Spis treści - Księgarnia Internetowa Grzbiet.pl

Transkrypt

http://grzbiet.pl/ksiazki/mussolini-butny-faszysta-wydawnictwo-proszynski-media
Przykładowy rozdział książki: Mussolini Butny faszysta
Spis
treści
Wst~p ..... .
J.
2.
3.
4.
5.
6.
MARSZ PO WŁADZĘ POD CZERWONYM
. ................... 15
SZTANDAREM 11<83-1919)..
........ 17
Co to jest Italia?...
Czlow1ek z Predappio ........................................................................... 27
..... 37
Emigranriagitator ...
:tvanti! ...
Precz z pokojem! ...
Pożegnanie z bronią ...
7.
8.
11 ~au- Prorok ...
II
CZARNEKOSZULE(1919-1925) ...
Walczący, produkujący i odważni ...
....
................................
....
...........
47
59
69
77
87
........................................ 93
... 95
l.
Piazza San Sepolcro...
2.
3.
4.
Rządy Proroka...
......................... 119
Dowódcy i przywódcy......
Ktobierzewladz'i? ............................................................................. 129
5.
WniebowstąpienieProroka
6.
7.
8.
9.
Marsz na Rzym...
Najwi'ikszy blef w historii Europy.....
Zabójstwo Matteottiego ... .
Dyktator...
. ............ 103
.....................................
...... 135
............ 139
....................... 145
. ................................. 155
................ 161
............ 165
lii MUSSOLINI MA ZAWSZE RAC!Ę! (1925-1936)...
........... 167
Nowe państwo...
..................... 183
2. Latcran i Palazzo Venezia ..
Książki historyczne
Internetowa księgarnia historyczna Grzbiet.pl
Uwaga! Próbka wygenerowana automatycznie, oryginalne wydawnictwo może wyglądać inaczej.
3.
4.
5.
6.
7.
Lata wzajemnej zgody ........................................................................ 193
Hydraulik w przeciwdeszczowym płaszczu ........................................ 20S
Facttta ntra, b~/l'abUsina ...................................................................... 21 S
Sankcje, gaz i wojenna sława ................................................................ 22S
Imperium
...................................................................... 235
IV
l.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
CZY MUSSOLINI ZAWSZE MA RACJĘ> (1936-19431 ................ 141
Stary ttiumfator i nowi faworyci ........................................................... H3
Nowe plany i nowi prz:yjaciele ............................................................ 255
Pogrz:eb Proroka ...
............................................................. 269
Rasizm i ostatni triumf ......................................................................... 279
Izba, Albania, pakt stalowy, Hektor i Achilles ..................................... 191
PolJ"Zebuję kilku cysięcy zabicych! ...................................................... 301
"Pulkowniku, nie chcę wody ... " .......................................................... 313
Rosja, Zagłada, Al-Alamajn i Sycylia ................................................... 319
Noc prawdy ............................................................................................ 343
V
PAŃSTWO HA!>!BY (1943-19451 ....................................................... m
Nieoczekiwane spotkanie w Villa Savoia...
....................... 351
Rządy Badoglia.............
. ............................................... 357
Z Rzymu do SalO.....
. ....... 367
Włoska Republika Socjalna.....
................. 371
Paragraf22 ..
............................... 383
.. ......... 389
Wiatr szumi, burz:a szaleje ..
................. 401
Władza i jej kulisy ...
.. .................. 411
Ostatnia droga ...
.... .411
Powrót faszyzmu
J.
2.
3.
4.
S.
6.
7.
8.
9.
Źród!. .. .
Zdjęcia .. .
Indeks osób ...
............ -135
................ 439
.. ............. 441
Wstęp
Kim
był
Mussolini?
F
akt, że pami~ć onim-zarówno we Włoszech, jak i na całym świecie
jest pamięcią o jeszcze większym zbrodniarzu, jakim
Hitler, nie powinien dziwić. Za to wizerunek obu przywódców i ich
-przesłaniana
był
reżimów zlał się
ze
sobą
do tego stopnia,
iż
zapominamy
wyciągnąć
wnioski, jakie wypływają z losu włoskiego dyktatora. Postrzegamy go
jako nic:doskonale wcielenie niemieckiego FUhrera, a nawet jego komicz
ny wariant. Wydaje nam się, że druga wojna światowa zakończyła się
we Włoszech w taki sam sposób jak w Niemczech, to znaczy na drodze
sukcesywnego zwalczania reżimu tyrana poprzez powolny marsz wojsk
alianckich.
Moje szczególne zainteresowanie Mussolinim zaczęło się 25 lipca
1993 roku. Postanowiłem, że nauczę się włoskiego, i zacząłem od prze
bijania się przez treść jednego z włoskich dzienników. Na stronach po
święconych kułturze znalazłem artykuł na temat pięćdziesiątej rocznicy
tajemniczego zebrania Wielkiej Rady Faszystowskiej w Palazzo Venezia,
do którego doszło nocą z 24 na 25 lipca 1943 roku. To właśnie wtedy
kierownicrwo partii faszystowskiej, widząc, że niebezpieczeństwo jest
coraz bliżej, przeprowadziło glosowanie, po którym Mussolini został
usunięty z funkcji przewodniczącego. Ci, którzy o tym zadecydowa
li, utworzyli potem własny rząd. Nie miałem pojęcia, jak to spotkanie
przebiegało. Faszystowska dyktatura nie była- zwłaszcza w ówczesnej
sytuacji w kraju- zbyt sympatyczną instytucją. Na pewno jednak nie
był to rząd tego samego rodzaju co totalitarna władza Hitlera, Stalina
albo generała Franco. Później doszło do różnych zawirowań, wojna
MUSSOLINI. BUTNY FASlYSTA
toczyła się
mial
dalej, ale opisane wydarzenie pokazuje, że włoski faszyzm
a Mussolini zajmował w jego strukturach
zupełnie inną naturę,
szczególną pozycję.
Zarówno w Szwecji, jak i w krajach anglosaskich rozpowszechniony
jest wizerunek Mussoliniego jako człowieka o cokolwiek komicznej
naturze. Co się zaś tyczy jego rządów, to śmiało można powiedzieć, że
toną one w gąszczu kulturowych nieporozumień i uprzedzeń. W najlep
szym wypadku wynika to ze sposobu, w jaki Mussoliniego pok.azpo,:ano
w starych kronikach filmowych. Wybiera sict bowiem takie fragmenty,
dzięki którym można go przedstawić jako postać komiczną, która robi
dziwne grymasy, gestykuluje i podskakuje w sposób charakterystyczny
dla niemych filmów. W najgorszym wypadku anty~:łoskie uprzedzenia
spowodowane są brakiem znajomości kułtury i języka, jak również pogardą
dla cierpień, jakich włoscy żołnierze doznali za sprawą bezwzględnych.
niekompetentnych dowódców w czasie pierwszej wojny światoweJ, a póź
niej na skutek nieodpowiedzialnej polityki i walki o władze; Mussoliniego
podczas drugiej wojny. Mussolini był zdolny i cyniczny, a ponadto działał
w kulturowych ramach, w których wartości i normy zachowania były
-i nadalsą-całkiem inne od tych, które obowiązywały i nadal obowią
zują w Europie Północnej. Jego wielkie słowa i napuszone gesty były
dopasowane do oczekiwań odbiorców. Po pewnym czasie zrozumiałem.
Że tak typowa dla mieszkańców północnej Europy Żartobliwa ironia
praktycznie nie istnieje we włoskiej opinii publicznej. Zdarza się bardzo
rzadko, nawet na płaszczyźnie prywatnej. W kulturze, w której władza
od zarania dziejów kłamała albo przekazywała podwójne przesłanie.
dwuznaczność i przesada to dwie rzeczy, z których nie wolno sitt śm1aĆ.
Kłamstwo czy prawda, pochlebstwo lub groźba- to, co ktoś mówi, mówi
serio albo przynajmniej stwarza wrażenie, Że mówi poważnie. Może
to wzbudzać emuzjazm, złość albo wątpliwość, ale nigdy szydersrwo.
Z podobnych względów trudno nam dzisiaj zrozumieć tCnomc:n. jakim
jest Silvio Berlusconi. Nieważne, co Włosi sądzą na temat i/ Cat'alierr
-liczy się to, że się z niego nie śmieją. Z Mussoliniego teżsictnie śmiali.
W odróżnieniu ud mojej wcześniejszej książki, która dotyczyła Szwe
cji i szwedzkiej utopii państwa opiekuńczego, niniejsza puhlikacja rue
rości sobie pretensji, aby pokazać nowy materiał albo przedstawić moje
Wslęp
własne oceny.
Porlobnie jak w mojej książce o papieżach chodzi tu przede
wszystkim o zaprezemowanie istniejącej wiedzy w oparciu o lekturę
głównie włoskich materiałów, które dla przeciętnego czytelnika są nie
dostępne. W języku szwedzkim nie powstała do tej pory żadna taka
książka o Mussolinim, a ta, która się w Szwecji ukazała, była tłuma
czeniem romantycznej biografii napisanej w 1972 roku przez Richarda
Colliera. Sądzę, że swoją książkę napisałem z innej perspektywy niż ta,
która obowiązuje powszechnie, z trochę innego punktu widzenia- a to
ze względu na miejsce i czas, jak również ze względu na inne powody
mojego zainteresowania tym tematem. Ci, którzy do tej pory opowia
dali o Mussolinim i o włoskim faszyzmie, byli- dotyczy to zwłaszcza
autorów zagranicznych- politykami, wojskowymi, a nawet historykami
gospodarki. Uważam, że wizerunek Duce zostanie wzbogacony, jeśli
uzupełnimy go o kulturowo-historyczną albo nawet literacką perspektywę
tego zjawiska. Miry, esteryka albo chwyry retoryczne przez długi czas
odgrywały dla Mussoliniego znacznie większą role; niż dla jakiegokolwiek
innego palicyka tej klasy. Duce zdobył wpływy już jako dziennikarz. Poza
rym przez dłuższą część życia mial ambicje literackie. Poeci odgrywali
decydującą rolę w kształtowaniu się idei faszyzmu i w jego działaniach.
Literatura poświęcona Mussoliniemu jestogromna i stale jej przybywa,
zwłaszcza jeśli chodzi o prace w języku włoskim. Często są to prace, które
można nazwać .. przeżuwaniem" lub "wyciskaniem" źródeł. Na szczęście
całkiem niedawno udostępniono fantasryczny materiał: lstituto Luce
poddał obróbce cyfrowej wszystkie zachowane filmy dźwiękowe, w jakich
Duce v.rstc;puje i przemawia do mas w latach 1931-1944. Jesienią 2006
roku zostały one wydane na DVD jako zbiór o nazwie l discorsi di Mus
solini. Obejmują one ponad pięćdziesiąt wystąpień, a całe nagranie liczy
ponad trzy godziny. Ktoś najwidoczniej uznał, że w naszych czasach nie
istnieje już żadne ryzyko, iż słowa Duce mogłyby kogokolwiek poruszyć.
Mimo to ich wartość jest niezwykla. Dzięki nim możemy poznać zapędy
włoskiego dyktatora, jego retorykę, styl typowy dla przywódcy, styl bycia
w okresie wielkich sukcesów, zastanawiające przemówienie wygłoszone
przeciwko Hitlerowi na Bari w 1934 roku, liczne triumfy, aż po fragment
zawierający jego żałosny występ w Teatrze Lirycznym w Mediolanie
w grudniu 1944 roku. Wersja filmowa odbiega w niektórych przypadkach
10
MUSSOUN1. BUTNY FASZYSTA
nawet od wersji wydrukowanej i kołpanowanej przez rządową prasę
i samego dyktatora w jego pismach.
Wśród autorów, którzy pisali później o faszyzmie, istnieje dość wyraźna
linia podziału. Przebiega ona w dużym stopniu według kryterium naro~
dowościowego. Dla his[Oryków anglosaskich Mussolini jest najcz~ściej
zwykłym łotrem, który wszystkie swoje czyny i przestępstwa popełnia·
newokresie sprawowania władzy zaplanował z góry. Dla historyków
włoskich ważne
jest znalezienie punktu, w którym wszystko zaczęło się
na przykład maj 1936 roku, gdy Duce popadł w manię
i zaczął wierzyć we własny mit, albo przystąpienie do wojny
w 1940 roku lub też upadek trzy lata później. We Włoszech przynależ
ność do partii faszystowskiej i działalność w jej szeregach przed 1943
rokiem nigdy nie była powodem wstydu. Za w do niedawna tematem
tabu była Republika SalO. Ale i ona znalazła ostatnimi czasy swoich
obrońców. Niezależnie od wszystkich negatywnych zjawisk postawa
historyków odzwierciedla prawdopodobnie także stosunek do tych spraw
przeciętnych Włochów, również tych, którzy mają poglądy lewicowe.
Zacytuję tu jednego z moich starszych sąsiadów: HMussolini wcale nie
był taki zły, bo dobrze się przysłużył włoskim robotnikom, do czasu, aż
się spiknął z tym tam ... 'ltłerem!".
Tyle Że konieczne są pewne cechy charakteru, żeby już od same~
go początku właśnie w taki sposób "spiknąć się" z ,,'ltlerem". a potem
skończyć jak Mussolini.
Śledzenie jego kariery to między innymi badanie znaczenia jednostki
w hismrii.
Ustrój stworzony przez Mussoliniego był bardziej kruchy, niż ktokol~
wiek sobie wyobrażał, zwłaszcza on sam. Jednak jego władza miała o wiele
bardziej totalny charakter niż władza jakiegokolwiek innego porówny~
walnego przywódcy. Żadna z decyzji, które Duce podjął w okresie, gdy
znajdował się na samym szczycie, nie była konieczna. Wojna w Abisynii
była jego zwykłym kaprysem. Podobnie było z interwencją w Hiszpanii.
Mussolini mógł zmienić konstytucję według własnego uznania i od~
rzucić sojusz z Hitlerem, nie musiał włączać się do wojny, tylko stanąć
po drugiej stronie. Gdyby to zrobił, historia Włoch i mieszkańców tego
kraju potoczylaby się inaczej, przynajmniej przez następne pól wieku.
sypać. Może to być
wielkości
Wstęp
11
faszyzm był w o wiele większym stopniu niż jakikolwiek
inny porównywalny z nim system show jednego człowieka. Stawał się
nim rym bardziej, im dłużej uwały jego rządy. Maina sobie wyobrazić
ideologię nazistowską, jej zbrodnie i rytuały, bez Hitlera. Komunizm
ze swoją ideologią i metodami terroru istniał zarówno przed, jak i po
Stalinie. Jego zasady wdrażał porem na swój sposób chiński przywódca,
Mao Tse·mng. Trudno jednak wyobrazić sobie faszyzm bez Mussoli·
niego. Być może do przejęcia władzy w tamtym okresie mogłoby dojść
w inny sposób, ale w dłuższej perspektywie efekt byłby zupełnie inny.
Porlobnie było z dominacją Mussoliniego w ruchu faszys[Owskim po
począlkowych trudnościach. Zbrodniarze, którzy znajdowali się w bliskim
owcze niu Hitlera i siali powszechny terror- GOring, Goebbels, Himmler,
Hess, Ribbentrop i wielu innych- posiadali przynajmniej swój własny
profil, określoną suef~ władzy, a czasem nawet cieszyli si~ swego rodzaju
osobistą popularnością, Stalin przeprowadzał kolejne czystki na szczy
tach władzy i niszczyi prawdziwych albo urojonych rywali, ale w dniu
jego śmierci w polityce nadal działali Beria, Chruszczow, Malenkow
i paru innych, Tymczasem takzwanigerarchi, to znaczy "hierarchowie"
z otoczenia Mussoliniego, byli postaciami drugorz~dnymi. Dyktator sam
obsadzał slanowiska ministerialne i cz~sto według własnego kaprysu
v.'Ymieniał urz~dników zatrudnionych na innych stanowiskach. Spośród
jego kilkunastu współpracowników, którzy wyraźniej zaznaczyli swoją
obecność na włoskiej scenie politycznej, jedynie ltalo Balbocieszył si~
jaką taką popularnością, a Gałeazzo Ciano zyskał pewne uznanie opinii
publicznej. Po 1925 roku żaden z nich nie mial zbyt wielkiego wpływu
na podejmowanie ważnych decyzji.
Kolejnym powodem, dla którego zajmuj~ si~ Mussolinim, są fascynu
jące i niezwykłe postacie, które wyst~powaly na ówczesnej scenie poli
tycznej. Mam ru przede wszystkim na myśli poet~ Gabriele d'Annunzia,
a to ze wzgl~du na ważną roi~, jaką odegrał w ruchu faszystowskim, i los,
którego doświadczył w okresie przejmowania władzy. D'Annunzio jest
pomijany przez autorów zagranicznych, którzy nie interesują si~ włoską
literaturą, i lekceważony przez historyków włoskich, którzy pomniej
szają jego roi~ ze wzgl~du na pozycj~ Mussoliniego oraz pozapolityczną
sław~, jaką cieszył si~ d'Annunzio, a także szereg innych spraw, które
Włoski
12
MUSSOLINI. BUTNY FASZVSTA
wydarzyły się później.
Mussolinim zająłem się takźe ze względu na takie
postacie jak awanturnik i przywódca komunistów Nicola Bombacci czy
też tajemniczy Żyd Ałdo Finzi. Obaj byli bohaterami malowniczych
his[Orii; ciągle pojawiali się w różnych okolicznościach i byli obsadzani
w różnych rolach. To samo dotyczy przestępcy wojennego Badoglia,
pogardzanego przez wszystkich przywódcy panii Achille Staracego,
który mimo wszystko zmarł z pewną aurą dos[Ojeństwa, a także widu
innych osób.
Losy Mussoliniego przypominają literacki wzór. Można nawet powie
dzieć, że wystąpił w liczącym pięć aktów dramacie. Nie da się określić,
gdzie kończy się pierwszy akt i w którym miejscu następuje punkt kulmi
nacyjny- może wtedy, gdy w czasie pierwszej wojny przeszedł na drugą
suonę? Albo później, gdy założył partię faszystowską? Drugi akt kończy
się wraz z definitywnym przejęciem władzy i ustanowieniem dyktarury
po zamordowaniu Matteottiego. Trzeci akt, w którym następuJe punkt
kulminacyjny, kończy się w 1936 roku wraz ze stworzeniem włoskiego
imperium. Potem rozgry1Na się czwarty akt,pen"peti, gdy dyktator zmierza
ku ostatecznemu upadkowi,anagnonSis i do v.1'darzeń z lipca 1943 roku.
Piąty akt opowiada o niepowodzeniu Republiki SalO i o wy\vieszeniu
zwłok Duce na rynku w Mediolanie.
Mussolini interesowal się literaturą i kochal takie porównania.
To oczywiście tylko pewnego rodzaju konstrukcja. J\Iimo w można,
tak jak to było w klasycznej tragedii, wyciągnąć moralne i polityczne
wnioski, nasuwające nam się na podstawie kariery i życiowych losów
Mussoliniego. Taki jest zresztą główny zamysł tej książki. Nauczkę dał
nam Hitler. Fiihrer, którego faszystowski przywódca Włoch nienawi
dził i bal się, reprezentował inny typ człowieka- był ideologiem, który
od początku aż do końca realizował swoje perwersyjne, acz na swój
sposób logiczne ideały. Później straciły one szansę dalszego istnienia.
bo jej mtt:Ć nie mogły. Można powiedzieć, że dzięki temu śmierć ofiar
Hitlera nie poszła na marne.
Mussolini był zupełnie innym typem człowieka: łajdaka i prLywódcy.
Od 1915 roku -jeśli nie wcześniej -dążył do przejęcia władzy. Przez
następne trzydzieści lat najpierw głosił, a potem zdradzał każdą ideli·
Na swój sposób był politykiem o wiele bardziej nowoczesnym niż policyc~·
Wslęp
13
jego pomysly na mundury, rytualy, wiece na pla·
cach, parady i wspólne śpiewanie pieśni to jak na czasy dzisiejsze dość
zgrane numery. Mussolini przypomina dzisiejszych polityków, którzy
zamiast walkować różne kwestie w zgodzie z partyjną linią, odnoszą
się tylko do tych spraw, które mogą dać im i ich partii władzę. Często
-tak jak to byle w przypadku Mussoliniego- wywodzili się z dawnych
ugrupowań lewicowych. Odeszli z nich, bo zawiedli się na głoszonej
przez nie ideologii. Mussolini wyjaśnił to dość jasno, gdy był jeszcze
młodym człowiekiem. Uczynil to w dialekcie używanym w jego ro·
dzinnych stronach. Ktoś go zapytał, jaki ma program, i w odpowiedzi
uslyszal: Me a voi cmandf!, to znaczy ,.Chcę decydować!". Połitycy tej
miary są prawie zawsze tak jak Duce wspaniałymi mówcami, chociaż
bardziej sprawdzają się w telewizji niż na masowych wiecach. Co jakiś
czas wszczynają woj m;. jeśli jest to konieczne dla zachowania prestiżu.
Spory, które wywołała decyzja Tonny'ego Błaira o włączeniu się armii
brytyjskiej w wojnę w Iraku, przypominają to, co Duce wywołał wojną
w Etiopii. Los, który stał się udziałem Mussoliniego i calego narodu
włoskiego, pokazuje niebezpieczeństwa związane z takim całkowitym
odideologizowaniem, udawaną jednością i uprawianiem polityki dla
samej siebie. Mussolini nie był skorumpowany, podobnie jak urzędnicy
jego administracji byli mniej skorumpowani od tych, którzy rządzili
przed nim i po nim. Jednak jego ekipa i tak była od samego początku
na wskroś przegniła, ponieważ nastawi la się na utrzymanie wladzy dla
niej samej. Na początku taka próżnia może się wydawać niegroźna albo
nawet pożyteczna. Los, który stał się udziałem Mussoliniego, pokazuje,
do czego prowadzi bezideowość, a także uczy, jak go uniknąć dzięki
umiejętnemu wykorzystaniu możliwości, jakie oferuje demokracja przy
pokojowym rozwiązywaniu konfliktów.
współcześni, chociaż
Indeks osób
Acquarone, Pietro 352,353,357, 363
Agnelli, Giovanni 133
Alexander, Harold 407
Ambrosio, Vinorio338, 342,352-354,
362-363
Aosu, Aimone (Tomislav II) 325
Aosta, Amadeus, wicekról Etiopii 271,
285,323
Arnold z Brescii 28
Audisio, Waher ("Pulkownik Yale
rio") 415,416
B3ccara, Lu i sa III, 116, 136
Badoglio, Pietro 12, 73, 74, 89, 110,
141, 169,211, 224, 227,229-233,
237, 298, 308,310, 314, 352,354,
357, 359-363, 366, 371, 378, 389,
394, 396, 403, 424, 429
Balabanowa, Andżdika 37, 40, 42,
51,55,62
s.Jbo, Julo li, 121, 126, 127, 131,
132, 139, 146, 193, 203, 220, 245,
252, 255, 271, 276, 282,287, 288,
296, 304' 316, 335
Barzini Luigijr74,248
Bassan i, Giorgio 288
Banisti, Cesare 42, 72
Baudelaire, Charles 80
Bedeschi, Same 34,37
Bellini delie Stełle, Pierluigi ("Pedro") 414
Benedykt XV 59, 72, 186
Seria, Ławriemij Ił
Berlusconi, Siłvio l 56, 429-431
Bernhardt, Sara h 80
Bianchi, Michele 56, 65, 97, 108, 123,
128, 139, 140, 143, 145, 151, 193,
198,199,292
Blair,Tony 13
Bocca, Giorgio 417
Boccaccio, Giovanni 18
Bocchini, Arruro 176, 178, 218, 245,
304,314,318
Bombacci, Nicola 12, 32, 46, ll9,
130,131,169,170,239,375,411,
41J-417
Bonomi, lvanoe 126, 130, 389,
394
442
MUSSOLINI. Bl/TNY FASZVSTA
Borghese, funio Yalerio 379,380,412,
413,426,428
Bossi, Umberto 429
Boswonh, Richard 63, 132,246
Bottai,Giuseppe 123,126,145,178,
183, 203, 232, 245, 251, 252, 262,
282, 284, 292, 295, 302, 304, 315,
316,319, 326,330,331,339, 341,
343-346,351,362,376,424
Bulfarini-Guidi, Guido 299, 318, 326,
339, 343, 347, 362, 370, 375, 376,
392,406,407,408,413,414
Cadorna, Luigi 67, 73, 74
Cadoma, Raffaele 389, 412
Calvino, ltalo 79
Capello, Luigi 172
Carafóli, Domizia 136
Cardinale, Claudia 390
Carducci, Giosue 30
Carducci, Yalerio 30
Cassola, Carlo 390
Castagna, Salvatore 321, 322
Cavallero, Ugo 318,338,362,364,376
Caviglia, Enrico 110, Ił '5, 169, 352,
364
Cavour, Camillo di 19
Chamberlai n, Neville 285, 286, 294,
305
Chruszczow, Nikita Ił
Churchill, Clememine 177
Churchill, Winstan 31, 34, 177, 178,
IBI, 207, 244, 246, 305, 308, 310,
316, 325, 330, 338, 360-364, 404,
415
Ciano, Costanzo 83, 122, 140, 147,
!50, 193,202,204,293,297
Ciano, Edda, patrz: Mussolini, Edda
Ciano, Galeazzo II, 34,202,210,
231,232,250,252,258,260,265,
271-278,280,281,281,285,287,
294,295,297,298, l00-104, 307,
li O, l 12, 114, l 16-li9, 126, l30,
ll2, ll5, ll8, JJ9, l4l, 145, 346,
151, 162, 168, l7l, 177. 378,
40l
Cipriani, Amikare 28, 51,61
Clemenceau, Georges 90
Colette (wlaśc. Gabrielle de Jouve
nel) 58
Collier, Richard 9
Corridoni, Filippo 56, 57, 61, 65. 67,
70, 82, 120
Costa, Andrea 28
Croce, Benedetto 226
Cucciati, Angela 124, 381
Curti, Bruno 124
Cuni, Elena 124, 381, 4B
Cziczerin, Georgij 132
Daladier, .Edouard 28S. 286
Dalser, lda 58, 70-72, 250
DalstrOm, Kata 39
d'Annunzio, Gabriele l l, 60, 65, 77,
78, 80, 81-85, 88, 90, 101, 103107, 109-117, 121, 122, 12>-128,
130-lll, 137, 139, 142. 149, !5l.
!94, 205, 226, 219, 218, 269, 270.
272-275, 370
Dante Alighieri 21
Indeksosób
Darwin, Charles 39
De Ambris, Alceste 56, 60, 61, 64, 67,
99, III, 112,114,116,153,177
De Bono, Emilio 123, 139, 140, 143,
147, 152, 157, 178, 193,252,271,
274, 287. 343, 345, 346, 351, 364,
377, 378
De Felice, Renzo 63, 110, 136, 248
De Gasperi, Aleide 389, 394
Dei Boca, Angelo 230
De Vecchi, CesareMaria 122, 139,
14\ 147, 148, 189, 193,252,343,
346,351,377,426
Diaz,A.rmando74,84, 147
Dollfuss, Engelbert 208, 212
Dumini, Amerigo 156, 173
Duse, Eleonora 58, 80, 123, 137
Eco, Umberto 321
Eden, Anthony 221
Eisenhower, Dwight 363
EkeiOf, Gunnar 81
Eklind, Ivan 204
Elgslri:im, Anna Lena h 311, 340
Emanuele Filiberto, syn ksi~~:cia Vittorio Emanuele 424
Evola, Julius 280
Facta, Luigi \30, \33, 140
Farinacci, Robeno97, 121,126, 127,
140, 148, 150, 156, 159, 162, 169,
173, 174, 232, 270,281,341,343,
344, 346, 347,358,362,368,378,418
Fodenoni, Luigi 147, 158, 162, 178,
245, 287, 343, 346, 426
443
Ferdynand II, król Neapolu 22
Fermi, Enrico 194,289
Filip Heski, książ~~:275
Filippelli, Filippo 156
Fini, Gianfranco 429, 430
Finzi, Aldo 12, III, 123, 128, \32, 137,
140, 143, 147, 151, 152, 156, 158,
280,391,392,393
Fontanges, Magda de (wlaśc. Magda
de la Ferrihe] 250
Ford, Henry 207
Franco, Francisco 7, 255, 256, 258,
259,264,265,282,296,310,317,319
Frank, Hans 334
Franciszek Ferdynand, au su. nast~~:pca
tronu 59
Galbiati, Enzo 354, 357
Gandhi, Mahatma 207
Garibaldi, Giuseppe 21, 22,24
Garibaldi, Peppino 60, 65
Gasparri, Pietro 186, 187
Gentile, Giovanni 147
Gibson, Violet 174, 192
Giołitti, Giovanni 24, 47, 48, 51, 55,
56,112,114,115,124,126,\30,140,
147,150,151,184,218
Giuriati, Giovanni III, 146
Goobbels, josoph 11, 199,369
Gramsci, Antonio 120, 130, 169
Grandi, Dino 121,122,126,128,132,
192, 203, 220, 227, 245, 252, 260,
263,297,304,305,319,330,339,
343, 344-346, 351, 352, 360-362,
426
MUSSOLINI. BUTNY FASlYSTA
444
Graziani, Rodolfo220, 229, 236, 252,
270, 271, 282, 315, 316, 319, 322,
370, 399, 403, 404, 413, 426
Guareschi, Giovanni 407
Guerri, Giordano Bruno 62
Guidi, Rachele, patrz: Mussolini,
Rachele
GO ring, Hermann
Ił,
207
Hajle Selłasje 120, 216, lll, l31, lll,
236, 244' 323
Hardouin di Gallese, Maria 78, 79,
274
Heidenstam, Verner von 78
Helena de Montenegro, małżonka
Wiktora Emanuela III 40, 226
Heller, Joseph 385
Hemingway, Ernest 69, 73, 74, 75,
77, 148, 149
Hess, Rudolf Ił
Himmler, Heinrich Ił, 177
Hindenburg, Paul von 205
Hirler, Adolf7, 9, 32, 34, 129, !52,
!68, 205-lll, 235, 239, 255, 256,
259, 260, 265, 266, 269, 277, 278,
285,286,294,304,309,315,317,
319,325, JJI, 332,337,339,341,
342,367,368, m. 401,405,412,415
Hoare, Samuel 220, 227
Husajn, Saddam 431
Huysmans, Joris-Karls 79
HOglund, Ziita 39
Jan Iv, cesan. Abisynii 216
Johnson, Eyvind 334
Ju3rez, Bcnito 28
Jung, Guido 219, 280
Kappler, Herben 373, 392, 393, 398
Kt=egan, John 182
Keitel, Wilhelm 392, 397
Kesselring, AJbert 364, 375, 383, 396
Kropotkin, Piotr 39, 61
Kyrillos, zwierzchnik Kościola etiop
skiego 236
Laval, Pierre 207,219,227,244
Lenin, Władimir Iljicz 39, 40, 51, 106.
170,413
Leon XIII 23
Leoni, Elvira 79
Leopardi, Giacomo 367
Lessona, Alessandro 252,271
Lombardi, Anna 42, 5I
Longanesi, Leo 149
Loren, Sophia 423
Luceni, Gino 174
Ludwig, Emil34, 201, 210, 280, 284,
J7J
Machiavelli, Niccoló 39. 263
Mack Smith, Denis 246
Malaparte, Curzio (właść. Kurt Erich
Suckert) 334, 335
Malenkow, Georgij Ił
Maltoni, Rosa, potem Mussolini 27,
28,32,41
Manzoni, Alessandro 18
Mao Tse-tung li, 62
Marconi, Guglielmo 114, 194,269
Indeks osób
Małgorzata
Sabaudzka 172
Maria Jose Belgijska, małżonka
Umberto II 270,271,423
Marinelli,Giovanni97, 152,157,158,
343,346,377
Marinetti, FilippoTommaso 65, 95,
97,100,106,108,161,194,232,379
Maroni, Gian Carlo 270
Marks, Karol24, 49, 61
~lasaryk, Jan 137
Mascagni, Pietro 194
Maneotti,Giacomo 12,137,155-159,
173,274
Mazoyer, Aelis 269
Mazzini, Giuseppe 21, 24,
Meazza, Giuseppe 203, 284
Menelik II, cesarz Etiopii 25,216, 218
Menernich, K.Jemens von 18
Montanelli, Indro 52, 53, 62, 228,
243,293
Montgomery, Bernard Law 336, 337,
341,360
Montini, monsignor, papież Paweł
VI 293
Mori, Cesare 178, 180, 341
Muktar, Omar d~ 220
Mussolini, Alessandra 194,429-431
Mussolini, Alessandro (Sandrein)
27-30,46
Mussolini, Anna Maria 191,253,381,
422
Mussolini, Arnaldo 27, 28,34-37,40,
72,108, III, 142,145,142,172,199,
202
Mussolini, Benito Albino 71, 72
44b
Mussolini Benito Amilcare passim
Mussolini, Bruno 87, 190,231,331
Mussolini, Edda, małżonka Galeazzo
Ciano 28, 44, 52,202, 247,314,358,
362, 377, 378, 422
Mussolini, Edvige 28
Mussolini, Luigi 27
Mussolini, Rachele, z domu Guidi 42,
44, 46, 52, 58, 71, 142, 169, 172, 190,
243, 253, 299, 326, 343, 353, 362,
377,381,404,406,409,412--414,
421,422
Rachele Mussolini, Romano 190,331,
381' 422, 423
Mussolini, Rosa, patrz: Małtoni, Rosa
Mussolini, Vinorio 71, 190, 231, 332,
362,381, 41J, 422
Muti, Enore 300, 302, 362
Naldi, Filippo 63
Naser, GarnaJ Abclei 431
Navarra, Quioto 192
Nenni, Pietro 50, 265, 367, 389, 390
Nerman, Ture 39
Nietzsche, Friedrich 39
Nilsson, Anton 39
Nitti, FrancescoSaverio 101, 107-112,
125,133,1l6,153
Nixon, Richard 161
Oliveni,Gino 172
Orano, Paolo 280
Orlando, Vitrorio Emanuele 74, 90,
96, 101, 151,239,357
Ósterling, Anders 273
446
MUSSOLINI. BUTNY FASZVSTA
Padiglione, Gustavo Bocchini 136
Pansa, Giampaolo 384
Pareto, Vilfredo 39
Patton, George S(mith) 341
Pawd V (Camillo Borghese) 379
Paulus, Friedrich 338
Pavelić, Ante 325
Pavolini, Alessandro 300, 302, 339,
362, 368, 370, 375,377, 408, 413,
414,415,417
Perón,Juan 431
Pertini, Sandro 412
Petacci, Claretta 253,299,317,340,
353,362,381,404,406,411,413,
414-417
Peucci, Marcello 413,416
Petacco, Arrigo 243, 307
Pćtain, Philippe 314, 315
Petrarca, Francesco 21
Pinochet, Augusto 432
Pirandello, Luigi 194,204,226
Pius IX 22
Pius X 23,59
Pim XI 186,277,283,293
Pius XII 294, 342, 373
PlalOn 402
Preziosi, Giovanni 280, 281, 289, 368,
405
Price, G. Ward 235, 244
Puntoni, Paolo 354,363
Quisling, Vidkun 369, 372
R.afanelli, Leda 58
Rahn, Rudolf370, 375, 404, 406
lkder, Walter 397, 398
Reed, John 54
Revel, Thaon cli 147
Ribbentrop Ił, 280, 297, 298
Rimrdi, Halfaello 97, 99, 148, 330,
339
Rommel, Erwin 74,310,321,323
Roosevelt, Franklin D(dano) 360
Rosenberg, Alfred 398
Rossellini, Roberto 350
Rossi, Cesare 152, 157, 158, 177
ROhm, Ernst 212
Salandra, Antonio 59, 60,66,151
Sanjurio. Jose 255
Sarfani, Margherita 27, 39, +ł, 52, 57,
63, 68, 70, 71. 88, 108, 124, 145, 148.
112, 192, 199.253,280, m. 289
Schopenhauer, Anhur 39
Schuschnigg, Kurt von 213
Schuster, Ildefonso 409.412
Scicolone, Anna Maria 423
Scorza, Carlo 342-347,358,426
Serrati, Gian Giacimo 40, 42, 51, 55,
62
SfOrza, Carlo 114,115
Shaw, G. Bernard 226
Skorzeny, Otto 369
Sonnino, Sidney 66, 67, 90
Speer, Albert 34, _w;
Spinosa, Antonio 70,293
Stalin, losef7, 62, 168, 170,260,304,
.l89, 401
Starace, Achil Ie 12, 12.3, 128,200,201.
211, 226, 232, 238, 24"i, 1';2, 260,
262, 291, 292, 299, .llKl, .lOI. .H9.
.l2<;, 316, H9, .l62, 37K. 418
Indeksosób
Stautfenbc:rg, Klaus von 40C)
Strauss, Franz fosef62
Sturzo, Luigi 159
Su karno, Achmed 431
Tegner, Esaias 359
Teodor II 216
Teruzzi,Anilio 132
Togliani, Palmiro 265, 389, 394
Toscanini, Arturo 108, 114, 284
Tremaglia, Mirko 430
Trocki, Lew39
Trygger, Ernst 181
Turati, Augusto 173
Umberto 119,22
Umb<no II 40,270, 31J, 423
Vecchi, Ferruccio 96, 100, l06
Verdi, Giuseppe 31
Viuorio Emanuele,
447
książ~
Sabaudii
m
Volpi, Albino 156
Waugh, Evelyn 218
Wiktor Emanuel II 19,22,23
Wiktor Emanuel III 19, 22, 40, 70,
71, lll, HO, 142,236,288,297,310,
313, 342, 344, 352,360, 363, 364,
371,394,423
Wilson, Woodrow 90
Winwar, Frances 137
Wolff, Kar1375, 413, 420
Zachariae, Georg 372, 380,381,402,
403, 405, 406, 408, m
Zamboni, Armando 27
Zaniboni, Tito 172
Zogu I, król Albanii 296

Spis treści - Księgarnia Internetowa Grzbiet.pl

Transkrypt

Podobne dokumenty

Wojny Mussoliniego

Claretta Petacci, Mussolina Segreto, Diario 1932

Od autora (7) - Księgarnia Internetowa Grzbiet.pl

Pobierz PDF