Jeziorowe ³owisko specjalne, jako forma zagospodarowania wód

KOMUNIKATY RYBACKIE
Nr 4 (129)/2012, 1 – 7
0 Artyku³y naukowe ¨ Artyku³y naukowe ¨ Artyku³y naukowe ¨ Artyku³y naukowe
Jacek Rechulicz
Pracownia Rybactwa, Katedra Hydrobiologii, Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie
Jeziorowe ³owisko specjalne, jako forma
zagospodarowania wód stoj¹cych na przyk³adzie jeziora
Skomielno na Pojezierzu £êczyñsko-W³odawskim
Wstêp
³owisk specjalnych, a tak¿e preferencji wêdkarskich na
W ostatnich latach wêdkarstwo sta³o siê dziedzin¹,
która zaczyna odgrywaæ bardzo powa¿n¹ rolê w gospodarowaniu zasobami rybackimi wód. Oprócz zaspokojenia
chêci z³owienia ryby daje mo¿liwoœci wypoczynku, obcowania z natur¹, rozrywki, a niejednokrotnie du¿ych emocji
i satysfakcji (Prringle 1997, Aas i Ditton 1998, Wo³os 2000,
Arlinghaus i in. 2002).
Intensywne wykorzystanie wêdkarskie zbiorników
mo¿e wp³ywaæ negatywnie na strukturê ichtiofauny
i wymaga wprowadzenia odpowiedniej gospodarki rybackiej, skierowanej na wêdkarstwo, a tak¿e wymaganych
dzia³añ gospodarskich i organizacyjnych (Holmlund i Hammer 1999, Allan i in. 2005, Cooke i Cowx 2006, Lewin i in.
2006). Szczególnie wa¿ne jest to w przypadku ³owisk utwo-
takich obiektach. Niedosyt wiedzy na temat prawid³owego i
w pe³ni op³acalnego prowadzenia tego typu obiektów,
sk³ania w coraz wiêkszym stopniu do rozszerzenia badañ
w tym kierunku.
Celem pracy by³o przedstawienie podstawowych
dzia³añ organizacyjnych i rybackich podjêtych w jeziorze
Skomielno, tu¿ po utworzeniu na nim jeziorowego ³owiska
specjalnego. Dodatkowym celem by³a charakterystyka
struktury ichtiofauny na podstawie od³owów kontrolnych
oraz wyników po³owów wêdkarskich w pierwszych latach
funkcjonowania jeziora Skomielno, jako jeziorowego ³owiska specjalnego.
Teren badañ
rzonych na istniej¹cych zbiornikach naturalnych tzw. jezio-
Jezioro Skomielno (szerokoœæ 51°35,4’, d³ugoœæ
rowych ³owiskach specjalnych. Tego typu ³owiska w odró¿-
23°00,9’) po³o¿one jest w pobli¿u wsi Orzechów Stary,
nieniu od tradycyjnych, jak podaj¹ Mickiewicz i Wo³os
gmina Sosnowica, powiat parczewski na terenie Pojezierza
(2004), cechuje bardziej atrakcyjny rybostan oraz zwykle
£êczyñsko-W³odawskiego. Jest to obszar na skraju Lasów
obowi¹zuj¹cy na nich, nieco zaostrzony, regulamin wêdko-
Parczewskich, nale¿¹cy do Poleskiego Obszaru Chronio-
wania.
nego Krajobrazu.
Przy obecnym trybie ¿ycia ludzie szukaj¹ nowych wra¿eñ i mo¿liwoœci aktywnego spêdzenia czasu. Jedn¹
jako stosunkowo p³ytkie, po³o¿one wœród lasów, do którego
z takich mo¿liwoœci, obok tradycyjnego wêdkowania na
dostêp jest utrudniony poprzez tereny podmok³e, poro-
naturalnych typach wód, jest przekszta³canie jezior i nie-
œniête lasem, a samo jezioro otoczone jest gêstym pasem
wielkich zbiorników wodnych w ³owiska specjalne (Mickiewicz i Wo³os 2004).
trzcin. Wyniki badañ przeprowadzone w latach 1948-1949
Wiêkszoœæ badañ dotycz¹cych wêdkarskiego u¿ytkowania wód ogranicza siê do okreœlenia potencjalnej presji
Wilgat (1954) w latach 50. opisywa³ jezioro Skomielno,
mówi³y o tym, ¿e jezioro w tym czasie posiada³o powierzchniê 30 ha, œredni¹ g³êbokoœæ ok. 1,6 m, a maksymaln¹ 3,2
m. D³ugoœæ linii brzegowej wynosi³a 2080 m, a pojemnoœæ
483 tys. m3. Jak podaje Izdebski (1981) w latach 50. i 60.
wêdkarskiej na wybrane rzeki, jeziora lub zbiorniki zaporowe (Rechulicz 1997, Penczak i in. 1999, Wiœniewolski i in.
przeprowadzono szeroko zakrojone prace melioracyjne
2009). Niewiele jest jednak opracowañ o mo¿liwoœci wyko-
w ramach tzw. systemu kana³u Wieprz-Krzna (d³ugoœæ 140
rzystania naturalnych zbiorników, jako jeziorowych ³owisk
km). W sk³ad systemu wchodzi równie¿ sieæ rowów odpro-
specjalnych (Wo³os 1994, Mickiewicz i Wo³os 2004).
wadzaj¹cych, zastawek, przepustów i zbiorników retencyjnych, co umo¿liwia kierowanie obiegiem wody w œrodowisku. Wiele jezior w³¹czono wówczas w ten system meliora-
Istnieje koniecznoœæ posiadania wiarygodnych informacji dotycz¹cych wszelkich aspektów funkcjonowania
4/2012
KOMUNIKATY RYBACKIE
1
cyjny, a niektóre z nich, w tym jezioro Skomielno, zmieniono
karskie. Na podstawie protoko³ów zarybieniowych udo-
na ogroblowane oraz zwiêkszono ich powierzchniê.
stêpnionych przez u¿ytkownika przedstawiono strukturê
Przejê³y one funkcjê zbiorników retencyjnych, przy zacho-
zarybieñ i ocenê presji wêdkarskiej poprzez rejestracjê
waniu ich naturalnego jeziorowego charakteru. Badania
wyników po³owów wêdkarskich od pocz¹tku istnienia ³owi-
Harasimiuka i in. (1998) wykaza³y, ¿e powierzchnia jeziora
ska, w latach 2003-2005. Analizy wyników wêdkarskich
Skomielno zmieni³a siê z 30 ha na 75 ha, a zbiornik nawadniany jest wod¹ z kana³u Wieprz-Krzna przez doprowadzal-
po³owów dokonano na podstawie 250 rejestrów po³owów
nik ze œluz¹ o œrednicy 1,25 m. Szczegó³owe dane technicz-
wego ³owiska specjalnego.
no-eksploatacyjne zbiornika Skomielno przedstawiono
w tabeli 1.
w jeziorze Skomielno w roku 2005 przeprowadzono po³owy
TABELA 1
kontrolne. Od³owy wykonano wiosn¹ (maj), latem (lipiec)
Dane techniczno-eksploatacyjne zbiornika Skomielno (Harasimiuk i in. 1998, Girsztowtt 2002)
wype³nionych przez wêdkarzy korzystaj¹cych z jezioroDodatkowo w celu okreœlenia sk³adu gatunkowego ryb
i jesieni¹ (paŸdziernik) przy wykorzystaniu sieci Norden
„S-REV” gillnet, które z³o¿one s¹ z 14 paneli o zró¿nicowa-
WartoϾ
nej wielkoœci oczek: 10; 65; 30; 6,25; 43; 22; 50; 33; 12,5;
Powierzchnia
75,0 ha
25; 8; 38; 75; 16,5mm (Appelberg 2000; CEN dokument
Powierzchnia przydatna dla rybactwa
55,0 ha
2005). Czas ekspozycji sieci wynosi³ 12 godzin.
Wyszczególnienie
G³êbokoœæ maksymalna
Z³owione ryby identyfikowano do gatunku, mierzono
6,5 m
Objêtoœæ ca³kowita
1237 tys. m3
Objêtoœæ u¿yteczna
757 tys. m3
ich d³ugoœæ ca³kowit¹ (Lt) (± 1 mm) oraz okreœlono masê
(W) z dok³adnoœci¹ do ± 1 g.
Maksymalny poziom piêtrzenia
163,80 m n.p.m.
Minimalny poziom piêtrzenia
162,13 m n.p.m.
Maksymalny dop³yw do zbiornika
0,4 m3 s-1
Maksymalny odp³yw ze zbiornika
3 -1
0,5 m s
Okreœlono bogactwo gatunkowe, strukturê liczebnoœci
i biomasy ryb w jeziorze Skomielno, a ponadto oszacowano
wskaŸnik dominacji liczebnoœci (Di) i biomasy (Wi) dla
poszczególnych gatunków wed³ug wzorów:
Dno zbiornika jest wyrównane, wystêpuj¹ dwa
zag³êbienia,
jedno
w
czêœci
œrodkowej,
a
Di = 100ni/ni,
drugie
w po³udniowo-wschodniej. Pomiêdzy dawnym jeziorem
Wi = 100wi/wi,
a usypanym obwa³owaniem obszar jest doœæ p³ytki wynosi
oko³o 1,5 m. Na ca³ej powierzchni zbiornika na dnie znaj-
gdzie: ni – liczba osobników gatunku i, wi – ³¹czny ciê¿ar
duje siê warstwa osadów organicznych, której mi¹¿szoœæ
osobników gatunku i.
Dla ka¿dego gatunku stwierdzonego w jeziorze obli-
wynosi od kilku centymetrów do kilku metrów.
Wokó³ zbiornika rosn¹ liczne drzewa i krzewy, g³ównie
czono sta³oœæ wystêpowania (Ci):
olcha i ³ozy. Wystêpuje tu równie¿ spleja poroœniêta drze-
Ci = 100Nsi/Ns
wami, krzewami i roœlinnoœci¹ bagienn¹. Roœlinnoœæ zanurzona wystêpuje do g³êbokoœci 4 m tworz¹c ³¹ki podwodne.
gdzie: Nsi – liczba po³owów, w których stwierdzono obec-
Jezioro Skomielno wed³ug klasyfikacji rybackiej jest
noœæ gatunku i , Ns – liczba wszystkich po³owów wykonanych w jeziorze w 2005 roku.
zbiornikiem linowo-szczupakowym i stwarza bardzo dobre
warunki bytowania ryb charakterystycznych dla tego typu
jezior (Wilgat 1954, Radwan i Kornijów 1998).
Wyniki badañ
Od 2002 roku uprawniony do rybactwa dzier¿awca rozpocz¹³ dzia³alnoœæ gospodarcz¹ i ze wzglêdu na mo¿liwoœci finansowe i zami³owania zdecydowa³ siê na rozpoczêcie
specjalnego niezbêdne by³o dostosowanie jeziora do spe-
dzia³alnoœci agroturystycznej. Celem jej by³o zagospodaro-
cyficznego u¿ytkowania. By³o to powi¹zane z odpowiednim
wanie jeziora i stworzenie jeziorowego ³owiska specjalnego
zagospodarowaniem okolicy, odpowiednim zarz¹dzaniem
przeznaczonego do rekreacyjnego i sportowego wêdkowania. Od 2003 dzier¿awca jeziora wprowadzi³ program zary-
jeziorem oraz jego otoczeniem.
bieniowy dopasowany do racjonalnej gospodarki rybackiej
i stworzyæ korzystn¹ infrastrukturê, niezbêdne by³o prze-
i du¿ej presji wêdkarskiej.
prowadzenie podstawowych prac, takich jak:
Na pocz¹tku funkcjonowania zbiornika, jako ³owiska
Aby przystosowaæ jezioro do amatorskiego po³owu ryb
– wykonanie ogrodzenia,
Materia³ i metody
– uzbrojenie i zadrzewienie dzia³ki po³o¿onej przy
W niniejszej pracy przedstawiono dzia³ania polegaj¹ce
na przygotowaniu otoczenia jeziora Skomielno i prowadzonej gospodarki rybackiej pod potrzeby i preferencje wêd-
2
jeziorze,
– remont i konserwacja wa³u,
– remont drogi dojazdowej,
KOMUNIKATY RYBACKIE
4/2012
– wykaszanie i regulowanie porostu roœlinno-
16000
2000
œci w jeziorze
1800
– oznakowanie ³owiska (tablice informacyjne)
kg
szt.
14000
1600
12000
i inne.
Wa¿nym elementem infrastruktury by³o wybudowanie szeregu pomostów, które mia³y u³atwiæ wêdkarzom dostêp do wody i stworzyæ optymalne miejsce
wêdkowania. Ponadto ze wzglêdu na bujnie rozwi-
10000
1200
8000
1000
800
LiczebnoϾ (szt.)
Biomasa (kg)
1400
6000
600
4000
jaj¹c¹ siê roœlinnoœæ wodn¹ w jeziorze, przeprowa-
400
dzono zabieg wykoszenia roœlinnoœci w celu wykona-
200
nia dróg przep³ywu i oczek dla stanowisk wêdkarskich, jak równie¿ wykonano przecinkê drzew oraz
2000
0
0
2002
2003
2004
2005
Rok
krzewów porastaj¹cych skarpê wa³u od strony lustra Rys. 1. Wielkoœæ zarybieñ (szt. i kg) jeziora Skomielno w latach 2002-2005.
wody.
W ramach prowadzonej gospodarki rybackiej od czasu
TABELA 2
przekszta³cenia jeziora w ³owisko specjalne przeprowa-
Sumaryczna wielkoœæ zarybieñ (kg i szt.) w jeziorze Skomielno
od 2002 do 2005 roku
dzono silne zarybienia, których celem by³o podniesienie
liczebnoœci ryb w zbiorniku i stworzenia bardziej atrakcyj-
Gatunek / Forma
kg
szt.
Gatunek / Forma
nych warunków wêdkowania.
JaŸ dwuletni
50
1500
Sum europejski czteroletni 100
25
Ogó³em do zbiornika w okresie od 2002 do 2005 roku
kg
szt.
Karaœ pospolity kroczek
250
6150
Sum europejski trzyletni
150
75
wprowadzono 12 form ryb, zarówno karpiowatych jak i dra-
Karp kroczek
200
680
Szczupak kroczek
250
325
pie¿nych o ³¹cznej masie blisko 2000 kg (rys. 1, tab. 2).
Lin dwuletni
148
1040
Szczupak narybek
202
1200
Ryby gatunków drapie¿nych reprezentowane w zarybieniach przez okonia, szczupaka i suma stanowi³y prawie
Lin kroczek
492
2800
Wêgorz obsadowy
103
1600
Okoñ narybek
40
600
14% liczebnoœci i ponad 37% biomasy wszystkich wpuszczonych ryb (tab. 2).
Analiza wyników wskazywa³a na wzrost zarybienia
gatunkami wiod¹cymi charakterystycznymi dla typu jeziora
linowo-szczupakowego. W latach 2002-2005 odnotowano
wzrost zarybienia linem od 5 kg w 2002 roku do 200 kg
w 2005 roku oraz szczupakiem z 22 kg w 2002 roku, poprzez
Szczupak (Esox lucius)
700
Biomasa (kg)
zarybienia
(a)
od³owy
wzmo¿one zarybienie w 2003 – 330 kg i 100 kg w 2005 roku.
600
Jednoczeœnie w tym czasie odnotowywano intensywniejsze
500
od³owy wêdkarskie w³aœnie tych gatunków (rys. 2).
Gospodarka rybacka w jeziorze opiera³a siê na zasa-
400
dach racjonalnego jego wykorzystania. Objawia³o siê to
300
g³ównie nie tylko poprzez zarybienia, ale tak¿e przez prowadzenie systematycznych od³owów gatunków ryb nie-
200
po¿¹danych, obcych, stwierdzonych w tym zbiorniku, tj.
100
0
sumika kar³owatego (Ameiurus nebulosus Lesueur 1819).
2002
2003
2004
2005
Rok
700
5000
Lin (Tinca tinca)
zarybienia
600
Wykorzystanie odpowiednich narzêdzi pu³apkowych do
(b)
od³owy
Biomasa (kg)
Biomasa (kg)
4000
500
400
3000
300
2000
200
100
0
1000
2002
2003
Rok
2004
2005
0
2003
2004
2005
Rok
Rys. 2. Wielkoœæ zarybieñ i od³owów wêdkarskich szczupaka (a)
i lina (b) w jeziorze Skomielno w latach 2002-2005.
4/2012
Rys. 3. Biomasa (kg) sumika kar³owatego z³owionego w jeziorze
Skomielno w wyniku od³owów odchwaszczaj¹cych.
KOMUNIKATY RYBACKIE
3
TABELA 3
Dominacja w liczebnoœci (Di) i biomasie (Wi), œrednia d³ugoœæ ca³kowita (Lt), œrednia masa jednostkowa oraz sta³oœæ wystêpowania (Ci)
gatunków ryb stwierdzonych w jeziorze Skomielno w 2005 roku; SD – odchylenie standardowe
Rodzina
Gatunek
Karaœ srebrzysty (Carassius gibelio)
Di (±SD)
Wi (±SD)
Œrednia Lt
Œrednia masa
jednostkowa
Ci
1,64±2,46
17,02±23,06
26,41
407,81
100
Karp (Cyprinus carpio)
0,12±0,12
4,32±4,81
40,00
1450,00
33,3
Kr¹p (Blicca bjoerkna)
0,12±1,53
0,15±0,58
19,00
51,00
33,3
Leszcz (Abramis brama)
0,23±0,25
0,99±1,11
26,15
166,65
33,3
Lin (Tinca tinca)
0,59±0,49
0,87±1,44
14,44
58,08
66,6
38,26±22,36
10,23±5,41
9,83
10,52
100
Ró¿anka (Rhodeus sericeus)
8,92±3,93
0,56±0,22
6,11
2,48
100
S³onecznica (Leucaspius delineatus)
3,05±2,03
0,16±0,12
6,41
2,13
66,6
Ukleja (Alburnus alburnus)
3,17±0,37
0,58±0,35
9,49
7,16
100
Cyprinidae
P³oæ (Rutilus rutilus)
7,63±7,96
15,01±17,21
16,00
77,47
100
Jazgarz (Gymnocephalus cernuus)
Wzdrêga (Scardinius erythrophthalmus)
10,33±12,09
1,32±1,89
7,08
5,03
100
Percidae
Okoñ (Perca fluviatilis)
21,24±4,38
32,36±18,23
14,08
59,97
100
Esocidae
Szczupak (Esox lucius)
0,47±0,56
4,86±5,02
40,13
407,58
100
Siluridae
Sum europejski (Silurus glanis)
0,23±0,38
3,99±6,98
50,00
669,00
33,3
Sumik kar³owaty (Ictalurus nebulosus)
3,99±3,82
7,58±7,90
18,33
74,75
100
Ictaluridae
po³owu (wiêcierzy) pozwoli³o na wy³owienie z jeziora znacznych iloœci osobników tego gatunku. Ogó³em w okresie od
2003 do 2005 od³owiono ponad 6500 kg sumika kar³owatego (rys. 3).
Przeprowadzone w 2005 roku po³owy kontrolne
W strukturze liczebnoœci dominantami okaza³y siê p³oæ
(38,26%) oraz okoñ (21,24%), a ponad 10% udzia³ posiada³
jazgarz. Nale¿y dodaæ, ¿e najwiêksz¹ zmiennoœci¹ dominacji w liczebnoœci charakteryzowa³y siê p³oæ (SD = 22,36)
oraz jazgarz (SD = 12,09) (tab. 3).
wykaza³y obecnoœæ 15 gatunków ryb nale¿¹cych do piêciu
W strukturze biomasy dominowa³ okoñ, który osi¹gn¹³
rodzin. Wœród stwierdzonych gatunków by³y zarówno
blisko 1/3 ogólnej biomasy wszystkich od³owionych ryb, ale
gatunki chronione (np. ró¿anka (Rhodeus sericeus), jak
znaczny udzia³ mia³y tak¿e karaœ srebrzysty i wzdrêga,
i gatunki nierodzime, takie jak karp (Cyprinus carpio (L.))
odpowiednio 17,02% i 15,01% (tab. 3). Jezioro charaktery-
i karaœ srebrzysty (Carassius auratus gibelio) oraz gatunek
zowa³ znaczny udzia³ ryb drapie¿nych, takich jak okoñ,
inwazyjny sumik kar³owaty. Dziewiêæ gatunków, tj. karaœ
szczupak i sum, zarówno w strukturze liczebnoœci, jak i bio-
srebrzysty, sumik kar³owaty, p³oæ, ró¿anka, ukleja wzdrêga,
masy. Te wa¿ne z punktu widzenia ekologii jeziora gatunki
jazgarz, okoñ i szczupak, by³o stwierdzane w wynikach ka¿-
mia³y prawie 22% udzia³ w liczebnoœci i ponad 41% udzia³
dego przeprowadzonego po³owu (tab. 3).
w biomasie wszystkich od³owionych ryb.
Wyniki po³owów kontrolnych pozwoli³y stwierdziæ
(b)
(a)
4500
kar³owatego. Jego udzia³ w strukturze liczebnoœci
Okoñ
4000
waha³ siê od 1,2 do 8,5%, natomiast w strukturze
Sum
3500
Karp
Biomasa (kg)
3000
Lin
2500
Szczupak
2000
znaczny udzia³ gatunku inwazyjnego sumika
biomasy od 2,4% do nawet ok. 17%.
Okoñ 1,1%
Sum 0,8%
Karp 2,7%
Lin 4,0%
Analiza rejestrów po³owów i ankiet po³owów
wêdkarskich wykaza³a, ¿e najczêœciej ³owionymi
Szczupak 13,9%
gatunkami ryb by³y karaœ srebrzysty (od 53,9 do
79,0%) oraz szczupak (od 46% w roku 2003 i od 10
Karaœ srebrzysty
do 14,5% w pozosta³ych latach) (rys. 4). Ogó³em
1500
w od³owach wêdkarskich dominowa³ karaœ sre1000
Karaœ
srebrzysty
77,6%
500
brzysty (77,6%) oraz szczupak (13,9%), a dodatkowo zaznaczyæ nale¿y 4,0% udzia³ lina (rys. 4).
0
2003
2004
2005
Dyskusja
Rok
Rys. 4. Struktura biomasy ryb od³owionych przez wêdkarzy w latach 2003-2005
(a) i ogó³em (b).
4
Wêdkarstwo rekreacyjne przez swój charakter
wp³ywa specyficznie na funkcjonowanie ekosyste-
KOMUNIKATY RYBACKIE
4/2012
mów wodnych, jednoczeœnie wymusza prowadzenie na
mog¹ byæ znaczna iloœæ i biomasa cennych wêdkarsko
nich odpowiedniej gospodarki rybackiej. Sta³o siê ono
gatunków ryb, a tak¿e stwierdzony, w kontrolnych
pewn¹ now¹ form¹ u¿ytkowania i wykorzystania lokalnych
po³owach, znacz¹cy udzia³ gatunków drapie¿nych (22%
wód stoj¹cych, do niedawna rzadko spotykan¹. W naszym
w liczebnoœci i 41% w biomasie) (tab. 3). Jak podaj¹ Drasz-
kraju wci¹¿ jest niewiele opracowañ opisuj¹cych funkcjono-
kiewicz-Mioduszewska i Wo³os (2010) udzia³ ryb drapie-
wanie ³owisk specjalnych utworzonych na naturalnych
¿nych w po³owach wêdkarskich w badanych przez nich
zbiornikach (Mickiewicz i Wo³os 2004, Czerwiñski i in.
jeziorach u¿ytkowanych przez toruñski okrêg PZW zawiera³
2006). Jest natomiast szereg prac dotycz¹cych wêdkar-
siê w granicach 18-22% i wykazywa³ du¿¹ stabilnoœæ. Nieco
skiego u¿ytkowania wód nie tylko jezior (Draszkiewicz-Mio-
wiêkszy ich udzia³ (20-30%) odnotowali ci sami autorzy
duszewska i Wo³os 2010, Mickiewicz 2010, Wo³os i Drasz-
w jeziorach u¿ytkowanych na terenie gospodarstw rybac-
kiewicz-Mioduszewska 2011), ale tak¿e zbiorników zaporo-
kich (Wo³os i Draszkiewicz-Mioduszewska 2011).
wych (Wiœniewolski 2008, Wrona 2008). Z uwagi na charak-
W poprawie struktury ichtiofauny jeziora Skomielno,
ter jeziorowych ³owisk wêdkarskich i du¿¹ ró¿norodnoœæ
a szczególnie warunków rozrodu i rozwoju ryb drapie¿nych,
gatunkow¹, w³aœciwe u¿ytkowanie tego typu zbiorników
mo¿e mieæ znaczenie roœlinnoœæ, która w tym jeziorze jest
narzuca na uprawnionego do rybactwa nieco inne
bardzo bogata i ró¿norodna. Dziêki roœlinnoœci wiele gatun-
obowi¹zki i wymogi oraz zmusza do szerszego spojrzenia
ków, np. szczupak, bêdzie mog³o rozmna¿aæ siê w sposób
na problem gospodarki rybackiej (Wo³os 1994, Mickiewicz
naturalny i zwiêkszaæ swoj¹ liczebnoœæ niezale¿nie od zary-
i Wo³os 2004).
bieñ. Jednoczeœnie dobrze rozwiniêty litoral stanowi
Podstaw¹ racjonalnego u¿ytkowania takich wód jest
dogodne refugium dla osobników m³odocianych (Buras i in.
w³aœciwie prowadzona gospodarka realizowana poprzez
1996). Dodatkowo gatunki drapie¿ne, jak okreœli³ Rechulicz
zarybienia gatunkami atrakcyjnymi wêdkarsko, g³ównie
(2008) w przypadku okonia, maj¹ w badanym jeziorze rela-
drapie¿nymi, ewentualnie formami doros³ymi „mniej cen-
tywnie szybkie tempo wzrostu.
nych” gatunków. Jak podaj¹ Pierce i in. (1995), Paul i in.
Pewnym zagro¿eniem i negatywnym zjawiskiem mo¿e
(2003) i Isermann i in. (2005) atrakcyjne wêdkarsko s¹
byæ fakt dominacji w po³owach wêdkarskich karasia sre-
przede wszystkim osobniki o du¿ych rozmiarach, które sta-
brzystego (rys. 4a i b). Œwiadczyæ to mo¿e o jego znacznym
nowi¹ pewne wyzwanie i wywo³uj¹ odpowiednie emocje
udziale w ichtiofaunie jeziora, czego nie potwierdzi³y
i satysfakcjê. Jednoczeœnie poprzez ukierunkowan¹ presjê
od³owy kontrolne, gdzie gatunek ten mia³ niewielki udzia³
zmieniana jest struktura wiekowa i wielkoœciowa, zmniej-
w ogólnej strukturze liczebnoœci ryb (tab. 3). W wielu zbior-
szana jest ró¿norodnoœæ gatunkowa i genetyczna. Dodat-
nikach, jak podaj¹ Wo³os (1994) oraz Draszkiewicz-Miodu-
kowo mo¿e ona prowadziæ do zmian w zale¿noœciach tro-
szewska i Wo³os (2010) udzia³ ryb karpiowatych jest
ficznych i poœrednio wp³ywaæ na trofiê zbiornika (Lewin i in.
znacz¹cy, siêgaj¹cy nawet 78% i zazwyczaj s¹ to gatunki
2006).
takie jak leszcz, p³oæ i kr¹p. Udzia³ karasia jaki wykaza³y
Pamiêtaæ nale¿y, ¿e przy zarybieniach powinno siê
od³owy gospodarcze jezior u¿ytkowanych rybacko z regu³y
uwzglêdniæ naturalnie wystêpuj¹ce populacje niewielkich,
by³ niewielki siêgaj¹cy maksymalnie 5,5% (Wo³os i Drasz-
ma³o cennych wêdkarsko, gatunków ryb. Zachowanie
kiewicz-Mioduszewska
2011).
i ochrona tych populacji jest konieczna, a zbyt du¿a presja
w
karasia
ryb drapie¿nych i zmniejszenie ich liczebnoœci mo¿e prowa-
wyj¹tkowa atrakcyjnoœæ wêdkarska, szczególnie gdy
dziæ do spadku ró¿norodnoœci ichtiofauny zbiornika.
osi¹ga on znaczne rozmiary. Stwierdzona w po³owach kon-
W przypadku jeziora Skomielno dzia³anie takie musi mieæ
trolnych œrednia masa jednostkowa wynosi³a ok. 400 g
miejsce w przypadku ró¿anki – gatunku chronionego, która
(tab. 3), ale wielokrotnie w po³owach wêdkarskich wystê-
jak wykaza³y od³owy kontrolne, stanowi³a ok. 9% w liczeb-
powa³y karasie o masie jednostkowej powy¿ej 1 kg (infor-
noœci wszystkich z³owionych ryb (tab. 3). Liczna w tym
macja w³asna).
badanym
jeziorze
Warto
zaznaczyæ,
srebrzystego
¿e
cechuje
jeziorze jej populacja jest wynikiem prawdopodobnie tego,
W jeziorze Skomielno wprowadzono od³owy wêdkar-
¿e gatunku ten wystêpuje powszechnie w kanale Wieprz-
skie, jako g³ówny typ eksploatacji. Takie za³o¿enia nie s¹
Krzna, z którym jezioro Skomielno jest po³¹czone (Przybyl-
prawid³owe szczególnie dla nowo powsta³ych zbiorników,
ski i Garcia-Berthou 2004, Witkowski i in. 2009).
lub jak w przypadku jeziora Skomielno, przekszta³conych
Jezior Skomielno w pierwszych latach swojej dzia³alno-
na ³owisko specjalne. Jak podaje wielu autorów preferencje
œci, jako ³owisko specjalne, by³o silnie zarybione du¿¹ liczb¹
wêdkarzy skierowane s¹ na takie gatunki jak szczupak oraz
gatunków i ró¿nymi formami ryb (tab. 2). Jednoczeœnie
okoñ i w zwi¹zku z tym od³awiaj¹ proporcjonalnie wiêcej
plany zarybieñ oparte by³y na rozpoznanych warunkach,
gatunków drapie¿nych ni¿ wykazuj¹ po³owy gospodarcze
które œwiadczy³y o w³aœciwej ¿yznoœci i produktywnoœci
(Wiœniewolski 2002, Bieniarz i in. 1990a i b, 1993, Mickie-
zbiornika, a tak¿e o odpowiednich warunkach naturalnego
wicz 2011 oraz Wo³os i Draszkiewicz-Mioduszewska 2011).
rozrodu i wzrostu m³odocianych form ryb. Dowodem na to
W zwi¹zku z tym, w przypadku prowadzenia jedynie wêd-
4/2012
KOMUNIKATY RYBACKIE
5
karskiej gospodarki po³owowej, w przysz³oœci zbiornikowi
mo¿e zagra¿aæ wzrost liczby niepo¿¹danych gatunków ryb
karpiowatych oraz wzrost trofii, tak jak to mia³o wielokrotnie
miejsce w przypadku zbiorników zaporowych (Penczak i in.
1993, Wiœniewolski 2008).
Du¿a liczba wprowadzanych gatunków ryb w ró¿nych
formach wp³ynê³a zapewne na podniesienie atrakcyjnoœci
³owiska, ale nie nale¿y zapomnieæ o w³aœciwym dostosowaniu jeziora do intensywnego u¿ytkowania wêdkarskiego,
poprzez dostosowanie infrastruktury i okolic zbiornika,
budowê pomostów i wypo¿yczanie sprzêtu i ³odzi. Te stworzone warunki po³¹czone z naturalnoœci¹ i dzikoœci¹ ekosystemu na pewno przyczyni³y siê do wzmo¿onej aktywnoœci wêdkarskiej w pierwszych latach funkcjonowania
jeziora, jako jeziorowego ³owiska specjalnego. Znaczna
liczba wêdkarzy po prostu chcia³a sprawdziæ ten zbiornik.
W³aœciwa struktura zarybieñ odpowiadaj¹ca typowi
jeziora linowo-szczupakowemu dawa³a pozytywne rezultaty, gdy¿ w po³owach wyraŸnie dominowa³y, oprócz najczêœciej ³owionego karasia srebrzystego, szczupak oraz lin
(rys. 2, 4).
Oprócz dzia³alnoœci organizacyjnej i zarybieñ na uwagê
zas³uguje
dzia³alnoœæ
u¿ytkownika,
polegaj¹ca
na
od³owach selektywnych sumika kar³owatego, przy u¿yciu
narzêdzi pu³apkowych. Gatunek ten, jak podaj¹ Kornijów
i in. (2003) jest gatunkiem czêsto spotykanym w jeziorach
tego regionu. Od³awiany w jeziorze Skomielno w du¿ych iloœciach, œwiadczyæ mo¿e o w³aœciwym podejœciu do racjonalnej gospodarki rybackiej i ograniczaniu wystêpowania
obcego gatunku w tym jeziorze (rys. 3).
£owisko specjalne Skomielno dziêki nak³adom finansowym, dzia³alnoœci organizacyjnej i zaanga¿owaniu u¿ytkownika funkcjonuje, jako jedno z atrakcyjniejszych ³owisk
regionu. Przez okres czterech lat u¿ytkowania zbiornika,
jako jeziorowego ³owiska specjalnego, u¿ytkownik stworzy³
niemal¿e idealne warunki do wêdkowania i wypoczynku na
³onie natury. Wed³ug statystyk w roku 2004 od maja do
grudnia w obiekcie przebywa³o oko³o 2 tysiêcy osób. Jednak intensywna presja wêdkarska, która w Polsce i centralnej Europie jest stosunkowo s³abo oszacowana (Lewin i in.
2006), wp³ywa znacz¹co na strukturê ichtiofauny. Interesuj¹ce jest, czy przy tak du¿ej presji wêdkarskiej
i wzmo¿onym od³owie cennych gatunków ryb, w³aœciwie
prowadzona gospodarka rybacka bêdzie wystarczaj¹cym
dzia³aniem kompensuj¹cym zubo¿enie tego ekosystemu i
w
jaki
sposób
wp³ynie
na
jego
funkcjonowanie
w przysz³oœci.
Literatura
Aas O., Ditton R.B. 1998 – Human dimension perspective on recreational
fisheries management: implications for Europe – W: Recreational
fisheries. social, economic and management aspects (Red.) P. Hickley, H. Topkins. Fisheing New Books, London: 153-164.
6
Allan J.D., Abell R., Hogan Z., Revenga C., Taylor B.W., Welcomme R.L.,
Winemiller K.O. 2005 – Overfishing of inland waters – BioScience, 55:
1041-1051.
Appelberg M. 2000 – Swedish standard methods for sampling freshwater
fish with multi-mesh gillnets – Fiskeriverket Information 2000, 1.
Arlinghaus R., Mehner T., Cowx I.G. 2002 – Reconciling traditional inland
fisheries management and sustainability in industrialized countries,
with emphasis on Europe – Fish Fish. 3: 261-316.
Bieniarz K., Epler P. 1993 – Po³owy wêdkarskie na Soliñskim zbiorniku
zaporowym – Rocz. Nauk. PZW, 6: 5-18.
Bieniarz K., Epler P., Achinger J. 1990a – Po³owy wêdkarskie na ¯ywieckim
zbiorniku zaporowym – Rocz. Nauk. PZW, 3: 7-14.
Bieniarz K., Epler P., Sych R. 1990b – Po³owy wêdkarskie na Ro¿nowskim
zbiorniku zaporowym – Rocz. Nauk. PZW, 3: 15-31.
Buras P., Geiger W., WoŸniewski M. 1996 – P³odnoœæ gospodarcza szczupaka (Esox lucius L.) w zbiorniku zaporowym Siemianówka – Rocz.
Nauk. PZW, 9: 29-36.
CEN document 2005 – Water quality – Sampling of fish with multi-mesh gillnets – EN 14757: 2005.
Cooke S.J., Cowx I.G. 2006 – Contrasting recreational and commercial fishing: searching for common issues to promote unified conservation of
fisheries resources and aquatic environments – Biol. Conserv. 128:
93-108.
Czerwiñski T., Mickiewicz M., Wo³os A. 2006 – £owiska specjalne charakterystyka, organizacja i sposoby zarz¹dzania – W: Rybactwo, wêdkarstwo, ekorozwój (Red.) A. Wo³os. Wyd. IRS, Olsztyn: 207-226.
Draszkiewicz-Mioduszewska H., Wo³os A. 2010 – Wêdkarskie od³owy
gatunków drapie¿nych w jeziorach u¿ytkowanych przez toruñski
Okrêg Polskiego Zwi¹zku Wêdkarskiego – W: Zrównowa¿one korzystanie z zasobów rybackich na tle ich stanu w 2009 roku, (Red.) M.
Mickiewicz. Wyd. IRS, Olsztyn: 155-166.
Girsztowtt Z. 2002 – Operat rybacki jeziora Skomielno. Lublin: 12.
Harasimiuk M., Michalczyk Z., Turczyñski M. (red.) 1998 – Jeziora ³êczyñsko-w³odawskie – Monografia przyrodnicza. UMCS, PIOŒ Lublin:
1-209.
Holmlund C.M., Hammer M. 1999 – Ecosystem services generated by fish
populations – Ecol. Econ. 29: 253-268.
Isermann D.A., Willis D.W., Lucchesi D.O., Blackwell B.G. 2005 – Seasonal
harvest, exploitation, size selectivity, and catch preferences associated with winter yellow perch anglers on South Dakota lakes – N. Am.
J. Fish. Manage. 25: 827-840.
Izdebski K. Gr¹dziel T. 1981 – Pojezierze £êczyñsko-W³odawskie – Wiedza
Powszechna. Warszawa: 6-27.
Kornijów R., Rechulicz J., Halkiewicz A. 2003 – Brown bullhead (Ictalurus
nebulosus) in ichthyofauna of several Polesie lakes differing in trophic
status – Acta Scien. Pol.-Piscaria, 2(1): 131-140.
Lewin, W.C., Arlinghaus R., Mehner T. 2006 – A brief overview on biological
impacts of recreational angling: insights for management and conservation – Berichte des IGB, 23: 161-172.
Mickiewicz M. 2010 – Analiza ekonomicznej efektywnoœci zarybieñ jezior
u¿ytkowanych przez Gospodarstwo Jeziorowe Sp. z o.o. w E³ku –
Komun. Ryb. 4: 5-12.
Mickiewicz M., Wo³os A. 2004 – Jeziorowe ³owiska specjalne – W: £owiska
specjalne, organizacja i zarz¹dzanie (Red.) A. Wo³os, R. Wojda, M.
Cieœla. Wyd. IRS, Olsztyn: 87-101.
Paul A.J., Post J.R., Stelfox J.D. 2003 – Can anglers influence the abundance of native and nonnative salmonids in a stream from the Canadian
Rocky Mountains? – N. Am. J. Fish. Manage. 23: 109-119.
Penczak T., Czernik K., Koszaliñski H. 1999 – Po³owy wêdkarskie na odcinku Warty poni¿ej piêtrzenia – Rocz. Nauk. PZW, 12: 95-104.
Penczak T., Galicka W., Grzybkowska M., Koszaliñski H., Janiszewska M.,
Temech A., Zaczyñski A., G³owacki £., Marsza³ L. 1993 – Wp³yw
zbiornika Jeziorsko na jakoœæ wody w Warcie, populacje ryb i ich bazê
pokarmow¹ (1985-1992) – Rocz. Nauk. PZW, 6: 79-114.
Pierce R.B., Tomcko C.M., Schupp D.H. 1995 – Exploitation of northern pike
in seven small north-central Minnesota lakes – N. Am. J. Fish. Manage. 15: 601-609.
Prringle H. 1997 – Ice age communities may be the earliest known net hunters – Science, 277: 1203-1204.
Przybylski M., Garcia-Berthou E. 2004 – Age and growth of European bitterling (Rhodeus sericeus) in the Wieprz-Krzna Canal, Poland – Ecohyd.
& Hydrobiol. 4(2): 207-213.
Radwan S., Kornijow R., 1998 – Hydrobiologiczne cechy jezior – stan aktualny i kierunki zmian – W: Jeziora ³êczyñsko-w³odawskie, Monografia
przyrodnicza (Red.) M. Harasimiuk, Z. Michalczyk, M. Turczyñski.
Biblioteka Monitoringu Œrodowiska, Wyd. UMCS: 129-145.
Rechulicz J. 1997 – Po³owy wêdkarskie w Zbiorniku Zemborzyckim ko³o
Lublina – Komun. Ryb. 2: 9-10.
KOMUNIKATY RYBACKIE
4/2012
Rechulicz J. 2008 – Age and growth rate of perch (Perca fluviatilis L.) from
a special angling lake Skomielno – Ann. UMCS, Zootechnika, 26(1):
8-19. DOI: 10.2478/v10083-008-0002-6.
Wilgat T. 1954 – Jeziora £êczyñsko-W³odawskie – Ann.UMCS s. B, 8:
37-122.
Wiœniewolski W. 2002 – Changes in the ichthyofauna composition, biomass
and catches in selected Polish dam reservoirs – Arch. Pol. Fish. 10(2):
5-73.
Wiœniewolski W. 2008 – Uwarunkowanie i prowadzenie gospodarki rybacko-wêdkarskiej w Zbiornikach Zaporowych. U¿ytkownik rybacki –
nowa rzeczywistoϾ РWyd. PZW: 78-89.
Wiœniewolski W., Wo³os A., Borzêcka I. 2009 – Assessing angling catches in
dam reservoirs on the example of Zegrze Dam Reservoir – Arch. Pol.
Fish. 17: 211-220. DOI 10.2478/v10086-009-0013-0.
Witkowski A., Kotusz J., Przybylski M. 2009 – Stopieñ zagro¿enia s³odkowodnej ichtiofauny Polski: Czerwona lista minogów i ryb – stan 2009 –
Chroñmy Przyr. Ojcz. 65(1): 33-52.
Wo³os A. 1994 – Wêdkarstwo jako element u¿ytkowania jezior – W: Aktualne
problem rybactwa (Red.) A. Wo³os. Wyd. IRS, Olsztyn: 1-132.
Wo³os A. 2000 – Ekonomiczne znaczenie wêdkarstwa w gospodarstwach
uprawnionych do rybackiego u¿ytkowania jezior – Arch. Pol. Fish.
8(1): 1-54.
Wo³os A., Draszkiewicz-Mioduszewska H. 2011 – Charakterystyka presji
i po³owów wêdkarskich z jezior u¿ytkowanych przez wybrane gospodarstwa rybackie w 2009 roku – W: Zrównowa¿one korzystanie
z zasobów rybackich na tle ich stanu w 2010 roku, (Red.) M. Mickiewicz. Wyd. IRS, Olsztyn: 97-105.
Wrona J. 2008 – Wêdkarstwo – wp³yw na œrodowisko i populacje ryb – W:
U¿ytkownik rybacki – nowa rzeczywistoœæ, Wyd. PZW, 2008:
164-172.
Przyjêto po recenzji 23.07.2012 r.
A MODEL FOR DEVELOPING INLAND WATERS: THE RECREATIONAL FISHING SITE ON LAKE SKOMIELNO,
£ÊCZYÑSKO-W£ODAWSKIE LAKELAND
Jacek Rechulicz
ABSTRACT. This article addresses the management of Lake Skomielno as a special recreational lake fishing site, and outlines the
initiatives undertaken by the reservoir’s leaseholder in order to adapt it to recreational fishing purposes. The leaseholder prepared the
surrounding area and conducted intensive stocking in 2003-2005 with eight fish species (in 12 stocking forms) that are popular
among recreational fishers. The stocking policy was suitable for tench and pike lakes. Prussian carp was the dominant in the catches,
with pike and tench also contributing a significant share to the biomass of the fish caught. The leaseholder has performed selective
fishing of brown bullhead. Control fishing with a gill net revealed the presence of 15 fish species belonging to five families. The
structure of this catch was dominated by roach and perch, while the biomass structure was dominated by perch, Prussian carp, and
rudd. Significant shares of the number of fish and fish biomass comprised predatory fish species at 22% and 41%, respectively.
Keywords: recreational fishing, fisheries management, fish, Lake Skomielno
4/2012
KOMUNIKATY RYBACKIE
7