Żołnierze wyklęci – do końca wierni wolnej Polsce

Mariusz Mazurek – ZSO nr 6 Chełm
Temat: Żołnierze wyklęci – do końca wierni wolnej Polsce. Podziemie niepodległościowe po 1944 roku.
1. Cel ogólny:
■ wzbudzanie szacunku dla idei i postaw patriotycznych;
■ rozbudzanie zainteresowań historią swojej miejscowości i regionu;
■ rozwijanie poczucia przynależności do społeczności lokalnej;
■ kształtowanie umiejętności:

pracy w zespole,

zbierania informacji z różnych źródeł,

selekcji, analizy i scalania informacji,

dyskusji.
2. Cele operacyjne:
2.1 Kategoria A [uczeń zna]
■ najważniejsze fakty z dziejów Lubelszczyzny po 1944 r.,
■ wybrane organizacje poakowskie oraz ich cele i działalność,
■ metody działalności UB wobec podziemia niepodległościowego.
2.2 Kategoria B [uczeń rozumie]
■ poznane pojęcia związane z tematem,
■ tragizm sytuacji żołnierzy podziemia antykomunistycznego,
■ specyfikę (czas, nasycenie i różnorodność organizacji) Lubelszczyzny w ruchu antykomunistycznym,
■ rozterki moralne działaczy podziemia,
■ przyczyny i skutki represji UB wobec podziemia antykomunistycznego,
■ znaczenie oporu dla walki o suwerenność Polski.
2.3 Kategoria C [uczeń potrafi]
■ wskazać wartości, którymi kierowali działacze podziemia niepodległościowego,
■ wskazać miejsca więzienia i egzekucji działaczy podziemia niepodległościowego,
■ wyszukiwać, analizować i prezentować wiadomości związane z tematem lekcji.
3. Cel wychowawczy:
■ kształtowanie szacunku dla postaw patriotycznych oraz ludzi, którzy odrzucając konformizm walczyli o niepodległą i suwerenną Polskę.
4. Typ lekcji: poświęcona opracowaniu nowego materiału.
5. Metody nauczania i uczenia się:
a) słowne: rozmowa nauczająca, elementy wykładu.
b) uaktywniające: praca z tekstem, praca w grupach, dyskusja.
6.
Forma pracy: praca zespołowa, indywidualna, zbiorowa.
7.
Środki dydaktyczne:
■ Nagrania:
http://www.youtube.com/watch?v=NqqjL1YesbE (Atlas polskiego podziemia niepodległościowego 1944 – 1956; autor: Radio Szczecin)
http://www.youtube.com/watch?feature=player_embedded&v=6B9I3nzi0Fo#! (De Press –
Myśmy rebelianci)
prystupa_reformacka.mp3; kowalczuk_reformacka.mp3 – nagrania pochodzą ze zbiorów
Muzeum Chełmskiego
film: „175/32”
■ Atlas polskiego podziemia niepodległościowego 1944 – 1956, Warszawa – Lublin 2007
■ Komputer i projektor
■ Materiały pomocnicze
■ Biogramy E. Fieldorfa, W. Pileckiego, D. Siedzikówny:
http://pl.wikipedia.org/wiki/Witold_Pilecki
http://pl.wikipedia.org/wiki/Danuta_Siedzikówna
http://pl.wikipedia.org/wiki/Emil_Fieldorf
7. Literatura merytoryczna dla nauczyciela (wybór):
■ Szubarczyk P., „Powiedzcie mojej babci, że zachowałam się jak trzeba”… Danuta Siedzikówna „Inka” (*3 IX 1928 † 28 VIII 1946), Warszawa 2008, IPN
■ Cyra A., Wysocki W., Rotmistrz Witold Pilecki, Warszawa 1997
■ Pawłowicz J., Rotmistrz Witold Pilecki 1901 – 1948, Warszawa 2008
■ Generał August Emil Fieldorf „Nil”, wybór i opracowanie Wiesława Młynarczyk, Monika
Koszyńska, Warszawa 2009, (seria „Materiały edukacyjne” IPN, t. 4)
■ http://www.pilecki.ipn.gov.pl
■ http://fieldorf.pl
■ http://www.inka.witryna.info/
8. Komentarz:
Scenariusz lekcji przeznaczony jest dla klas pierwszych szkół ponadgimnazjalnych, można go również
wykorzystać na zajęciach pozalekcyjnych w klasach trzecich gimnazjum. Konspekt nie jest napisany pod
kątem konkretnego podręcznika, nie odwołuje się też do tekstów jednego z nich. Autorzy podręczników
różną ilość miejsca poświęcają kwestii podziemia niepodległościowego lat 1944 – 56, stąd może zaistnieć potrzeba sięgnięcia do tekstów dodatkowych (pomocniczych).
Konspekt zakłada, że uczniowie znają zmiany ustrojowe, polityczne i społeczne, które zaszły w powojennej Polsce oraz cele i działalność władz komunistycznych, a także rozumieją sytuację w jakiej znalazły się władze Polski Podziemnej i szeregowi żołnierze podziemia.
9. Proponowany przebieg lekcji:
Czynności porządkowe – uczniowie na początku lekcji zajmują miejsca zgodnie z podziałem na grupy.
Lekcję zaczynamy od obejrzenia nagrania Atlas polskiego podziemia niepodległościowego 1944 –
1956 (autor: Radio Szczecin). Następnie pytamy uczniów:
 Jaka była sytuacja polityczna na wyzwolonych spod okupacji niemieckiej ziemiach polskich?
 Jakimi motywami kierował się generał Okulicki wydając rozkaz rozwiązujący AK?
 Jakie zadania stawiał przed żołnierzami podziemia poakowskiego?
Prowadzący koryguje ewentualne nieścisłości w wypowiedzi uczniów i uzupełnia je. Następnie wyjaśnia temat zajęć i przedstawia ich cele. Rozdaje także materiały pomocnicze potrzebne w toku lekcji.
Następnie w formie krótkiego, syntetycznego wykładu przedstawia organizacje antykomunistyczne aktywnie działające pod koniec wojny na ziemiach polskich, ze szczególnym uwzględnieniem
Lubelszczyzny i jej specyfiki.
W kolejnym etapie polecamy uczniom zapoznanie się z biogramami A. Fieldorfa, W. Pileckiego
i D. Siedzikówny (mogą to być materiały dołączone do niniejszego konspektu lub biogramy z Wikipedii), by mogli dokonać charakterystyki postaw tych bohaterów podziemia niepodległościowego. Uczniowie powinni wskazać również pewną wspólną formację patriotyczną wynikającą ze
wspólnoty wychowania i wartości.
Nauczyciel rozdaje grupom „Atlas polskiego podziemia niepodległościowego 1944-1956” (lub
kserokopie wybranych stron). Istnieje możliwość zróżnicowania przekazanych grupom informacji
w przypadku wykorzystania kserokopii i wzajemnego uzupełniania informacji w trakcie prezentacji
wyników prac grup. Grupy pracują nad zagadnieniami:
 Jakie organizacje działały na Lubelszczyźnie?
 Jaka była ich liczebność?
 Jak oceniają szanse zwycięstwa podziemia niepodległościowego?
 Co zdecydowało o podjęciu tej walki? Jakich efektów się spodziewano?
 Jakie wartości przyświecały działaczom podziemia?
Następna faza lekcji to egzemplifikacja przykładami działalności podziemia niepodległościowego
na Lubelszczyźnie. Grupy pracują z biogramami wybranych działaczy podziemia oraz „Atlasem
polskiego podziemia …” (zaproponowane w materiałach pomocniczych postacie można zamienić
zgodnie z lokalnymi wymogami lub wyborem prowadzącego).
W kolejnym etapie uczniowie poznają metody walki prowadzonej przez UB z działaczami podziemia. W tym celu możemy wykorzystać plakaty propagandowe (3 x TAK, Olbrzym i zapluty…)
lub nagrane wspomnienia pp. Prystupy i Kowalczuka (dołączone do konspektu), lub film dokumentalny 175/32 o przesłuchaniu Kazimiery Kamińskiej, działaczki Zrzeszenia WiN (dołączony do
konspektu). Uczniowie powinni wiedzieć:
 Jakie były metody śledcze UB?
 Jaki stworzono wizerunek propagandowy organizacji i działaczy niepodległościowych?
 Jakie wyroki zapadały na działaczy niepodległościowych?
W podsumowaniu zajęć można zaproponować uczniom dyskusję:
 Jakie były szanse na uniknięcie bratobójczej walki?
 Czy podziemie niepodległościowe przegrało?
Fazę refleksji można zakończyć obejrzeniem teledysku zespołu De Press – Myśmy rebelianci.
 Uczniowie wypełniają swoje karty oceny pracy w grupie (załącznik). Wystawienie ocen wyrażonych
stopniem szkolnym.(w przypadku realizacji zajęć lekcyjnych).
Praca domowa: Określenie „żołnierze wyklęci” ma charakter wartościujący. Ustal jak w powszechnym
rozumieniu jest ono odbierane. Zajmij stanowisko, czy słusznie niektórzy kombatanci, wobec których
używa się tego określenia, nie akceptują go.
ZAŁĄCZNIK
Oceń pracę w Twojej grupie
Całkowicie
się zgadzam
Raczej się
zgadzam
Częściowo się
zgadzam
Raczej się nie
zgadzam
Całkowicie się
nie zgadzam
1. Miała jasne cele
5
4
3
2
1
2. Dążyła do realizacji celów
5
4
3
2
1
3. Podejmowała decyzje, biorąc
pod uwagę zdanie wszystkich
5
4
3
2
1
1. Słuchali się nawzajem
5
4
3
2
1
2. Pomagali sobie nawzajem
5
4
3
2
1
3. Szanowali odmienne punkty
widzenia
5
4
3
2
1
4. Wszyscy byli zaangażowani
w pracę
5
4
3
2
1
Moja grupa
Członkowie mojej grupy