nazwa przedsiębiorstwa /zakładu Zakład Przetwórstwa Mięsnego WARTA; Sulęcin ZOZ; Sulęcin Gumoplast Sulęcin SEEGER DACH Sulęcin Prefabet, Krzeszyce Zakłąd Gospodarki Wodno Ściekowej; Słońsk Zakład Wodociągów i Kanalizacji miasta i gminy Sulęcin Zakład Odlewniczy, Lejko Józef, Światłowski Stanisłwa Moltech Polska Sp. z o.o.; Sulęcin Zakład Gospodarki Komunalnej; Lubniewice BRET-PLAST Borowiec Ludmiła; Sulęcin CZG-12; Długoszyn PW Trakart, Tartak Mierczany, gmina Torzym 2000 SO2 [Mg/rok] 2001 2002 2000 NOx[Mg/rok] 2001 2002 CO 2000 [Mg/rok] 2001 2002 2000 Pył całk.[Mg/rok] 2001 2002 3,151 2,75 2,871 2,75 1,171 2,75 0,328 1,716 0,299 1,716 0,122 1,716 14,774 1,023 13,458 1,023 5,49 1,023 3,6 1,436 3,3 1,436 1,3 1,436 - 5,149 4,803 4,958 0,721 0,897 0,953 0,058 0,059 0,063 1,45 1,334 1,576 IROMET Sp. Z o.o. ;Sulęcin ZPD HOLZWELT; Słońsk Lubuski Szpiltal pulmunologicznokardiologiczny; Torzym Źródło – ankietyzacja zakładów Brak danych o emisji zanieczyszczeń Pyły inne [Mg/rok] 2000 2001 2002 0,612 0,641 - Wg informacji dostarczonych przez WIOŚ Zielona Góra; Delegatura w Gorzowie Wlkp. w 2002 roku pod kątem emisji zanieczyszczeń do powietrza atmosferycznego (oraz gospodarki wodno-ściekowej) skontrolowano 24 zakłady na terenie powiatu sulęcińskiego. Wśród nich w tylko 2 dopatrzono się pewnych nieprawidłowości odnośnie emisji zanieczyszczeń do powietrza: • „Komunalnik” Sp. z o.o. w Sulęcinie. Zakład został zobowiązany do przeprowadzenia pomiarów emisji zanieczyszczeń w gazach odlotowych z kotłowni. • Zakład Przetwórstwa Mięsnego WARTA z Sulęcina zobowiązany do przeprowadzania pomiarów substancji zanieczyszczających w powietrzu w gazach odlotowych co najmniej raz na 6 miesięcy. 3.4.3. Emisja komunikacyjna Przez powiat sulęciński przebiegają : • dwie drogi krajowe nr 2 (granica Państwa - Świecko - Torzym - Świebodzin - Trzciel ) i nr 22 (granica Państwa - Kostrzyn - Słońsk - Krzeszyce - Wałdowice - Gorzów Wlkp. - Strzelce Krajeńskie - Dobiegniew - Stare Osieczno) • sześć dróg wojewódzkich o nr 131 (Nowiny Wielkie-Przemysław-Dzierżazna-Krzeszyce) o nr 134 (Muszkowo-Ośno Lubuskie-Rzepin-Cybinka-Urad) o nr 136 (Wałdowice-Lubniewice-Wędrzyn) o nr 137 (Słubice-Drogomin-Długoszyn-Sulęcin-Wędrzyn-Trzemeszno-GrochowoMiędrzyrzecz-Trzciel) o nr 138 (Sulęcin-Małuszów-Torzym-Gubin) o nr 139 (Górzyca-Rzepin-Lubin-Mierczany-Gądków Wielki-Debrznica) • 51 dróg powiatowych o łącznej długości 320 km; z czego przypada: o na gminę Torzym – (106,3 km – 33,2% w odniesieniu do powiatu) o gminę Krzeszyce – 70,6 km (22%) o gminę Sulęcin – 68,3km (21,3%) o gminę Słońsk – 45,4 km (14,2%) o gmnię Lubniewice (30 km (9,3%). Tabela 3.7. Drogi krajowe, wojewódzkie, powiatowe i gminne na terenie powiatu sulęcińskiego Gmina Lubniewice Razem Sulęcin Drogi krajowe 3,685 (nr 22) 3,685 - Drogi wojewódzkie powiatowe gminne 17,258 (nr 136) 30 21 17,258 0,759 (nr 136) 68,3 134 25,028 (nr 137) 17,273 (nr 138) razem 43,06 Torzym 22,3 (nr 2) 17,399 (nr 138) 106,3 182,935 16,628 (nr 139) razem 22,3 34,027 Krzeszyce 11,42 (nr 22) 6,778 ( Nr 131 ) 70,6 66 2,628 (nr 134) 0,052 (nr 136) 6,166 (nr 138) razem 11,42 15,624 Słońsk 28,288 (nr 22) 2,129 (nr 134) 45,4 26 razem 28,288 2,129 RAZEM 65,683 112,098 320,6 429,935 Źródło : Raport o stanie powiatu sulęcińskiego; Starostwo Powiatowe w Sulęcinie, 2001; Zarząd Dróg Wojewódzkich w Zielonej Górze Najwięcej dróg krajowych przypada na gminę Słońsk (28,288 km) i Torzym (22,3 km), dróg wojewódzkich – na gminę Sulęcin (43,06 km). 4 drogi wojewódzkie o łącznej długości 15,624 km przebiegają przez gminę Krzeszyce. 15 Według danych dostarczonych przez gminy, do najbardziej uciążliwych należą drogi: • w gminie Sulęcin o Wojewódzka nr 137 (ul. 3 Maja, ul. Wiejska, ul. E. Plater, ul. Poznańska) o Wojewódzka nr 138 (ul. Witosa) o Inne (ul. Kościuszki, ul. Żeromskiego, ul. Lipowa). • w gminie Krzeszyce – droga wojewódzka nr131(Nowiny Wielkie-Przemysław-DzierżaznaKrzeszyce). Ponadto drogami krajowymi nr 2 i 22 przewozi się materiały niebezpieczne. Stan nawierzchni dróg krajowych, wojewódzkich powiatu ocenia się jako średni. System transportu na terenie powiatu przedstawia mapa nr 8. Przez obszar powiatu sulęcińskiego przebiegają 4 linie kolejowe: • nr 237 relacji Wrocław – Szczecin, obsługiwana przez pociągi towarowe i osobowe (gmina Torzym) • nr 3 relacji Warszawa-Kunowice, obsługiwana przez pociągi osobowe i towarowe (gmina Torzym) • nr 414 relacji Gorzów Wlkp.-Zieleniec-Chyrzyno- Kostrzyn nad Odrą, obsługiwana przez pociągi towarowe (gmina Krzeszyce i Słońsk) • nr 364 relacji Wierzbno-Rzepin, obsługiwana przez pociągi towarowe (gmina Sulęcin) Aby poprawić warunki życia mieszkańców obszarów, przez które przechodzą drogi krajowe i ważniejsze wojewódzkie należałoby zmniejszyć uciążliwość wywołaną ruchem drogowym, poprzez budowę obejść miejscowości, segregację ruchu pieszego i kołowego, izolację zabudowy oraz budowę obwodnic. Ponadto w celu zmniejszenia emisji konieczna jest poprawa standardu sieci drogowych, zapewnienie przejezdności w każdych warunkach atmosferycznych dróg gminnych. Na obszarze powiatu sulęcińskiego planuje się budowę obwodnicy w mieście Sulęcin, Krzeszyce, Słońsk. W Lemierzycach inwestycja budowy obwodnicy jest w trakcie realizacji. Poza tym czynniki geograficzne i przyrodnicze (jeziora, cieki, lasy) są tu na tyle korzystne, że wpływają na ograniczenie rozwoju sieci drogowej dzięki czemu natężenie ruchu samochodowego nie jest duże. Emisja niska Emisja zanieczyszczeń pochodzących z lokalnych kotłowni (emitor do 40 m) i indywidualnych palenisk domowych zwana jest niską emisją. W związku z dość dużą liczbą kotłowni wykorzystujących jako paliwo węgiel kamienny, miał węglowy oraz koks (paliwa nieekologiczne) w powiecie sulęcińskim w przeważającej jego części występuje problem emisji niskiej. Do problemu stosowania nieekologicznych paliw dochodzi jeszcze niska sprawność kotłowni przez co następuje dodatkowo większa emisja zanieczyszczeń do powietrza. Ponadto w większości gospodarstw domowych często stosuje się różnego rodzaju "paliwa zastępcze" (butelki i opakowania z mas plastycznych, guma, papier zafoliowany, itp.). Szczególnie dotyczy to okresu jesiennego, kiedy temperatura powietrza jest na tyle wysoka, że można ogrzać pomieszczenie mniej kalorycznymi, zastępczymi paliwami. Gmina Lubniewice W gminie występuje 6 kotłowni lokalnych, w których stosowane są węgiel kamienny i olej opałowy. W gminie Sulęcin: • występuje 15 kotłowni eksploatowanych przez „Komunalnik” Sp. Z o.o. o węgiel i Koks stosuje się w 6 kotłowniach o węgiel w 4 o olej w 2 o miał w 1 o koks w 1 o gaz w 1 16 Większość kotłów jest w średnim stanie technicznym. W złym stanie technicznym są kotły na węgiel i koks. • ponadto w eksploatacji u innych podmiotów znajduje się 40, kotłowni w których wykorzystuje się: o olej – 11 o węgiel i koks – 10 o węgiel – 7 o koks – 4 o trociny, drewno – 2 o gaz – 2 o węgiel, koks, olej opałowy – 1 o drewno, węgiel, koks, olej – 1 o koks, węgiel i drewno - 1 o węgiel i miał – 1 Gmina Torzym W gminie jest 18 kotłowni: o węgiel – 8 o olej opałowy – 3 o miał – 3 o drewno i węgiel – 2 o gaz i węgiel – 1 o olej i węgiel - 1 Gmina Krzeszyce W gminie występuje 6 kotłowni lokalnych, w których stosuje się węgiel kamienny , koks i olej opałowy. Gmina Słońsk Wystepuje tu 14 kotłowni: o węgiel kamienny – 7 o odpady drzewne –4 o olej opałowy - 3 Żródło:Raport o stanie powiatu sulęcińskiego – Starostwo Powiatowe w Sulęcinie, marzec 2001. Stopniowo jednak obserwuje się zmianę nośników energii z paliw stałych w postaci węgla i koksu na paliwa ekologiczne, w tym głównie gaz i energię elektryczną, olej opałowy i brykiety ze słomy i odpadów stolarskich. Emisja odorów z produkcji zwierzęcej Produkcja zwierzęca oddziałuje na środowisko przyrodnicze w sposób bezpośredni, poprzez emisję z budynków inwentarskich zanieczyszczeń powietrznych (pyły, gazy, drobnoustroje) i w sposób pośredni – poprzez ścieki odzwierzęce (gnojowica) i odpady. W gminie Lubniewice w miejscowości Lubniewice i Glisno prowadzona jest hodowla trzody chlewnej (razem około 1200 sztuk). System utrzymania zwierząt jest bezściółowy a obornik wywozi się na pole. W gminie Sulęcin w kilku gospodarstwach prowadzona jest hodowla zwierząt na skalę przemysłową, w przeważającej części jest to drobiarstwo oraz produkcja jaj wylęgowych (Trzebów, Ostrów, Zarzyń) i hodowla ryb. W gminie Torzym w miejscowości Gądków Wielki utrzymuje się trzodę chlewną (320 sztuk) – ściółkowy system utrzymania. W gminie Krzeszyce prowadzi się hodowlę zwierząt z dominacją bydła mlecznego, mięsnego i trzody chlewnej (Krępiny, Dzierżązna, Zaszczytowo, Marianki, Przemysław, Krzemów, Krasnołęg, Dębokierz) oraz drobiu (Muszkowo) (tabela 7.6). Emisja toksycznych gazów i odorów w fermach, zależna jest m. in. od systemu utrzymania. Zmniejszona ilość wydzielanych gazów notowana jest przy systemie ściołkowym. Szczególnie uciążliwe dla ludzi są odory, które rozprzestrzeniają się szybko i mają słabą zdolność do mieszania się z powietrzem. Ze względu na specyfikę powiatu sulęcińskiego problem uciążliwości związanej z produkcją zwierzęcą może występować lokalnie w miejscowościach gdzie są zlokalizowane fermy. (szczegóły w pkt. 7.4) 17 3.5. Ocena zagrożenia dla ludzi i środowiska Stan jakości powietrza w powiecie sulęcińskim jest dobry. Uciążliwością dla środowiska i mieszkańców dla powiatu sulęcińskiego jest tu niska emisja i emisja komunikacyjna. Problemem jest również (wg danych PSP) wypalanie ściernisk, co jest przyczyną znacznej emisji zanieczyszczeń do powietrza atmosferycznego (rozdz.10). Zagrożenie emisją komunikacyjną występuje głównie w miastach przez które przebiegają drogi krajowe. Zanieczyszczenia komunikacyjne to przede wszystkim tlenki azotu, tlenek węgla i węglowodory aromatyczne, w tym benzen, wykazujący działanie kancerogenne. Zanieczyszczenia te są przede wszystkim prekursorami powstawania ozonu troposferycznego. W miesiącach letnich, w rejonie zwiększonego ruchu drogowego, prawdopodobnie są przekraczane dopuszczalne stężenia ozonu w powietrzu. Z kolei, równoczesne występowanie ozonu i węglowodorów powoduje nasilenie się reakcji synergicznych. Podwyższone stężenia tlenków azotu (czynnik biogenny) mogą powodować zmiany w funkcjonowaniu ekosystemów, objawiające się zanikaniem szczególnie wrażliwych gatunków roślinnych na terenach położonych wzdłuż tras komunikacyjnych. Największe potencjalne zagrożenie hałasem i emisją spalin występuje wzdłuż dróg krajowych (nr 2 i nr 22 ) w szczególności w centrach miast w otoczeniu gęstej zabudowy. Poza tym drogi krajowe są również zagrożeniem pod kątem przewożenia nimi materiałów niebezpiecznych. Zagrożeniem dla korytarza ekologicznego Postomii (naturalny ciąg ekologiczny obejmujący pradoliny, doliny rzeczne, rynny jeziorne i inne obniżenia terenu oraz obszary leśne) jest szosa Kostrzyn-Skwierzyna-Poznań. Niezbędne jest również ustalenie miejsc ważnych z punktu widzenia migracji zwierząt czy występowania roślin i zaprojektowanie miejsc budowy przepustów lub estakad. Emisja niska ujemnie wpływa na odczucia estetyczne, daje poczucie dyskomfortu, a także zwiększa koszty utrzymania czystości (zapylenie). W grupie substancji emitowanych podczas spalania węgla w paleniskach domowych i lokalnych kotłowniach, oprócz dwutlenku siarki, pyłów i tlenków azotu, znajduje się także sadza, zawierająca wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne w tym benzo-apiren, stanowiące największe potencjalne zagrożenie zdrowotne. Podwyższone stężenia dwutlenku siarki i tlenków azotu, będących substancjami zakwaszającymi, wywołują szkody w ekosystemie, a więc należy przyjąć, że emisja niska na terenie powiatu sulęcińskiego może być potencjalnym źródłem szkód w ekosystemie. Gmina Słońsk znajduje się w rynnie spływu zanieczyszczeń wielkoobszarowych (źródła emisji w Berlinie oraz w Kostrzynie) co może powodować podwyższanie się stężenia zanieczyszczeń na terenie gminy 18 4. HAŁAS Dominującym źródłem hałasu w środowisku miejskim jest ruch kołowy. O wielkości poziomu hałasu decyduje przede wszystkim hałas pojazdów, natężenie ruchu, udział taboru ciężkiego w natężeniu ruchu pojazdów kołowych, prędkość pojazdów i inne. 4.1. Hałas komunikacyjny W 2001 roku WIOŚ przeprowadził badania hałasu komunikacyjnego i natężenia ruchu wzdłuż drogi krajowej nr 22 w rejonie jej przebiegu przez tereny zabudowane w następujących gminach: • Słońsk W Słońsku przy zachodniej granicy wsi na skrzyżowaniu z drogą do Krzeszyc (na długości 1,5 km) W Słońsku na skrzyżowaniu z drogą do Krzeszyc – wschodnia granica wsi (na długości 0,6 km) W Lemierzycach (na długości 1,3 km) • Krzeszyce Na zachodniej granicy wsi przy skrzyżowaniu z drogą do Nowin (na długości 1,1 km) Na skrzyżowaniu z drogą do Nowin przy wschodnim krańcu wsi (na długości 1,5 km) Wzdłuż badanych odcinków znajduje się ok. 155 budynków wymagających ochrony akustycznej (szkoły, przedszkola, budynki mieszkalne, itp), w których przebywa ok. 855 osób. Pomiary dokonywano przy krawędzi jezdni i przy elewacji budynków dla 16 godzin pory dziennej w odległości 1 m od krawędzi drogi i przy elewacji budynków. Wyniki zestawiono w poniższej tabeli: Tabela 4.1. Wyniki pomiarów natężenia hałasu w powiecie sulęcińskim w 2001 roku l.p. 1 2 3 4 5 Gmina/Lokalizacja pomiarowego punktu *Równoważny poziom hałasu/dopuszczalny poziom hałasu (dB) Przy Przy elewacji krawędzi jezdni – 70,6/55 62,6/60 Natężenie ruchu pojazdów (Poj/h) Ogółem Pojazdy ciężkie Słońsk (Zach. Granica wsi 213 skrzyżowanie z drogą do Krzeszyc) Słońsk (na skrzyżowaniu z drogą do 67,8/55 56,2/60 231 Krzeszyc – wschodnia granica wsi) Słońsk - Lemierzyce 68,8/55 157 64,0/60 Krzeszyce (Na zach. granicy wsi przy 71,7/55 307 64,1/60 skrzyżowaniu z drogą do Nowin) Krzeszyce (Na skrzyżowaniu z drogą 70,7/55 63,4/60 271 do Nowin przy wschodnim krańcu wsi) Źródło : Raport o stanie środowiska w woj. lubuskim w 2001 roku *progowe poziomy hałasu wg Rozporządzenia Ministra Środowiska (Dz.U. Nr 8, poz.8 z 2002 roku) % poj. ciężkich 23 11,5 21 9,1 26 43 16,6 14,0 35 12,9 Z badań tych wynika, że w rejonie zabudowy mieszkaniowej nie występują przekroczenia wartości progowych ale bezpośrednio przy elewacjach budynków średnie przekroczenie dopuszczalnego równoważnego dźwięku A (przyjęto 60 dB) miało miejsce na całym mierzonym odcinku wzdłuż drogi krajowej nr 22. Największe zmierzono w gminie Słońsk w miejscowości Lemierzyce (64 dB przy dopuszczalnym natężeniu 60 dB) oraz w Krzeszycach (64,1 dB). W punktach tych ponad 15% udziału w ruchu pojazdów miały pojazdy ciężkie. W celu zmniejszenia uciążliwości związanej z emisją hałasu komunikacyjnego w powiecie sulęcińskim planuje się budowę obwodnic a wcześniej zainstalowanie ekranów akustycznych, które w znacznym stopniu ograniczą uciążliwość związaną z hałasem (pkt. 3.4.3.) 19 4.2. Hałas przemysłowy Według danych WIOŚ w powiecie sulęcińskim nie prowadzono pomiarów hałasu przemysłowego. Generalnie jednak hałas może być uciążliwy na terenie (jednak w granicach obiektu), na którym skupiona jest większość zakładów przemysłowych – w Sulęcinie. Urządzeniami powodującymi hałas mogą być urządzenia wentylacyjne, maszyny do obróbki drewna, metalu i sprężarki. Według dostarczonych ankiet, badania hałasu przeprowadza się w następujących zakładach : • Zakładach Przemysłu Chemicznego „Gumoplast” w Sulęcinie. Ostatnia kontrola przeprowadzona w dniu 22.08.2002 nie wykazała przekroczeń dopuszczalnych norm hałasu. • Bret Plast Borowiec Ludmiła z Sulęcina, zajmujący się przetwórstwem opakowań z tworzyw sztucznych, wymianą stolarki okiennej i produkcją zniczy. Badania hałasu przeprowadza się raz w roku a poziomy dopuszczalne nie są przekraczane. 4.3. Ocena zagrożenia dla ludzi i środowiska Głównym problemem z zakresu ochrony przed hałasem w powiecie sulęcińskim jest duża uciążliwość hałasu pochodzenia komunikacyjnego. Uciążliwość związana z hałasem przemysłowym może występować jedynie w granicach obiektu lub też ograniczać się do najbliższego otoczenia. 20 5. ZASOBY WODNE 5.1. Wody powierzchniowe 5.1.1. Rzeki Cieki wodne w poszczególnych gminach powiatu przedstawiono w tabeli 5.1. • • • • • • • Rzeka Lubniewka (Lubna) jest rzeką IV rzędu, wchodzącą w skład dorzecza Odry. Wypływa ze wzgórz czołowomorenowych Osieńsko-Sulechowskich w południowo-zachodnim regionie gminy Lubniewice ale poza jej granicami. Przepływa przez jeziora Lubniewsko, Lubiąż, Krajnik i Janowiec następnie do Noteci i Warty. Na rzece występują 3 jazy. Rzeka Postomia - przepływająca przez gminę na długości 20 km; jest rzeką IV rzędu i wpływa na teren naturalnego rozlewiska Warty. Początek swój bierze w jeziorze Postomsko położonym pomiędzy Sulęcinem a Trzemesznem Lubuskim. Rzeka Ilanka jest rzeką II rzędu, prawym dopływem rzeki Odry i ciągnie się wzdłuż południowej granicy gminy Torzym. Rzeka Bobrowa Struga –prawobrzeżny dopływem Ilanki Rzeka Pliszka - jest rzeką III rzędu, wypływa z Jeziora Trawienko i uchodzi do Odry. Badania w punkcie monitoringowym prowadzone są w miejscowości Urad w odcinku przyujściowym. Rzeka Moskawa – prawobrzeżny dopływ Pliszki. W rejonie Gądkowa Wielkiego ciek zasila stawy rybne. Rzeka Lenka (Ośnianka); jest rzeką IV rzędu, lewym dopływem Kanału Postomskiego. Początek swój bierze na terenach bagiennych na południe od Ośna Lubuskiego. Tabela 5.1. Cieki wodne w powiecie sulęcińskim Lp. 1 2 3. Gmina Lubniewice Sulęcin Torzym 4. Krzeszyce 5. Słońsk Rzeki Lubniewka (Lubna) Postomia, Jeziorna, Ilanka, Pliszka, Bobrowa Struga, Moskawa Postomia, Lubniewka (Lubna), Rudzianka, Trzepielinka Ośnianka (Lenka), Postomia, Warta Kanały Lubniewicki, Jarnatowski Młynówka, Ostrowski, Muszkowicki „A”. Kolonia Drzewce, „B” Kolonia Drzewce Marianowski, Przemysław - Malta, Lemierzycki, Czartowski, Głuchowski, Grodziski, Krępiński, Op. Studzionka, Torfowy, Op. Lemierzyce, Op. Kołczyn, Środkowy, Muszkowiecki, Stróżnik, Postomski Postomski, Racza Struga, Marianowski, Lemierzycki, Głuchowski, Op. Słońsk, Grodziski, Krępiński, Jamno - Budzigniew, Lednik, Sumatra, Starołęcze, Rypidłów, Sumice, Stara Głusza, Budzigniewski, Torfowy, Op. Lemierzyce, Lemierzycko - Krzeszycki, Doprowadzalnik, Muszkowiecki, Kobowa, Zbiornik 5.1.1.1. Stan czystości rzek Rzeka Ilanka W 2000 roku rzeka Ilanka była kontrolowana w dwóch przekrojach pomiarowo kontrolnych : • w rejonie Torzymia – poniżej (44,5 km) i powyżej Torzymia (48,7 km); w ramach monitoringu lokalnego, zleconego przez Zakład Gospodarki Komunalnej w Torzymiu • w Świecku - 0,5 km powyżej ujścia do Odry w ramach monitoringu regionalnego Wody Ilanki w przekrojach zlokalizowanych w rejonie Torzymia odpowiadały wówczas III klasie czystości, a uchodząc do Odry, w przekroju pomiarowo-kontrolnym Świecko - nie odpowiadały normom ze względu na wysoką zawartość chlorofilu "a". Badania wykazują wpływ ścieków odprowadzanych z Torzymia na jakość wód rzeki Ilanki, tj. wzrost ich zanieczyszczenia związkami organicznymi i biogennymi oraz pod względem bakteriologicznym. Na stan wód mają tu również wpływ ścieki z Rzepina. 21 W stosunku jednak do roku 1999 stwierdzono poprawę jakości wód Ilanki w rejonie Torzymia, w zakresie zanieczyszczeń organicznych i biogennych. W 2001 roku badania przeprowadzono już tylko w Świecku 0,5 km powyżej ujścia do Odry. W przekroju tym nastąpiła poprawa stanu czystości rzeki pod względem stężenia chlorofilu „a” z poziomu ponadnormatywnego do poziomu klasy III. Rzeka Lubniewka W 2000 roku badania jakości wód Lubniewki prowadzone były w miejscowości Rudnica - w 5,2 km biegu rzeki. Wody odpowiadały wówczas III klasie czystości. W 2001 roku badań nie prowadzono. Rzeka Lubniewka stanowi odbiornik ścieków z mechaniczno-biologicznej oczyszczalni w Lubniewicach. Rzeka Pliszka Rzeka Pliszka nie jest narażona na bezpośrednie oddziaływanie ścieków komunalnych. Pośrednio natomiast - poprzez rzekę Łagowę, przyjmuje zanieczyszczenia z Łagowa, Gronowa, Toporowa oraz Gądkowa Wielkiego. Na terenie powiatu sulęcińskiego nie prowadzi się monitoringu tej rzeki; jedynie w 5 punktach pomiarowo kontrolnych leżących poza terenem powiatu sulęcińskiego: • powyżej ujścia Łagowej - w km 55,5 • poniżej ujścia Łagowej w km 54,5 • w miejscowości Pliszka (powiat krośnieński, gmina Bytnica) – w km 40,0 • w miejscowości Sądów (powiat słubicki; gmina Cybinka)– w km 15,4 • ujście do Odry w miejscowości Urad (powiat słubicki, gmina Cybinka) – w km 0,3 W 2000 roku przeprowadzono badania we wszystkich 5 punktach pomiarowych. Woda mieściła się w II, III klasie czystości (ocena ogólna) a w miejscowości Pożrzadło – NON. W 2001 roku przeprowadzono badania tylko w mieście Urad (przy ujściu do Odry). Woda w ocenie ogólnej została zaklasyfikowana do I klasy czystości. Generalnie Pliszka - mimo występujących miejscami przekroczeń wskaźników eutroficznych - należy do najczystszych rzek województwa lubuskiego. Na stan czystości wód rzeki mają wpływ niedostatecznie oczyszczone ścieki odprowadzane z oczyszczalni w Gronowie oraz zanieczyszczenia wprowadzane do wód ze stawów rybnych, zlokalizowanych w rejonie Sądowa, Koziczyna i m. Pliszka. Rzeka Postomia W 2000 roku badania jakości Postomii wykonano w punkcie pomiarowo-kontrolnym w Krzeszycach (0,8 km) – wody pozaklasowe(non). Źródłami zanieczyszczeń rzeki są: oczyszczalnia Domu Pomocy Społecznej w Tursku, oczyszczalnia mechaniczno-biologiczna w mieście Sulęcin. Ponadto odprowadzane są tu ścieki bytowo-gospodarcze z jednostek wojskowych i osiedla mieszkaniowego w Wędrzynie po oczyszczeniu ich w oczyszczalni mechaniczno-biologicznej oraz ścieki z oczyszczalni ścieków w Krzeszycach. W porównaniu do roku 1999 stan czystości rzeki Postomii nie uległ zmianie (non). W 2001 roku badań nie prowadzono. W 2002 roku badania jakości Postomii wykonano w 3 punktach pomiarowych (Wędrzyn i Ostrów – gmina Sulęcin oraz w Krzeszycach). Z uwagi na zły stan sanitarny wody zaliczono do pozaklasowych. Rzeka Lenka W 2000 roku badania jakości Lenki prowadzono w punkcie pomiarowym Słońsk (1,0 km) przed ujściem do Kanału Postomskiego. W ocenie ogólnej Lenka odpowiadała wodom pozaklasowym. Za stan ten generalnie odpowiedzialny jest zły stan sanitarny rzeki. W stosunku do poprzednich lat stan Lenki uległ nieznacznej poprawie (1997 rok). W 2001 roku badań nie prowadzono. 22 W 2002 roku badania czystości rzeki prowadzono w dwóch punktach pomiarowych w tym jeden zlokalizowany w Słońsku. Stwierdzono występowanie wód pozaklasowych ze względu na wartości ChZT, manganu, zawiesiny ogólnej, fosforu ogólnego, chlorofilu”a” oraz zły stan sanitarny. Kanał Postomski Badania czystości wykonano w 2000 roku w dwóch przekrojach pomiarowych: • W miejscowości Krzeszyce w km 32,2 • W miejscowości Przyborów (gmina Słońsk) w km 10,9. Do Kanału dopływają oczyszczone ścieki z oczyszczalni mechaniczno-biologiczniej w Słońsku. Badania wód wykonane wcześniej w 1997 roku wykazały, że stan sanitarny cieku nie odpowiadał normom. W 2000 r. nastąpiła poprawa stanu sanitarnego - wody rzeki osiągnęły III klasę czystości. Klasyfikacja pozostałych wskaźników nie uległa zmianom. W 2001 roku badań nie prowadzono. W 2002 roku prowadzono badania w dwóch punktach pomiarowo kontrolnych w Krzeszycach i Przyborowie (gmina Słońsk). Badania wykazały ponadnormatywne stężenia manganu i chlorofilu „a” (non). Tabela 5.2. Klasy jakości wód powiatu sulęcińskiego w 2000, 2001 i 2002 roku Lokalizacja przekroju Rodzaj monitoringu Ocena ogólna w 2000 r. klasa Ilanka - Lokalny powyżej Torzymia Ilanka - Lokalny poniżej Torzymia Ilanka - Regionalny ujście do Odry (m.Świecko) III III non Lubniewka - Regionalny m. Rudnica Gmina Krzeszyce III Pliszka powyżej ujścia Łagowej poniżej ujścia Łagowej II - Regionalny Regionalny III m. Pliszka Regionalny III m. Sądów Regionalny Non ujście Odry Urad do Regionalny m. III Uwagi Rzeka Ilanka Zw.organiczne, zasolenie, zaw. Ogólna, subst. Biogenne – I klasa czystości Stan sanitarny -II klasa Zasolenie, zawiesina – I klasa Zw.organicze - II klasa Subst. Biogenne, stan sanitarny – III klasa Zasolenie,zawiesina, metale, subst. Specyficzne – I klasa Zw. Organiczne – II klasa Subst. Biogenne, stan sanitarny – III klasa Lubniewka Zasolenie, zaw. Ogólna, met. Ciężkie, subst. Specyficzne – I klasa Zw. Organiczne, subst. Biogenne – II klasa Stan sanitarny – III klasa Pliszka Zasolenie, zaw.ogólna, metale, sub.specyf.I klasa Zw.organiczne, sub.biogenne, stan sanitarny – II klasa Zasolenie, zaw.ogólna, metale, sub.specyf.- I klasa Zw.organiczne, stan sanitarny – II Sub.biogenne - III Zasolenie, zaw.ogólna, metale, sub.specyf.- I klasa Zw.organiczne, stan sanitarny – II Sub.biogenne - III Zasolenie, zaw.ogólna, metale, sub.specyf.- I klasa Zw.organiczne, stan sanitarny – II Sub.biogenne - NON Zasolenie, zaw.ogólna, metale, sub.specyf.- I klasa Zw.organiczne, stan sanitarny – II Sub.biogenne – III Ocena ogólna w 2001 r. Uwagi Ocena ogólna w 2002 r. Klasa średnia - - - - - - Spadek stężenia III chlorofilu w stos. Do 2000 roku - - - - - - - - - - - - - - Mała zawartość I tlenu rozpuszczonego stężenia chlorofilu”a” – 23 klasa III - - non - Postomia Zasolenie, metale, subst. Specyficzne-I klasa Zw. Organiczne – II klasa Subst. Biogenne, stan sanitarny - NON - - - Non - - - - Non - - non - - Rz. Postomia Regionalny - m. Krzeszyce Wędrzyn (g. Regionalny Sulęcin) Ostrów (gm. regionalny Sulęcin) Non ujście do Regionalny Kanału Postomskieg o (m. Słońsk) - Non m. Krzeszyce Regionalny Non m. Przyborów Regionalny non Lenka (Ośnianka) Zasolenie, zawiesina, metale, subst. Specyficzne – I klasa Zw. Organiczne, subst. Biogenne – II klasa Stan sanitarny - NON Kanał Postomski Zasolenie, metale, subst.specyficzne – I klasa Zaw. Ogólna – II klasa Subst. Biogenne,stan sanitarny – III klasa jw. Non - - Generalnie najmniej zanieczyszczonymi rzekami są Ilanka i Pliszka (II/III klasa); wody o niewielkich stężeniach zanieczyszczeń fizyko-chemicznych oraz czyste pod względem sanitarnym. Rzeką nieco bardziej zanieczyszczoną, jednakże tylko pod względem sanitarnym na terenie pow. sulęcińskiego jest Lubniewka. Sieć rzeczną oraz jakość wód powierzchniowych przedstawia mapa nr 3. 5.1.2. Jeziora W powiecie sulęcińskim znajduje się 41 jezior powyżej 1 ha, o łącznej powierzchni 1 145,62 ha (tabela 5.3.). Gmina Lubniewice • Jezioro Lubniewsko, z 4 wyspami o łącznej powierzchni 0,4 ha. Dookoła jeziora przebiega szlak turystyczny pieszy. Linia jeziora podobnie jak i jego dno są bardzo urozmaicone. Plaże znajdują się na brzegu północnym i wschodnim jeziora przy ośrodkach wypoczynkowych. • Jezioro Lubiąż zwane Lubniewickim z licznymi ośrodkami wypoczynkowymi. Jezioro ma dwa dopływy. • Jezioro Krajnik bardzo głębokie (najgłębsze w województwie) i o małej powierzchni. Zasilane jest przez ciek wypływający z jeziora Lubiąż oraz przez liczne źródliska i cieki odprowadzające z pobliskich pól i łąk. • Jezioro Jarnatowskie – z bardzo dobrze rozwiniętą linią brzegową oraz litoralem przybrzeżnym (trzciny i oczerety). • Jezioro Krzywe – jedno z mniejszych z tendencją do zarastania. • Jezioro Janowiec – należące do najpiękniejszych akwenów wodnych tych okolic. Obecna powierzchnia lustra wody stanowi 50% stanu pierwotnego; pozostała część pokryta jest kożuchem roślin torfowiskowych. Gmina Sulęcin W gminie znajduje się 21 jezior; większość jest użytkowanych przez Polski Związek Wędkarski, Zarząd Okręgu w Gorzowie Wlkp. (4) ; Jednostka Wojskowa 19-86 (15) jedno przez Lasy Państwowe i spółdzielnię produkcyjną. Do największych z nich należą: • Jezioro Buszno (58,7 ha) znajdujące się na terenie Łagowskiego Parku Krajobrazowego, • Jezioro Męcko Duże (41,8 ha), • Jezioro Buszenko (33,0 ha) znajdujące się na terenie Łagowskiego Parku Krajobrazowego, • Jezioro Kopaniec (Kopanica, Trzciemno)(14,7 ha). Wszystkie jeziora w gminie zajmują łącznie powierzchnię około 300 ha. 24 Gmina Torzym Na terenie gminy znajduje się 174 zbiorników wodnych o powierzchni od 0,06 do 111 ha. Zbiorników o powierzchni powyżej 1,0 ha jest 132 sztuki. Najwięcej jezior o małej powierzchni znajduje się w mieście Torzym i wokół miasta – około 14 sztuk. • Jezioro Malcz o powierzchni 111 ha • Jezioro Wielicko o powierzchni 103 ha z jednym ośrodkiem wypoczynkowym. Przez jezioro przepływa rzeka Pliszka. Jezioro charakteryzuje się dużą podatnością na degradację, stąd ważne jest uniemożliwienie przedostawania się zanieczyszczeń do jego wód. Gmina Krzeszyce W gminie znajdują się 3 jeziora: - Czajcze (Brzozowa, Rogi II) - Rudna - Stawy Piskorzno Gmina Słońsk • Jezioro Radachowskie • Jezioro Kostrzyńskie – w obrębie rezerwatu Słońsk • Jezioro Głębokie (Głęboczek Duży) • Głęboczek Mały o pow. 1,8 ha Tabela 5.3. Wykaz najważniejszych jezior położonych na terenie powiatu sulęcińskiego Lp. Nr ewid. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14 556 558 557 553 - 15 16 17 18 19 20 21 22 23 492 494 497 496 499 498 - 24 25 26 27 28 29 30 - Nazwa jeziora Gmina Sulęcin Kolejowe I (Głębokie) Kolejowe II (Owiecko Małe) Kolejowe III (Owiecko Duże) Ostrowskie Buszno Buszenko Kopaniec (Kopanica, Trzciemno) Męcko (Męcko Duże) Długie (Wąskie, Szumite) Ostrowicko (Ostrowicko Duże, Głuche, Wielkie) Wędrzyn (Postomsko) Sandacznik Pierwsze (Rakowe, Racze) Rychlickie Gmina Lubniewice Jarnatów (Miechowskie) Krzywe Duże Krajnik (Trzciniec) Śmierdzące (Oko) Lubniewsko (Nakońskie) Janie (Janowiec, Janowe) Kiełlo Lubiąż (Lubniewickie, Żurawie) Krzywe Małe Gmina Torzym Ilno Wilcze (Jasne) Karasienko (Ciemne) Kręcko (Krzywe, Garbicz) Wielkie (Wielicko) Wielicko (Gądkowskie Duże) Malcz 31 487 Czajcze (Brzozowa, Rogi II) Położenie okol. wsi Żubrów okol. wsi Żubrów okol. wsi Żubrów okol. wsi Ostrów okol. wsi Wielowieś okol. wsi Wielowieś okol. wsi Wielowieś okol. wsi Małuszów okol. wsi Wielowieś okol. wsi Wielowieś okol. wsi Wielowieś okol. wsi Wielowieś okol. wsi Wielowieś okol. wsi Rychlik okol. wsi Jarnatów okol. Lubniewic okol. Lubniewic okol. Lubniewic okol. wsi Świerczów okol. Lubniewic okol. wsi Jarnatów okol. Lubniewic okol. Torzymia okol. Torzymia okol. Torzymia okol. wsi Garbicz okol. wsi Garbicz okol. Gądkowa Wielkiego strefa ochronna Łagowskiego Krajobrazowego Parku Gmina Krzeszyce okol. wsi Brzozowa 25 32 33 488 - Rudna Stawy Piskorzno 34 35 36 578 579 577 Głęboczek Duży (Głębokie) Głęboczek Mały Radachowskie okol. wsi Rudna okol. Krzeszyc Gmina Słońsk okol. Słońska okol. Słońska okol. wsi Ownice 5.1.2.1. Stan czystości jezior W 2001 roku WIOŚ wraz z Delegaturą w Gorzowie Wlkp. w ramach monitoringu lokalnego przebadał 10 jezior na terenie woj. Lubuskiego w tym 2 w powiecie sulęcińskim w gminie Torzym. Badania prowadzone są zgodnie z zasadami Systemu Jakości Jezior (SOJJ). Podstawą oceny są dwa kryteria : - klasa czystości zbiornika - kategoria podatności zbiornika na degradację. Jezioro Wielicko (gmina Torzym) Jakość wód oceniono na podstawie badań wiosennych i letnich w 2001 roku. Wody zaklasyfikowano do III klasy czystości na co miały wpływ wysoka zawartość azotu całkowitego, chlorofilu i suchej masy sestonu (wszelkie cząstki unoszące się w wodzie tworzone przez organizmy żywe , szczątki organiczne oraz cząstki mineralne). Wodę cechowała niska przeźroczystość oraz duża zawartość fosforu całkowitego, subst.organicznych, soli mineralnych. Pod względem wskaźników hydrobiologicznych jezioro jest silnie zeutrofizowane (gromadzenia się materii organicznej w tempie przekraczającym jej zasymilowanie). Pod względem sanitarnym jezioro było czyste. W stosunku do 1996 roku stan jakości jeziora nieznacznie się pogorszył co jednak nie spowodowało zmiany klasy czystości. Na fakt ten ma wpływ stan czystości przepływającej przez jezioro rzeki Pliszki. Wody jeziora charakteryzują się wysoką podatnością na czynniki antropogeniczne stąd zaliczenie ich do wód poza kategorią w odniesieniu na ich podatność na degradację. Jezioro Garbicz (przy północnym brzegu jeziora jest położona wieś Garbicz w gminie Torzym) W 2001 roku jakość wód odpowiadała II klasie czystości. Latem wody jeziora charakteryzują się tym, że warstwa dolna jeziora jest odtleniona natomiast w strefie naddennej występuje wysokie stężenie subst. Organicznych, duże stężenie fosforanów, fosforu całkowitego, azotu amonowego. Wiosną w warstwie powierzchniowej stwierdzono duże stężenie fosforanów, fosforu całkowitego, azotu min. Pod względem sanitarnym wody odpowiadają I klasie czystości. Na jakość wód jeziora Garbicz mają wpływ zanieczyszczenia wprowadzane do niego w poprzednich latach. Aktualnie jezioro znajduje się w fazie rewitalizacji. Długa linia brzegowa Jeziora Garbicz w stosunku do objętości jego wód, zbyt mała głębokość średnia powoduje, że Jezioro Garbicz charakteryzuje się zwiększoną podatnością na degradację i zaliczone zostało do II kategorii. Badaniom we wcześniejszych latach poddawano następujące jeziora: Jezioro Buszno (gmina Sulęcin) W 2000 roku stężenie substancji organicznych, stężenia biogenów, zarówno związków fosforu, jak i azotu mieściło się w granicach obowiązujących dla klasy I i II. Normom nie odpowiadało stężenie fosforanów w warstwie naddennej. Wysoka była zawartość soli mineralnych (III klasa). Stan sanitarny jeziora był dobry. Ogólna ocena pozwoliła zaliczyć wody jeziora do II klasy. Jezioro jest odporne na degradację i zostało zaliczone do I kategorii. Po raz pierwszy jezioro zbadano w 1990 roku i zaklasyfikowano je również do II klasy czystości. W 1995 roku o klasę wzrosły stężenia azotu amonowego i chlorofilu oraz wartość przewodności elektrolitycznej. Pogorszyły się również warunki tlenowe w jeziorze. Jednakże porównanie wyników z 200 roku i 1995 roku świadczy o powrocie wód do czystości sprzed 10 lat. 26 Jezioro Malcz (gmina Torzym) W 2000 roku charakteryzowało się bardzo wysokim stopniem natlenienia. Wartości ChZT, azot mineralny, przewodność elektrolityczna i przezroczystość zaklasyfikowały wodę jeziora do II klasy. Natomiast pozostałe do I klasy (również miano coli). W ocenie ogólnej, zgodnie z SOJJ, jezioro Malcz odpowiadało w 2000 roku I klasie czystości. Jezioro jednak nie jest odporne na degradację charakteryzuje się III kategorią. Wcześniejsze badania jeziora przeprowadzono w 1994 roku pozwoliły zaklasyfikować wody jeziora do II klasy czystości (duże stężenia azotu całkowitego) Tabela 5.4. Kategoria podatności na degradację i klasy czystości jezior badanych Lp. Lata badania 1 2 3 4 Nazwa jeziora 1990 2000 1996 2001 2001 1994 2000 Buszno Wielicko Garbicz Malcz Klasa czystości wód II II III III II II I Kategoria podatności na degradację I poza kategorią poza kategorią II III 5.1.3. Kąpieliska Na terenie powiatu działają następujące kąpieliska nadzorowane przez Powiatowy Inspektorat Sanitarny w Sulęcinie: Tabela 5.5. Wykaz kąpielisk nadzorowanych przez Powiatowy Inspektorat Sanitarny w Sulęcinie gmina Lubniewice Sulęcin Torzym Słońsk miejscowość Świerczów Lubniewice Lubniewice Lubniewice Lubniewice Lubniewice Lubniewice Jarnatów Świerczów Ostrów Wędrzyn Torzym Lubin Gądków Wielki Torzym Garbicz Słońsk jezioro Lubniewsko Krajnik Lubiąż Lubiąż Lubiąż Lubiąż Lubiąż Miechowskie Lubniewsko Ostrowskie Postomsko Ilno Lubińskie Wielickie Jasne Wielkie Radachowskie Właściciel kąpieliska UMiG Lubniewice UMiG Sulęcin UMiG Torzym UG Słońsk Użytkownik kąpieliska OW „Laguna” OW „Kaczy Dołek” OWS „Stilon” UMiG Lubniewice OW „Łączność” WZSR Zielona Góra OWS „Pod Basztą” OW „PWiK Gorzów” SOKSiR Sulęcin Jednostka wojskowa w Wędrzynie UMiG Torzym OW „Turmax” - Powiatowy Inspektor Sanitarny w Sulęcinie prowadzi badania stanu czystości wody w kąpieliskach. W 2003 roku skontrolowano kąpieliska zawarte w tabeli 5.5. Woda w kąpieliskach odpowiada wymaganiom zgodnym w Rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 16 października 2002 r. w sprawie wymagań, jakim powinna odpowiadać woda w kąpieliskach (Dz. U. Nr 183, poz. 1530). 5.1.4. Osady wodne Monitoring osadów wodnych realizowany jest przez Państwowy Instytut Geologiczny a jego celem jest kontrolowanie zawartości metali ciężkich i wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych oraz pierwiastków, których związki wpływają na akumulację zanieczyszczeń w osadach jeziornych i aluwialnych oraz śledzenia zmian w stężeniu pierwiastków śladowych w czasie. Osady I klasy to osady, w których pierwiastki śladowe i toksyczne związki organiczne w nich występujące nie działają szkodliwie na organizmy wodne. 27 Osady II klasy są osadami słabo zanieczyszczonymi; ich oddziaływanie na organizmy wodne występuje sporadycznie. Osady zaliczone do I i II klasy mogą być w sposób dowolny zagospodarowywane w środowisku wodnym i lądowym. Osady III klasy w sposób częsty oddziaływają na organizmy wodne. Osady IV klasy są osadami bardzo zanieczyszczonymi. W 2000 roku badaniom poddano osady denne w Jeziorze Malcz w gminie Torzym. W osadach oznaczono wówczas stężenie WWA, stężenie węglowodorów o większej liczbie pierścieni aromatycznych o właściwościach rakotwórczych i mutagennych, stężenie Benzo[a]pirenu. Generalnie w osadzie wartości stężeń wszystkich wymienionych wyżej parametrów są średnie. 5.1.5. Drogi wodne Na terenie gminy Krzeszyce występuje droga wodna na rzece Warta. W gminie Słońsk przebiega droga wodna (nie obsługująca obecnie gminy) Warty klasy II o nośności 1000 Mg, położona obrzeżnie w stosunku do gminy. Odcinek wodny nie jest wyposażony w urządzenia portowe i przeładownie. 5.2. Wielkość i jakość zasobów wód podziemnych Wody podziemne występujące na tym terenie związane są z czwartorzędowymi poziomami wodonośnymi. Wody gruntowe występują: • na obszarach pozadolinnych na głębokości 5-20 m ppt. • Na obszarach przydolinnych woda gruntowa o charakterze swobodnym zwierciadła wody występuje na poziomie 1-3 m ppt. • w dolinach zwierciadło występuje płytko – do 1 m ppt. 5.2.1. Monitoring wód podziemnych W 2001 roku monitoring wód podziemnych realizowany był w sieci krajowej i regionalnej. Monitoring krajowy w 2001 roku został przeprowadzony na terenie województwa w 17 punktach w tym w 3 miejscowościach wchodzących w skład powiatu sulęcińskiego . Monitoring regionalny obejmował w 2001 roku 13 punktów w tym 2 w powiecie sulęcińskim. Sieć krajowa jest obsługiwana i nadzorowana przez Państwowy Instytut Geologiczny natomiast sieć regionalna przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska. 491 Rudnica 2 /Krzeszyce Krajowy czwartorzęd 5,0 gruntow Warstwa e porowa 942 Rudnica p /Krzeszyce Krajowy czwartorzęd 6,0 gruntow Warstwa e porowa 9 Słońsk regionalny czwartorzęd 8,0 11 Krzeszyce regionalny czwartorzęd 2,7 gruntow e gruntow e Klasa czystości w 2001 wgłębna Warstwa porowa Klasa czystości w 2000 108,0 Typ użytkowania Trzeciorzęd Typ ośrodka Głębokość stroup m ppt Krajowy Rodzaj wód Stratyfikacja Rudnica 1 /Krzeszyce Miejscowość /gmina 490 Nr otworu Typ monitoringu Tabela 5.6. Jakość wód podziemnych w latach 2000-2001 na terenie powiatu sulęcińskiego Grunty orne, gosp. rozdrobniona Grunty orne, gosp. rozdrobniona Grunty orne, gosp. rozdrobniona - Ia Ib Ia Ia Ib Ib Ib Ib Ib Ib - 28 W ramach monitoringu krajowego stwierdzono że w otworze 490 w Rudnicy 1 woda uległa pogorszeniu w stosunku do roku poprzedniego z klasy Ia do Ib. W pozostałych otworach stan jakości wód pozostał bez zmian. W ramach monitoringu regionalnego stwierdzono występowanie wód klasy Ib, chociaż podczas stanów niskich w otworze nr 9 w Słońsku zanotowano podwyższone wartości związków żelaza (do II klasy). Ponadto w 2000 roku badania w ramach regionalnego monitoringu wód podziemnych przeprowadzono w dwóch miejscowościach gminy Sulęcin: Trzebów (otwór 23) i Grochowo (otwór 25). Woda odpowiadała wówczas Ib klasie jakości. Na terenie powiatu sulęcińskiego położone są trzy Główne Zbiorniki Wód Podziemnych: • GZWP nr 137 (gmina Słońsk i Krzeszyce) • GZWP nr 144 (gmina Sulęcin i Torzym) • GZWP nr 148 (gmina Torzym). Charakterystykę GZWP na terenie powiatu sulęcińskiego przedstawiono w poniższej tabeli: Tabela 5.7. Główne zbiorniki wód podziemnych na terenie powiatu sulęcińskiego Nr zbiornika GZWP* 137 144 148 Nazwa zbiornika Powierzchnia (km2) Typ zbiornika Szacunkowe zasoby dyspozycyjne (tys.m3/doba) porowy 369 Średnia głębokość ujęć wód podziemnych (m) Pradolina Toruńsko790 40 Eberswaldzka (Warta) Dolina Kopalna 4000 porowy 480 60 Wielkopolska Sandr rzeki Pliszka 506 porowy 242,88 35 *opracowano na podstawie „Mapy GZWP” wg stanu CAG na dzień 30.06.2000 oraz „Mapy obszarów GZWP w Polsce wymagających szczególnej ochrony” pod red. A.S.Kleczkowskiego, Kraków 1990. Położenie powiatu na tle GZWP w województwie lubuskim oraz zanieczyszczenie wód podziemnych przedstawia mapa nr 4. 5.3. Źródła zanieczyszczeń wód powierzchniowych i podziemnych Główne zanieczyszczenia wód powierzchniowych i gruntowych to: • Ścieki bytowo-gospodarcze, przemysłowe i opadowe. Głównymi ich odbiornikami są rzeki Postomia, Lubniewka i Ilanka. Rzeki te odbierają głównie ścieki pochodzące z gospodarstw domowych. Inne zanieczyszczenia to te, które powstają podczas prowadzenia działalności gospodarczej i rolniczej (stosowanie nawozów i środków ochrony roślin, hodowle ryb, zwierząt gospodarskich). 5.4. Gospodarka wodno-ściekowa 5.4.1. Zaopatrzenie w wodę Z ujęć wód na terenie powiatu sulęcińskiego wydobywane są głównie wody czwartorzędowe, wymagające uzdatniania do picia. Zarówno zasoby dyspozycyjne warstw wodonośnych, jak i wydajności ujęć są obecnie wystarczające. Woda pochodząca z ujęć poddawana jest procesowi uzdatniania. Większość ujęć posiada Stacje Uzdatniania Wody. Jedynie na Osiedlu Świerczów w gminie Lubniewice woda nie jest uzdatniana. Uzdatnianie uzależnione jest od przeznaczenia i możliwości technicznych stacji. Według danych z roku 2002 wartości ponadnormatywne dotyczą głównie zawartości związków żelaza i manganu. Czasami występują ponadnormatywne ilości azotanów. Poniższa tabela przedstawia charakterystykę ujęć wód na terenie gmin. 29 Tabela 5.8. Lokalizacja ujęć wód dla celów bytowych w poszczególnych gminach powiatu sulęcińskiego L.p. Miejscowość Lubniewice 1. Lubniewice 2. Glisno 3. Jarnatów 4. Rogi 5. Osiedle Świerczów Sulęcin 6. Sulęcin 7. Brzeźno 8. Długoszyn 9. Trzebów 10. Grochowo 11. Miechów 12. Żubrów 13. Drogomin 14. Zarzyń 15. Małuszów 16. Kolonia Glisno 17. Rychlik Torzym 18. Torzym 19. Boczów 20. Gądków W. 21. Mierczany 22. Lubin 23. Garbicz 24. Pniów 25. Bielice 26. Wystok 27. Lubów 28. Bobrówko 29. Przęślice 30. Grabów 31. Walewice 32. Koryta Krzeszyce 33. Krzeszyce 34. Malta 35. Rudnica Słońsk 36. Słońsk 37. Lemierzyce-Ownice Ujęcia ilość rodzaj wydajność 3 2 1 1 2 głębinowe j.w. j.w. j.w. j.w. Q=115 m3/h Q=45 m3/h Q=20 m3/h Q=10 m3/h 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 głębinowe j.w. j.w. j.w. j.w. j.w. j.w. j.w. j.w. j.w. j.w. j.w. Qmax=187,0 m3/h Qmax=5,3 m3/h Qmax=13,3 m3/h Qmax=18,6 m3/h Qmax=42,0 m3/h Qmax=11,0 m3/h Qmax=34,0 m3/h Qmax=4,8 m3/h Qmax=26,7 m3/h Qmax=13,5 m3/h Qmax=0,2 m3/h Qmax=0,8 m3/h 2 głębinowe 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 Stacje uzdatniania wody - uwagi SUW Lubniewice SUW Glisno SUW Jarnatów SUW Rogi SUW – woda podawana bez uzdatniania Qmax= 4 488 m3/d Qmax= 42 m3/d Qmax= 106,1 m3/d Qmax= 178,8 m3/d Qmax= 429 m3/d Qmax= 133 m3/d Qmax= 243 m3/d Qmax= 54 m3/d Qmax= 339,8 m3/d Qmax= 150,6 m3/d Qmax= 1,1 m3/d Qmax= 19,9 m3/d SUW w Sulęcinie hydrofornia hydrofornia hydrofornia hydrofornia hydrofornia hydrofornia hydrofornia hydrofornia hydrofornia hydrofornia hydrofornia SUW i hydrofornia j.w. j.w. j.w. j.w. j.w. j.w. j.w. j.w. j.w. j.w. j.w. j.w. j.w. j.w. Q= 42m3/d Q= 1050m3/d Q= 21m3/d Q= 300m3/d Q= 105m3/d Q= 40m3/d Q= 150m3/d Q= 150m3/d Q= 167m3/d Q= 120m3/d Q= 155m3/d Q= 115m3/d Q= 410m3/d Q= 145m3/d Q= 142m3/d Q= 155m3/d 2 2 2 głębinowe j.w. j.w. Q= 371 m3/d Q=1140 m3/d Q=141,8 m3/d SUW SUW SUW 2 3 głębinowe j.w. Q=550 m3/d Q=170 m3/d SUW SUW SUW SUW hydrofornia hydrofornia SUW SUW SUW SUW SUW SUW SUW SUW SUW hydrofornia W gminie Sulęcin na terenie Domu Pomocy Społecznej znajduje się ujęcie wody o zasobach 600 m3/h. Ujęcia wód przedstawiono na mapie nr 5. 5.4.1.1. Zwodociągowanie W 2001 roku długość sieci wodociągowej w powiecie wynosiła 281,1 km, co uklasowało powiat na 7 miejscu w województwie. 30 900 800 639 700 563,1 km 600 500 593,8 527,2 470,5 335,7 400 250,7 300 239,2 279,4 281,1 205,9 200 żarski żagański zielonogórski świebodziński sulęciński strzeleckodrezdencki słubicki nowosolski międzyrzecki krośnieński 0 gorzowski 100 Ryc. 5.1. Długość sieci wodociągowej w powiatach województwa lubuskiego w roku 2002 W 2002 roku było o 9,4 km sieci wodociągowej więcej niż w roku poprzednim, czyli 287,2 km. Długość sieci wzrosła w gminie Słońsk, Sulęcin i Lubniewice. 55,4 51,7 Słońsk 79,2 79,2 Krzeszyce 2002 48,6 48,6 Torzym 2001 85,1 81,9 Sulęcin 18,9 16,4 Lubniewice 0 20 40 60 80 100 km Ryc. 5.2. Długość sieci wodociągowej w poszczególnych gminach powiatu sulęcińskiego – 2002 r. Stopień zwodociągowania w powiecie jest wysoki. 100% zwodociągowanie posiada gmina Sulęcin, 99,9 % Słońsk i 99% Lubniewice. Ponad 90 procentowe zwodociągowanie posiada gmina Torzym. Najsłabiej zwodociągowaną gminą są Krzeszyce - 64%. Zwodociągowanie poszczególnych gmin ilustruje mapa nr 5. 5.4.1.2. Zużycie wody Wg informacji uzyskanych od Urzędów Gmin i Zakładów Wodociągów i Kanalizacji opracowano dane zawarte w tabeli 5.10. W 2002 roku na terenie powiatu sulęcińskiego zużyto o 10,4% wody więcej niż w roku 2001. Zużycie to wyniosło 1241,3 tyś. m3. Największe zużycie wody w 2002 roku było w gminie Sulęcin i wyniosło 37,4% zużycia wody na cele bytowe w całym powiecie, w gminie Torzym 29,3%, a w gminie Słońsk21,3%. Najmniej zużyto wody w gminie Krzeszyce 6,5% i Lubniewice 5,5% . Średnie zużycie wody na dobę w powiecie wyniosło 680,2 m3 . Natomiast średnie zużycie wody na mieszkańca wyniosło 102,5 l/d. Najwięcej wody zużywają mieszkańcy gminy Torzym (152,5 l/d) i Słońsk (147,2 l/d), a najmniej gminy Lubniewice (60,1 l/d) i Sulęcin (75,2 l/d). 31 Procentowy udział poszczególnych gmin w rocznym zużyciu wody w powiecie sulęcińskim przedstawia rycina 5.3. 21,3% 5,5% 37,4% 6,5% Lubniewice Sulęcin Torzym Krzeszyce Słońsk 29,3% Ryc. 5.3. Roczne zużycie wody w gminach powiatu sulęcińskiego w %. Poniżej w tabeli przedstawiono roczne zużycie wody w gminach podane wg sprzedaży wody, długość sieci wodociągowej w gminach i % ludności z niej korzystającej oraz zużycie wody na osobę. Tabela 5.9. Ogólna charakterystyka zaopatrzenia w wodę gmin powiatu sulęcińskiego stan za rok 2002 (wg informacji od Urzędów Gmin i Spółek Wodociągowych) Gmina Lubniewice Sulęcin Torzym Krzeszyce Słońsk Razem Sieć wodociągowa Długość Ilość korzystających [km] w% 18,9 99 85,1 100 48,6 91,2 79,2 64 55,4 99,9 Zużycie wody Rok 2002 w tyś. m3 67,7 464,3 363,8 80,6 264,9 R. 1241,3 Na dobę w m3 185,45 1272,05 996,7 220,8 725,9 R. 3400,9 Śr. 680,18 Na osobę* w l/d 60,1 75,2 152,5 77,5 147,2 R. 512,5 Śr. 102,5 *policzone wg ludności korzystającej z sieci wodociągowej w 2002r. Wśród przedsiębiorstw, które włączyły się w proces tworzenia „Programu...” największe zużycie wody na cele produkcyjne ma Przedsiębiorstwo Prefabrykacji Betonów „PREFABET” z Krzeszyc. Blisko 57% wody zużywanej w zakładzie przeznaczane jest do celów produkcyjnych, a 43% na cele socjalne. Woda pobierana jest z wodociągów z Krzeszyc. Zakład Przetwórstwa Mięsnego „Warta” w Sulęcinie na cele produkcyjne zużywa 100 % wody pobieranej z ZWiK z Sulęcina. Zużycie wody w wybranych zakładach zestawiono w poniższej tabeli. Tabela 5.10. Zużycie wody w wybranych zakładach przemysłowych powiatu w 2002 roku Lp. Nazwa zakładu 1 Zakład Przemysłu Chemicznego „Gumoplast” z Sulęcina BRET-PLAST Borowiec Ludmiła, Sulęcin Zakład Przetwórstwa Mięsnego „Warta” w Sulęcinie 2. Źródło poboru ujęcie własne ZWiK Sulęcin Wody podziemne ZWiK Sulęcin ZWiK Sulęcin Zużycie wody w tys.m3 Cele technologiczne Cele chłodnicze Cele socjalne 0,6 - 0,001 - 0,002 0,071 10,1 0,4 - 0,2 - 32 3. 4. 5. 6. 7. 8. Moltech Polska Sp. z o. o., Sulęcin SEEGER-DACH, Sulęcin Zakład Odlewniczy W Sulęcinie Samodzielny Publiczny ZOZ w Sulęcinie PW „TRAKART” Zakład Mierczany, Torzym Przedsiębiorstwo Prefabrykacji Betonów „PREFABET” Krzeszyce ZWiK Sulęcin 4 ZWiK Sulęcin ZWiK Sulęcin Ujęcie własne ZWiK Sulęcin Woda wodociągowa Woda wodociągowa Krzeszyce 2,0 - 1,684 0,4 - - 0,8 - 18 1 0,18 48 - 30 5.4.2. Gospodarka ściekowa W 2001 roku na terenie powiatu sulęcińskiego 1365 dam3 ścieków przemysłowych i komunalnych trafiło do wód powierzchniowych lub do ziemi (wg GUS, 2002). Około 92,6% ścieków było oczyszczonych biologicznie, a 4,4% z podwyższonym usuwaniem biogenów. 3,4 % ścieków wytworzonych w 2001 roku nie oczyszczono. Poniższy rysunek przedstawia porównanie ilości ścieków na terenach miast i terenach wiejskich powiatu. nieoczyszczane z podwyższonym usuwaniem biogenów obszar wiejski miasta oczyszczone biologicznie wymagające oczyszczania 0 200 400 600 800 1000 dam3 Ryc. 5.4. Ilości ścieków na terenach miast i terenach wiejskich powiatu w 2002 roku. Ścieki komunalne Stan infrastruktury technicznej związanej z gospodarką ściekową uzależniony jest w dużej mierze od struktury osadniczej, rozproszenia zabudowy, wielkości samej gminy, a ponad wszystkim także od jej możliwości finansowych. Te same czynniki warunkują dalszy rozwój infrastruktury, jego tempo i końcowy efekt. W 2001 roku powiat sulęciński zajmował przedostatnie miejsce pod względem długości sieci kanalizacyjnej wśród powiatów województwa lubuskiego. 33 160 144,6 131,8 140 120,4 120 108,9 km 100 90,5 87 73,5 80 108,6 104,6 70,7 69,3 60 40 20 żarski żagański zielonogórski świebodziński sulęciński strzeleckodrezdencki słubicki nowosolski międzyrzecki krośnieński gorzowski 0 Ryc. 5.5. Długość sieci kanalizacyjnej na tle innych powiatów w województwie w 2002 roku W 2002 roku długość sieci kanalizacyjnej wzrosła o 26,19 km i wyniosła 96,89 km. 32,6 Słońsk 21,2 2,1 Krzeszyce 2002 17,8 Torzym 11,1 2001 26,2 Sulęcin 15,7 18,2 18,2 Lubniewice 0 5 10 15 20 25 30 35 Ryc. 5.6. Długość sieci kanalizacyjnej w gminach powiatu w 2002 i 2001 roku W 2002 roku najlepiej zaopatrzoną w sieć kanalizacyjną spośród wszystkich gmin powiatu była gmina Lubniewice posiadająca 95% skanalizowania. W gminie Słońsk 66%, tj. - 3257 mieszkańców podłączonych jest do sieci kanalizacyjnej, a w gminie Sulęcin 60% ludności. W gminie Torzym z sieci kanalizacyjnej korzysta 2287 mieszkańców, tj. 35%. Miasto Torzym skanalizowane jest w 65%. Najsłabiej skanalizowaną gminą są Krzeszyce, które obsługują zaledwie 5% ludności (tj. 227 osób). W gminie Lubniewice znajduje się mechaniczno – biologiczna oczyszczalnia ścieków w Lubniewicach o przepustowości Qmaxd=1200 m3 /d. Odbiornikiem oczyszczonych ścieków jest rzeka Lubniewka . Obiekt ten oczyszcza ścieki komunalne w ilości ok. 370 m3 /d. Nie spełnia parametrów, wymaga modernizacji. Na terenie gminy są jeszcze 3 oczyszczalnie zagrodowe. Na terenie gminy Sulęcin funkcjonuje komunalna oczyszczalnia ścieków w Sulęcinie, oddana do eksploatacji w 1999 roku, oczyszczająca ścieki bytowo – gospodarcze i przemysłowe o przepustowości Qśrd = 1860 m3 / d zaś Qmaxd = 3420 m3 / d. Odbiornikiem oczyszczonych ścieków jest 34 rzeka Postomia. W roku 2001 została przyłączona do oczyszczalni wieś Ostrów. W obecnej chwili trwają prace przyłączenia pobliskiej wsi i osiedla Żubrów. Zakończone zostały prace projektowe przyłączenia do tej oczyszczalni wsi Długoszyn. Ponadto planuje się w roku 2004 włączyć Brzeźno. Drugą oczyszczalnią jest oczyszczalnia mechaniczno – biologiczno – chemiczna w Wędrzynie oczyszczająca ścieki z budynków koszarowych i mieszkalnych jednostek wojskowych w ilości ok. 170 m3 / dobę. Odbiornikiem oczyszczonych ścieków jest rzeka Postomia. W Tursku znajduje się oczyszczalnia dla Domu Pomocy Społecznej (250-300 osób), która obsługuje jeszcze kilka gospodarstw wiejskich. Oczyszczone ścieki w ilości ok. 70 m3 / dobę odprowadzane są do rzeki Postomii. Oczyszczalnia przewidziana do likwidacji. W sołectwie Drogomin są dwie oczyszczalnie przydomowe. Również w Zakładzie Przemysłu Chemicznego "Gumoplast" znajduje się oczyszczalnia ścieków. Odbiornikiem oczyszczonych ścieków w ilości ok. 15 m3 / dobę jest rzeka Postomia. Użytkownik posiada uregulowaną stronę formalno - prawną odprowadzania ścieków. Gminę Torzym obsługują 4 oczyszczalnie: - oczyszczalnia mechaniczno –biologiczna w Torzymiu o przepustowości 40 m3/d. Oczyszczone ścieki trafiają do rzeki Ilanki. Oczyszczalnia przeznaczona jest do likwidacji - mechaniczno – biologiczna ( BOS - 100 ) oczyszczalnia ścieków Zakładu Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej w Torzymiu. Oczyszczone ścieki w ilości ok. 100 m3 / dobę odprowadzane są do rzeki Ilanki. Przewiduje się likwidację oczyszczalni. - Blok wielofunkcyjny w Torzymiu o przepustowości 240 m3/d - w 2002 roku uruchomiona została oczyszczalnia w Boczowie o przepustowości 116 m3/d. Oprócz ww oczyszczalni na terenie gminy znajduje się jeszcze mechaniczno - biologiczna oczyszczalnia ścieków w miejscowości Gądków Wielki , której właścicielem jest Nadleśnictwo w Torzymiu. Odbiornikiem oczyszczonych ścieków bytowo - gospodarczych w ilości ok. 15 m3 / dobę jest jezioro Wielicko. W gminie Krzeszyce znajduje się oczyszczalnia biologiczno-mechaniczna, typu BIO-600, o docelowej przepustowości 600 m3/d. Oczyszczone ścieki trafiają do Kanału Postomskiego. Na terenie gminy Słońsk zlokalizowana jest oczyszczalnia komunalna mechaniczno – biologiczna w Przyborowie , oczyszczająca ścieki bytowo – gospodarcze i przemysłowe. Przepustowość oczyszczalni Qmaxd = 657 m3 / d, Qśrd = 330 m3 / d. Odbiornikiem oczyszczonych ścieków jest rzeka Postomia. Oczyszczalnia obsługuje Słońsk i Przyborów. Charakterystykę gospodarki ściekami komunalnymi przedstawia tabela 5.11., a mapa nr 6 obrazuje stopień skanalizowania poszczególnych gmin powiatu sulęcińskiego oraz położenie oczyszczalni ścieków. Tabela 5.11. Charakterystyka gospodarki wodno-ściekowej w gminach powiatu w 2002 Miejscowośc Udział D ł. sieci i mieszkańców kanalizacyjn obsługiwane korzystający ej przez system ch z usług [km] kanalizacji kanalizacyjn ych (%) Lubniewice, Glisno, Jarnatów 95% 18,193 Nazwa i typ Oczyszczalnia ścieków Przepustowość Lubniewice Oczyszczalnia mechanicznobiologiczna w Lubniewicach 1 200 m3/d Odbiornik ścieków Ilość odprowadzanyc h ścieków 113,484 tys. m3 rz. Lubniewka Sulęcin 35 Sulęcin, Ostrów 60% 26,2 Wędrzynbudynki koszarowe i mieszkalne jednostek wojskowych 22 miejscowości 35% 17,8 Krzeszyce 5% 2,1 Słońsk, Przyborów 66% 32,6 Razem Oczyszczalnia mechanicznobiologiczno-chemiczna w Sulęcinie Oczyszczalnia mechaniczno – biologiczno – chemiczna w Wędrzynie Torzym Oczyszczalnia mechaniczno – biologiczna w Torzymiu – przeznaczona do likwidacji Oczyszczalnia mechaniczno – biologiczna ( BOS 100 )w Torzymiu przeznaczona do likwidacji Blok wielofunkcyjny w Torzymiu Oczyszczalnia w Boczowie Krzeszyce Oczyszczalnia biologicznomechaniczna, typu BIO-600 Słońsk Oczyszczalnia biologicznomechaniczna ze wspomaganiem rozkładu fosforu koagulantami w Przyborowie 3 420 m3/d 350 tys. m3 rz. Postomia 170 m3/d b.d. rz. Postomia 40 m3/d 14,6 tys. m3 rz. Ilanka 100 m3/d 36,5 tys. m3 rz. Ilanka 240 m3/d 87,6 tys. m3 Rz. Ilanka 116 m3/d uruchomiona w 2002r. 600 m3/d (docelowa) 10,9500 tys. m3 Kanał Postomski 657 m3/d (śr. 330 m3/d) 121,0 tys. m3 rz. Postomia 734,134 tyś. m3 96,893 Oczyszczalnie ścieków w powiecie sulęcińskim przedstawia mapa nr 6. Ścieki przemysłowe Charakterystykę gospodarki ściekowej w wybranych zakładach przemysłowych przedstawiono w tabeli 5.12. Tabela 5.12. Ogólna charakterystyka gospodarki ściekowej w wybranych zakładach przemysłowych powiatu w 2002 roku Prod. ścieków socjalnych [m3/rok] 2 880 Prod. ścieków przemysłowych [m3/rok] - Sposób i miejsce odprowadzania i oczyszczania ścieków Ścieki przepompowuje się na złoże biologiczne. Ścieki po wstępnym oczyszczeniu przez osadnik biologiczny zrzucane są do komunalnej oczyszczalni ścieków Odbiór przez ZWiK z Sulęcina Odbiór przez ZWiK z Lp. Nazwa Zakładu 1. Zakład Przemysłu Chemicznego „Gumoplast” z Sulęcina Zakład Przetwórstwa Mięsnego „Warta” w Sulęcinie Gmina Sulęcin Sulęcin - 9 200 2. Sulęcin 2 177 - Sulęcin 94 - 3. Moltech Polska Sp. z o. o., Sulęcin SEEGER-DACH, Odbiornik ścieków zlewnia Rowem melioracyjnym do rz. Postomia 36 4. 5. Sulęcin PW „TRAKART” Zakład Mierczany, Torzym Przedsiębiorstwo Prefabrykacji Betonów „PREFABET” Krzeszyce Torzym 180 - Krzeszyce 12 - Sulęcina Wywożone przez służby komunalne na oczyszczalnię ścieków Boczów Źródło: ankietyzacja zakładów przemysłowych 5.5. Ocena zagrożenia dla ludzi i środowiska Do najważniejszych problemów z zakresu zasobów wodnych na terenie powiatu sulęcińskiego należy zaliczyć: • Zanieczyszczenie i eutrofizacja jezior Większość jezior powiatu sulęcińskiego to jeziora wykorzystywane jako kąpieliska. Generalnie stan badanych jezior ocenia się jako dobry. Należy jednak dbać o to, aby do jezior nie zostały wprowadzane ścieki, które mogłyby w znacznym stopniu pogorszyć stan czystości środowiska w jeziorze. Ponadto klasa jakości wód w jeziorach praktycznie przez 5-10 lat nie zmieniła się (w większości II klasa); poprawę zaobserwowano w Jeziorze Malcz (obecnie I klasa). • Zanieczyszczenia rzek Najmniej zanieczyszczonymi rzekami na terenie powiatu sulęcińskiego są Ilanka i Pliszka (II/III klasa). Są one jedynie zanieczyszczone pod względem wskaźników fizyko-chemicznych natomiast czyste pod względem sanitarnym. Rzeką nieco bardziej zanieczyszczoną, jednakże tylko pod względem sanitarnym jest Lubniewka. Generalnie w rzekach Ilanka i Pliszka zaobserwowano poprawę jakości wód. • Zarastanie jezior W szczególności jezioro Wielicko jest zarastane przez roślinność . Dla poprawy jakości wód należałoby zwiększyć retencję wody w jeziorze przez co ograniczy się proces zarastania i poprawi bilans hydrologiczny rzeki Pliszki. Podwyższenie poziomu wody można uzyskać przez odbudowę lub kapitalny remont progu wodnego na odpływie. Problemem jest również oddziaływanie układu hydrograficznego na rezerwat Słońsk. • Nierozwiązana gospodarka ściekowa Gminy Sulęcin i Słońsk, a przede wszystkim Torzym i Krzeszyce mają problem nierozwiązanej gospodarki ściekowej. Problem ten wynika z niedostatecznego zaopatrzenia mieszkańców w sieć kanalizacyjną, szczególnie na terenie obszarów wiejskich. Każda gmina w najbliższym okresie będzie prowadziła inwestycje dotyczące rozbudowy sieci kanalizacyjnej: gmina Słońsk do 2015 roku położy 19,5 km, Sulęcin - 28,0 km, Lubniewice - 1,6 km. Także w gminie Torzym i Krzeszyce nastąpi rozbudowa sieci kanalizacyjnej. Również istnieje problem oczyszczalni ścieków, dotyczący ich przepustowości i wad technicznych. Część z nich zostanie zlikwidowana ze względu na zły stan (w Torzymiu), a modernizacji będzie poddana oczyszczalnia w Lubniewicach. Wiązać się to będzie z poprawą oczyszczania ścieków przed zrzutem do odbiornika (wód, gruntu). W gminie Sulęcin w miejscowości Grochowo powstanie oczyszczalnia o przewidywanej przepustowości 250 m3/d, w miejscowości Zarzyń o przepustowości 150m3/d, w miejscowości Wielowieś o przepustowości 150 m3/d i w miejscowości Trzebów o przepustowości 150 m3/d. Będą to oczyszczalnie kontenerowe typu bioblok. Gminy położone są na obszarach cennych przyrodniczo i ich rozwój uwarunkowany jest zachowaniem dobrej jakości środowiska, w tym również rzek i jezior. Niepokój budzi fakt, że rzeka Postomia i Ilanka są odbiornikiem ścieków. 37 Położenie poszczególnych miejscowości, walory przyrodnicze terenów, a również potencjalne możliwości rozwoju agro- i ekoturystyki wskazuje na pilną potrzebę uregulowania gospodarki wodnościekowej. Stan techniczny sieci wodociągowej Istotnym problemem dla mieszkańców jest zły stan techniczny sieci wodociągowej. Większość sieci wodociągowej, zbudowanej pod koniec lat 60-tych i 70-tych na terenach gmin zbudowana jest z rur azbestowo-cementowych. Modernizacji będą podlegały odcinki sieci w gminie Sulęcin i Torzym. Aby zapewnić wysoką jakość wody pitnej (ze względu na niewielkie przekroczenia parametrów chemicznych wody do picia) , gminy będą podejmować niezbędne działania i inwestycje służące zapewnieniu wysokiej niezawodności dostaw wody pitnej o dobrych parametrach, poprzez dbałość o właściwe parametry techniczne sieci i urządzeń służących zaopatrzeniu w wodę, w tym modernizację Stacji Uzdatniania Wody. • 38 6. ZASOBY PRZYRODY 6.1. Obszary i obiekty prawnie chronione Powierzchnia obszarów o szczególnych walorach przyrodniczych prawnie chronionych w powiecie sulęcińskim wynosi 64389 ha, co stanowi 4,6% powierzchni województwa i 54,7% powierzchni powiatu (GUS, 2002). 60 54,7 % powierzchni 50 44,6 45,5 43 37,4 40 30 25,1 23 20 10 województwo świebodziński sulęciński nowosolki międzyrzecki krośnieński gorzowski 0 Ryc. 6.1. Udział powierzchni objętej ochroną prawną w wybranych powiatach województwa lubuskiego. Procentowy udział powierzchni chronionej jest zróżnicowany w poszczególnych gminach powiatu sulęcińskiego (GUS, 2002). 100 90 88,1 79,4 80 % powierzchni 70 58,4 60 54,7 53,8 50 40 30 20 7,7 10 0 Lubniewice Sulęcin Torzym Krzeszyce Słońsk Powiat Ryc. 6.2. Udział powierzchni chronionej w poszczególnych gminach powiatu (wg GUS 2002). Obszary i obiekty chronione w poszczególnych gminach powiatu sulęcińskiego przedstawiono na mapie nr 7. System obszarów i obiektów prawnie chronionych powiatu sulęcińskiego stanowią: 1 Park Narodowy, 4 rezerwaty przyrody, 2 Parki Krajobrazowe, 2 obszary chronionego krajobrazu, 50 pomników przyrody, 17 użytków ekologicznych i 1 zespół przyrodniczo-krajobrazowy. 39 60000 50034,9 50000 ha 40000 30000 20000 10000 7560,77 4537,67 407 0 parki narodowe rezerwaty przyrody parki krajobrazowe obszary chronionego krajobrazu Ryc. 6.3. Udział powierzchni objętej poszczególnymi formami ochrony na terenie powiatu Lubniewice Rezerwat „Janie” im Włodzimierza Korsaka, 51,85 ha, Zespół przyrodniczo-krajobrazowy „Uroczysko Lubniewsko”, 1239,59 ha, Obszar chronionego krajobrazu Lubniewice –Skwierzyna, 10187 ha, 1 użytek ekologiczny, 3,79 ha, 18 pomników przyrody. Sulęcin Łagowski Park Krajobrazowy, 1524 ha, Rezerwat leśny „Buczyna Łagowska”, 116,63 ha, Obszar chronionego krajobrazu Ośno-Sulęcin 11 872 ha, Lubniewice-Skwierzyna 5090 ha, Zespół Przyrodniczo-Krajobrazowy „Uroczysko Lubniewsko”, 197,31 ha, 6 pomników przyrody. Torzym Rezerwat przyrody dolina Ilanki, 239,23 ha, 13 użytków ekologicznych, w tym: w rejonie rzeki Pliszki: Wielkie Gądkowskie Bagno, Małe Gądkowskie Bagno, Orle Bagno, Gądkowskie Bagno II, Gądkowskie Bagno III, łącznie 157,42 ha Obszar chronionego krajobrazu Ośno-Sulęcin, 19760 ha, 15 pomników przyrody. Krzeszyce Obszary chronionego krajobrazu, 1071 ha, Lubniewice-Skwierzyna 433 ha, 8 pomników przyrody. Słońsk Park Narodowy „Ujście Warty”, 4537,67 ha, Rezerwat leśny „Lemierzyce”, 3,32 ha, Park krajobrazowy „Ujście Warty”, 6152,57 ha, Obszar chronionego krajobrazu 1673 ha, 1 użytek ekologiczny 0,25 ha, 4 pomniki przyrody. 40 6.1.1. Parki narodowe Park Narodowy „Ujście Warty” Od 1-go lipca 2001 rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 19.06.2001 r. został utworzony Park Narodowy „Ujście Warty”. Historia ochrony obszaru „Ujście Warty” sięga·1965 r., kiedy to utworzono w południowej części obecnego Parku tzw. zwierzyniec otwarty. W 1977 r. w jego miejsce utworzono rezerwatu przyrody „Słońsk”, objęty w 1984 r. ochroną w ramach konwencji RAMSAR. Utworzenie Parku Krajobrazowego „Ujście Warty” miało miejsce w 1996 r., wchodził on obok innych parków krajobrazowych znajdujących się na pograniczu polsko-niemieckim w skład projektu WWF „Zielona Wstęga Odra-Nysa”. W momencie utworzenia parku narodowego została do niego włączona część terenów Parku Krajobrazowego „Ujście Warty”. Parku Narodowy „Ujście Warty” zajmuje powierzchnię 8037.59 ha z czego na terenie gminy Słońsk znajduje się 4537,67 ha. Park jest jednym z najcenniejszych pod względem ornitologicznym obszarów w kraju. Unikalne tereny podmokłe, rozległe łąki i pastwiska są jedną z najważniejszych w Polsce ostoją ptaków wodnych i błotnych. Na obszarze Parku występuje 248 gatunków ptaków, z czego stwierdzono lęgi 160 gatunków. Wg międzynarodowej klasyfikacji BirdLif International 26 gatunków ptaków występujących na terenie Parku należy do rzadkich lub zagrożonych wyginięciem, jak np. derkacz, wodniczka, żuraw, bąk i orzeł bielik. Corocznie gnieżdżą się na tym terenie 4 gatunki perkozów, 7-8 gatunków kaczek, 5 gatunków chruścieli, 7-8 gatunków mew i rybitw, 8-9 gatunków ptaków siewkowych. Dla wielu z nich jest to jedno z ważniejszych miejsc lęgowych w Polsce. Obszar Parku odgrywa ważną rolę dla ptaków także poza sezonem lęgowym. W miesiącach letnich bardzo licznie pierzą się na tym terenie ptaki wodne: kaczki (np. krzyżówka, cyraneczka), łabędzie nieme i łyski. Rezerwat należy do najważniejszych w Polsce, a nawet w Europie stanowisk lęgowych gęgawy. Podczas wędrówek zatrzymują się tutaj olbrzymie ilości ptaków, w tym bardzo rzadkie w Polsce gatunki jak czapla nadobna, szczudłak, czy warzęcha. Obszar ten jest także ważnym zimowiskiem m. in. dla łabędzi krzykliwych i niemych, kaczek, gęsi i bielików. W rezerwacie stwierdzono również 31 gatunków ssaków np. wydry, bobry, norki amerykańskie, piżmaki, lisy, kuny, gronostaje. Występuje tu bardzo rzadki w Polsce ssak zębiełek karliczek. 6.1.2. Rezerwaty przyrody „Buczyna Łagowska” - to leśny częściowy rezerwat przyrody, wyodrębniony w obrębie Łagowskiego Parku Krajobrazowego. Rezerwat został utworzony w 1968 r. i zajmuje pow. 116,63 ha. Znajduje się na terenie w gminy Sulęcin, Nadleśnictwa Świebodzin, Leśnictwa Bukowiec, obręb Łagów. Celem ochrony jest zachowanie dla celów naukowych, dydaktycznych i krajobrazowych fragmentu drzewostanów bukowych, na krańcu ich naturalnego zasięgu, z domieszką innych gatunków drzewiastych. Drzewostany te porastają wzgórza moreny czołowej. W terenie tym jest wiele malowniczych jarów i wąwozów. Przeważa tu zespół kwaśnej ubogiej buczyny z niewielką domieszką żyznej buczyny niżowej. Teren okresowo zalewowy ok. 0,5 ha. zajmuje ols. Lasy rezerwatu odnawiają się samoistnie. W runie płatami występują trawy: perłówka jednokwiatowa, wiechlina gajowa, kostrzewa leśna oraz chroniona marzanka wonna. „Lemierzyce” - jest to rezerwat leśny, o pow. 3,32 ha, utworzony w 1970 r. Leży w gminie Słońsk, Nadleśnictwie Ośno Lubuskie, Leśnictwie Lemierzyce, oddz. 3c. Ochroną objęto las o charakterze naturalnym z przewagą buka i dębu porastający strome zbocze pradoliny Warty. W rezerwacie występuje wiele drzew o charakterze pomnikowym w wieku 150 - 200 lat. „Janie im. Włodzimierza Korsaka” - jest to rezerwat ścisły jeziora o pow. 51,85 ha, utworzony w 1984 r. Leży w gminie i Leśnictwie Lubniewice oddz. 164, 165. Ochroną objęto płytkie i wąskie jezioro Janowiec (Janie) pochodzenia lodowcowego, rozległe bagno powstałe w procesie zarastania jeziora oraz pas lasu, który jest najstarszą częścią basenu pojeziornego. „Dolina Ilanki” - jest to wodno-błotny częściowy rezerwat przyrody o pow. 239,23 ha, utworzony w 2000 r. Leży na terenie gminy Torzym. Ochroną objęto różnego rodzaju torfowiska, zespoły źródeł w obrębie naturalnego i półnaturalnego krajobrazu, który wyróżnia się bogactwem flory, fauny i 41 swoistych rzadkich fitocenoz. 6.1.3. Parki Krajobrazowe Park krajobrazowy „Ujście Warty” Park Krajobrazowy "Ujście Warty" utworzony został rozporządzeniem Wojewody Gorzowskiego z dnia 18 grudnia 1996 roku. Park obejmuje łąki, starorzecza oraz fragmenty lasów położone bezpośrednio nad Odrą. Obszar ten objęto ochroną ze względu na wartości przyrodnicze, historyczne i kulturowe, a celem jego utworzenia jest zachowanie, popularyzacja i upowszechnienie tych wartości w warunkach zrównoważonego rozwoju. Znajdujące się w granicach parku grunty rolne, leśne i inne nieruchomości pozostawia się w gospodarczym wykorzystaniu. Występują tu charakterystyczne dla dolin rzecznych zbiorowiska bagiennej roślinności z przewagą turzycowisk, miejscami szuwary trzcinowe, mannowe oraz mozgowe. Obszary te stanowią miejsce występowania szeregu gatunków roślin chronionych oraz typowych dla dolin rzecznych, między innymi rzadkiego wilczomlecza błotnego. Na wyspach mineralnych, głównie piaszczyskach występuje roślinność psammofilna m.in. chroniona turzyca piaskowa i liczne porosty. Znajduje się tu także cenny drzewostan dębowy na siedlisku łęgowym, który tworzą kilkudziesięcioletnie dęby szypułkowe o krótkim pniu i krzaczastej formie korony, niektóre o wymiarach pomnikowych. Teren stanowi ponadto miejsce rozmnażania się, żerowania i odpoczynku licznych gatunków zwierząt, w tym rzadkich i zagrożonych jak: bóbr europejski, bielik, nurogęś, gągoł, czapla siwa, bocian biały, kuna leśna. Występują tu licznie ptaki wodno-błotne, a rozległe równiny są żerowiskiem ptaków drapieżnych. Oczka wodne stanowią potencjalne miejsce rozrodu i przebywania bobra oraz wielu chronionych gatunków płazów. Łagowski Park Krajobrazowy został utworzony w 1985 r. i zajmuje powierzchnię 4 929,00 ha. ŁPK leży w zlewni Pliszki, jedynie północny fragment Parku znajduje się w zlewni rzeki Jeziorna. W skład parku wchodzi 10 jezior o łącznej powierzchni 467,5 ha oraz stawy rybne. Swym zasięgiem obejmuje wschodnią część gminy Sulęcin o powierzchni 1524,00 ha, co stanowi 30,9 % całej powierzchni Parku. W skład tego obszaru wchodzą: grunty leśne – 1 348,45 ha; wody - 85,00 ha, użytki zielone 114,55 ha, tereny zabudowane - 6,0 ha. Łagowski Park Krajobrazowy otoczony jest strefą ochronną otuliną o powierzchni 6 612,00 ha, z czego część leży w gminach Sulęcin i Torzym. 6.1.4. Obszary chronionego krajobrazu Obszary chronionego krajobrazu w powiecie sulęcińskim zajmują sumaryczną powierzchnię 50034,9 ha. Powierzchnia ta jest zróżnicowana w poszczególnych gminach. 25000 20000 ha 15000 10000 5000 0 Lubniewice Sulęcin Torzym Krzeszyce Słońsk Ryc. 6.4. Powierzchnia obszarów chronionego krajobrazu w gminach powiatu Obszary Chronionego Krajobrazu Ośno-Sulęcin. obejmują gminy: Słońsk (1 673 ha), Krzeszyce (1 071 ha), Sulęcin (11 872 ha), Torzym (19760,7) 42 Obszar Chronionego Krajobrazu Lubniewice-Skwierzyna obejmują gminy: Lubniewice (10 187 ha), Sulęcin (5 090 ha), Krzeszyce (433 ha). 6.1.5. Pomniki przyrody W powiecie sulęcińskim występowanie pomników przyrody w poszczególnych gminach przedstawiają tabele 6.1.-6.5. (na podstawie Powiatowego Rejestru Pomników Przyrody): Tabela 6.1. Pomniki przyrody w gminie Sulęcin Lp. 1. 2. 3. 4. 5. Opis obiektu chronionego 2 głazy narzutowe o obw. 975 i 1050 cm, położone 200 i 500 m od szosy Sulęcin- Międzyrzecz głaz narzutowy o obw. 1 250 cm, wys. 300 m, obok Wędrzyna dz. nr 106 „Góra Gołębia” głaz narzutowy o obw. 1 400 cm, wys. 115 cm, przy Osiedlu Żubrów grupa drzew, 3 wierzby białe o obw. pni 350 cm, wys. 10 - 20 m, Aleja Ostrowska 5 lipa srebrzysta o obw. pnia 350 cm, wys. 19 m, Aleja Ostrowska 5 Na terenie Nadleśnictwa Sulęcin znajdują się następujące pomniki przyrody : - pojedyńcze drzewa – 5 szt - grupy drzew (min. 2 drzewa w grupie) – 2 szt. - Głazy narzutowe 3 szt. Tabela 6.2. Pomniki przyrody w gminie Lubniewice Lp. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. Opis obiektu chronionego lipa o obw. pnia 621 cm, wys. 21 m, wiek 300 lat. Lubniewice na podwórzu szkoły grab dębolistny o obw. pnia 190 cm, wys. 30 m, wiek 160 lat, park FWP głaz narzutowy o obw. 920 cm, dawne PGR Lubniewice dąb o obw. pnia 690 cm, wys. 16 m, wiek 700 - 800 lat, dawny PGR Lubniewice grupa drzew - 5 buków pospolitych o obw. pni 314 - 345 cm, wys. 33 - 36 m, park zabytkowy w Gliśnie grupa drzew - 4 jesiony wyniosłe o obw. pni 251 - 314 cm, wys. 30 - 36 m, park zabytkowy w Gliśnie lipa drobnolistna o obw. pnia 377 cm, wys. 21 m, czteropniowa, park zabytkowy w Gliśnie klon jawor o obw. pnia 314 cm, wys. 31 m, park zabytkowy w Gliśnie dąb szypułkowy o obw. pnia 501 cm, wys. 25 m, Plac Kasztanowy w Lubniewicach buk zwyczajny o obw. pnia 256 cm, wys. 25 m, N-ctwo Skwierzyna, oddział 333 b dąb szypułkowy o obw. pnia 304 cm, wys. 19 m, N-ctwo Skwierzyna, oddział 315 g głaz narzutowy o obw. 500 cm, wys. 7 m, wieś Sobieraj, działka nr 3 świerk pospolity o obw. pnia 285 cm, wys. 25 m, N-ctwo Skwierzyna, oddział 71 f wiąz szypułkowy o obw. pnia 250 cm, wys. 23 m, N-ctwo Skwierzyna, oddział 278 f dąb szypułkowy o obw. pnia 310 cm, wys. 25 m, N-ctwo Skwierzyna, oddział 110 j buk pospolity o obw. pnia 390 cm, wys. 24 m, N-ctwo Skwierzyna, oddział 140 b dąb szypułkowy o obw. pnia 440 cm, wys. 23 m, N-ctwo Skwierzyna, oddział 314 g stanowisko bluszczu pospolitego na pow. 2 ha, 30 egzemplarzy kwitnących w 100 -letnim drzewostanie sosen, Nctwo Skwierzyna, oddział 391 d Tabela 6.3. Pomniki przyrody w gminie Torzym Lp. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. Opis obiektu chronionego dąb o obw. pnia 620 cm, wys. 27 m, wiek 350 lat, wieś Gądków - park dąb szypułkowy o obw. pnia 400 cm, wys. 20 m, we wsi Boczów - plac kościelny dąb szypułkowy o obw. pnia 430 cm, wys. 25 m, wieś Bobrówka - plac przykościelny dąb szypułkowy o obw. pnia 510 cm, wys. 20 m, Gądków Wielki ul. Dworcowa 2 głóg jednoszyjkowy o obw. pnia 105 cm, wys. 8 m, Gądków Wielki ul. Dworcowa 2 dąb szypułkowy o obw. pnia 650 cm, wys. 25 m, N-ctwo Torzym oddział 169 b dąb szypułkowy o obw. pnia 630 cm, wys. 25 m, N-ctwo Torzym oddział 169 b dąb szypułkowy o obw. pnia 350 cm, wys. 25 m, N-ctwo Torzym oddział 169 b grupa drzew - 2 cisy pospolite o obw. pni 260, 208 cm, wys. 12 m, w miejscowości Gądków Mały dom nr 25 dąb szypułkowy o obw. pnia 370 cm, wys. 25 m, N-ctwo Torzym oddział 1221 grupa drzew - 6 dębów szypułkowych o obw. pni 350 - 600 cm, wys. 23 m, N-ctwo Torzym oddział 55 m aleja dębów szypułkowych 73 drzewa, o obw. pni 250 - 380 cm, wys. 15 - 25 m, przy drodze gruntowej Mierczany Dębrznica jałowiec pospolity o obw. pnia 84 cm, od ziemi cztery pnie, N-ctwo Torzym oddział 306 dąb szypułkowy o obw. pnia 420 cm, N-ctwo Cybinka oddział 305 i dąb szypułkowy o obw. pnia 460 cm, N-ctwo Cybinka oddział 305 i 43 Tabela 6.4. Pomniki przyrody w gminie Krzeszyce Lp. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. Opis obiektu chronionego dąb szypułkowy o obw. pnia 395 cm, wys. 27 m, wieś Krzeszyce nr 2, obok restauracji dąb szypułkowy o obw. pnia 500 cm, wys. 23 m, N-ctwo Skwierzyna oddział 162 a dąb szypułkowy o obw. pnia 498 cm, wys. 22 m, N-ctwo Skwierzyna oddział 268 k dąb szypułkowy o obw. pnia 410 cm, wys. 23 m, N-ctwo Skwierzyna oddział 271 l dąb szypułkowy o obw. pnia 395 cm, wys. 30 m, N-ctwo Skwierzyna oddział 197 h sosna pospolita o obw. pnia 260 cm, wys. 17 m, N-ctwo Skwierzyna oddział 266 m dąb szypułkowy o obw. pnia 445 cm, wys. 35 m, wł. PFZ dz. nr 37/2 głaz narzutowy o obw. 1120 cm, N-ctwo Ośno Lubuskie, Leśnictwo Lemierzyce, oddział 4 h Tabela 6.5. Pomniki przyrody w gminie Słońsk Lp. 1. 2. 3. 4. Opis obiektu chronionego głaz narzutowy o obw. 1120 cm, N-ctwo Lemierzyce topola czarna o obw. pnia 653 cm, wys. 27 m, przy budynku przepompowni w Przyborowie dąb szypułkowy o obw. pnia 460 cm, wys. 28 m, park w Słońsku lipa szerokolistna o obw. pnia 380 cm, wys. 24 m, Plac Zamkowy w Słońsku 6.1.6. Użytki ekologiczne • na terenie miasta i gminy Torzym 13 obiektów o łącznej powierzchni 157,42 ha, na terenie miasta i gminy Lubniewice 3 obiekty o łącznej powierzchni 5,24 ha, • w gminie Słońsk 1 obiekt o powierzchni 0,25 ha. W pozostałych gminach: Sulęcin, Krzeszyce nie uznano za użytki ekologiczne żadnych terenów. • 6.1.7. Zespoły Przyrodniczo - Krajobrazowe „Uroczysko Lubniewsko” zostało utworzone w 1991 roku. Położone jest w powiecie sulęcińskim na terenie gminy Lubniewice oraz gminy Sulęcin. Zajmuje on powierzchnię 1 436,90 ha z czego większość 1239,59 ha znajduje się na terenie gminy Lubniewice. Głównym elementem powierzchni zespołu jest jezioro Lubniewsko wraz z otaczającymi je lasami i gruntami ornymi. Zespół Przyrodniczo-Krajobrazowy to wyjątkowo cenny fragment krajobrazu naturalnego. Niezwykle bogata rzeźba terenu (efekt zlodowacenia bałtyckiego) warunkuje tu bioróżnorodność florystyczną i faunistyczną. Celem ochrony „zespołu” jest zachowanie wartości estetycznych krajobrazu dla potrzeb turystycznych, dydaktycznych i naukowych. Badania prowadzone na początku lat 90 tych w ciągu kilku okresów wegetacyjnych pozwoliły stwierdzić ponad 260 gatunków roślin i wyróżnienie ponad 30 zespołów roślinnych oraz na stwierdzenie występowania licznych i cennych przedstawicieli zwierząt bezkręgowych (głównie pijawek) i kręgowych. Z roślin chronionych na szczególną uwagę zasługują: 3 gatunki widłaków: goździsty, spłaszczony i jałowcowy, z roślin wodnych: grążel żółty, jezierza morska, rzęsa trójrowkowa. Obok rzeźby terenu wartościowym elementem przyrody nieożywionej są głazy narzutowe. 6.2. Obszary leśne na terenie powiatu sulęcińskiego Powierzchnia pokryta lasami i gruntami leśnymi stanowi 54,19% powiatu sulęcińskiego (GUS 2002). Lasy i grunty leśne te prawie w całości stanowią własność Skarbu Państwa. Zarządzane są przez Nadleśnictwa: Sulęcin, Ośno Lubuskie, Lubniewice, Cybinka, Torzym, Skwierzyna. Około 10,3 % powierzchni powiatu zajmuje poligon wojskowy (Ośrodek Szkolenia Poligonowego Wojsk Lądowych - Poligon Wędrzyn, JW 1986). Obszar poligonu jest w znacznej części zalesiony. Udział lasów i gruntów leśnych w poszczególnych gminach powiatu przedstawia tabela 6.6. 44 Tabela 6.6. Udział lasów i gruntów leśnych w powiecie gmina Powierzchnia gminy [ha] Lubniewice Miasto Lubniewice Obszar wiejski Sulęcin Miasto Sulęcin Obszar wiejski Torzym Miasto Torzym Obszar wiejski Krzeszyce Słońsk 12976 31972 37487 19422 15886 Pow. lasów i gruntów leśnych [ha] 8700 332 8368 18005 62 17943 23940 99 23841 9716 3454 % pow. w gminie pod lasy i grunty leśne 67,0 2,55 64,48 56,3 0,19 56,12 63,8 0,26 63,6 50,02 21,74 % pow. w powiecie pod lasy i grunty leśne 7,38 0,28 7,1 15,29 0,05 15,24 20,33 0,08 20,24 8,25 2,9 W gminach miejsko-wiejskich lasy i grunty leśne zajmują 43% powierzchni powiatu, natomiast w gminach wiejskich 11,2% powierzchni powiatu. Najwięcej lasów i gruntów leśnych spośród gmin miejsko-wiejskich znajduje się w gminie Torzym (20%), a spośród gmin w wiejskich w gminie Krzeszyce (8%). Najmniej lasów i gruntów leśnych w stosunku do powierzchni powiatu jest w gminie Lubniewice (7%) oraz w gminie Słońsk (3%). W stosunku do powierzchni gmin najwięcej lasów i gruntów leśnych znajduje się w Lubniewicach (67%) i Torzymiu (63,8%), natomiast najmniej w gminie Słońsk (21,74% powierzchni gminy). W mieście Lubniewice znajduje się również najwięcej lasów i gruntów leśnych w porównaniu z miastem Torzym i Sulęcin. Tabela 6.7. Nadleśnictwa położone na terenie powiatu sulęcińskiego, powierzchnie w poszczególnych gminach. Lp. 1. Nadleśnictwo Sulęcin 2. Ośno Lubuskie 3. Lubniewice 4. 5. Cybinka * Torzym * 6. ogółem Skwierzyna Gmina Sulęcin Lubniewice Torzym Sulęcin Słońsk Krzeszyce Sulęcin Krzeszyce Lubniewice Torzym Torzym miasto Torzym Sulęcin Lubniewice Powierzchnia [ha] 15366,99 2 056,7 1 089,75 2016,00 ha 3723 583 1 985,39 9 387,13 4 560,12 717,70 ha 21 042,45 ha 40,48 ha 179,38 ha 2 272 43 296 w tym lasy [ha] 19183,99 1941,00 3538,00 524,00 1947,70 9141,07 4334,21 2248 Źródło: ankietyzacja nadleśnictw 2003r. *dane na podstawie „Raportu o stanie powiatu sulęcińskiego” z marca 2001 r. W lasach powiatu głównym gatunkiem lasotwórczym jest sosna pospolita, inne krajowe drzewa iglaste to świerk pospolity i modrzew europejski. Drzewa liściaste reprezentowane są przez: buk zwyczajny, dąb szypułkowy i bezszypułkowy, brzozę brodawkowatą. W mniejszych ilościach występuje: grab pospolity, jesion wyniosły, wiąz szypułkowy, topola osika. Gatunki obcego pochodzenia stanowiące domieszkę to daglezja zielona i robinia akacjowa. Tabela 6.8. Procentowy udział poszczególnych gatunków wg nadleśnictw w granicach powiatu Lp. 1. 2. 3. 4. Gatunek Sosna Modrzew Świerk Daglezja Sulęcin 77 0,5 1,4 0,1 Lubniewice 95,8 0,3 - Nadleśnictwo Torzym Ośno Lub. 90,8* 87,9 0,4* 0,2 0,8* 0,1* - Skwierzyna 97,5 1,3 0,3 - Cybinka 96,5* 0,1* - 45 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. Buk Dąb Brzoza Olcha Robinia Osika Topola Olsza Grab 4,8 3,3 10,4 1,6 0,6 0,2 0,1 0,2 0,5 0,9 2,2 0,1 - 1,0* 2,1* 2,7* 0,1* 1,9* - 3,3 4,9 1,7 1,3 0,1 0,1 - 0,25 0,5 0,1 - 0,6* 1,4* 1,2* 0,2* - Źródło: ankietyzacja nadleśnictw *dane na podstawie raportu o stanie powiatu sulęcińskiego z marca 2001r. Z typów siedliskowych przeważają siedliska borowe, głównie bór świeży i bór mieszany, a nad rzekami wytworzyły się olsy. Jedynie na terenie Nadleśnictwa Ośno Lubuskie las mieszany stanowi ponad 30 %. Tabela 6.9. Główne typy siedliskowe wg nadleśnictw w granicach powiatu L.p. Typ siedliskowy 1 Bśw (bór świeży) 31,22 70 Nadleśnictwo Torzym Ośno Lub. % udział występowania Brak danych 5,8 2 BMśw (bór mieszany świeży) Bw (Bór wilgotny) 52,83 20 Brak danych 52,3 5 Brak danych 0,1 0,25 Brak danych 0,3 0,1 11,40 Brak danych 34,8 0,8 6 BMw (Bór mieszany wilgotny) LMśw (las mieszany świeży) Lśw (las świeży) 2,38 Brak danych 3,2 7 Bs Bór suchy 0,16 Brak danych 8 LMw (las mieszany wilgotny) inne 0,13 Brak danych 1,64 Brak danych Sulęcin 3 4 5 9 Lubniewice 5 Skwierzyna 79 19 0,4 2,6 0,7 Cybinka Brak danych Brak danych Brak danych Brak danych Brak danych Brak danych Brak danych Brak danych Brak danych Źródło: ankietyzacja nadleśnictw 2003r. 6.2.1. Lasy ochronne w poszczególnych nadleśnictwach Nadleśnictwo Sulęcin 11067 ha, lasy wodochronne przy rzece: Postomii, przy jeziorach: Lubniewsko, Ostrowskie, Sandacznik, Rakowe, Ostrowicko, Trzcinno, Męcko, Kopaniec, Buszno, Buszenko. Nadleśnictwo Lubniewice 3287,94 ha lasy wodochronne przy rzece: Postomii, przy jeziorach: Lubiąż, Jarnatów, Śmierdzące, Krzywe, Duże lasy glebochronne lasy ochronne na stałych powierzchniach badawczo-doświadczalnych lasy stanowiące ostoje zwierząt chronionych Nadleśnictwo Torzym 3763 ha lasy wodochronne 3662 ha lasy glebochronne 101 ha Nadleśnictwo Ośno Lubuskie 162,05 ha lasy wodochronne 126,04 ha lasy glebochronne 36,01 ha 46 Nadleśnictwo Cybianka i Skwierzyna Na terenach wchodzących w skład powiatu sulęcińskiego nie wydzielono lasów ochronnych. Gmina Sulęcin Lasy zajmują powierzchnię 19547,76 ha i stanowią ponad 50% powierzchni gminy. Obszary leśne wchodzą w skład nadleśnictw: Sulęcin, Ośno i Lubniewice. Dominują siedliska borowe, które zajmują ponad 96% powierzchni zadrzewienia (bór świeży i bór mieszany świeży). Są to siedliska odporne na użytkowanie niewielkich grup ludności i przydatne do wielu form rekreacji. Pozostałe siedliska to bór suchy, bór wilgotny, olsy, łęgi. Gmina Lubniewice Lasy zajmują powierzchnię 8656 ha, co stanowi 66,7 % powierzchni gminy. Lasami administrują nadleśnictwa: Lubniewice, Sulęcin, Skwierzyna. Gatunkiem dominującym jest sosna. Przeważają siedliska boru świeżego i boru mieszanego świeżego. Możliwości wykorzystania kompleksów leśnych są oceniane jako średnie. Gmina Torzym Lasy zajmują powierzchnię 23 534 ha, co stanowi 63 % powierzchni gminy. Lasami administrują 4 nadleśnictwa: Torzym, Białków, Międzyrzecz i Świebodzin. Największy udział jest lasów młodych do 60 lat, zajmują one 66,81 % powierzchni. Lasy ponad 100 letnie zajmują 4%. Gatunkiem dominującym jest sosna zwyczajna ponad 91,3%, przeważają siedliska ubogie, największy udział mają siedliska borowe i mieszane borowe. W dolinach rzeki Pliszki i Ilanki występują także środowiska żyźniejsze do siedliska lasu świeżego włącznie. Wzdłuż rzek występują siedliska łęgu jesionowoolsowego, a miejscami siedliska olsowe. Największą powierzchnię zajmują siedliska suboceanicznego boru sosnowego na południe i wschód od Torzymia, tworzącymi zwartą terenowo Puszczę Rzepińską. W rejonie Boczowa i Grabowa występują siedliska ubogiej buczyny. Lasy posiadają niską wartość produkcyjną. Gmina Krzeszyce Obszary lasów i zadrzewień zajmują ok. 9405 ha tj 48,4% powierzchni gminy. Dominują siedliska boru mieszanego i boru świeżego, przeważają drzewostany sosnowe, możliwości wykorzystania kompleksu leśnego należy ocenić jako średnie, duże zasoby runa leśnego i zwierzyny łownej. Gmina Słońsk Obszary lasów i zadrzewień zajmują ok. 7 073 ha tj. 44,5% powierzchni gminy. Dominują tu siedliska boru świeżego ok. 70% i przeważają drzewostany sosnowe. Możliwości wykorzystania kompleksu leśnego należy ocenić jako średnie: lesistość 44,5, zasobność zbliżona do średniej: >150 m3/ha, przeciętny przyrost drzewostanów od 3,26 m3/ha, średnie zagrożenie pożarowe. 6.3. Pozostałe obiekty i obszary cenne przyrodniczo 6.3.1. Korytarze ekologiczne Korytarze ekologiczne są to naturalne ciągi ekologiczne jak: pradoliny, doliny rzeczne, rynny jeziorne i inne obniżenia terenowe oraz fragmenty obszarów leśnych. Przez teren powiatu sulęcińskiego przebiega fragment dużego korytarza Pradoliny Toruńsko-Eberswaldzkiej. Ponadto przez poszczególne gminy przebiegają następujące korytarze: • przez Gminę Sulęcin korytarz główny Łagowsko-Chyciński i korytarz wewnętrzny Dolina Postomii • przez Gminę Lubniewice korytarz wewnętrzny Dolina Lubniewki • przez Gminę Torzym korytarz wewnętrzny Doliny Ilanki i korytarz wewnętrzny wzdłuż jezior: Dzikie, Wilcze, Karasienko, Pniewy, Wielkie oraz lokalny korytarz wewnętrzny wzdłuż jezior: Trawienko, Trawno, Ilno. • przez Gminę Krzeszyce przebiegają: korytarz główny Dolina Warty-Noteci i dwa korytarze wewnętrzne Dolina Lubniewki, Dolina Postomii. 47 • Gminę Słońsk węzeł ekologiczny Kostrzyn-Ujście Warty, korytarz główny Dolina Warty-Noteci i korytarz wewnętrzny Dolina Lenki. 6.3.2. Inne W kilkunastu miejscowościach powiatu sulęcińskkiego znajdują się obiekty, które wraz z przyległymi założeniami parkowymi zostały wpisane do rejestru zabytków województwa lubuskiego. W gminie Słońsk walory architektoniczno-krajobrazowe posiada zabudowa realizowana do 1960 roku. Tabela 6.10. Obiekty i obszary cenne przyrodniczo w powiecie obiekt miejscowość Lubniewice - Stary Zamek Lubniewice - Nowy Zamek Parki przypałacowe Glisno Ogród dworski Zespół zieleni zabytkowej Jarnatów Lubniewice-Świerczów Rogi Lubniewice-Suszyce Lubniewice charakterystyka Lubniewice Przy wschodnim brzegu jeziora Lubiąż; pałac z 1793 r., przebudowany w stylu neoklasycznym w 1846 r. zwany „Starym Zamkiem”. Obok rozciąga się park krajobrazowy z początku XIX w. Obok neorenesansowy zamek z 1909r. o urozmaiconej bryle z neogotycką wieżą widokową (Nowy Zamek) pałac klasycystyczny17,4 ha, 1770 r.; ponadto park krajobrazowy ze sztuczną ruiną i mauzoleum Henochów z 1837 r. 4,50 ha; XVIII w. 12,0 ha; poł. XIX w. 4,0 ha; 1910 r. 1,70 ha, pocz.XIX w. Sulęcin Część otuliny Łagowskiego Parku Krajobrazowego 1 242 ha. W skład obszaru otuliny wchodzą: grunty leśne - 875,53 ha; grunty orne - 283,50 ha; użytki zielone - 82,97 ha, otulina Łagowski Parku Krajobrazowy Poligon wojskowy – węzeł ekologiczny Południowa część gminy Sulęcin (25%) Park podworski Lasy Kownaty Drzewce Torfowisko przejściowe Śródpolne torfowisko przejściowe otulina 1 km na południowy wschód od Przęślic 1 km na zachód od Grabowa, przy drodze. Łagowskiego Parku Krajobrazowego Garbicz Pałac i park Park dworski Przemysław Rudna W obrębie poligonu występują głównie tereny zalesione, jeziora Buszno i Buszenko wraz z przylegającym terenem włączane są do w granice Łagowskiego Parku Krajobrazowego. Obszar pełni funkcje węzła ekologicznego o randze międzynarodowej. W zachodniej części poligonu znajdują się jeziora Ostrowieckie i Męcko. Torzym liczne drzewa pomnikowe i interesujące runo Kompleks lasów dębowo-bukowych Stanowisko m.in. modrzewnicy zwyczajnej, bobrka trójlistkowego, wełnianki pochwowatej, żurawiny błotnej. Stanowisko modrzewnicy, czermieni błotnej i wielu innych gatunków torfowiskowych. Obiekt położony między jeziorem Krzywym a Głębokim. Obiekt jest zabytkowy z XVII wieku; przy pałacu znajduje się 2,5 ha parku z pomnikami przyrody. Obecnie nieści się tam ośrodek wczasowy „Magnat” . Krzeszyce XIX w; 4,20 ha XIX w; 4,80 ha 6.4. Ochrona gatunkowa zwierząt Fauna powiatu sulęcińskiego składa się w większości ze zwierząt typowych dla Niżu Polskiego, a także Środkowoeuropejskiego. Większość gatunków zwierząt tu występujących jest objęta ochroną stałą, lub ochroną okresową. 48 Kręgowce Ssaki - stwierdzono występowanie wielu gatunków ssaków. Liczne są: lisy, kuny leśne, jenoty, borsuki, mysz leśna i polna, tchórze, piżmaki, nutrie, norki amerykańskie. Gatunki będące pod ochroną prawną to: jeże, krety, wiewiórki, wydry, łasice, nietoperze, ryjówkowate, bobry. Część występujących tu zwierząt podlega „Prawu Łowieckiemu”. Wszystkie gatunki zwierząt łownych podlegają ochronie okresowej przypadającej na czas godów, narodzin i odchowu młodych. Organizacją ochrony, hodowli i pozyskania zwierząt łownych zajmują się koła łowieckie. W większych ilościach pozyskiwana jest sarna, jeleń, dzik, pozostałe gatunki łowne, jak: lis, kuna leśna i domowa, jenot, borsuk, zając szarak, tchórz, kuropatwa, słonka, dzikie gęsi i kaczki są pozyskiwane w niewielkich ilościach. Ptaki – ornitofauna występuje w największej koncentracji na obszarach Parku Narodowego „Ujście Warty”, Parków Krajobrazowych: „Łagowskiego” i „Ujścia Warty”. Stwierdzono tu występowanie wielu gatunków gniazdujących typowo leśnych jak np: kowaliki, dzięcioły, sikory i wiele innych oraz gatunków wodnych i błotnych np.: czaple, żurawie, dzikie kaczki i gęsi, łabędzie, łyski, perkozy dwuczube i inne. Cenne są ptaki drapieżne, występują rybołowy, kanie, bieliki, częste są kawki i gawrony. Gatunki chronione rzadkie reprezentowane są np. przez: zimorodki, pliszki górskie, zięby, dzięcioły czarne, bociany czarne. Gady - stwierdzono występowanie: jaszczurki zwinki i żyworodnej, zaskrońca zwyczajnego, padalca zwyczajnego. Płazy - występują żaby: wodna, trawna, moczarowa, jeziorkowa, grzebiuszka ziemna i chronione: ropuchy szara i zielona, kumak nizinny, rzekotka drzewna oraz traszki zwyczajna i grzebieniasta.. Ryby - w wodach powiatu występują leszcze, okonie, płocie, szczupaki, węgorze, karpie, liny,, karasie i inne. Polski Związek Wędkarski systematyczne zarybia wybrane jeziora będące w jego władaniu. Bezkręgowce Świat tych zwierząt jest słabo poznany. Teren powiatu poprzecinany jest strumieniami, rzekami i innymi zbiornikami wodnymi, co sprzyja życiu i rozwojowi wielu gatunków owadów pożytecznych pszczoły, trzmiele, ale także i szkodliwych. W przypadku gradacji szkodników prowadzi się specjalne akcje ich redukcji, ponieważ stanowią zagrożenie dla roślin leśnych, bądź uprawnych. W wodach żyją również pijawki, małże, a w lasach licznie występują różne gatunki ślimaków. 6.5. Zieleń miejska Tabela 6.11. Tereny zieleni w gminach gmina Lubniewice Sulęcin Torzym Krzeszyce Słońsk Razem Parki [ha] Zieleńce [ha] 16,5 6,5 2,2 4,1 2,5 5 Pasy uliczne 0,5 1,2 19,1 3,5 Trawniki [ha] 1,0 razem 19,2 12,8 W Lubniewicach znajdują się 2 parki miejskie - na Osiedlu Świerczów o pow. 12 ha i w Lubniewicach kilku arowy. Ponadto znajdują się tutaj 2 parki przypałacowe. W gminie Lubniewice znajduje się ogród działkowy „Oaza”, gdzie działkowcy gospodarują powierzchnią 9,60 ha. W mieście Sulęcin ulice obsadzone są jedno lub dwustronnie drzewami i krzewami, które rosną pojedyńczo lub w skupiskach. Ważnym elementem są również: • Rośliny zielne, sezonowe, tworzące barwne plamy na zieleńcach • Ogrody przydomowe i działkowe (w Sulęcinie jest 1025 indywidualnych ogrodów); funkcjonują tu 3 grupy działek o ogólnej powiarzchni 40,61 ha. Największy imienia K. Świerczewskiego zlokalizowany na ul. Nowokolejowej posiada powierzchnię 27,93 ha i znajdują się na nim 754 działki. 49 W Sulęcinie znajdują się 4 parki miejskie, zajmujące łącznie powierzchnię 6,15 ha. Szpalery drzew najczęściej występują przy trasach komunikacyjnych , wzdłuż rowów, na obrzeżach łąk i pastwisk, stawów, przy śródpolnych oczkach wodnych. W Torzymiu park tworzy skwer o powierzchni 0,5 ha. Tabela 6.12. Parki miejskie powiatu sulęcińskiego Lp. Nazwa 1. 2. 3. 4. Park Szkolny Park Paderewskiego Park Jordanowski Park Bankowy 5 6 Osiedle Świerczów Lubniewice 7 bd Lokalizacja Sulęcin ul. Emilii Plater ul. Paderewskiego ul. Żwirki i Wigury ul. Park Bankowy Lubniewice Powierzchnia 2,5 ha 1,86 ha 1,38 ha 0,41 ha 12 ha Kilka arów Torzym - Skwer o pow. 0,5 ha Park Szkolny – został utworzony na terenie przedwojennego cmentarza ewangelickiego. W drzewostanie dominują lipy, kasztanowce i dęby. Obok parku znajdują się fragmenty murów miejskich z XIV w. Park Jordanowski – na dzień dzisiejszy jest zaniedbany. Przeważają tu kasztanowce, klony i dęby. Park Paderewskiego – zadbany z przewagą dębów, lip i modrzewi. Został on utworzony na miejscu dawnego cmentarza. Park Bankowy – najmniejszy w Sulęcinie a na jego terenie znajduje się pomnik poświęcony bohaterom związku spadochronowego Wojska Polskiego. 6.6. Zieleń w krajobrazie wiejskim Na terenie powiatu sulęcińskiego znajduje się 26 parków wiejskich, które stanowiły część założeń pałacowo-parkowych na dzień dzisiejszy nieistniejących. Parki zachowały się tylko fragmentarycznie ale w większości są zaniedbane i zarośnięte. W gminie Lubniewice parki wiejskie znajdują się w 3 miejscowościach. W gminie Sulęcin znajduje się 7 parków wiejskich zlokalizowanych w następujących wsiach : Grochowo, Małuszów, Ostrów, Rychlik, Trzemeszno Lubuskie, Tursk, Żubrów. Parki te są jednak zaniedbane i dewastowane. Są one cennym zbiorowiskiem roślin, ponadto miejscem bytowania ptaków, ssaków i innych (głównie gatunki krajowe), poza tym spotykane są pojedyncze drzewa obcego pochodzenia. W gminie Torzym parki wiejskie znajdują się w 15 miejscowościach, w gminie Słońsk – w mieście. W gminie Krzeszyce brak jest parków wiejskich. Tabela 6.13. Zieleń w krajobrazie wiejskim w powiecie sulęcińskim gmina Lubniewice Sulęcin Torzym Krzeszyce Słońsk Lokalizacja parku wiejskiego Glisno, Rogi, Świerczów Grochowo, Małuszów, Ostrów, Rychlik, Trzemeszno Lubuskie, Tursk, Żubrów Bargów, Bielice, Bobrówko, Boczów, Dębrznica, Gądków Wielki, Gądków Mały, Garbicz, Grabów, Lubin, Kownaty, Przęślice, Tarnawa, Pniów, Walewice brak Słońsk Przy cmentarzu Przy ul. Paderewskiego 50 6.7. Ocena zagrożenia Za najistotniejsze problemy dotyczące zasobów przyrody na terenie powiatu sulęcińskiego uznano: • Penetracja lasów przez ludność – wydeptywanie runa i ściółki Ze względu na swój charakter lasy większości nadleśnictw jest silnie penetrowanych przez turystów, (ruch sobotnio-niedzielny, wakacyjny). W okresie zbioru jagód i grzybów ruch ten nabiera masowego charakteru. Wynikiem masowych zbiorów jest zniszczenie na wielu hektarach ściółki leśnej, zdeptanie runa oraz zaśmiecenie lasów, głównie plastikiem. • Inne zagrożenia antropogeniczne Należą do nich pożary leśne, co wiąże się z wysoką palnością drzewostanów i penetracją lasów przez ludność. Potencjalnym zagrożeniem jest również wypalanie traw przez rolników w pobliżu lasów. Niszczenie wszelkiego typu urządzeń leśnych oraz osłonek zabezpieczających drzewa, pozyskiwanie choinek i stroiszu świerkowego (poprzez kradzieże, niszczenie grzybów niejadalnych, niszczenie urządzeń dla potrzeb rekreacji i wypoczynku). • Szkody od czynników biotycznych Liczne gradacje szkodników pierwotnych sosny (brunatnicy mniszki, barczatki sosnówki, boreczników sosnowych, strzygoni choinówki, poprocha cetyniaka), jak również grzybów systemu korzeniowego, a w następstwie również szkodników wtórnych. Szkody wyrządzane przez zwierzynę łowną. • Zwiększanie ilości odpadów w lesie Występuje głównie w obrębie miejsc przeznaczonych dla potrzeb turystyki i rekreacji, zabudowań, ośrodków wczasowych, w pobliżu ciągów komunikacyjnych szczególnie plastikiem. • Szkody abiotyczne Szkody powodowane przez silne wiatry. • Zmiany stosunków wodnych na terenach leśnych Obserwowane zmiany stosunków wodnych, objawiające się obniżeniem poziomu wód gruntowych na niektórych terenach leśnych należących do Nadleśnictwa Ośno Lubuskie. • Eksploatacja surowców mineralnych Potencjalne zagrożenie dla zbiorowisk leśnych stanowi możliwość rozwoju eksploatacji surowców mineralnych. • Nieodpowiednia struktura zieleni miejskiej Tereny zieleni w miastach są zlokalizowane nierównomiernie, w różnych ich częściach. Ich lokalizacja jest wynikiem naturalnych uwarunkowań krajobrazu a nie rozwijanych funkcji mieszkaniowych i usługowych. W strefach osiedlowych brak jest ogólnie dostępnych parków i skwerów. 51 7. Powierzchnia ziemi 7.1. Użytkowanie gruntów W powiecie sulęcińskim znaczną część obszaru, tj. 62 115 ha zajmują lasy i grunty leśne, co stanowi ponad 52,7% ogólnej powierzchni powiatu. W zagospodarowaniu użytków rolnych dominują grunty orne, które stanowią 22,9% ogólnej powierzchni, a następnie łąki – 5,8% i pastwiska - 2,3%. Znikomy udział w zagospodarowaniu gruntów mają sady. Blisko 11% powierzchni zajętej jest przez pozostałe grunty i nieużytki. 5,2% 22,9% 11,1% grunty orne łąki pastwiska 5,8% lasy i grunty leśne 2,3% pozostałe grunty i nieużytki 52,7% Ryc. 7.1. Użytkowanie gruntów w powiecie w 2002r. (Dane: Starostwo Powiatowe, 2003) Szczegółową analizę użytkowania gruntów w poszczególnych gminach powiatu przedstawia tabela 7.1 Tabela 7.1. Użytkowanie gruntów w gminach powiatu stan na 31.12.2002. Gminy Razem Lubniewice Sulęcin Torzym Krzeszyce Słońsk Ogółem w ha 117 743 12 976 31 972 37 487 19 422 15 886 Użytki rolne w ha Razem Grunty orne Sady Łąki Pastwiska Lasy i grunty leśne w ha 36 608 2 923 8 568 10 624 8 082 6411 26 986 2 637 7 550 9 701 4 251 2 847 40 3 10 10 14 3 6 813 188 553 545 2 739 2 788 2 769 95 455 368 1 078 773 62 115 8 531 17 356 23 288 9 466 3 474 Pozostałe grunty i nieużytki w ha 19 020 1 522 6 048 3 575 1 874 6 001 Źródło: Starostwo Powiatowe,2003 Najwięcej gruntów ornych jest w gminie Torzym, które zajmują 25,9% jej powierzchni (tj. 8,2 ogólnej powierzchni gruntów rolnych w powiecie). Drugą gminą pod względem ilości gruntów ornych jest gm. Sulęcin – 23,6% jej powierzchni (tj. 6,4% ogólnej powierzchni). Grunty orne zajmują ponad 20% powierzchni w gminach Krzeszyce i Lubniewice, a w gminie Słońk najmniej -17,9%. Najbardziej zasobną w sady, łąki i pastwiska jest gmina Słońsk – 22,4% jej powierzchni i Krzeszyce – 19,6%, z tym, że gmina Krzeszyce posiada najwięcej łąk w całym powiecie. Najwięcej lasów i gruntów leśnych jest na terenie gminy Torzym 23 288 ha – 62,1% (tj. 19,8% ogólnej powierzchni zajmowanej przez lasy w powiecie). Drugą pod względem wielkości lasów w powiecie jest gmina Sulęcin – 17 356 ha, tj. 54,3 % powierzchni gminy. Natomiast 65,7% gminy 52 Lubniewice również zajęta jest przez obszary leśne. Najmniejszą lesistością odznacza się gmina Słońsk. Nieużytki i pozostałe grunty zajmują 17,2% powierzchni gminy Sulęcin. Najmniej nieużytków i innych gruntów znajduje się na terenie gminy Lubniewice. Rycina 7.2. przedstawia procentowe użytkowanie gruntów w poszczególnych gminach powiatu. 12,5 21,9 22,4 17,9 Słońsk 6,7 Krzeszyce 48,7 19,6 21,9 pozostałe grunty i nieużytki 7,9 Torzym lasy i grunty leśne 62,1 2,4 sady, łąki, pastwiska 25,9 grunty orne 17,2 Sulęcin 54,3 3,2 23,6 9,7 Lubniewice 65,7 2,2 20,3 0 20 40 60 80 Ryc. 7.2. Użytkowanie gruntów w gminach powiatu sulęcińskiego w % w stosunku do powierzchni gminy. (Starostwo Powiatowe, stan na 31.12.2002) 7.2. Gleby Gleby powiatu charakteryzują się dużą różnorodnością. W obniżeniach dolinnych rzek (Ilanki, Postomii, Warty) wykształciły się gleby podmokłe bagienne, torfowe i mady. Gleby brunatne i bielicowe znajdują się na terenach wyżej położonych. Poszczególne gminy charakteryzują się następującymi glebami: - Gmina Lubniewice - Gmina Sulęcin - Gmina Torzym - Gmina Krzeszyce - Gmina Słońk - gleby brunatne wyługowane, bielicowe, mady i torfowe - gleby brunatne,gleby brunatne wyługowane i płowe, gleby torfowe i murszowe oraz mady - gleby bielicowe wytworzone na piaskach luźnych i słabo gliniastych - gleby bielicowe i brunatne, a także gl. murszowe, mułowo-błotne, mady lekkie i średnie i gleby glejowe - gleby murszowe, mady , bielicowe, brunatne i mułowo-błotne Na terenie powiatu najwięcej, bo 50,4%, tj. 13 617 ha gruntów ornych zajmują gleby IV klasy bonitacyjnej. Gleby najwyższej klasy, tj. I i II to zaledwie 15 ha, a klasa III zajmuje 2207 ha, tj. 8,2 % powierzchni zajmowanej przez grunty orne. 41,4% gruntów ornych to gleby o niskiej klasie bonitacyjnej V i VI. 53 8,2% 16,6% I,II,III IV V VI 24,8% 50,4% Ryc. 7.3. Klasy bonitacyjne w powiecie sulęcińskim w 2002 roku (Starostwo Powiatowe i Urzędy Gmin stan na 31.12.2002) Najlepszymi glebami odznacza się gmina Sulęcin, posiadająca najwięcej gleb klas dobrych i bardzo dobrych – 1432 ha gleb klasy I, II i III, tj. 19% powierzchni w gminie zajmowanej przez grunty orne, a 5,3% gruntów ornych całego powiatu. Dużą powierzchnię zajmują grunty klasy IV, bo 3715 (tj. 49,2%) ha, a grunty najsłabszych klas bonitacyjnych, czyli V i VI, to 31,7% powierzchni zajmowanej przez grunty orne w gminie. Gmina Lubniewice ma 16,4% powierzchni gruntów ornych zajętych przez gleby o II i III klasie, a 51,8% przez klasę IV. Klasa V i VI, to 31,8%. Gmina Lubniewice posiada najmniej gruntów klasy VI spośród wszystkich gmin powiatu. W gminie Torzym znajduje się najwięcej gleb klasy IV, tj. 17% powierzchni zajmowanej przez grunty orne w powiecie, a także gleb klasy V – 9,2% i VI – 9,4% . Gmina Torzym posiada najmniej gruntów klas najwyższych (97 ha). 56,8% gleb klasy IV, 29,0% klasy V, 11,1% klasy VI i 3,1% klas najwyższych ma gmina Krzeszyce. Również w gminie Słońsk najwięcej jest gleb klasy IV – 1551 ha, tj. 54,1 % powierzchni w gminie przeznaczonej pod grunty orne. Gleby klasy najwyższej to 130 ha, tj. 4,5%, a najniższej to 41,4%. Klasy bonitacyjne gleb w powiecie Sulęcińskim przedstawiono na rycinie 7.3 i w tabeli 7.2. 474 714 Słońsk 1551 130 469 1230 Krzeszyce 2404 132 VI 2551 2486 Torzym V 4580 97 I, II, III 787 1604 Sulęcin IV 3715 1432 179 662 Lubniewice 1367 432 0 1000 2000 3000 4000 5000 Ryc.7.4. Klasy bonitacyjne w poszczególnych gminach w 2002 roku 54 Tabela 7.2. Klasy bonitacyjne gleb w poszczególnych gminach powiatu sulęcińskiego (wg informacji z Urzędów Gmin) Gmina Klasa gleb Powierzchnia gruntów ornych w ha Lubniewice II III IV V VI Razem I II III IV V VI Razem III IV V VI Razem III IV V VI Razem 7 424 1367 662 179 2639 1 7 1424 3715 1604 787 7538 97 4580 2486 2551 9714 132 2404 1230 469 4235 III IV V VI Razem I II III IV V VI Razem 130 1551 714 474 2869 1 14 2 207 13 617 6 696 4 460 26 995 Sulęcin Torzym Krzeszyce Słońsk Razem Powiat Powierzchnia (grunty orne+łąki+pastwiska+nieużytki+sady+warzywniki) w ha 8 443 1499 813 247 1 8 1541 4165 1932 937 8584 99 4868 2760 2814 309 4683 2264 788 8044 368 3646 1308 1097 1 16 2 760 18 861 9 077 5 883 36598 Jakość gleb powiatu sulęcińskiego określono na podstawie badań Stacji Chemiczno-Rolniczej Oddział w Gorzowie Wielkopolskim prowadzonych w okresie styczeń 2001 – lipiec 2003. Łącznie przepadano 2 623 prób z powierzchni 4 097 ha całego powiatu. Najwięcej jest gleb o odczynie kwaśnym (pH 4,6-5,5) – 38,5% i bardzo kwaśnym (pH 5,6-6,5) – 31,6%, a najmniej zaś o odczynie zasadowym – 3,5%. „Konieczność wapnowania” określona dla 19,2 % przebadanych gleb. Za „potrzebne wapnowanie” uznano 18,5% gleb, a dla 20,1% gleb „wskazane” jest wapnowanie. W 26,2 % wapnowanie wydaje się „zbędne”. Gleby powiatu można uznać za zasobne w przyswajalny fosfor, ponieważ bardzo niską zawartość wykazało zaledwie 1,9% przebadanej powierzchni, a niską stwierdzono w 26,7%. Natomiast średnią zawartość wykazuje aż 40,7%, wysoką 20,3% i bardzo wysoką 10,7%. Zawartość potasu w glebie na terenie powiatu jest stosunkowo mała. Bardzo niską i niską zawartość potasu wykazuje aż 60,1% areału, średnią 28,3%, a wysoką i bardzo wysoką tylko 11,6%. Konieczne staje się więc, zgodnie z potrzebami nawozowymi, nawożenie potasem. Zawartość przyswajalnego dla roślin magnezu w glebach powiatu sulęcińskiego można określić jako niską, gdyż 53,5% użytków rolnych charakteryzuje się bardzo i niska zawartością tego pierwiastka. 28,7% posiada średnia zawartość Mg, a jedynie 17,8% ma wysoką i bardzo wysoką. 55 Poniższa tabela przedstawia dane dotyczące zawartości makroelementów w glebach, potrzeb wapniowania i odczynu gleb w powiecie sulęcińskim. 56 Tabela 7.3. Odczyn gleb, potrzeby wapnowania i zawartość makroelementów w glebach gmin powiatu w latach I.2001 – VII.2003 wg badań Stacji ChemicznoRolniczej Oddział w Gorzowie Wlkp. W % przebadanych prób Lp. 1 2 3 4 5 Gmina Lubniewice Sulęcin Torzym Krzeszyce Słońsk Razem Powiat L. przebadanych ha prób bk 358 2387 1056 224 72 4097 251 1450 752 132 38 2623 3,2 14,8 19,7 33,3 15,8 Odczyn Potrzeby wapnowania k lk o z K P W O Z 16,3 39,0 45,6 42,4 10,5 38,5 33,9 35,0 24,5 18,2 73,7 31,6 29,5 9,7 7,0 3,8 13,2 10,6 17,1 1,5 3,2 2,3 2,6 3,5 3,6 21,3 20,7 19,7 10,5 19,2 8,4 16,3 24,1 22,7 44,8 18,5 8,0 21,3 21,7 18,2 28,9 20,1 15,9 19,7 11,7 0,8 13,2 16,0 64,1 21,4 21,8 38,6 2,6 26,2 Zawartość fosforu P2O5 % Zawartość potasu K2O % Zawartość magnezu Mg prób prób % prób bn b ś w bw bn b ś w bw bn b ś w bw 1,2 2,1 1,9 1,5 1,9 23,5 27,1 26,9 14,5 52,6 26,4 46,6 40,0 43,1 28,0 21,1 40,7 21,5 19,8 19,3 28,0 26,3 20,3 7,2 11,0 8,8 28,0 10,7 14,3 21,7 11,2 80,3 50,0 21,3 37,5 41,8 38,8 12,1 23,7 38,8 30,3 26,8 36,3 1,5 10,5 28,3 14,7 6,2 8,9 3,8 5,3 7,7 3,2 3,5 4,8 2,3 10,5 3,9 17,9 27,2 26,7 28,8 25,8 24,3 24,8 34,0 37,1 27,7 53,8 26,0 27,7 16,7 26,3 28,7 4,0 17,0 9,3 3,8 71,1 13,7 5,0 2,3 13,6 2,6 4,1 Odczyn (pH): bk – bardzo kwaśny (do 4,5), k – kwaśny (4,6 – 5,5),lk – lekko kwaśny (5,6 – 6,5), obojętny (6,6 – 7,2), z – zasadowy (pow. 7,2) Potrzeby wapnowania: K – konieczne, P – potrzebne, W – wskazane, O – ograniczone, Z – zbędne Zawartość: bn – bardzo niska, n – niska, ś – średnia, w – wysoka, bw – bardzo wysoka 57 7.3. Ocena zagrożeń Do najważniejszych problemów związanych z ochroną gleb na terenie powiatu sulęcińskiego można zaliczyć: • Zanieczyszczenie gleb - zanieczyszczenie gleb metalami ciężkimi i innymi pierwiastkami: Bardzo istotne ze względu na produkcję zdrowej żywności jest rozpoznanie stanu gleb pod względem zanieczyszczenia metalami ciężkimi i siarką. Podwyższona zawartość metali ciężkich w glebie jest następstwem działalności człowieka – emisji przemysłowych, motoryzacji, nadmiernej chemizacji – powodujących degradację biologiczną gleb i zanieczyszczenie wód gruntowych. Stacja Chemiczno-Rolniczej Oddział w Gorzowie Wielkopolskim latach 1997-2001 prowadziła badania na zawartość manganu, miedzi, cynku, żelaza, kadmu, ołowiu, niklu i siarki. Na terenie powiatu stwierdzono przekroczenia ołowiu i siarki. Przekroczenia dopuszczalnych zawartości ołowiu były w próbkach pobranych z terenu gmin Słońsk i Torzym. Oznaczone zawartości wg wytycznych do oceny zaliczono do I stopnia zanieczyszczenia – zawartość podwyższona. Gleby skażone siarką stwierdzono na terenie gminy Lubniewice. - dzikie wysypiska śmieci są jednym z głównych powodów powstawania terenów zdegradowanych na obszarach rolniczych i leśnych. Tabela 7.4. Wykaz dzikich wysypiska w powiecie sulęcińskim (dane na podstawie ankiet) . Gmina Lokalizacja Lubniewice b.d. Sulęcin Torzym Drogomim Trzebów Trzemeszno Małuszów Zarzyń Brzeźno Ostrow 7 wysypisk Krzeszyce b.d Słońsk Ownice Właściciel terenu gmina gmina gmina gmina gmina gmina gmina Powierzchnia [ha] Kubatura [m3] Rodzaj składowanych odpadów 2,8 2,4 0,2 0,78 0,57 0,72 1,33 Łączna powierzchnia 3,79 ha Komunalne i gruz Komunalne i gruz Komunalne i gruz Komunalne i gruz Komunalne i gruz Komunalne i gruz Komunalne i gruz 1,0 komunalne - zanieczyszczenia gleb związane z gospodarką rolną: Skutki dla środowiska związane z używaniem i stosowaniem nawozów sztucznych i środków ochrony roślin przedstawia tabela 7.5.: 58 Tabela 7.5. Zanieczyszczenia gleb związane z gospodarką rolną Rodzaj zanieczyszczeń Składniki pokarmowe roślin głównie azotany i fosforany Skutki dla środowiska Pogorszenie jakości wody pitnej, nadmierny rozwój planktonu w wodach powierzchniowych, zakwity wód. Substancje toksyczne, środki Skażenie wód, zagrożenie dla życia ochrony roślin, metale ciężkie biologicznego w wodach, wyłączenie wód dla rekreacji. Drobne, nieorganiczne Wyłączenie dla życia biologicznego, i organiczne cząstki wyłączenie dla rekreacji, trudny przesył wody. Źródło Kodeks Dobrych Praktyk Rolniczych Źródła zanieczyszczeń Nawozy naturalne i mineralne stosowane w nadmiernych dawkach lub w niewłaściwy sposób. Chemiczna ochrona roślin, stosowanie osadów ściekowych i kompostów przemysłowych. Erozja wodna i wietrzna, stosowanie nawozów sztucznych i organicznych w niewłaściwy sposób. - odpady powstające przy produkcji zwierzęcej: Produkcja zwierzęca oddziałuje na środowisko przyrodnicze w sposób bezpośredni, poprzez emisję z budynków inwentarskich zanieczyszczeń powietrznych (pyły, gazy, drobnoustroje) i w sposób pośredni – poprzez ścieki odzwierzęce (gnojowica) i odpady, które w środowisku glebowym i wodnym mogą być toksyczne. Emisja toksycznych gazów i odorów w fermach, zależna jest m. in. od systemu utrzymania. Zmniejszona ilość wydzielanych gazów notowana jest przy systemie ściółkowym. Szczególnie uciążliwe dla ludzi są odory, które rozprzestrzeniają się szybko i mają słabą zdolność do mieszania się z powietrzem. Również powstające w procesie chowu zwierząt gospodarskich odpady zależne są od technologii produkcji i systemu utrzymania zwierząt. Tworząca się w systemie bezściołkowym gnojowica stanowi silnie toksyczny środek, niebezpieczny dla środowiska glebowego i wodnego, powodujący w wodach gruntowych wzrost zawartości azotanów. Poniżej przedstawiono największe fermy w powiecie sulęcińskim Tabela 7.6. Wykaz ferm trzody chlewnej, bydła i drobiu w powiecie sulęcińskim (dane z Urzędów Gmin) L.p. 1 2 3 Gmina Lubniewice Sulęcin 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 Torzym Krzeszyce Słońsk Miejscowość Lubniewice Glisno Rychlik Obsada zwierząt (rodzaj i ilość w szt.) Trzoda chlewna – 400 szt. Trzoda chlewna – 800 szt. Trzoda chlewna – 3 tyś. System utrzymania ściółkowy ściółkowy bezściółkowy Zagospodarowanie odchodów Obornik na pole Trzebów Bojlery kurze – 100 tyś fermowy Gądków Wielki Krępiny Kołczyn Muszkowo Muszkowo Krzeszyce Krępiny Piskorzno Przemysław Studzianka Kołczyn Słońsk (obręb Przyborów) Lemierzycko Trzoda chlewna – 320 sz. Drób – 10- 12 tyś. Drób – 10 tyś. Drób- 10- 12 tyś. Indyki – 6,5 tyś. Trzoda chlewna – powyżej 100 Trzoda chlewna – powyżej 100 Trzoda chlewna – powyżej 100 Trzoda chlewna – powyżej 100 Bydło – powyżej 100 Bydło – 50 Bydło – 3 tyś. ściółkowy ściółkowy ściołowy b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. Ściółka jako nawóz b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. 2 fermy trzody chlewnej po 300 szt. bezściółkowy b.d. Gnojownica wykorzystywana rolniczo Po każdym cyklu magazynowane lub bezpośrednio wykorzystywany rolniczo - nierozwiązana gospodarka ściekowa Niski procent skanalizowania zwłaszcza na obszarach wiejskich ma decydujący wpływ na niekontrolowane zrzuty ścieków. 59 • Zagrożenie erozją wietrzną, wodną i wąwozową gleb obszarów rolniczych (wynikające z urozmaicenia rzeźby terenu, dużych kątów nachylenia stoków) W części powiatu położonej na terenie wysoczyzny morenowej charakteryzującej się urozmaiconą rzeźbą terenu, lokalnie dużymi różnicami wysokości względnych, znacznymi kątami nachylenia stoków dochodzi do zagrożenia gleb erozją wietrzna i wodną. Oprócz ww. czynników o stopniu erozji wietrznej i wodnej decyduje brak szaty roślinnej i zalesień śródpolnych, gatunek i rodzaj gleby, natężenie opadów atmosferycznych. Wzdłuż dolin rzecznych może zaznaczać się erozja wąwozowa. Podatność gleby na erozję w zależności od rodzaju i typu gleby przedstawia tabela. Tabela 7.7. Stopnie podatności gleb na erozję Rodzaj gleby Stopień podatności gleb na erozję Bardzo podatne Silnie podatne Średnio podatne Słabo podatne Odporne Gleby pyłowe, szczególnie lessy Piaski luźne i rędziny kredowe Żwiry i piaski gliniaste Gliny lekkie i gliny średnie Gliny ciężkie, iły i gleby szkieletowe Źródło Kodeks Dobrych Praktyk Rolniczych • Grunty zdewastowane i zdegradowane wymagające rekultywacji Istniejące obszary gruntów zdegradowanych wpływają w znaczący sposób na gleby. W powiecie w 2001 roku było łącznie 77,9 ha gruntów wymagających rekultywacji. Najwięcej zdewastowanych gruntów znajduje się w gminie Torzym i Krzeszyce. Gmina Lubniewice nie posiada takich gruntów. W gminie Słońsk rekultywowana będzie działka o powierzchni 2,32 ha zlokalizowana w obrębie Słońska przy ul. Słonecznej. Słońsk 5,8 ha Sulęcin 10,9 ha Krzeszyce 28,4 ha Torzym 32,8 ha Ryc.7.5. Grunty zdewastowane i wymagające rekultywacji w gminach powiatu sulęcińskiego (GUS, 2002) • Zły stan utrzymania systemu melioracji podstawowej i szczegółowej Melioracje wodne obejmują cieki wodne naturalne i sztuczne pełniące funkcje nawadniającą i odwadniająca, rurociągi, groble na obszarach nawadnianych, drenowania, stawy rybne i inne podobne urządzenia. Melioracyjne urządzenia podstawowe nie są utrzymywane w odpowiednim stanie (ze względu na niskie środki finansowe z budżetu państwa). Także konstrukcje melioracji szczegółowej należące do właścicieli gruntów są odnawiane w sporadycznych przypadkach. W większości utrzymuje się zły stan systemów melioracyjnych. Zarastanie rowów melioracyjnych na skutek nieregularnego oczyszczania, brak właściwego drenażu powoduje okresowe podtapianie gruntów, zabagnianie i wpływa na nieprawidłowe uwilgocenie gleb. 60 8. Zasoby kopalin Na terenie powiatu sulęcińskiego najliczniej występują złoża kruszywa naturalnego. 2 złoża (Sulęcin „W” i Tarnawka) są rozpoznane szczegółowo, natomiast w trzech pozostałych eksploatacja jest zakończona. W gminie Sulęcin występuje złoże azotowego gazu ziemnego. Złoża węgla brunatnego znajdujące się także na obszarach ościennych powiatów rozpoznane są wstępnie. Również wstępnie rozpoznane są złoża kredy jeziornej na terenie gminy Torzym. W gminie Krzeszyce znajduje się złoże surowców ceramiki budowlanej eksploatowane okresowo. Jedynym złożem eksploatowany na terenie powiatu są torfy z borowinami w gminie Torzym. W gminie Krzeszyce występują także nieudokumentowane złoża surowców okruchowych w rejonie Rudnicy i liczne złoża i tereny poeksploatacyjne torfów w dolinie Warty. W rejonie wsi Rychlik (gmina Sulęcin) występuje obszar górniczy wydobycia ropy naftowej „Sulęcin” – złoże nieeksploatowane. Ponadto w rejonie doliny rz. Postomii (na północ od Turska i wschód od Trzebowa) występują rozpoznane złoża torfów, surowce okruchowe w rejonie Małuszowa, Żubrowa, Zarzynia i Brzezin, a w rejonie miejscowości Wielowieś złoża gliny. W gminie Słońsk występują złoża udokumentowanych piasków kwarcowych w rejonie Lemierzyc i złoża gazu ziemnego zaazotowanego „Chartów” i „Ownice”. Na terenie gminy Lubniewice (w miejscowości Glisno, położonej ok. 3 km od Lubniewic) występują bardzo duże pokłady wody mineralnej o znakomitych parametrach jakościowych. Przeprowadzone w latach siedemdziesiątych badania potwierdziły możliwość poboru wody na skalę przemysłową. Zestawienie złóż kopalin w powiecie sulęcińskim przedstawiono w tabeli 8.1., a ich lokalizację na mapie nr 8. Tabela 8.1. Zasoby kopalin w powiecie sulęcińskim (stan na 31.13.2001) Lp. Nazwa złoża 1. Sulęcin 1. Sądów 2. 3. Sieniawa-siodło IXXVI Torzym 1. 2. Gądków Wielki Tarnawa 1. 2. 3. 4. 5. Bielice Bielice II Słońsk Sulęcin „W” Tarnawka* 1. Muszkowo II 1. Bargów** Powiat/Gmina Stan zag. złoża Zasoby Geologiczne bilansowe Azotowy gaz ziemny w mln m3 Sulęcin R 3 300.00 Złoża węgla brunatnego w tys. t Słubice, Krosno P 226 469 Odrz., Sulęcin Sulecin, P 43 745 Świebodzin Sulecin, P 843 879 Świebodzin Złoża kredy jeziornej i piszącej w tys. t Torzym P 707 Torzym P 603 Złoża kruszywa naturalnego w tys. t Torzym Z Torzym Z 1 401 Słońsk Z 364 Sulęcin R 171 R 72 Złoża ilaste ceramiki budowlanej w tys. m3 Krzeszyce T 4 065 Złoża torfu w tys. ton Torzym E 2 wydobycie przemysłowe - - - - - - - - - - - - 2 745 - - - Źródło: „Bilans zasobów kopalin i wód podziemnych w Polsce”, PIG, 2002 * złoża zawierające piasek ze żwirem ** w złożu występują borowiny 61 P – złoże o zasobach rozpoznanych wstępnie (w kategorii C2) R – złoże o zasobach rozpoznanych szczegółowo (w kategorii A+B+C2) Z – złoże zaniechane E – złoże zagospodarowane, eksploatowane T – złoże zagospodarowane – eksploatowane okresowo Złoża kopalin na terenie powiatu przedstawia mapa nr 8. 8.1. Ocena zagrożeń Najważniejszymi problemami z zakresu ochrony kopalin uznano: • Przekształcanie litosfery na skutek powierzchniowej eksploatacji kopalin Eksploatacja złóż kruszywa naturalnego i surowców ilastych ma charakter odkrywkowy. Eksploatacja taka powoduje rozległe powierzchniowe zmiany terenu w formie wyrobisk oraz zmiany w pionowym ukształtowaniu rzeźby, a co za tym idzie zwiększa się podatność na erozję odkrytych warstw ziemi i może następować obniżenie poziomu wód gruntowych. Istotne jest odpowiednie przygotowanie procesu wydobycia, a także właściwa rekultywacja po zakończonej eksploatacji. • Obecność nielegalnych wyrobisk Dzikie wyrobiska powstają w pobliżu powstających osiedli domków jednorodzinnych, nowych dróg, tam gdzie jest duże zapotrzebowanie na surowce budowlane. Ze względu na płytkie zaleganie są one łatwo dostępne. Na terenie każdej z gmin występują nielegalne wyrobiska. W gminie Krzeszyce znajduje się nielegalne wysypisko piasku, w gminie Słońsk 2 wyrobiska piasku i żwiru, w gminie Lubniewice jedno - kruszywa naturalnego i na terenie gminy Torzym kilka wyrobisk. W gminie Sulęcin znajdują się 3 nielegalne wyrobiska: ul. Młynarska, ul. Okopowa i ul. Dudka. Wyrobisko przy ul. Dutka na dzień dzisiejszy jest rekultywowane. 62 9. GOSPODARKA ODPADAMI 9.1. Odpady komunalne i przemysłowe Gospodarka odpadami komunalnymi i przemysłowymi zostanie przedstawiona w „Planie gospodarki odpadami dla powiatu sulęcińskiego”. 10. POWAŻNE AWARIE Zgodnie z ustawą z dnia 27 kwietnia 2001 Prawo ochrony środowiska (obowiązującej od 1 października 2001 roku), pojęcie nadzwyczajne zagrożenie środowiska zostało zastąpione pojęciem poważnej awarii – czyli zdarzenia powstałego w trakcie procesu przemysłowego, magazynowania lub transportu z udziałem substancji niebezpiecznych, w wyniku czego może dojść do zagrożenia życia lub zdrowia ludzi. Na terenie powiatu sulęcińskiego (wg informacji Komendy Powiatowej PSP w Sulęcinie) nie występują zakłady, które mogą przyczynić się do powstania poważnej awarii. Według ankiet w zakładach nie występują instalacje mogące wywołać nadzwyczajne zagrożenia środowiska natomiast są instalacje podlegające pod uzyskanie pozwolenia zintegrowanego (IPPC): • Zakład Odlewniczy Lejko, Światłowski z Sulęcina • Iromet z Sulęcina • CZG-12, będące właścicielem wysypiska w Długoszynie. • Ferma chowu indyków w Muszkowie (gmina Krzeszyce). Praktycznie dość istotnym zagrożeniem może być transport kolejowy i drogowy materiałów niebezpiecznych a szczególnie dość intensywny w ostatnich latach przewóz paliw płynnych autocysternami. W 2001 roku na trasie Przemysław-Świerkocin (gmina Krzeszyce) miało miejsce zdarzenie podczas którego doszło do wycieku paliwa. Do zdarzenia doszło wskutek zderzenia się i wpadnięcia do rowu dwóch TIR-ów, z których jeden przewoził 22 tys. Litrów etyliny. Dość ważnym problemem są pożary lasów i nieużytków w powiecie. Według danych Komendy Powiatowej PSP w Sulęcinie aż 67% wszystkich pożarów to pożary nieużytków i ściernisk. Najwięcej pożarów w I połowie 2003 roku zanotowano w gminie Torzym (zarówno pożarów lasów (aż 50%) jak i pożarów ściernisk, nieużytków (40%)) ; najmniej w gminie Krzeszyce i Lubniewice. Na terenie powiatu sulęcińskiego zarejestrowano w I półroczu 2003 roku 11 zdarzeń, w których wykorzystano 14 litrów neutralizatorów i 15 zdarzeń z użyciem 29 kg sorbentów. Najwięcej zdarzeń zanotowano w gminie Torzym . Tabela 10.1. Wykaz zdarzeń stwarzających zagrożenie dla środowiska na terenie powiatu sulęcińskiego w I połowie 2003 r. Komenda Powiatowa PSP w Sulęcinie Z użyciem neutralizatorów Liczba zdarzeń Gmina Lubniewice Gmina Sulęcin Gmina Torzym Gmina Krzeszyce Gmina Słońsk 3 4 1 3 Zużyto neutralizatorów (litrów) 4 6 1 3 Z użyciem sorbentów Liczba zdarzeń Zużyto sorbentów (kg) 4 7 2 2 8 12 7 2 63 Tabela 10.2. Pożary nieużytków oraz pożarylasów na terenie powiatu sulęcińskiego (stan na 30 czerwiec 2003) gmina Pożary lasów Lubniewice Sulęcin Torzym Krzeszyce Słońsk RAZEM 3 13 45 1 22 84 Pożary nieużytków, ściernisk 6 43 62 22 38 171 Razem 9 56 107 23 60 255 64 11. ŹRÓDŁA PÓL ELEKTROMAGNETYCZNYCH Źródła niejonizującego promieniowania elektromagnetycznego oddziałujące na środowisko mogą mieć charakter liniowy lub punktowy. Elektromagnetyczne promieniowanie niejonizujące występuje w zakresie częstotliwości 1 Hz do 1016 Hz.. Z punktu widzenia ochrony środowiska istotne znaczenie mają źródła liniowe - linie elektroenergetyczne o napięciu znamionowym wynoszącym 110 kV lub wyższym oraz źródła punktowe - urządzenia emitujące elektromagnetyczne promieniowanie niejonizujące w zakresie częstotliwości 0,1-300,000 MHz, do których należą: urządzenia radiolokacyjne (np. na lotniskach lub w stacjach naprowadzania lotów cywilnych i wojskowych), urządzenia radionadawcze i telewizyjne (np. stacje bazowe telefonii komórkowej (STK)), urządzenia elektroenergetyczne o napięciu znamionowym powyżej 110 kV (np. stacje transformatorowe). Zagadnienia ochrony ludzi i środowiska przed niejonizującym promieniowaniem elektromagnetycznym są uregulowane przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy, prawa budowlanego, prawa ochrony środowiska, zagospodarowania przestrzennego i przepisami sanitarnymi. W obowiązującym prawie polskim natężenie pola elektrycznego o wartości poniżej 1 kV/m uważane jest za całkowicie bezpieczne, nawet przy długotrwałym w nim przebywaniu. Natomiast w polu o wartości powyżej 10 kV/m – strefa ochronna pierwszego stopnia – przebywanie ludzi jest zabronione. W strefie ochronnej drugiego stopnia – pole o natężeniu 1-10 kV/m – przebywanie ludności jest dozwolone, jednakże nie wolno lokalizować budynków mieszkalnych, szkół, szpitali itp. W Polsce nie istnieją przepisy ograniczające gospodarowanie oraz przebywanie ludności w obszarach, w których występuje pole magnetyczne. Najwyższe dopuszczalne natężenie pola magnetycznego na stanowiskach, na których praca trwa 8 godzin określone przez Ministerstwo Pracy, nie może być większe niż 400 A/m (indukcja 0,5 mT). Tabela 11.1. przedstawia natężenia pola elektrycznego oraz indukcję magnetyczną dla wybranych emitorów. Tabela 11.1. Natężenia pola elektrycznego oraz indukcja magnetyczna dla wybranych emitorów (wg Polskie Sieci Elektroenergetyczne SA.) Pole elektryczne w środowisku Pod liniami najwyższych napięć (220 – 400 kV) W odległości 50 m od linii 400 kV Pod liniami wysokiego napięcia (110 kV) Pod liniami średniego napięcia Za ogrodzeniem stacji elektroenergetycznych wysokiego napięcia W bezpośrednim sąsiedztwie domowych urządzeń powszechnego użytku Natężenie kV/m 1 – 10 Poniżej 0,5 0,5 – 4 Poniżej 0,3 0,1 – 0,3 Poniżej 0,5 Tabela 11.2. Natężenia pola elektrycznego oraz indukcja magnetyczna dla wybranych emitorów (wg Polskie Sieci Elektroenergetyczne SA.) c.d. Pole magnetyczne w środowisku Pod liniami najwyższych napięć (220 – 400 kV) W odległości 50 m od linii 400 kV Pod liniami wysokiego napięcia (110 kV) Pod liniami średniego napięcia W bezpośrednim sąsiedztwie domowych urządzeń powszechnego użytku W otoczeniu torów prądowych przemysłowych urządzeń elektrotermicznych Indukcja µT 1 – 50 Poniżej 5 Poniżej 20 1 – 20 10 – 400 2000 – 70000 Pola elektryczne i magnetyczne na które są bezpośrednio narażone organizmy żywe, na dzisiejszy stan wiedzy są czynnikiem o znikomej szkodliwości. Źródła promieniowania elektromagnetycznego znajdujące się na terenie powiatu sulęcińskiego przedstawiono w poniższej tabeli. 65 Tabela 11.3. Źródła promieniowania niejonizującego na terenie gmin powiatu sulęcińskiego L.p. Gmina/miasto 1. Gmina Lubniewice 2. Gmina Lubniewice 3. Gmina Lubniewice 4. Sulęcin Rodzaj źródła STK Lokalizacja Wałdowice dz. nr 5/13 Uwagi Anteny nadawcze Kathrein typ 730 376 szt. 2 STK dz. nr 586/2 Anteny Katherin typ 739 854 i 736 866 STK Wałdowice/Rogi dz. nr 5/13 Kominy Zakładów Mechanicznych dz. nr 445/2 5. Sulęcin szafa sterownicza BTS Anteny sektorowe Katherin „003” typ 736 352 szt. 3 Anteny paraboliczne MW ANDREW VHP4 –220 A szt. 1 Komin Ø 916 Anteny Katherin typ 730 378 szt. 4 Anteny mikrofalowe Ø 0,6 m szt. 3 Komin Ø 714 Anteny Katherin 730 378 szt. 2 Anteny mikrofalowe Ø 0,6 m szt. 1 Antena ANDREW VHP1 – 370 A typ MW Antena ANDREW VHP2 – 220 A typ MW 6. Sulęcin STK 7. Sulęcin STK 8. Sulęcin STK 9. Gmina Sulęcin STK 10. Gmina Sulęcin STK 11. Gmina Sulęcin STK 12. Gmina Torzym STK Boczów dz. nr 9/91 13. Gmina Torzym Pniów dz. nr 151 14. 15. Gmina Torzym Gmina Torzym Linia napowietrzna 0,4 kV STK STK 16. Gmina Torzym STK STK Teren kotłowni Spółki „Komunalnik” dz. nr 379/5 Teren GPZ ul. Poznańska 17 dz. nr 110 Sulęcin ul. Przemysłowa dz. nr 484/4 Sulęcin ul. Witosa dz. nr 335/2 Drogomin dz. nr 85 Trzemeszno dz. nr 372 Grochowo dz. nr 179/10 Boczów dz. nr 9/7 Torzym ul. Kolejowa dz. nr 6/17 Drzewce Kolonia dz. nr 6/10 Antena Katherin typ 736 347 Antena ANDREW VHP1 – 370 A typ MW Antena Katherin typ 730 378 szt. 3 Anteny paraboliczne MW ANDREWVHLP – 4-220 szt. 3 Anteny paraboliczne MW ANDREW VHLP – 4-180 szt. 3 Anteny sektorowe Katherin typ 739 854 szt. 2 Anteny kierunkowe SU2-142 szt. 2 Antena Katherin typ 739 854 szt. 3 Antena paraboliczna typ SB 2-142 szt. 1 Antena Katherin typ 739 854 szt. 2 Antena paraboliczna typ SB 2-142 szt. 1 Antena sektorowa DB 812KF-Y szt. 2 Antena paraboliczna BB ANDREW HP12 – 59E szt. 2 Antena paraboliczna BB ANDREW HPX6 – 59F szt. 2 Antena paraboliczna MW ANDREW VHP6 – 220 A szt. 6 Anteny Katherin typ 739 854 szt. 3 Antena typ Ø 0,3 szt. 1 Antena Katherin typ 739 134 szt. 2 Antena radioliniowa Gabriel HE 2-144 szt. 1 Antena Katherin typ 736 374 szt. 1 Antena nadawczo-odbiorcza Katherin typ 739 854 szt. 1 Antena nadawczo-odbiorcza Katherin typ 734 5647 szt. 1 Antena paraboliczna typ SB –2-220 Anteny Sektorowe Katherin typ 730 376 szt. 2 Anteny sektorowe Katherin typ 739 650 szt. 2 Anteny paraboliczne MW ANDREW VHLP – 4-220 szt. 2 Anteny paraboliczne MW ANDREW VHLP – 2-220 szt. 1 17. Gmina Torzym STK Gądków Wielki dz. nr 714/1 18. Gmina Torzym STK Gądków Wielki dz. nr 568 19. Gmina Torzym STK Kolonia Poręby dz. nr 319/10 20. Gmina Krzeszyce STK dz. nr 349/3 21. Słońsk STK Budynek Urzędu Gminy 22. Gmina Słońsk STK Słońsk dz. nr 503/13 Antena Katherin typ 730 378 szt. 3 Anteny paraboliczne MW ANDREW VHLP – 4-180 szt. 2 Anteny paraboliczne MW ANDREWVHLP – 4-220 szt. 5 Anteny sektorowe Katherin typ 739 854 szt. 4 Anteny Katherin typ 734 5647 szt. 4 Antena paraboliczna SB2 –220 Ø0,6 m Antena sektorowa Katherin typ730 376 szt. 2 Antena sektorowa Katherin typ 730 378 szt. 2 Antena paraboliczna typ MW ANDREW VHP4 – 220 A szt. 4 Antena nadawczo-odbiorcza Katherin typ 739 854 szt. 3 Antena paraboliczna typ SB –2-220 szt. 2 Antena paraboliczna typ SB –2-142 szt. 1 Antena Katherin typ 736 352 szt. 1 Antena radioliniowa typ VHLE – 370S szt. 1 Antena radioliniowa typ HPS03 – 212S szt.1 Antena Katherin typ 739 854 szt. 2 Antena paraboliczna typ SB 2-142 szt. 1 66 23. Gmina Słońsk STK Lemierzyce – Elewator zbożowy 24. Gmina Słońsk STK 25. Gmina Słońsk STK przy remizie w Lemierzycach przy kościele parafialnym w Słońsku Antena nadawczo-odbiorcza Katherin „003” typ 736 352 Antena paraboliczna ANDREW VHP 6-220 A szt. 4 antena antena 67 Spis tabel Tabela 3.1.Średnie miesięczne temp. i sumy opadów atmosferycznych obszaru powiatu sulęcińskiego w stacji meteorologicznej w Gorzowie Wielkopolskim w latach 1996-2001 ................................. 6 Tabela 3.2. Charakterystyka strefy sulęcińskiej na rok 2002 .................................................................. 7 Tabela 3.3. Średnioroczne stężenie SO2, NO2 w powiecie sulęcińskim w 2001 roku ............................ 8 Tabela 3.4. Średnie stężenia SO2 , w poszczególnych miesiącach 2000 i 2001 roku w gminie Sulęcin 9 Tabela 3.5. Średnie stężenia NO2 , w poszczególnych miesiącach 2000 i 2001 roku w gminie Sulęcin 9 Tabela 3.6. Emisja zanieczyszczeń do atmosfery z zakładów emitujących zanieczyszczenia w powiecie sulęcińskim w 2000, 2001 i 2002 roku .......................................................................... 13 Tabela 3.7. Drogi krajowe, wojewódzkie, powiatowe i gminne na terenie powiatu sulęcińskiego ...... 15 Tabela 4.1. Wyniki pomiarów natężenia hałasu w powiecie sulęcińskim w 2001 roku ....................... 19 Tabela 5.1. Cieki wodne w powiecie sulęcińskim ................................................................................ 21 Tabela 5.2. Klasy jakości wód powiatu sulęcińskiego w 2000, 2001 i 2002 roku ................................ 23 Tabela 5.3. Wykaz najważniejszych jezior położonych na terenie powiatu sulęcińskiego................... 25 Tabela 5.4. Kategoria podatności na degradację i klasy czystości jezior badanych.............................. 27 Tabela 5.5. Wykaz kąpielisk nadzorowanych przez Powiatowy Inspektorat Sanitarny w Sulęcinie .... 27 Tabela 5.6. Jakość wód podziemnych w latach 2000-2001 na terenie powiatu sulęcińskiego ............ 28 Tabela 5.7. Główne zbiorniki wód podziemnych na terenie powiatu sulęcińskiego............................. 29 Tabela 5.8. Lokalizacja ujęć wód dla celów bytowych w poszczególnych gminach powiatu sulęcińskiego ................................................................................................................................. 30 Tabela 5.9. Ogólna charakterystyka zaopatrzenia w wodę gmin powiatu sulęcińskiego stan za rok 2002 (wg informacji od Urzędów Gmin i Spółek Wodociągowych) ............................................ 32 Tabela 5.10. Zużycie wody w wybranych zakładach przemysłowych powiatu w 2002 roku............... 32 Tabela 5.11. Charakterystyka gospodarki wodno-ściekowej w gminach powiatu w 2002 ................... 35 Tabela 5.12. Ogólna charakterystyka gospodarki ściekowej w wybranych zakładach przemysłowych powiatu w 2002 roku ..................................................................................................................... 36 Tabela 6.1. Pomniki przyrody w gminie Sulęcin .................................................................................. 43 Tabela 6.2. Pomniki przyrody w gminie Lubniewice ........................................................................... 43 Tabela 6.3. Pomniki przyrody w gminie Torzym.................................................................................. 43 Tabela 6.4. Pomniki przyrody w gminie Krzeszyce.............................................................................. 44 Tabela 6.5. Pomniki przyrody w gminie Słońsk ................................................................................... 44 Tabela 6.6. Udział lasów i gruntów leśnych w powiecie ...................................................................... 45 Tabela 6.7. Nadleśnictwa położone na terenie powiatu sulęcińskiego, powierzchnie w poszczególnych gminach. ........................................................................................................................................ 45 Tabela 6.8. Procentowy udział poszczególnych gatunków wg nadleśnictw w granicach powiatu ....... 45 Tabela 6.9. Główne typy siedliskowe wg nadleśnictw w granicach powiatu ....................................... 46 Tabela 6.10. Obiekty i obszary cenne przyrodniczo w powiecie .......................................................... 48 Tabela 6.11. Tereny zieleni w gminach................................................................................................. 49 Tabela 6.12. Parki miejskie powiatu sulęcińskiego............................................................................... 50 Tabela 6.13. Zieleń w krajobrazie wiejskim w powiecie sulęcińskim .................................................. 50 Tabela 7.1. Użytkowanie gruntów w gminach powiatu stan na 31.12.2002. ........................................ 52 Tabela 7.2. Klasy bonitacyjne gleb w poszczególnych gminach powiatu sulęcińskiego (wg informacji z Urzędów Gmin) .......................................................................................................................... 55 Tabela 7.3. Odczyn gleb, potrzeby wapnowania i zawartość makroelementów w glebach gmin powiatu w latach I.2001 – VII.2003 wg badań Stacji Chemiczno-Rolniczej Oddział w Gorzowie Wlkp. ............................................................................................................................................. 57 Tabela 7.4. Wykaz dzikich wysypiska w powiecie sulęcińskim (dane na podstawie ankiet) . ............. 58 Tabela 7.5. Zanieczyszczenia gleb związane z gospodarką rolną ......................................................... 59 Tabela 7.6. Wykaz ferm trzody chlewnej, bydła i drobiu w powiecie sulęcińskim (dane z Urzędów Gmin) ............................................................................................................................................ 59 68 Tabela 7.7. Stopnie podatności gleb na erozję ...................................................................................... 60 Tabela 8.1. Zasoby kopalin w powiecie sulęcińskim (stan na 31.13.2001) .......................................... 61 Tabela 10.1. Wykaz zdarzeń stwarzających zagrożenie dla środowiska na terenie powiatu sulęcińskiego w I połowie 2003 r. ................................................................................................. 63 Tabela 10.2. Pożary nieużytków oraz pożarylasów na terenie powiatu sulęcińskiego (stan na 30 czerwiec 2003) .............................................................................................................................. 64 Tabela 11.1. Natężenia pola elektrycznego oraz indukcja magnetyczna dla wybranych emitorów (wg Polskie Sieci Elektroenergetyczne SA.) ........................................................................................ 65 Tabela 11.2. Natężenia pola elektrycznego oraz indukcja magnetyczna dla wybranych emitorów (wg Polskie Sieci Elektroenergetyczne SA.) c.d. ................................................................................. 65 Tabela 11.3. Źródła promieniowania niejonizującego na terenie gmin powiatu sulęcińskiego ............ 66 Spis rycin Ryc. 3.1. Zmiany stanu czystości powietrza w powiecie sulęcińskim w 2001 r ..................................... 9 Ryc. 3.2. Emisja zanieczyszczeń pyłowych w powiecie sulęcińskim na tle województwa w 2001 r. .. 11 Ryc. 3.3. Emisja zanieczyszczeń gazowych w powiecie sulęcińskim na tle województwa w 2001r. . 11 Ryc. 5.1. Długość sieci wodociągowej w powiatach województwa lubuskiego w roku 2002.............. 31 Ryc. 5.2. Długość sieci wodociągowej w poszczególnych gminach powiatu sulęcińskiego – 2002 r. . 31 Ryc. 5.3. Roczne zużycie wody w gminach powiatu sulęcińskiego w %. ............................................ 32 Ryc. 5.4. Ilości ścieków na terenach miast i terenach wiejskich powiatu w 2002 roku. ....................... 33 Ryc. 5.5. Długość sieci kanalizacyjnej na tle innych powiatów w województwie w 2002 roku .......... 34 Ryc. 5.6. Długość sieci kanalizacyjnej w gminach powiatu w 2002 i 2001 roku ................................. 34 Ryc. 6.1. Udział powierzchni objętej ochroną prawną w wybranych powiatach województwa lubuskiego. .................................................................................................................................... 39 Ryc. 6.2. Udział powierzchni chronionej w poszczególnych gminach powiatu (wg GUS 2002). ........ 39 Ryc. 6.3. Udział powierzchni objętej poszczególnymi formami ochrony na terenie powiatu .............. 40 Ryc. 6.4. Powierzchnia obszarów chronionego krajobrazu w gminach powiatu .................................. 42 Ryc. 7.1. Użytkowanie gruntów w powiecie w 2002r. (Dane: Starostwo Powiatowe, 2003) ............... 52 Ryc. 7.2. Użytkowanie gruntów w gminach powiatu sulęcińskiego w % w stosunku do powierzchni gminy. (Starostwo Powiatowe, stan na 31.12.2002)........................................................................... 53 Ryc. 7.3. Klasy bonitacyjne w powiecie sulęcińskim w 2002 roku (Starostwo Powiatowe i Urzędy Gmin stan na 31.12.2002) .......................................................................................................................... 54 Ryc.7.4. Klasy bonitacyjne w poszczególnych gminach w 2002 roku ................................................. 54 Ryc.7.5. Grunty zdewastowane i wymagające rekultywacji w gminach powiatu sulęcińskiego (GUS, 2002).............................................................................................................................................. 60 Spis map Mapa nr 1. Podział administracyjny powiatu sulęcińskiego........................................................po str. 4 Mapa nr 2. Regiony fizyczno - geograficzne powiatu sulęcińskiego...........................................po str. 5 Mapa nr 3. Sieć rzeczna i jakość wód powierzchniowych na terenie powiatu sulęcińskiego.....po str. 24 Mapa nr 4. GZWP oraz zanieczyszczenie wód podziemnych na terenie powiatu sulęcińskiego .....................................................................................................................................................po str. 29 Mapa nr 5. Ujęcia wód w powiecie sulęcińskim (na tle stopnia zwodociągowania)..................po str. 31 Mapa nr 6. Oczyszczalnie ścieków w powiecie sulęcińskim (na tle stopnia skanalizowania)....po str. 37 Mapa nr 7. Obszary i obiekty prawnie chronione na terenie powiatu sulęcińskiego..................po str. 42 Mapa nr 8. Złoża kopalin na terenie powiatu sulęcińskiego.......................................................po str. 62 69