Konstytucja 3 Maja 1791 r.:

 Konstytucja 3 Maja 1791 r.:
3
maja
1791r.
to
data
zaprzysiężenia
ustawy
rządowej,
Konstytucji 3 maja. Ustawa ta została przygotowana przez króla
Stanisława
Augusta
Poniatowskiego
i
rzeszę
jego
współpracowników, posłów. Byli oni określani jako stronnictwo
patriotyczne, zaliczali się do niego: Ignacy Potocki, Stanisław
Małachowski, Hugo Kołataj. Konstytucja była jakby następstwem
Sejmu
Wielkiego,
który
został
otwarty
7
X
1788
r.,
przez
marszałka sejmu Stanisława Małachowskiego. Sejm Wielki otwarto
przy
okazji
nieobecności
posłów,
którzy
nie
pozwalali
na
przeprowadzenie obrad sejmu i głosowań nad ustawami – czyli
do dziś niewiele się zmieniło. Posłowie ci wypowiadali ''Liberum
Veto'' (Nie pozwalam), przerywali całe obrady. Więc korzystając z
ich nieobecności (ponieważ był to czas Świąt Wielkanocnych,
wielu posłów – burzycieli nie powróciło na obrady), posłowie
reformatorzy wykorzystali tą sytuację, przekonali króla i otwarli
obrady
Sejmu
prawicę
i
4-letniego.
lewicę,
czyli
konserwatystów.
W
zaprzysiężenia
ustawy
Konstytucja
rządzeniu
miała
nim.
Posłowie
posłów
końcu
3
Konstytucja
się
wtedy
reformatorów
maja
rządowej
wzmocnić
podzielili
1791
jaką
Polskie
posłów
doszło
była
państwo
nadawała
r.
i
na
do
konstytucja.
i
polskiemu
pomóc
w
państwu
charakter monarchii konstytucyjnej. Zniesiono w państwie wolną
elekcję
na
miejsce,
której
wprowadzono
tron
dziedziczny,
ponieważ po śmierci Stanisława Augusta Poniatowskiego tron
przejąć
miała
władzy była
saska
Straż
przewodniczący),
Interesów
dynastia
Praw.
W
prymas,
5
Zagranicznych,
Wettinów.
jej
Głównym
skład wchodził król
ministrów
Wojny,
organem
(Policji,
Skarbu),
następca
(jako
Pieczęci,
tronu
i
marszałek sejmu. Władzę ustawodawczą w państwie sprawował
dwuizbowy parlament. Zniesiono liberum veto, które bardzo
utrudniało, a wręcz uniemożliwiało przyjmowanie pewnych
ustaw ważnych dla państwa i jego funkcjonowania. Konstytucja
zapowiedziała wzięcie chłopów pod opiekę prawa i rządu,
wolność osobistą dla przybyszów z innych państw, tolerancję dla
ludzi
wyznających
inną
wiarę
(przy
czym
katolicyzm
był
panującą i obowiązującą religią w naszym państwie), zniesiono
podział
na
zajęcia
konstytucyjne
rewidowane
mieszczańskie
mogły
przez
być
Sejm
Konstytucyjny, który miał zbierać
się co 25 lat.
Zawarty
dzięki
konstytucji
kompromis, dążył do naprawy
stosunków
wewnętrznych
w
Rzeczpospolitej po I rozbiorze
Polski
i
ustalił
podstawy
ustroju nowożytnego w Polsce.
i
szlacheckie.
Prawa
Wśród największych dzieł prawno-politycznych dawnej
Rzeczypospolitej
Ustawa Rządowa z 3 maja 1791 r.
zajmuje bardzo ważne miejsce. Była pierwszą w Europie, a
drugą po amerykańskiej, ustawą zasadniczą, regulującą
podstawowe
obowiązki
kwestie
obywateli
społeczno-polityczne,
oraz
zasady
prawa
organizacji
i
władz
państwowych, wreszcie zagadnienia związane z obroną
całości terytorium Rzeczypospolitej. Stanowiła, zgodnie z
duchem epoki, wybitny dokument polskiego oświecenia –
jak
stwierdził
znany
historyk
Bogusław
Leśniodorski.
Doniosłą rolę odegrała Konstytucja Majowa w procesie
kształtowania nowoczesnego narodu oraz szerzenia postaw
patriotycznych, jak również „tworzenia klimatu walki o
całość
i
wolność
Rzeczypospolitej
(...)”,
co
znalazło
szczególny wyraz w czasie powstania kościuszkowskiego.
Konstytucja 3 Maja 1791, Jan Matejko (1891r.)
olej na płótnie. Muzeum Narodowe w Warszawie
KONSTYTUCJA ZAWIERAŁA:
We wstępie (preambule) do Ustawy Rządowej czytamy:
Uznając, iż los nas wszystkich od ugruntowania i
wydoskonalenia konstytucyi narodowej jedynie zawisł,
długim doświadczeniem poznawszy zadawnione rządu
naszego wady, a chcąc korzystać z pory, w jakiej się Europa
znajduje, i z tej dogorywającej chwili, która nas samym
sobie wróciła, wolni od hańbiących obcej przemocy
nakazów, ceniąc drożej nad życie, nad szczęśliwość
osobistą, egzystencyją polityczną, niepodległość zewnętrzna
i wolność wewnętrzną narodu, którego los w ręce nasze jest
powierzony, chcąc oraz na błogosławieństwo, na
wdzięczność współczesnych i przyszłych pokoleń zasłużyć,
mimo przeszkód, które w nas namiętności sprawować mogą,
dla dobra powszechnego, dla ugruntowania wolności, dla
ocalenia ojczyzny naszej i jej granic, z największą stałością
ducha niniejszą Konstytucyję uchwalamy i tę całkowicie
za świętą, za niewzruszoną deklarujemy, dopóki by naród
w czasie prawem przepisanym wyraźna wolą swoją nie
uznał potrzeby odmienienia w niej jakiego artykułu.
Postanowienia:
Jej wstępnym etapem było Prawo o Sejmikach z 24 III 1791
oraz Prawo o Miastach (królewskich) z 18 IV 1791.
Pozostawiała ustrój stanowy, z pewnymi drobnymi
zmianami: znacznie uszczuplono wpływy magnaterii na
elekcje, Senat i zarząd kraju, wykluczając z sejmików
szlachtę nieposesjonatów, stanowiącą najgorliwszą klientelę
magnatów. W prawie wyborczym feudalny cenzus
urodzenia szlacheckiego zastąpiono burżuazyjnym
cenzusem posiadania. Mieszczanom zatwierdzono prawo
nabywania dóbr i uzyskiwania nobilitacji.
Konstytucja składała się z jedynastu rozdziałów:
I.
II.
III.
IV.
V.
VI.
VII.
VIII.
IX.
X.
XI.
Religia panująca.
Szlachta ziemianie.
Miasta i mieszczanie.
Chłopi włościanie.
Rząd czyli oznaczenie władz
publicznych.
Sejm czyli władza prawodawcza.
Król, władza wykonawcza.
Władza sądownicza.
Regencja.
Edukacja dzieci królewskich.
Siła zbrojna narodowa.
Ustawa ta została opublikowana w liczbie kilkudziesięciu
tysięcy egzemplarzy, a następnie przedrukowana przez
wszystkie czasopisma krajowe. Tłumaczono ją też na języki
obce. Wszędzie spotkała się z żywym zainteresowaniem. W
Polsce owego czasu spotkała więcej zwolenników, aniżeli
przeciwników, a ostrej krytyce poddali ją jedynie francuscy
jakobini.
Organizatorzy - Konstytucja 3 Maja 1791 r.:
Sylwetki najbardziej znanych współtwórców i organizatorów przewrotu 3 maja
1791 r.:
Stanisław August Poniatowski
(1732-1798)
Król Polski 1764-1795.
Jeden z współautorów Konstytucji 3 Maja.
Stanisław Małachowski
(1736-1809)
Marszałek Sejmu i sejmowej konfederacji koronnej, poseł
sandomierski 1788. Referendarz wielki koronny. Zwolennik
reform, współtwórca przewrotu 3 maja 1791.
Adam Naruszewicz
(1733-1796)
Biskup łucki od 1790. Biskup smoleński. Ceniony poeta,
historyk i publicysta, czlonek-założyciel Zgromadzenia
Przyjaciół Konstytucji Rządowej.
Antoni Barnaba Jabłonowski
(1732-1799)
Kasztelan krakowski. Członek stronnictwa patriotycznego,
zwolennik Konstytucji 3 Maja.
Joachim Litawor Chreptowicz
(1729-1812)
Podkanclerzy litewski od 1773. Jeden z inicjatorów i członek
KEN. Stronnik króla Stanisława Augusta. Członek-założyciel
Zgromadzenia Przyjaciół Konstytucji Rządowej.
Stanisław Sołtyk
(1753-1831)
Poseł krakowski 1790. Gorący zwolennik reform, członek
Klubu Radziwiłłowskiego. Członek-założyciel Zgromadzenia
Przyjaciół Konstytucji Rządowej.
Ignacy Potocki
(1750-1809)
Marszałek wielki litewski od 1791
Wybitny polityk. Marszałek nadworny litewski. Członek KEN,
przywódca stronnictwa patriotycznego, główny współtwórca
reform, współautor Konstytucji 3 Maja oraz członek-założyciel
Zgromadzenia Przyjaciół Konstytucji Rządowej.
Hugo Kołłątaj
(1750-1812)
Podkanclerzy koronny od 1791. Pisarz, reformator i rektor
Akademii Krakowskiej. Wybitny dzialacz stronnictwa
patriotycznego, współtwórca i współautor reform, redaktor
Ustawy Rządowej, członek-założyciel Zgromadzenia
Przyjaciół Konstytucji Rządowej.
Stanisław Kostka Potocki
(1755-1821)
Poseł lubelski 1788. W 1790 mianowany genrałem-majorem,
w 1792 - generałem artylerii konnej. Bardzo aktywny działacz
stronnictwa patriotycznego, uczestnik narad nad projektem
Ustawy, członek-założyciel Zgromadzenia Przyjaciół
Konstytucji Rządowej.
Jan Ursyn Niemcewicz
Adam Kazimierz Czartoryski
(1758-1841)
Poseł inflancki z Litwy 1788
Ceniony pisarz, poeta, dramaturg, redaktor "Gazety Narodowej
i Obcej". Aktywny członek stonnictwa patriotycznego,
członek-założyciel Zgromadzenia Przyjaciół Konstytucji
Rządowej.
(1732-1823)
Poseł lubeski 1788. Generał ziem podolskich. Jeden z
przywódców stronnictwa patriotycznego, członek założyciel
Zgromadzenia Przyjaciół Konstytucji Rządowej
Medal - Konstytucja 3 Maja 1791 r.:
Medal 3 Maja ustanowiony został uchwałą Prezydium Rady Ministrów z dnia 25 kwietnia
1925 r. jako nagroda wydajnej pracy w każdej dziedzinie oraz za wybitną pracę na niwie
sportowej i wyniki sportowe.
Medal Konstytucji 3 Maja 1791
średnica 30 mm, wybity w srebrze
Oznakę tego odznaczenia stanowi dwustronny medal o średnicy 30 mm, wybity w
srebrze. Na awersie umieszczony został wizerunek orła państwowego, takiego samego
jaki stosowany była n ówczesnych monetach o wartości 1 oraz 2 zł. Poniżej szponów orła
umieszczono dwa romby, a w otoku nais: RZECZPOSPOLITA POLSKA. Na rewersie
medalu natomiast znajduje się dwuwierszowy napis 3 Maj 1925, a pod nim zaś numer
porządkowy - liczba nadania. Medal noszony był na wstążce o szerokości 38 mm,
charakteryzującej się poprzecznymi biało-czerwonymi paskami, złożonej w trojkąt.
Ponieważ medal nie doczekał się nigdy zatwierdzenia przez sejm, nie posiadał ustawy.
Nadany został tylko raz - w roku 1925. Otrzymały go przede wszystkim osoby wojskowe,
głównie podoficerowie z garnizonu warszawskiego.
Informacje i zdjęcia pochodzą ze strony: http://www.polskiinternet.com/polski/konstytucja3maja.html