Aneta Lipska Podró e olśniewającej damy: studium trawelogów
Transkrypt
Aneta Lipska Podró e olśniewającej damy: studium trawelogów
Aneta Lipska STRESZCZENIE Podróże olśniewającej damy: studium trawelogów Marguerite Blessington Niniejsza praca proponuje odmienne od dotychczasowych podejście do postaci oraz twórczości Marguerite Blessington (1789-1849). Przez wiele lat zupełnie zapomniana, Blessington jest obecnie rozpatrywana przez krytyków w kategoriach kulturowych, przez pryzmat jej sukcesów na polu wydawniczym, a także jej znaczenia dla rozwoju instytucji salonu literackiego w Anglii. Niewiele jednak uwagi poświęca się jej doświadczeniom podróżniczym, które zaowocowały czterema relacjami z podróży wydanymi jako A Tour in the Isle of Wight in the Autumn of 1820 (1822), Journal of a Tour through the Netherlands to Paris in 1821 (1822), The Idler in Italy (1839-40) oraz The Idler in France (1841). Te jak dotąd niezbadane teksty stanowią przedmiot przeprowadzonej w pracy analizy, wykazującej ich znaczenie dla kreowania kulturowej i społecznej tożsamości autorki. Konfrontacja tekstów napisanych na początku lat dwudziestych oraz tych wydanych na początku lat czterdziestych pozwoliła no umiejscowienie autorki w czasach intensywnych zmian w sposobie podróżowania oraz okresie przejściowym między dwoma epokami literackimi, co dało wiele możliwości interpretacyjnych. Wstępna część pracy, stanowiąca tło dla kolejnych rozdziałów, nakreśla obecne w pierwszej połowie XIX wieku tendencje kulturowe w sferze podróży jak i literackie w ramach gatunku literatury podróżniczej. Najwięcej uwagi poświęcono tutaj tradycji kobiecej literatury podróżniczej, skupiając się na aspektach istotnych dla pisarstwa Blessington. Następnie, rozdział pierwszy przedstawia sylwetkę Marguerite Blessington, koncentrując się na latach, które spędziła w podróży, a także jej salonach literackich oraz sukcesach na polu wydawniczym. Pierwszy z trzech rozdziałów analitycznych poświęcony jest aspektom gatunkowym oraz narratologicznym trawelogów Blessington. Zostało tu wykazane, że wczesne dzienniki autorki są napisane w zgodzie z obowiązującymi wówczas konwencjami w pisarstwie podróżniczym sięgającymi wieku osiemnastego. Teksty były wydane anonimowo, a narrator przyjmuje w nich rolę nowicjusza i przekonuje czytelników o ich osobistym charakterze, co ma tłumaczyć ich formalne i językowe niedociągnięcia. Natomiast późniejsze teksty relacjonujące wieloletnią podróż kontynentalną Blessington należy określić jako dojrzałe książki podróżnicze. Narrator nie ogranicza się w nich do panujących konwencji w pisarstwie podróżniczym czerpiąc także z innych tradycji literackich. Co więcej, Blessington doskonale odnajduje się w ówczesnych praktykach marketingowych, co pozwala jej wypromować nie tylko swoje teksty, ale także siebie jako podróżniczkę z wyższych sfer, Angielkę zawsze wierną wartościom społeczeństwa wiktoriańskiego, dla której podróżowanie stanowi możliwość otwarcia się na inne kultury. W kolejnym rozdziale teksty Blessington rozpatrywane są w kategoriach dyskursu estetycznego. Ekfrastyczne opisy przyrody, architektury oraz sztuki i obrzędowości religijnej są poddane analizie odnoszącej się do teorii piękna, wzniosłości oraz malowniczości. Jak zostało wykazane na wielu przytoczonych fragmentach, podobnie do innych pisarek tego okresu, autorka wchodzi w dialog z tradycją, co pozwala jej na ukazanie siebie jako wszechstronnej podróżniczki. O jej profesjonalnym podejściu mają świadczyć opisy, w których jawi się ona jako koneser, krytyk sztuki oraz badacz kultury antycznej. Inne fragmenty wskazują, że, tak jak wszyscy podróżnicy okresu romantyzmu, Blessington dążyła do autentycznego i spontanicznego doświadczania obcości poprzez doznania estetyczne oraz ulegała sentymentalnej refleksyjności nad przemijalnością. Różnorodność ról jakie autorka przybiera w tekście jest jednak zawsze podporządkowana jej narodowej i społecznej tożsamości. Rozdział czwarty wykazuje, w jaki sposób pisarka wykorzystuje przestrzeń, zarówno w znaczeniu dosłownym jak i metaforycznym, do modelowania swojego wizerunku. Każdy z podrozdziałów stanowi samodzielne studium miejsca poświęcone kontynentalnemu miastu o silnie zakorzenionej tożsamości historycznej i kulturowej. Celem analizy jest pokazanie, że narrator wykorzystuje popularne wizje miast, do których podróżuje, w taki sposób, aby wywołać u czytelnika konkretne skojarzenia z własną osobą. Relacja z Genui podkreśla jej bliską znajomość z Byronem; opis pobytu w Neapolu sugeruje jej wierność wartościom wiktoriańskim ale i jej aspiracje intelektualne; w Rzymie i Wenecji autorka jawi się jako pisarka zakorzeniona w tradycji romantycznej, natomiast w Paryżu jest ona przedstawiona jako światowa dama, ale także świadek wydarzeń o znaczeniu historycznym. Wieloaspektowe odczytanie tekstów Marguerite Blessington pokazuje, że umiejętnie wykorzystuje ona potencjał formy relacji z podróży w celu kreowania własnej tożsamości. Pozycja Blessington po powrocie do kraju, o której świadczy przywołane w tytule rozprawy określenie „olśniewająca dama”, została w znacznym stopniu uformowana poprzez wyobrażenia, jakie mieli o autorce czytelnicy trawelogów omówionych w niniejszej pracy. SUMMARY The Most Gorgeous Lady on Tour A Study of Marguerite Blessington’s Travel Accounts The idea that lies behind this work is to propose a critical reading of Marguerite Blessington’s (1789-1849) somehow-neglected travel accounts. The introductory survey of the literature on Blessington indicates that even though the author herself has been revived in recent years, and her writing and editorial activity have become of interest to scholars, her travel texts have been largely neglected. The Idler in Italy (1839-40) and The Idler of France (1841) have been appreciated as sources of information on the writer’s life; however, they have not yet been thoroughly discussed as literary texts. What is more, A Tour in the Isle of Wight in the Autumn of 1820 (1822) and Journal of a Tour through the Netherlands to Paris, in 1821 (1822) have been almost completely ignored. The purpose of this monographic study is to demonstrate how the tendencies in tourism and literature as well as changing aesthetic and social trends in the first half of the nineteenth century favoured Blessington’s predilection for self-fashioning. The work consists of four chapters. Chapter 1 aims at presenting the life and career of Marguerite Blessington. For the purposes of this work, Blessington’s journeys are here of greatest importance, and therefore these stretches of time are described in more detail. This part is based on both nineteenth- and twentieth-century biographical texts and contemporary critical work on Blessington; therefore, it serves as factual documentation rather than a critical analysis. Chapter 2 approaches Blessington’s travel texts from the perspective of genre. The early and late travel accounts are juxtaposed here with the aim of demonstrating how the writer manoeuvred within the genre of travel writing so as to create a particular vision of herself. Drawing on Gerard Genette, the chapter first discusses the paratext of the four accounts thus situating them in the context of book marketing but also celebrity culture of the time. The next part concentrates on those features of the texts proper which allow for their categorisation as non-fictional travel writing. In the final part, in turn, narratological and cultural perspectives are adopted in order to analyse the affinities of the Idlers with the genre of the fashionable novel. Chapter 3 argues that, notwithstanding the illustrated fictional techniques, the literary quality of Blessington’s both early and late travel accounts is best revealed in her sketches of landscapes and architecture as well as her visualisations of religious rituals. The purpose of this text-oriented chapter is both a close reading of Blessington’s word paintings and their contextualisation in the light of aesthetics and visual culture of the late eighteenth and the beginning of the nineteenth centuries. The focus of Chapter 4 is a cultural reading of those chapters of the Idlers in which Blessington accounted her sojourns in five continental cities of distinct character. Each part is a separate study of place examining Blessington’s techniques of appropriating its historically or culturally determined meaning in such a manner as to impart a specific characteristic to her identity as a traveller and travel writer. The scope of the final chapter is much broader than the previous ones, as it draws on the history of tourism, social and national studies as well as broadly understood intertextuality. The study detects Blessington’s predilection for constructing diverse images of herself through her travel writing depending on the circumstances she found herself in. The early travel journals foreground the personae of a chaperoned woman traveller and a novice writer because these facets would allow her admission to the genre of travel writing, whereas the mature travel books present her to the public as indeed the most gorgeous lady and a real traveller with the purpose of solidifying her position as a celebrity. The conviction throughout is that it is appropriate not only to closely read the text itself but also confront it with its extratextual reality. In the three analytical chapters, the idea prevails that writing literature in general, and recording travel experiences and composing travel texts in particular, may become a way to fashion the author’s identity.