1.ZASADA NADRZĘDNOŚCI KONST W SYST ŹRÓDEŁ PRAWA 2

1.ZASADA NADRZĘDNOŚCI KONST W SYST ŹRÓDEŁ PRAWA
oznacza zakaz stanowienia aktów prawnych z nią sprzecznych; nakłada obowiązek realizowania
jej postanowień. Najwyższe miejsce w systemie źródeł prawa oznacza, że żadna norma prawna
pochodząca z aktu niższego rangą od K, nie może być z nią sprzeczna. Nadrzędność konstytucji
oznacza że; akty niższego rzędu nie mogą być sprzeczne z konstytucją akty prawne powinny
rozwijać przepisy konstytucyjne. powinien być stworzony system proceduralnej gwarancji
ochrony konstytucji w szczególności zgodności aktów prawnych z konstytucją
2. ZASADA HIERARCHICZNEJ BUDOWY SYSTEMU ŹRÓDEŁ PRAWA.
Konstytucja przyjęła hierarchiczna budowę zamkniętego i zupełnego systemu źródeł prawa. Na
podstawie przepisów K. obecny system hierarchii źródeł prawa przedstawia się następująco: K.
RP, Umowy międzynarodowe ratyfikowane za zgodą ustawową i prawo Wspólnoty Europejskiej,
Ustawy, Ratyfikowane umowy międzynarodowe, Rozporządzenia, Akry prawa miejscowego.
3.ZASADA ZAMKNIĘTEGO SYSTEMU ŹRÓDEŁ PRAWA.
Konstytucja zawiera zamknięty katalog tych źródeł. Zamknięcie katalogu źródeł prawa
powszechnie obowiązującego oznacza, że nie może być innych źródeł prawa stanowionego, jak
tylko te wymienione w K. Zamknięcie katalogu źródeł prawa ma charakter przedmiotowy i
podmiotowy. Zamknięcie katalogu źródeł prawa pod względem przedmiotowym oznacza, że w K.
zostały wyczerpująco wymienione wszystkie rodzaje aktów stanowienia prawa, którymi są:
Konstytucja, ustawy, ratyfikowane umowy międzynarodowe oraz rozporządzenia, a także
rozporządzenia z mocą ustawy wydawane przez Prezydenta w czasie stanu wojennego (art. 234
Konstytucji). Zamknięcie źródeł prawa pod względem podmiotowym oznacza, że Konstytucja
wyczerpująco wymienia organy władzy publicznej, które są upoważnione do stanowienia prawa,
a zatem do przyjmowania tych wymienionych aktów. Organami tymi są m.in. Sejm, Senat,
Prezydent, Rada Ministrów, Prezes Rady Ministrów, Ministrowie, Krajowa Rada Radiofonii i
Telewizji.
4.ZASADA SUWERENNOŚCI NARODU.
Zgodnie z K, władza zwierzchnia RP należy do Narodu. Naród sprawuje władzę przez swoich
przedstawicieli, bądź bezpośrednio. Twórcą nowożytnej koncepcji narodu był Jan Jakub
Rousseau.
Twierdził
on,
że
wola
powszechna
(władza
suwerenna)
jest:
l)niepodzielna,2)niepozbywalna,3)nieprzenaszalna. W późniejszym okresie dopuszczał
możliwość sprawowania władzy zwierzchniej przez przedstawicieli, z zastrzeżeniem jednak tzw.
mandatu imperatywnego i przeprowadzenia referendum zatwierdzającego. Aktualnie zasada
suwerenności narodu zyskuje nowe znaczenie w kontekście integracji europejskiej. Ustrojodawca
Konstytucyjny przewidział w art.90 ust. możliwość przekazania Organizacji Międzynarodowej
Kompetencji organów władzy państwowej w niektórych sprawach. Przekazanie zostało
obwarowane rygorystycznymi warunkami: 1)następuje na podstawie umowy międzynarodowej,
2)musi być wyrażona zgoda na ratyfikację takiej umowy poprzez: a)referendum ogólnokrajowe,
b)ustawę uchwaloną przez Sejm większością2/3 głosów w obecności co najmniej polowy
ustawowej liczby posłów, oraz przez senat większością 2/3 głosów w obecności co najmniej
polowy liczby senatorów. (Sposób wyrażenia zgody na ratyfikację określa Sejm bezwzględną
większością głosów w formie uchwały).
5.INSTYTUCJE DEMOKRACJI BEZPOŚREDNIEJ W K RP
Demokracja bezpośrednia- to sposób sprawowania władzy, w którym decyzje podejmowane są
bezpośrednio przez ogól wyborców bez pośrednictwa jakichkolwiek organów państwowych.
•Inicjatywa ludowa(ustawodawcza)- przysługuje grupie co najmniej 100 tys obywateli, mających
prawo wybierania do Sejmu (czynne prawo wyborcze), którzy ukończyli 181at.(Szczegółowe
zasady wykonywania inicjatywy ludowej, w szczególności procedurę zbierania podpisów pod
projektem ustawy reguluje ustawa o wykonywaniu inicjatywy ustawodawczej przez obywateli.
Prawo ustawodawczej inicjatywy ludowej nie może dot. spraw, które zostały zastrzeżone do
wyłącznej inicjatywy innych organów, a zatem spraw budżetowych oraz zmiany
Konstytucji).Projekt ustawy wniesiony w trybie obywatelskim musi odpowiadać formie wymaganej
dla aktu ustawodawczego przygotowanego zgodnego z •Referendum- K. przewiduje 4 rodzaje
referendum: 1 )Referendum ogólnokrajowe- w sprawach o szczególnym znaczeniu dla państwa.
Prawo zarządzania ref ogólnokrajowego mają:
a) Sejm (na podst. uchwały podjętej bezwzględną większością głosów, w obecności co
najmniej1/2 ustawowej liczby posłów),
b) Prezydent RP (za zgodą Senatu, wyrażoną bezwzględną większością głosów w obecności co
najmniej 1/2 ustawowej liczby posłów). O zarządzeniu przeprowadzenia referendum Sejm
decyduje z własnej inicjatywy, lub na wniosek 5tys wyborców senatu, lub Rady Ministrów.
Natomiast inicjatywa Prezydenta w tym zakresie nie ma charakteru autonomicznego, ponieważ
musi uzyskać zgodę Senatu. Do niego należy jednak sformułowanie pytań, dobór sprawy
znaczeniu dla państwa i wskazanie terminu. Wynik referendum jest wiążący, jeżeli w głosowaniu
wzięło udział więcej niż 1/2 uprawnionych do glosowania. Jeżeli frekwencja byłaby niższa,
wówczas wynik referendum miałby charakter wyłącznie konsultacyjny. Prawo udziału w
referendum mają obywatele polscy, którzy najpóźniej w dniu glosowania ukończyli 18 lat i są
uwzględnieni w spisie osób uprawnionych do udziału w referendum. Glosowanie wyznacza się na
dzień wolny od pracy, a ważność referendum stwierdza Sąd Najwyższy, który rozpatruje również
protesty przeciwko ważności referendum. 2)Referendum w sprawie wyrażenia zgody na
ratyfikację umowy międzynarodowej, przewidującej przekazanie przez Polskę organizacji
międzynarodowej lub organowi międzynarodowemu kompetencji organów władzy państwowej w
niektórych sprawach. 3)Referendum w sprawie zatwierdzenia zmiany Konstytucji RP
dotyczących postanowień zawartych w rozdziale I,II, XII.-> Ref w tym zakresie może być
przeprowadzone na wniosek 1/5 ustawowej liczby posłów, Senatu lub Prezydenta RP. Wniosek
kierowany jest do Marszalka Sejmu. 4)Referendum lokalne- które dotyczy spraw danej wspólnoty
samorządowej odwołania organu samorządu terytorialnego pochodzącego z wyborów
bezpośrednich
6.ZASADA GODNOŚCI CZŁOWIEKA
art. 30 K: przyrodzona i niezbywalna godność człowieka stanowi źródło wolności i praw człowieka
i obywatela. Jest ona nienaruszalna, a jej poszanowanie i ochrona jest obowiązkiem władz
publicznych. zgodnie z orzecznictwem TK żadne z praw i wolności określonych w K, poza
godnością nie ma charakteru absolutnego, tzn. może podlegać różnorodnym ograniczeniom.
Ustawa zasadnicza określa zasady ingerencji: l)ograniczenia mogą być ustanowione wyłącznie
w formie ustawy (zasada wyłączności ustawowej), 2) ograniczenia mogą być wprowadzone gdy
są konieczne w demokratycznym państwie ze wgl na: bezpieczeństwo państwa, porządek
publiczny, ochrona środowiska., zdrowie publiczne, moralność publiczna, wolności i prawa innych
osób, 3)ograniczenia praw i wolności muszą czynić zadość w zasadzie proporcjonalności w
znaczeniu szerszym, która wymaga zachowania:- zasady przydatności tzn., że podjęte środki
czyli ograniczenia są przydatne dla realizacji założonego celu, -zasady konieczności, tzn. że
należy wybierać te środki działania, które są najmniej uciążliwe dla podmiotu prawa, -zasady
proporcjonalności w Zn węższym wymagającej, by stopień uciążliwości ograniczeń dla jednostki
pozostawał w odpowiedniej proporcji do celu, którego realizacji ma służyć, -ustanawiane
ograniczenia nie mogą naruszać istoty wolności i praw, każde prawo składa się z pewnego
rdzenia istoty oraz tzw. otoczki
7.ZASADA RÓWNOŚCI
.oznacza, że wszyscy mają prawo do równego traktowania przez władze państwowe. Nikt leżnie
może być dyskryminowany w życiu politycznym, społecznym lub gospodarczym z jakiejkolwiek
przyczyny. Zasada ta może być rozpatrywana w 2 aspektach: 1) równość w znaczeniu formalnym
oznacza konieczność takiego samego traktowania przez prawo wszystkich adresatów norm, bez
wprowadzania jakiegokolwiek zróżnicowania( mankamentem jest brak możliwości uwzględnienia
zróżnicowania sytuacji faktycznej podmiotów).Może się bowiem zdarzyć, że takie samo
traktowanie różnych podmiotów prowadzić by mogło do naruszenia zasady sprawiedliwości społ.
a także do pogarszania sytuacji niektórych podmiotów. 2) równość w znaczeniu materialnympolega na tym, że wszystkie podmioty charakteryzujące się daną cechą istotną (relewantną) mają
być traktowane tak samo. Tak rozumiana zasada równości dopuszcza możliwość różnego
traktowania różnych adresatów, lub podmiotów znajdujących się w odmiennej sytuacji faktycznej.
Służy ona zagwarantowaniu równych szans poszczególnym podmiotom. Zasada równości w zn
materialnym jest przyjęta w K. z 1997r. Również w orzecznictwie T K akcentuje się, że zasada
równości polega tym, że wszystkie podmioty prawa
charakteryzujące się daną cechą istotną mają być traktowane równo tzn. bez różnicowań
zarówno dyskryminujących, jak i faworyzujących. Oznacza to, także możliwość i dopuszczalność
zróżnicowanych syt. Prawnej różnych podmiotów. T K wielokrotnie podkreślał, ze zasada
równości nie ma bezwzględnego charakteru, a więc w pewnych okolicznościach pozwala na
różnicowanie syt prawnej podmiotów podobnych:
Musi to być jednak uzasadnione i usprawiedliwione. W syt, gdy tego uzasadnienia brakuje, to
zróżnicowanie nabiera charakteru dyskryminacji i jest sprzeczne z K. W ocenie T K „odstąpienie"
od tej zasady jest dopuszczalne, jeśli zostały spełnione 3 warunki: a/wprowadzone przez
prawodawcę różnicowania muszą być racjonalnie uzasadniane, oraz muszą mieć związek z
celem i treścią przepisów, w której zawarta jest kontrolowana norma, b) wada interesu, któremu
ma służyć różnicowanie podmiotów podobnych musi pozostawać w odpowiedniej proporcji do
wagi interesów, które zostaną naruszone w wyniku różnego traktowania podmiotów podobnych.
C)różnicowanie podmiotów podobnych musi znajdować podst w wartościach, zasadach, lub
normach Konstytucyjnych
8.ZASADA DEMOKRATYCZNEGO PAŃSTWA PRAWNEGO
Zgodnie z K. Rzeczpospolita Polska jest demokratycznym państwem prawnym,
urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej.
Koncepcja ta nawiązuje do zasady państwa prawa, zgodnie z którą organy władzy publicznej
działają na podstawie i w granicach prawa. Zasada demokratycznego państwa prawnego stanowi
punkt wyjścia dla wielu zasad bardziej szczególowych.3 kategorie: 1/Zasady dot praw i wolności
człowieka i obywatela źródłem wszelkich godności i praw obywatela jest przyrodzona i
niezbywalna godność człowieka. Jest ona nienaruszalna, a poszanowanie i ochrona stanowią
obowiązek władz publicznych. Godność człowieka nie może być rozumiana
jako cecha, czy zespól praw nadawanych przez państwo. Jest ona bowiem w stosunku do
państwa pierwotna. W konsekwencji państwo i ustawodawca muszą respektować treści zawarte
w pojęciu godności. Ponadto pojęcie „godności" determinuje sposób rozumienia i
urzeczywistnienia przez państwo innych wolności praw jednostki. Przesłanką poszanowania
godności człowieka jest min. istnienie pewnego minimum materialnego, które zapewnia jednostce
możliwość samodzielnego funkcjonowania w społeczeństwie, oraz stworzenie każdemu
człowiekowi szans na pełny rozwój osobowości w otaczającym go środowisku kulturowym i
cywilizacyjnym. Z tego względu nie do pogodzenia zasadę godności jest np. eksmisja na bruk
(bez zapewnienia lokalu zastępczego) .2)Zasady tworzenia prawa. K przyjęła hierarchiczna
budowę zamkniętego i zupełnego systemu źródeł prawa. Na podstawie przepisów K. obecny
system hierarchii źródeł prawa przedstawia się następująco: K. RP, Umowy międzynarodowe
ratyfikowane za zgodą ustawową i prawo Wspólnoty Europejskiej, Ustawy, Ratyfikowane umowy
międzynarodowe, Rozporządzenia, Akry prawa miejscowego . 3)Zasady dot zasad
funkcjonowania ustroju oraz funkcjonowania władzy publicznej w Polsce- dot. to w głównym
stopniu realizacji zasady podziału władz
zgodnie, z którą ustrój RP opiera się na podziale i równowadze władzy ustawodawczej
(sądowniczej , wykonawczej). 9.ZASADY PRAWIDŁOWEJ LEGISLACJI
Prawo tworzone w demokratycznym państwie powinno podlegać zasadom tzw. „przyzwoitej
legislacji" :-LEX RETRO NON AGIT- zakaz regulacji prawa wstecz -Zasada określoności prawatzn. przepisy prawa powinny być jasne i konkretne, oraz zrozumiale dla adresatów. Przepisy nie
powinny budzić wątpliwości co do ich charakteru, czy zasad obowiązywania. Państwo bowiem
nie może zastawiać na obywatela „pułapek" w postaci niejasnego, czy nieprecyzyjnego prawa.Obowiązek zachowania procedury ustawodawczej-(przestrzeganie proceduralne i materialne
procesu legislacyjnego).Wszystkie etapy tego procesu muszą być zrealizowane, w przeciwnym
przypadku akt prawny może okazać się niekonstytucyjny(nie tylko gdy naruszono reguły
uchwalania ustaw, wtedy gdy nie przeprowadzono konsultacji społecznej). -Zakaz zmian
przepisów podatkowych w trakcie roku podatkowego.-Wymóg tworzenia spójnego prawaniedopuszczalne jest bowiem tworzenie regulacji prawnych, które zawierają rozstrzygnięcia
sprzeczne pomiędzy różnymi gałęziami prawa.-Zasada demokratycznego państwa prawnegozakłada także stworzenie gwarancji proceduralnych kontroli przestrzegania prawa. Realizuje
prawa do sądu, powinna obejmować także stworzenie odpowiedniej struktury sądu. Zasady
demokratycznego państwa prawnego wynikają również zasady dot. ograniczenia wolności praw
człowieka i obywatela. Żadne bowiem z praw określonych w K. nie ma charakteru absolutnego,
tzn. że mogą podlegać różnorodnym ograniczeniom.
10.ZASADA PODZIAŁU WŁADZY W ŚWIETLE KONST RP.
Zasada ta polega na wzajemnym oddziaływaniu niezależnych od siebie ośrodków władzy wykon.
ustaw. i sąd. Jest jedną z gwarancji demokratycznego państwa prawnego. Poszczególne
segmenty władzy powinny się równoważyć poprzez wzajemne hamowanie swoich kompetencji w
ten sposób by żadna z nich nie uzyskała pozycji nadrzędnej. Każdemu z tych segmentów władzy
odpowiada wyodrębniony system organów państwowych realizujący określone kompetencje.
Zasad trójpodziału władz zakłada nie tylko oddzielenie w znaczeniu podmiotowym i
przedmiotowym segmentu władz, ale przede wszystkim wzajemne relacje polegające na
aktywnym równoważeniu. Instytucjonalnym przejawem rozgraniczenia władz jest zasada
incompatybilitas (zakaz łączenia pewnych stanowisk) władza ustawodawcza wykonywana przez
Sejm i Senat ♦władzę wykonawczą sprawują Prezydent i Rada Ministrów. Nie jest to wyliczenie
zamknięte, pomija bowiem pozostałe centralne konstytucyjne organy egzekutywy, np. Prezesa
RM. *władzę sądowniczą sprawują sądy i trybunały. Trybunały: stanu, konstytucyjny; Sądy:
powszechne (rejonowy, okręgowy, apelacyjny) szczególne (administracyjne, wojskowe) Sąd
Najwyższy (sprawuje nadzór judykacyjny nad działalnością sądów powszechnych)
11.ZASADA PLURALIZMU POL W K
RP Pluralizm Polit-w zn. szerszym obejmuje wolność tworzenia i działania różnorodnych
organizacji społecznych(związki zawodowe, partie pol, stowarzyszenia, fundacje, ruchy
obywatelskie). W zn węższym odnosi się do wolności tworzenia i działania partii politycznych jako
tych organizacji społ. które wywierają największy wpływ na funkcjonowanie władzy państwowej.
12.POJĘCIE I ROLA PARTII POL.
Partia Pol.-organizacja społ. zrzeszająca członków na zasadzie dobrowolności i równości, której
celem jest zdobycie metodami demokratycznymi władzy w państwie, lub wpływu na polityków
państwa. Ustawa zasadnicza zapewnia wolność tworzenia i działania partii pol. Zakazane jest
istnienie partii pol. i innych organizacji społ., które odwołują się w swoich programach do
faszyzmu, nazizmu, komunizmu, a także tych, których program i działalność zakłada, lub
dopuszcza nienawiść rasową i narodowościową, stosowanie przemocy w celu zdobycia władzy,
lub wpływu na polityków państwa, albo przyjmuje utajanie struktur lub członkostwa. Partia Pol, by
uzyskać osobowość prawna musi być zgłoszona do Ewidencji Partii prowadzonej przez Sąd
Okręgowy w Warszawie. Wymagane są podpisy co najmniej 1000 obywateli polskich, którzy
ukończyli 181at i mają pełną zdolność do czynności prawnych. *Finansowanie partii Pol jest
jawne. Majątek powstaje ze składek członkowskich spadków darowizn oraz dotacji i subwencji
Ustawa zakazuje partiom Pol prowadzenia działalności gosp., zbiórek publicznych-Partia może
użyczać posiadania przez siebie nieruchomości jedynie na biura poselskie, senatorskie, radnych
gminy, powiatu lub województwa Po spełnieniu wymogów partia Pol może otrzymać
dofinansowanie ze środków publ w postaci dotacji i subwencji. Warunkiem otrzymania subwencji
jest udział w wyborach do sejmu i otrzymanie określonego poparcia społecznego. *Partie Pol.
składają sprawozdanie Państwowej Komisji Wyborczej z wydawanych środków publicznych. W
przypadku stwierdzenia uchybień dofinansowanie ze środków publ może być wstrzymane. Jeżeli
partie p podejmują działalność sprzeczną z K, wówczas TK może orzec o ich delegalizacji
Podstawa działalności partii jest Statut.
Członkowie partii pol mają bowiem równe prawa i powinni mieć zagwarantowane prawo
swobodnego wystąpienia z partii politycznej.
13.0GRANICZENIA ZASADY PLURALIZMU POL W KONST RP
zakazane jest istnienie partii, które odwołują się w swoich programach do nazizmu, faszyzmu i
komunizmu, a także tych, których program i działalność zakłada lub dopuszcza nienawiść rasową
i narodowościową, stosowanie przemocy w celu zdobycia władzy lub .wpływu- na politykę
państwa, albo przewiduje utajenie struktur lub członkostwa.
14.MANDAT PRZEDSTWICIELSKI
upoważnienie do sprawowania funkcji w organach przedstawicielskich (np. posła, senatora,
radnego). Mandat upoważnia do reprezentowania wyborców, przedstawiania opinii i poglądów
oraz podejmowania decyzji w drodze glosowania, ma charakter: 1 )generalny (tzn, że poseł jest
przedstawicielem całego narodu), 2)niezależny (posłowie nie są związani z instrukcjami swoich
wyborców),3) nieodwołalny (wyborcy nie mogą odwołać posła lub senatora).
15.IMMUNITET PARLAMENTARNY
Immunitet parlamentarzysty polega na tym, że poseł nie może zostać pociągnięty do
odpowiedzialności za działania bezpośrednio związane z zakresem sprawowania mandatu
parlamentarnego np. za wystąpienia w parlamencie, sposób glosowania, zgłaszane inicjatywy
ustawodawczej. Za taka działalność poseł odpowiada wyłącznie przed sejmem a w przypadku
naruszenia praw osób trzecich może być pociągnięty do odp. Sądowej tylko za zgodą Sejmu.
Immunitet ma charakter trwały i bezwzględny Trwały tz. że uchyla karalność czynu zarówno w
trakcie wykonywania mandatu jak i po jego wygaśnięciu (do dnia poprzedzającego zebranie się
Sejmu następnej kadencji) natomiast charakter bezwzględny oznacza że ani Sejm ani inny organ
nie może go uchylić
16.ZASADA SPOL GOSP RYNK W ŚWIETLE K RP
powiązana z pojęciem dobra wspólnego)-Zgodnie z ustawą zasadniczą społ. gosp. rynkowa
stanowi podstawę ustroju gosp. RP. Składa się z 3 filarów: l)wolność działalności gospodarczej,
2) własność prywatna, 3) solidarność, dialog i współpraca partnerów społecznych. 1 Wolność
działalności gospodarczej-oznacza podejmowanie działalności gospodarczej, oraz swobodę jej
prowadzenia przez wszystkie podmioty, ograniczenie wolności dzial. gosp jest dopuszczalne
tyłków drodze ustawy i tylko ze wzgl na ważny interes gosp. To są 2 warunki!2 Własność
prywatna-to wszelka własność należąca do podmiotów autonomicznych w stosunku do państwa.
Przepisy prawa chronią własność i prawo dziedziczenia, wywłaszczenie jest dopuszczalne
wówczas, gdy wykonywane jest na cele publiczne i za słusznym odszkodowaniem. Cele
publiczne są określone m.in. w ustawie o gosp nieruchomościami. 3 Solidarność, dialog i
współpraca społ- dają wyraz idei negocjacyjnego załatwiania sporów, oraz idei dobra wspólnego
w imię którego każdy jest zobowiązany poświęcić interes własny. Zasada społ. gosp rynk
nawiązuje do koncepcji tzw. państwa socjalistycznego które zakłada harmonizację celów
gospodarczych i celów społ. Zgodnie z tą teorią rachunek ekonomiczny i maksymalizacja zysków
jest celem wyłącznej wartości prowadzonej działalności gospodarczej. Istotną rolę odgrywają
bowiem cele społeczne wyrażające się m.in.:- pełnym i produktywnym zatrudnieniu (likwidacja
bezrobocia), - przeciwdziałanie dyskryminacji, Społ. gosp rynkowa zakłada w pewnym zakresie
interwencjonizm państwowy w celu unikania zakłóceń funkcjonowania gospodarki, kontrolowanie
bezrobocia, stymulowanie określonych dziedzin gospodarki. Podstawowym instrumentem jest
instytucjonalizacja praw socjalnych, tj: emerytury, renty, ochrona zdrowia, ochrona
macierzyństwa, rodziny.
17.PRAWO DO SKARGI KONSTYT..
Prawo do wystąpienia ze skargą konstytucyjną przysługuje każdemu, czyje konstytucyjne
wolności lub prawa zostały naruszone.
Skarga konstytucyjna jest to środek prawny, który służy każdemu w celu ochrony jego
konstytucyjnej wolności i praw. Kierowana jest do T K. Jest to instytucja tz. Konkretnej kontroli
konstytucyjnej prawa. Przesłanki materialne: 1Skarga przysługuje jeżeli nastąpiło naruszenie
konstytucyjnych praw skarżącego w wyniku orzeczenia sądu lub organu administracji publicznej
która ma charakter ostateczny. 2/ Przedmiotem skargi jest ustawa lub inny akt normatywny na
podstawie którego sąd lub organ administracji orzekł ostatecznie o prawach skarżącego. 3/
Skarga może być wniesiona gdy skarżący wykorzystał wszystkie przysługujące w toku instancji
sądowej lub administracyjnej środki zaskarżania/ skarga ma zatem charakter subsydiarny/ 4/
Sprawa będąca przedmiotem skargi musi się pojawić w związku z zaistniałym sporem prawnym.
Przesłanki formalne 1/ Zdolność skargową ma każdy czyja konstytucyjna wolność lub prawa
zostały naruszone. Mogą to być zarówno osoby fizyczne, osoby prawne jak również podmioty nie
posiadające osobowości prawnej.
2/ Skarga musi być napisana wyłącznie przez adwokata lub radcę prawnego
3
Skarga musi być złożona do T K w ciągu 3 miesięcy od dnia doręczenia skarżącemu
prawomocnego wyroku lub ostatecznej decyzji. Skarga jest wolna od opłat sądowych
18 PRAWO DO SĄDU
art.45 K każdy ma prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej
zwłoki przez właściwy niezależny bezstronny i niezawisły sąd.
1,Prawo dostępu do sądu tz. odpowiednie ukształtowanie procedury sądowej w ten sposób by
umożliwiła rzeczywiste dochodzenie praw jednostki. 2 Prawo do odpow. ukształtowania
procedury sądowej zgodnej z wymogami jawności i sprawiedliwości. Procedura winna być oparta
na zasadach kontradyktoryjności i bezpośredniości -3 / Ustanowienie zasady dwuinstancyjności
postępowania prawnego- możliwość złożenia odwołania. - 4/ Prawo do wyroku – p do uzyskania
wiążącego rozstrzygnięcia sprawy przez sąd. Wyrok ogłaszany jest zawsze publicznie.5/ Dostęp
do sądu co oznacza takie ukształtowanie właściwości sądu by żadna ze spraw jednostki nie była
wyłączona z kognicji sądów. 6/Zakaz zamykania drogi do sądu poprzez ustalenie wysokich opłat
sądowych. Skarb państwami możliwość ponoszenia kosztów w zastępstwie poszkodowanego. 7/
Możliwość uzyskania i sprawnej egzekucji wyroku sądowego.
19.KONSTYTUCYJNE PRAWA I WOLNOŚCI CZŁI OBYW.
a)wolności osobiste: -prawo do życia, ; prawo do prywatności, nietykalność osobista, prawo do
rzetelnej procedury sądowej, prawo do sądu, -wolność sumienia i religii, -wolność wypowiedzi,
-wolność przemieszczania się.-tajemnica korespondencji. B)prawa Pol:-prawa zw z udziałem w
życiu publicznym, wolność zrzeszania się c) prawa socjalne i ekonom: -prawo własności, -prawo
do nauki, -prawo do ochrony zdrowia
Podst. wolności I Prawo do życia od poczęcia do naturalnej śmierci. Prawo do nietykalności
osobistej i bezpieczeństwa osobistego Prawo do domniemania niewinności dopóki jego wina nie
zostanie stwierdzona prawomocnym wyrokiem sądu. Prawo do ochrony życia prywatnego,
rodzinnego i czci dobrego imienia oraz do decydowania o swoim życiu osobistym. Prawo do
sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy bez nie uzasadnionej zwłoki przez właściwy
niezależny, bezstronny i niezawisły sąd. Wolności sumienia i religii.
Wolność religii obejmuje wolność wyznania lub przyjmowania religii według własnego wyboru
oraz do uzewnętrznienia swojej religii.
Wolność wyznania swoich poglądów oraz pozyskiwania i rozpowszechniania informacji.
Prawo dostępu człowieka do dotyczących go urzędów dokumentów i zbiorów danych .
Wolność poruszania się po terytorium RP oraz wyboru miejsca zamieszkania lub pobytu.
Prawa i wolności polityczne, które są związane przede wszystkim związane ze swobodą
wyrażania poglądów i tworzenia zrzeszeń.
1/ Wolność zrzeszania się w związkach zawodowych , organizacjach społeczno zawodowych,
organizacjach społeczno zawodowych rolników oraz w organizacjach pracodawców,
stowarzyszeniach, partiach politycznych
oraz
różnorodnych organizacjach społecznych.
Zakazane organizacje społeczne których cel lub działalność są sprzeczne z K lub ustawą.
2/ Wolność organizowania pokojowych zgromadzeń i uczestniczenia w nich.
3/ Prawo do głosowania w wyborach i referendach(przysługuje obywatelom polskim, którzy
najpóźniej w dniu głosowania kończą 18 lat)
4/Prawo dostępu do służby publicznej na jednakowych zasadach.
5/Prawo do informacji o działalności władzy i instytucji publicznych oraz osób pełniących funkcje
publiczne.
6/ Prawo składania petycji, wniosków i skarg w interesie publicznym, własnym lub innej osoby za
jej zgodą.
7/ Inicjatywa ustawodawcza która przysługuje grupie co najmniej 100 tys. Obywateli mającej
prawo wybierania do sejmu.
Wolności i prawa ekonomiczne socjalne i kulturalne.
1/Prawo do własności innych praw majątkowych oraz prawo działania,
2/ Wolność wyboru i wykonywania zawodu oraz wyboru miejsca pracy
3/ Prawo do ochrony zdrowia,
4/ Prawo do zabezpieczenia społecznego w razie niezdolności do pracy ze względu na chorobę
lub inwalidztwo oraz po osiągnięciu wieku emerytalnego.
5/Prawo do bezpiecznych i higienicznych warunków pracy.
6/ Prawo do nauki. Nauka do 18 roku życia jest obowiązkowa
7/ Obowiązek udzielania przez władze publiczne pomocy osobom niepełnosprawnym.
8/ Obowiązek uwzględnienia przez państwo w swojej polityce społecznej i gospodarczej dobra
rodziny. Pomoc materialna. Szczególna pomoc przysługuje matce przed i po urodzeniu dziecka.
Urlop macierzyński, wychowawczy.
10.ZASADY DOT OGRANICZEŃ PRAW I WOLNOŚCI W KONST RP.
1) Ingerencja prawa i wolności określona w Konstytucji może nastąpić jedynie w formie
ustawowej (zasada wyłączności ustawowej), 2)Ograniczenia te mogą być wprowadzone jedynie
wówczas, gdy są niezbędne koniecznie w demokratycznym państwie prawnym. Przesłanka
konieczności...jest udzieleniem odp na 3 pytania :a) czy zamierzony cel może być osiągnięty w
inny sposób niż wprowadzenie ograniczeń?(cel ustanawiania ingerencji), b)czy wprowadzone
ograniczenia okażą się skuteczne dla realizacji zamierzonego celu?, c)czy jest zrealizowana
zasada proporcjonalności w znaczeniu ścisłym, tzn. czy zamierzony cel przedstawia wyższą
wartość, niż te dobre, które mają być ograniczone?,3)Ingerencja może być dokonywana jedynie
ze wzgl na kryteria enumeratywnie wskazane w K. Te kryteria to: a)bezpieczeństwo państwa,
b)porządek publiczny, c)zdrowie publiczne, d)moralność publiczna, e)ochrona środowiska,
f)prawa i wolność innych osób. 4) Wprowadzane ograniczenia nie mogą naruszać prawa
wolności. T K wyraźnie akcentuje, że w zakresie każdego prawa, lub wolności można wyróżnić
tzw. rdzeń (jądro) tj. przesądzający o istocie danej wolności, czy prawa nie może podlegać
ingerencji, oraz tzw. otoczkę- która może być naruszana bez ryzyka zniesienia prawa.
7.ZASADY PRZEWODNIE STATUSU JEDNOSTKI W KONST RP.
Status jednostki w państwie-ustawa zasadnicza jest nie tylko zbiorem norm i zasad prawa, lecz
również zbiorem wartości. W szczególny sposób jest tu uwidoczniony w przepisach r. II Konst.
dot. praw i wolności człowieka i obywatela. Wartości te przysługują jednostkom niezależnie od
woli prawodawcy, mają one charakter pierwotny. 3 podstawowe zasady: l)godności człowieka,
2)wolności,3)równości wobec prawa. l)Godności człowieka-zgodnie z ustawą zasadniczą, źródło
wolności praw człowieka i obywatela jest przyrodzona i niezbywalna godność człowieka. Jest
ona nienaruszalna, a jej poszanowanie i ochrona stanowi obowiązek władz publ. Zasada ma
podstawowe znaczenie na proces wykładni i stosowania prawa (także rozumienia zasad
naczelnych K). Wyznacza również zakres poszczególnych praw i wolności. Godność człowieka
nie może podlegać jakimkolwiek ograniczeniom. Nie może być uzależniona od jakiegokolwiek
kryterium, np. wiek statut majątkowy, umysłowy. Nie zależy ona także od obywatelstwa. Ochrona
godności jest obowiązkiem wszelkich instytucji publicznych. Jednostka, która uważa, że
naruszono tą zasadę, może skorzystać z przewidzianych w K środków ochrony praw i wolności
człowieka i obywatela. Wszystkie konkretne prawa i wolności muszą być interpretowane na tle
godności człowieka, podobnie, jak zasady i wartości. Godność człowieka jest ogólną wartością
konstytucyjną stanowiącą źródło i fundament całego porządku prawnego. Nie można jej zatem
traktować jako jednego z wielu praw określonych w K. Przyjęcie określonej koncepcji godności
człowieka otwiera Konstytucję na kierunek praw naturalnych (porządek). Zasada godności jest
pierwotna w stos do porządku prawnego, który nie powinien być z nią sprzeczny. System prawa
jedynie zabezpiecza jej realizację (a nie ją konstytuuje). 2)Wolność- podlega ochronie prawnej.
Każdy ma obowiązek szanować wolność i prawa innych osób. Nikogo nie można zmuszać do
czynienia tego, czego mu prawo nie nakazuje. Organy władzy publ. muszą mieć wyraźne
kompetencje zawarte w ustawie, by mogły ingerować w sferę praw jednostki. Ograniczenia praw i
wolności człowieka i obywatela mogą nastąpić jedynie na podstawie zasad zawartych w Konst i
ustaw. Szczególną rolę w zakresie ochrony praw jednostki przewiduje Europejska Konwencja o
Ochronie Praw Człowieka i Podst Wolności (Rzym. 04.11.1930 r). Jest to podstawowy akt
prawny w zakresie ochrony praw jednostki w systemie Rady Europy
15.FORMY REALIZACJI ZWIERZCHNICTWA NARODU.
Demokracja bezpośrednia - to sposób sprawowania władzy, w którym decyzje podejmowane są
bezpośrednio przez ogól wyborców bez pośrednictwa jakichkolwiek organów państwowych (patrz
pkt 6).
2)Demokracja pośrednia- to sposób sprawowania władzy, w którym decyzje podejmowane są
za pośrednictwem organów przedstawicielskich. Mandat przedstawicielski ma
charakter:l)ge»era//7v(tzn, że pósel jest przedstawicielem całego narodu),
2)/7/e,za/eż/7>-'(poslowie nie są związani z instnikcjami wyborców),3^
senatora).-Immunitet formalny- oznacza, że wobec posła nie może być wszczęte postęp karne,a
postęp wszczęte przed dniem'wyborów ulega zawieszeniu, do czasu wygaśnięcia mandatu. W
takim przypadku ulega również zawieszeniu bieg przedawnienia w postęp karnym. Immunitet
formalny oznacza, że od dnia ogłoszenia ■wyników wyborów do dnia wygaśnięcia mandatu poseł
nie może być pociągnięty bez zgody Sejmu do odpowiedzialności karnej(chyba,że.wyrazi na to
zgodę). -Immunitet materialny-oznacza, ze poseł nie może być pociągnięty do odpowiedzialności
za swoją działalność wchodzącą w zakres sprawowania mandatu poselskiego, ą ni w czasie jego
trwania, ani po jego wygaśnięciu. Za taką działalność poseł odpowiada tylko przed Sejmem,a w
przypadku naruszenia praw osób trzecich, może być pociągnięty do odpowiedzialności sądowej
tylko za zgodą Sejmu. -Przywilej nietykalności osobistcj-polega na tym,że poseł nie może być
zatrzymany, aresztowany bez zgody Sejmu, z wyjątkiem ujęcia go na gorącym uczynku
przestępstwa i jeżeli jego zatrzymanie jest niezbędne dla zapewnienia prawidłowego toku postęp.
O zatrzymaniu powiadamia się Marszalka Sejmu, który może nakazać natychmiastowe
zwolnienie zatrzymanego.
23.ŚRODKI OCHRONY PRAW I WOLNOŚCI JEDNOSTKI W ŚWIETLE KONST RP.
Każdy ma prawo do wynagrodzenia szkody, jaka została mu wyrządzona przez niezgodne z
prawem działanie organu władzy publicznej. Każdy, czyje konstytucyjne wolności lub prawa
zostały naruszone, ma pravvo, na zasadach
. określonych w ustawie, wnieść skargę do
Trybunału Konstytucyjnego w sprawie zgodności z Konstytucją ustawy lub innego aktu
normatywnego, na podstawie którego sąd łub organ administracji publicznej orzekł ostatecznie o
jego wypowiedzi.
21.ZASADA SPOL GOSP RYNK W ŚWIETLE KONST RP.
(powiązana z pojęciem dobra wspólnego)-Zgodnie z ustawą zasadniczą spol gosp rynkowa
stanowi podstawę ustroju gosp RP. Składa się z 3 filarów: l)wolność działalności gospodarczej, 2)
własność prywatna, 3) solidarność,^ dialog i współpraca partnerów społecznych. 1 Wolność
działalności gospódarczcj-oznacza podejmowanie działalności gospodarczej, oraz swobodę jej
prowadzenia przez wszystkie podmioty, ograniczenie wolności dzialaln gosp jest dopuszczalne
tyłków drodze ustawy i tylko ze wzgl na ważny interes gosp. To są 2 warunki!2 Własność
prywatna-to wszelka własność należąca do podmiotów autonomicznych w stosunku do państwa.
Przepisy prawa chronią własność i prawo dziedziczenia, wywłaszczenie jest dopuszczalne
wówczas, gdy wykonywane jest na cele publiczne i za słusznym odszkodowaniem. Cele
publiczne są określone m.in. w ustawie o gosp nieruchomościami. 3 Solidarność, dialog i
współpraca spol- dają wyraz idei negocjacyjnego załatwiania sporów, oraz idei dobra wspólnego
w imię którego każdy jest zobowiązany poświęcić interes wlasny.Zasada spol gosp rynk
nawiązuje do koncepcji tzw państwa socjalistycznego które zakłada harmonizację celów
gospodarczych i celów spol. Zgodnie z tą teorią rachunek ekonomiczny i maksymalizacja zysków
jest celem wyłącznej wartości prowadzonej działalności gospodarczej. Istotną rolę odgrywają
bowiem cele społeczne wyrażające się m.in.:- pełnym i produktywnym zatrudnieniu (likwidacja
bezrobocia), - przeciwdziałanie dyskryminacji, Spol gosp rynkowa zakłada w pewnym zakresie
interwencjonizm państwowy w celu unikania zakłóceń funkcjonowania gospodarki, kontrolowanie
bezrobocia, stymulowanie określonych dziedzin gospodarki. Podstawowym instrumentem jest
instytucjonalizacja praw socjalnych,tj: emerytury, renty, ochrona zdrowia, ochrona
macierzyństwa, rodziny.
22. DOPUSCZ OGRANICZENIA PRAW I WOLNOŚCI JEDNOST W ŚWIETLE KONST RP.
Org władzy ptibl muszą mieć wyraźne kompetencje zawarte w ustawie, by mogły ingerować w
sferę praw jednostki. Ograniczenia praw i wolności człowieka i obyw mogą nastąpić jedynie na
podstawie zasad zawartych w Konst i ustaw. Szczególną rolę w zakresie oclirony praw jednostki
przewiduje Europejska Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podst Wolności (Rzym.
04,ll,I950r). Jest to podstawowy akt prawny w zakresie oclirony praw jednostki w systemie Rady
Europy Ograniczenia w zakresie korzystania z konstytucyjnych wolności i praw mogą być
ustanawiane tylko w ustawie i tylko wtedy, gdy są konieczne w demokratycznym państwie dla
jego bezpieczeństwa lub porządku publicznego, bądź dla ochrony środowiska, zdrowia i
moralności publicznej, albo wolności i praw innych osób. Ograniczenia te nie mogą naruszać
istoty wolności i praw.