Zeszyt Nauczycielski nr 8

Transkrypt

Centrum Kształcenia Praktycznego
i Doskonalenia Nauczycieli
w Mielcu
Zeszyty Nauczycielskie
Nr 8
Projekt okładki:
Marek Patyk
Skład komputerowy:
Halina Nowakowska
Redakcja:
Beata Wrzesień
Wydawca:
Centrum Kształcenia Praktycznego i Doskonalenia Nauczycieli w Mielcu
30-300 Mielec, Wyspiańskiego 6
tel. (0-17) 7885193, 7885194, 7885195
e-mail: [email protected]
http://www.ckp.edu.pl
Druk:
Zakład Poligraficzny Zbigniew Gajek
39-300 Mielec; ul. Korczaka 23, tel/fax (017) 581 03 11
ISBN: 83-88308-74-2
Mielec, październik 2008
2
CKPiDN w Mielcu – Zeszyty nauczycielskie – Nr 8/2008
Spis treści
Od Redakcji ............................................................................................. 5
Artykuły
T. Rykowska, D. Wiszyńska, A. Wróbel, B. Jankowska
Przedszkole Miejskie Nr 2 w Mielcu ........................................................ 7
B. Budaj, E. Gaj, R. Szumełda
Przedszkole Miejskie Nr 3 z Oddziałem Integracyjnym w Mielcu.......... 11
BoŜena Kochanowska
Przeciw naduŜywaniu pozycji siedzącej w przedszkolu ........................ 15
Wiesława Korbiel
Agresja u dzieci oraz sposoby jej przezwycięŜania............................... 17
Anna WraŜeń
Diagnoza dojrzałości szkolnej dzieci ..................................................... 23
Wiesława Korbiel, Renata Musiał
Czynniki wpływające na rozwój altruizmu - środowisko rodzinne
i przedszkolne........................................................................................ 27
Scenariusze
Agata Przybyło - Olszewska, Ewa Bodak
Edukacja regionalna .............................................................................. 35
Krystyna Dzieciuch
Chrońmy przyrodę ................................................................................. 55
Danuta Wiszyńska
Obcowanie dzieci z przyrodą................................................................. 59
R. Szumełda, J. Łępa, B. Grzanka
Poznajemy róŜne pojazdy...................................................................... 65
K. Madej, K. Mrozek, B. Wiącek
Zostawcie nam czysty las ...................................................................... 69
Krystyna Mrozek
3
Spis treści
Spotkanie przy choince – tradycje, symbole i zwyczaje świąt BoŜego
Narodzenia.............................................................................................73
E. Kaczmarczyk, E. Sobczyk
Czym jest radość? .................................................................................77
M. Leś, E. Kagan, D. Krup
Wiosenna łąka .......................................................................................81
Anna Masajada
Toruń piernikami pachnący....................................................................85
Marta Leś
Zapoznanie dzieci z herbem miasta Mielca. Nauka wiersza Hanny
Łochockiej pt. „W małym miasteczku” ...................................................91
Małgorzata Wiącek, Renata Kusak
Muzykoterapia........................................................................................93
Beata Baran, Edyta Rembisz
Czynniki wpływające na rozwój potrzeb zdrowotnych dziecka..............97
Ewa Antoniów, Marta Jedynak
Drama w przedszkolu ..........................................................................103
4
Od Redakcji
Zeszyty Nauczycielskie nr 7 zawierają materiały opracowane przez nauczycieli
wychowania przedszkolnego. Są to: artykuły teoretyczne, scenariusz przedstawień
przedszkolnych i zajęć wychowawczo-dydaktycznych prowadzonych w edukacji
przedszkolnej.
Artykuły na temat Przedszkola Miejskiego Nr 2 i Przedszkola Miejskiego Nr 3
z Oddziałem Integracyjnym w Mielcu, są kontynuacją cyklu prezentacji wszystkich
mieleckich przedszkoli. Opracowania teoretyczne dotyczą: problemu agresji,
uczenia zachowań altruistycznych, nadmiernego stosowania pozycji siedzącej
w przedszkolu i diagnozy dojrzałości szkolnej dziecka przedszkolnego. Największą
ilość stanowią scenariusze zajęć wychowawczo-dydaktycznych w obszarach
edukacji zdrowotnej, ekologicznej, regionalnej, patriotycznej i polonistycznej.
W rozdziale III znajdziemy scenariusze przedstawień: pt. „Leśne kłopoty Koszałka
Opałka” i „W KsiąŜkowej Krainie”.
Wszystkie opublikowane materiały to praktyczne efekty pracy nauczycieli
przedszkoli, cechujących się ogromną twórczością i aktywnością zawodową.
Opracowane materiały metodyczne w praktycznym zastosowaniu skierowane są na
dziecko, jego wychowanie, prawidłowy i wielostronny rozwój. Wychodzą one
naprzeciw ogólnym potrzebom Ŝycia społecznego oraz związanej z tym sytuacji
rodziny.
RóŜnorodność metod i form pracy w edukacji przedszkolnej wpływa na
moŜliwości rozwojowe przedszkolaków. Rozbudza aktywność twórczą dzieci,
pozytywnie motywuje do podejmowania zadań rozwijających wiarę we własne siły
i moŜliwości dziecka przedszkolnego.
Dziękuję wszystkim nauczycielom, którzy dzielą się swoją wiedzą, doświadczeniem i z odwagą prezentują efekty swojej pracy.
Doradca metodyczny wychowania przedszkolnego
Beata Wrzesień
5
Wychowanie przedszkolne – artykuły
Przedszkole Miejskie Nr 2 w Mielcu
Teresa Rykowska
Danuta Wiszyńska
Anna Wróbel
Barbara Jankowska
Przedszkole Miejskie Nr 2
w Mielcu
Powstanie naszego przedszkola wiąŜe się historycznie z istniejącą tu wcześniej
Ochronką.
Ochronka była prowadzona od września 1917 roku do 1933 roku na prośbę
hrabiny Oborskiej, przez siostry Józefitki dla 30 – stu dziewcząt dworskich.
W budynku ochronki organizowane były zebrania stowarzyszeń katolickich,
spotkania młodzieŜowe i okolicznościowe.
W latach drugiej wojny światowej siostry odpowiadały na wezwania, jakie
niosła zaistniała sytuacja. Prowadziły sierociniec dla 40- stu dzieci, rozwiązały
natomiast Ochronkę. Prowadziły tzw. „wywiad”, który polegał na wyszukiwaniu
opuszczonych dzieci w terenie i udzielaniu im pomocy materialnej. W kuchni
zorganizowanej w piwnicy budynku siostry wraz z osobami świeckimi
przygotowywały posiłki dla najbiedniejszych. Od 1940 roku siostry pomagały
równieŜ wysiedleńcom z poznańskiego, przygotowują posiłki na dodatkowych
kuchniach polowych wydając dziennie ok. 1700 porcji. Swoją pomoc siostry
ofiarowały śydom, pracującym przy instalacjach kanalizacyjnych oraz członkom
Armii Krajowej więzionym przez Niemców w Mielcu. Ze względu na duŜą liczbę
zachorowań na czerwonkę i brak szpitala w okolicy, s. Donata Redmer w latach
1941 – 1943 zorganizowała prowizoryczny szpital w opuszczonych salach.
W czasie przechodzenia linii frontu, dzieci z Ochronki zostały przeniesione do
bloku robotniczego na osiedlu pracowników lotnictwa. Po zakończeniu działań
wojennych, siostry rozpoczęły pracę w Ochronce od koniecznych remontów
w budynku, a po ich zakończeniu wznowiły opiekę nad dziećmi.
Władze komunistyczne stopniowo ograniczyły zakres działalności sióstr.
W 1949 roku władze oświatowe zlikwidowały Sierociniec, pozwalając jedynie na
prowadzenie przedszkola. Budynek Ochronki i teren, na którym się znajdowała,
25 marca 1954 uznano za własność państwa i przekazano do dyspozycji
ówczesnego Wydziału Oświaty WRN w Rzeszowie. Pomimo tego siostry nadal
7
T. Rykowiska, D. Wiszyńska, A. Wróbel, B. Jankowska – PM Nr 2 w Mielcu
prowadziły przedszkole aŜ do dnia 28 grudnia 1961 roku. Wtedy siostrom odebrano
prawo do pracy w tej placówce. Mieszkały jeszcze jakiś czas w budynku Ochronki
angaŜując się juŜ tylko w pracę parafialną, ale ostatecznie 1 września 1963 roku
przymusowo wysiedlono je z budynku, w którym utworzono Miejskie Przedszkole
Nr 2 w Mielcu.
Obecnie budynek przedszkola usytuowany jest w cichym, ustronnym miejscu,
otoczonym zielenią. Układ pomieszczeń i wygląd zewnętrzny przypomina duŜy
dom rodzinny i stwarza klimat przytulności.
Do przedszkola uczęszcza około 120- stu dzieci w wieku od 3 do 6 lat do
3 oddziałów 10 – godzinnych oraz 2 oddziałów 5- godzinnych, które mieszczą się
przy Szkole Muzycznej i przy Szkole Podstawowej nr 12 w Rzochowie.
Jesteśmy placówką z tradycjami, staramy się tworzyć przedszkole bezpieczne,
przyjazne kaŜdemu dziecku. Nasi milusińscy przebywają w kolorowych,
przytulnych salach zajęć. KaŜda z nich wyposaŜona jest funkcjonalne, nowoczesne
meble oraz róŜnorodne zabawki i pomoce dydaktyczne.
Atrakcyjność przedszkola podnosi równieŜ otaczający go ogród, w którym
rosną potęŜne orzechy pełniące funkcje „naturalnych parasoli”, osłaniających dzieci
w upalne dni. Mini- skansen, grządki doświadczalne, altanki z ławeczkami
i stolikami, sprzęt ogrodowy i duŜa piaskownica zachęcają dzieci do częstego
przebywania w nim oraz pobudzają do twórczej aktywności.
Mając na uwadze potrzeby rodziców zapewniamy opiekę dzieciom w godzinach
6.00 – 16.30. Wysoko wykwalifikowana kadra naszego przedszkola preferuje
w swojej pracy metody twórcze (np. J. Dalcroze`a, C. Orfa, Labana, Kniessów,
P. Dennisona, E. Gruszczyk- Kolczyńskiej, B. Strauss itp.) inspirujące dziecko do
kreatywnego działania i słuŜące jego wszechstronnemu rozwojowi.
MoŜemy pochwalić się tradycją szerokiej współpracy z rodzicami, róŜnymi
instytucjami oraz środowiskiem lokalnym. W kaŜdym roku szkolnym
organizowane są ciekawe imprezy okolicznościowe, takie jak np: „Bal małego
ekologa”, „Bal przyjaciół przyrody”, „Dzień czyściocha”, „Igraszki teatralne”,
„Spotkania Wigilijne”, „Bale karnawałowe” itp. C rocznie z okazji Dnia Dziecka
organizowane są Bale Plenerowe w ogrodzie dla dzieci przedszkolnych i ze
środowiska.
Szczególnie waŜne są dla nas cykliczne uroczystości z udziałem Seniorów
i Emerytów pod hasłem: „Spotkania pokoleń”. Jest to okazja dla dzieci do umiejętnego wyraŜania szacunku dla osób starszych, integrowania się z pokoleniem,
które: jak sami mogliśmy się przekonać, lubi naszą zabawę, tryska energią
i humorem.
8
W pracy wychowawczo dydaktycznej z dzieckiem, oprócz programów
edukacyjnych zaproponowanych przez MEN, prowadzone są zajęcia wg programów autorskich i adaptacyjnych, mających na celu budowanie niepowtarzalnej
osobowości dziecka:
•
„Autoekspresja muzyczna dziecka wyrazem jego rozwoju” – wprowadzający przedszkolaka w świat myśli estetycznej, wartości, symboli
i pojęć muzycznych,
•
„Równy start” – dotyczący wyrównania poziomu sprawności manualnej,
•
„Przyjaciele Zippiego” – rozwijający u dzieci umiejętności społeczne
i asertywność,
•
Program profilaktyczny „Cukierek”.
W myśl szeroko rozumianej pracy z dzieckiem zdolnym organizowane są
równieŜ kółka zainteresowań: baletowe, recytatorsko-teatralne i plastyczne, które
mają na celu wszechstronne stymulowanie rozwoju i stwarzanie warunków
sprzyjających rozwojowi potencjału twórczego. Prowadzone są równieŜ zajęcia
dodatkowe: język angielski i rytmika.
Przedszkole proponuje akcje o charakterze proekologicznym: zbiórki
makulatury i zuŜytych baterii, dzięki którym organizowane są dla dzieci dodatkowe
wycieczki do Rezerwatów Przyrody znajdujących się w naszym regionie.
W efekcie tych działań dzieci uczą się współodpowiedzialności za środowisko.
Realizując wyŜej wymienione formy pracy, cały personel nie zapomina o tym,
Ŝe w kaŜdym działaniu najwaŜniejsze jest dziecko. Jego dobro, bezpieczeństwo
i przyjemny pobyt w przedszkolu jest naszym nadrzędnym celem.
9
Przedszkole Miejskie Nr 3 z Oddziałem
Integracyjnym w Mielcu
BoŜena Budaj
ElŜbieta Gaj
Renata Szumełda
Przedszkole Miejskie Nr 3 z Oddziałem Integracyjnym
w Mielcu
Nasze przedszkole powstało we wrześniu 1967 roku na Osiedlu Niepodległości
przy ul. Ossolińskich 1. Istnieje juŜ 40 lat.
Jest to budynek jednopiętrowy, wolnostojący otoczony duŜym ogrodem.
Przedszkole posiada 5 sal, w których przebywają dzieci w wieku od 3 lat do 6 lat.
Oprócz w/w sal jest takŜe sypialnia przystosowana do potrzeb i wymagań małego
dziecka (3 latki). Zarówno sale, jak i sypialnia, posiadają bezpośredni dostęp do
łazienek, co sprawia, Ŝe są bardzo funkcjonalne, dobrze wyposaŜone. Na piętrze
znajduje się sprzęt rehabilitacyjny oraz pomoce do prowadzenia ćwiczeń
gimnastycznych, o których wyŜej nadmieniliśmy.
Od 2001 roku został utworzony oddział integracyjny 5 godzinny dla dzieci
6 letnich z róŜnymi dysfunkcjami.
Wychowankom proponujemy zajęcia dodatkowe wspomagające rozwój oraz
korygujące deficyty rozwojowe:
•
kółko plastyczne,
•
kółko teatralne,
•
język angielski,
•
zajęcia rytmiczne,
•
ćwiczenia logopedyczne,
•
ćwiczenia korekcyjne i rehabilitacyjne.
Przedszkolakom umoŜliwiamy udział w licznych konkursach, olimpiadach,
akcjach i przeglądach na terenie miasta i województwa. Bierzemy dział w ogólnopolskich konkursach plastycznych, między innymi: „Pocztówki od przedszkolaka”,
„Zapobiegajmy poŜarom”, „W trosce o serce”.
11
B. Budaj, E. Gaj, R. Szumełda – P M Nr 3 z Oddziałem Integracyjnym w Mielcu
Jesteśmy organizatorem juŜ po raz trzeci konkursu plastycznego dla dzieci
niepełnosprawnych z grup integracyjnych mieleckich przedszkoli (PM 16, PM 20).
WaŜnym przedsięwzięciem naszego przedszkola w roku 2007 było włączenie
się do akcji: „Dar serca dla dzieci z Afryki”. Podjęliśmy współpracę z dziećmi
z Rudhuru. Finansowa pomoc od nas dotarła do dzieci w Masaka, z małej szkółki
prowadzonej przez siostry zakonne.
Od kilku lat współpracujemy z Domem Pomocy Społecznej (DPS) w Mielcu.
Nasze dzieci odwiedzają pensjonariuszy: składają Ŝyczenia, wręczają upominki,
uczestniczą w zabawach integracyjnych, oglądają twórczość mieszkańców DPS-u,
biorą czynny udział we wspólnie wykonywanych pracach plastycznych.
Przedszkolaki z Kółka Teatralnego przedstawiają teatrzyki i inscenizacje.
Współpraca z DPS-em przynosi korzyści tak dzieciom jak i starszym samotnym
ludziom, którym dzieci niosą radość, wywołują na ich ustach uśmiech, umilają
pobyt i przynoszą odmianę w codziennym Ŝyciu. Przedszkolaki poprzez częsty
kontakt z pensjonariuszami DPS-u stają się bardziej wraŜliwe i uczą się szacunku
do osób starszych.
Osiągnięcia dzieci udokumentowane są dyplomami, które wiszą na ścianach
naszego przedszkola oraz opisane są w Kronice Przedszkolnej. Kronika
Przedszkolna zawiera takŜe wiele ciekawych informacji z Ŝycia wychowanków
oraz z waŜnych wydarzeń, spotkań i uroczystości. Dzięki zamieszczonym w niej
kolorowym zdjęciom i plakatom jest ciekawą lekturą zarówno dla rodziców jak
i dzieci.
12
Praca wychowawczo – dydaktyczna planowana jest zgodnie z Podstawą
Wychowania Przedszkolnego oraz z następującymi programami:
•
„Program adaptacyjny dziecka 3-letniego”,
•
program edukacyjno-profilaktyczny „śyj zdrowo i bezpiecznie”,
•
program edukacji regionalnej „Moja mała ojczyzna”,
•
program „Praca z dzieckiem nadpobudliwym”
Przedszkole zatrudnia 21 osób:
• 11 nauczycielek (w tym dyrektor),
• 10 pracowników obsługi i administracji.
W urzeczywistnienie naszej pracy zaangaŜowany jest cały personel placówki,
tak pedagogiczny, jak i administracyjno – obsługowy. Włączają się równieŜ rodzice, a efektem naszej współpracy jest przedszkole „miejsce”, do którego dzieci
przychodzą chętnie i z radością. Dzieci zawsze otoczone są troskliwą opieką.
PowyŜsze działania są moŜliwe dzięki właściwej ich koordynacji przez
dyrektora placówki mgr BoŜenę Budaj.
13
B. Budaj, E. Gaj, R. Szumełda – P M Nr 3 z Oddziałem Integracyjnym w Mielcu
Wychodzimy naprzeciw zapotrzebowaniu społeczeństwa i środowiska lokalnego, które zaczyna zmieniać zdanie na temat roli przedszkola w wychowaniu małego
dziecka i zaczyna doceniać przedszkole jako miejsce edukacji zapewniające
dziecku oprócz opieki, osiąganie sukcesów w przyszłości.
Świadczy o tym choćby sukces ksiąŜki Roberta Fulghmana pt. "Wszystkiego,
co naprawdę trzeba wiedzieć nauczyłem się w przedszkolu".
14
Przeciw naduŜywaniu pozycji siedzącej
w przedszkolu
BoŜena Kochanowska
Przedszkole Miejske Nr 20
w Mielcu
Wiek przedszkolny jest słusznie uwaŜany za okres krytyczny dla kształtowania
postawy. W tym okresie występują najczęściej róŜnego rodzaju nieprawidłowości
postawy ciała, które rozwijają się, przekształcają w wady, wymagające Ŝmudnych
i długich zabiegów i starań w celu ich usunięcia.
Wady postawy w wieku przedszkolnym występują przewaŜnie jako skutek
wadliwych nawyków ruchowych i zaburzeń koordynacji. Do najwaŜniejszych
przyczyn zaliczyć trzeba warunki bytowe, ogólne przemęczenie, wielogodzinne
siedzenie np. przed telewizorem lub komputerem. Najwięcej przypadków dewiacji
i wad postawy obserwujemy w starszej grupie przedszkolnej, kiedy zajęcia
w niektórych przedszkolach upodabniają się do lekcji szkolnych i dzieci wiele
czasu spędzają w pozycji siedzącej.
Płytki oddech w pozycji siedzącej oraz przedłuŜająca się praca statyczna
znacznych zespołów mięśniowych utrzymujących równowagę ciała, wolny rytm
pracy serca – wszystko to jest przyczyną niedotlenienia organizmu, a zwłaszcza
niedotlenienia mózgu. W tej sytuacji dochodzi do silniejszego wypełniania krwią
naczyń poniŜej serca, natomiast znacznego obniŜenia ciśnienia w naczyniach głowy
i mózgu. Ma to ogromny wpływ na złe samopoczucie, znuŜenie i osłabienie działania kory mózgowej.
Zupełnie inne stosunki biochemiczne, fizjologiczne oraz psychiczne zachodzą
wtedy, gdy dziecko moŜe dowolnie przyjmować pozycję leŜenia przodem, bokiem,
na czworakach, gdy moŜe wyzwolić się ruchowo w róŜnego rodzaju ruchach
i pozycjach np. w klękach, siadach, podporach, zmieniać, gdy ma na to ochotę.
Zwłaszcza gdy tułów ułoŜony jest poziomo lub skosem do podłoŜa, nie dochodzi do
przekrwienia i wzrostu ciśnienia w jednym odcinku ciała a anemii w innych. Serce
i mózg pracują wtedy w warunkach optymalnych, stawy doznają odciąŜenia, nie ma
ucisku na narządy wewnętrzne. Fizjologiczna krzywizna kręgosłupa kształtuje się
prawidłowo, dziecko odczuwa radość ruchowego wyŜycia się w sposób
nieskrępowany. Zbyt długie siedzenie dzieci w przedszkolu sprzeczne jest z ich
15
BoŜena Kochanowska – Przeciw naduŜywaniu pozycji siedzącej w przedszkolu
naturalną ruchliwością, ze spontaniczną dynamiką tak charakterystyczną dla
motoryki dziecięcej.
Hamowanie tej dynamiki przez dłuŜszy czas powoduje gromadzenie nie
wyładowanej energii, która szuka ujścia, czego wymownym dowodem jest
wiercenie się dziecka w miejscu, niepokój, ciągła zmiana pozycji siedzącej,
pręŜenie ciała, zaczepianie najbliŜszych kolegów, ziewanie itp. Konieczne jest więc
stworzenie warunków do ujścia nagromadzonej energii – jakiś przerywnik
relaksacyjno – ruchowy, zabawa, zadanie ruchowe, kilka ćwiczeń.
Szczególną uwagę naleŜy skupić na zajęciach z dominacją pracy umysłowej,
powiązanej z ekspresją słowną, albowiem wymagają one pozycji siedzącej. Nie
powinny one być jednak przedłuŜane ponad obowiązującą dla poszczególnych grup
wiekowych normę czasową.
Drugą istotną sprawą jest w miarę moŜliwości jak najczęstszy pobyt dzieci na
powietrzu. NaleŜy prowadzić w tym zakresie pogadanki z rodzicami na ten temat.
Chodzi równocześnie o przenoszenie działań zainicjowanych w przedszkolu
z przedszkola do domu, w szczególności świadomości rodziców w tym zakresie.
Trzecią sprawą są oczywiście prowadzone codziennie ćwiczenia poranne
prowadzone z dziećmi 5 – 6 letnimi a zabawy ruchowe z dziećmi młodszymi.
Spełniając te warunki kaŜde przedszkole będzie miało świadomość, Ŝe
właściwie organizowało czas pobytu dzieci w swojej placówce, dbając nie tylko
o rozwój umysłowy ale i fizyczny, bez którego niemoŜliwe byłoby prawidłowe
funkcjonowanie całego organizmu dzieci w wieku przedszkolnym.
Biografia:
1. Bartkowiak Z. Higiena zabaw, zajęć i Ŝywienia w przedszkolu. WSiP,
Warszawa 1978.
2. Chrzanowska D. Dziecko w wieku przedszkolnym. PZW, Warszawa 1978.
3. śebrowska M. Psychologia dzieci i młodzieŜy. PWN, Warszawa 1980.
16
Agresja u dzieci oraz sposoby
jej przezwycięŜania
Wiesława Korbiel
w Mielcu
Obserwacja zachowań oraz analiza literatury wskazuje na wzrost agresywności
wśród dzieci. Główną przyczyną takiego stanu jest zmiana warunków społecznych:
zmniejszająca się liczebność rodzin, kruchość związków rodzinnych, negatywny
wpływ środków masowego przekazu, ograniczona moŜliwość zbierania
doświadczeń społecznych.
Agresja zarówno u nas samych, jak i u innych nie rodzi się z niczego, nie zdarza
się, aby napadała nas bez Ŝadnej przyczyny, z czystej złośliwości czy teŜ w obronie
siebie i innych lub w celu przeforsowania swojej racji. Dziecko broni się, aby było
jak najmniej ograniczone w swoim działaniu, broni się przed atakiem, broni
przedmiotów i terytorium, broni pomysłów na zabawy i swoich planów, chce
doświadczać i być samodzielne. Jest to naturalna potrzeba badania świata, potrzeba
ruchu, ciekawości. U jej podstaw leŜą zawsze konkretne motywy. W przypadku
agresywnego zachowania mamy do czynienia ze zwróceniem na siebie uwagi,
osiągnięcia wpływów i uznania oraz zmiany istniejących okoliczności.
Agresja w przedszkolu – to nic innego jak: kłótnie, sprzeczki, przezwiska,
obraźliwe słowa, popychanie, bicie, ciągnięcie za włosy, prowokacja, szczypanie,
gryzienie, kopanie, zabieranie zabawek, wyśmiewanie, niszczenie, drwienie
dokuczanie. Agresja to równieŜ brak przyzwolenia na przyłączenie się do zabawy,
wykluczenie kogoś z rozmowy, zemsta, groźba, dręczenie, onieśmielanie.
Agresja jest nieodłączną częścią naszego Ŝycia. KaŜde niemowlę przynosi na
świat waleczną gotowość przezwycięŜania sprzeciwu, w przypadku pragnienia
kontaktów głośnego zwracania na siebie uwagi oraz pozyskiwania sobie sympatii.
Jeśli jednak przybiera ona formę pogardy dla człowieka prowadzi do przemocy
oraz destrukcji, naleŜy ją odrzucić. Z drugiej strony jest ona potrzebna, gdyŜ nikt
w sposób trwały nie potrafiłby zwracać uwagi na swoje potrzeby, nie byłyby one
zaspokajane. Nikt teŜ nie czułby się dobrze w grupie, poniewaŜ nie znałby swojego
miejsca.
17
Wiesława Korbiel – Agresja u dzieci oraz sposoby jej przezwycięŜania
JuŜ małe dzieci czują się w grupie silniejsze, są gotowe wystąpić przeciwko
pojedynczym osobom: obraŜać je, wykluczyć, atakować siłą całej grupy. Widząc
takie działanie, musimy reagować natychmiast. Zwrócić uwagę poszczególnym
osobom na ich działanie i jego skutki. Agresja zawsze przeszkadza; naturalnie
najbardziej tym, których dotyczy, ale równieŜ innym dzieciom, którym
uniemoŜliwia zabawę i inne zajęcia.
Agresywne starcia mogą mieć róŜny charakter. MoŜemy podzielić ja na
grupy:
•
Agresja fizyczna - dochodzi do bójki. Jest to fizyczny atak lub obrona,
często o zabawkę albo o pomysł na zabawę. RóŜnica zdań staje się
powodem walki,
•
Agresja werbalna - konfrontacja słowna, której skutek i społeczny brak
akceptacji często są niedoceniane, ale która moŜe równie dotkliwie ranić,
•
Agresja pośrednia lub cicha - ktoś prowokacyjnie wyłącza się z komunikacji, poprzez świadome ignorowanie i przesadnie wyraźny brak
zainteresowania sygnalizuje swoją antypatię oraz wzbrania się przed
społecznym kontaktem,
•
Agresja relacji - poprzez negatywne wypowiedzi bezpośrednio do lub teŜ
pośrednio o ofierze, nadszarpnięte zostają stosunki dziecka z jego
rówieśnikami, lub jego odczuwanie społecznej przynaleŜności.
Złość, wściekłość i agresja u dzieci rodzą się najczęściej wtedy, gdy któraś z ich
potrzeb nie jest zaspokojona, ich oczekiwania nie zostały spełnione. Aby zwalczać
agresywne zachowania - naleŜy najpierw poznać przyczyny ich powstawania
i nauczyć dzieci rozpoznawania tych przyczyn u siebie.
Rzadko kiedy moŜna zignorować zachowania agresywne. Zwłaszcza, jeśli
chodzi o nauczycieli, o wykonywany zawód, który niejako zmusza do działania.
PoniewaŜ zakończenie nie jest moŜliwe do przewidzenia, dlatego trzeba
zareagować.
Łacińskie znaczenie słowa „agresja” oznacza tyle, co zbliŜanie się,
podchodzenie, rozpoczynanie czegoś. Obecnie jednak pojęcie to odnosi się do tych
zamierzonych sposobów zachowania, które wyrządzają krzywdę Ŝywej istocie lub
teŜ uszkadzają czy niszczą jakiś przedmiot.
Agresja i radzenie sobie z nią naleŜy do codziennej pracy nauczycieli
i rodziców. KaŜdego dnia są oni na nowo zmuszani do odróŜniania przejawów
zdrowej, społecznie znośnej agresji, traktowanej w kategoriach „normalnych
zachowań” oraz agresji przybierającej formy patologiczne. Agresywne zachowanie
często występuje wtedy, kiedy ich w ogóle nie oczekujemy, jesteśmy nimi
zaskoczeni i czujemy, Ŝe nie potrafimy sprostać tej sytuacji.
18
Dzieci bezustannie zbierają doświadczenia związane z agresją. KaŜdy dzień
pełen jest poglądowych materiałów w róŜnorodnej i bogatej formie. Dzieci widzą
agresywne zachowania u innych osób, zarówno w realnym Ŝyciu jak i w filmie,
albo są ofiarami agresji dorosłych, często najbliŜszych. Jeśli chcemy odnosić
sukcesy w wychowaniu z agresją, trzeba dokładnie przyglądać się jej, rozróŜniać
i dostrzegać zaleŜności. Agresja przeszkadza nie tylko w przedszkolu, ale równieŜ
denerwuje rodziców w domu. Dlatego waŜna jest dobrze przebiegająca współpraca
z rodzicami.
Liczne rozmowy z rodzicami wyraźnie pokazują, Ŝe ten problem wychowawczy
chętnie przekazywany jest dalej na barki przedszkola, specjalistów.
Agresywne zachowania są częścią codzienności w przedszkolu, w trakcie
zabawy, śpiewu, śmiechu, poniewaŜ agresja jest wpisana w ludzkie zachowanie.
Przedszkole ma być miejscem dającym poczucie bezpieczeństwa, ma uzupełniać
rodzinę, jako miejsce zdobywania waŜnych doświadczeń. Ale nie jest to miejsce
gwarantujące brak konfliktów. WaŜnym w przezwycięŜaniu konfliktów jest sztuka
nauki kompromisu, pomimo tego, Ŝe w przypadku wygrania konfliktu doznaje się
wspaniałego uczucia zwycięstwa, potwierdzenie własnego zdania. Częścią
stosunków międzyludzkich są ciągle konflikty oraz ich przezwycięŜanie. Dzięki
temu poznajemy lepiej drugiego człowieka. Chodzi o to, by dzieci nauczyły się
szanować siebie i innych oraz nabyły umiejętność przedstawiania swoich punktów
widzenia, swego zdania – bez wyrządzania krzywdy innym.
Agresywne zachowanie dzieci w wieku przedszkolnym to sygnał, aby właśnie
temu dziecku poświęcić więcej uwagi, udowodnić mu, Ŝe chcemy być jego
partnerem. Agresja dziecka to znak, Ŝe to właśnie dziecko ma problem i wymaga od
nas pomocy.
Oddziaływania wychowawcze względem dzieci powinny prowadzić do
kształtowania osobowości w taki sposób, aby młody człowiek świadomie umiał
hamować swoją agresję. Rodzina jest najkorzystniejszym i równocześnie najbardziej znacznym środowiskiem w Ŝyciu dziecka. W niej gromadzi pewne społeczne
doświadczenia i rozwija się emocjonalnie. Prawidłowo funkcjonująca rodzina moŜe
dać wyraz pełnej akceptacji dziecka, dostrzegając równocześnie jego wady.
WaŜnym procesem przy opanowywaniu agresywnych wzorców zachowania jest
nauka z obserwacji albo nauka modelu. Szczególnie u dzieci w wieku przedszkolnym moŜna wyraźnie zobaczyć, jak z wielką radością naśladują zachowanie swoich
wzorców - dorosłych lub innych dzieci. RównieŜ odpowiednio dobrane bajki
i opowiadania, filmy i programy telewizyjne pełnią rolę wzorców. WaŜnym
elementem w procesie wychowania jest takŜe stosowanie wzmocnień
w konkretnych sytuacjach zachowania się dziecka. Nie moŜna wszystkiego dziecku
zabraniać i tylko karać, ani teŜ na wszystko pozwalać i tylko nagradzać. Świadomy
wybór strategii wychowawczej lub opracowanie własnej, opartej na niektórych
19
spośród znanych, w taki sposób, aby nie łamać zasad w nich zawartych, i rozsądne
przestrzeganie przyjętych reguł to jedyna słuszna droga zapobiegania agresji
u dzieci lub jej zmniejszania.
Sposoby postępowania z agresywnym przedszkolakiem:
4. Zapewnienie poczucia bezpieczeństwa poprzez okazywanie serdeczności bez
względu na jego zachowanie.
5. Nacisk na rozwijanie umiejętności komunikacji, współpracy, rozwiązywania
konfliktów i problemów, samooceny i samodyscypliny; sposób na negatywne
emocje, umacnianie wiary we własne siły, rozwijanie poczucia wiary w siebie.
6. Odpowiednio komentować zachowania agresywne.
7. Opanowanie w stosunku do dziecka, reagować w sposób spokojny
i zrównowaŜony, stosować zasadę, „Jeśli chcesz, aby dziecko reagowało
spokojnie, sam wystrzegaj się gwałtownych reakcji wobec niego i innych”.
8. Poprzez dialog z dzieckiem wyjaśniać, ze uczucie złości jest częścią naszych
zachowań i musimy panować nad emocjami.
9. Stosowanie odpowiednich zasad, jeŜeli dojdzie do agresywnych zachowań
dziecka.
Propozycje zabaw przeciwko agresji:
− Kiedy jestem wściekły – dzieci siedzą w kole. KaŜdy po kolei wypowiada
swoje imię i pokazuje, co robi, kiedy jest wściekły.
− Malowanie uczuć – dzieci malują uczucia, które je ogarniają, gdy tracą
panowanie nad sobą: wściekłość, zdenerwowanie, strach, bezradność itp.
W trakcie pracy dziecko opowiada o tym, co przeŜywa i w jaki sposób ten
obrazek uczuć moŜna by było zmienić na bardziej pozytywny.
− Wściekłe początki zdania – dzieci mają za zadanie dokończyć rozpoczęte
przez prowadzącego zdania, np.:
Kiedy jestem wściekły, wtedy…
Mój kolega złości mnie, gdy…
Najbardziej złości mnie, gdy…
Kiedy inne dzieci mnie złoszczą, to…
Ciągle muszę…
Mój tata mówi: kiedy inni mnie denerwują, wtedy…
Moja mama mówi: kiedy inni mnie denerwują, wtedy…
Kiedy inni są rozzłoszczeni, wtedy…
JeŜeli występują konflikty lub napięcia w grupie, ćwiczenie to jest dobrą okazją
do zastanowienia się nad nimi, pomaga teŜ znaleźć sposób na ich przezwycięŜenie.
20
− Start rakiety – dzieci bębnią palcami po blacie stołu, najpierw cicho
i powoli, a potem coraz głośniej i szybciej. Uderzają płaskimi dłońmi o stół
albo klaszczą coraz głośniej. Tupią nogami cicho i powoli, a potem coraz
głośniej, cicho naśladują brzęczenie owadów przechodzące aŜ do głośnego
wrzasku. Wszyscy wstają z miejsc, wyrzucają z głośnym wrzaskiem
ramiona do góry – rakieta wystartowała. Powoli wszyscy siadają. Słychać
ciche brzęczenie owadów, które równieŜ cichnie – rakieta znikła za
chmurami.
− Jestem dumny – często przypominamy sobie nieprzyjemne doświadczenia.
KaŜde dziecko jednak z pewnością, nauczyło się lub zrobiło w ostatnim
czasie coś pozytywnego, z czego moŜe być dumne.
Dzieci siedzą w kole i uzupełniają po kolei początek zdania: „Jestem dumny
z tego, Ŝe…”. Na przykład:
Jestem dumny z tego, Ŝe odwaŜyłem się przejść obok wielkiego, groźnie
wyglądającego psa.
Jestem dumny z tego, Ŝe nie uderzyłem (kogoś), kiedy mnie zdenerwował.
Jestem dumny z tego, Ŝe nauczyłem się jeździć na rowerze.
Nie zmuszamy Ŝadnego z dzieci do zabrania głosu. Ale być moŜe
równieŜ prowadzący zastanowi się i opowie, z czego jest dumny.
− Wysiadywanie złości – konflikty powinny być rozwiązywane we właściwy
sposób. Doskonałą moŜliwością jest tutaj ich „wysiadywanie” na
specjalnych „krzesłach złości”. W jednym kącie pomieszczenia siadają na
krzesłach naprzeciwko siebie, dwie skłócone osoby i wypowiadają swoje
zarzuty wobec siebie – zabronione są rękoczyny. Dopiero wtedy, gdy
narastający między nimi konflikt został rozwiązany, wolno im ponownie
włączyć się do działań grupy. Dobrze jest oznaczyć „krzesła złości” w jakiś
sposób, powinny one być zarezerwowane tylko do „wysiadywania”
konfliktowych sytuacji.
RównieŜ wtedy, gdy ktoś jest wściekły na samego siebie, moŜe wycofać się do
„kącika skłóconych” na tak długo, aŜ będzie znowu gotowy przyłączyć się do
reszty. Nie wolno mu w tym czasie przeszkadzać, rozmawiać z nim.
− O dziecku, które pokonało złość – prowadzący zaczyna opowiadać bajkę
„O dziecku, które pokonało złość”. MoŜe być ona wymyśloną historią lub
odwoływać się do autentycznych wydarzeń w grupie, które zostały
wplecione w fantazyjny świat baśni. Po pierwszych kilku zdaniach dzieci po
kolei kontynuują opowiadanie. Ich zadanie polega na tym, by wspólnie
dojść do takiego zakończenia, w którym złość zostanie pokonana.
21
W trakcie końcowej rozmowy trzeba wyjaśnić, czy się to rzeczywiście udało,
bądź w których miejscach wątek się urywał. Opowiadanie to warto potem jeszcze
kontynuować – albo zupełnie od początku, albo od momentu, w którym były
problemy z dalszym ciągiem wydarzeń – tak, by powstała nowa historyjka i nowe
zakończenie.
Rozmaite rozwiązania mogą zostać potem uznane za równie dobre i waŜne lub
grupa uzgadnia, które z nich zadowala wszystkich jej członków.
− Grupowy obrazek – dzieci na kartce z bloku malują obrazek na podany
wcześniej temat. Po krótkim czasie, na sygnał kaŜdy przekazuje kartkę
sąsiadowi. Ten dodaje do obrazka kolejne detale. Na koniec prace zostają
omówione i powieszone na wystawie.
Biografia:
1. Grochulska J. Agresja u dzieci. WSiP, Warszawa 1993.
2. Haug – Schnabel G. Agresja w przedszkolu. Wydawnictwo Jedność,
Kielce 2001.
3. Pluta T. Profilaktyczno – wychowawczy program przeciwdziałania agresji
u dzieci w młodszym wieku szkolnym. Oficyna Wydawnicza Impuls, Kraków
2003.
4. Portmann R. Gry i zabawy przeciwko agresji. Wydawnictwo Jedność.
Kielce 1999.
5. Ranschburg J. Lęk, gniew, agresja. WSiP, Warszawa 1980.
6. Stein A. Kiedy dzieci są agresywne. Wydawnictwo Jedność, Kielce 2003.
22
Diagnoza dojrzałości szkolnej dzieci
Anna WraŜeń
w Mielcu
W podręcznikach psychologii rozwojowej problem dojrzałości szkolnej
określany jest jako zagadnienie z pogranicza psychologii rozwojowej i wychowawczej. Stanowisko to wydaje się uzasadnione- ocena stopnia dojrzałości szkolnej jest
jednocześnie oceną poziomu rozwoju dziecka w danym momencie- jednak tylko
dopóty, dopóki traktujemy problem wyłącznie w tych kategoriach. Dojrzałość
szkolna, bez względu na róŜnice poglądowe na temat jej istoty i struktury, jest
równieŜ problemem pedagogicznym i nie moŜe być traktowana jako wyłączna
domena psychologów. Wszak osiąganie przez jednostkę jakiegoś poziomu rozwoju
jest wynikiem dojrzewania i uczenia się, ale równieŜ rezultatem celowego działania
na dziecko- celowego kierowania jego rozwojem, a szczególnie mniej lub bardziej
świadomego dostarczania mu róŜnorakich doświadczeń Ŝyciowych, stymulacji
poznawczej, wdraŜania w normy społeczne, wprowadzania w podporządkowywanie się kontroli społecznej, przekazywania podstawowego zasobu wiedzy
o świecie. Co więcej, dojrzałość szkolna jest teŜ zagadnieniem pedagogicznym od
strony praktycznej: jej badania i wyrównywania braków w przypadku niewystarczającego poziomu. Ocenę stopnia dojrzałości szkolnej – zgodnie z sugestiami
niektórych autorów – mogą i powinni przeprowadzać pedagodzy i nauczyciele,
natomiast wyrównywanie opóźnień w osiąganiu odpowiedniego poziomu pozostaje
juŜ wyraźnie w ich gestii.
Na podstawie przeglądu literatury stwierdzam, iŜ sposób badania dojrzałości
szkolnej, stosowane metody określania poziomu rozwoju i wiadomości dziecka
wstępującego do szkoły są ściśle związane ze sposobem jej pojmowania. Rodzaj
metod zaleŜy od poglądów na temat dojrzałości szkolnej, a szczegółowy charakter
badania- od tego, które czynniki uwaŜa się za najwaŜniejsze w jej osiąganiu.
Dojrzałość szkolna oznacza osiągnięcie przez dziecko pewnego momentu
równowagi pomiędzy własnymi moŜliwościami rozwojowymi, a wymaganiami
szkoły.
To ten moment w rozwoju dziecka, kiedy jest ono juŜ zdolne sprostać
wymaganiom szkoły, kiedy – przytaczając S. Szumana – jest wraŜliwe i podatne na
23
Anna WraŜeń – Diagnoza dojrzałości szkolnej dzieci
systematyczne nauczanie i wychowanie w systemie szkoły podstawowej.
W praktyce treść pojęcia „dojrzałość szkolna” ma charakter zmienny; wymagania
stawiane u progu kształcenia formalnego są róŜnorodne w róŜnych systemach
szkolnych i zmienne historycznie. W ujęciu dynamicznym dojrzałość szkolna
oznacza długotrwały proces psychofizyczny przemian, który prowadzi do
przystosowania dziecka do szkolnego systemu nauczania. Co oznacza, Ŝe dziecko
jest wraŜliwe na naukę szkolną i podatne na nauczanie i wychowanie w szkole.
Cechy te przejawiają się tym, iŜ dziecko jest zainteresowane szkołą
i przyswajaniem sobie wiedzy, chce chodzić do szkoły i chce się uczyć, jest ono
w stanie przyswoić sobie treści i umiejętności, to, czego się uczy jest dla niego
przystępne i zrozumiałe, potrafi podporządkować się wymaganiom dyscypliny
szkolnej, nauczycielowi oraz jest zdolne do bezkonfliktowego współŜycia
z rówieśnikami.
Współcześnie zakres semantyczny pojęcia „dojrzałość szkolna” obejmuje:
dojrzałość fizyczną – wzrost i cięŜar ciała, sprawność motoryczna,
poziom funkcji zmysłów, ogólny stan zdrowa,
dojrzałość umysłową – rozumienie symboli, wiedza o świecie,
opanowanie mowy, operacje myślowe,
dojrzałość społeczną – poczucie obowiązku, kontakty społeczne,
zbiorowe współdziałanie, funkcjonowanie w grupie rówieśniczej,
dojrzałość emocjonalną – kierowanie uczuciami, uzewnętrznianie
uczuć,
dojrzałość wolicjonalną – wytrwałość w pracy, doprowadzenie zadań
do końca, celowa działalność, podejmowanie inicjatyw.
Interesującą dla pedagogów metodę badania dojrzałości szkolnej opracowała,
korzystając z dotychczasowych doświadczeń polskich i zagranicznych badaczy,
B. Wilgocka- Okoń. Uznała ona, iŜ dojrzałość szkolna to osiągnięcia przez dziecko
takiego stopnia rozwoju intelektualnego, społecznego i fizycznego, jaki jest
niezbędny do sprostowania wymaganiom szkoły, wymagania te zaś to – zdaniem
autorki- nauka czytania, pisania i liczenia dokonywana w grupie rówieśników pod
kierunkiem nauczyciela. Tak, więc dziecko wstępujące do szkoły musi wykazać się
określonymi sprawnościami, które pozwolą mu na sprostanie tym wymaganiom.
W procesie czytania i pisania niezbędnymi sprawnościami są: spostrzeganie obrazu
graficznego, kojarzenie spostrzeganych znaków z ich odpowiednikami akustycznymi oraz kojarzenie obrazu graficznego wyrazu z jego znaczeniem. Te z kolei
wymagają bardziej szczegółowych umiejętności, jak np.: odróŜnicowanie kształtu
liter, w tym odpoznawanie znaków minimalnie róŜniących się od siebie,
odwzorowanie znaków graficznych. Inna waŜne umiejętność – rozumienie
czytanego tekstu – warunkowana jest odpowiednim rozwojem języka i zasobem
pojęciowo – wyobraŜeniowym. Pisanie wymaga umiejętności analizy i syntezy
wzrokowej oraz określonego poziomu rozwoju motorycznego. Natomiast nauka
24
liczenia wymaga nie tylko ujmowania ilościowych cech zbiorów, lecz takŜe
ujmowania stosunków zachodzących między zbiorami.
Dziecko, aby mogło się dobrze uczyć w szkole mimo narzuconych mu rygorów,
musi być zrównowaŜone emocjonalnie i społecznie przystosowane do nowej
sytuacji Ŝyciowej. Co więcej, dziecko musi współŜyć i współdziałać z grupą,
rozumieć plecenia i zadania oraz samodzielnie je wykonywać. Wstąpienie do
szkoły wymaga teŜ takich czynności, jak: pokonywanie drogi do i ze szkoły,
siedzenie w ławce, zabawy z rówieśnikami, ćwiczenia fizyczne; czyli określonego
poziomu rozwoju biologicznego- stanu zdrowia, sprawności motorycznej i koordynacji ruchu.
Obecnie badanie dojrzałości szkolnej prowadzone jest przez poradnie
psychologiczno – pedagogiczne jedynie w określonych przypadkach – gdy dziecko
pod koniec pobytu w przedszkolu wykazuje duŜe trudności i braki w opanowaniu
wiedzy i określonych sprawności oraz gdy rodzice planują wcześniejsze rozpoczęcie nauki szkolnej dziecka.
Współcześnie model dziecka dojrzałego do podjęcia nauki w szkole określa się
następująco:
w zakresie dojrzałości fizycznej – jest ogólnie sprawne ruchowo, ma
sprawność manualną i nie zaburzoną koordynację wzrokowo – ruchową,
występuje poprawne funkcjonowanie organów zmysłowych, jest odporne
na choroby i zmęczenie,
w zakresie dojrzałości emocjonalno – społecznej – jest w znacznym
stopniu samodzielne, chętnie i łatwo nawiązuje kontakty z nauczycielem
i kolegami, umie podporządkować się niezbędnym wymaganiom dyscypliny, jest obowiązkowe i wytrwałe, wraŜliwe na opinie nauczyciela, potrafi
opanować reakcje emocjonalne, rozumie polecenia kierowane do grupy,
w zakresie ogólnej dojrzałości umysłowej – jest aktywne poznawczo,
chce się uczyć, interesuje się czytaniem i pisaniem, dobrze orientuje się
w najbliŜszym otoczeniu i środowisku, w którym Ŝyje, rozporządza
zasobem doświadczeń i wyobraŜeń będących podstawą rozwoju pojęć,
potrafi uwaŜnie i ze zrozumienie słuchać tego, co mówi nauczyciel,
rozumie i spełnia polecenia nauczyciela, ma umiejętność swobodnego
i zrozumiałego dla otoczenia wyraŜania Ŝyczeń, pytań, własnych sądów,
wniosków i ocen,
w zakresie dojrzałości do czytania i pisania – potrafi dokonywać analizy
i syntezy wzrokowej i słuchowej niezbędnej do róŜnicowania znaków
i dźwięków, ich odpoznawania, porównywania, i odtwarzania, rozumie
znaczenie wyrazów jako graficznych odpowiedników słów, ma orientacje
przestrzenną, umoŜliwiająca mu rozpoznawanie i odtwarzanie kierunków,
połoŜenia i proporcji odwzorowywanych form graficznych, potrafi
25
Anna WraŜeń – Diagnoza dojrzałości szkolnej dzieci
kontrolować wzrokiem własne ruchy i świadomie nimi kierować, ma
pamięć ruchową,
w zakresie dojrzałości do matematyki – rozumie i potrafi określić stosunki przestrzenne, czasowe i ilościowe w praktycznym działaniu, potrafi
sklasyfikować przedmioty według ich przeznaczenia, wielkości, kształtu,
koloru, umie dodawać i odejmować na konkretach w zakresie 10.
Biografia:
1. Grabowska G., Wysocka A. Wybrane zagadnienia z metodyki nauczania
początkowego i wychowania początkowania oraz praktyki pedagogicznej.
2. Pawłowska R. Poradnictwo pedagogiczne.
3. Przetacznikowa M. Dojrzałość szkolna.
4. śebrowska M. Psychologia rozwojowa dzieci i młodzieŜy.
5. Szuman S. O dojrzałości szkolnej dzieci siedmioletnich.
6. Wilgocka-Okoń B. O badaniu dojrzałości szkolnej.
7. Wilgocka-Okoń B. Dojrzałość szkolna dziecka a środowisko.
26
Czynniki wpływające na rozwój altruizmu środowisko rodzinne i przedszkolne
Wiesława Korbiel
w Mielcu
Renata Musiał
w Mielcu
Wstęp:
Jedną z wartości pełniącą waŜną funkcję w Ŝyciu człowieka jest altruizm.
WaŜne jest, aby był on jednym z głównych celów wychowawczych. Świadome
i celowe nadawanie altruizmowi rangi podstawowego celu wychowania, ma do
odegrania rolę w czasach dzisiejszych. Współczesny człowiek potrzebuje bowiem
drugiego człowieka bardziej niŜ kiedykolwiek wcześniej. UwaŜamy, Ŝe wartość ta
we współczesnym świecie staje się zagroŜona. W procesie wychowania zapomina
się o wartości, jaką jest altruizm. NaleŜy przywiązywać większą wagę do powaŜnego traktowania postulatu altruizmu. Nie moŜemy zrezygnować z rozwijania
skłonności altruistycznych, bo nie wyobraŜamy sobie rozwoju świata bez tego typu
nastawień. Często zapominamy, Ŝe nasze człowieczeństwo określa właśnie
stosunek do drugiego człowieka oraz gotowość bezinteresownej pomocy bez
względu na wiek i zajmowaną pozycję społeczną.
Zachowania altruistyczne, ze względu na ich duŜą wagę w Ŝyciu społecznym,
są obiektem zainteresowania psychologów, socjologów i pedagogów. Na całym
świecie przeprowadzono szereg badań nad tymi zachowaniami. W Polsce równieŜ
wielu badaczy zajmowało się zagadnieniem dotyczącym zachowań altruistycznych
m.in. M. Łobocki, Ł. Muszyńska, H. Muszyński, A. Potocka – Hoser,
J. Reykowski, A. Zalewska.
Altruizm nie ma jednoznacznej definicji. Autorzy podają róŜne znaczenie tego
pojęcia – jest to: postawa przeciwstawna egoizmowi, bezinteresowna troska
o drugiego człowieka, realizacja dobra drugiego człowieka, bezinteresowna
Ŝyczliwość okazywana innym, najdoskonalsza forma samorealizacji, miłość
27
W. Korbiel, R. Musiał – Czynniki wpływające na rozwój altruizmu – środo. rodzinne i przedszk.
bliźniego, sympatia dla innych ludzi, przyczynianie się do szczęścia drugiego
człowieka, gotowość do poświęceń.
Od wielu lat prowadzone są analizy powstawania zachowań altruistycznych.
Nie jest on cechą wrodzoną, lecz nabywaną w ciągu Ŝycia w toku rozwoju
moralnego.
Część I – środowisko rodzinne
Rodzina jest tym środowiskiem, które wywiera najsilniejszy wpływ na rozwój
społeczny i emocjonalny dziecka. Jest to pierwsze i trwałe środowisko społeczne.
Jego znaczenie, dlatego jest tak wielkie, iŜ rozpoczyna się bardzo wcześnie i trwa
zazwyczaj nieprzerwanie przez bardzo długi okres Ŝycia.
MoŜliwości poznawcze dziecka kształtowane są od pierwszych momentów
Ŝycia. Jednym z najwaŜniejszych zadań stawianych przed rodzicami jest
zaspokajanie potrzeb psychicznych dziecka. Troska o aktualne potrzeby dziecka
jest warunkiem jego prawidłowego funkcjonowania i dalszego rozwoju. U dzieci
występują róŜne potrzeby, które ewaluują w trakcie jego rozwoju. Pierwszą
i najwaŜniejszą jest potrzeba zaspokojenia kontaktu emocjonalnego oraz
bezpieczeństwa. Częste przebywanie z dzieckiem wytwarza atmosferę więzi oraz
poczucie bezpieczeństwa - dziecko wie, Ŝe w pobliŜu zawsze są rodzice, na których
moŜna liczyć. Wraz z rozwojem dziecka pojawiają się nowe potrzeby. Zaspokajanie
potrzeb miłości, Ŝyczliwości i ciepła w znacznym stopniu stymulują osiągnięcie
rozwojowe, dzięki czemu szybciej rozwija sprawność umysłu i sferę emocjonalną.
DuŜą rolę w kształtowaniu osobowości dziecka odgrywa zaspokajanie potrzeby
samourzeczywistnienia, potrzeby szacunku dla rozwijającej się odrębnej jednostki
oraz zaspokojenie potrzeby wzoru, co stawia rodziców w najwaŜniejszej roli
wychowawczej we wczesnym stadium rozwoju dziecka. Wszystkie te działania
składają się na bardzo waŜną przesłankę rozwoju zdolności zachowań
prospołecznych.
Jednym z waŜnych czynników kształtujących zachowania jest czynnik
identyfikacyjny. Dzięki niemu dziecko przyswaja sobie motywy postępowania
rodziców, wzory zachowań, rozumienie praw i powinności oraz ich poglądy
i postawy. Rodzice dostarczają dziecku konkretnych wzorów zachowań
prospołecznych, odpowiednich do określonych sytuacji np. dziecko uczy się dzielić
z innymi swoją własnością, wyrabia nawyki okazywania Ŝyczliwości, uprzejmości,
serdeczności. Bardzo waŜny jest mechanizm pełnienia ról, w którym stawia się
dziecku wymóg pomagania, zauwaŜania potrzeb innych osób. Bez umoŜliwienia
dzieciom wykonywania konkretnych zadań daremny byłby wszelki trud
uwraŜliwienia ich na udzielanie innym pomocy lub wsparcia. To niezawodna
metoda uczenia się altruizmu. W rodzinie znajduje się wiele okazji do świadczenia
sobie wzajemnych usług.
28
Obserwowanie prospołecznych zachowań przejawianych przez rodziców
sprzyja ich przyswajaniu, występowaniu u dziecka zachowań podobnych.
Początkowo upodobnienie to polega jedynie na naśladowaniu zewnętrznych
zachowań. Z czasem jednak dochodzi takŜe do przejmowania kryjących się za tymi
zachowaniami intencji i bardziej ogólnych wartości. Rodzice mogą przyczynić się
do jego rozwoju, jak teŜ ich działanie moŜe okazać się destrukcyjne dla jego
osobowości. Sytuacja ta będzie miała miejsce, gdy dziecko wychowuje się
w rodzinie, gdzie jest odbiorcą bardzo negatywnych przykładów postępowań.
Dziecko obserwując takie zachowania moŜe teŜ przyswajać nieodpowiednie
wzorce, które będą dalekie od altruizmu. Bardzo waŜna jest zgodność słów
i czynów. Jeśli rodzice wpajają dziecku prawdomówność, a sami często uciekają się
do kłamstw doprowadza to do wypaczenia właściwego rozróŜniania zachowań
dobrych i złych u dziecka.
Rodzice wpływają na rozwój altruizmu dziecka za pośrednictwem stosowanych
przez nich metod wychowawczych. Jednymi z powszechnie stosowanych są
nagrody i kary, które wpływają na kształtowanie się społecznego systemu wartości
dziecka. Niekorzystny wpływ wywiera zarówno nadmierna surowość, znaczny
rygoryzm, stosowanie licznych kar, jak teŜ naduŜywanie nagród, pochwał, zachęt.
Skuteczność metod zaleŜy od umiejętnego posługiwania się nimi przez rodziców.
DuŜy wpływ na gotowość do zachowań altruistycznych ma struktura rodziny.
ZaleŜy ona od tego, czy dziecko posiada oboje rodziców czy tylko jednego z nich.
Odmienne sytuacje kształtują się w rodzinie dwupokoleniowej niŜ w wielopokoleniowej. W rodzinie wielopokoleniowej, w skład której prócz rodziców
i dzieci wchodzą równieŜ dziadkowie zwiększa się ilość przyjaznych relacji
z osobami dorosłymi. Kontakty z dziadkami stwarzają dziecku pole do działań
altruistycznych np. z zakresu świadczenia pomocy. Zachowania te pozostawiają
trwały ślad w psychice i mogą być w przyszłości niesione bezinteresownie osobom
niespokrewnionym. Środowisko rodzinne nie oddziałuje jednakowo na kaŜde
dziecko. RóŜnice w osobowości dzieci uwarunkowane są kolejnością, w jakiej się
urodziły, jak równieŜ liczbą dzieci w rodzinie. Odmienne postawy kształtują się
u dziecka najstarszego, najmłodszego lub jedynaka.
Funkcjonowanie rodziny pod względem wychowawczym zaleŜy w duŜej mierze
od stosowanego wobec niej stylu wychowania. Za najbardziej poŜądany w kształtowaniu zachowań altruistycznych uwaŜa się styl wychowania demokratycznego.
Polega on na nawiązywaniu przez rodziców przyjacielskich kontaktów ze swymi
dziećmi, liczeniu się z ich potrzebami, umoŜliwianiu im powzięcia decyzji
w sprawach rodzinnych, odwoływaniu się do ich inicjatywy i samodzielnej
aktywności, zaangaŜowaniu ich w planowanie, wykonywanie i kontrolowanie
zadań podejmowanych w rodzinie. Dziecko z reguły wie, jak powinno się
zachować w określonych sytuacjach, ale nigdy lub prawie nigdy nie jest do tego
29
przymuszane. Rodzice są raczej skłonni do stosowania perswazji niŜ kary lub
nagany.
Style wychowania: autokratycznego, liberalnego i okazjonalnego są na ogół
mało skuteczne i uwaŜane za raczej niepoŜądane z pedagogicznego punktu
widzenia.
WaŜne są stosunki między rodzicami a dziećmi. To, jak kształtuje się stosunek
między rodzicami a dzieckiem zaleŜy w duŜym stopniu od postawy rodziców.
Właściwa umiejętność nawiązywania kontaktu z dzieckiem jest stymulowana przez
prawidłowe postawy rodziców. Kontakt powinien być równowaŜony odpowiednim
podejściem oraz dojrzałością osobowości rodziców. Powinni być wyczuleni na
potrzeby dziecka, kochać je, okazywać swoją miłość oraz przyjmować dowody
uczuć dziecka. Działania te kształcą uczucia sprzyjające prospołecznemu
zachowaniu się – dziecko moŜe być przyjacielskie, miłe, usłuŜne, współczujące itp.
W wyniku niewłaściwych postaw kształtują się takie cechy zachowań
jak: lękliwość, niepewność, brak wiary we własne siły, agresja, przewraŜliwienie.
Od wzajemnych postaw przejawianych przez członków rodziny jest uzaleŜniona
panująca w niej atmosfera. MoŜe to być atmosfera wzajemnej Ŝyczliwości,
współdziałania, współpracy lub obojętności, niechęci czy wrogości. Sprzyjające
rozwojowi środowisko domowe jest w stanie zapewnić dzieciom ciepło
i akceptację. Pozytywna atmosfera domowego ogniska zwykle niesie ze sobą
konsekwentnie stosowaną dyscyplinę, zachętę do nabywania przez dziecko
społecznych i emocjonalnych kompetencji, uwzględnia teŜ rozwojowe potrzeby
dziecka. Zdrowe formy rozwoju dzieci zaleŜą równieŜ od stopnia, w jakim rodzice
je kochają, rozmawiają z nimi i próbują zaspokoić ich potrzeby. Jeśli dziecko
otrzymuje te wartości, wówczas jest emocjonalnie stabilne, współpracujące
i szczęśliwe. Dziecko niekochane lub odrzucane staje się z kolei wycofujące, pełne
niechęci. Atmosfera współŜycia panująca w rodzinie stanowi jeden z waŜnych
czynników kształtowania się postaw altruistycznych u dzieci.
Bardzo waŜne dla rozwoju zachowań altruistycznych jest wprowadzenie do
kultury czytelniczej w rodzinie. Kontakt z ksiąŜką zostaje zwykle zapoczątkowany
przez rodziców. To oni z reguły pełnią funkcję pierwszych pośredników między
dzieckiem – przyszłym czytelnikiem a światem ksiąŜek. Literatura dziecięca
dostarcza wzorów altruistycznych zachowań, dlatego rodzice powinni dbać o róŜnorodność księgozbioru swoich dzieci oraz umoŜliwiać korzystanie z ksiąŜek
zawsze, ilekroć mają na to ochotę.
M. Łobocki twierdzi, iŜ ,,bez względu na to, jakie błędy rodzice popełniają,
rodzina pozostanie najwaŜniejszym środowiskiem wychowawczym, wywierającym
na dziecko ogromny wpływ, którego konsekwencje ponosi ono przez całe Ŝycie”.
30
Część II – środowisko przedszkolne
Następnym po rodzinie środowiskiem społecznym dzieci jest przedszkole.
Uczęszczanie dziecka do przedszkola umoŜliwia rozszerzenie i wzbogacenie
środowiska wychowawczego dzieci oraz jakościową zmianę oddziaływań
wychowawczych.
Dzieci w przedszkolu wchodzą w swój pierwszy społeczny świat. Okres
przedszkolny jest ogromnie waŜnym okresem w budowaniu relacji między
poszczególnym dzieckiem a innymi oraz między nim a dorosłymi. Relacje, których
dziecko uczy się w wieku przedszkolnym są fundamentem jego dorosłych relacji.
Powinno być ono środowiskiem pełniącym rolę stymulującą rozwój,
rozszerzającym dotychczasowe doświadczenia dziecka, ukierunkowującym jego
rozwój społeczny, uczuciowy i intelektualny.
Główną działalnością dziecka w wieku przedszkolnym jest zabawa. Poprzez
zabawę dziecko uczy się, zdobywa nowe doświadczenia, gromadzi wiadomości
o otaczającym świecie. Rozwija pomysłowość i działanie twórcze. Uczy się
podporządkowywać swoje zachowanie obowiązującym normom społecznym,
zasadom i regułom gier, uwzględniać potrzeby i cele innych. W czasie zabawy
dziecko naśladuje i odtwarza elementy działalności ludzi dorosłych. Dzieci
najczęściej bawią się ,,w dom”, ,,w sklep”, ,,w lekarza”, a nawet ,,w przedszkole”.
W tych zabawach same stwarzają sobie takie sytuacje, w których naśladując
dorosłych słuŜą pomocą innym, ustalają pewne normy, zasady, które same
przestrzegają. Bogactwo i róŜnorodność podejmowanych zabaw w okresie przedszkolnym jest jednym z podstawowych czynników wpływających na wszechstronny rozwój procesów psychicznych i fizycznych dziecka.
Codzienna styczność z innymi dziećmi, wspólne zajęcia organizowane przez
nauczycieli sprzyjają rozwojowi Ŝyczliwości i koleŜeństwa. W róŜnorodnych
sytuacjach dzieci uczą się okazywać współczucie, pomagać, dzielić się zabawkami,
ustępować innym, robić miłe niespodzianki, prezenty itp. Z drugiej strony Ŝycie
w grupie daje takŜe okazję do ujawnienia negatywnych uczuć moralnych:
złośliwości, zazdrości, samolubstwa, próŜności.
Dziecko w okresie edukacji przedszkolnej moŜe opanować podstawowe normy
regulujące współŜycie w zespole, moŜe nauczyć się poszanowania dobra społecznego, utrzymania ładu i porządku, odróŜniania dobra od zła. WdraŜanie do takich
zachowań jest moŜliwe pod warunkiem ukształtowania się wraŜliwości dziecka na
oczekiwania dorosłych i rówieśników.
Małe dziecko kształtuje swój stosunek do otoczenia i ludzi, dostosowując się
do norm postępowania obowiązujących i narzuconych przez nauczycieli. Dzieci
przejmują nieświadomie wzory zachowania, reagowania i postępowania dorosłych,
którzy stanowią dla nich naturalny wzór do naśladowania. Z łatwością przyswajają
sobie spontanicznie wyraŜane sposoby zachowań mimicznych, nawyki
i zachowania dorosłych, którzy są dla nich autorytetem. Tak, więc wychowawcze
31
oddziaływania przedszkola zaleŜą w duŜym stopniu od zachowania się nauczycieli,
którzy dostarczają dzieciom licznych wzorów altruistycznych zachowań.
Korzystny wpływ wywierają modele bezkonfliktowego zachowania się
nauczycieli, Ŝyczliwej postawy wobec dzieci, dobre relacje z dziećmi, umiejętność
sprawiedliwego rozwiązywania konfliktów, przejawy empatii w zachowaniu itp.
Jednak obserwowanie u nauczycieli zachowań sprzecznych z altruistycznymi
np. postępowania nauczyciela, który powoduje konflikty, jest niesprawiedliwy,
stronniczy mogą działać niekorzystnie na zachowania dziecka.
Bardzo duŜe znaczenie na rozbudzanie zachowań prospołecznych u dzieci
mają takŜe uroczystości przedszkolne takie jak: Dzień Babci i Dziadka, Dzień
Seniora – uczą bowiem szacunku dla osób starszych, często niepełnosprawnych.
DuŜy wpływ na rozwój moralny dzieci przedszkolnych mają baśnie i bajki.
Są to utwory obfitujące w problemy moralne. Dziecko przejmuje normy, którymi
kieruje się w swym postępowaniu bohater, gdyŜ się z nim identyfikuje, lecz
identyfikacja nie wiąŜe się z chęcią ,,bycia dobrym” tylko z atrakcyjnością
pozytywnego bohatera. Identyfikacja z bohaterem stymuluje rozwój moralny
małego odbiorcy i pozwala na nieświadome przejmowanie poŜądanych społecznie
wzorów zachowań.
W przedszkolu wykorzystuje się literaturę dziecięcą, przedstawienia
kukiełkowe, teatr, inscenizacje, w których często znaleźć moŜna sugestywnie
działające na emocjonalność dzieci przykłady szlachetnych czynów, dobroci,
odwagi, czy miłości wobec ludzi i świata przyrody.
Okres przedszkolny jest okresem, w którym najłatwiej jest zaszczepić dziecku
określony sposób zachowań społecznych. Przykład i konsekwencja jest silniejszą
podstawą oddziaływań, aniŜeli słowo przekazywane w postaci moralizowania.
Fakty, w których dzieci uczestniczą, wzmoŜone słowem objaśniającym zawsze
znajdują Ŝywy oddźwięk uczuciowy, na podłoŜu, którego formują się przyszłe
postawy moralne.
Biografia:
1. Chojnacka – Czachór A. Wpływ baśni na rozwój moralny dzieci.
,,Wychowanie w Przedszkolu” 1991, nr 1.
2. Guz S. Rozwój i kształtowanie osobowości dzieci w okresie wczesnoszkolnym. WSiP,Warszawa 1987.
3. Łobocki M. Altruizm a wychowanie. UMCS, Lublin 1998.
4. Łobocki M. Teoria wychowania w zarysie. Oficyna Wydawnicza Impuls,
Kraków 2003.
5. Łobocki M. ABC wychowania. UMCS, Lublin 1999.
6. Porębska M. Osobowość i jej kształtowanie się w dzieciństwie i młodości.
WSiP, Warszawa 1982.
32
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
Przetacznik-Gierowska M. Psychologia wychowania. (W:) Psychologia
wychowawcza. T.2. Przetacznik – Gierowska M., Włodarski Z.
Warszawa 1994.
Rembowski J. Rodzina w świetle psychologii. WSiP, Warszawa 1986.
Skorny Z. Proces socjalizacji dzieci i młodzieŜy. WSiP, Warszawa 1976.
Sołowiej J. Identyfikacja dziecka z rodzicami (W:) Rodzina i dziecko. Praca
zbiorowa pod redakcją Ziemskiej M. PWN, Warszawa 1980.
Szumna D. Wprowadzenie do kultury czytelniczej w rodzinie (W:) Literatura
i sztuka
a
wychowanie.
Pod
redakcją
Kidy
J.
WSP,
Rzeszów 2001.
Terlecka W. Poczucie powinności moralnej u dzieci przedszkolnych. WSiP,
Warszawa 1975.
Tyszkowa M. Aktywność i działalność dzieci i młodzieŜy. WSiP,
Warszawa 1977.
Turner J. S., Helms D. B. Rozwój człowieka. WSiP, Warszawa 1999.
Ziemska M. Postawy rodzicielskie. Wiedza Powszechna, Warszawa 1973.
Ziemska M., Postawy rodzicielskie i ich wpływ na osobowość dziecka. (W:)
Rodzina i dziecko. Red. Ziemska M. Warszawa 1980.
33
Wychowanie przedszkolne – scenariusze
Edukacja regionalna
Agata Przybyło - Olszewska
w Mielcu
Ewa Bodak
Szkoła Podstawowa Integracyjna Nr11
w Tarnowie
Edukacja regionalna prowadzona juŜ w przedszkolu daje moŜliwość poznania
przez dzieci własnego dziedzictwa kultury oraz jego uniwersalnych wartości.
WyposaŜa dziecko w zasób wiedzy o własnym regionie. Rozwija poczucie
odpowiedzialności, miłości do Ojczyzny oraz poszanowania dla dziedzictwa
kulturowego. Poczucie własnej toŜsamości daje fundament tworzenia postaw
o duŜej wraŜliwości moralnej, ludzi liberalnych, tolerancyjnych, poszukujących
uniwersalnych wartości w najbliŜszym otoczeniu i we własnym postępowaniu,
nastawionych na pluralizm róŜnych kultur i ich rozumienie.
Spis scenariuszy zajęć:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
Temat: Zalipie – wieś malowana.
Temat: „Jak ubierano się dawniej, a jak dziś”.
Temat: „Wykopki’
Temat: „Andrzejkowe wróŜby”.
Temat: „Grudniowa noc”.
Temat: „Wesołe zabawy w karnawale”.
Temat: „śegnamy zimę inaczej”.
Temat: „Obrzędy ludowe związane z wielkim tygodniem”.
Temat: „Wielkanocny kogucik”.
Temat: „Legenda o białym baranku”.
35
A. Przybyło – Olszewska, E. Bodak – Edukacja regionalna
Scenariusz zajęć nr 1
Temat: Zalipie – wieś malowana.
Cele operacyjne:
− ogólne: wychowawczo- terapeutyczne
wyrobienie właściwej postawy do niepełnosprawnej koleŜanki,
kształtowanie postawy akceptacji innych w grupie i samego siebie,
wyrabianie umiejętności współdziałania w zespole,
stwarzanie atmosfery sprzyjającej ufnemu i bezpośredniemu zwracaniu się z prośbą o pomoc, radę, wyjaśnienie.
− pośrednie:
rozwijanie umiejętności komunikatywnego wypowiadania się i wzbogacenie słownictwa o słowa: fajerki, szabaśnik, popielnik, matryca,
rozwijanie umiejętności dostrzegania, rozumienia i przeŜywania
wartości wizualnych otaczającego środowiska przez kontakt ze sztuką
ludową,
stwarzanie sytuacji sprzyjających aktywizowaniu myślenia poprzez:
analizę, syntezę, uogólnianie i wnioskowanie,
zapoznawanie z nową techniką plastyczną – malowaniami z wykorzystaniem matryc.
− szczegółowe:
dziecko potrafi przypomnieć sobie informacje zdobyte na wycieczce
podczas zwiedzania wsi malowanej Zalipie,
dziecko potrafi dokonać analizy szyfru,
dziecko potrafi rozpoznać zapis graficzny cyfr,
dziecko potrafi rozpoznać dotychczas poznane litery,
dziecko umie przeczytać krótki tekst drukowany,
dziecko umie współdziałać w zespole,
dziecko umie wypowiadać się na temat ilustracji,
dziecko potrafi wypełniać obowiązki dyŜurnego,
dziecko potrafi ze spokojem czekać na swoją kolej podczas udzielania odpowiedzi na pytania.
Metody:
Praktyczne – realizacji zadań wytwórczych, ćwiczebne.
Podające - pokaz, pogadanka, dyskusja.
Waloryzacyjne - ekspresja literacka.
Formy pracy:
− zbiorowa zróŜnicowana,
− grupowa zróŜnicowana,
− indywidualna.
36
Środki dydaktyczne:
− ilustracje,
− tekst do czytania,
− rozsypanka wyrazowa,
− cyfry,
− matryce wykonane z kartonu i plasteliny.
Działania nauczyciela
Działania dzieci
Uwagi
Część wstępna
1. Przywitanie się piosenką „Dzień
dobry”.
2. Wprowadzenie:
Przygotowałam dla was zagadkę
w postaci szyfru, która podpowie
wam, o czym będziemy mówić –
kaŜdej cyfrze przyporządkowana jest
litera Waszym zadaniem jest zastąpić
cyfrę odpowiednią literę.
- ZałoŜenie emblematów
z kwiatkiem w trzech kolorach.
- Dzieci zastępują literę cyfrą
rozwiązując zagadkę.
- Następnie przypinają
w tabelce rozwiązanie
„MALOWANE ZALIPIE”.
Kwiatki rozłoŜone
na dywanie.
Tabelka przypięta na
tablicy.
Część właściwa
3. Rozmowa:
- Kto wie, co to jest Zalipie?
- Dlaczego uŜywa się określenia:
„Malowane Zalipie”?
4. Zaproszenie na obrazkową
wycieczkę do Zalipia
- Przyjrzyjcie się i zastanówcie:
do którego miejsca pójdziemy
najpierw?
5. Rozmowa:
- Kto opowie, co przedstawia
ilustracja? (odsłanianie ilustracji
od 1-5),
6. Tekst do czytania:
- Trochę was zmęczyła ta
wycieczka, więc usiądźmy
- Kto z was spróbuje przeczytać
ten tekst?
7. Zabawa ruchowa z muzyką:
- Układanie z własnych ciał
motywów kwiatów.
- Spacer pomiędzy sztalugami, Na sztalugach znajprzeliczanie kwiatów i
czytanie cyfr
- Wybór sztalugi z cyfrą 1
i kolejno 2,3,4,5.
dują się ilustracje
zakryte kartką
z narysowanymi
kwiatami i odpowiednią do ich ilości
cyfrą.
Omawianie ilustracji
przechodząc od jednej sztalugi
do drugiej.
Dzieci siedzą przed tablicą.
- Chętne dzieci czytają
fragmenty tekstu.
- Dzieci w rytm muzyki tańczą
układając motywy kwiatów.
Tekst do czytania
w załączniku.
Przejście dzieci do kącika regioPudło – piec.
nalnego.
37
8. Zaproszenie dzieci do kącika
regionalnego.
- Popatrzcie – jak myślicie, co to
jest?
- Wyjaśnienie słów „fajerki”,
„szabaśnik”, „popielnik”.
9. Zaproszenie do ozdobienia kafelkami pieca tak, aby przypominał
piec w Zalipiu:
- podział na grupy,
- objaśnienie czynności kaŜdej
z grup.
10. Ćwiczenia oddechowe
- suszymy ręce.
11. Ocena prac:
- Co się wam najbardziej podobało w czasie wykonywania prac?
- Dlaczego?
12. Zabawa przy piosence „Chodzi
róŜa po ganku”.
13. Obklejanie pieca kaflami.
- - próba odpowiedzi na
pytanie
- dzieci pokazują te rzeczy na
piecu.
I gr. dzieci z kwiatami w kolorze
Ŝółtym,
II gr. – kolor czerwony,
III gr. – kolor niebieski,
I gr. – ozdabia kafle kolorowymi
kafelkami (farby plakatowe),
II gr. – maluje kwiaty tuszem
i piórem,
III gr. – malowanie nakryć
i odbijanie wzorów.
- Mycie rąk i suszenie ich
dmuchaniem.
- Dzieci śpiewają i ilustrują
ruchem treść piosenki.
Zakończenie
14. Wybranie miejsca w kąciku,
w którym będzie stał piec.
15. Zabawa integracyjna: „Pieczenie
ciasta”.
- Dzieci ustawiają piec.
38
KrąŜki na piecu.
Piec do pieczenia
chleba.
Miejsce na popiół.
Scenariusz zajęcia nr 2
Temat: „Jak ubierano się dawniej, a jak dziś”
Cele:
dziecko poznaje dawne tkaniny i ich nazwy,
dziecko umie porównać ubiór dawny i współczesny,
dziecko potrafi rozpoznać ludowy strój krakowski.
Metody:
podająca: opis,
poszukująca: zabawa,
waloryzacyjna: ekspresja, impresja,
operatywne: praktycznego działania.
Formy pracy:
− zbiorowa, jednolita, głośna,
− grupowa, jednolita, głośna.
Poznajemy nasz strój ludowy.
Przebieg:
1. Teatrzyk sylwet na podstawie utworu pt. „Przygoda Kasieni nad brzegiem
Dunajca”.
2. Zaproszenie do kącika regionalnego – pokaz snucia przędzy na kądzieli.
3. Pokaz dawnych tkanin: satyna, zgrzebne płótno, tafta (dotykanie, wąchanie,
gniecenie w dłoni) – rozmowa na temat ich właściwości, porównanie
z materiałami stosowanymi współcześnie.
4. Przejście przed tablicą, poprzez odkrywanie małych fragmentów ilustracji,
próby odgadnięcia, co ona przedstawia.
5. Omówienie ilustracji przez dzieci (Babcia i Dziadziu z okresu młodości
w stroju krakowskim).
6. Zabawa ludowa pt. „Mam chusteczkę haftowaną”.
7. Prezentacja stroju krakowskiego dla dziewczynek i chłopców. Dla
dziewczynek: gorset wyszywany cekinami i ozdobiony kokardami, korale,
kwiecista spódniczka z fartuszkiem, na głowie wianek z kolorowych
kwiatów. Dla chłopców: Ŝupan czerwony, spodnie w biało- czerwone paski
na głowie, czapka z piórkiem.
8. Nauka podstawowego kroku krakowiaka.
9. Praca zbiorowa: wyklejanie stroju krakowskiego wg wzoru.
10. Omówienie pracy i umieszczenie jej na wystawce.
39
Temat: Wykopki.
Cele:
dziecko zna domowe sprzęty gospodarstwa domowego,
dziecko poznaje sposoby wytwarzania Ŝywności,
wie jak zachować się na wycieczce.
Metody:
podające: opis, opowiadanie, wyjaśnienie,
poszukujące: pogadanka heurystyczna,
waloryzacyjne: impresja, ekspresja,
Formy pracy:
Przebieg:
1. Wycieczka do gospodarstwa rolnego.
2. Rozmowa z gospodarzem, pokaz narzędzi rolniczych dawnych i współczesnych uŜywanych do wykopek ziemniaków.
3. Demonstracja etapu przygotowania ciasta i pieczenia chleba, robienia
masła.
- nazwanie przedmiotów do robienia ciasta i pieczenia chleba.
4. Podział losowy na grupy.
Gr. I – kopanie i zbieranie ziemniaków do kosza wiklinowego.
Gr. II – robienie masła w maślniczce.
Gr. III – pieczenie chleba.
5. Wspólny wybór miejsca na ognisko:
- znoszenie i układanie drzewa,
- przygotowanie ziemniaków.
6. Śpiew ludowych przyśpiewek zaproponowanych przez gospodynie.
7. Rozpalenie ogniska:
- pieczenie ziemniaków,
- spoŜywanie upieczonego chleba i zrobionego masła.
40
Temat: „Andrzejkowe wróŜby”.
Cele:
dziecko uczestniczy w utrwalaniu tradycji,
dziecko potrafi skoncentrować uwagę,
dziecko rozwija wyobraźnię twórczą,
dziecko potrafi współdziałać w grupie,
dziecko uczy się mówić o swoich potrzebach.
Metody:
podające: wyjaśnienie,
waloryzacyjne: ekspresja,
Formy pracy:
− indywidualna, jednolita, głośna.
Przebieg:
1. Gawęda prowadzona przez nauczycielkę przebraną za wróŜkę. Dotyczy ona
tradycji ludowych związanych z wróŜbami w wieczór przypadający przed
imieninami św. Andrzeja.
- wróŜka opowiada o tym. jak dawniej wróŜyły sobie dziewczęta:
kartki z imionami chłopców pod poduszką,
wróŜby z kości baranich rzucanych psom,
wróŜby z butów ustawianych jeden za drugim,
dotykanie sztachet w płocie i wymienianie na przemian: kawaler,
wdowiec,
sprawdzanie, z której strony przyjdzie wybranek, trzęsienie płotem
ze słowami:
„Płocie, płocie trzęsę cię”
„Święty Andrzeju proszę cię”
„Szczeknij pies, gdzie mój jest”
Zaglądanie do studni w nadziei, Ŝe się tam zobaczy twarz narzeczonego.
41
2. Zaproszenie na Andrzejkowe wróŜby z wypowiadanym zaklęciem:
„Hokus – pokus”
„Czary – mary”
„Aby wróŜba się spełniła”
„ZłóŜmy dary”
Dzieci z koszyka wybierają monetę jednogroszową i po wypowiedzeniu zaklęcia wrzucają ją do misy z wodą.
3. Dzieci siedzą w kole, na kartkach papieru jest wypisana przyszłość, kartki
są odwrócone napisem do podłogi, dziecko kręci kołem. Przykładowe
przepowiednie:
- „czeka cię miła niespodzianka”
- „wyjedziesz z rodzicami na zakupy”
- „poznasz nową koleŜankę”
- „wizyta ulubionej cioci”
4. „Kim będę” – pod kubkami włoŜone są przedmioty charakteryzujące dany
zawód np. pieniądze, igła, róŜaniec, nasiona, chleb. Kto chce wiedzieć, jaki
będzie miał zawód, podnosi kubek.
5. WróŜba ze sznurków – wiązanie supełków:
- „Kto najwięcej zawiąŜe supełków, ten najmniej w Ŝyciu stłucze talerzy, szklanek”
- „Kto najwięcej zawiąŜe supełków, ten będzie miał zręczne ręce do
pisania”
6. WróŜby z mydlanych baniek:
- „Kto wydmucha naraz kilka baniek będzie się juŜ niedługo bawił
z kolegami”
7. WróŜba „Las wskaŜe, kogo wybrać”
Na tablicy zawieszone są ponumerowane kartki od 1 do 6 z imionami
chłopców i dziewcząt. Kostka do gry wskaŜe, jaki chłopiec pozna jaką
dziewczynkę – czytanie globalne imion.
8. WróŜba „Lanie wosku”
- WróŜka wypowiada zaklęcie:
„Oj dadarze, oj babarze
niechaj przyszłość się ukarze
42
czary –mary, wosku lanie
Co ma stać się niech się stanie”
- Lanie wosku przez ucho od klucza, oglądanie cienia wosku, na
ścianie.
- Objaśnienie:
Skały – będziesz lubił wędrować po górach,
Serce – masz wielkie serce, lubisz pomagać innym,
Torba – jesteś elegancka,
Zwierze – czekają cię podróŜe,
Kwiaty – kochasz przyrodę.
9. Na zakończenie wieczoru andrzejkowego wróŜka wręcza kaŜdemu gałązkę
wiśni. Tę gałązkę naleŜy włoŜyć do wazonu, jeśli zakwitnie do Wigilii
BoŜego Narodzenia – wróŜby się spełnią.
43
Temat: Grudniowa noc.
Cele:
dziecko zna polskie tradycje i uczy się je zachowywać,
dziecko zna kolędy,
dziecko potrafi wykonać ozdoby.
Metody:
podająca: opis, rozmowa, wyjaśnienie,
poszukująca: pogadanka heurystyczna,
waloryzacyjna: impresja, ekspresja,
Formy pracy:
Przebieg:
1. Powitanie gości.
2. Śpiew zbiorowy pieśni „Dzieckiem BoŜym jestem ja” przy uŜyciu grzechotek i akompaniamencie gitary.
3. Rozmowa przy Ŝłóbku Pana Jezusa. Zachęcenie dzieci do refleksji
i wypowiedzi na temat tajemnicy BoŜego Narodzenia.
4. Śpiew zbiorowy pastorałki : „Grudniowa noc”.
- improwizacja ruchowa.
5. Wiersz pt. „Serce” A. Turaj.
Pytania:
- O czym była mowa w wierszu?
- Jak myślicie, czy wszyscy mają serca?
- A jakie są to serca?
- Jak rozumiecie słowa – poświęcić dla innych swoje serce?
- Co to znaczy, Ŝe masz dobre serce?
6. Rebus obrazkowy – pierwsze głoski wyrazów przedstawione na ilustracji
utworzą wyraz i ten wyraz będzie tytułem wysłuchanego wiersza.
44
S
E
R
C
E
7. Analiz i synteza wyrazu:
- podział wyrazu na: sylaby, głoski, spółgłoski i samogłoski,
- umieszczenie w odpowiednich miejscach poznanych liter,
- czytanie globalne wyrazu: serce.
8. Zaproszenie dzieci do wykorzystania podarunków dla Dzieciątka jako dar
naszego czystego i dobrego serca.
podział dzieci na grupy:
I. wyklejanie kuleczkami z bibuły serca wg własnych pomysłów,
II. formowanie z masy solnej serca i ozdabianie go róŜnymi ziarnami
wg własnych pomysłów,
III. wykonanie drzewka: skręcanie z drutu owiniętego bibułą.
45
Temat: Wesołe zabawy w karnawale.
Cele:
dziecko poznaje nowe zabawy ludowe,
dziecko uczy się wybierać dla siebie odpowiedni strój,
dziecko wie, jak zachować się podczas wspólnej zabawy.
Metody:
podająca: rozmowa,
waloryzacyjna: inscenizacja,
operatywna.
Formy pracy:
− indywidualna, zróŜnicowana, cicha.
Przebieg:
1. Inscenizacja „Idzie zapust, idzie zapust” na podstawie tekstów ludowych
przyśpiewek i zabaw ze zbioru J. Grzegorzewskiej pt. „Mało nas”.
Kultywowanie ludowych tradycji karnawałowych w regionie tarnowskim.
2. Rozmowa z gawędziarzem Panem Bogackim na temat zwyczajów związanych z karnawałem.
3. Praca plastyczna „Przebierańcy”, wydzieranka z kolorowego papieru
postaci zapustowych: kozioł, turoń, król, diabeł, gwiazda.
4. Ocena prac plastycznych – wzbogacenie mini kącika regionalnego.
5. Korowód z gościem z wykorzystaniem tańców ludowych i przyśpiewek.
46
Temat: śegnamy zimę inaczej.
Cele:
dziecko umie zachować się podczas wspólnych zabaw,
dziecko poznaje przyśpiewki ludowe,
dziecko uczy się odczytywać symboliczne znaki.
Metody:
podająca: opis, wyjaśnienie,
waloryzacyjna: impresja, ekspresja.
Formy pracy:
− indywidualna, jednolita, głośna.
Przebieg:
1. Wysłuchanie legendy o zwyczaju topienia Marzanny.
2. Rozmowa na temat treści utworu i sposobów poŜegnania z zimą (dawniej –
wrzucenie do rzeki, dzisiaj – palenie).
3. Wyjście na świeŜe powietrze.
4. Zabawa tropiąca „Śladami wiosny” oznaczenie strzałkami kierunków trasy;
przy kaŜdej strzałce czerwonej znajdują się narysowane na kartonach
oznaki wiosny (Ŝaba, kukułka, jaskółka, bocian), zaś w kopertach róŜne
napisy. Zadaniem dzieci będzie przyporządkowanie napisów do obrazków.
5. Ćwiczenia ortograficzne ptaków, zwierząt przedstawionych na obrazkach.
6. Zakończenie trasy w ogrodzie przedszkolnym, znalezienie Marzanny:
- śpiew piosenki: „Sanna”
- rymowanka: „radują się drzewa
rozwija się kwiatek
Ŝegnamy Marzannę”
- okrzyki: „Precz zimo zła, my cię juŜ nie chcemy
i za tobą płakać więcej nie będziemy”
7. Spalenie Marzanny z zachowaniem zasad bezpieczeństwa.
47
Temat: Wielkanocny kogucik
Cele:
dziecko umie zachować się na wycieczce,
dziecko zna przyśpiewki ludowe,
dziecko uczy się odczytywać symboliczne znaki,
dziecko potrafi wykonać kogucika z gliny.
Metody:
waloryzacyjna: impresja, ekspresja.
Formy pracy:
-
zbiorowa, jednolita, głośna,
indywidualna, jednolita, cicha.
Przebieg:
1. Wycieczka do Cepelii – oglądanie pisanek, palemek wielkanocnych, stroików wielkanocnych z kogucikami i baziami.
2. Rozmowa dotycząca oglądanych eksponatów ludowych:
- wzbogacenie słownictwa dzieci o wyjaśnienia ludowe „dynguśnicy”,
„kraszanka”, „gaiczek”.
3. Słuchanie przyśpiewki ludowej pt. „Wieziemy tu kogucika”
„Wieziemy tu kogucika
„Do was tutaj wstępujemy
Dajcie jajek do koszyka
Zdrowia szczęścia winszujemy
Dajcie jajek choć ze cztery
Dajcie tego, co macie dać
A do tego ze dwa sery
Co dobrego nie Ŝałować
Dla kogucika
Dla kogucika
Kukuryku!”
-
Kukuryku!”
PrzybliŜenie dzieciom zwyczaju obdarowywania serem, ciastem,
jajkami w drugi dzień Świąt Wielkanocnych tzw. Dynguśników,
chłopców chodzących po wsi z kogutkiem.
48
4. Wykonanie kogucików z gliny:
- malowanie farbami
- przyozdabianie piórkami
5. Ćwiczenia oddechowe „dmuchanie piórek”.
6. Zabawa inscenizowania „wieziemy tu kogucika”.
7. Zorganizowanie w kąciku regionalnej wystawy.
49
Temat: Obrzędy ludowe związane z Wielkim Tygodniem.
Cele:
dziecko rozwija słownik czynny,
dziecko potrafi rozwiązywać rebusy,
dziecko umie nawiązywać kontakty z kolegami z młodszych grup,
dziecko uczy się improwizować muzycznie,
dziecko poznaje dawne tradycje i zwyczaje ludowe.
Metody:
poszukująca: zabawy,
waloryzacyjna: inscenizacja,
operatywna: praktycznego działania.
Formy pracy:
-
grupowa, jednolita, głośna.
Przebieg:
1. Historyjka obrazkowa: „Wielki Tydzień w moim domu”:
- odwołanie się do ilustracji sekwencjami,
- swobodna wypowiedź dzieci na temat ilustracji.
2. Rozwiązywanie rebusu obrazkowego.
P
A
L
M
3. Zaprezentowanie przez nauczycielkę w formie
W. Badalskiej pt. „Jedzie kurek wielkanocny”.
A
inscenizacji
4. Zabawa inscenizowana na podstawie poznanego utworu.
50
stron
5. Układanie dziecięcych melodii do rymowanki:
„Lato idzie, zima schodzi,
Nasz kurczaczek boso chodzi
Dajcie choć po dwa grosiki
By kogucik miał buciki”
6. Zaproszenie do kącika teatralnego – przebranie się w stroje ludowe.
7. Odwiedzanie z kogucikiem – dzieci z innych grup, zaproszenie do wspólnej
zabawy.
Przyjmowanie planów i prezentów za dyngusowe śpiewy i igraszki ( kurek
został wykonany wcześniej na zajęciach).
51
Temat: „Legenda o białym baranku”.
Cele:
dziecko poznaje legendę o Wielkanocnym baranku,
dziecko uczy się odczytywać symbole i znaki,
dziecko uczy się rozpoznawać przeŜycia najbliŜszych,
dziecko rozpoznaje cyfry i znaki.
Metody:
podająca: opowiadanie, opis, wyjaśnienie,
poszukująca: gry dydaktyczne,
waloryzacyjne: impresja,
Formy pracy:
-
indywidualna, jednolita, głośna.
Przebieg:
1. Teatrzyk sylwet np. utworu „Legendy o białym baranku”.
Rozmowa:
- Jakie jest marzenie białego baranka?
- Kogo spotkał na swojej drodze?
- Dlaczego baranek chciał spotkać P. Jezusa?
- Jak skończyła się przygoda białego baranka?
2. Zabawa inscenizowana: „gaiczek zielony”.
3. Zabawa dydaktyczna: „świąteczne śniadanie”.
4. Na tablicy umieszczone sylwety pisanek i podstawek, na kaŜdej podstawce
inna cyfra.
Zadaniem dzieci jest przeliczyć ozdoby na kaŜdej z pisanek i dopasować je
do właściwej podstawki zgodnie z umieszczoną cyfrą.
52
Obok tablicy znajdują się kartki z imionami dzieci, wybrane dziecko
odczytuje jedno dowolne imię, a pozostałe dzieci przeliczają, z ilu się składa
głosek oraz dopasowują je do odpowiedniego zestawu.
5. Zabawa ludowa inscenizowana pt. „Dwa barany” – wprowadzenie radosnego nastroju.
Biografia:
1. Burszta J. Chłopskie źródła kultury. Warszawa 1985.
2. Karczmarzewski A. Obrzędy i zwyczaje doroczne wsi rzeszowskiej.
Rzeszów 1972.
3. Piwońska Z i in. (oprac.). Edukacja regionalna. Rzeszów 1999.
4. Ziółkowska M. Szczodry wieczór, szczodry dzień. Obrzędy, zwyczaje, zabawy.
Warszawa 1989.
53
Chrońmy przyrodę
Krystyna Dzieciuch
Przedszkole Miejskie nr 16
w Mielcu
Na ratunek Ziemi
Problem ochrony środowiska, ekologii jest bardzo waŜny dla człowieka, dlatego
od najmłodszych lat powinniśmy uczyć dzieci szacunku do otaczającej przyrody.
Trzeba takŜe wdraŜać je do poprawnych zachowań w kontakcie z naturą, jej
ochrony, segregowania śmieci, wykorzystywania odpadów. Kiedy mały człowiek
zobaczy i nauczy się, Ŝe śmieci moŜna w róŜny sposób wykorzystać poczuje się
częściowo odpowiedzialny za naszą Ziemię.
Dlatego planując pracę z dziećmi sześcioletnimi opracowałam tygodniowy plan
realizujący treści ekologiczne.
Oto przykład zajęcia zintegrowanego podsumowujący przerabianą tematykę.
Temat: Na ratunek Ziemi.
Cele operacyjne:
Dziecko zna niebezpieczeństwa zagraŜające środowisku przyrodniczemu
w wyniku niewłaściwej gospodarki człowieka oraz zna sposoby zapobiegania zagroŜeniom.
Dziecko potrafi czytać krótkie zdania ze zrozumieniem.
Dziecko poprawnie rozwiązuje działania matematyczne z zastosowaniem
dodawania i odejmowania w zakresie dziesięciu.
Dziecko potrafi wyraŜać własne doświadczenia i emocje za pomocą ruchów
ciała gestów mimiki i słowa.
Dziecko rozumie konieczność dbania o higienę układu nerwowego poprzez
róŜne formy odpoczynku.
Cele wychowawcze:
Nabieranie śmiałości i wiary we własne moŜliwości.
UwraŜliwienie na piękno świata poprzez pogłębianie dziecięcych przeŜyć.
55
Krystyna Dzieciuch – Chrońmy przyrodę
Rodzaje aktywności:
Słowna, ruchowa, muzyczna, plastyczna, matematyczna.
Pomoce:
Strój Ekoludka, ilustracje, ekran, gra ściganka, magnetofon z nagraniem muzyki
J.M. Jarre’a, zdania, działania matematyczne, rurki do dmuchania, chmury z papieru, materiały plastyczne, farby plakatowe, pędzle, sztalugi.
Przebieg:
1. Wejście zapłakanego Ekoludka (przebrany nauczyciel), który skarŜy się na
stan naszej Ziemi i zaprasza dzieci do wysłuchania wiersza.
2. Słuchanie wiersza „Opowieść ziemi” z wykorzystaniem ekranu z ilustracjami w formie taśmy filmowej i podkładu muzycznego muzyki
elektronicznej J. M. Jarre’a.
3. Ćwiczenia oddechowe „Wiatr i chmurki” – dzieci rozdmuchują papierowe
chmurki, pod którymi ukryte są dwie ilustracje: na jednej Ziemia
uśmiechnięta, na drugiej smutna, chora.
4. Rozmowa na temat treści ilustracji i wiersza „Opowieść Ziemi”:
- Dlaczego na początku Ziemia jest uśmiechnięta, zadowolona?
- Co jest powodem płaczu i smutku naszej planety?
5. Improwizacje ruchowe do piosenki „Wdech i wydech” i podkładu
muzycznego.
6. Gra ściganka – „Ratujemy Ziemię”
Objaśnienie zasad gry:
Na planszy gry rozmieszczone są ilustracje przedstawiające skutki szkodliwej
działalności człowieka w przyrodzie. KaŜde dziecko otrzymuje kopertę z działaniami matematycznymi. Zadaniem dzieci jest odszukanie prawidłowego
działania, którego wynik pozwala na wykonanie ruchu do przodu na planszy
i wybranie obrazku lub napisu, które mówią o zapobieganiu tym zagroŜeniom. Po
dojściu do mety dzieci obiecują Ekoludkowi, Ŝe będą dbać o przyrodę i swoje
otoczenie.
7. Wykonanie dekoracji i kostiumów do inscenizacji pt. „Na ratunek Ziemi”:
- Dzieci malują farbami plakatowymi na duŜych arkuszach papieru przy
uŜyciu grubych pędzli. Prace wykonują przy sztalugach i przy
stolikach.
- Dekoracje: na tle nieba drzewa, kwiaty, zwierzęta, rzeka, łodzie itp.
- Kostiumy: według pomysłu dzieci opaski z róŜnymi elementami.
8. Sprzątanie miejsc pracy z uwzględnieniem segregacji materiałów.
9. Przedstawienie inscenizacji pt. „Na ratunek Ziemi”.
56
Biografia:
1. Barska T. Ekologia w przedszkolu” zeszyty przedmiotowo-metodyczne. WOM,
Legnica 1994.
2. Gradzieńska-Jurczak M. Świadomość ekologiczna dzieci. „Wychowanie
w przedszkolu”, nr 4/2004.
3. Kutykowska G. Ekologia w przedszkolu. Didasko, 1996.
57
Obcowanie dzieci z przyrodą
Danuta Wiszyńska
w Mielcu
Obcowanie dzieci z przyrodą to jedno z zadań wychowania przedszkolnego.
Staram się kształtować u dzieci szacunek do przyrody, uwraŜliwiać na jej piękno
i uświadamiać konieczność troski o jej ochronę. Realizuję to często poprzez
bezpośredni kontakt dzieci z przyrodą, a takŜe zajęcia organizowane w sali.
Wiadomo, Ŝe kaŜda pora roku to okazja do realizacji powyŜszych celów.
Przed opracowaniem sytuacji edukacyjnej opracowuję problem, który jest
przedmiotem procesu wychowawczo-dydaktycznego. Dobieram takie treści, które
mają zainteresować wychowanków. Dziecko ma moŜliwość samodzielnego
wypróbowania nabytych wcześniej wiadomości i umiejętności w płaszczyźnie
wyobraŜeniowej, werbalnej i działaniowej. Odpowiednio dobrane metody i formy
pracy pomagają dziecku realizować się, być aktywnym, twórczym itp.
A oto przykładowe scenariusze zajęć:
konspekt nr 1
Temat: „Gdzie i w jaki sposób ptaki budują gniazda?” – historyjka obrazkowa.
Cele:
rozmowa przy obrazkach – snucie domysłów nt. zdarzeń poprzedzających
daną sytuację, oraz mogących nastąpić później. Bogacenie słownika,
doskonalenie poprawności gramatycznej wypowiedzi,
utrwalenie i bogacenie wiadomości o ptakach powracających do nas na
wiosnę,
rozwiązywanie zagadek słownych o róŜnych przedmiotach i zjawiskach,
doskonalenie orientacji na płaszczyźnie,
rozumienie zakazu niszczenia gniazd ptasich i wybierania jaj.
historyjka obrazkowa (I obrazek – puste gniazdko w trawie, II – jajka
w gniazdku, III – ptaszek siedzi na jajkach, IV – pisklęta w gnieździe a ptaszek lata
nad polem), zagadki, krzyŜówka, wyrazy do krzyŜówki, sylaby dla kaŜdego
dziecka, ilustracje róŜnych gniazd, atlas ptaków, magnetofon.
59
Danuta Wiszyńska – Obcowanie dzieci z przyrodą
Przebieg:
I.
Część wprowadzająca:
Dzieci siedzą przed tablicą. Na tablicy historyjka obrazkowa (odkryty drugi
obrazek)
Rozmowa nt. pory roku:
1. Jaka jest teraz pora roku? (wiosna)
2. Gdzie szukać wiosny? (kwiaty, ptaki przylatujące, budzenie się zwierząt, dni
coraz dłuŜsze, cieplejsze, wylęganie się młodych)
II.
Część właściwa:
Słuchanie opowiadania nauczyciela:
1. Pewnego razu wasz kolega Tomek poszedł z tatą na spacer. Zobaczył
gniazdko, a w nim jajka. Bardzo był zaskoczony. Nie wiedział skąd one się
tam wzięły?
Zastanówcie się co musiało się wydarzyć wcześniej.
- Odpowiedzi dzieci (odkrycie I obrazka)
A co potem?
- Odpowiedzi dzieci (odkrycie III i IV obrazka)
2. Proponuję Wam rozwiązanie krzyŜówki, która odpowie nam na pytanie co to
był za ptaszek.
─ Rozwiązanie krzyŜówki, której hasła ukryte są w zagadkach.
Losowanie zagadek – rozwiązywanie.
Wstawianie do krzyŜówki wyrazów. Odczytanie hasła – SKOWRONEK.
Zabawa ruchowa: „Ptaki do gniazd”.
W rytm tamburyna dzieci poruszają się. Na przerwę biegną do gniazd. (2x).
Do gniazda moŜe wejść tyle dzieci, ile wskazuje liczba na kartoniku.
Za trzecim razem ptaki dobierają się według kolorów sylab:
sko – wro – nek
bo – cian
ku – kuł – ka
wil – ga
sło – wik
szpak
jas – kół – ka
Odczytywanie nazw ptaków.
Wniosek: te wszystkie ptaki zwiastują wiosnę, bo przylatują z ciepłych
krajów.
60
3. Dzieci siadają przed tablicą.
Pytanie:
Czy tylko skowronki budują gniazda? Nie.
Zobaczcie, gdzie ptaki budują gniazda (pokaz ilustracji).
MoŜe ktoś z Was wie, gdzie kukułka buduje gniazdo? – odpowiedzi dzieci.
Prezentacja „Encyklopedii zwierząt” i „Atlasu ptaków”.
Odczytanie ciekawostek o kukułce: kukułka nie buduje gniazda, ona podrzuca
jajka do gniazd innych ptaków.
4. Rozwijanie twórczego myślenia – dokończ zdanie:
Gdybym był ptakiem to ……(wypowiedzi dzieci)
Po przeprowadzeniu zajęcia dziecko wie, gdzie i jakie ptaki budują
gniazda.
Literatura:
1. Sokołowski J. Atlas „Ptaki Polski”. WSiP, Warszawa 1992.
2. Encyklopedia zwierząt „Od A do Z”.
3. Trześniowski R. „Gry i zabawy ruchowe”. Warszawa 1974.
4. Stec J. „Zagadki dla najmłodszych, materiały metodyczne”. Kielce 1992.
61
Konspekt nr 2
Temat: Recytacja wiersza pt. „Pierwiosnek” – W. Broniewski – utrwalenie
nazw kwiatów wiosennych.
Cele:
kształcenie logicznego myślenia,
utrwalenie nazw figur geometrycznych oraz liczb i znaków matematycznych
oraz składników liczby 9,
doskonalenie techniki czytania,
wykorzystanie symboli w praktycznym działaniu (kod obrazkowy) i odczytywanie ich,
doskonalenie analizy i syntezy słuchowo-wzrokowej oraz wzrokowej,
doskonalenie koordynacji słuchowo-ruchowej,
reakcja na zmianę tempa w muzyce,
ćwiczenie sprawności manualnej,
zwrócenie uwagi na ochronę kwiatów wiosennych,
nawiązanie do ludowych tradycji witania wiosny.
mozaika geometryczna, wiersz „Pierwiosnek” W. Broniewski, bibułki dla
kaŜdego dziecka, szyfrogramy, szablony sukni, kwiaty w kopertach, rozsypanka
wyrazowa, klocki Dienesa.
Przebieg:
Recytacja wiersza „Pierwiosnek” – rozmowa na temat treści.
1. Układanie kwiatka z mozaiki geometrycznej:
- nazywanie kształtów uŜytych figur,
- przeliczanie.
2. Praca w grupach – dla kaŜdej grupy zakodowane klocki według kodu
A. Fiedler:
I grupa – mały, kwadratowy, niebieski, gruby,
II grupa – duŜy, trójkątny, czerwony, cienki,
III grupa – mały, prostokątny, Ŝółty, cienki,
IV grupa – duŜy, okrągły, czerwony, gruby.
Sprawdzenie wykonania zadania.
3. Zagadka z zastosowaniem negacji:
nie gruby – (cienki),
nie trójkątny, nie kwadratowy, nie prostokątny – (okrągły),
nie czerwony, nie Ŝółty – (niebieski),
nie mały – (duŜy).
62
4. Zabawa ruchowa – „Krokusowa łączka”
Dla kaŜdego dziecka bibułki w kolorach: fioletowy, Ŝółty, biały, zielony.
Malowanie muzyki – zróŜnicowane tempo.
5. Praca w grupach – szyfrogramy (odszukanie ukrytych nazw kwiatów wiosennych).
6. Ozdabianie sukni wiosny kwiatkami według instrukcji. W kopertach kwiaty:
tulipany przebiśniegi, stokrotki, krokusy. Układanie działań matematycznych – składniki liczby 9.
7. Nawiązanie do ludowych tradycji Ŝegnania zimy i witania wiosny
(marzanna, gaik).
8. Wspólny śpiew piosenki „Wesoła gromada”.
9. Rozwiązanie zagadki słownej: mogą być Ŝółte, fioletowe, białe, pamiętamy
wszyscy, Ŝeby nie zrywać ich wcale.
10. Kolorowanie krokusa według kodu: nie biały, nie Ŝółty, czyli … (fioletowy).
11. Układanie zdania z rozsypanki wyrazowej:
WIOSNA TO RADOSNA PORA ROKU
Po przeprowadzeniu zajęcia dziecko rozpoznaje i nazywa kwiaty wiosenne.
Biografia:
1. Fiedler M. „Matematyka juŜ w przedszkolu”. WSiP, 1997.
2. Lenkiewicz K. ,„Wybór wierszy okolicznościowych dla klas I – III”. WSiP,
Warszawa 1990.
3. Plany pracy dla przedszkola Grupy starsze. Wrzesień 2002.
4. Wychowanie w przedszkolu 4/93, str. 229.
63
Poznajemy róŜne pojazdy
Renata Szumełda,
Jadwiga Łępa,
Bogusława Grzanka
w Mielcu
Scenariusz zajęć dla dzieci 5-letnich
Temat: „ Poznajemy róŜne pojazdy”.
Zapoznanie z pojazdami jeŜdŜącymi po ulicach naszego miasta.
Ćwiczenia ortofoniczne – naśladowanie odgłosów róŜnych pojazdów.
Czas trwania: 30 minut
Cele:
dziecko potrafi nazywać róŜne pojazdy,
dziecko potrafi określić ich wykorzystanie,
dziecko naśladuje odgłosy róŜnych pojazdów i sposób ich poruszania,
dziecko potrafi uwaŜnie słuchać wiersza,
dziecko wie, jakie są kolory na sygnalizatorze i co oznaczają,
dziecko właściwie reaguje na sygnał dźwiękowy i wzrokowy,
dziecko umie mówić o swoich doświadczeniach,
dziecko potrafi zaśpiewać całą piosenkę,
dziecko potrafi określić swoje samopoczucie po zajęciach,
dziecko rozwija swoją aktywność i wyobraźnię.
Metody:
Podająca – opowiadanie, rozmowa, eksponująca – zabawa dydaktyczna,
aktywizująca – działalność dzieci.
Formy: zbiorowa, jednolita.
65
R. Szumełda, J. Łępa, B. Grzanka – Poznajemy róŜne pojazdy
rysunki pojazdów, emblematy w trzech kolorach, pojemniki, koszyk z piłeczkami pingpongowymi, kaseta magnetofonowa z nagraną piosenką „Droga do
przedszkola” ,małe obręcze, płyta CD z muzyką – loteryjka sytuacji dźwiękowych
(Nowa Szkoła) – materiały edukacyjne.
Przebieg:
I.
Zabawa dydaktyczna „Jakie to pojazdy jeŜdŜą po ulicach?
Nauczyciel umieszcza rysunki róŜnych pojazdów na tablicy (np. rower,
samochód osobowy, cięŜarowy, TIR, wywrotka, traktor, motocykl).
Dzieci prawidłowo je nazywają próbują określić, gdzie się nimi jeździ i do
czego słuŜą. Pokazanie ilustracji pogotowia ratunkowego, straŜy poŜarnej, policji.
II. Słuchanie wiersza W. Faber pt. „Światła na skrzyŜowaniu”.
Niech kaŜdy stanie przed skrzyŜowaniem
Palą się światła – popatrzmy na nie
Światło zielone jak młode listki
Na drugą stronę zaprasza wszystkich
A światło Ŝółte jak liść jesieni
Ostrzega „ Śpiesz się, bo ruch się zmieni”
A światło czerwone, jak mak, jak ogień
Wszystkim przechodniom zamyka drogę.
III.
1.
2.
3.
4.
Rozmowa z dziećmi na temat wiersza:
Co stoi na skrzyŜowaniu?
Jakie światła posiada sygnalizator?
Co oznacza, gdy pali się światło czerwone?
Co oznacza, gdy pali się światło zielone, a co - gdy Ŝółte?
IV.
Zabawa tematyczna „Dobieramy skojarzenia do kolorów”.
N-l dzieli dzieci na trzy zespoły. KaŜdy zespół otrzymuje emblematy w innym
kolorze (w Ŝółtym, czerwonym, zielonym) .Na stolikach stoją pojemniki w tych
samych kolorach (Ŝółty, czerwony, zielony),oraz koszyk z piłeczkami pingpongowymi. Dzieci biegają po całej sali w rytm muzyki z płyty CD. Gdy muzyka
milknie nauczyciel wywołuje jedną z grup pokazując kolor. Zdaniem dzieci
z wywołanej grupy jest podanie jak najwięcej skojarzeń np.:
CZERWONY – jak serce, jak malina, jak truskawka, jak pomidor, jak wóz
straŜacki, jak krew.
ZIELONY – jak trawa, jak Ŝaba, jak ogórek, jak pietruszka, jak liście.
66
śÓŁTY – jak słońce, jak cytryna, jak banan, jak cebula, jak liście.
jesienią, jak słonecznik.
V.
„Jaki to pojazd?”
Dzieci ustawiają się parami twarzą do siebie. KaŜde dziecko otrzymuje obrazek
z jakimś pojazdem (motor, traktor, rower, pogotowie, policja, straŜ poŜarna, TIR,
hulajnoga).Jego zadaniem jest pokazanie bez słów ( mimika, pantomima, odgłos)
koledze, jaki ma pojazd na obrazku).
VI. Wspólne odśpiewanie piosenki pt. „ Droga do przedszkola”.
Do przedszkola, co dzień rano, idę przez ulicę z mamą,
Droga wcale nie jest taka łatwa, bo na skrzyŜowaniach światła.
Ref. Czerwone światło stój, zielone światło idź,
Na Ŝółtym świetle zawsze czekaj tak juŜ musi być.
Samochody w rzędach stają, a kierowcy spoglądają,
Czy juŜ światło jest zielone ,by odjechać w swoją stronę.
Ref. Czerwone światło stój ......
Policjanci wciąŜ pracują, skrzyŜowania obserwują,
Czy przepisy wszyscy znają i czy znaki przestrzegają.
Ref. Czerwone światło stój ......
Zabawa ruchowa „ Samochody” – z wykorzystaniem piosenki pt. „Droga do
przedszkola”. Dzieci otrzymują małe obręcze udają, Ŝe mają kierownicę i są
samochodami. Słuchają dokładnie piosenki i podczas zwrotek jeŜdŜą po całej sali,
a podczas refrenu na czerwonym świetle stoją, na zielonym idą, na Ŝółtym czekają.
VII.
Praca przy stolikach.
KaŜde dziecko ma obrazek czarno –biały. Na tablicy wisi taki sam duŜy
kolorowy obrazek. Dzieci słuchają z taśmy magnetofonowej odgłosów i dźwięków
naturalnych i sztucznych pochodzących z ulicy.(wg. loteryjki).Po usłyszeniu
dźwięku odszukanie go i zaznaczenie na własnej karcie pracy.
VIII.
Ewaluacja zajęcia.
Dzieci siadają w kole – dostają emblematy TIRA i małego samochodu
osobowego. Nauczyciel zadaje dzieciom pytanie: Czy podobało Wam się zajęcie?.
JeŜeli tak, to dzieci podnoszą do góry emblematy TIRA. Co Wam się najbardziej
podobało?. JeŜeli zajęcie się nie podobało podnoszą mały emblemat samochód.
Co Wam się nie podobało i dlaczego?
Nauczyciel dziękuje za miłą współpracę.
67
R. Szumełda, J. Łępa, B. Grzanka – Poznajemy róŜne pojazdy
Biografia:
1. Kruk Helena. Z ludźmi i przyrodą – wybór literatury dla dzieci przedszkolnych
z komentarzem metodycznym.
68
Zostawcie nam czysty las
Katarzyna Madej
Przedszkole Samorządowe
w Podleszanach
Krystyna Mrozek
w Mielcu
Bernadeta Wiącek
Przedszkole Publiczne
w Czerminie
Cele:
uświadomienie dzieciom konieczności i opłacalności troski o tereny leśne,
podejmowanie działań plastycznych ukazujących wraŜliwość na piękno lasu,
rozwijanie aktywności twórczej poprzez ekspresję plastyczną, słowną
i ruchową.
Cele operacyjne:
dziecko wie, jak naleŜy dbać o środowisko przyrodnicze,
dziecko dostrzega róŜnice między dwiema ilustracjami, potrafi podać
przyczynę takiego stanu rzeczy,
dziecko wymyśla twórcze rozwiązania problemu,
dziecko potrafi naśladować drzewa i poruszać się rytmicznie.
Metody:
aktywizujące,
problemowe,
działania praktyczne.
69
K. Madej, K. Mrozek, B. Wiącek – Zostawcie nam czysty las
Formy:
praca z całą grupą,
praca zbiorowa,
praca indywidualna.
Pomoce dydaktyczne:
ilustracje ukazujące czysty i zanieczyszczony las, materiały i przybory plastyczne: arkusze brystolu z narysowanymi konturami drzew, pastele, sztalugi, plastikowe
butelki, gazety, puszki, pojemnik na śmieci, nagranie odgłosów lasu, kaseta z Ŝywą
rytmiczną muzyką, kolorowe listki.
Przebieg zajęcia:
1. Piosenka „Na powitanie”.
Dzieci podskakują w rytm muzyki, po czym witają się podając sobie ręce.
2. „W lesie” – wizualizacja.
Nauczycielka przy nagraniu z odgłosami lasu wprowadza w temat zajęć:
„Wyobraźcie sobie, Ŝe jesteście w lesie...”.
3. Zabawa „Król Lul”.
Wybrane dziecko „Król Lul” wychodzi z sali. Z pozostałymi dziećmi ustalamy,
jak będą pokazywać las i zaśmiecanie go. W odpowiedzi na pytanie „Króla Lula”
co robią, naśladują drzewa, zwierzęta, rozrzucają butelki, śmieci.
4. Praca z obrazkami
a) „Zaśmiecony las” – rozmawiamy na temat odczuć dzieci i tego, co
myślą:
- Rozejrzyjcie się dookoła, jak się czujecie w zaśmieconym lesie?
- Co byś powiedział tym, którzy ten las zaśmiecają?
b) „Czysty las” – zawieszamy drugi obrazek, dzieci porównują go z pierwszym:
- W którym lesie chcielibyście być, spacerować, odpoczywać?
- Po co ludziom potrzebny jest las?
- Co by było, gdyby nie było lasu?
- Co moŜna zrobić, Ŝeby w tym lesie na pierwszym obrazku było lepiej,
przyjemniej, /tak, jak w tym drugim/, Ŝeby zwierzęta chciały tu mieszkać, a ludzie odpoczywać?
5. „Sprzątanie lasu” – zbieranie „śmieci” z sali i wrzucanie do kosza.
6. Zabawa w przekształcanie „Zmień szare w kolorowe” – praca w grupach.
Dzieci kolorują i ozdabiają pastelami smutny las, zamieniając go w kolorowe
królestwo.
70
7. Zabawa w „Króla lasu”.
W trakcie rysowania dzieci wymyślają, co moŜna zrobić, aby las był wesoły,
kolorowy i piękny; za kaŜdy pomysł dostają kolorowe listki, które naklejają na
swoje ubranka; kto nazbiera najwięcej listków, ten zostaje królem lasu.
8. Zabawa ruchowa „W tę i z powrotem”.
Dzieci dobierają się w pary, naśladują ciałem drzewo liściaste lub iglaste.
Gdy gra muzyka wesoło podskakują, tańczą po całej sali, gdy muzyka milknie
muszą szybko się odnaleźć i utworzyć drzewo.
drzewko iglaste
drzewko liściaste
9. Ewaluacja – jeśli zajęcie się podobało, dziecko wybiera kolorowy listek
i zawiesza na gałązce drzewa, jeśli nie – rzuca zgniecioną gazetę pod
drzewo.
Biografia:
1. Bogdanowicz M. „W co się bawić z dziećmi – piosenki i zabawy wspomagające
rozwój dziecka”.
2. Folejewska R., Zarzycka I. „Spróbujmy inaczej – metody aktywizujące
w wychowaniu przedszkolnym”. WSiP, Warszawa 2005.
3. Piotrowska M.E. „Wspieranie zdolności twórczych uczniów w edukacji
wczesnoszkolnej”, Metody i techniki aktywizujące – pakiet materiałów dla
nauczycieli.
4. Vopel K. W. „Witajcie nogi”. Zabawy ruchowe dla dzieci w wieku od 3 do 6
lat. Jedność, Kielce 1999.
5. śaba – śabińska W., Cyrański Cz. „Przewodnik – Pięciolatek – Bawię się
i uczę”. MAC Edukacja, Kielce 2004.
71
Spotkanie przy choince
– tradycje, symbole i zwyczaje
świąt BoŜego Narodzenia
Krystyna Mrozek
w Mielcu
Scenariusz zajęć otwartych dla rodziców
dzieci 5 i 6-letnich
Cele ogólne:
rozwijanie indywidualnych uzdolnień dzieci,
angaŜowanie rodziców w przedsięwzięcia przedszkola,
niwelowanie napięć, tworzenie moŜliwości odreagowania emocjonalnego
poprzez wspólne zabawy.
Cele operacyjne:
dziecko zna i szanuje zwyczaje świąteczne,
dziecko aktywnie uczestniczy w przygotowaniach do świątecznego
spotkania,
dziecko jest odpowiedzialne za powierzone zadania,
dziecko rozpoznaje literę „t” wśród innych liter alfabetu,
dziecko odczyta całościowo napis „tradycje”.
Metody:
aktywizujące wg KLANZY „Impreza na hasło”, działania praktyczne,
problemowe.
Formy:
praca z całą grupą, zbiorowa, indywidualna.
73
K. Mrozek – Spotkanie przy choince – tradycje, symbole i zwyczaje
świąt BoŜego Narodzenia
Pomoce dydaktyczne:
ilustracje przedstawiające zwyczaje świąteczne, encyklopedia, napis „tradycje”,
obrusy, elementy potrzebne do wykonania stroików na stoły, świeczniki, owoce
i przyrządy potrzebne do zrobienia sałatki owocowej, prezenty dla dzieci – jajko
niespodzianka, papier do pakowania prezentów, wstąŜeczki, nagrania z kolędami.
Przebieg zajęcia:
1. „Kolorowe gwiazdki” - powitanie rodziców krótką piosenką pt. „ŚnieŜki”
i wręczenie im przez swoje dziecko gwiazdki, w takim samym kolorze, jaką
ma dziecko na ubranku. (przydział do grup).
2. Praca z obrazkami „tradycje świąteczne”: choinka, prezenty pod choinką,
Wigilia – spotkanie z rodziną przy stole, kolędowanie:
- nazwa świąt,
- znaczenie słowa „tradycja” (odszukanie wyjaśnienia w encyklopedii),
- wyodrębnienie pierwszej głoski w wyrazie „tradycje”,
- odszukanie litery „t” w alfabecie ściennym,
- czytanie globalne wyrazu „tradycje”,
- omówienie tradycji świątecznych na podstawie przygotowanych
obrazków.
3. Zabawa taneczna „ŚnieŜynki”.
4. Przygotowania do uroczystości wigilijnej – praca w grupach z Rodzicami
(odnalezienie „rodziny” według koloru gwiazdki); przydział zadania kaŜdej
grupie:
Ŝółte gwiazdki przygotowują część artystyczną: układają Ŝyczenia
świąteczne, wybierają kolędy, wierszyki wcześniej wyuczone z dziećmi,
zielone gwiazdki – robią sałatkę owocową (niektóre owoce są juŜ
pokrojone),
niebieskie gwiazdki – nakrywają i dekorują stół zrobionymi przez
siebie stroikami,
czerwone gwiazdki – pakują prezenty dla dzieci (jajka niespodzianki,
cukierki zakupione przez rodziców).
5. Impreza na hasło
- w kole „Przesłanie iskierki szczęścia”, dzielenie się opłatkiem,
- siadanie do pięknie nakrytych stołów,
- wysłuchanie Ŝyczeń ułoŜonych przez dzieci i ich rodziców (wierszy,
kolęd),
- degustacja sałatki,
- rozdanie prezentów przez Mikołaja.
74
6. Kiermasz przygotowanych wcześniej stroików świątecznych.
7. Ewaluacja – zawieszanie kolorowych bombek na zielony szablon choinki,
jeśli zajęcia się podobały; jeśli nie – bombka czarna.
Biografia:
1. Bogdanowicz M. „W co się bawić z dziećmi – piosenki i zabawy wspomagające
rozwój dziecka”.
2. Folejewska R., Zarzycka I. „Spróbujmy inaczej – metody aktywizujące
w wychowaniu przedszkolnym”. WSiP, Warszawa 2005.
3. Piotrowska M.E. „Wspieranie zdolności twórczych uczniów w edukacji
wczesnoszkolnej”, Metody i techniki aktywizujące – pakiet materiałów dla
nauczycieli.
4. Vopel K. W. „Witajcie nogi”. Zabawy ruchowe dla dzieci w wieku od 3 do 6
lat. Jedność, Kielce 1999.
5. śaba – śabińska W., Cyrański Cz. „Przewodnik – Pięciolatek – Bawię się
i uczę”. MAC Edukacja, Kielce 2004.
75
Czym jest radość?
ElŜbieta Kaczmarczyk
ElŜbieta Sobczyk
w Mielcu
Scenariusz zajęć prowadzonych metodami
aktywnymi dla dzieci 5 – letnich
Czas trwania: 25 – 30 minut.
Cele:
kształcenie pewnego rodzaju wraŜliwości na nastrój chwili, swój i innych,
dostrzeganie odrębności, indywidualnych potrzeb własnych i innych,
odwaŜne, śmiałe wypowiadanie się, wyraŜanie swoich odczuć,
kształcenie umiejętności wyraŜania się poprzez słowo, ruch, muzykę
i plastykę,
wdraŜanie do cierpliwego słuchania partnera podczas pracy w parach i z całą
grupą.
Stojaki, magnetofon, nagranie muzyki klasycznej, kartki, kredki, wstąŜki,
plansze z twarzami przedstawiającymi róŜne stany emocjonalne, napisy do
globalnego czytania, puzzle, obrazki przedstawiające przeciwieństwa, kosze
z napisami: RADOŚĆ, SMUTEK, treść wiersza, instrumenty perkusyjne i niemetodyczne.
Metody:
Stawianie problemów otwartych, słuchanie wiersza, instruktaŜ, rozmowa
dialogowa, pokaz.
Formy:
Praca z całą grupą, praca w zespołach.
77
E. Kaczmarczyk, E. Sobczyk – Czym jest radość?
Przebieg:
1. Powitanie: witam dzieci, które:
są dzisiaj zadowolone,
są smutne,
mają przy sobie kolor Ŝółty,
mają przy sobie kolor czarny,
chętnie przyszły dziś do przedszkola,
nie chciały dziś tu przyjść,
są gotowe do pracy.
2. Określanie swojego nastroju przez dzieci – kaŜde dziecko wybiera i podchodzi do obrazka przedstawiającego minkę dostosowaną do jego nastroju.
WESOŁY
SMUTNY ZMĘCZONY
ZŁY
ZNUDZONY
3. Dobieranie się w pary – dzieci losują obrazki przedstawiające róŜnego
rodzaju przeciwieństwa i dobierają się parami np.
mały – duŜy,
gruby – cienki,
pusty – pełny,
biały – czarny,
słodki – kwaśny
słodki – kwaśny,
ciepły – zimny,
miękki – twardy,
gładki – szorstki, itp.
4. Ćwiczenia naprzemienne Denisona –dotykanie prawą dłonią uniesionego
lewego kolana i odwrotnie, (głowa z ręką). Zaczynamy bardzo wolno, potem
przyśpieszamy i wydłuŜamy.
5. Kontrasty:
jedno dziecko z pary mówi : smucę się, gdy……..
drugie dziecko ma dokończyć zdanie przeciwne: cieszę się, gdy…..
6. Układanie ruchu przy muzyce mechanicznej z wykorzystaniem wstąŜek
,,Wyganianie, wymiatanie wszystkich smutków’’.
78
7. KrąŜący rysunek: rysowanie w parach jako podziękowanie za dobrą
współpracę rysunku ,,wesołego obrazka’’ – na zmianę dorysowywanie po
jednym elemencie radosnymi kolorami.
8. Praca z wierszem Joanny Kulmowej ,,Co to jest radość?’’
Co to jest radość?
niebo, kiedy nagle w kałuŜy zaświeci.
ciepły wiatr
niespodziany,
co nam wybiega naprzeciw.
I jeszcze:
wcześnie rano chleb,
kiedy słońce w ostrzu noŜa tuŜ obok.
I, ni stąd ni zowąd,
twój uśmiech,
mój uśmiech.
I tam, w górze, dziko rozpędzony
obłok.
Radość mała
i radość wielka:
wielka jak sztandarów mokrych furkotanie
małajak czerwona kropelka
biedronki
na białym tulipanie.
słuchanie wiersza – dzieci słuchają utworu w pozycji leŜącej z zamkniętymi oczami,
określanie nastroju utworu,
rytmiczne wypowiadanie fragmentów wiersza,
wyszukiwanie ,,powodów’’ autorki do radości,
próba określenia - czym jest RADOŚĆ.
9. Burza mózgów -,,Jak zachowuje się człowiek radosny?’’(spisywanie
wszystkich propozycji dzieci na prostokątnych karteczkach i tworzenie
słoneczka).
Dzieci otrzymują po jednym elemencie puzzli i wspólnie układają na tablicy
kształt wnętrza słoneczka.
10. Naśladowanie człowieka o radosnym usposobieniu – dzieci stoją w rozsypce
na sali i w sposób sugestywny naśladują mimiką i ruchem jak zachowuje się
człowiek radosny -propozycje dzieci.
79
E. Kaczmarczyk, E. Sobczyk – Czym jest radość?
11. Dzieci siedzą w kole, kolejno losują wyrazy i określają swoje odczucia
względem danego przedmiotu, zjawiska czy osoby. Po stwierdzeniu z jakim
stanem kojarzy się dane pojęcie dziecko wrzuca kartkę z wyrazem do
koszyka z napisem ,,RADOŚĆ’’ lub ,,SMUTEK’’.
12. Dzieci w kółku, indywidualnie śpiewają wybraną przez siebie piosenkę
wesołą lub smutną, mogą dobrać instrumenty podkreślające nastrój tej
piosenki.
13. Analogia fantastyczna:
Co by było gdyby wszyscy byli smutni….
Co by było gdyby wszyscy byli radośni….
14. Dokończ zdanie: ,,Dzisiaj najwięcej radości sprawiło mi…..’’
15. PoŜegnanie z iskierką radości: Dzisiaj iskierkę radości wysyła dziecko,
którego imię rozpoczyna się na literkę (głoskę) R –jak radość.
Biografia:
1. „Ja i mój uczeń pracujemy metodami aktywnymi”.
2. Notatki z warsztatów ,, Wspomaganie rozwoju dziecka w młodszym wieku
szkolnym i przedszkolnym’’.
3. Dzikowska B., Antoniak W. ,,Nauka cierpliwości’’. ,,Wychowanie w przedszkolu’’, 2/2002.
4. Hannaford C. ,,Zmyślne ruchy, które doskonalą umysł’’. Oficyna Wydawnicza
Medyk, Warszawa 1998.
5. Płomyczek – wiersz Joanny Kulmowej.
6. Reichel G., Rabenstein R., Thanhoffer M. ,,Grupa i ruch’’, Warszawa 1994.
80
Wiosenna łąka
Marta Leś, ElŜbieta Kagan, Dorota Krup
Przedszkole
w Wadowicach Górnych
Cele ogólne:
rozwijanie wyobraźni i twórczej postawy podczas zabaw plastycznych,
muzycznych i ruchowych;
utrwalenie wiadomości przyrodniczych, związanych ze środowiskiem
przyrodniczym jakim jest łąka.
Cele operacyjne:
dziecko aktywnie uczestniczy w róŜnych formach ekspresyjnych
(werbalnym, ruchowym, plastycznym);
dziecko potrafi opisać nastrój wiersza;
dziecko potrafi nazwać wybrane zwierzęta oraz pierwsze wiosenne kwiaty;
spotkane na łące.
słowna;
muzyczna;
ruchowa;
plastyczna;
przyrodnicza.
Formy pracy:
zbiorowa;
indywidualna.
81
Marta Leś, ElŜbieta Kagan, Dorota Krup – Wiosenna łąka
ilustracja;
wiersz;
utwór muzyczny;
kolorowe apaszki;
farby;
kredki;
szablony zwierząt, kwiatów, „Pani Wiosny”.
Przebieg zajęć:
1. Rozmowa przy ilustracji.
Nauczyciel wiesza na tablicy ilustracje o tematyce wiosennej. Rozmowa na
temat ilustracji:
- co przedstawia;
- zwrócenie uwagi na kolory i szczegóły;
- nadanie tytułu ilustracji – „burza mózgów”.
2. Wysłuchanie wiersza P. Kossowskiego „Wiosna na łące”.
Jak tu pięknie na tych łąkach!
Jak tu kolorowo!
Słychać srebrny śpiew skowronka
Wysoko ... Wysoko ...
Nad kwiatami w barwach tęczy,
Tańczy rój motyli.
Polnym dzwonkiem dzwoni wietrzyk,
Kiedy kwiaty chyli.
śabki nucą swoją śpiewkę
O panach bocianach
I kwiatami jak kobiercem łąka jest usłana.
Wszystko tańczy, wszystko śpiewa
I cieszy się wiosną!
Przytupują nawet drzewa
I ku słońcu rosną!
3. Rozmowa zainspirowana wierszem;
określenie nastroju wiersza.
4.
„Cała przyroda cieszy się nadejściem wiosny” – zabawa ruchowa „pokaŜ
swoją radość”.
Dzieci stoją w kole, wskazane dziecko mówi: „gdy się cieszę robię tak...
(pokazuje gest, który wyraŜa radość)”, dzieci powtarzają za nim ten gest.
82
5. Przywitanie gościa.
Do sali wchodzi „Pani Wiosna” ubrana w kolorowa sukienkę, kapelusz
przyozdobiony kwiatami, w ręce trzyma kosz pełen kwiatów i szablonów
zwierząt Ŝyjących wiosną na łące.
6. Kosz „Pani Wiosny”.
„Wiosna” prezentuje dzieciom swoje skarby (utrwalenie nazw roślin i zwierząt–
zwiastuny wiosny). Dzieci według własnego uznania dekorują salę „skarbami”
od „Pani Wiosny”.
7. Wiosna zaprasza do tańca – interpretacja ruchowa utworu P. Czajkowskiego
„Walc kwiatów”.
8. Prezent dla „Pani Wiosny” – praca plastyczna.
Odbijanie symetryczne plam z farby przez złoŜenie kartki na pół. Doszukiwanie
się kształtów motyli, kwiatów, biedronek itp. Obrysowywanie odbitek kredkami
i dorysowywanie szczegółów.
9. Podsumowanie i zakończenie zajęć.
10. Przygotowanie wystawki prac.
Ewaluacja zajęcia:
dzieci dostają 2 obrazki przedstawiające „Panią Wiosnę”. Jedną z uśmiechniętą
miną, a drugą ze smutną miną. JeŜeli zajęcia się podobały wybierają obrazek
z wesołą wiosną, jeŜeli nie - ze smutną.
Biografia:
1. Łada – Grodzicka Anna. Program wychowania przedszkolnego „ABC
XXI wieku’’. WSiP, Warszawa 2000.
83
Toruń piernikami pachnący
Anna Masajada
Szkoła Podstawowa im. J. Korczaka
w Górkach
Cele ogólne:
zapoznanie z waŜniejszymi miastami Polski,
zapoznanie z legendą o toruńskich piernikach,
rozbudzenie u dzieci zaciekawienia legendami polskimi,
wzbogacenie słownika dzieci o nowe wyrazy,
kształcenie twórczej wyobraźni dzieci i pomysłowości poprzez stwarzanie
moŜliwości eksperymentowania słowem,
doskonalenie sprawności manualnej rąk,
doskonalenie umiejętności pracy w grupie.
Cele szczegółowe:
dziecko wie, co to jest Toruń,
dziecko zna legendę o toruńskich piernikach,
dziecko uŜywa poznanych wyrazów w swoich wypowiedziach,
dziecko potrafi wymyślić i przedstawić w krótkiej scence inny przebieg
legendy,
dziecko potrafi przeczytać zdanie i zweryfikować jego treść,
dziecko reaguje na sygnał słowny,
dziecko potrafi ulepić piernik,
dziecko potrafi współdziałać w grupie z innymi dziećmi.
Kluczowe pojęcia: Toruń, król, pierniki.
Metody:
85
Anna Masajada – Toruń piernikami pachnący
rozmowa, teatrzyk kukiełkowy, burza mózgów, trening autogenny, zadaniowa,
drama.
Formy:
zbiorowa, indywidualna, grupowa.
cykl patriotyczny „WzdłuŜ Wisły” – Anna Rumuńska – słuchowiska dla dzieci
w wieku przedszkolnym, kwadraty z działaniami matematycznymi z drugiej
strony litery tworzące hasło, mapa konturowa Polski, szarfy, napisy TAK, NIE,
zdania dla dzieci, opaski, pierniki, masa solna.
Przebieg zajęcia:
1. Powitanie – dzieci witają się paluszkami, kolanami i innymi częściami
ciała.
Następnie robią koło i przesyłają sobie przyjacielski uścisk.
2. Wprowadzenie do tematu zajęć.
Na tablicy nauczyciel umieszcza następujące prostokąty:
2+3=
7-5=
6+3=
-
1+1+1=
10-4=
Dzieci wykonują zapisane działania matematyczne, wpisują wyniki,
a następnie układają kwadraty od najmniejszego do największego wyniku.
Odwracają kwadraty na drugą stronę i odczytują powstałe hasło –TORUŃ
- Zaznaczenie na mapie konturowej Polski z pomocą nauczyciela miejsca,
w którym znajduje się Toruń.
3. Zaproszenie dzieci do oglądnięcia teatrzyku kukiełkowego z wykorzystaniem nagrania słuchowiska „Gwiazdy nad Toruniem” z cyklu „WzdłuŜ
Wisły”
Narrator:
Opowiem ci, jak to przed wiekami Ŝył tu mistrz Bartłomiej wraz z pomocnikami. Posłuchaj Wisełko tej starej legendy, skąd się wziął w Toruniu ów
przesławny piernik.
Piosenka
Kto w Toruniu mieszka
Wesoło się śmieje,
Je toruński piernik
Dobrze mu się dzieje.
Wszyscy się częstują
W Toruniu piernikiem
A więc dobrze temu
86
Kto jest toruńczykiem,
A więc dobrze temu
Kto jest toruńczykiem.
Bogumił:
Pójdę za miasto, tam pod lasem przy jeziorku pewnie juŜ niezapominajki
zakwitły. Zerwę dla mojej miłej. Nic innego dać jej nie mogę Ojej! A to, co po
wodzie pływa? Pszczoła? Jaka duŜa! Skrzydełka zamoczyła z trudem łapkami
przebiera, jeszcze utonie biedaczka. Poczekaj pszczółko, wyciągnę cię, a skrzydełka ci słonko osuszy, wietrzyk owieje, nie bój się.- Poleciała! A to, co za dziwy?
Na gałązce kaliny niczym na tronie, siedzi maleńka osoba i koronę ma złocistą. To
chyba sama królowa krasnoludków.
Królowa:
Dzięki ci, zacny czeladniku, Ŝeś moją ukochaną pszczołę od śmierci uratował.
Jest to matka pszczelego rodu. Tak, więc oddałeś nam wielką przysługę. Słuchaj
uwaŜnie, bo wielką tajemnicę ci zdradzę. Jeśli do zagranicznych korzeni
i przypraw, dodasz do pierników, które wypiekasz wonnego i słodkiego miodu,
smak ich będzie niezrównany. A jeśli usłuchasz mej rady, szczęście juŜ cię nie
opuści.
Bogumił:
Dzięki ci królowo! Twe rady zachowam w mym sercu. Pędzę do miasta, Ŝeby
nowe pierniki wypiekać.
Ale się zmachałem. Ale co to za ruch w mieście?
Bartłomiej:
GdzieŜeś to bywał? Nie wiesz, Ŝe wszyscy mistrzowie piekarscy z całego
Torunia ciasta i pierniki szykują, aby króla godnie powitać?
Bogumił:
Nie gniewajcie się mistrzu! JuŜ za robotę się biorę. A pierniki takie zrobię, Ŝe
w całym Toruniu nikt takich nie widział. Sam król wam dziękować będzie.
Bartłomiej:
Nie gadaj po próŜnicy, za robotę się bierz!
Piosenka
Wezmę mąkę białą
Dodam teŜ przyprawy
Zachwycą się wszyscy
Nawet król łaskawy.
Wyrobię wymieszam pierniki, cudaki
Upiekę królowi najlepsze przysmaki.
Wyrobię wymieszam pierniki, cudaki
Upiekę królowi najlepsze przysmaki.
87
Och! Zapomniałem o radzie królowej. Spróbuję i dodam miodu złocistego,
moŜe przyniesie mi szczęście. Teraz do pieca.
Mieszkańcy:
Niech Ŝyje król!, Niech Ŝyje król!, Niech Ŝyje król!
Król:
Mmmmm, Który to mistrz, te pyszności wypiekał? Rzeczywiście -wspaniały!
Bartłomiej:
TenŜe Bogumił, a mój czeladnik najjaśniejszy panie.
Król:
Złote masz ręce Bogumile, a pierniki twoje mniam przedziwną smakowitość.
Aby nagrodzić trud twój dla godnego przyjęcia nas, przywilej królewski dla miasta
Torunia nadamy. Odtąd mieszkańcy miasta Torunia po wsze czasy mają prawo
wypiekać pierniki miodowe i wysyłać je do wszystkich innych miast.
Mieszkańcy: Niech Ŝyje król!
Niech Ŝyje król!
Niech Ŝyje król!
4. Rozmowa na temat teatrzyku:
-
wymienienie bohaterów przedstawienia,
-
co przytrafiło się nad jeziorkiem?
-
kto pomógł królowej krasnoludków?
-
ocena postępowania Bogumiła,
-
w jaki sposób królowa pszczół odwdzięczyła się Bogumiłowi?
-
kto przyjechał do Torunia?
-
w jaki sposób powitano króla w Toruniu?
-
jak zakończyła się legenda?
-
zwrócenie uwagi na to, kto był najwaŜniejszą osobą w państwie -jak ta
osoba nazywa się teraz?
5. Zabawa bieŜna PodróŜ.
W dowolnych miejscach sali dzieci rozkładają szarfy, tworząc domki.
Nauczyciel wyprowadza dzieci z domków, wzywając je do podróŜy dotknięciem
ręki lub wywołaniem imienia. Kiedy znajdują się z dala od swojego domku
nauczyciel woła –Toruń. Na to hasło wszystkie dzieci starają się szybko wrócić do
swojego lub najbliŜszego domku.
6. Zabawa Czy dobrze znasz legendę o toruńskich piernikach.
88
W dwóch miejscach w sali przedszkolnej umieszczone są napisy.
NIE
TAK
KaŜde dziecko otrzymuje zdanie na kartce. Jeśli treść zdania zgadza się
z legendą staje przy napisie TAK. Jeśli zdanie jest nieprawdziwe staje przy napisie
NIE.
Bogumił to pomocnik Bartłomieja.
B dziecko artłomiej uratował królową pszczół.
Królowa krasnoludków dała nagrodę Bogumiłowi.
Bogumił nie umie piec pierników.
Królowi smakowały pierniki.
Bogumił do ciasta dodał miodu.
Bogumił był złym człowiekiem.
Bartłomiej ukarał swojego pomocnika.
Toruń to polskie miasto.
Bartłomiej był krawcem.
Jeśli dzieci nie znają wszystkich liter, niektóre wyrazy moŜna zastąpić
obrazkami.
7. 7.Rozpoznawanie pierników po smaku.
-
w nagrodę za dobrze wykonane zadanie, przygotowałam dla was małą
niespodziankę.
nauczyciel rozdaje opaski, które dzieci ubierają na oczy. Nauczyciel częstuje
dzieci piernikami,
czy wiecie, co jecie?
dzieci określają to, co czują ( miękki, słodkie),
po zdjęciu opaski określanie kształtu pierników.
8. Drama – Co by się stało, gdyby Bogumił nie pomógł królowej
krasnoludków?
Dzieci w kilkuosobowych grupach zastanawiają się nad innym przebiegiem
legendy, przydzielają sobie odpowiednie role i przedstawiają krótkie scenki.
9. Bajka relaksacyjna o pszczole Słoduszce.
89
-
posłuchajcie bajki o pszczole Słoduszce. Postarajcie się przeŜyć to, co
ona.
Było lato, słońce mocno grzało. Pachniały kwiaty. Słoduszka od rana zbierała
z kwiatów słodki nektar. Musiała bardzo szybko poruszać skrzydełkami. Poczuła
zmęczenie. Ile to jeszcze kwiatów muszę odwiedzić? Zaczęła liczyć:
1,2,3,4,5,6,7,8,9,10. Słoduszce zaczął plątać się język, połoŜyła się wygodnie na
duŜym liściu, rozluźniła zmęczone nóŜki i łapki, zamknęła oczy. Jej brzuszek
zaczął spokojnie oddychać. Jak mi dobrze. Moja prawa łapka staje się coraz
cięŜsza, nie chce mi się jej podnieść. Moja lewa łapka staje się leniwa, nie chce mi
się jej podnieść. Tylko mój brzuch równiutko, spokojnie oddycha. Prawa noga
z przyczepionym woreczkiem miodu staje się cięŜka, coraz cięŜsza i cięŜsza. Lewa
noga, teŜ z woreczkiem miodu staje się cięŜka. Nie chce mi się jej podnieść. Głowa
jest tak wygodnie ułoŜona. Jestem spokojna, słyszę spokojną muzykę. Czuję jak
słońce ogrzewa moje nogi i łapki. Jest mi coraz cieplej. Jestem spokojna. Czuję się
bezpiecznie. Ogarnia mnie senność. Zasypiam, zasypiam, zasypiam.
10. Lepienie z masy solnej pierników wg. własnego pomysłu.
11. Porządkowanie stolików.
12. Wspólne oglądanie i omówienie prac.
Boigrafia:
1. Kruger Maria. Klechdy domowe. Nasza Księgarnia, Warszawa 1963.
2. Smyk – piosenki dla dzieci. Polskie Wydawnictwo Muzyczne, Kraków 1977.
3. Kaja Barbara. Zarys terapii dziecka. Wydawnictwo Akademii Bydgoskiej,
Bydgoszcz 2001.
4. Nowe w szkole nr 2 (78) 2005.
5. Trześniowski R. Gry i zabawy ruchowe.
6. Rumuńska Anna. WzdłuŜ Wisły –słuchowiska dla dzieci w wieku przedszkolnym. Wifon 1989.
7. Bogdanowicz Marta. Ruch i piosenka dla najmłodszych. Fokus, Gdańsk 2002.
8. Wychowanie przedszkolne nr 2 / 2003. Mac Kielce.
90
Zapoznanie dzieci z herbem miasta Mielca.
Nauka wiersza Hanny Łochockiej
pt. „W małym miasteczku”
Marta Leś
Publiczne Przedszkole
w Wadowicach Górnych
Cele ogólne:
Poznanie herbu miasta Mielca.
Budzenie uczuć patriotycznych.
Cele operacyjne:
Dziecko wie, jak wygląda herb miasta:
-
Wypowiada się na określony temat.
-
Potrafi układać pocięty na części obrazek w całość.
-
Poznaje najpiękniejsze zakątki Mielca.
-
Bierze udział w zabawie ruchowej.
słowna;
muzyczna;
ruchowa;
plastyczna.
Formy pracy:
zbiorowa;
indywidualna.
91
Marta Leś – Zapoznanie dzieci z herbem miasta Mielca
ilustracja -herb miasta, utwór muzyczny, mapa Polski, wiersz, widokówki
miasta Mielca
Przebieg zajęć:
1. Zbiorowa recytacja wiersza pt. „Barwy ojczyste” Czesława Janczarskiego:
Nauczycielka umieszcza flagę Polski obok mapy. Przypomina o kolorach flagi,
jej układzie, podkreśla jak waŜna jest flaga dla Polaków:
2.
3.
4.
5.
6.
odróŜnia Polaków od obywateli innych narodów,
znak jakości na róŜnych produktach,
wywieszanie podczas świąt państwowych itp.
Najpiękniejsze miejsca w Mielcu:
oglądanie ilustracji i widokówek, przedstawiających piękne oblicze
miasta
Zabawa ruchowa – „Spacer po mieście”
Słuchanie wiersza Hanny Łochockiej pt. „W małym miasteczku”:
omówienie wiersza,
nauka na pamięć pierwszej zwrotki.
„Mieleckie puzzle” – praca samodzielna. Dzieci otrzymują widokówki
przedstawiające charakterystyczne miejsca miasta Mielca rozcięte na części.
Zadaniem dzieci jest ułoŜyć te widokówki w całość i nakleić na mały
kartonik. Po wykonaniu zadania dzieci opisują, co przedstawia naklejona
widokówka.
Podsumowanie zajęć – ewaluacja zajęć – dzieci otrzymują kwiaty. JeŜeli
zajęcia spodobały im się machają nimi w górze, jeŜeli nie opuszczają na dół.
Biografia:
1. Program wychowania przedszkolnego, praca zbiorowa pod redakcją Anny
Łady-Grodzickiej. WSiP, Warszawa 2004.
2. Własne plany miesięczne pracy wychowawczo-dydaktycznej w przedszkolu.
3. Program „Edukacja plastyczna z elementami muzyki’’ (własne opracowanie).
92
Muzykoterapia
Małgorzata Wiącek, Renata Kusak
w Mielcu
Profesor Natanson mówi, Ŝe muzykoterapia to „...metoda postępowania
wielostronnie wykorzystująca wieloraki wpływ muzyki na psychosomatyczny ustrój
człowieka”. Muzyka moŜe odegrać znaczącą rolę w prowadzeniu lepszego, bardziej
owocnego Ŝycia. Słuchanie określonych rodzajów muzyki w określonych porach
dnia pozwala bardzo często utrzymać się w dobrym zdrowiu. Niektóre gatunki
muzyki mają szczególnie duŜe właściwości terapeutyczne. Muzykoterapię stosuje
się m.in. w celu zwiększenia komfortu wypoczynku, zrelaksowania, poprawy
samopoczucia. Muzykoterapia posiada wiele zalet, moŜliwe jest jej powszechne
zastosowanie, nie wywołuje skutków ubocznych, zaleŜność w postaci przyzwyczajenia do regularnego słuchania muzyki w celach leczniczych nie stanowi
zagroŜenia, wręcz przeciwnie jest pozytywnym efektem terapii, pozwala na
stosunkowo łatwe dotarcie i poznanie świata przeŜyć człowieka, gdyŜ pomija
kontrolę intelektualną występującą przy komunikacji werbalnej. Pracując w grupie
integracyjnej często stosujemy tę formę zajęć. Zajęcia tego typu redukują stres
i niepokój, poprawiają poczucie własnej godności, zachęcają do wyraŜania uczuć,
poprawiają kontrolę nad odruchami. PoniŜej przedstawiamy przykładowy
scenariusz zajęć do wybranej przez siebie muzyki.
Scenariusz zajęć
Cele:
odreagowanie napięć psychoruchowych,
likwidacja niepokoju, lęku, agresji,
budzenie aktywności do osiągania zadowolenia z wykonywanych czynności
i wspólnej zabawy
Tok zajęć:
I. Odreagowanie:
1. Powitanie - ,,Wszyscy są…” zabawa integracyjna, śpiew na róŜne sposoby.
93
Małgorzata Wiącek, Renata Kusak – Muzykoterapia
2. Zabawa ,,Marionetka”, w pozycji stojącej tańczą poszczególne części ciała,
potem całe ciało. Wyobraź sobie marionetkę pociąganą za sznurki –
(muzyka, utwór nr 1).
3. Ćwiczenia oddechowe w pozycji stojącej. Ręce w górę nabieranie powietrza
nosem, ręce w dół wypuszczanie powietrza buzią.
II. Zrytmizowanie:
Zapraszamy do wspólnej zabawy:
1. W takt muzyki maszerujemy w róŜnych kierunkach, maszerujemy w miejscu
z równoczesnym klaskaniem w dłonie. Kończąc klaszczemy w uda, ręce.
2. Ćwiczenia oddechowe – na stojąco, trzymanie się za boki, nabieranie powietrza i wypuszczanie z równoczesnym lekkim pochylaniem się do przodu.
3. Taniec z dzwoneczkami. Taniec dowolny, przerwa w nagraniu muzycznym,
dzieci stojąc w miejscu odtwarzają zapamiętaną melodię, grając dzwoneczkami.
4. Ćwiczenia oddechowe – dzieci siedzą na nogach, ręce wyciągnięte do góry,
zamknięte oczy i głębokie wdechy i wydechy.
III. UwraŜliwienie:
1. Marsz w parach, marsz w miejscu czwórkami, podział dzieci na cztery
grupy.
2. Zabawa ,,Uczucia”. KaŜda grupa ma inne instrumenty, grając na instrumentach wyraŜamy emocje (smutek, radość, złość) Pozostałe dzieci
w grupach odgadują emocje. Wszyscy razem zagramy smutek, radość, złość
(głośno, cicho).
3. Ćwiczenia oddechowe na stojąco z unoszeniem rąk.
4. Zabawa z balonami. Grupowa improwizacja z muzyką. Balon jako lekka
piłka (delikatne miękkie ruchy), kryształowa kula (ostroŜne miękkie ruchy),
cięŜka kula (ruchy z wysiłkiem). Muzyka podpowiada co ,,trzymamy”
w ręce.
5. Ćwiczenia oddechowe – dzieci siedzą po turecku dmuchają w baloniki.
6. Zabawa z chustą animacyjną. Dzieci trzymają chustę, na chuście leŜą
balony, do muzyki podnoszą i opuszczają chustę tak, aby nie spadły balony.
IV. IV Relaks:
Kładziemy się, ciało ułoŜone luźno.
1. Ćwiczenia izometryczne – równoczesne zaciskanie pięści i prostowanie nóg
w kolanach, po sekundzie rozluźnianie mięśnie, powtarzamy ćwiczenie kilka
razy.
2. Ćwiczenia oddechowe – na leŜąco, wykonujemy kilka szybkich oddechów
przez nos, usta zamknięte. Wykonujemy kilka oddechów głęboko i spokojnie.
94
3. Sugestia słowna – muzyka relaksacyjna.
A teraz wyobraźcie sobie, Ŝe jest ciepły słoneczny dzień. Niech ci się
wydaje, Ŝe leŜysz na róŜowej chmurze. Cale twoje ciało miękko na
nie spoczywa. Wszystkie części ciała toną w chmurze i Ŝadna nie
musi nic robić, bo chmura utrzymuje ją w powietrzu. LeŜysz łagodnie
i płyniesz z chmurą. Wieje lekki, chłodzący twoje ciało wiatr. Nad
tobą, w górze, słońce rozlewa swe ciepłe, jasne promienie na cały
świat wokół nas. Dobrze ci tu. Chmura unosi cię, kołysze, niesie
w przestworza. Wsłuchujesz się w muzykę, która cię unosi. Płyniesz.
Wsłuchaj się w ciszę, wtop się w nią”
Stopniowo wracamy do rzeczywistości. Delikatnie poruszamy
palcami rąk i nóg. Jak poprzednio symetrycznie napinamy
i rozluźniamy mięśnie kończyn, moŜna się poturlać, rozciągnąć się.
Powoli siadamy. Głęboki oddech. Miękko do muzyki poruszamy
ramionami (gałęzie na wietrze).
V. Aktywacja:
1. Zabawa „Kwiaty”. Dzieci siedzą na dywanie, przyjmują formę pąka
kwiatowego, stopniowo rozwijają się (róŜne części ciała) w rytm oddechów.
Np. najpierw rozwiń zaciśniętą dłoń - weź głęboki wdech i wydychając
powietrze uwolnij palce. Dalej rozwiń swoje ciało, by przybrało formę
kwiatu w pełnym rozkwicie. Energię do rozkwitu da ci oddech.
2. Taniec z chustami.
VI. Zakończenie:
Rozmowa o uczuciach i wraŜeniach doznanych w czasie zajęć.
Biografia:
1. Kiery M. „Elementy muzykoterapii w pracy pedagoga”. Wychowanie muzyczne
w szkole, 1/1993.
2. Niewiarowska B. „Muzykoterapia dla kaŜdego – rozmowa z Maciejem
Kieryłem, lekarzem medycyny, muzykoterapeutą i anestezjologiem”.
Wychowanie muzyczne w szkole, 1/1993.
3. Klöppel R., Vliex S. „ Rytmika w wychowaniu i terapii”. Warszawa 1995.
95
Czynniki wpływające na rozwój
potrzeb zdrowotnych dziecka
Beata Baran, Edyta Rembisz
w Mielcu
Umacnianie zdrowia wychowanków powinno być celem kaŜdego
wychowawcy, bez względu na jego specjalność, zdrowie, bowiem wiąŜe się ściśle
z pojęciem osobowości człowieka, jest elementarnym warunkiem funkcjonowania
osobowości wszechstronnej – takiej, do jakiej powinien zmierzać kaŜdy
wychowawca. Trudno przecenić znaczenie zdrowia dla Ŝycia i społecznego
funkcjonowania człowieka. Zadajemy sobie pytania, m.in., kiedy i jak tę postawę
naleŜy budować. Wszystkie współczesne koncepcje wychowania zdrowotnego,
m.in. Demela, Wiliamsa, Woynarowskiej, Mazurkiewicza, polegają na moŜliwie
wczesnym uświadomieniu ludziom, Ŝe środowisko naturalne i społeczne oraz
własne zachowanie zdrowotne i styl Ŝycia są głównymi determinantami zdrowia
człowieka. Proces rozbudzania świadomości w tym względzie naleŜy rozpocząć
odpowiednio wcześnie, w domu rodzinnym, w przedszkolu i w szkole.
Rozwój dziecka, od jego urodzenia do uzyskania pełnej dojrzałości psychofizycznej, przebiega w sposób ciągły i obejmuje kilka okresów. KaŜdy z nich
charakteryzuje się pewnymi znamiennymi cechami wspólnymi dla danego wieku
dziecka i podobnymi prawidłościami w rozwoju psychicznym i fizycznym, pomimo
istnienia róŜnic genetycznych związanych z płcią i środowiskiem.
W okresie przedszkolnym rozwój, zarówno fizyczny, jak i psychiczny, jest
szczególnie intensywny. Tempo rozwoju narządów zmysłów i narządów wewnętrznych jest zdecydowanie szybsze w porównaniu z okresem szkolnym czy
młodzieńczym. Im dziecko jest młodsze, tym tempo rozwoju jego narządów
i ośrodkowego układu nerwowego jest intensywniejsze. U dzieci w wieku przedszkolnym intensywnie rozwijają się: serce, wątroba, płuca, układ nerwowy, narządy
zmysłów – wzroku i słuchu. Tempo rozwoju tych organów warunkuje szybki
rozwój procesów poznawczych, kształtowanie się sprawności ruchowej, uczuć,
mowy, myślenia, spostrzegania, orientacji. Wzrasta zaleŜność uŜywania i rozumienia mowy. Wyraźnie kształtują się procesy psychiczne, świadomość i sprawność
97
B. Baran, E. Rembisz – Czynniki wpływające na rozwój potrzeb zdrowotnych dziecka
ruchowa zaleŜą od cech wrodzonych, czynników dziedziczno-genetycznych,
własnej aktywności, wpływu środowiska i sposobów wychowania.
Dominującym rodzajem działalności dziecka w okresie od 3 do 7 roku Ŝycia jest
zabawa, a główną instytucją wychowawczą jest przedszkole. Wychowanie
zdrowotne w przedszkolu realizują nauczycielki przedszkola we współdziałaniu
z personelem słuŜby zdrowia, sprawującym opiekę z zewnątrz przez instytucje
słuŜby zdrowia, władze oświatowe i organizacje społeczne. Systematyczne
wychowanie zdrowotne sprawia, Ŝe dziecko staje się podmiotem, przechodząc na
pozycję współpracy zdrowia własnego i swoich najbliŜszych i realizując w dalszym
etapie określone cele przez samokształcenie i samowychowanie.
Proces wychowania zdrowotnego w przedszkolu stanowi długi łańcuch
systematycznych, planowych i zamierzonych działań wychowawczych,
skorelowanych z rozwojem osobowości i uspołecznienia dziecka. W procesie tym
zespół wychowawczy powinien uwzględniać potrzeby zdrowotne dziecka i uwarunkowania higieniczne środowiska przedszkolnego i domowego. Nauczycielkom
przedszkola przypada rola umiejętnego sterowania długofalowym procesem
wychowania zdrowotnego. One stwarzają określone sytuacje wychowawcze,
zmieniają psychikę i nastawienie dzieci, kształtują ich postawy, poglądy
i zachowania w sprawach zdrowia i higieny, wdraŜają nawyki i określone sposoby
postępowania.
Wychowanie zdrowotne, jako proces złoŜony i długotrwały, determinują róŜne
czynniki – pochodzące od wychowanka i wynikające ze środowiska. Ze strony
wychowanka na proces ten wywierają określony wpływ następujące czynniki:
zdrowie, rozwój i stan psychofizyczny dziecka, zasób wiadomości i umiejętności,
właściwości psychiki i cechy osobowości, sprawność i doświadczenie. Hamująco
na przebieg procesu oddziałują złe nawyki, mylne poglądy i przekonania,
niewłaściwa postawa w sprawach zdrowia i higieny, będące odbiciem zaniedbań
wychowawczych w środowisku domowym.
Ze strony środowiska proces wychowania zdrowotnego kształtują: wzorce
osobowe (nauczycielka, inne dzieci), organizacja Ŝycia w przedszkolu, funkcjonowanie urządzeń, sprzęt i wyposaŜenie w pomoce dydaktyczne do zajęć, zdobycze
techniki, środowisko przyrodnicze.
Wszechstronne włączenie elementów wychowania zdrowotnego do planu pracy
wychowawczej przedszkola – przekazywanie wiedzy, wyrabianie nawyków,
kształtowanie właściwej postawy – stosunkowo wcześnie przynosi korzystne
zmiany w postępowaniu i zachowaniu się dzieci w sprawach zdrowia i higieny.
Dobry przykład stanowią w przedszkolu dzieci starsze, mające juŜ pewne
doświadczenie, ukształtowane nawyki i postawę. Dzieci uczęszczające do
przedszkola przynoszą do środowiska domowego dobre nawyki i pozytywną
98
postawę. Ten wpływ przedszkola na dom jest szczególnie poŜądany w środowiskach o niskim poziomie kultury i zaniedbanych pod kątem higienicznym. Dzieci
ze staŜem przedszkolnym wyróŜniają się dość wysokim poziomem kultury
osobistej.
Zadaniem nauczyciela przedszkola jest czuwanie nad zdrowiem, prawidłowym
rozwojem psychofizycznym i bezpieczeństwem dziecka. Wiemy, – bowiem, Ŝe
tylko przez wychowanie uda się zmienić poglądy, postawy i zachowania przyszłego
społeczeństwa w poŜądanym kierunku. Dziecko juŜ w wieku przedszkolnym
przyzwyczaja się do utrzymania ładu, porządku i czystości w pomieszczeniach, do
naleŜytego wietrzenia, do prawidłowego oświetlenia, naturalnego i sztucznego, do
utrzymania odpowiednich warunków mikroklimatycznych, do troski o higienę
urządzeń sanitarnych, o estetykę i funkcjonowanie pomieszczeń, mebli, sprzętu
i wyposaŜenia, do ostroŜności, właściwego zachowania się oraz przestrzegania
zasad ruchu drogowego i bezpieczeństwa na drodze.
O rezultatach wychowania zdrowotnego decydują nie tyle hasła programowe,
choćby mądre i trafne, co umiejętności, metody i twórcza inicjatywa nauczyciela.
Przejawem tej ostatniej jest intelektualizacja wychowania zdrowotnego poprzez
analizę literatury dziecięcej.
Literaturę dziecięcą moŜna wykorzystać w codziennej pracy wychowawczej,
w trakcie naturalnych lub stworzonych sytuacji. Przedszkolaków moŜna
przygotować do bezpiecznego poruszania się po drogach i ulicach opierając się na
utworze J. Porazińskiej „Hej z drogi”. Inne zagadnienia ujęte w programie
wychowania zdrowotnego w przedszkolu to wyrobienie umiejętności i przyzwyczajanie dziecka do systematycznego dbania o czystość osobistą. Pomocna
w realizacji tego zagadnienia jest bajka „O wróŜce z ogonem” (Miś 22/76).
Wyrabianie nawyku posługiwania się chustką do nosa powiązać moŜna z pokazaniem skutków kichania przeziębionej Katarzyny dowcipnego wiersza
J. Brzechwy „Katar”.
Nie sposób w pracy z dziećmi przedszkolnymi pominąć wielu przyjemnych
doznań, gdy przedszkolak zaspokaja potrzebę ruchu. Dzieci pozbawione
moŜliwości długiego i aktywnego przebywania na świeŜym powietrzu nie mogą się
prawidłowo rozwijać. Aby zabawa na powietrzu stała się radosnym przeŜyciem,
okazją do ruchowego wysiłku i czynnikiem wzmacniającym zdrowie, winno się ją
urozmaicać wprowadzając stopniowo naukę jazdy na nartach i łyŜwach. Wiosną
moŜna organizować róŜne imprezy na świeŜym powietrzu.
Ruch stanowi podstawę wszystkich zajęć prowadzonych z dziećmi, występuje
w zabawach ruchowych, ćwiczeniach gimnastycznych, a takŜe podczas spacerów
i wycieczek. Najwięcej korzyści daje ruch na świeŜym powietrzu. Zabawy ruchowe
i ćwiczenia gimnastyczne mają duŜy wpływ na kształtowanie osobowości, na
rozwój cech charakteru. Wyrabiają szybką orientację, opanowanie i zręczność,
99
pobudzają energię, odwagę, inicjatywę, wyrabiają umiejętność radzenia sobie,
pokonywania trudności, współdziałania w zespole.
W toku zabaw i ćwiczeń następuje celowa koordynacja ruchów, która wyraŜa
się w dąŜeniu do precyzyjnego ich wykonania, w kulturze ruchów oraz wyeliminowania ruchów zbędnych. Ma to ogromne znaczenie w Ŝyciu codziennym,
w kontaktach z innymi dziećmi i umiejętności zachowania się, siadania, wstawania
i poruszania się w kręgu ludzi i w świecie przedmiotów.
Na nauczycielach wychowania przedszkolnego spoczywa ogromny cięŜar.
Jednak praca wychowawcza nauczyciela przedszkola nie przyniesie poŜądanych
rezultatów bez uzyskania jedności wychowania rodzinnego i przedszkolnego.
W tym celu nauczyciel powinien usilnie zabiegać o ścisłą współpracę z rodzicami,
dla dobra dziecka – w tworzeniu zgodnego i wspólnego frontu wychowania.
Scenariusz zajęć z zakresu edukacji zdrowotnej.
Temat: „Chcę być zdrowy”.
Cele:
tworzenie sytuacji sprzyjających wyraŜaniu własnych uczuć,
integracja grupy,
podejmowanie prób oceny zachowania, samopoczucia,
wskazywanie pozytywnych cech,
przyjazne współdziałanie w grupie,
tworzenie miłej i dobrej atmosfery w grupie.
Przebieg:
1. Powitanie „Iskierka przyjaźni” – zabawa integracyjna.
2. „Niedokończone zdania”
Uczestnicy siedzą w kręgu. Osoba, która złapie piłkę puszczoną w obieg przez
nauczycielkę ma dokończyć zdanie:
- Zdrowie to…………….
- Dbam o higienę, bo………………
3. Zabawa „Lista atrybutów”
Kto dostanie piłeczkę, wypowiada wyraz, kojarzący mu się ze słowem
„czystość”.
4. Uczestnicy maja emblematy przedstawiające szczoteczki do zębów w 4 kolorach ( czerwony, zielony, niebieski, biały). Dzieci dzielą się na 4 grupy
wg. kolorów. KaŜda grupa podchodzi do stolików, na których leŜą koperty
z zaznaczonym kolorem. Dzieci maja do wykonania zadania:
• RozwiąŜcie krzyŜówkę.
• Pokolorujcie według wzoru.
100
5.
6.
7.
8.
9.
• Wypiszcie lub narysujcie znane środki czystości.
• UłóŜcie jadłospis na jeden dzień.
Wspólny śpiew piosenki „Szczęście Kubusia”.
Zabawa relaksacyjna „Pomasuj mnie” – masaŜ do wierszyka.
Pantomima – pokaz ruchem – „Co mogę zrobić dla swojego zdrowia”.
Zabawa „Kostka” (na kostce narysowane są części ciała), – do kogo potoczy się
kostka powie, czym i pokaŜe jak myje się daną część ciała.
Na tablicy jest napis „Karta samopoczucia”
Karta samopoczucia
dobre samopoczucie
złe samopoczucie
Dzieci mówią, kiedy maja dobre samopoczucie, a kiedy złe, nauczycielka
zapisuje w tabeli, zadaje dodatkowe pytania:
- Kto moŜe ci pomóc?
- Jak się wtedy czujesz?
Nauczycielka prosi, aby dzieci pokazywały swoje samopoczucie przy pomocy
kukiełek „wesoła i smutna twarz”:
- Ania przechodzi przez jezdnię przy zielonym świetle, a jej mama……
- Jurek doszedł do zdrowia po operacji i jest dzisiaj przedszkolu,
- Ania ma zapalenie gardła,
- Emil zjadł 4 kawałki tortu jego twarz jest,
- Adasia boli ząb.
Dzieci podnoszą odpowiednią kukiełkę i machają nią.
10. Na podłodze leŜą 3 pętle – podpisane TAK, NIE, BYĆ MOśE
Dzieci po wysłuchania króciutkich opowiadań siadają w kole oznaczającym ich
decyzję, uzasadniają swój wybór.
• Tata Jacka bierze tabletki na Ŝołądek, które wyglądają i maja smak jak
cukierki miętowe. Jacek lubi cukierki miętowe. Czy moŜe zjeść pigułki
taty?
• Jesteś chory. Idziesz z mamą do lekarza, który przepisuje ci receptę na
zakup lekarstwa. Tata kupuje lekarstwo i podaje ci. Czy je weźmiesz?
• Jest zima, bardzo duŜy mróz na dworze. Ania idzie z koleŜanką na sanki.
Będzie zjeŜdŜała z górki, obok której jest ulica i jeŜdŜą auta. Czy moŜe to
zrobić?
101
•
Dzieci idą z mamą po zakupy. W sklepie jest mnóstwo smakowitych
rzeczy. Dzieci wybierają czekoladę i coca-colę. Mama jednak kupuje
dzieciom sok owocowy, jogurty i owoce. Czy mama ma rację?
11. Zamknijcie oczy i pomyślcie „Co robicie dla utrzymania swojego zdrowia?”
Rundka „Jestem dumny, dumna z siebie, bo…………………”
Wykonanie plakatu, na którym dzieci przedstawiają, z czego są dumne,
a z czego nie.
Literatura:
1. Bartkowiak Z. Higiena dziecka w wieku przedszkolny., WSiP, Warszawa 1974.
2. Demel M. O wychowaniu zdrowotnym. Warszawa 1974.
3. Kuczyński J. Kultura fizyczna, osobowość, wychowanie. Zagadnienia
metodologiczne. Wydawnictwo AWF, Warszawa 1986.
4. Wiliams T. Szkoła promująca zdrowie – rzeczywistość czy mit. Wychowanie
Fizyczne i Zdrowotne, 7-8/1989.
102
Drama w przedszkolu
Ewa Antoniów, Marta Jedynak
Przedszkole Miejskie nr 12 w Dębicy
Propozycje zastosowania
Drama jest stosowana w nauczaniu wielu krajów. Choć rozmaicie się ją
nazywa, jej istota pod względem teoretycznym jest zbliŜona. Drama nawiązuje
bezpośrednio do idei prezentowanej przez Johna Deweya i jego koncepcji Nowego
Wychowania, a takŜe do Nowoczesnej Szkoły Francuskiej Technik Freineta. Istotą
Nowego Wychowania było uzaleŜnienie zasad, treści i metod kształcenia od
właściwości psychicznych dziecka, od jego potrzeby działania, zabawy i ekspresji
twórczej. Obecnie w szkolnictwie angielskim, a takŜe w Stanach Zjednoczonych
i Kanadzie dramę stosuje się w dwojaki sposób:
- jako metodę uzupełniającą, dydaktyczną,
- jako przedmiot artystyczno – wychowawczy, często fakultatywny, na równi
z zajęciami plastycznymi i muzycznymi.
Ten przedmiot w róŜnych krajach ma trochę odmienne nazwy: gry dramatyczne, drama, teatr. W Polsce przyjęła się nazwa: „drama”.
Aktywność twórcza dziecka
Pojęcie twórczości kojarzy się z pojęciem zmienności. Zmieniać moŜemy coś
w taki sposób, w jaki zmieniali to juŜ inni, albo teŜ w sposób całkowicie nowy.
Pierwszy sposób oznacza naśladownictwo, drugi jest częściowo oryginalny.
Jedynym z podstawowych warunków prawidłowej organizacji twórczej
aktywności dziecka jest stawianie go na zajęciach w takich sytuacjach, w którym
ono samo staje się eksperymentatorem, w sytuacji manipulowania rzeczami, a takŜe
symbolami, w sytuacjach dających mu moŜność zadania sobie pytań i szukania na
nie odpowiedzi.
Dzieci z natury swej są czynne i cechuje je pęd do działania. Wynika to
z fundamentalnego prawa aktywności organizmów. KaŜda aktywność jest
konsekwencją pewnej potrzeby, toteŜ jednym z podstawowych warunków
103
Ewa Antonimów, Marta Jedynak – Drama w przedszkolu
uaktywniania dziecka jest stawianie go w takiej sytuacji, aby odczuwało potrzebę
wpływania tych czynności, których od niego oczekujemy. Potrzeba stanowi
zasadniczy motyw działania, podstawy do obudzenia u dziecka pewnej gotowości
do przeŜyć, skierowany na dany przedmiot, co nazywamy zainteresowaniem.
Właściwości psychiczne dziecka w wieku przedszkolnym wymagają takiej
organizacji zajęć, wśród których na pierwsze miejsce w procesie nauczania wysuwa
się Ŝywiołowość, skłonność do zabawy, do ruchu, co wyzwala zarazem
konieczność ekspresji, warunkującą chęć do wysiłku.
Rozwijając aktywność twórczą dzieci w wieku przedszkolnym warto wykorzystać dramę, która w pełni aktywizuje dzieci.
Dlaczego warto wykorzystać dramę podczas zajęć edukacyjnych?
Drama jest sposobem poznawania świata za pomocą działania.
Jest metodą pedagogiczną, w której, wchodzenie w określone role, improwizacje nauczyciela i dzieci pozwalają kreować rzeczywistość.
Opiera się na naturalnej skłonności człowieka do naśladowania i zabawy oraz
umiejętności Ŝycia fikcją literacką.
Dzięki dramie moŜna zmieniać złe nawyki w zachowaniu dzieci.
Słuszne wydaje się takie zajmowanie się dziećmi, aby rozwinąć u nich umiejętności radzenia sobie z róŜnymi trudnymi sytuacjami i problemami.
Szczególną rolę w kształtowaniu pozytywnych zachowań odgrywałaby rodzina,
lecz w obecnych czasach kurczą się jej moŜliwości. Pracujący rodzice coraz mniej
czasu poświęcają swoim dzieciom, a „wyziębione” uczuciowo dziecko łatwiej
popada w róŜnego rodzaje konflikty, tak w swoich relacjach z rodzicami, jak
i rodzeństwem, nauczycielami, kolegami. Deficyty rozwoju emocjonalnego oraz złą
adaptację do roli warunków Ŝyciowych moŜe uzupełniać przedszkole i pracujący
w nim nauczyciel.
Dzieci w wieku przedszkolnym nie dysponują jeszcze wystarczającym zasobem
słów i pojęć, które umoŜliwiałyby im prawidłowe określanie róŜnych cech
i procesów psychicznych, precyzyjne nazywanie czyichś zachowań, stanów, myśli
i uczuć.
Zachodzi, więc konieczność wprowadzania innych sposobów informowania
o swoich przeŜyciach, takich jak: zabawa, malowanie, rysowanie, lepienie,
śpiewanie, scenki teatralne, przedstawianie kukiełkowe.
104
Nauczyciel prowadząc takie zajęcia, moŜe swoimi uwagami i komentarzami
pomagać dzieciom rozumieć swoje emocje, nazywać je oraz rozwijać umiejętność
wejrzenia w siebie samych.
Drama nie jest narzucona ani oparta na Ŝadnym scenariuszu, pozwala
w bezpieczny sposób rozwinąć nie tylko wyobraźnię, fantazję, ale przede
wszystkim wraŜliwość emocjonalną dziecka. SłuŜy osiągnięciu nadrzędnego celu,
jakim jest rozwijanie dziecka i doskonalenie w nim pozytywnych zmian. Metoda ta
odwołuje się do indywidualności kaŜdego dziecka i jego przeŜyć. Pełni rolę
terapeutyczną, gdyŜ pozwala bliŜej poznać swoich wychowanków i rozumieć ich
uczucia.
Główne cele dramy:
- kształcenie wraŜliwości dzieci,
- doskonalenie umiejętności rozmowy o uczuciach własnych, wewnętrznych
przeŜyciach, stanach, lękach, kłopotach i radościach,
- wyraŜanie stanów psychicznych, uzewnętrznianie uczuć,
- kształcenie określonych zachowań społecznych,
- panowanie nad emocjami, koncentracja, współdziałanie w grupie,
- doskonalenie mimiki, ekspresji, operowania ciałem,
- wzbogacanie słownictwa, frazeologii zakresu pojęć,
- rozwijanie fantazji, pobudzanie do aktywności, odkrywanie rzeczy nowych,
- przygotowanie do aktywnego uczestnictwa z Ŝycia poprzez umiejętne
i świadome korzystanie z dóbr kultury (muzyki, tańca, teatru i pantomimy)
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
Rodzaje ćwiczeń dramowych:
Rozmowa – to najprostsza forma bycia w roli. Uczy rozmowy o doznaniach,
słownego uzewnętrzniania uczuć, buduje zaufanie.
Wywiad – polega na rozmowie z jedną lub dwiema wybranymi osobami.
Kształci trudną umiejętność zadawania pytań, rozwija fantazje.
Scenki i sytuacje improwizowane – mogą to być poszerzone wersje
„wchodzenia w rolę”. Konieczny jest udział większej grupy, która wcześniej
omawia przebieg scenki.
śywe obrazy – polega na przyjęciu określonej pozy i zastygnięciu w bezruchu
w pewnym momencie, po chwilowym zastygnięciu akcja toczy się dalej.
Inscenizacja – nie jest typową dramą, opiera się na wyuczonym wcześniej
tekście, „aktorzy” grają według ustalonego scenariusza.
Rysunek – jest techniką plastyczną. MoŜe przedstawiać realistyczny bądź
fantastyczny portret postaci literackiej, barwne plamy wyraŜające uczucia
i nastroje – rozwija fantazję i zdolności manualne.
Ćwiczenia pantomimiczne – dzieci przedstawiają ciałem, gestem i mimiką
określony problem lub temat
105
8. Dziennik lub pamiętnik – moŜe być odczytywany jako świadectwo minionej
epoki, np. w związku z omawianiem warunków Ŝycia ludzi w dawnych czasach.
Przykładowe scenariusze zajęć prowadzone metodą dramy:
Temat 1: Zabawa i ćwiczenia ruchowe z elementami dramy, kształtujące orientacje przestrzenną
Cele:
wyraŜanie uczuć za pomocą środków wyrazu: gestem, mimiką,
bogacenie słownictwa o wyrazy związane z określaniem uczuć i nastrojów,
rozwijanie wyobraźni,
reagowanie na umówione sygnały, znaki i polecenia,
zgodna współpraca z zespołem,
Przebieg:
1. Powitanie.
2. Imię i gest, rytm, nastrój.
3. Przyjaciele naszych dłoni, stóp, łokci – grupa porusza się swobodnie po
sali.
Na sygnał ustawić się w kole, wszyscy trzymają się za ręce. Zapamiętują
przyjaciela z prawej i lewej strony oraz miejsce, w którym stali.
Ponownie chodzą po sali. Na hasło „przyjaciele naszych dłoni” wracają na
miejsce, szukają osób, z którymi stali trzymając się za ręce. Analogicznie
ustawiają się przyjaciele moich stop – dotykają się stopami i przyjaciele moich
łokci.
4. Człowiek do człowieka, wszyscy uczestnicy stoją w parach. Na polecenie
„ręce do rąk” uczestnicy podają sobie ręce, „stopy do stóp” – dotykają się
stopami itd. Na hasło „człowiek do człowieka” zamieniają się miejscami.
5. Działanie przy muzyce – uczestnicy chodzą po sali; w momencie
zatrzymania muzyki wykonują róŜne polecenia: naleŜy przywitać się z jak
największą ilością osób, dotknąć lewych ramion, kolan, wskoczyć na
krzesło, wejść pod stół itd.
6. Niedźwiedź – uczestnicy wchodzą w role drwali, którzy rąbią i ścinają
drzewa. Jedna osoba jest niedźwiedziem, na hasło „niedźwiedź” drwale
kładą się na podłodze udając nieŜywych ( chodzi o maksymalne
rozluźnienie mięśni). Osoba, która jest niedźwiedziem sprawdza stan
napięcia mięśni unosząc nogi i ręce leŜących. Kto ma mięśnie napięte staje
się niedźwiedziem.
7. Zabawa w hasła – kaŜdy z uczestników samodzielnie realizuje zadany
przez prowadzącego temat. Ćwiczenie polega na ekspresji i plastyce gestu
106
8.
9.
10.
11.
12.
13.
i mimiki zatrzymanych w stop klatce ( dyrektor, dziecko, lekarz, radość,
smutek, złość, ptak, kot itp.).
„Kolorowe baloniki”. Dzieci ustawiają się w czterech kółeczkach wg
koloru szarf. Podają sobie ręce i zgodnie z miarowym niezbyt szybkim
akompaniamentem nadmuchują balony powiększając coraz bardziej kółka.
Na głośny dźwięk rozkładają ręce i kładą się na podłodze.
„Telefon rytmiczny”. Dwie druŜyny siadają w dwóch równoległych
rzędach, niedaleko od siebie. W kaŜdym rzędzie dzieci siedzą w siadzie
skrzyŜnym, jedno za drugim. nauczycielka wystukuje rytm na plecach
ostatniego dziecka. Rytm wędruje od dzieci ostatnich do siedzących na
przedzie. Te po otrzymaniu sygnału rytmicznego wyklaskują go.
Uszereguj liczby. Kilkoro dzieci oznaczamy cyframi, ustawiamy w szeregu i przeliczamy. Przy muzyce bawią się swobodnie, na przerwę stają
w szeregu.
„Dnia tygodnia”. Dzieci dobierają się po siedmioro i ustawiają się w kilku
rzędach. Zostają nazwane tak jak dni tygodnia i stają za wyznaczonymi
przez nauczycielkę „ojcami”. KaŜdy z „ojców” chodzi po sali i wykonuje
róŜne ruchy. Na sygnał „dni tygodnia” ustawiają się w rzędzie we
właściwej kolejności. „Ojcowie” sprawdzają czy są wszystkie dzieci
nazywając je poniedziałek, wtorek, środa...
Podsumowanie. Dzieci podają sobie nawzajem ręce, kładą sobie na
ramionach lub w inny sposób wyraŜają poŜegnanie.
PoŜegnanie. Dokończenie zdania: Na dzisiejszych zajęciach było mi...
Temat 2: Co to znaczy być przyjacielem?
Cele:
wyraŜanie uczuć za pomocą róŜnych środków: gest, mimika, praca
plastyczna,
wzbogacanie słownictwa o wyrazy związane z określaniem uczuć,
nastrojów,
rozwijanie wyobraźni,
kształtowanie umiejętności pomocnych w ocenianiu ludzi i faktów,
Tekst opowiadania pt. „ Mała kaczuszka”; materiał plastyczny, rekwizyty:
szarfy, krąŜki, itp.
Przebieg zajęć:
1. Pozy – dzieci stoją w dwóch grupach naprzeciw siebie, pokazują w pozach wroga i przyjaciela, przypatrując się sobie wzajemnie próbują
ustalić, jakie gesty i miny charakteryzują wroga i przyjaciela.
107
2.
Obrazy – dzieci przy uŜyciu rekwizytów budują obrazy prezentując postać
wroga i przyjaciela.
3. Nauczyciel czyta I część tekstu do słów „...rozpoczęła się podwodna
zabawa.”
4. Praca plastyczna na temat: „Co zobaczyła pod wodą Kwasia?” – technika
dowolna.
5. Słuchanie dalszego ciągu opowiadania do słów „...przeraŜona runęła do
wody!”
6. Scenki improwizowane - Co było dalej?, dzieci w grupach wymyślają
dalszy ciąg i prezentują go pozostałym w formie scenek. Omówienie
scenek.
7. Słuchanie zakończenia opowiadania czytanego przez nauczyciela.
8. Szukanie podobieństw i róŜnic pomiędzy oryginalnym zakończeniem,
a propozycjami dzieci.
9. Rozmowa z dziećmi na temat: kto był przyjacielem w opowiadaniu?,
wypowiedzi dzieci na temat ich przyjaciół – podanie cech.
10. Zakończenie: scenka improwizowana – poŜegnanie z przyjacielem.
„Mała Kaczuszka”
Pewnego, słonecznego ranka, na naszym podwórzu pojawiła się Kwasia, mała
kaczuszka. Urodziła się zaledwie wczoraj. Wszystko dookoła wydało się cudowne.
Przywitała się z mieszkańcami podwórka i nie zwlekając długo dziarsko wyruszyła
na zwiedzanie okolicy. Po chwili znalazła się nad jeziorem. Coś jej mówiło
w duszy, Ŝe kąpiel w taki piękny poranek moŜe być czymś naprawdę wyśmienitym.
- O rety, ile tu atrakcji! – nie mogła się nacieszyć. MoŜna pogawędzić
z Ŝabkami, albo popływać z rybkami. Kwasia postanowiła ponurkować, jak na
kaczkę przystało. Zanurzała głowę w zimnej wodzie, a wtedy jej małe nóŜki
zawzięcie majtały w powietrzu. To, co zobaczyła pod wodą warte było gimnastyki.
W gąszczu wodnych roślin mieszkały kompletnie dziwaczne zwierzątka. Kwasia
była towarzyską kaczuszką, więc z miejsca rozpoczęła się podwodna zabawa.
Z wielkim zaciekawieniem przyglądała się temu mała sikoreczka, która
mieszkała w gniazdku na gałęzi drzewa, rosnącego tuŜ nad wodą. Ona jeszcze
nigdy, ani na chwilkę nie opuściła rodzinnego domu. Przejęta wychyliła się
z gniazdka trochę bardziej i jeszcze bardziej, aŜ nagle...przeraŜona runęła do wody!
Sikoreczka wpadła tuŜ obok małej kaczuszki wzniecając wrzawę w całym
wodnym towarzystwie.
- Czy na tym właśnie polega latanie? – zastanawiała się Kwasia, podpływając
do „rozbitka”.
108
Sikorka była jednak zupełnie malutka i wcale jeszcze nie umiała latać.
Bezładnie trzepotała skrzydełkami i płakała w niebogłosy. Kaczuszka pomogła jej
wdrapać się na wystający z wody kamień i pocieszała bidulkę, która skulona
i nieporadna straszliwie trzęsła się z zimna.
Na szczęście, mama Kwasi z daleka zobaczyła, co się stało i popłynęła na
ratunek.
- Nie płacz biedne maleństwo – powiedziała do sikoreczki i troskliwie okryła ją
swoim skrzydłem
- Ja tylko chciałam popatrzeć – wymamrotała sikorka przez łzy. Gdy wreszcie
sikorka troszkę się ogrzała i uspokoiła, matka – kaczka umieściła sobie na grzbiecie
Kwasię i jej małą koleŜankę i tak popłynęła w stronę brzegu. Po drodze mama –
kaczka zastanawiała się, jak uda jej się umieścić sikoreczkę wysoko w gnieździe.
Gdy nareszcie dotarły pod drzewo, spotkały tam jelonka. Zmęczony upałem
przyszedł właśnie na jezioro, by napić się wody. Gdy usłyszał, co się stało,
z miejsca zaoferowała swą pomoc. Jelonek, choć nie był duŜy, sięgał głową akurat
na wysokość gniazdka sikorki. Mały jelonek schylił głowę aŜ do samej ziemi tak,
aby sikorka mogła się na nią bez trudu wdrapać.
- Trzymaj się mocno! – krzyknęła do sikorki.
- Uwaga, winda w górę!
Kwasia i jej mama wstrzymały oddech, a jelonek powolutku, ostroŜnie zaczął
unosić szyję do góry. Gdy wreszcie sikorka ujrzała swoje gniazdko, wskoczyła do
niego najszybciej, jak tylko umiała. Teraz znowu patrzyła na wszystko z bezpiecznej wysokości swojego gniazdka, a minę miała przy tym taką, jakby, co
najmniej pokonała smoka. Ledwie sobie przypomniała, by podziękować wszystkim
za pomoc.
Tymczasem mała Kwasia nagle poczuła się bardzo zmęczona.
- Ale ty jesteś silna, mamo – wyszeptała i nie czekając na powrót do swojego
domu wcisnęła się w ulubiony kącik pod maminym skrzydełkiem i natychmiast
zasnęła.
Biografia:
1. Kołodzieczyk A.. Czermierowska E. Spójrz inaczej, Kraków 1993.
2. Brian Way. Drama w wychowaniu dzieci i młodzieŜy. Warszawa 1990.
3. Łebecka G., Mańka L. Wykorzystanie ćwiczeń dramowych w nauczaniu
wczesnoszkolnym. Edukacja wczesnoszkolna – „śycie szkoły” nr 8,
październik 2000.
4. Zborowski J. Rozwijanie aktywności twórczej dzieci. WSiP, Warszawa 1986.
109

Zeszyt Nauczycielski nr 8

Transkrypt

Podobne dokumenty

Promocja Unii Europejskiej w przedszkolu

WYNIKI KONKURSU PLASTYCZNEGO „U Jasia i

Przemoc wirtualna

Napisał sędzia Paweł Szczygieł po finale wojewódzkim MPP

regulamin konkursu plastycznego na plakat promujący czytelnictwo

Zmiana adresu najemcy właściciela

Stanisław Padykuła, urodził się 6 maja 1946 r. w Mielcu, syn Józefa i

różowe okulary