Szkocka rama kwalifikacji (SCQF)

Szkocka rama kwalifikacji (SCQF) – podstawowe informacje
Ogólne informacje o szkockim systemie kwalifikacji
Szkocki system kwalifikacji jest odrębny od systemu obowiązującego w pozostałej części Wielkiej Brytanii,
stworzono go jednak w taki sposób, aby możliwe było porównanie kwalifikacji szkockich z angielskimi,
walijskimi i nadawanymi w Irlandii Północnej.
Poszczególne elementy składające się na ten system wdrażano od końca lat osiemdziesiątych XX wieku1.
Szkocka rama kwalifikacji – The Scottish Credit and Qualifications Framework (SCQF) – funkcjonuje od 2001
roku i obejmuje wszystkie rodzaje kwalifikacji nadawanych w Szkocji.
W 2006 roku powołano Szkockie Partnerstwo dla Kwalifikacji – SCQF Partnership. Jest to instytucja
odpowiedzialna za SCQF, w tym za zachowanie jej jakości i spójności, promowanie tworzenia nowych
kwalifikacji, udzielanie informacji i współpracę międzynarodową w zakresie kwalifikacji. SCQF Partnership
prowadzi także bazę danych kwalifikacji znajdujących się w SCQF oraz pełni funkcję krajowego punktu
koordynacyjnego2. W skład SCQF Partnership wchodzą:
 Szkocki Urząd ds. Kwalifikacji – the Scottish Qualification Authority (SQA),
 Agencja ds. Zapewniania Jakości w Szkolnictwie Wyższym – the Quality Assurance Agency for
Higher Education (QAA),
 stowarzyszenie szkockich college’ów – Colleges Scotland,
 stowarzyszenie szkockich uniwersytetów – Universities Scotland,
 ministrowie rządu Szkocji,
 przedstawiciel pracodawców.
W 2007 roku SCQF Partnership uzyskało status organizacji charytatywnej (ang. charity), dzięki czemu jest
niezależne od rządowego finansowania.
W 1989 r. zaczęto prace nad pierwszym szkockim systemem przenoszenia i akumulacji osiągnięć – SCOTCATS,
obejmującym obszar szkolnictwa wyższego. Zaczął funkcjonować w 1991 roku.
2 Krajowy punkt koordynacyjny (KPK) ma na celu wspomaganie organów państwowych w ustanowieniu związków między
krajowymi ramami kwalifikacji a Europejską Ramą Kwalifikacji. W zależności od państwa rola KPK może być różna, często jednak
pełni funkcję informacyjną na temat systemu kwalifikacji, w kraju i na arenie międzynarodowej.
1
1
Integralną częścią szkockiego systemu kwalifikacji, obok ramy kwalifikacji, jest system akumulacji i
przenoszenia zaliczonych osiągnięć (ang. credit system – szerzej patrz: pkt 3). Warto dodać, że w Szkocji
możliwe jest także uznawanie efektów uczenia się zdobytych poza edukacją formalną (np. poprzez uczenie
się nieformalne) w celu uzyskania kwalifikacji bądź skrócenia czasu uczenia się – tzw. Recognition of Prior
Learning (RPL)3.
W Szkocji, podobnie jak w całej Wielkiej Brytanii, procesy kształcenia i nadawania kwalifikacji są rozłączne
(choć mogą przebiegać w tej samej instytucji). Za tworzenie i nadawanie kwalifikacji odpowiedzialne są
podmioty zwane awarding bodies. Mogą to być m.in. szkoły wyższe, podmioty prywatne, w tym pracodawcy,
organizacje pożytku publicznego.
Kwalifikacja (świadectwo, dyplom, certyfikat, program kształcenia, itp.) zostaje włączona do systemu z
chwilą, gdy uprawnione do tego ciało (tzw. credit rating body) nada mu poziom w SCQF oraz określi nakład
pracy potrzebny do uzyskania kwalifikacji. Proces ten nosi nazwę credit rating i jest dobrowolny.
Szkocka rama kwalifikacji
Szkocka rama kwalifikacji składa się z 12 poziomów (por. rysunek 1). Kwalifikacje uzyskiwane w systemie
edukacji formalnej mają określone poziomy:
 na poziomach 1-7 SCQF znajdują się kwalifikacje uzyskiwane w szkołach nadawane są przez
Scottish Qualifications Authority (SQA),
 na poziomach 7-8 SCQF znajdują się kwalifikacje zazwyczaj uzyskiwane w college’u (np. Higher
National Certificate – poziom 7 SCQF i Higher National Diploma – poziom 8 SCQF),
 na poziomach 9-12 SCQF znajdują się kwalifikacje nadawane przez uniwersytety (magister znajduje
się na poziomie 11 SCQF, doktorat – na poziomie 12 SCQF).
Określony poziom SCQF mają także kwalifikacje zawodowe typu SVQ4, nauczane zazwyczaj w toku pracy
zawodowej. Znajdują się one na poziomach 4-9 i 11 SCQF. Ponadto poziom w SCQF może być nadany
każdej kwalifikacji po spełnieniu pewnych warunków (szerzej patrz: pkt 3).
System określany w Wielkiej Brytanii jako Recogniotion of Prior Learning funkcjonuje w różnych postaciach w wielu
krajach europejskich, np. we Francji nosi nazwę Validation des Acquis de l’Expérience (VAE) i pozwala na uzyskanie kwalifikacji
bez uczestnictwa w formalnej edukacji.
4 Scottish Vocational Qualifications, nadawane przez SQA. Są one tworzone we współpracy z Sektorowymi Radami ds.
Umiejętności (ang. Sector Skills Councils) na podstawie standardów kompetencji zawodowych. Sektorowe Rady ds. Umiejętności
3
2
Rysunek 1. Relacja poziomów SCQF do poziomów ERK i PRK
Poziomy
Poziomy
Poziomy
SCQF
ERK
PRK
3
1
1
4
2
2
5
3
3
6
4
4
5
5
6
6
11
7
7
12
8
8
1
2
7
8
9
10
Źródło: opracowanie IBE.
Charakterystyki poszczególnych poziomów SCQF wskazują na ogólne wymagania wobec osób
uczących się (por. ramka 1). Pogrupowane są w pięć kategorii:
1) wiedza i rozumienie,
2) praktyka: wykorzystanie wiedzy, umiejętności i rozumienia w praktyce,
3) ogólne umiejętności kognitywne,
4) umiejętności porozumiewania się, liczenia i posługiwania się technologią informacyjną,
5) autonomia, odpowiedzialność i współpraca z innymi.
w Szkocji zostały stworzone dla większości sektorów gospodarki. Skupiają m.in. przedstawicieli przedsiębiorstw, pracodawców,
ekspertów z danej dziedziny. Ich zadaniem jest m.in. określanie zapotrzebowania na kwalifikacje w danym sektorze gospodarki i
tworzenie standardów kompetencji zawodowych.
3
Ramka 1. Charakterystyka 4 poziomu SCQF
Kategoria 1: Wiedza i rozumienie

Demonstrowanie i/lub korzystanie z:
o podstawowej wiedzy
o pewnych prostych faktów, idei i teorii o wchodzących w zakres lub dotyczących
przedmiotu/dyscypliny/sektora
o znajomości podstawowych procesów, materiałów i terminologii
Kategoria 2: Praktyka: wykorzystanie wiedzy, umiejętności i rozumienia w praktyce

Odnoszenie wiedzy i idei do kontekstów osobistych i/lub praktycznych

Korzystanie z kilku umiejętności do wykonania prostych zadań z pewnymi elementami
nietypowymi

Przygotowywanie się do wykonywania znanych i rutynowych zadań

Dobieranie i używanie, według wskazówek, odpowiednich narzędzi i materiałów w sposób
bezpieczny i efektywny
Kategoria 3: Ogólne umiejętności kognitywne

Wykorzystywanie znajomości etapów postępowania do radzenia sobie z prostym problemem,
sytuacją lub zagadnieniem

Działanie w znanym kontekście

Identyfikowanie i/lub uwzględnianie niektórych konsekwencji działań/zaniechania działań
Kategoria 4: Umiejętności porozumiewania się, liczenia i posługiwania się technologią
informacyjną

Korzystanie z pewnych rutynowych umiejętności, na przykład:
o tworzenie i odpowiadanie na proste, ale szczegółowe komunikaty pisemne i ustne w
znanych kontekstach
o korzystanie z podstawowych funkcji znanych aplikacji informatycznych do przetwarzania i
uzyskiwania informacji
o korzystanie z podstawowych danych numerycznych i graficznych w prostych i znanych
kontekstach
4
Kategoria 5: Autonomia, odpowiedzialność i współpraca z innymi

Pracowanie samodzielnie lub we współpracy z innymi pod regularnym nadzorem
ukierunkowującym

Branie udziału w uzgadnianiu celów, harmonogramów itp.

Branie udziału w ocenie zakończonej pracy i przedstawianie sugestii dotyczących ulepszenia
praktyk i procesów

Identyfikowanie własnych mocnych i słabych stron związanych z wykonywaną pracą
Źródło: SCQF Revised Level Descriptors, SCQF Partnership 2012.
Zakłada się, że niektóre z zapisów SCQF w ww. kategoriach mogą nie być istotne dla poszczególnych
kwalifikacji, dlatego nie ma wymogu, by efekty uczenia się w kwalifikacji zawsze w pełni odpowiadały
wszystkim kategoriom charakterystyk.
Ogólne informacje na temat określania poziomu kwalifikacji w SCQF
Nadanie kwalifikacji poziomu SCQF następuje jednocześnie z określeniem nakładu pracy potrzebnego do jej
uzyskania. Proces ten (tzw. credit rating) jest przeprowadzany w oparciu o ocenę ekspercką. Poziom
kwalifikacji określają upoważnione do tego instytucje, tzw. credit rating bodies:
 Scottish Qualifications Authority (SQA),
 wszystkie uniwersytety,
 stowarzyszenie szkockich college’ów (Scotland’s Colleges),
 organizacje, którym kompetencję do przeprowadzania tego procesu nadało SCQF Partnership5.
Procedury określania poziomu oraz nakładu pracy koniecznego dla uzyskania danej kwalifikacji określa
każdorazowo dane credit rating body. Muszą one być zgodne z ogólnymi zasadami przeprowadzania tego
procesu, opracowanymi przez SCQF Partnership we współpracy ze szkockimi interesariuszami6.
Oranizacje te to: Chartered Institute of Bankers in Scotland, City & Gulids (organizacja pracodawców), Institute of
Leadership and Management oraz Szkocja Wyższa Szkoła Policyjna (Scottish Police College).
6 Ang. Guidelines for Credit Rating, obejmujące 47 zasad regulujących m.in. proces określania poziomu kwalifikacji w
SCQF i nakładu pracy, stosowania punktów, akumulowania i transferu osiągnięć, uznawania efektów uczenia się uzyskanych
poprzez edukację pozaformalną i uczenie się nieformalne (RPL). Zawarte są w dokumencie „SCQF Handbook: User’s Guide”.
Zasady są monitorowane przez Komitet ds. jakości w SCQF Partnership, który dokonuje ich okresowej weryfikacji.
5
5
Określanie poziomu kwalifikacji w SCQF jest przedmiotem eksperckiej oceny i następuje w wyniku
porównania efektów uczenia się z charakterystykami poziomów SCQF. Stosuje się zasadę najlepszego
dopasowania7.
Nakład pracy konieczny do uzyskania danej kwalifikacji określany jest przez zespół ekspertów w oparciu o
szacowaną liczbę godzin nauki przeciętnie potrzebną uczniowi na osiągnięcie zakładanych efektów uczenia
się. Do czasu tego wlicza się wszystkie czynności związane z nauką, w tym: liczbę godzin kontaktowych
(tzn. spędzanych w kontakcie z nauczycielem/wykładowcą), zajęcia praktyczne poza szkołą, pracę własną
(np. w bibliotece czy przy komputerze), uczenie się poprzez pracę, czas przeznaczony na proces oceniania
itp. Nakład pracy podawany jest w punktach8.
Procesowi credit rating może być poddana każda kwalifikacja (a także jej część lub program nauczania) pod
warunkiem, że spełnione zostaną następujące wymagania:
 kwalifikacja jest oparta na efektach uczenia się,
 nakład pracy wymagany do jej uzyskania wynosi co najmniej 10 godzin,
 efekty uczenia się są weryfikowane za pomocą rzetelnych i uzasadnionych w danym przypadku
metod,
 proces uczenia się prowadzący do uzyskania kwalifikacji jest objęty procesem zapewniania jakości.
Każda instytucja nadająca kwalifikacje może zwrócić się z wnioskiem o określenie ich poziomu w SCQF i
wymaganego nakładu pracy do wybranego credit rating body. We wniosku tym zawarta jest propozycja
poziomu kwalifikacji w SCQF oraz nakładu pracy potrzebnego do jej uzyskania wraz z uzasadnieniem i
opisem przyjętej metody.
Proces credit rating przeprowadzany jest przez zespół ekspertów. Skład tego zespołu oraz przebieg procesu
nadawania kwalifikacji poziomu SCQF i określania wymaganego nakładu pracy zawarty jest w procedurach
danego credit rating body. Wynik tego procesu może się różnić od propozycji instytucji zgłaszającej. W tym
wypadku prowadzone są negocjacje w celu ostatecznego określenia poziomu kwalifikacji w SCQF i nakładu
Ang. best fit principle. Opiera się na założeniu, że nie w każdym przypadku efekty uczenia się w kwalifikacji będą w
całości wypełniać wszystkie zapisy charakterystyki danego poziomu. Dlatego kwalifikacji powinien być nadany ten poziom, który
odpowiada jej najlepiej, tzn. ten, który odpowiada efektom uczenia się w kwalifikacji lepiej niż inne poziomy (ocena zgodności
„ducha” kwalifikacji z „duchem” poziomu).
8 Ang. credit points. 1 punkt odpowiada 10 godzinom nauki poświęconym przez przeciętnego ucznia na osiągnięcie
zakładanych efektów uczenia się. Możliwe jest określenie punktów dla całej kwalifikacji jak i jej części – jednostek uczenia się.
7
6
pracy. Instytucja zgłaszająca może także wycofać swój wniosek. Po zakończeniu credit rating dana
kwalifikacja jest wpisywana do bazy danych kwalifikacji prowadzonego przez SCQF Partnership.
Decyzja o przyznaniu kwalifikacji określonego poziomu w SCQF oraz o nakładzie pracy potrzebnym do jej
uzyskania wydawana jest na czas określony. Z reguły po 3-5 latach wymagana jest weryfikacja kwalifikacji.
Szerzej patrz:
1. CEDEFOP, Analysis and overview of NQF developments in European countries. Annual report 2012,
2013.
2. Coles M., European Qualifications Framework Series: Note 3. Referencing National Qualifications Levels
to the EQF, 2011.
3. SCQF Partnership, SCQF Credit Rating Criteria Explained: Learning Outcomes, Notional Learning Hours
and Assessment.
4. SCQF Partnership, SCQF Handbook: User’s Guide, 2009.
5. SCQF Partnership, SCQF Revised Level Descriptors, 2012.
6. SQA, National Qualifications. A Quick Guide.
7. Scotland’s Colleges, http://www.scotlandscolleges.ac.uk/Welcome.html
8. SCQF, http://www.scqf.org.uk/
9. SQA, http://www.sqa.org.uk/sqa/CCC_FirstPage.jsp
7