pełny tekst

P A M I
ZESZYT 143
Ę
T
N
I
K
P
U
Ł
A
W
S
K I
2006
ANNA JEZIERSKA-DOMARADZKA, EUGENIUSZ KUŹNIEWSKI
Ogród Roślin Leczniczych
Akademii Medycznej we Wrocławiu
WSTĘPNE WYNIKI BADAŃ FLORY I ROŚLINNOŚCI SEGETALNEJ
DWÓCH PARKÓW KRAJOBRAZOWYCH OPOLSZCZYZNY
The preliminary results of flora and vegetation investigations of two landscape parks of Opole region
ABSTRAKT: W latach 1999–2003 przeprowadzono badania fitosocjologiczne roślinności segetalnej
w Stobrawskim Parku Krajobrazowym oraz Parku Krajobrazowym „Góry Opawskie”. Na podstawie
191 zdjęć fitosocjologicznych określono stosunki syntaksonomiczne, zestawiono lokalne flory segetalne,
przeprowadzono analizę geograficzno-historyczną oraz ustalono stopień zagrożenia rzadko występujących
gatunków segetalnych.
W obu parkach łącznie stwierdzono występowanie 127 gatunków chwastów segetalnych. Wśród
nich 58% to apofity, a 42% antropofity. W Parku „Góry Opawskie” zanotowano 76 gatunków,
z których 49% stanowiły apofity, a 51% antropofity, natomiast flora segetalna Stobrawskiego Parku
Krajobrazowego liczyła 105 gatunków, spośród których 61% to apofity, a 39% – antropofity.
Stopień zagrożenia flory obu parków jest niewielki. W badanych parkach występuje 6 gatunków
segetalnych uznanych na Opolszczyźnie za zagrożone. Są to: Anchusa arvensis (VU), Galium spurium
(VU), Melandrium noctiflorum (NT), Arnoseris minima (NT) oraz Bromus secalinus (EN) i Veronica
triphyllos (LC).
Roślinność segetalna badanych parków jest w znacznym stopniu zubożała. W Stobrawskim Parku
wyróżniono jedynie dwa zespoły: Arnoserido-Scleranthetum w uprawach zbóż oraz Digitarietum ischaemi
głównie w uprawach roślin okopowych. W Parku Krajobrazowym „Góry Opawskie” sporadyczność występowania gatunków charakterystycznych lub wyróżniających znanych z Polski zespołów spowodowała
potrzebę wyróżnienia syntaksonu znanego głównie z Niemiec – Holco-Galeopsietum. Zbiorowisko to
pojawiało się we wszystkich uprawach wspomnianego parku.
słowa kluczowe – key words:
Stobrawski Park Krajobrazowy – Stobrawski Landscape Park, Park Krajobrazowy „Góry Opawskie”
– Landscape Park „Opawskie Mountains”, flora i roślinność segetalna – segetal flora and vegetation,
gatunki zagrożone – endangered species, Arnoserido-Scleranthetum, Digitarietum ischaemi, HolcoGaleopsietum.
WSTĘP
Na terenie Śląska Opolskiego istnieją trzy obiekty obszarowej ochrony przyrody
o statusie parków krajobrazowych. W dwóch z nich przeprowadzono badania nad florą
i roślinnością segetalną. Są to: Park Krajobrazowy „Góry Opawskie” i Stobrawski
76
Ogród Roślin Leczniczych – Akademia Medyczna we Wrocławiu
[2]
Park Krajobrazowy. Pierwszy z nich powstał w roku 1988 na powierzchni 4 625 ha,
drugi w roku 1999 i zajmuje obszar 52 637 ha. W obu przeważają lasy, a powierzchnia
użytków rolnych nie przekracza 30% powierzchni parków (4, 7).
Celem przeprowadzonych badań było sformułowanie odpowiedzi na pytania, czy
flora i roślinność tych dwóch obszarów chronionych różni się od pozostałej części
województwa opolskiego i województw sąsiednich oraz czy wśród występujących
gatunków są takie, które mają status wymierających lub zagrożonych wymarciem.
MATERIAŁ I METODY
Stobrawski Park Krajobrazowy znajduje się na Równinie Opolskiej 318.57 (12).
Pod względem klimatycznym jest to najcieplejszy fragment województwa opolskiego
i jeden z cieplejszych w Polsce. Średnia temperatura roczna wynosi 8,5oC, a ilość
opadów rocznych – około 650 mm (4). Gleby pól, na których przeprowadzono badania,
należą do dwóch kompleksów rolniczej przydatności: żytniego słabego (na glebach
brunatnych wyługowanych, wytworzonych z piasków słabo gliniastych zalegających
średnio głęboko na piasku luźnym) oraz kompleksu żytniego dobrego (na glebach
płowych, wytworzonych z piasków gliniastych lekkich zalegających płytko na piasku
luźnym); (17).
Park Krajobrazowy „Góry Opawskie” leży w północnej części mezoregionu Góry
Opawskie 332.63 (12). Pod względem klimatycznym jest on podobny do innych obszarów górskich, chociaż najwyższe wzniesienie (Biskupia Kopa) wynosi zaledwie
890 m n.p.m. Średnia temperatura roczna to 6,5oC (24), a roczna ilość opadów – około
850 mm (3). Mimo dość dużej mozaiki gleb, przeważają brunatne gleby gliniaste,
powstałe ze skał metamorficznych (6) i tworzą pszenny górski kompleks rolniczej
przydatności (22).
Na terenie omawianych parków krajobrazowych w latach 1999–2003 wykonano
191 zdjęć fitosocjologicznych metodą Braun-Blanqueta (23). W Stobrawskim Parku
liczba zdjęć wynosiła 135, a reprezentowały one następujące uprawy: zboża ozime
(żyto i pszenżyto) 62 zdjęcia, zboża jare (owies, pszenica, jęczmień i mieszanki) 25,
łubin 13, ziemniaki 35 zdjęć. W Parku „Góry Opawskie” wykonano 56 zdjęć: 28
w zbożach ozimych (pszenica, jęczmień), 10 w zbożach jarych (pszenica, jęczmień),
8 w rzepaku oraz 10 w uprawie okopowych (ziemniak, buraki). Materiały te były
podstawą analizy flory i roślinności. Wyróżniając grupy synantropijne posłużono się
geograficzno-historyczną klasyfikacją Kornasia (13, 14). Klasyfikację syntaksonomiczną przyjęto za Matuszkiewiczem (18) i Kuźniewskim (16). Stopień zagrożenia
gatunków segetalnych ustalono według Nowaka i Spałka (20). Nomenklaturę gatunków roślin naczyniowych podano za Mirkiem i in. (19).
[3]
Wstępne wyniki badań flory i roślinności segetalnej... – A. Jezierska-Domaradzka i in.
77
WYNIKI I DYSKUSJA
Na polach uprawnych w dwóch parkach krajobrazowych Opolszczyzny zanotowano w okresie badań występowanie 127 gatunków segetalnych. Wśród nich 58%
to apofity, a 42% – antropofity (tab. 1).
Wyniki te są podobne do wyników uzyskanych przez autorów (10) dla pól uprawnych północno-zachodniej części powiatu opolskiego oraz wyników Anioł-Kwiatkowskiej (1, 2) dla Wału Trzebnickiego. Wykazują natomiast odwrotną proporcję
apofitów do antropofitów podanych dla Gór Opawskich przez Krawiecową (15).
Proporcja pomiędzy apofitami i antropofitami wśród gatunków segetalnych w
każdym z parków jest odmienna. W Parku „Góry Opawskie” zanotowano nieznaczną
przewagę antropofitów nad apofitami, natomiast w Stobrawskim PK zaobserwowano
wyraźnie więcej apofitów niż antropofitów. Wiąże się to ze zmiennością siedlisk pól,
stwarzającą odpowiednie warunki do rozwoju różnorodnej flory. Stąd występowanie
m.in. Bidens tripartitus i Mentha arvensis obok Erophila verna czy Corynephorus
canescens na polach uprawnych. Zagadnienie to ilustruje także liczba gatunków
występujących wyłącznie w jednym lub w drugim parku. W PK „Góry Opawskie”
były to 22 gatunki, w stosunku do 51 gatunków stwierdzonych wyłącznie na terenie
Stobrawskiego PK.
Analizując florę segetalną omawianych parków pod względem stopnia zagrożenia
(20, 21) należy stwierdzić, że tylko jeden gatunek narażony na wymarcie w nieodległej przyszłości (VU) – Anchusa arvensis – wystąpił w obu parkach. W tym samym
stopniu zagrożenia występuje Galium spurium, stwierdzona tylko w Parku „Gór
Opawskich”. Również wyłącznie w tym parku występował Melandrium noctiflorum
– gatunek tylko bliski zagrożenia, choć jeszcze nie narażony na wymarcie w nieodległej przyszłości (NT). Podobny status ma Arnoseris minima, stwierdzony wyłącznie
w Stobrawskim Parku. Również wyłącznie w tym parku wystąpił Bromus secalinus. Ten gatunek jest taksonem wymierającym i istnieje duże ryzyko jego zaniku w
najbliższym czasie (EN).
Jeżeli porównamy stopień zagrożenia tych gatunków na Śląsku Opolskim z obszarami sąsiednimi – województwami dolnośląskim i śląskim, wówczas okaże się, że
na Dolnym Śląsku tylko Bromus secalinus jest narażony na wymarcie w niedalekiej
przyszłości (VU), (11). Natomiast w województwie śląskim status gatunków, których
stopień zagrożenia jest trudny do określenia (LR), mają: Galium spurium, Arnoseris
minima i Veronica triphyllos (5). Zdaniem autorów dalsze dokładne badania mogą
zmienić stan wiedzy na ten temat.
Roślinność badanych parków jest w znacznym stopniu zubożała, czego efektem
jest powstanie zbiorowisk kadłubowych o uproszczonej strukturze i pozbawionych
gatunków charakterystycznych (8). Notowane są też zbiorowiska, w których częstość
występowania gatunków charakterystycznych lub wyróżniających jest niewielka, np.
w Arnoserido-Scleranthetum nie występuje Spergula vernalis, a Teesdalea nudicaulis
pojawia się tylko sporadycznie.
52
41
70
54
22
51
EN – gatunek wymierający; endangered species
VU – gatunek narażony na wymarcie; vulnerable species
NT – gatunek bliski zagrożenia; near threatened species
LC – gatunek o tendencjach zanikania; least concern
61
105
ST
Gatunki wspólne
The common species
Gat. występujące
wyłącznie w GO
The species occurred
only in GO
Gat. występujące
wyłącznie w ST
The species occurred
only in ST
49
Apofity
Apophytes
(%)
76
Σ
GO
Wyszczególnienie
Specification
27
59
48
39
51
Antropofity
Antropophytes
(%)
VU
Vulnerable
NT
Near threatened
LC
Least concern
Galium spurium
Melandrium
Anchusa arvensis
noctiflorum
Bromus secalinus Anchusa arvensis Arnoseris minima Veronica triphyllos
EN
Endangered
Wybrane dane o florze Parku Krajobrazowego „Góry Opawskie” (GO) i Stobrawskiego Parku Krajobrazowym (ST)
Chosen data on segetal flora of Landscape Park “Opawskie Mountains” (GO) and Stobrawski Landscape Park (ST)
Tabela 1
78
Ogród Roślin Leczniczych – Akademia Medyczna we Wrocławiu
[4]
[5]
Wstępne wyniki badań flory i roślinności segetalnej... – A. Jezierska-Domaradzka i in.
79
Tabela 2
Zbiorowiska segetalne Stobrawskiego Parku Krajobrazowego
The segetal communities of Stobrawski Landscape Park
Wyszczególnienie
Descriptions
1
Rośliny uprawne; Cultivated plants
zboża; cereals
łubin
ozime
jare
lupine
winter crops
spring crops
2
3
ChDAss Arnoserido-Scleranthetum;;
Arnoseris minima
II
+-2
Teesdalea nudicaulis
I
1
Scleranthus annuus
III
+-2
ChDSAll Arnoseridion minimae
Anthoxanthum aristatum
II
+-4
Veronica dillenii
ChDAss. Vicietum tetraspermae
Bromus secalinus
I
+
Vicia tetrasperma
I
+
Veronica hederifolia
I
+
ChDAll Aperion spicae-venti
Apera spica venti
V
+-3
Vicia angustifolia
II
+
Vicia hirsuta
I
+
ChO. Centauretalia cyani
Centaurea cyanus
III
+-2
Anthemis arvensis
I
+
Vicia villosa
I
+
ChAss Digitarietum ischaemi
Digitaria ischaemum
I
+-4
ChDAll Panico Setarion
Setaria viridis
I
+-1
Setaria pumila
I
+-1
Spergula arvensis
I
+-2
Rumex acetosella
II
+-3
ChDAss. Veronico-Fumarietum
Fumaria officinalis
Lamium amplexicaule
Anchusa arvensis
ChAss. Oxalido-Chenopodietum polyspermi
Oxalis stricta
I
+
ChAss. Galinsogo-Setarietum
Galinsoga parviflora
Galinsoga ciliata
ChAss. Echinochloo-Setarietum
Echinochloa crus-galli
I
+
Raphanus raphanistrum
I
+
4
5
I
+
I
+-1
II
II
I
+
+
+
II
I
6
II
7
1-3
okopowe
root crops
8
9
I
+-2
I
1-3
I
I
+-3
+
I
I
I
+
+
+
II
II
+
+-1
+-1
+
II
+-2
I
I
+
+
I
+-3
I
2-3
I
+-3
II
+-3
II
II
+-3
+-2
II
II
II
II
+-1
+-1
+-3
+
II
I
V
I
+-2
+-4
+-3
+-1
I
+
I
I
+
+
III
I
+-5
+
I
+
II
+-2
I
+
II
+
80
Ogród Roślin Leczniczych – Akademia Medyczna we Wrocławiu
1
2
ChAll. Polygono-Chenopodion
Chenopodium album
I
Euphorbia helioscopia
ChO Polygono-Chenopodietalia
Geranium pusillum
ChCl Stelarietea mediae
Fallopia convolvulus
IV
Viola arvensis
II
Anagallis arvensis
I
Polygonum aviculare
I
Stellaria media
I
Thlaspi arvense
Inne; Other
Elymus repens
II
Echinochloa crus galli
I
Achillea millefolium
II
Agrostis stolonifera
II
Holcus mollis
II
Convolvulus arvensis
II
Artemisia vulgaris
II
Capsella bursa-pastoris
I
Cirsium arvense
I
Erodium cicutarium
I
[6]
3
4
5
6
7
8
cd. tab. 2
9
+
II
+-2
II
+-3
III
I
+-2
+
I
+
V
I
+-3
+
I
I
I
+
+
+
III
V
I
I
I
I
I
+-3
+-5
+-1
+-1
+-1
+
+
I
II
+
+-2
+-1
+-3
+
+
+
V
I
+-3
+
I
I
+
+
+-3
+-1
+-1
+-2
+-3
+-1
+-1
+
+-1
+
V
II
II
II
I
II
II
I
I
+-5
+-4
+-1
+-2
+
+-2
+-1
+
+
IV
II
+-2
+-2
V
II
IV
III
II
+-4
+-4
+-1
+-3
+-4
II
II
II
II
+-2
+
+
+
Sporadyczne; Sporadic species:
W zbożach ozimych; In winter crops: Allium vineale, Anthemis cotula, Arabidopsis thaliana, Arenaria serpyllifolia,
Bidens tripartitus, Corynephorus canescens, Equisetum arvense, Erophila verna, Erysimum cheiranthoides,
Euphorbia cyparissias, Galeopsis tetrahit, Gypsophila muralis, Hypericum humifusum, Juncus bufonius, Lolium
perenne, Lotus corniculatus, Matricaria maritima ssp. inodora, Melandrium album, Mentha austriaca, Mycelis
muralis, Papaver argemone, Plantago lanceolata, Polygonum hydropiper, Polygonum persicaria, Polygonum
lapathifolium ssp. pallidum, Potentilla anserina, Ranunculus repens, Rorippa sylvestris, Rumex obtusifolius, Sagina
ciliata, Solidago canadensis, Stachys palustris, Stellaria graminea, Taraxacum officinale, Trifolium repens, Veronica
arvensis, Veronica triphyllos,, Vicia faba, Viola tricolor,
W zbożach jarych; In spring crops: Anthemis cotula, Avena strigosa, Dactylis glomerata, Equisetum arvense,
Erysimum cheiranthoides, Galium aparine, Hypochoeris radicata, Juncus bufonius, Matricaria maritima ssp.
inodora, Mentha arvensis, Mentha austriaca, Polygonum hydropiper, Stachys palustris, Tanacetum vulgare,
Taraxacum officinale, Trifolium repens, Vicia cracca, Viola tricolor,
W łubinie; In lupine: Allium vineale, Anthemis cotula, Avena strigosa, Bidens tripartitus, Equisetum arvense,
Matricaria maritima ssp. inodora, Melandrium album, Mentha austriaca, Plantago lanceolata, Polygonum
hydropiper, Potentilla anserina, Ranunculus repens, Rorippa sylvestris, Sinapis arvensis, Vicia cracca, Viola
tricolor,
W okopowych; In roots: Amaranthus retroflexus, Anchusa officinalis, Anthemis cotula, Avena strigosa, Bidens
tripartitus, Equisetum arvense, Erysimum cheiranthoides, Galeopsis tetrahit Galium aparine, Gnaphalium
uliginosum, Hypochoeris radicata, Juncus bufonius, Lysimachia vulgaris, Malva sylvestris, Matricaria maritima
ssp. inodora, Mentha arvensis, Mentha austriaca, Plantago lanceolata, Polygonum amphibium var. terrestre,
Sonchus arvensis, Symphytum officinale, Tanacetum vulgare, Taraxacum officinale, Trifolium repens, Tussilago
farfara, Viola tricolor.
[7]
Wstępne wyniki badań flory i roślinności segetalnej... – A. Jezierska-Domaradzka i in.
81
Tabela 3
Zbiorowiska segetalne Parku Krajobrazowego „Góry Opawskie”
The segetal communities in the Landscape Park „Opawskie Mountains”
Wyszczególnienie
Description
1
Rośliny uprawne; Cultivated plants
zboża cereals
rzepak
okopowe
ozime
jare
rape
root crops
winter crops
spring crops
2
3
ChAss. Holco-Galeopsietum
Agropyron repens
V
+-3
Galeopsis tetrahit
III
+-3
Holcus mollis
I
+-1
Agrostis stolonifera
I
2
ChAss. Aphano-Matricarietum
Matricaria maritima ssp. inodora
V
+-2
Aphanes arvensis
ChDAss. Vicietum tetraspermae
Veronica hederifolia
I
+
Vicia tetrasperma
I
+
ChAll. Aperion spicae-venti
Apera spica venti
III
+-5
Vicia hirsuta
II
+
Vicia angustifolia
ChO. Centauretalia cyani
Papaver rhoeas
II
+
Avena fatua
Centaurea cyanus
I
+-2
ChAss. Galinsogo-Setarietum
Galinsoga ciliata
I
+
ChAss. Oxalido-Chenopodietum
polyspermi
Oxalis stricta
I
+
ChAss. Echinochloo-Setarietum
Echinochloa crus-galli
I
+
ChAll. Polygono-Chenopodion et Panico-Setarion
Lamium purpureum
I
+
Veronica persica
I
+
Setaria pumila
I
+
Euphorbia helioscopia
ChO. Polygono-Chenopodietalia
Chenopodium album
II
+-3
ChCl. Stellarietea mediae
Fallopia convolvulus
V
+-2
Polygonum aviculare
III
+
Stellaria media
III
+-1
Myosotis arvensis
II
+-3
Viola arvensis
II
+-3
4
5
6
7
8
9
V
II
I
I
+-2
+-3
+
+
V
II
+-2
+
V
II
+-2
+2
IV
+-3
II
II
1
1
V
+-1
II
2
II
II
II
+
+
+
II
I
I
+
+
+
I
II
I
+
+
+
II
1-2
II
+
II
II
II
II
+
+
+
+
II
I
+-3
+
II
III
II
+
+-2
+-1
II
+
III
+-2
I
+-2
V
+-2
V
III
III
II
III
+-2
+-1
+-3
+-2
+-2
III
II
IV
II
II
+-2
+
1-4
+
1-5
IV
III
III
II
II
+-2
+-1
+-3
+
+
82
Ogród Roślin Leczniczych – Akademia Medyczna we Wrocławiu
[8]
cd. tab. 3
1
Thlaspi arvense
Sinapis arvensis
Anagallis arvensis
Inne; Other species
Cirsium arvense
Galium aparine
Polygonum lapathifolium
ssp. pallidum
Papaver strigosum
Poa annua
Tanacetum vulgare
Mycelis muralis
Capsella bursa pastoris
Scleranthus annuus
Veronica arvensis
Taraxacum officinale
Chamomilla suaveolens
Equisetum arvense
Plantago maior
Galium spurium
Juncus tenuis
2
3
I
I
I
+
+
+
III
II
+-1
+-2
III
III
+-2
+-3
II
III
I
+-2
III
+
I
I
I
II
I
I
+
+
+
+-3
+
+
I
II
I
II
I
+
+-2
+
+-3
+
I
1
I
I
I
+
+
+
4
5
6
7
8
9
IV
+-1
+-1
+-4
V
V
+
+-4
II
+
II
+-1
II
II
II
II
IV
II
+
+
+
+
+-3
+
I
II
+
+
IV
+-1
II
+
I
II
II
II
II
II
+
+
+-2
+
+
+
Sporadyczne; Sporadic species:
W zbożach ozimych: In winter crops: Artemisia vulgaris, Convolvulus arvensis,, Melandrium noctiflorum,
Mentha austriaca, Papaver argemone,, Rumex acetosella, Sonchus arvensis, Spergula arvensis, Vicia villosa
W okopowych; In root crops: Atriplex patula, Sonchus arvensis
W Stobrawskim Parku Krajobrazowym (tab. 2), poza przeważającymi zbiorowiskami kadłubowymi, wyróżniono jedynie dwa słabo wykształcone zespoły: Arnoserido-Scleranthetum oraz Digitarietum ischaemi. Pierwszy z nich notowany był
w uprawach zbóż, chociaż Arnoseris minima pojawiał się z niewielką stałością także
w uprawach ziemniaka.
Podobnie zespół charakterystyczny dla upraw okopowych – Digitarietum ischaemi
– zanotowano we wszystkich analizowanych uprawach. Gatunek charakterystyczny
Digitaria ischaemum wystąpił najliczniej w uprawie żyta. Oba wyróżnione zespoły
wykształciły się na ubogich glebach piaszczystych.
Ponadto spotykane były płaty zespołów w znacznym stopniu zubożałych, w których udział gatunków charakterystycznych i wyróżniających te zespoły był niewielki
(Vicietum tetraspermae, Veronico-Fumarietum, Oxalido-Chenopodietum polyspermi,
Galinsogo-Setarietum, Echinochloo-Setarietum).
W Parku Krajobrazowym „Góry Opawskie” zaobserwowano podobne zjawisko.
Przeważały w nim zbiorowiska kadłubowe. Spośród wyróżnionych w randze zespołów zbiorowisk najczęściej spotykane były płaty reprezentujące Holco-Galeopsietum
oraz, nieco rzadziej, Aphano-Matricarietum (tab. 3).
[9]
Wstępne wyniki badań flory i roślinności segetalnej... – A. Jezierska-Domaradzka i in.
83
Podstawą wyróżnienia pierwszego z nich była kombinacja tzw. ekologicznosocjologicznych grup gatunków (9, 16). Fitocenozy Holco-Galeopsietum pojawiają
się we wszystkich uprawach, gdy warunki klimatyczne są odpowiednie, związane z
położeniem na obszarach podgórsko-górskich: niezbyt wysoka średnia roczna temperatura oraz znaczna suma rocznych opadów. Wówczas notowane jest stałe występowanie Galeopsis tetrahit i to w znacznych ilościach. Podobnie często występują
Stellaria media i Galium aparine. Ostatni z wymienionych gatunków uważany bywa
przez niektórych autorów za takson zbożowy, natomiast w Parku „Góry Opawskie”
najczęściej i najliczniej występował w uprawach ziemniaka i buraków.
Słabo wykształconymi zespołami w omawianym Parku były: Vicietum tetraspermae, Galinsogo-Setarietum, Oxalido-Chenopodietum polyspermi oraz EchinochlooSetarietum, reprezentowane przez nieliczne fitocenozy o niewielkim udziale gatunków
charakterystycznych i wyróżniających.
WNIOSKI
1. Stosunek apofitów do antropofitów we florze segetalnej obu parków jest różny,
z wyraźną przewagą apofitów w Stobrawskim Parku Krajobrazowym, a antropofitów
w Parku „Góry Opawskie”.
2. W badanych parkach występuje 6 gatunków segetalnych uznanych na Opolszczyźnie za zagrożone. Są to: Anchusa arvensis (VU), Galium spurium (VU),
Melandrium noctiflorum (NT), Arnoseris minima (NT) oraz Bromus secalinus (EN)
i Veronica triphyllos (LC).
3. Roślinność badanych parków jest zubożała. Przeważają układy kadłubowe.
W Stobrawskim Parku Krajobrazowym oprócz nich wyróżniono jedynie słabo wykształcone zespoły Arnoserido-Scleranthetum (w uprawach zbóż) oraz Digitarietum
ischaemi (we wszystkich uprawach). Rzadko pojawiają się zubożałe płaty zespołów:
Vicietum tetraspermae, Veronico-Fumarietum, Oxalido-Chenopodietum polyspermi,
Galinsogo-Setarietum oraz Echinochloo-Setarietum.
W Parku Krajobrazowym „Góry Opawskie” stwierdzono częste występowanie
zespołu Holco-Galeopsietum oraz Aphano-Matricarietum (we wszystkich uprawach).
Sporadycznie pojawiają się zubożałe fitocenozy Vicietum tetraspermae, GalinsogoSetarietum, Oxalido-Chenopodietum polyspermi oraz Echinochloo-Setarietum.
LITERATURA
1. Anioł-Kwiatkowska J.: Flora segetalna wschodniej części Wału Trzebnickiego. Acta Univers. Wratisl.,
1984, 666.
2. Anioł-Kwiatkowska J.: Flora segetalna zachodniej części Wału Trzebnickiego. Acta Univers. Wratisl.,
1988, 887.
3. Bac-Bronowicz J.: Opady atmosferyczne. W: Atlas Śląska Dolnego i Opolskiego, Uniwersytet
Wrocławski, Wrocław, 1997.
84
Ogród Roślin Leczniczych – Akademia Medyczna we Wrocławiu
[10]
4. Badora K.: Środowisko fizyczno-geograficzne. W: Walory przyrodniczo-krajobrazowe Stobrawskiego
Parku Krajobrazowego, Opole, 2000.
5. Bernacki L., Nowak T., Urbisz A., Tokarska-Guzik B.: Rośliny chronione, zagrożone i rzadkie w
florze województwa śląskiego. Acta Biol. Siles., 2000, nr 35(52).
6. Borkowski J., Wojniak R.: Rodzaje i gatunki gleb. W: Atlas Śląska Dolnego i Opolskiego. Uniwersytet Wrocławski, Wrocław, 1997.
7. Dubel K.: Park Krajobrazowy „Góry Opawskie”. Opole, 1995.
8. Faliński J.B.: Procesy ekologiczne w zbiorowiskach leśnych. Phytocoenosis, 1991, vol. 3 (N.S.),
Semin. Geobot., 1.
9. Hilbig W.: Die Ackerunkrautgesellschaften Thüringens. Feddes Repert, 1967, 76: 83-191.
10. Jezierska-Domaradzka A., Kuźniewski E.: Zmiany we florze i roślinności gruntów ornych
w północno-zachodniej części powiatu opolskiego w latach 1982-2003. 2004 (w druku).
11. Kącki Z., Dajdok Z., Szczęśniak E.: Czerwona lista roślin naczyniowych Dolnego Śląska.
W: Zagrożone gatunki flory naczyniowej Dolnego Śląska. Red.: Kącki, Inst. Biol. Rośl. Uniw.Wroc.
PTPP „Pro Natura”, Wrocław, 2003.
12. Kondracki J.: Geografia fizyczna Polski. PWN, Warszawa, 1981.
13. Kornaś J.: Geograficzno-historyczna klasyfikacja roślin synantropijnych. Mat. Zakł. Fitosoc. Stos.
UW, Warszawa-Białowieża, 1968, 25.
14. Kornaś J. Prowizoryczna lista nowszych przybyszów synantropijnych (kenofitów) zadomowionych
w Polsce. Mat. Zakl. Fitosoc. Stos. UW, Warszawa-Białowieża, 1968, 25.
15. Krawiecowa A.: Udział apofitów i antropofitów w spektrum geograficznym flory Gór Opawskich.
Mat. Zakł. Fitosoc. Stos. UW, Warszawa-Białowieża, 1968, 25.
16. Kuźniewski E.: Badania nad zbiorowiskami chwastów segetalnych w południowo-zachodniej Polsce
oraz próba ich wykorzystania w rolnictwie. Wyd. IUNG Puławy, 1979, R(109).
17. Mapa glebowo rolnicza 1:5000 woj. opolskie, gmina Popielów, wieś Nowe Siołkowice, 1965.
18. Matuszkiewicz W.: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. PWN Warszawa, 2005.
,
19. Mirek Z., Piękoś-Mirkowa H., Zając A., Zając M.: Flowering plants and pteridophytes of Poland.
Kraków, 2002.
20. Nowak A., Spałek K. (red.): Czerwona księga roślin województwa opolskiego. Opole, 2002.
21. Nowak A., Spałek K. (red.): Ochrona szaty roślinnej Śląska Opolskiego. Uniw. Opolski, Opole,
2004.
22. Pawlak W.: Rolnicza przydatność gleb. W: Atlas Śląska Dolnego i Opolskiego, Uniwersytet Wrocławski, Wrocław, 1997.
23. Pawłowski B.: Skład i budowa zbiorowisk roślinnych oraz metody ich badania. W: Szata roślinna
Polski; red.: W. Szafer, K. Zarzycki, PWN, Warszawa, 1972, I: 237-269.
24. Piasecki J.: Temperatura powietrza. W: Atlas Śląska Dolnego i Opolskiego, Uniwersytet Wrocławski,
Wrocław, 1997.
THE PRELIMINARY RESULTS OF FLORA AND VEGETATION INVESTIGATIONS
IN TWO LANDSCAPE PARKS OF OPOLE REGION
Summary
The research was conducted in 1999–2003 in the Stobrawski Landscape Park and in the Landscape
Park “Opawskie Mountains”.
On the basis of 191 phytosociological records the local flora and the threat categories of rare segetal species were determined. Additionally the geographic-historical analysis of flora was done and the
phytosociological units were established.
In both Parks the occurrence of 101 segetal species was confirmed (of which 58% were apophytes,
42% antropophytes). In the Landscape Park “Opawskie Mountains” 76 segetal species occurred (49%
[11]
Wstępne wyniki badań flory i roślinności segetalnej... – A. Jezierska-Domaradzka i in.
85
apophytes, 51% antropophytes), however in the Stobrawski Landscape Park the segetal flora numbered
105 species (61% apophytes, 39% antropophytes).
The degree of threat of segetal flora in the investigated parks was not high. The occurrence of the
6 following endangered species in the Opole region was noted: Anchusa arvensis (VU), Galium spurium
(VU), Melandrium noctiflorum (NT), Arnoseris minima (NT), Bromus secalinus (EN) and Veronica
triphyllos (LC).
The segetal vegetation in the parks was impoverished. In the Stobrawski Landscape Park only two
valuable associations were noted : Arnoserido-Scleranthetum and Digitarietum ischaemi, similarly in
the Landscape Park “Opawskie Mountains”, in which the most common associations were Holco-Galeopsietum and Aphano-Matricarietum.
Praca wpłynęła do Redakcji 8 V 2006 r.