obliczanie czasu ekspozycji radiograficznej – uwagi

KRAJOWA KONFERENCJA BADAŃ RADIOGRAFICZNYCH - „POPÓW 2006”
18 - 20 września 2006 r
Sławomir Mackiewicz
IPPT PAN
OBLICZANIE CZASU EKSPOZYCJI RADIOGRAFICZNEJ
– UWAGI PRAKTYCZNE
1. Wstęp
Jednym z typowych problemów z jakim spotkał się niemal każdy praktyk badań
radiograficznych są niezgodności w obliczeniach czasów ekspozycji, które prowadzą do
uzyskiwania radiogramów o niewłaściwej gęstości optycznej. Problemy takie występują
zwłaszcza w laboratoriach, w których bada się elementy o zróżnicowanych kształtach i
wymiarach wymagające częstych zmian parametrów technik radiograficznych, typów błon
czy też źródeł promieniowania. Zachodzi wówczas konieczność samodzielnego obliczania
czasów ekspozycji w oparciu o standardowe wykresy ekspozycji lub też za pomocą różnego
typu suwaków czy kalkulatorów. Niestety, w wielu wypadkach obliczenia takie nie dają
zadowalających rezultatów i powodują konieczność powtarzania radiogramów z powodu
niespełnienia wymagań jakościowych w zakresie gęstości optycznej. Problem prawidłowego
ustalania czasów ekspozycji jest istotny nie tylko z uwagi na rosnące wymagania jakościowe
ale również z uwagi na straty jakie wywołuje konieczność powtarzania badań. Dodatkowym
czynnikiem tutaj fakt, że w coraz większej liczbie laboratoriów stosowane są wywoływarki
automatyczne, które nie pozwalają na „ratowanie” nieprawidłowo naświetlonych
radiogramów w czasie obróbki fotochemicznej.
Przyczyny rozbieżności między zakładanymi w obliczeniach i faktycznie uzyskiwanymi
zaczernieniami radiogramów mogą być wielorakie i mogą wynikać zarówno z niestaranności
w pracy operatorów jak też z bardziej fundamentalnych przyczyn związanych z
ograniczeniami wykresów ekspozycji, na których oparte są obliczenia. W niniejszym artykule
podjęto próbę zidentyfikowania typowych źródeł wspomnianych niezgodności oraz
wskazania praktycznych środków zaradczych, które mogą w znacznym stopniu ograniczyć
występowanie tego problemu.
2. Niedokładności zależne od operatora
Dokonując obliczeń czasu ekspozycji dla określonej techniki radiograficznej operator
musi w pierwszym rzędzie zapewnić aby parametry ekspozycji przyjęte do obliczeń możliwie
dokładnie pokrywały się z parametrami faktycznie wykonywanych ekspozycji. Bardzo często
operatorzy traktują te parametry jedynie jako dane przybliżone i wprowadzają je ze zbyt
dużymi tolerancjami. W konsekwencji, szczególnie w przypadku zsumowania się kilku takich
błędów, uzyskiwane zaczernienia radiogramów mogą znacząco odbiegać od wartości
zaplanowanych. W celu lepszego zilustrowania tego problemu posłużymy się kilkoma
typowymi przykładami.
Bardzo istotną przyczyną wspomnianych niezgodności może być różnica między
założoną w obliczeniach a faktycznie zastosowaną w badaniach odległością źródło-błona.
Załóżmy przykładowo, że w obliczeniach czasu ekspozycji założono odległość źródło-błona
1
KRAJOWA KONFERENCJA BADAŃ RADIOGRAFICZNYCH - „POPÓW 2006”
18 - 20 września 2006 r
wynoszącą 50 cm podczas gdy podczas faktycznie wykonanej ekspozycji odległość ta była o
5cm (tj. o 10%) większa. Błąd taki można łatwo popełnić np. odmierzając wspomnianą
odległość między czołem kolimatora a powierzchnią badanego elementu bez uwzględnienia
rzeczywistego położenia źródła wewnątrz kolimatora czy też grubości elementu. Z uwagi na
prawo odwrotności kwadratów ilość promieniowania docierającego do błony zmniejszy się
wskutek takiego błędu o 17,4 % w porównaniu z wartością przyjmowaną w obliczeniach. W
konsekwencji spowoduje to, że gęstość optyczna radiogramu będzie o ok. 0,4 niższa od
wartości planowanej.
Drugim źródłem błędów podobnego typu są niedokładności w określaniu rzeczywistej
grubości prześwietlanego materiału. Załóżmy przykładowo, że przedmiotem badania jest
rurociąg stalowy DN500x15 prześwietlany przez dwie ścianki za pomocą źródła Ir192. W
obliczeniach czasu ekspozycji założono nominalną grubość ścianki 15 mm podczas gdy
rzeczywista grubość ścianki rurociągu w miejscu badania wynosiła 16,5 mm (np. z powodu
10% naddatku na korozję). Z uwagi na prawo osłabienia natężenia promieniowania w
materiale ilość promieniowania docierającego do błony zmniejszyła się wskutek tego błędu o
ok. 16 % co w konsekwencji spowodowało, że gęstość optyczna uzyskanego radiogramu była
o 0,36 niższa od wartości planowanej.
Nieco mniejsze praktyczne znaczenie mają zazwyczaj błędy związane z
niedotrzymywaniem założonego czasu ekspozycji. Operatorzy na ogół przestrzegają tego
parametru a ponadto błąd ten przekłada się na zmianę ilości promieniowania docierającego do
błony jedynie w sposób liniowy. Tak więc np. 10% błąd w czasie ekspozycji spowoduje
zmianę gęstości optycznej jedynie o 0,22.
W przypadku badań prowadzonych przy wykorzystaniu źródeł promieniowania gamma
dodatkowym źródłem błędów mogą być przyjmowane w obliczeniach aktywności źródeł. W
celu ułatwienia sobie pracy operatorzy często wykorzystują w obliczeniach aktywności źródeł
obliczone kilka dni wcześniej. O ile dla izotopów o długim czasie połowicznego rozpadu (np.
dla Co60) nie ma to większego znaczenia o tyle dla często stosowanego Ir192 może
prowadzić do zauważalnych niezgodności. Przykładowo, zastosowanie w obliczeniach
aktywności źródła Ir192 wyznaczonej przed tygodniem doprowadzi do zaniżenia obliczonego
czasu ekspozycji o ok. 7% i w konsekwencji do uzyskania radiogramów o gęstości optycznej
niższej o ok. 0,14 od wartości zamierzonej.
Z przedstawionych przykładów wynika jednoznacznie, że stosując zbyt tolerancyjne
podejście do parametrów ekspozycji można łatwo doprowadzić do uzyskania radiogramów
nie spełniających wymagań jakościowych w zakresie gęstości optycznej. Skutek taki jest tym
bardziej prawdopodobny, że w przypadku niestarannej pracy dochodzi zwykle do sumowania
się błędów wynikających z różnych czynników. Ze względu na duże zróżnicowanie technik
radiograficznych trudno jest jednoznacznie określić tolerancje dopuszczalne dla
poszczególnych parametrów ekspozycji. W większości typowych badań radiograficznych dla
zapewnienia należytej zgodności obliczanych i uzyskiwanych zaczernień radiogramów można
jednak zastosować następujące reguły:
• dokładność ustawienia odległości źródło-błona: ± 2 %
• dokładność określenia grubości prześwietlanego materiału: ± 0.5 mm
• dokładność odmierzania czasu ekspozycji: ± 4 %
• codzienne obliczanie aktywności źródeł Ir192 i Se75 oraz cotygodniowe Co60
Innego rodzaju powodem uzyskania niewłaściwie zaczernionych radiogramów może
być nieprawidłowo przeprowadzony proces obróbki fotochemicznej. W przypadku coraz
powszechniej stosowanej obróbki automatycznej rola operatora sprowadza się do
zapewnienia właściwej obsługi i konserwacji wywoływarki. Parametry obróbki
fotochemicznej są tutaj kontrolowane przez program sterujący pracą urządzenia i zapewniają
2
KRAJOWA KONFERENCJA BADAŃ RADIOGRAFICZNYCH - „POPÓW 2006”
18 - 20 września 2006 r
powtarzalność całego procesu. Oznacza to, że podczas obróbki automatycznej operator nie
może wpływać na zaczernienia wywoływanych radiogramów i tym samym nie ma
możliwości popełnienia błędu. Bardzo ważnym czynnikiem zależnym od operatora jest
jednak stan odczynników stosowanych do obróbki fotochemicznej. Zanieczyszczenie lub
zużycie wywoływacza może być przyczyną uzyskiwania nieprawidłowo zaczernionych
radiogramów zarówno podczas obróbki ręcznej jak i automatycznej.
W przypadku tradycyjnej obróbki ciemniowej liczba czynników zależnych od operatora
jest znacznie większa. Zaczernienia uzyskiwanych radiogramów zależą tutaj od takich
parametrów jak temperatura i czas wywoływania a także od sposobu i częstotliwości
poruszania radiogramów podczas wywoływania. W celu zapewnienia właściwych i
powtarzalnych wyników całego procesu parametry te powinny być jednoznacznie ustalone i
kontrolowane.
W niektórych przypadkach pomimo zachowania należytej staranności w kontroli
parametrów ekspozycji jak również w przeprowadzaniu obróbki fotochemicznej dochodzi
jednak do istotnych niezgodności między planowanymi a uzyskanymi zaczernieniami
radiogramów. Przyczyną tego mogą być bardziej fundamentalne problemy dotyczące
ograniczeń wykresów ekspozycji, które stanowią podstawę do przeprowadzania obliczeń
czasów ekspozycji. Problemy te zostaną przeanalizowane w następnym punkcie.
3. Wykresy ekspozycji i ich ograniczenia
Podstawą do obliczeń czasów ekspozycji radiograficznych są wykresy ekspozycji
obrazujące zależności między grubością prześwietlanego materiału a ekspozycją na
promieniowanie wymaganą w celu uzyskania radiogramu o określonej gęstości optycznej.
Wykresy takie z reguły sporządzane są przez firmy produkujące sprzęt lub materiały
radiograficzne i odnoszą się do produkowanych przez te firmy wyrobów. Na ich podstawie
konstruowane są różnego rodzaju suwaki i kalkulatory radiograficzne ułatwiające praktyczne
obliczenia czasów ekspozycji w warunkach przemysłowych.
Przykładowy wykres ekspozycji dla źródła promieniowania gamma Ir192 pokazano na
rys. 1. Poszczególne krzywe odpowiadają różnym odległościom źródło-błona i obrazują
zależności między grubością prześwietlanego materiału (stali) a ekspozycją radiograficzną
(wyrażoną jako iloczyn aktywności źródła i czasu napromieniowania) wymaganą dla
uzyskania gęstości optycznej radiogramów D=2 na błonach typu Indux R7 z obustronnymi
okładkami ołowianymi o grubości 0,025 mm.
Rys. 1. Przykładowy wykres ekspozycji dla źródła Ir192
3
KRAJOWA KONFERENCJA BADAŃ RADIOGRAFICZNYCH - „POPÓW 2006”
18 - 20 września 2006 r
Podstawową rzeczą z jakiej należy zdawać sobie sprawę jest fakt, że wykres taki
sporządzany jest w ściśle określonych warunkach i zawarte na nim dane odnoszą się
wyłącznie do takiego zestawu warunków. Dla przedstawionego powyżej wykresu ekspozycji
warunki te określone są następująco:
• typ źródła promieniowania (Ir192)
• rodzaj badanego materiału (stal)
• typ błony radiograficznej (Indux R7)
• rodzaj i grubość okładek wzmacniających (2x Pb 0,025 mm)
• zakładana gęstość optyczna radiogramów (D=2)
• parametry obróbki fotochemicznej (ręczna, FOMADUX LP-T, 5 min, 20ºC)
W przypadku zmiany, w stosowanej technice radiograficznej, któregokolwiek z
wymienionych parametrów czasy ekspozycji obliczone na podstawie podanego wykresu będą
mniej lub bardziej nieprawidłowe.
W praktyce najczęstszym rodzajem niezgodności są różnice w parametrach obróbki
fotochemicznej. Mogą one dotyczyć zarówno podstawowych aspektów tego procesu takich
jak rodzaj obróbki (ręczna/automatyczna) czy też typ stosowanego wywoływacza lecz
również znacznie subtelniejszych i trudniejszych do uchwycenia różnic takich jak stopień
zużycia odczynników, czy też różnice w szczegółach działania różnych typów wywoływarek
automatycznych.
Inną przyczyną niezgodności mogą być różnice w faktycznej czułości nominalnie tych
samych błon wynikające z różnic w sposobach ich pakowania czy też w warunkach i czasach
ich przechowywania. Może się też zdarzyć, że różne partie tego samego typu błon mają różne
czułości z powodu braku powtarzalności ich procesu produkcyjnego.
Osobnym, często niedocenianym, czynnikiem mającym wpływ na stopień zaczernienia
wykonanych radiogramów jest promieniowanie rozproszone. Wpływ ten może być inny dla
radiogramów testowych, będących podstawą do sporządzenia wykresów ekspozycji, niż dla
typowych radiogramów produkcyjnych. Może to wynikać np. z faktu, że ekspozycje testowe
wykonane zostały na próbkach schodkowych, których rozmiary poprzeczne są znacząco
mniejsze od rozmiarów faktycznie badanych elementów. W efekcie czasy ekspozycji
obliczane na podstawie tak sporządzonego wykresu będą nieadekwatne w odniesieniu do
faktycznie badanych elementów. Nie jest to jedyna możliwość, w których wpływ
promieniowania rozproszonego może powodować niezgodności między planowanymi a
uzyskiwanymi zaczernieniami radiogramów. Oprócz rozmiarów i kształtu prześwietlanego
obiektu różnice takie mogą wynikać także z rodzaju stosowanych kolimatorów, masek czy też
osłon przed promieniowaniem rozproszonym wstecznie.
W przypadku ekspozycji wykonywanych za pomocą lamp rentgenowskich dochodzą
dodatkowe problemy związane ze zmianami jakości i natężenia wytwarzanego
promieniowania wskutek zużycia eksploatowanego sprzętu.
Omówione powyżej czynniki powodują, że standardowe wykresy ekspozycji oraz
wszelkie oparte na nich środki pomocnicze (suwaki, kalkulatory ekspozycji) mogą stanowić,
co najwyżej, przybliżone narzędzie do obliczeń czasów ekspozycji wymaganych podczas
badań przemysłowych. W przypadku gdy w określonym laboratorium ich stosowanie nie
prowadzi do zadowalających rezultatów należy podjąć środki zaradcze w celu udoskonalenia
metod i sposobów obliczania czasów ekspozycji. Często jedynym rozwiązaniem stosowanym
w tym zakresie jest korygowanie czasów ekspozycji „na wyczucie” i dochodzenie do
prawidłowych wartości metodą prób i błędów. Z drugiej strony rozwiązanie proponowane w
podręcznikach radiografii, polegające na samodzielnym sporządzaniu wykresów ekspozycji
jest mało praktyczne i rzadko stosowane z uwagi na duży nakład pracy związany zarówno z
samym sporządzeniem jak i późniejszym użytkowaniem takich wykresów (np. brak
4
KRAJOWA KONFERENCJA BADAŃ RADIOGRAFICZNYCH - „POPÓW 2006”
18 - 20 września 2006 r
możliwości korzystania z suwaków czy kalkulatorów). W dalszej części pracy przedstawiono
prostsze i bardziej efektywne sposoby rozwiązania tego problemu. Generalnie opierają się one
na wprowadzaniu odpowiednich poprawek do standardowo obliczanych czasów ekspozycji,
przy czym poprawki takie wyznaczane są na podstawie analizy uprzednio wykonanych
radiogramów.
4. Zasady korygowania czasów ekspozycji
Jeśli w określonym laboratorium występują problemy z obliczeniami czasów ekspozycji
przeprowadzanymi za pomocą standardowych narzędzi (suwaków radiograficznych,
kalkulatorów ekspozycji, wykresów ekspozycji producenta) można zastosować opisaną
poniżej metodykę korygowania standardowo obliczanych wartości.
W pierwszym rzędzie należy upewnić się, że występujące niezgodności faktycznie
wynikają z nieadekwatności stosowanych narzędzi obliczeniowych a nie z prostych błędów
operatorskich opisanych w punkcie 2. Niezgodności wynikające z niestarannej pracy będą
zazwyczaj charakteryzować się dużym ale przypadkowym rozrzutem zaczernień
radiogramów wokół wartości planowanych. Jeśli natomiast, pomimo zachowania należytej
staranności w wykonywaniu ekspozycji i obróbce radiogramów, systematycznie uzyskuje się
zaniżone bądź zawyżone wartości zaczernień, wskazuje to na niezgodność stosowanych
narzędzi obliczeniowych z warunkami badań w danym laboratorium.
Pod pojęciem warunków wykonywania badań w laboratorium radiograficznym należy
tutaj rozumieć takie czynniki jak rodzaj stosowanej obróbki fotochemicznej (ręczna czy
automatyczna), typ i markę stosowanych odczynników (w przypadku obróbki automatycznej
także typ i markę procesora), rodzaj stosowanych opakowań błon oraz dokładne grubości
okładek wzmacniających, warunki wykonywania ekspozycji (w terenie czy w laboratorium, z
użyciem osłon i kolimatorów czy bez) a także rodzaj i rozmiary typowo badanych elementów.
Wszystkie wymienione czynniki mogą powodować odstępstwa od wyliczeń prowadzonych na
podstawie standardowych wykresów ekspozycji.
Jeśli z przeprowadzonej analizy pracy laboratorium wynika, że to właśnie jest główny
powód niezgodności w uzyskiwanych zaczernieniach radiogramów można zastosować
następujący współczynnik korekcji czasów ekspozycji:


gdzie:
k = 10
D p − Du
G


(1)
k – współczynnik korekcji, przez który należy przemnożyć czas ekspozycji
obliczony standardowo
Dp – gęstość optyczna radiogramów planowana przy obliczaniu czasu ekspozycji
Du – gęstość optyczna radiogramów faktycznie uzyskana po zastosowaniu
standardowo obliczonego czasu ekspozycji
G – średni gradient stosowanej błony radiograficznej
Wzór powyższy daje wystarczająco dokładne rezultaty wówczas gdy gęstość optyczna
radiogramów uzyskanych w oparciu o standardowe obliczenia jest większa od 1,5. W
przypadku uzyskania mniejszych zaczernień współczynnik korekcji można wyznaczyć
graficznie na podstawie krzywej charakterystycznej stosowanej błony [2] jednak w takich
przypadkach należy najpierw sprawdzić czy problem niskich zaczernień nie wynika raczej z
prostych błędów operatorskich niż z niezgodności wykresów ekspozycji.
5
KRAJOWA KONFERENCJA BADAŃ RADIOGRAFICZNYCH - „POPÓW 2006”
18 - 20 września 2006 r
Opisany współczynnik korekcji należy obliczać osobno dla każdej kombinacji źródło
promieniowania – typ błony stosowanej w laboratorium. Jest on ważny przy założeniu, że
opisane wcześniej warunki badań w laboratorium pozostają bez zmian. Konieczność
ponownego obliczenia współczynników korekcji może być spowodowana przez wymianę
odczynników czy też dostawę nowej partii błon.
Jako przykład praktycznego zastosowania opisanego współczynnika rozważmy
przypadek laboratorium, w którym pomimo zachowania należytej staranności w
wykonywaniu badań i dokładności w obliczeniach czasów ekspozycji za pomocą suwaka
radiograficznego systematycznie uzyskiwano zaniżone wartości zaczernień. Na podstawie
pomiarów gęstości optycznej kilku wykonanych wcześniej radiogramów ustalono, że ich
gęstość optyczna waha się od 1,5 do 1,8 i odbiega od wartości planowanej, która miała
wynosić Dp = 2,5. Obliczono zatem średnią wartość zaczernienia uzyskanych radiogramów
Du= 1,73 i podstawiono obie wartości do wzoru (1). Średni gradient stosowanej błony, G =
4,8 określono na podstawie dokumentacji producenta błon. Wynik obliczeń wygląda
następująco:
k = 10
(
2 , 5− 1, 73
4,8
)
= 10 0,16 = 1,45
(2)
Obliczony współczynnik k=1,45 zastosowano w dalszych badaniach do korygowania
czasów ekspozycji obliczanych za pomocą standardowego suwaka (przemnażając je przez
1,45) dzięki czemu wartości zaczernień następnych radiogramów uległy podwyższeniu i były
znacznie bliższe wartościom planowanym.
Opisany powyżej sposób korekcji jest wystarczająco dokładny i na tyle prosty, że
może być bez większych problemów zastosowany w każdym laboratorium przemysłowym.
Wymaga jednak samodzielnego obliczenia współczynników korekcyjnych dla każdej
stosowanej kombinacji źródło-błona oraz konsekwentnego ich stosowania w prowadzonych
badaniach. Komplikuje to w pewnym stopniu proces obliczeń czasów ekspozycji co samo w
sobie może być źródłem dodatkowych błędów.
Znacznie wygodniejszym i bardziej wszechstronnym rozwiązaniem jest zastosowanie
do tego celu odpowiedniego programu komputerowego. Program taki musi posiadać
możliwość automatycznego modyfikowania algorytmu obliczeniowego czasów ekspozycji w
oparciu o gęstości optyczne wykonanych wcześniej radiogramów. Zostanie to omówione na
podstawie programu Gamex 2.2 firmy NDT SOFT przeznaczonego do wspomagania badań
radiograficznych prowadzonych za pomocą źródeł promieniowania gamma [3].
Podstawowy algorytm obliczania czasów ekspozycji programu bazuje na
standardowych wykresach ekspozycji publikowanych przez producentów błon. Obliczeń
dokonuje się w okienku programowym pokazanym na rys. 2.
Po wyborze źródła promieniowania w polu Źródło promieniowania program
automatycznie oblicza aktualną aktywność wybranego źródła na podstawie daty systemowej
komputera. Uwalniając użytkownika od tej czynności redukuje się jednocześnie ryzyko błędu.
Następnie użytkownik musi wprowadzić dokładne wartości grubości prześwietlanego
materiału oraz odległości źródło-błona, która ma być zastosowana podczas ekspozycji. W
dalszej kolejności określany jest typ stosowanej błony radiograficznej oraz pożądana gęstość
optyczna radiogramów. Na podstawie powyższych danych program może obliczyć czas
ekspozycji w oparciu o swój algorytm podstawowy. Jeśli jednak, po wykonaniu kilku
radiogramów, okaże się, że występują istotne niezgodności między planowanymi a
uzyskiwanymi zaczernieniami radiogramów można uruchomić dodatkową funkcję
automatycznej korekcji.
6
KRAJOWA KONFERENCJA BADAŃ RADIOGRAFICZNYCH - „POPÓW 2006”
18 - 20 września 2006 r
Rys. 2. Okienko obliczania czasów ekspozycji programu Gamex 2.2
W tym celu należy przejść do okienka Korekcje ekspozycji, w którym, dla każdej
stosowanej kombinacji źródło-błona, należy wprowadzić planowane oraz (średnie) uzyskane
zaczernienia radiogramów. Na rysunku poniżej pokazano przykładowe dane korekcyjne dla 3
różnych błon stosowanych w badaniach przy wykorzystaniu źródła Ir192
Rys. 3. Okienko wprowadzania danych do korekcji ekspozycji programu Gamex 2.2
7
KRAJOWA KONFERENCJA BADAŃ RADIOGRAFICZNYCH - „POPÓW 2006”
18 - 20 września 2006 r
Po wprowadzeniu wymaganych danych korekcyjnych, podczas następnych obliczeń
czasów ekspozycji uaktywni się dodatkowa opcja Stosuj korekcję ekspozycji wyznaczoną w
laboratorium (patrz rys. 3), umożliwiająca skorzystanie ze zmodyfikowanego algorytmu
obliczeniowego uwzględniającego poprawkę charakterystyczną dla danego laboratorium.
Rys. 4. Fragment okienka obliczania czasów ekspozycji z uaktywnioną funkcją korekcji
ekspozycji
Zaznaczając tą opcję można w prosty uwzględnić specyfikę badań w określonym
laboratorium uzyskując od razu prawidłowo obliczone wartości czasów ekspozycji. W
przypadku istotnych zmian w warunkach badań należy zmienić parametry korekcji
wprowadzając nowe wartości w okienku Korekcje ekspozycji.
5. Zakończenie
W artykule przeanalizowano problemy praktyczne związane z obliczeniami czasów
ekspozycji w radiografii przemysłowej. Omówiono różnego typu przyczyny powodujące
niezgodności między zakładanymi w obliczeniach a faktycznie uzyskiwanymi zaczernieniami
radiogramów. Pokazano typowe błędy operatorskie związane z nieprzestrzeganiem
założonych parametrów ekspozycji oraz ich wpływ na zaniżenie bądź zawyżenie gęstości
optycznej radiogramów. Podano proste, praktyczne wskazówki odnośnie dokładności
ustalania i kontroli geometrycznych i czasowych parametrów ekspozycji.
Omówiono również bardziej fundamentalne źródła niezgodności związane z
ograniczeniami standardowych wykresów ekspozycji, na których opierają są obliczenia
czasów ekspozycji. Podano metody korygowania standardowo wykonywanych obliczeń na
podstawie gęstości optycznych uprzednio wykonanych radiogramów.
W artykule skoncentrowano się na jednym ważnym aspekcie jakości badań
radiograficznych – gęstości optycznej radiogramów. Niezależnie od tego pokazane problemy
oraz sposoby ich rozwiązania mają szersze znaczenie i mogą być wykorzystane w
całościowym systemie zapewnienia jakości badań. Szczególnie duże znaczenie ma tutaj
umiejętne wdrożenie specjalistycznego oprogramowania oraz innych technik komputerowych.
Literatura
1. Indux R7 - Technical data sheet., FOMA BOHEMIA spol. s r.o.
2. Radiography in Modern Industry. Third Edition., Eastman Kodak Company. Rochester,
New York 14650
3. http:\\www.ndtsoft.pl
8