Eseje w teorii migracji: Sieci, asymilacja i sankcje dla pracodawców

Eseje w teorii migracji:
Sieci, asymilacja i sankcje dla pracodawców
Marcin Jakubek
Autoreferat rozprawy doktorskiej napisanej pod kierunkiem
prof. dr. dr. h. c. Odeda Starka
Wydział Nauk Ekonomicznych, Uniwersytet Warszawski
Warszawa, grudzień 2016
Celem niniejszej pracy jest analiza zjawiska migracji międzynarodowych na trzech jego
etapach: począwszy od momentu kształtowania się decyzji o migracji i mechanizmu
zapewnienia środków na zrealizowanie tego celu w kraju źródłowym, poprzez analizę
zachowań imigrantów w kraju docelowym, po reakcję instytucjonalną kraju docelowego na
obecność imigrantów. W pracy w szczególności poruszono, używając metodologii opartej o
teorię mikroekonomii, problem formowania się sieci migracyjnej, asymilacji imigrantów, oraz
kwestię skutków polityki sankcji dla pracodawców za zatrudnianie nielegalnych imigrantów.
Praca została podzielona na cztery eseje.
Pierwszy esej ukazuje sieci migracyjne jako mechanizm umożliwiający oraz
przyspieszający ruchy migracyjne z krajów rozwijających się. Mechanizm ten działa podobnie
jak tzw. rotacyjne wspólnoty oszczędnościowo-kredytowe (ROSCA - Rotating Savings and
Credit Association). Mianowicie, grupa osób chcących wyemigrować z biednego kraju
oszczędza wspólnie, a gdy zgromadzone środki pozwalają na wysłanie jednej osoby do
bogatszego kraju, odbywa się losowanie, kto pierwszy spośród tej grupy wyruszy w podróż. W
dalszej kolejności ta osoba, wykorzystując wyższe dochody w bogatszym kraju docelowym,
zobowiązuje się przekazywać z powrotem więcej pieniędzy niż mogłaby odkładać z dochodów
w biedniejszym kraju źródłowym. Dzięki temu wsparciu, kolejne osoby z grupy mogą odbyć
podróż szybciej, niż gdyby odkładały środki tylko ze swoich niskich dochodów. Taki schemat
oszczędzania niesie jednak ze sobą ryzyko – jeśli osoba wylosowana do odbycia podróży
wcześniej okaże się nieuczciwa i nie dotrzyma obietnicy przysyłania funduszy z powrotem do
kraju źródłowego, to grupa oszczędzająca traci środki „zainwestowane” w nieuczciwego
emigranta. I właśnie to ryzyko jest przedmiotem głównej analizy pierwszego eseju, w którym
pokazano, że ryzyko to nie pozwala rozrosnąć się dowolnie sieci migracyjnej, lecz ma ona
określony optymalny rozmiar.
W drugim i trzecim eseju do analizy zachowań asymilacyjnych imigrantów
wykorzystano podejście oparte na teorii grup referencyjnych i relatywnej deprywacji. Drugi
esej podejmuje analizę indywidualnych decyzji jako determinantów stopnia asymilacji
populacji imigrantów, natomiast esej trzeci poświęcony jest analizie decyzji zbiorowych. W
drugim eseju podstawą badania jest rozróżnienie między integracją społeczną (formowaniem
powiązań z populacją tubylców kraju docelowego) a asymilacją ekonomiczną (rozumianą jako
nabywanie kapitału ludzkiego specyficznego dla rynku pracy kraju docelowego) imigrantów.
Analiza wykazała, że niezintegrowany imigrant wybiera również niski poziom kapitału
ludzkiego. Jednak kiedy warunki instytucjonalne („polityka integracyjna”) zmuszają go do
zbliżenia się do populacji tubylców, relatywna deprywacja odczuwana z ich strony popycha go
do zwiększenia dochodów poprzez uformowanie większego zasobu kapitału ludzkiego.
Głównym wynikiem eseju drugiego jest zatem ukazanie roli integracji społecznej w asymilacji
ekonomicznej migrantów oraz sformułowanie zaleceń dla wypracowania efektywnych polityk
asymilacyjnych. W eseju trzecim analizowana jest z kolei rola spójności populacji imigrantów
w ich asymilacji. Ta część badania pokazuje, że populacja imigrantów charakteryzująca się
wysokim poziomem spójności dąży do utrzymania wspólnego, niskiego poziomu asymilacji,
aby chronić się przed relatywną deprywacją ze strony (bogatszych) tubylców. Na bazie tej
analizy zostało również zaproponowane rozwiązanie instytucjonalne, które aktywuje całą
społeczność imigrantów w kierunku asymilacji.
W czwartym eseju badany jest wpływ polityki mającej ograniczyć zatrudnianie (a więc
i napływ) nielegalnych imigrantów (czyli sankcji dla pracodawców za zatrudnianie
nielegalnych imigrantów) na dobrobyt populacji tubylców. Analiza reakcji firmy
maksymalizującej zysk na wprowadzane przez rząd sankcje wykazała – nieco zaskakująco – że
mogą one obniżyć dobrobyt rodzimych pracowników, czyli zaszkodzić tym, którzy mieli być
głównymi beneficjentami takiej polityki. Powodem tego jest zmniejszenie efektywności firmy,
która część zasobów musi przenieść z procesu produkcji na weryfikację legalności
zatrudnionych pracowników, co obniża wynagrodzenie i / lub zatrudnienie rodzimych
pracowników.
Jako podsumowanie przedstawione są propozycje badań będących kontynuacją i
rozszerzeniem tematyki podjętej w niniejszej pracy.
Spis rozdziałów rozprawy doktorskiej
I. Wstęp ..................................................................................................................................... 9
II. Eseje .................................................................................................................................... 11
Esej 1. Migration networks as a response to financial constraints: Onset, and endogenous
dynamics ................................................................................................................................... 13
(Adaptacja artykułu opublikowanego w Journal of Development Economics, 2013, 101: 1-7)
Esej 2. Integration as a catalyst for assimilation ...................................................................... 35
(Adaptacja artykułu opublikowanego w International Review of Economics and Finance, 2013,
28: 62-70)
Esej 3. Migrants’ community cohesion and assimilation outcomes ........................................ 53
Esej 4. Employer sanctions, and the welfare of native workers ............................................... 83
(Rozszerzenie artykułu opublikowanego w Economics Letters, 2012, 117(3): 533-536)
III. Wnioski i propozycje badań uzupełniających............................................................. 103