Raport - Polskie LNG

Transkrypt

Instytut Morski w Gdańsku
W
Zakład Hydrotechniki Morskiej
GD
AŃ
SK
U
80-307 Gdańsk, ul. Abrahama 1,
tel. (058) 552 00 93-95, fax. (058) 552 46 13
Raport o oddziaływaniu na środowisko morskie
przedsięwzięcia pod nazwą
„Usuwanie do morza urobku z robót czerpalnych
z akwenów stanowiących akwatorium
portowe ZMPSiŚ S.A.”
Inwestor:
Zarząd Morskich Portów Szczecin i Świnoujście S.A.
ul. Bytomska 7
70-603 Szczecin
Autorzy:
Helena Boniecka
Hanna Cylkowska
Anna Gajecka
Wojciech Gawlik
Marta Staniszewska
Tomasz Wandzel
GDAŃSK 2010
WYDAWNICTWA WEWNĘTRZNE INSTYTUTU MORSKI EGO
NR 6505
Praca wykonana w Zakładzie Hydrotechniki Morskiej Instytutu Morskiego w Gdańsku
na zlecenie Zarządu Morskich Portów Szczecin i Świnoujście Spółka Akcyjna
– umowa Nr/73/IR-o/36/2009 z 15 grudnia2009 r.
p.o. Kierownika zakładu
Helena Boniecka
Kierownik pracy
Helena Boniecka
Wykonano 4 egz.
kwiecień 2010 r.-
Raport o oddziaływaniu na środowisko morskie przedsięwzięcia „Usuwanie do morza urobku
z robót czerpalnych z akwenów stanowiących akwatorium portowe ZMPSiŚ S.A.”
SPIS TREŚCI
1.
WSTĘP ………………………………………………………………………………………………... 6
1.1. Przedmiot i cel opracowania ……………………………………………………………………… 6
1.2. Kwalifikacja przedsięwzięcia …………………………………………………………………….. 6
1.3. Podstawa formalno-prawna opracowania ………………………………………………………… 7
2.
OPIS PLANOWANEGO PRZEDSIĘWZIĘCIA ……………………………………………………... 11
2.1. Charakterystyka przedsięwzięcia ………………………………………………………………… 11
2.2. Lokalizacja prac czerpalnych i odkładu urobku …………………………………………………. 12
2.3. Przewidywany czas prowadzenia prac …………………………………………………………....12
2.4. Zakładana technologia prac czerpalnych i odkładu ……………………………………………… 14
2.5. Przewidywane rodzaje zanieczyszczeń wynikające z funkcjonowania planowanego
przedsięwzięcia …………………………………………………………………………………... 15
2.6. Wypadki, awarie i zdarzenia losowe …………………………………………………………….. 16
3.
INNE INWESTYCJE PLANOWANE DO REALIZACJI W REJONIE PRZEDSIĘWZIĘCIA …….. 18
4.
OPIS ELEMENTÓW PRZYRODNICZYCH ŚRODOWISKA OBJĘTYCH ZAKRESEM
PRZEWIDYWANEGO ODDZIAŁYWANIA PLANOWANEGO PRZEDSIĘWZIĘCIA …………... 19
4.1. Warunki geologiczne i morfodynamiczne ………………………………………………………... 19
4.1.1. Geologia i geomorfologia rejonu …………………………………………………………... 19
4.1.2. Transport rumowiska ………………………………………………………………………. 24
4.1.3. Procesy morfodynamiczne brzegu i dna Zatoki Pomorskiej ……………………………… 26
4.2. Uwarunkowania hydrodynamiczne i hydrologiczne ……………………………………………... 28
4.2.1. Reżim wiatru ……………………………………………………………………………….. 28
4.2.2. Wahania poziomu morza …………………………………………………………………… 30
4.2.3. Falowanie i prądy morskie …………………………………………………………………. 34
4.2.4. Zjawiska lodowe …………………………………………………………………………….37
4.2.5. Cyrkulacja wód ……………………………………………………………………………...38
4.2.6. Temperatura i zasolenie ……………………………………………………………………. 39
4.2.7. Natlenienie …………………………………………………………………………………. 41
4.2.8. Sole biogeniczne …………………………………………………………………………… 42
4.2.9. Przezroczystość wód ……………………………………………………………………….. 44
4.3. Elementy jakości biologicznej ……………………………………………………………………. 44
4.3.1. Fitoplankton i chlorofil a …………………………………………………………………... 44
4.3.2. Zooplankton ………………………………………………………………………………… 46
4.3.3. Roślinność podwodna – makrofity ………………………………………………………… 47
4.3.4. Zespoły fauny dennej ………………………………………………………………………. 47
4.3.5. Ichtiofauna …………………………………………………………………………………. 50
4.3.6. Awifauna …………………………………………………………………………………… 59
4.3.7. Ssaki morskie ………………………………………………………………………………. 65
4.4. Występowanie złóż kopalin ………………………………………………………………………. 66
4.5. Walory krajobrazowe i dziedzictwo kulturowe ………………………………………………….. 66
4.6. Stan powietrza atmosferycznego …………………………………………………………………. 66
4.7. Klimat akustyczny ………………………………………………………………………………... 67
4.8. Obszary chronione prawem polskim ……………………………………………………………… 67
5.
STAN CZYSTOŚCI OSADÓW DENNYCH PRZEWIDZIANYCH DO CZERPANIA ……………. 69
5.1. Zakres badań …………………………………………………………………………………. 69
5.2. Metodyka badań osadów ……………………………………………………………………... 71
5.3. Wyniki badań ………………………………………………………………………………… 71
Instytut Morski w Gdańsku; Zakład Hydrotechniki Morskiej; ul. Długi Targ 41/42; 80-830 Gdańsk
www.im.gda.pl
37
3
6.
ANALIZA WARIANTÓW LOKALIZACJI MIEJSCA ODKŁADU UROBKU …………………..… 75
6.1. Wariant polegający na niepodejmowaniu przedsięwzięcia …………………………………….… 75
6.2. Warianty rozwiązań lokalizacyjnych …………………………………………………………….. 75
6.3. Potencjalne ryzyka kolizji lokalizacji pól odkładu urobku na obszarze morza terytorialnego …... 78
7.
OPIS ROZPRZESTRZENIANIA SIĘ ODKŁADANEGO UROBKU ………………………………...82
8.
OKREŚLENIE PRZEWIDYWANEGO ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO
ANALIZOWANYCH WARIANTÓW ……………………………………………………………….. 86
8.1. Możliwość transgranicznego oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko …………………… 87
9.
WYBÓR I UZASADNIENIE WYBORU WARIANTU LOKALIZACJI MIEJSCA ODKŁADU
UROBKU – WARIANT NAJKORZYSTNIEJSZY DLA ŚRODOWISKA …………………………. 89
10. OCENA ODDZIAŁYWANIA WYBRANEGO WARIANTU ODKŁADU UROBKU
NA ŚRODOWISKO PRZYRODNICZE W ETAPIE BUDOWY, EKSLOATACJI I LIKWIDACJI .. 91
10.1. Etap budowy ……………………………………………………………………………………... 91
10.1.1. Oddziaływanie na ludzi, zwierzęta, rośliny, wodę i powietrze ………………………….. 91
10.1.2. Oddziaływanie na powierzchnię ziemi, klimat i krajobraz ……………………………… 97
10.1.3. Oddziaływanie na dobra kultury i zabytki ………………………………………………. 102
10.1.4. Oddziaływanie na morskie środowisko przyrodnicze …………………………………... 102
10.1.5. Awarie przemysłowe i zdarzenia środowiskowe ……………………………………….. 103
10.1.6. Oddziaływanie na środowisko w aspekcie transgranicznym …………………………..... 103
10.1.7. Wzajemne oddziaływanie między elementami 10.1.1.-10.1.6. ………………………….. 104
10.2. Etap eksploatacji …………………………………………………………………………………. 104
10.3. Etap likwidacji …………………………………………………………………………………… 104
11. OCENA ODDZIAŁYWANIA PRZEDSIĘWZIĘCIA NA OBSZARY NATURA 2000 …………………...105
11.1. Opis obszarów Natura 2000 …………………………………………………………………..… 105
11.2. Opis innych przedsięwzięć i planów, które powinny być rozpatrywane w powiązaniu
z proponowanym przedsięwzięciem …………………………………………………………... 110
11.3. Ocena oddziaływania prac czerpalnych i odkładanego urobku na obszary Natura 2000 ………. 114
11.4. Oddziaływanie skumulowane ………………………………………………………………..… 117
12. ZAGROŻENIA ŚRODOWISKA SKUTKAMI EWENTUALNYCH AWARII I SYTUACJAMI
NADZWYCZAJNYMI ……………………………………………………………………………....... 128
13. OPIS PRZEWIDYWANYCH, ZNACZĄCYCH ODDZIAŁYWAŃ PLANOWANEGO
PRZEDSIĘWZIĘCIA NA ŚRODOWISKO, OBEJMUJĄCY BEZPOŚREDNIE, POŚREDNIE,
WTÓRNE, SKUMULOWANE, KRÓTKO-, ŚREDNIO- I DŁUGOTERMINOWE, STAŁE
I CHWILOWE ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO WYNIKAJĄCE Z ISTNIENIA
PRZEDSIĘWZIĘCIA ………………………………………………………………………………....
13.1. Istnienie przedsięwzięcia ………………………………………………………………..…....…
13.2. Opis przewidywanych oddziaływań na środowisko i biocenozy ……………………….…....…
13.3. Emisje …………………………………………………………………………………...……....
13.4. Opis zastosowanych metod prognozowania i oceny oraz wykorzystane dane ……………….....
129
129
129
131
131
14. DZIAŁANIA MAJĄCE NA CELU ZAPOBIEGANIE, OGRANICZANIE
LUB KOMPENSACJĘ PRZYRODNICZĄ EWENTUALNYCH NEGATYWNYCH
ODDZIAŁYWAŃ NA ŚRODOWISKO ……………………………………………………….………133
14.1. Środki łagodzące …………………………………………………………………………….....…133
14.1.1. Etap budowy ……………………………………………………………………….........… 133
14.2. Przeciwdziałanie awariom i zdarzeniom środowiskowym ……………………………………… 135
14.3. Kompensacja przyrodnicza ……………………………………………………………….……… 136
15. USTANOWIENIE OBSZARU OGRANICZONEGO UŻYTKOWANIA ORAZ OKREŚLENIE
GRANIC TAKIEGO OBSZARU …………………………………………………….…………...…... 137
www.im.gda.pl
4
16. ANALIZA MOŻLIWYCH KONFLIKTÓW SPOŁECZNYCH ZWIĄZANYCH
Z PLANOWANYM PRZEDSIĘWZIĘCIEM ……………………………………………………….… 138
16.1. Identyfikacja konfliktów ……………………………………………………………….……...….138
16.2. Konsultacje społeczne ………………………………………………………………………...…. 139
17. PRZEDSTAWIENIE PROPOZYCJI MONITORINGU ODDZIAŁYWNIA PLANOWANEGO
PRZEDSIĘWZIĘCIA NA ETAPIE JEGO PLANOWANIA, BUDOWY I EKSPLOATACJI ……… 142
18. WSKAZANIE TRUDNOŚCI WYNIKAJĄCYCH Z NIEDOSTATKÓW TECHNIKI LUB LUK
WE WSPÓŁCZESNEJ WIEDZY JAKIE NAPOTKANO OPRACOWUJĄC RAPORT …………..... 145
19. STRESZCZENIE W JĘZYKU NIESPECJALISTYCZNYM INFORMACJI ZAWARTYCH
W RAPORCIE …………………………………………………………………………………………. 146
20. ŹRÓDŁA INFORMACJI STANOWIĄCE PODSTAWĘ DO SPORZĄDZENIA RAPORTU …….... 152
ZAŁĄCZNIKI 1-4
www.im.gda.pl
5
1. WSTĘP
1.1. Przedmiot i cel opracowania
Przedmiotem opracowania jest wykonanie raportu o oddziaływaniu na środowisko morskie
przedsięwzięcia polegającego na usuwaniu do morza urobku z pogłębiania akwenów stanowiących
akwatorium portowe ZMPSiŚ S.A. związanych z budową nabrzeża do przeładunku LNG w porcie
zewnętrznym w Świnoujściu.
Przedsięwzięcie będące przedmiotem raportu zlokalizowane jest strefie przybrzeżnej Zatoki
Pomorskiej na wschód od ujścia Świny i istniejącego falochronu wschodniego.
Zakres projektowanych prac obejmuje:
prace pogłębiarskie na akwenie projektowanego portu od obrotnicy portowej do falochronu
osłonowego na długości stanowiska przeładunkowego LNG oraz stanowiska ujęcia wody.
Głębokość czerpania na akwenie wynosi -14,5 m (stanowisko cumowania statku) i -12,5 m
(pozostały obszar),
wyznaczenie potencjalnych miejsc odkładu urobku z prac pogłębiarskich.
Celem raportu jest wskazanie istotnych dla środowiska oddziaływań związanych
z budową i eksploatacją projektowanego przedsięwzięcia oraz określenie działań minimalizujących
negatywne oddziaływanie przedsięwzięcia na środowisko i zabytki.
Niniejszy raport wykonano w pełnym zakresie wynikającym z art. 66 ustawy z dnia
3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale
społeczeństwa w ochronie środowiska oraz ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. z 2008 r.
nr 199 poz. 1227):
wpływu przedsięwzięcia na stan środowiska,
wpływu przedsięwzięcia na obszar Natura 2000.
1.2. Kwalifikacja przedsięwzięcia
Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Transportu i Budownictwa z dnia 26 stycznia 2006 r.
w sprawie trybu wydawania zezwoleń na usuwanie do morza urobku z pogłębiania dna oraz
zatapiania w morzu odpadów lub innych substancji (Dz. U. z 2006 r., nr 22, poz. 166) wymagane
jest dokonanie oceny oddziaływania przedsięwzięcia usuwania do morza urobku z pogłębiania dna
na środowisko morskie.
Ponadto przedsięwzięcie budowy nabrzeża w porcie zewnętrznym w Świnoujściu
zakwalifikowane zostało zgodnie z §2 ust. 1 pkt. 32 rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie
określenia rodzajów przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko oraz
szczegółowych uwarunkowań związanych z kwalifikowaniem przedsięwzięć do sporządzenia
raportu o oddziaływaniu na środowisko (Dz. U. nr 257 z 2004 r., poz. 2573 z późniejszymi
zmianami) jako przedsięwzięcie mogące znacząco oddziaływać na środowisko, dla którego jest
wymagane sporządzenie raportu o oddziaływaniu na środowisko.
Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska w Szczecinie decyzją z dnia 18 czerwca 2009 r.
znak RDOŚ-32-WOOŚ-6613-5-7/08/at sprostowaną postanowieniem z dnia 10.12. 2009 r. znak
RDOŚ-32-WOOŚ.T.Ś-6613/5-12/08/at określił środowiskowe uwarunkowania zgody na realizację
przedsięwzięcia pn. „Budowa nabrzeża w porcie zewnętrznym w Świnoujściu”.
www.im.gda.pl
6
1.3. Podstawy formalno-prawne opracowania
Dyrektywa Rady 1976/160/EWG z dnia 8 grudnia 1975 r. dotycząca jakości wody
w kąpieliskach (Dz. Urz. WE L 31 z 05.02.1976 r.).
Dyrektywa Rady 79/409/EWG z 2 kwietnia 1979 r. w sprawie ochrony dzikiego ptactwa
(Dz. Urz. WE L 103 z 25.04.1979 r.).
Dyrektywa Rady 91/244/EWG z dnia 06.03.1991 r. zmieniająca Dyrektywę 79/409 EWG
z 2 kwietnia 1979 r. w sprawie ochrony dzikiego ptactwa (Dz. Urz. WE L 115 z 08.05.1991 r.).
Dyrektywa Rady 91/689/EWG z dnia 12 grudnia 1991 r. w sprawie odpadów niebezpiecznych
(Dz. Urz. WE L 377 z 31.12.1991 r.; L168 z 02.07.1994 r.).
Dyrektywa Rady 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 r. w sprawie ochrony siedlisk
przyrodniczych oraz dzikiej flory i fauny (Dz. Urz. UE rozdział Środowisko, ochrona
konsumentów i zdrowia, Tom 02, str. 102). Zał. II, IV i V
Dyrektywa Rady 97/11/WE z dnia 3 marca 1997 r. zmieniająca dyrektywę 85/337/EWG
w sprawie oceny wpływu wywieranego przez niektóre publiczne i prywatne przedsięwzięcia na
środowisko (Dz. Urz. WE L 73 z 14.03.1997 r.; Dz. Urz. WE L156 z 25.06.2003 r.).
Dyrektywa Rady 1999/31/WE z dnia 26 kwietnia 1999 r. w sprawie składowania odpadów.
Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2000/60/WE z dnia 23 października 2000 r.
ustanawiająca ramy wspólnotowego działania w dziedzinie polityki wodnej (Dz. Urz. WE 327
z 22.12.2000 r.).
Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i rady 2004/35/WE z dnia 21 kwietnia 2004 r. w sprawie
odpowiedzialności za środowisko w odniesieniu do zapobiegania i zaradzania szkodom
wyrządzonym środowisku naturalnemu (Dz. Urz. WE L 143/56 z dnia 30.04.2004 r.).
Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i rady 2006/12/WE z dnia 5 kwietnia 2006 r. w sprawie
odpadów.
Konwencja o zapobieganiu zanieczyszczaniu mórz przez zatapianie odpadów i innych
substancji z dnia 29 grudnia 1972 r.
Konwencja w sprawie ochrony światowego dziedzictwa kulturalnego i naturalnego (Konwencja
Paryska) ratyfikowana w 1976 r. (Dz. U. z 1976 r. nr 32 poz. 190).
Konwencja o ochronie gatunków dzikiej flory i fauny europejskiej oraz ich siedlisk,
sporządzona w Bernie dnia 19 września 1979 r. (Dz. U. z 1996 r. nr 58 poz. 263).
Konwencja o ocenach oddziaływania na środowisko w kontekście transgranicznym. Espoo
(Finlandia) z dnia 25 lutego 1991 r. Oświadczenie Rządowe w sprawie ratyfikacji konwencji
przez Rzeczpospolitą Polską z dnia 24 września 1999 r. (Dz. U. z 1999 r. nr 96 poz. 1111).
Konwencja o ochronie środowiska morskiego obszaru Morza Bałtyckiego, sporządzona
w Helsinkach dnia 9 kwietnia 1992 roku (Dz. U. z 2000 r. nr 28 poz. 346) (Konwencja
Helsińska).
Konwencja o dostępie do informacji, udziale społeczeństwa w podejmowaniu decyzji oraz
dostępie do sprawiedliwości w sprawach dotyczących środowiska (Konwencja z Aarhaus),
ratyfikowana ustawa z dnia 21 czerwca 2001 (Dz. U z 2001 r. nr 89 poz. 970).
Konwencja o ochronie wędrownych gatunków dzikich zwierząt (Konwencja Bońska),
ratyfikowana w 1996 r. (Dz. U. z 2003 r. nr 2, poz. 17).
Konwencja Sztokholmska w sprawie trwałych zanieczyszczeń organicznych (ratyfikacja:
Dz. U. z 2008 r. nr 138 poz. 864).
www.im.gda.pl
7
HELCOM Guidelines for the Disposal of Dredged Material at Sea – adopted in june 2007 and
Form and Reporting on Disposal of Dredged Material at Sea – approved by Helcom Monas 9 in
october 2006.
Międzynarodowa konwencja o zapobieganiu zanieczyszczenia morza przez statki (Marpol 1978,
1997) (Dz. U. nr 17, poz. 101).
Porozumienie o ochronie małych waleni Bałtyku i Morza Północnego, sporządzone w Nowym
Jorku dnia 17 marca 1992 r. (Dz. U. z 1999 r., nr 96 poz. 1108).
Ustawa z dnia 21 marca 1991 r. o obszarach morskich Rzeczypospolitej Polskiej i administracji
morskiej (Dz. U. z 2003 r., nr 153 poz. 1502 z późniejszymi zmianami).
Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (Dz. U. z 2006 r., nr 156 poz. 1118
z późniejszymi zmianami).
Ustawa z dnia 16 marca 1995 r. o zapobieganiu zanieczyszczeniu morza przez statki (Dz. U.
z 2006 r. nr 99, poz. 692 tekst jednolity)
Ustawa z dnia 18 kwietnia 2000 r. o stanie klęski żywiołowej (Dz. U. z 22 maja 2002 r.).
Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (tekst jednolity
Dz. U. z 2008 r. nr 25 poz. 150).
Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (tekst jednolity Dz. U. z 2007 r. nr 39 poz. 251).
Ustawa z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (tekst jednolity Dz. U. z 2005 r. nr 239
poz. 2019 z późniejszymi zmianami).
Ustawa z dnia 27 lipca 2001 r. o wprowadzeniu ustawy – Prawo ochrony środowiska, ustawy o
odpadach oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. z 2001 r. nr 100 poz. 1085 z późniejszymi
zmianami).
Ustawa z dnia 23 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym
(Dz. U. z 2003 r. nr 80 poz. 717 z późniejszymi zmianami).
Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o zmianie ustawy Prawo budowlane oraz o zmianie niektórych
ustaw (Dz. U. z 2003 r. nr 80, poz. 718).
Ustawa z 28 marca 2003 r. o ustanowieniu programu wieloletniego „Program ochrony brzegów
morskich” (Dz. U. z 2003 r. nr 67, poz.621).
Ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami
(Dz. U. z 2003 r. nr 162 poz. 1568, z późniejszymi zmianami).
Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. z 2004 r. nr 92 poz. 880, tekst
jednolity z 2009 r.).
Ustawa z dnia 13 kwietnia 2007 r. o zapobieganiu szkodom w środowisku i ich naprawie
(Dz. U. z 2007 r. nr 75 poz. 493).
Ustawa z dnia 26 kwietnia 2007 r. o zarządzaniu kryzysowym (Dz. U. z 21 maja 2007 r.).
Ustawa z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie,
udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko
(Dz. U. z 2008 r. nr 199, poz. 1227)
Ustawa z dnia 3 października 2008 r. o zmianie ustawy o ochronie przyrody
oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2008 r.).
Ustawa z dnia 24 kwietnia 2009 r. o inwestycjach w zakresie terminala regazyfikacyjnego
skroplonego gazu ziemnego w Świnoujściu (Dz. U. z 2009 r. nr 84 poz. 700).
www.im.gda.pl
8
Rozporządzenie Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej z dnia 1 czerwca 1998 r. w sprawie
warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać morskie budowle hydrotechniczne i ich
usytuowanie (Dz. U. z 1998 r. nr 101 poz. 645 z późniejszymi zmianami).
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 14 sierpnia 2001 r. w sprawie określenia
rodzajów siedlisk przyrodniczych podlegających ochronie (Dz. U. z 2001 r. nr 92, poz. 1029).
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 17 września 2001 r. w sprawie katalogu odpadów
(Dz. U. nr 112 poz. 1206).
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 kwietnia 2002 r. w sprawie rodzajów oraz stężeń
substancji, które powodują że urobek jest zanieczyszczony (Dz. U. z 2002 r. nr 55, poz. 498).
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 27 czerwca 2002 r., w sprawie dopuszczalnych
poziomów niektórych substancji w powietrzu, alarmowych poziomów niektórych substancji
w powietrzu oraz marginesów tolerancji dla dopuszczalnych poziomów niektórych substancji
(Dz. U. z 2002 r. nr 87 poz. 796).
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 26 lipca 2002 r. w sprawie rodzajów instalacji
mogących powodować znaczne zanieczyszczenie poszczególnych elementów przyrodniczych
albo środowiska jako całości (Dz. U. z 2002 r. nr 122 poz. 1055 z późniejszymi zmianami).
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 4 października 2002 r. w sprawie wymagań, jakim
powinny odpowiadać morskie wody wewnętrzne i wody przybrzeżne będące środowiskiem
życia skorupiaków i mięczaków (Dz. U. nr 176 poz. 1454).
Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 16 października 2002 r. w sprawie wymagań jakim
powinna odpowiadać woda w kąpieliskach (Dz. U. z 2002 r. nr 183 poz. 1530)
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 5 grudnia 2002 r. (Dz. U. z 2003 r. nr 1, poz. 12)
w sprawie wartości odniesienia dla niektórych substancji w powietrzu.
Rozporządzenie Rady Ministrów z 28 grudnia 2002 r. w sprawie granicy pomiędzy wodami
powierzchniowymi a morskimi wodami wewnętrznymi i wodami morza terytorialnego (Dz. U.
nr 239, poz. 2035).
Rozporządzenie Rady Ministrów w sprawie organizacji i sposobu zwalczania zagrożeń
i zanieczyszczeń na morzu (Dz. U. 2002 r. nr 239 poz. 2026).
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 lipca 2004 r. w sprawie gatunków dziko
występujących roślin objętych ochroną (Dz. U. z 2004 r. nr 168 poz. 1764).
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 21 lipca 2004 r. w sprawie obszarów specjalnej
ochrony ptaków Natura 2000 (Dz. U. z 2004 r. nr 229 poz. 2313).
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 28 września 2004 roku w sprawie gatunków dziko
występujących zwierząt objętych ochroną (Dz. U. z 2004 r. nr 220 poz. 2237).
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 9 listopada 2004 r. w sprawie określenia rodzajów
przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko oraz szczegółowych
uwarunkowań związanych z kwalifikowaniem przedsięwzięcia do sporządzenia raportu
o oddziaływaniu na środowisko (Dz. U. z 2004 r. nr 257 poz. 2573 z późniejszymi zmianami).
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 30 marca 2005 r. w sprawie trybu i zakresu
opracowania projektu planu ochrony dla obszaru Natura 2000 (Dz. U. nr 61, poz. 549).
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 maja 2005 r. w sprawie typów siedlisk
przyrodniczych oraz gatunków roślin i zwierząt, wymagających ochrony w formie wyznaczenia
obszarów Natura 2000 (Dz. U. z 2005 r. nr 94 poz. 795).
Rozporządzenie Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej z dnia 26 stycznia 2006 r.
w sprawie trybu wydawania zezwoleń na usuwanie do morza urobku z pogłębiania dna oraz na
zatapianie w morzu odpadów lub innych substancji (Dz. U. nr 22 poz.166).
www.im.gda.pl
9
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 24 lipca 2006 r. w sprawie warunków, jakie należy
spełnić przy wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi oraz w sprawie substancji szczególnie
szkodliwych dla środowiska wodnego (Dz. U. z 2006 r. nr 137 poz. 984).
Rozporządzenie Ministra Gospodarki Morskiej z dnia 23 października 2006 r. w sprawie
warunków technicznych użytkowania oraz szczegółowego zakresu kontroli morskich budowli
hydrotechnicznych (Dz. U. z 2006 r. nr 206 poz. 1516).
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 r. w sprawie dopuszczalnych
poziomów hałasu w środowisku (Dz. U. z 2007 r. nr 120 poz. 826 wraz z załącznikiem).
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 5 września 2007 r. zmieniające rozporządzenie
w sprawie obszarów specjalnej ochrony ptaków Natura 2000 (Dz. U. z 2007 r. nr 179 poz. 1275).
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 3 marca 2008 r., w sprawie poziomów niektórych
substancji w powietrzu (Dz. U. z 2008 r. nr 47 poz. 281).
Rozporządzenie Rady WE nr 1041/2006 z dnia 11 grudnia 2006 r.
Rozporządzenie Ministra Gospodarki Morskiej z dnia 22 marca 2007 r. w sprawie wymiarów
i okresów ochronnych organizmów morskich oraz szczegółowych warunków wykonywania
rybołówstwa morskiego (Dz. U. nr 56 poz. 384)
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 20 sierpnia 2008 r. w sprawie sposobu klasyfikacji
stanu jednolitych części wód powierzchniowych (Dz. U. z 2008 r. nr 162 poz. 1008)
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 27 października 2008 r. zmieniające
Rozporządzenie w sprawie obszarów specjalnej ochrony ptaków Natura 2000 (Dz. U. nr 198
poz. 1226)
Akty prawa miejscowego
Zarządzenie nr 4 Dyrektora Urzędu Morskiego w Szczecinie z dnia 17 września 2002 r.
(z późniejszymi zmianami) Przepisy portowe.
Zmiana miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego miasta Świnoujścia- jednostka
obszarowa V-rejon ulicy Ku Morzu, zatwierdzony uchwałą Nr XXIV/203/2007 Rady Miasta
Świnoujścia z dnia 13 września 2007 roku.
www.im.gda.pl
10
2. OPIS PLANOWANEGO PRZEDSIĘWZIĘCIA
2.1. Charakterystyka przedsięwzięcia
W ramach budowy nabrzeża do przeładunku LNG w akwenie powstającego portu
zewnętrznego w Świnoujściu wykonane zostaną niezbędne roboty pogłębiarskie w celu uzyskania
wymaganej głębokości technicznej:
w obrębie stanowiska przeładunkowego i stanowiska ujęcia wody od strony portu, przy
falochronie i do odległości około 47 m od niego: -12,5 m p.p.m.
na akwenie portu pomiędzy obrotnicą portową a projektowanym stanowiskiem
przeładunkowym LNG (stanowisko cumowania statku): -14,5 m p.p.m.
Przedsięwzięcie obejmuje usuwanie urobku do morza na wyznaczone klapowisko morskie
położone na Zatoce Pomorskiej obejmujące obszar około 3 km2.
Wymagana pojemność klapowiska około 3,0 mln.m3 uwzględnia objętość urobku
przewidzianą do odłożenia w ramach analizowanego przedsięwzięcia oraz przyszłe utrzymanie
głębokości eksploatacyjnych w porcie.
Na etapie na etapie ubiegania się o wydanie decyzji środowiskowych dla przedsięwzięcia
budowa nabrzeża w porcie zewnętrznym w Świnoujściu ZMPSiŚ S.A. nie dysponował jeszcze
dokładnymi obmiarami robót czerpalnych a zespół przygotowujący raport o oddziaływaniu na
środowisko przyjął na podstawie własnych szacunków, że będzie to około 1,5 mln m3 urobku i ta
ilość znalazła się w decyzji środowiskowej. Obecnie ZMPSiŚ S.A. dysponuje projektem
budowlanym i dokładniejszymi obliczeniami w zakresie robót czerpalnych, z których wynika, że
kubatura wydobytego urobku będzie na poziomie 2,4 mln m3 i jest to objętość obowiązująca
wskazana w projekcie budowlanym i Specyfikacji Technicznej dla wykonawców robót.
Harmonogram przedsięwzięcia przewiduje, że roboty czerpalne będą rozłożone na dwa etapy:
etap I – przed rozpoczęciem prac związanych z palowaniem i budową nabrzeża,
zakładający wydobycie około 30% urobku tj. 720 000 m3 w ciągu 4 miesięcy w okresie
(07.–10.2010 r.),
etap II – po zakończeniu budowy nabrzeża, zakładający wydobycie około 70 % urobku tj.
1 680 000 m3 w ciągu 6 miesięcy w okresie (06.-11.2012 r.).
Harmonogram przewiduje 30% rezerwę czasową na nieprzewidziane okoliczności w trakcie
realizacji. np. technicznych, pogodowych itp. Roboty czerpalne prowadzone będą całodobowo,
także w porze nocnej.
Decyzja środowiskowa z dnia 18 czerwca 2009 r. znak RDOŚ-32-WOOŚ-6613-5-7/08/at
określa w uzasadnieniu jako miejsce odłożenia urobku z robót czerpalnych Ostrów Grabowski, ale
również w punkcie IV ppkt 2 decyzja mówi o zagospodarowaniu urobku zgodnie z potrzebami
ZMPSiŚ S.A. W związku z tym, mając na uwadze czas i ilość wydobytego urobku, ZMPSiŚ S.A.
podjął starania o pozyskanie dodatkowego pola odkładu w morzu, będącego przedmiotem
niniejszego Raportu.
Zgodnie z podpisaną umową pomiędzy ZMPSiŚ S.A. a wykonawcą Raportu Instytutem
Morskim w Gdańsku, przedmiotowy Raport nie obejmuje usuwania 1 mln.m3 urobku na pole
odkładu planowane przez Urząd Morski w Szczecinie. To zagadnienie jest przedmiotem odrębnych
rozmów z Urzędem Morskim w Szczecinie.
www.im.gda.pl
11
2.2. Lokalizacja prac czerpalnych i odkładu urobku
Planowany rejon budowy nabrzeża do rozładunku LNG i związane z tą inwestycją prace
czerpalne oraz odkładu urobku obejmuje strefę przybrzeżną Zatoki Pomorskiej na wschód od ujścia
Świny i istniejącego falochronu wschodniego (rys. 1).
Prace czerpalne zlokalizowane będą w akwenie powstającego portu zewnętrznego
w Świnoujściu pomiędzy obrotnicą portową a projektowanym falochronem osłonowym, na
długości stanowiska przeładunkowego LNG oraz stanowiska ujęcia wody. Falochron osłonowy
o długości 2980 m zlokalizowany będzie w odległości około 1050 m na wschód od istniejącego
falochronu wschodniego osłaniającego wejście do portu wewnętrznego z Zatoki Pomorskiej. Od
południa rejon przedsięwzięcia oddzielają od Zalewu Szczecińskiego wyspy Uznam i Wolin
o kształcie nieregularnego kwadratu i powierzchni około 924 km2.
Ta cześć zatoki przylega do estuarium Odry i znajduje się pod wpływem słodkich wód.
W zależności od różnicy poziomu wód pomiędzy Zalewem Szczecińskim a zatoką oraz od
kierunku wiatrów kształtują się warunki hydrologiczne wód przybrzeżnych, a zwłaszcza zasolenie,
którego zmiany kształtują warunki środowiskowe. Wody południowo-wschodniej części zatoki
mają przeważający charakter morski (słonowodny). Zatoka Pomorska jest płytkim akwenem
z bogatą ichtiofauną i stanowi jedno z dwóch najważniejszych na Bałtyku siedlisk ptaków
morskich. Od północnego wschodu sąsiaduje z Basenem Bornholmskim, od północnego zachodu
z Basenem Arkońskim. Akwen ten ma powierzchnię około 6000 km2. Objętość wód zatoki jest
stosunkowo niewielka i wynosi 73 km3 (Majewski, 1974). Średnia głębokość wynosi niewiele
ponad 13 m. Środkową część zatoki stanowi duże wypłycenie – Ławica Odrzana, gdzie głębokość
morza dochodzi do 8 m. Ze względu na zasobność i dostępność pożywienia jest szczególną ostoją
dla zimujących i migrujących ptaków.
Wolin, największa wyspa znajdująca się w całości w Polsce, zamyka od północnego-wschodu
Zalew Szczeciński, oddzielona jest od stałego lądu (na wschodzie) wąską cieśniną Dziwny, a od
wyspy Uznam cieśniną Świny. Linia brzegowa od północy (od strony morza) jest wyrównana, od
pozostałych stron silnie urozmaicona, z półwyspami i licznymi mniejszymi wysepkami
przybrzeżnymi. Obszar zbudowany jest głównie z utworów morenowych, aluwiów i piasków
morskich. Występują tu wysokie kępy morenowe, opadające ku wybrzeżom stromymi klifami oraz
obszarami falistymi z niewielkimi wydmami. Środkową część wyspy obejmuje Woliński Park
Narodowy. Lokalizację nabrzeża do rozładunku LNG w porcie zewnętrznym w Świnoujściu oraz
rejonów odkładu urobku przyjętych do analizy wyboru wariantu przedstawiono na mapie (rys. 1).
2.3 Przewidywany czas prowadzenia prac
Realizacja przedsięwzięcia została przewidziana na lata 2010-2012. Prace czerpalne
i usuwanie urobku z odkładem na dnie morskim na polu według wariantu 2a będą prowadzone
etapowo w okresie 10 miesięcy. Przy wystąpieniu przerw i okresowo mniejszej wydajności czas
realizacji może się przedłużyć. Terminy rozpoczęcia i zakończenia prac zostały określone przez
Inwestora w harmonogramie.
www.im.gda.pl
12
Rys. 1
www.im.gda.pl
13
2.4. Zakładana technologia prac czerpalnych i odkładu
Opis projektowanych robót
Projektowane roboty czerpalne, w ramach inwestycji Budowa nabrzeża w porcie
zewnętrznym w Świnoujściu, w łącznej kubaturze około 2,4 mln m3 zlokalizowane są między
projektowaną obrotnicą statkową, a projektowanym falochronem osłonowym. Zakres robót
podzielony jest na dwa główne elementy: doprowadzenie głębokości akwenu przyległego
do obrotnicy do rzędnej -14,50 oraz przygotowanie akwenu przy stanowisku postojowym
do rzędnej -12,50.
Tolerancje wykonywanych prac:
– Tolerancja pionowa wykonania prac: -0,30 m
– Tolerancja pozioma wykonania prac na koronie i dole skarpy podwodnej od wewnątrz
obszaru pogłębianego przy stanowisku cumowania statku: -0,50 m
– Tolerancja pozioma na pozostałym obszarze prowadzenia prac: +/-0,50 m
– Tolerancja nachylenia skarp podwodnych: 1:4,5 do 1:5,5
Kolejność prowadzenia prac i sprzęt użyty do realizacji
Zgodnie z przedstawionym przez Inwestora harmonogramem robót oraz projektem
budowlanym zaleca się aby prace wykonać w następującej kolejności:
1. W pierwszej kolejności zaleca się wykonanie pogłębienia akwenu znajdującego się między
projektowaną obrotnicą a projektowanym falochronem do rzędnej -14,50 m. Prace te należy
prowadzić na odcinkach falochronu – sekcje 99-111 w odległości minimalnej 50 m od
budowanej konstrukcji, a na odcinku od sekcji 112 do nasady falochronu w odległości
minimalnej 55 m od budowanej konstrukcji falochronu. Z uwagi na niewielkie głębokości
panujące na akwenie prace należy podzielić na dwie części:
– Przygotowanie akwenu pogłębiarką wieloczerpakową do rzędnej umożliwiającej
bezpieczną pracę pogłębiarki ssącej nasiębiernej. Minimalna głębokość jaką powinna
zapewnić pogłębiarka wieloczerpakowa to -8,0 m. Urobek z prac należy wywieźć na
wskazane przez Inwestora klapowisko.
– Zebranie pozostałej kubatury pogłębiarką ssącą-nasiębierną. Pozostałą kubaturę od
rzędnej -8,0 do -14,5 + tolerancja pionowa należy zebrać i wywieźć na klapowisko
pogłębiarką ssąco refulująco-nasiębierną. Inwestor przewiduje również wywóz części
urobku i wyrefulowanie na Ostrów Grabowski.
2. Następnym etapem, prowadzonym równolegle z 1. będzie wykonanie tylko niezbędnych robót
czerpalnych w celu zapewnienia dostępu sprzętu pływającego oraz pogłębienie dna pod
pomostem przeładunkowym i pomostem ujęcia wody technologicznej i p.poż. Wobec
powyższego należy wykonać wykopy do rzędnej -12,50 pod dwie platformy przeładunkowe:
pierwszą na odcinku sekcje 108-110, drugą na odcinku sekcje 127-130. Wykopy te muszą być
wykonane dopiero po osłonięciu akwenu konstrukcją kotwionej ścianki szczelnej. Z uwagi na
bliskość nowobudowanej konstrukcji falochronu prace należy prowadzić małą pogłębiarką
chwytakową, lub jednoczerpakową podsiębierną. Urobek należy odkładać na szalandzie
samobieżnej o maksymalnym zanurzeniu do -3,5 m. Jeżeli zajdzie konieczność wyczerpania
rynny dojściowej dla zespołu pogłębiarskiego również należy ją wykonać pogłębiarką
chwytakową bądź jednoczerpakową podsiębierną. Głębokość rynny roboczej- minimum 4 m
3. Ostatnim etapem prac jest wyczerpanie urobku do rzędnej -12,50 w pasie 30 m od nowo
wybudowanej konstrukcji falochronu. Prace te należy wykonać po wybudowaniu falochronu
i konstrukcji nabrzeża. Z uwagi na konieczność prowadzenia prac przy samej ściance
www.im.gda.pl
14
szczelnej należy zastosować tu pogłębiarkę chwytakową, bądź jednoczerpakową podsiębierną,
mogącą czerpać urobek na głębokość -13,0 m.
Technologia odkładu urobku na klapowisku
Oznakowanie nawigacyjne proponowanego akwenu prac czerpalnych nie jest konieczne.
Jeżeli Inwestor zdecyduje się na oznakowanie rejonu prac, należy je uzgodnić z Urzędem Morskim
w Szczecinie. Urobek czerpalny będzie sukcesywnie lokowany na pogłębiarkach z własną
ładownią lub na szalandach i wywożony na miejsce odkładania urobku określone w zezwoleniu na
wykonywanie robót czerpalnych.
Szalandy i pogłębiarki są otwierane hydraulicznie. Zachowanie powolnego ruchu sprzętu
pogłębiarskiego (pogłębiarka, szalanda) (około 1 węzła) pozwala na równomierne rozmieszczenie
urobku na dnie obszaru klapowiska. System pomiarowy zainstalowany na sprzęcie pływającym
pozwoli na kontrolę obszaru zrzutu. Nie zaleca się odkładania urobku w technologii „Rainbowing”
lub inaczej poprzez przyłącze dziobowe. Technologie prac czerpania i odkładania są uzależnione
od warunków technicznych wymaganych przez Inwestora.
Urobek będzie klapowany na obszarze 3 kwater, każda o powierzchni około 1 km2 i objętości
około 1 mln m3 osadów, w obrębie pola odkładu według wariantu 2a. Odkładanie urobku w ruchu
powinno być prowadzone z uwzględnieniem prądów i ruchu jednostki, tak aby zawiesiny
koncentrowały się na obszarze pola odkładu.
W okresie tarła jesiennego (IX–XI) urobek należy odkładać na kwaterze północnej najbardziej
oddalonej od brzegu w pasie pola o szerokości 1 km. Kwatera ta powinna być zarezerwowana na
urobek wydobywany w okresie tarła jesiennego.
Sprzęt użyty do realizacji prac czerpalnych
Do wykonania prac czerpalnych, zgodnie z technologią założoną w Dokumentacji
Projektowej,
przewiduje
się
zastosowanie
następującego,
sprawnego
technicznie
i zaakceptowanego przez Inżyniera środków transport:
pogłębiarek wieloczerpakowych, ssących nasiębiernych, chwytakowych,
szaland denno-klapowych, samobieżnych,
holowników pełnomorskich i portowych,
pontonów,
sprzętu pływającego do sondażu akwenu.
Wykonawca powinien zapewnić odpowiednią ilość sprzętu, przeznaczonego do transportu
urobku z robót pogłębiarskich oraz sprzętu pogłębiarskiego. Wyżej wymienione środki transportu
muszą spełniać wymagania techniczne i formalne, wynikające z przepisów o komunikacji na
wodach portowych i Zatoki Pomorskiej.
2.5. Przewidywane rodzaje emisji wynikające z funkcjonowania planowanego
przedsięwzięcia
Wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza
Zarówno maszyny budowlane, jak i sprzęt pogłębiarski są napędzane silnikami
wysokoprężnymi. Podczas ich pracy są emitowane spaliny w ilości proporcjonalnej do zużytego
paliwa. Średnie zużycie paliwa przez układ napędowy ocenia się na poziomie 40 dm3 na
motogodzinę (wg danych literaturowych). Czas pracy pogłębiarek oraz wielkości emisji
zanieczyszczeń uzależniona będzie od sprzętu zaangażowanego przez wykonawcę tych robót.
Emitowanymi zanieczyszczeniami w fazie budowy będą: dwutlenek węgla CO2, tlenek węgla
CO, tlenki azotu NOx, dwutlenek siarki SO2, węglowodory, cząstki stałe (sadza).
www.im.gda.pl
15
Generalnie rzecz biorąc, emisja zanieczyszczeń do powietrza będzie miała charakter
niezorganizowany, o zasięgu ograniczonym do rejonu budowy (dotyczy zarówno miejsca czerpania
jak i miejsca odkładu). Emisja spalin z przemieszczającego się sprzętu pływającego, przy
zastosowaniu pogłębiarek o odpowiedniej wydajności eksploatacyjnej wykonywania prac nie
wpłynie na stan powietrza w rozpatrywanym rejonie.
Ponadto, ze względu na bardzo dobre przewietrzanie tego rejonu prac, będące konsekwencją
korzystnego układu kierunku wiatrów, nie będzie zastoju zanieczyszczonego powietrza o każdej
porze roku.
Nie przewiduje się odprowadzania innych odpadów i ścieków do środowiska morskiego
z jednostek pływających (pogłębiarki, holowniki, motorówki, dźwigi pływające itd.). Jednostki
wykonujące prace muszą zdawać materiały zaolejone, odpady ropopochodne oraz ścieki, śmieci
i odpady bytowe do portowych urządzeń odbiorczych w porcie Świnoujście.
Emitowanie hałasu do środowiska
Warunki akustyczne na danym terenie to suma dźwięków pochodzących z różnych źródeł,
określana w decybelach dB(A) stanowiących uśrednienie poziomu dźwięku w pewnym okresie
czasu.
Planowane przedsięwzięcie będzie źródłem dźwięków z racji prowadzonej działalności,
pracy maszyn itp. Poniżej zestawiono dane dotyczące spodziewanego hałasu i określono warunki,
jakie powinny być spełnione, aby hałas nie przekraczał wartości dopuszczalnych.
–
–
–
–
W robotach czerpalnych źródłami hałasu będą:
praca głównych silników jednostek
około 65-70 dB (A),
zespoły pompowe
około 72-75 dB (A),
napęd i praca taśmociągów
około 80 dB (A),
zespoły pompowe rozładunkowe
około 65-57 dB (A).
Większość czynności odbywać się będzie na przestrzeni otwartej więc ekranowanie hałasu
będzie znikome.
W literaturze można znaleźć informacje dotyczące metod określania uciążliwości i zasięgu
hałasów przemysłowych wraz z dostępnymi programami komputerowymi. Wyniki tych obliczeń
wskazują, że w czasie prowadzenia normalnej działalności, ekwiwalentny poziom hałasu wynosić
będzie 55-60 dB (A). Poziom dopuszczalny w zasadzie nie będzie przekraczał obrysu terenów
portowych. Wobec powyższego stwierdza się, że emisja hałasu powodowana prowadzonymi
robotami nie będzie zagrażała terenom podlegającym ochronie przed hałasem tj. terenom
podlegającym ochronie zabudowy mieszkaniowej przy ul. Barlickiego oraz najbliższych terenów
rekreacyjno-wypoczynkowych.
2.6. Wypadki, awarie i zdarzenia losowe
Każda inwestycja realizowana zarówno na morzu jak i lądzie może być przyczyną zdarzeń
awaryjnych. Nie można wykluczyć, że w czasie prac czerpalnych i okładaniu urobku na
wskazanym polu nie wystąpią zdarzenia awaryjne, związane z jednej strony z aspektem
żeglugowym, a z drugiej z warunkami hydrometeorologicznymi oddziaływującymi bezpośrednio
na jednostki pływające. Ponadto nieprzewidziane zdarzenia i wypadki mogą wystąpić w związku
ze znaczną intensyfikacją prac hydrotechnicznych na akwenie projektowanego portu zewnętrznego.
Literatura przedmiotu wyróżnia obecnie cztery podstawowe przyczyny powstawania awarii na
morzu:
www.im.gda.pl
16
błąd ludzki,
awaria techniczna,
ekstremalne warunki hydrometeorologiczne,
terroryzm.
Błąd ludzki jest czynnikiem dominującym w zakresie klasyfikacji przyczyn wypadków
i katastrof na morzu. W zależności od rodzaju wypadku i akwenów, procentowy udział
w przyczynach waha się w przedziale od około 60-80%. Wynika to z niedostatecznego
przeszkolenia (brak umiejętności) - co objawia się błędną oceną sytuacji i podejmowaniem
niewłaściwych decyzji, niedostatecznego poziomu organizacji i nieumiejętności pracy w zespole,
zmęczenia powodującego spowolnienie reakcji, niewłaściwą ocenę sytuacji i w efekcie nie
podejmowanie decyzji lub podejmowanie decyzji błędnych oraz ograniczenia mentalne
objawiające się brakiem możliwości pracy w stresie, przy dużym przepływie informacyjnym
i konieczności podejmowania wielu decyzji w krótkich okresach czasu. W tym wypadku może
mieć on wpływ, głównie na uderzenie w falochron przez jednostkę pływającą, jak i być
rozumianym jako błąd konstrukcyjny lub wykonawczy popełniony w czasie budowy falochronu
i nabrzeża LNG.
Na etapie budowy może również dojść do awaryjnego rozlewu substancji ropopochodnych
w wyniku zderzenia się jednostek pływających. Niebezpieczeństwo rozlewu substancji
ropopochodnych będzie niewielkie, jednak nie można wykluczyć takiego przypadku. Przy
ewentualnych rozlewach w porcie i na jednostkach pływających powinny znajdować się separatory
oleju i maty, które zabezpieczą taki przypadek.
Awarie techniczne, klasyfikowane jako przyczyna wypadku morskiego, z wykluczeniem
przypadków błędnej eksploatacji przez człowieka, to przedział około 10-30% przyczyn wypadków.
Przyczyny techniczne, związane z ruchem jednostki nie są niebezpieczne same w sobie (zacięcie
steru, black out, awaria silnika), ale na akwenach ograniczonych mogą prowadzić do uderzenia
w budowlę hydrotechniczną. Inne awarie techniczne mogą prowadzić, w tym przypadku, do
naruszenia konstrukcji.
Działanie „siły wyższej” jest zwykle utożsamiane z ekstremalnymi warunkami
hydrometeorologicznymi. Na akwenach takich, jak Zatoka Pomorska, w przypadku nasilania się
ekstremalnych zjawisk meteorologicznych mogą zdarzyć się zjawiska zerwania się jednostek
z cum, czy uderzenie jednostki pływającej w falochron oraz bezpośrednie oddziaływanie wiatru
i fali na konstrukcję projektowanego falochronu i nabrzeża, kiedy zwłaszcza na etapie budowy
mogą się wydarzyć zjawiska częściowego/całkowitego osunięcia się konstrukcji.
Terroryzm zalicza się do świadomego działania człowieka, który chce spowodować swoim
działaniem jak największe starty ludzkie/ekonomiczne. Mając na uwadze zagrożenia XXI wieku,
wszelkie instalacje portowe (w tym konstrukcje typu nabrzeża) powinny być dobrze ochraniane
i spełniać wymagania Kodeksu ISPS (International Ships and Port Facility Security Code) – wg
Mejszelis i in., 2008.
www.im.gda.pl
17
3. INNE INWESTYCJE PLANOWANE DO REALIZACJI W REJONIE
PRZEDSIĘWZIĘCIA
W rejonie przedsięwzięcia będącego przedmiotem Raportu o oddziaływaniu na środowisko
planowane są:
budowa falochronu osłonowego i ostrogi dla planowanego portu zewnętrznego
w Świnoujściu – Inwestor: Urząd Morski w Szczecinie,
budowa Terminala regazyfikacji skroplonego gazu LNG – Inwestor: PLNG Sp. z o.o.,
przebudowa istniejącego falochronu wschodniego w Świnoujściu – Inwestor: Urząd
Morski w Szczecinie,
na terenie Morskiej Stoczni Remontowej planowane są prace związane z modernizacją
i budową budynków oraz zainstalowanie doku,
budowa parkingu na 75 stanowisk dla samochodów ciężarowych (ul. Jana Sołtana i Ludzi
Morza) – teren Euro-Terminala.
www.im.gda.pl
18
4. OPIS ELEMENTÓW PRZYRODNICZYCH ŚRODOWISKA OBJĘTYCH
ZAKRESEM PRZEWIDYWANEGO ODDZIAŁYWANIA
PLANOWANEGO PRZEDSIĘWZIĘCIA
Pierwsze badania hydrologiczne w rejonie Zatoki Pomorskiej były prowadzone jeszcze
w XIX wieku. W 1888 roku przedstawiono związki prądów z wiatrem w południowo-zachodniej
części Bałtyku. W badaniach przeprowadzonych w następnym wieku skupiano się głównie na
hydrologii i dynamice wód strefy przybrzeżnej Zatoki Pomorskiej. Prowadzono pomiary
temperatury, zasolenia i zawartości tlenu w rejonie Ławicy Odrzanej w latach 1925-1938.
W okresie 1955-1958 systematyczne badania na Zatoce Pomorskiej i Ławicy Odrzanej prowadził
Oddział Morski MIR w Świnoujściu. W okresie 1960-1967 badania w rejonie Ławicy realizowali:
Obserwatorium Ujściowe PIHM oraz Morski Instytut Rybacki. Od lat 70. do połowy lat 90.
systematyczne badania w tym rejonie prowadził Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej
w ramach służby oceanograficznej i monitoringu Bałtyku.
Wyniki badań publikowano w rocznikach hydrologicznych (IMGW 1957–1970), a od 1961 roku
zamieszczano dane z pomiarów rejsowych. Najpełniejszy obraz rejonu został przedstawiony
w monografii Zatoki Pomorskiej (Majewski, 1974). Wykorzystano również bazę danych
oceanograficznych z lat 1976-2010 dla rejonu Zatoki Pomorskiej w zakresie: temperatury i zasolenia,
stężenia tlenu oraz soli biogennych oraz materiały WIOŚ w Szczecinie zbierane w ramach monitoringu
strefy przybrzeżnej Bałtyku z 4 stanowisk na Zatoce Pomorskiej (lata 1985-2005). Ponadto
wykorzystano opracowanie Biura Konserwacji Przyrody w Szczecinie omawiające przewidywany
wpływ budowy nabrzeża w porcie zewnętrznym w Świnoujściu na środowisko przyrodnicze (Borówka
i in., 2007, Mejszelis i in., 2008), wyniki badań środowiska Zatoki Pomorskiej z okresu 2001-2003
prowadzone przez Akademię Rolniczą w Szczecinie oraz wyniki badań z okresu 2007-2008 wykonane
w rejonie planowanej budowy falochronu osłonowego portu zewnętrznego (Mejszelis i in., 2008).
4.1. Warunki geologiczne i morfodynamiczne
4.1.1. Geologia i geomorfologia rejonu
Dno południowego Bałtyku wraz z jego rozległymi głębinami, mniej obszernymi ławicami
oraz płyciznami przybrzeżnymi w całości przysłania pokrywa osadowa czwartorzędu. Powstała
w ostatniej epoce lodowcowej oraz podczas etapów rozwoju Morza Bałtyckiego po ustąpieniu
lodowca. W pokrywie osadowej wyróżniono dwa kompleksy czwartorzędu - wyższy i niższy.
Kompleks wyższy, bezpośrednio budujący powierzchnię denną morza, jest bardzo prosty na
dnie Bałtyku południowego, jak i środkowego i północnego, ma więc zasięg ogólnobałtycki,
wiekowo natomiast obejmuje bardzo krótki odcinek czasu – późniejszy plejstocen i holocen.
Kompleks osadowy niższy jest bardziej złożony pod względem litologiczno – facjalnym
i obejmuje kilka różnych horyzontów i poziomów chronostratygraficznych plejstocenu
i w przeciwstawieniu do pierwszego ma z kolei bardzo ograniczony zasięg przestrzenny
występowania (Kramarska, 1995, Mojski, 1995).
Oba te kompleksy wyraźnie rozdziela powierzchnia nieciągłości sedymentacyjnej. Jest to
powierzchnia spągowa najwyższej późno plejstoceńskiej gliny morenowej obszaru bałtyckiego.
Wyższy kompleks osadowy czwartorzędu dna południowego Bałtyku obejmuje utwory
glacigenicze i osady sedymentacji podwodnej, bezpośrednio budujące powierzchnię dna. Utwory te
i osady tworzyły się w późnym plejstocenie oraz w okresie holocenu, powstawały w czasie
www.im.gda.pl
19
stosunkowo krótkim, obejmującym zaledwie ostatnich około 12 tysięcy lat. Powstawały one jednak
w warunkach znacznie zróżnicowanych, które z upływem czasu podlegały dalszym istotnym
zmianom związanym z fazami rozwojowymi Bałtyku w późnym plejstocenie.
Następnie były one rezultatem szybko postępującej transgresji południowego Bałtyku
w pierwszej połowie holocenu, w tym transgresji litorynowej, której maksimum przypadało
na pierwsze dziesięciolecia optimum klimatycznego postglacjału. Te przekształcenia
paleogeograficzne pociągały za sobą nie tylko zmiany warunków sedymentacji na dnie i strefie
brzegowej morza, lecz także oddziaływały na stosunki hydrogeologiczne na sąsiednim lądzie,
oddziaływały na rozwój torfowisk.
Przy tym część owych wczesnoholoceńskich torfowisk i najniższe odcinki dolin rzecznych
Pomorza, te ostatnie - wypełnione osadami potamogenicznymi, z czasem również znalazły się na
dzisiejszym dnie morskim. Było to już następstwem transgresji morskiej, właściwie trwającej aż po
czasy współczesne, po okresie litorynowym jednak znacznie spowolnionej. Płycizny budują i ich
powierzchnie przysłaniają utwory głównie piaszczyste, w mniejszym stopniu żwirowe i kamieniste
oraz gliniaste. Są to utwory głównie grubo frakcyjne. Na tej podstawie utwory te zalicza się do
odmiany płytkowodnej.
Utwory odmiany płytkowodnej kształtowały się także w późnym plejstocenie oraz
w holocenie, przy czym początkowo na lądzie, następnie w strefie brzegowej transgradującego
morza i w końcu na płytkim dnie morskim. Tu najstarszym utworem jest glina morenowa, która
wytopiła się z lodu podczas deglacjacji obszaru w warunkach subaeralnych.
Najważniejszym zdarzeniem na terenie płycizn, a właściwie jednym wielkim ciągiem zdarzeń,
była holoceńska transgresja południowego Bałtyku. Wówczas morze zajęło znaczny obszar
dawnego lądu i doszło do zniszczenia form i struktur powierzchniowych lądu, oraz powstania,
z materiału tych struktur, rozległej żwirowo – piaszczystej pokrywy litoralnej dzisiejszego dna,
podścielonej brukiem transgresji morskiej i przysłoniętej bardzo skąpo lub w ogóle nieprzysłoniętej
osadami sedymentacji morskiej. Na dnie pod wodą pozostały prawie niezmienione wyspy czołowo
morenowe w przedziale głębokości od około 20 do około 10 m. Obecnie tworzą one zwykle partie
centralne niektórych ławic południowo bałtyckich.
Rolę porządkującą osady w pionie na dużym obszarze płycizn spełnia bruk podstawowy
transgresji morskiej. Te osady, które on przysłania i częściowo ścina, są starsze od transgresji
morskiej, te zaś, które podściela, zwykle należą do piaszczystej pokrywy litoralnej dna.
Z dna południowego Bałtyku znane są również osady bagienne i częściowo limniczne,
wczesnoholoceńskie. Największy obszar zajmują one na dnie Zatoki Pomorskiej, po południowej
stronie Ławicy Odrzanej, przysłonięte tam grubą pokrywą piaszczystą. Pokrywa ta genetycznie
wiąże się już z procesami formowania Bramy Świny. Proponowane wariantowo lokalizacje pól
odkładu urobku znajdują się na rozległych równinach abrazyjno-akumulacyjnych pochodzenia
morskiego (rys. 2).
Morska pokrywa piaszczysta występująca na dnie przybrzeża rejonu odznacza się dużą
jednorodnością granulometryczną osadów. Są to piaski drobnoziarniste (rys. 3), niemal
monofrakcyjne, złożone głównie z ziaren o średnicy 0,25 do 0,10 mm, dobrze i bardzo dobrze
wysortowane. Pokrywa piaszczysta największą miąższość ok. 10 m, osiąga w południowej,
przykrawędziowej części reliktowego wału mierzejowego.
Odsypy muszlowe reprezentowane są głównie przez Cardium glaucum i Macoma baltica,
Mytilius edulis, Mya arenaria, Hydrobia ulvae. Skorupy Cardium są przeważnie dobrze
zachowane, o silnej budowie i wyraźnej ormnametacji oraz rozmiarach dochodzących do l cm.
Poziomy muszlowe powtarzają się czasem kilkakrotnie w jednym profilu, jednak najbardziej
www.im.gda.pl
20
wyraźny i powszechnie występujący jest poziom na głębokości około 20 do 25 cm pod dnem
(Kramarska, 1995, 1999; Kramarska, Jurowska, 1991). W piaskach zdecydowanie dominują ziarna
kwarcu (około 90%) (Borówka i in., 2003). Zawartość minerałów ciężkich reprezentowanych
głównie przez ilmenit, granaty, cyrkon i rutyl (około 2%) jest efektem selekcji mineralogicznej
piasków pod wpływem wielokrotnej redepozycji składników wywołanej falowaniem i prądami.
Głębokość Zatoki Pomorskiej w zakładanym obszarze prac oscyluje wokół 13 m. Na całym
obszarze przeważają na powierzchni dna osady piasku drobnoziarnistego, miejscami występuje
piasek średnioziarnisty, gruboziarnisty lub żwirowy. Głębiej pod powierzchnią dna oprócz
piasków i żwirów morskich występują osady mułów i piasków jeziornych oraz glin zwałowych
(rys. 3).
Środowisko osadowe
Osady denne obszarów dna (W1, W2 i W2a) do odkładu urobku rozpatrzono w aspekcie ich
wykorzystania jako środowiska bytowania przez faunę denną. Za główne właściwości osadów
uważa się skład granulometryczny (średnią średnicę ziaren), głębokość dostępności tlenu w osadzie
oraz zawartość materii organicznej i innych substancji, w tym zanieczyszczeń.
Dno omawianego rejonu znajduje się w strefie redepozycji piasków drobnoziarnistych. Po
wschodniej stronie toru wodnego do Świnoujścia występują, w powierzchniowej warstwie osadu
o miąższości co najmniej 1 m piaski o średniej średnicy ziaren wynoszącej przeciętnie
0,15-0,18 mm. Dno morza jest płaskie, a głębokości morza sięgają 10-13 m.
Wiercenia geologiczne wykonane w 2008 r. na potrzeby inwestycji potwierdzają istnienie
przewarstwień gliny pylastej, zwięzłej, humusowej, przewarstwionej pyłem piaszczystym oraz
namułów organicznych. Występują pod warstwą piasków drobnych, lokalnie średnich z domieszką
muszli, żwiru o miąższości przekraczającej 1,5 m. Detrytus muszlowy składa się głównie
z Cerastoderma glaucum i Mya arenaria Rzadziej występują małże Macoma baltica. Poniżej
głębokości 11,5 m ppd przeważa piasek drobny, barwy szarej z domieszką muszli, niekiedy żwiru.
Po wschodniej stronie toru wodnego przeważają warunki sprzyjające sedymentacji drobnych
frakcji osadu. Przewaga procesów depozycji wzrasta w wyniku osłony wewnętrznej części Zatoki
Pomorskiej przez ląd przed ekstremalnymi zjawiskami hydrometeorologicznymi. Warunki te
sprzyjają również depozycji cząstkowej materii organicznej oraz zatrzymywaniu w osadzie
najdrobniejszych frakcji: namułów i iłów. W powierzchniowej warstwie osadów po wschodniej
stronie toru wodnego, w jego bliskim sąsiedztwie udział frakcji <0,063 sięgał 20%. W miarę
oddalania się w kierunku wschodnim wartość ta zdecydowanie malała. Osad po zachodniej stronie
toru zdominowany jest przez najdrobniejsze frakcje piasku, zawiera większą niż po stronie
wschodniej, zawartość frakcji mulisto-ilastej, materii organicznej (Masłowski, Dworczak, 2004).
Osady Zatoki Pomorskiej mają niską wilgotność i stratę przy prażeniu (LOI). Najwyższe
wartości wilgotności i LOI zanotowano w osadach powierzchniowych w północno-zachodniej
części zatoki i w estuarium rzeki Świny (wilgotność >60%, LOI >7,5%, w okresie badań
1996/1997). Oba te parametry były najniższe dla osadów w środkowej części zatoki. Zawartość
materii organicznej w osadach pobranych z akwenów związanych z budową falochronu
osłonowego i portu zewnętrznego w Świnoujściu jest niska. Zawartość materii organicznej
w rejonie projektowanego portu nie przekroczyła 1%. Najwyższe stężenia materii organicznej
występowały w próbach pobranych z toru wodnego Szczecin-Świnoujście (3,44-5,07%) oraz
w jego sąsiedztwie (>1%). Związane jest to z występowaniem w osadach przewarstwień mulistoilastych (Wyniki badań…, 2008). Zawartość materii organicznej w sąsiedztwie projektowanego
nabrzeża w 20 próbkach rdzeniowych nie przekroczyła 1,7%.
www.im.gda.pl
21
Rys. 2 Morfogezneza dna w rejonie proponowanych miejsc odkładania urobku do morza
www.im.gda.pl
22
Rys. 3 Osady powierzchniowe dna w rejonie proponowanych miejsc odkładania urobku do morza
www.im.gda.pl
23
Ta niska zawartość materii organicznej w osadzie, zwłaszcza jej części pochodzenia
roślinnego (z zakwitów fitoplanktonu) po stronie wschodniej toru pozwala przypuszczać
o relatywnie niskim ładunku zanieczyszczeń osadu. Przypuszczenie to oparte jest również na
wynikach badań nad przestrzennym zróżnicowaniem ładunku substancji takich, jak PCB
zdeponowanym w osadzie Zatoki Pomorskiej. Dane dla obszarów Zatoki Pomorskiej o podobnych
warunkach sedymentologicznych wykazują obecność tych substancji, ale w stężeniach znacznie
niższych niż notowane np. w osadach Zalewu Szczecińskiego czy obszarów Zatoki
charakteryzujących się raczej depozycyjnym niż erozyjnym typem warunków sedymentologicznych.
Zawartość fosforu całkowitego (Pcał.) w powierzchniowej warstwie osadów zatoki mieściła się
w zakresie od 0,050 do 0,700 mg g-1 s.m. W osadach pobranych z rejonu ujścia Świny poziom (Pcał.)
wynosił około 0,400 mg g-1 s.m. Względnie wysokie wartości były notowane w północno-wschodniej
części zatoki (>0,300 mg g-1 s.m.). Najniższe wartości fosforu wystąpiły w centralnej części zatoki
(<0,150 mg g-1 s.m.) (Frankowski, Bolałek, 1999). Osady powierzchniowe Zatoki Pomorskiej są dość
jednolite ze względu na ich skład chemiczny i źródło materii organicznej. Znacząco różnią się tylko
osady z obszaru Głębi Sassnitz i rejonu ujścia Świny.
Zawartość tlenu w wodach porowych osadów, jej zmiana z głębokością w osadzie
a zwłaszcza położenie poziomu nieciągłości oksydacyjno-redukcyjnej jest funkcją składu
granulometrycznego osadu, jego wysortowania i zawartości materii organicznej. Miąższość
natlenionej warstwy osadów zaś jest zasadniczym czynnikiem warunkującym głębokość
występowania fauny dennej w osadzie, zwłaszcza najmniejszych bezkręgowców
wielokomórkowych – tzw. meiobentosu. Na zachód od ujścia Świny 75-90% meiobentosu
koncentruje się w górnych 3 cm osadu, podczas gdy na wschód od ujścia rozmieszczenie
meiofauny dennej w osadzie jest bardziej równomierne i można jej przedstawicieli znaleźć do
10 cm w osadzie (dolna granica warstwy objętej opróbowaniem) – Borówka i in., 2007.
Osady denne pobrane na stanowisku ZP3 zlokalizowanym w rejonie planowanego
przedsięwzięcia dotyczącego prac czerpalnych związanych z budową nabrzeża LNG
charakteryzowały się w okresie grudzień-lipiec 2008 r. obecnością powierzchniowej warstwy
detrytusu. Poziom nieciągłości redox w osadzie występował w zakresie od 2 do 4,5 cm. Stężenia
WWA i PCB w osadach dennych na stanowisku ZP3 nie przekraczały wartości stężeń
dopuszczalnych podanych w Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 16.04.2002 r. w sprawie
rodzajów stężeń substancji, które powodują że urobek jest zanieczyszczony.
4.1.2. Transport rumowiska
Ruch rumowiska w strefie przybrzeżnej jest następstwem występującego układu prądów
i ruchów wody pochodzenia falowego. Wzdłuż polskich brzegów Bałtyku generalnie wyróżnia się
dwie duże strefy konwergencji i jedną dywergencji wzdłużbrzegowych strumieni osadów.
Przemienna zmienność ruchu rumowiska uwarunkowana jest szeregiem czynników, m.in.:
budową geologiczną, cechami geomorfologicznymi oraz reżimem falowo-prądowym.
W Zatoce Pomorskiej znajduje się strefa konwergencji potoków rumowiska,
przemieszczającego się od wschodu oraz z zachodu, do rejonu ujścia Piany. Oprócz zbiegania się
w tym rejonie dwóch głównych wzdłużbrzegowych strumieni rumowiska oraz ich dużego
lokalnego zróżnicowania (jakościowego i ilościowego) obserwuje się zjawisko wynoszenia dużej
ilości osadów (Q
105 m3/rok) ujściem rzeki Odry, wpływające na ogólny bilans strumieni
osadów.
Pomimo, że wypadkowy potok rumowiska ukierunkowany jest ze wschodu na zachód (obszar
od Kołobrzegu do Świnoujścia), to lokalnie istnieć mogą jego silne zaburzenia powodujące
www.im.gda.pl
24
różnoskalowe komórkowe cyrkulacje związane z lokalnymi zmianami kierunków, co zostało
zaobserwowane przez Furmańczyka i Musielaka (Dresing i in., 1998) w postaci przestrzennie
nieregularnych, odbrzegowych prądów i odpływów osadów.
Na odcinku brzegu należącym do Zatoki Pomorskiej stwierdzono około 14 strumieni
odpływowych. Średnioskalowe wzdłużbrzegowe strumienie osadów spotykające się w Zatoce
Pomorskiej (okolice Świnoujścia) dostarczają odpowiednio około 5 104 m3/rok (Dresing i in. 1998)
materiału z zachodu oraz 4 104 m3/rok ze wschodu.
Pomimo wyjątkowo złożonego wzdłużbrzegowego ruchu osadów, z analogii do badań
przeprowadzonych na brzegu wielorewowym (Lubiatowo) można założyć, że maksymalny
transport obserwowany jest najczęściej w okolicach I i II stabilnej rewy, zanikając w kierunku
morza. W czasie silnego sztormu wartości transportu stają się pomijalnie małe w odległości około
1000 m od linii brzegowej (Pruszak i in., 1999).
Dynamiczne oddziaływanie fali na dno morskie związane jest z odmorską głębokością h D,
zmienną w czasie i przestrzeni, zamykającą aktywną dla danego ruchu falowego, część profilu
poprzecznego brzegu. Dla polskich brzegów wielorewowych głębokości hD przy średnich
wieloletnich warunkach sztormowych zmieniają się od 5-7 m w skali sezonu, do 7-9 m w skalach
rocznych (Różyński i in., 1998).
Według koncepcji opracowanej przez Cieślaka (1985) istnieje komórkowy charakter
transportu rumowiska, o zróżnicowanych tendencjach w zależności od rejonu i głębokości dna. Na
zachód od Dziwnowa zaczyna dominować tendencja do przemieszczania rumowiska w kierunku
zachodnim. Największy transport osadów ma miejsce w obrębie głębokości 0-2 m. Praktycznie
zanika na głębokości 6 m.
Przeprowadzona symulacja zmian profilu dna w czasie silnego sztormu, jaki miał miejsce nad
Bałtykiem w okresie 01-10.12.1999 r. (prędkość wiatru przekraczała 26 m/s przy kierunku SW do
W) pozwoliła na zaobserwowanie zakresu zmian i określenie głębokości zamykającej aktywną
część profilu.
Dla takich warunków meteorologicznych obliczone parametry falowania na pełnym morzu
osiągnęły wartości bliskie ekstremalnym (wysokość fali znacznej przewyższała 7 m, a okres fali
przekroczył 10 s). W takich warunkach energia falowania ulegała dyssypacji głównie na rewach,
a następnie na skłonie brzegowym, a nawet w pasie plażowo-wydmowym.
Symulacja zmiany rzędnej dna dla płytkowodnych rejonów morza w pobliżu Świnoujścia
(rys. 4) wskazuje na obszary erozji i akumulacji osadów na dnie w odległości pomiędzy
300 a 1100 m od linii brzegowej. Zmiany głębokości dna mogą przekroczyć tu 1 m. Największe
przegłębienia wystąpiły w odległości 500 m – ponad 1 m, 650 m – 0,7 m i 900 m – około 0,7 m.
W odległości około 1100 m od brzegu (co odpowiada głębokości 6 m ppm) ruch osadów powoli
zanika. Wyznaczenie miejsca odkładu na głębokości poniżej 10 m ppm istotnie ogranicza transport
osadów w okresach ekstremalnych sztormów.
W ramach prac przedinwestycyjnych budowy portu zewnętrznego IBW PAN (Raport t. VIIIb)
wykonał analizę ruchu rumowiska w sąsiedztwie planowanych budowli. Wyniki uzyskane
z obliczeń modelem UNIBEST-LT potwierdziły wcześniejsze wnioski o dwukierunkowości
transportu rumowiska w rejonie Świnoujścia. Z rozkładów natężenia wzdłużbrzegowego transportu
rumowiska wynika również, że nawet przy intensywnym falowaniu wiatrowym, niezależnie od
kierunku wiatru, ruch osadów ma miejsce w strefie przybrzeżnej i zanika w odległości 1000-1200
m od linii brzegowej (na głębokościach rzędu 7-10 m). Wypadkowy roczny transport osadów
w rejonie Świnoujścia jest niewielki a wypadkowy kierunek jest zmienny.
www.im.gda.pl
25
Rys. 4 Symulacja rzędnej dna w pobliżu trasy kabla w warunkach ekstremalnego sztormu dla Świnoujścia
(Gajewski i in., 2001)
Po stronie wschodniej ujścia Świny wypadkowy roczny transport rumowiska waha się od
około 13 tys. m3/rok w kierunku wschodnim do około 3 tys. m3/rok w kierunku zachodnim.
Po stronie zachodniej ujścia wielkości wypadkowego rocznego transportu rumowiska są mniejsze
i wynoszą: w kierunku wschodnim 9 tys. m3/rok, a w kierunku zachodnim 2 tys. m3/rok.
Przyjęto, że dla osadów strefy brzegowej Zatoki Pomorskiej transport rumowiska wystąpi,
jeżeli orbitalne prędkości przydenne wody przekroczą prędkość 0,40 m/s. Zjawisko to może
wystąpić w średnim roku statystycznym łącznie przez około 6,4 doby, prowadząc do rozmywania
dna w sąsiedztwie stopy projektowanego falochronu (Raport końcowy…, 2008).
Wyznaczone wariantowo miejsca odkładu urobku na głębokości poniżej 10 m ppm
ograniczają zachodzenie procesów redepozycji piasków drobnoziarnistych dominujących na dnie
morskim. Procesy erozji oraz transportu osadów zachodzące podczas średnich warunków
hydrodynamicznych będą niewielkie. Jedynie w czasie znaczących wezbrań sztormowych może
dochodzić do redepozycji piasków drobnoziarnistych. Frakcje piaszczyste o średnicach
0,063-0,25 mm migrują po powierzchni dna w formie pól i wstęg piaszczystych i po wielokrotnej
redepozycji wydostają się poza strefę oddziaływania fal sztormowych, gdzie na głębokości
25-30 m odbywa się ich depozycja (Kramarska i in., 2006). Materiał grubszy >0,25 mm
transportowany tylko przy dużych prędkościach, skierowany jest dobrzegowo. Z punktu widzenia
ochrony brzegów morskich przenoszenie osadów ku płytszym miejscom na profilu jest zjawiskiem
korzystnym.
4.1.3. Procesy morfodynamiczne brzegu i dna Zatoki Pomorskiej
Konsekwencją warunków falowo-prądowych, a szczególnie warunków lito-i morfodynamicznych są
zachodzące zmiany linii brzegowej. W obrębie Zatoki Pomorskiej wyróżniono kilka typów zmian
brzegów wydmowych i klifowych.
W omawianym rejonie, w związku z istnieniem zbieżnych potoków rumowiska (Racinowski, 1974)
powodujących transport osadów wzdłuż brzegu zarówno od strony wyspy Wolin, jak i od strony Uznamu
obserwujemy zarówno wyraźne, wieloletnie procesy akumulacji (km 412-428), jak i dynamiczne zmiany
abrazyjno-akumualcyjne (km 394-412).
Na podstawie szczegółowej analizy istniejących materiałów kartograficznych Zawadzka (1999)
stwierdziła, że w okresie ponad stu lat (1875-1979) w pasie wybrzeża km 413-428 utrzymuje się stała
tendencja nadbudowywania plaży i przemieszczania linii brzegowej ku północy ze średnią prędkością
+1,15 m/rok oraz przyrostem powierzchni 17,2 tys. m2/rok.
www.im.gda.pl
26
W rejonie planowanych prac pogłębiarskich akumulacja w badanym okresie wyniosła
0,9-2,1 m/rok. Krótkotrwałe zmiany podnóża wydmy w latach 1971-1983 zachodziły z prędkością
2-3 m/rok (tab. 1).
Tab. 1 Zmiany linii brzegowej i podnóża wydmy w rejonie Świnoujścia (Zawadzka, 1999)
Zmiany linii brzegowej
Rejon
Kilometraż
1875–1979
1971–1983
Zmiany
podnóża wydmy
1971–1983
m/rok
Świnoujście
421,0
421,5
422,0
422,5
423,0
424,0
1,5
2,1
1,9
0,8
0,9
1,9
0,1
2,43
0,39
2,0
1,25
1,31
3,07
Na sąsiadującym od wschodu abrazyjnym odcinku brzegu obejmującym klify wyspy Wolin
(km 406,5-411,5) w stuleciu prędkość przemieszczania się linii brzegowej wyniosła -0,42 m/rok
(Zawadzka, 1999).
Morfologia brzegu na wschód od Świnoujścia związana jest z szeroką strefą wydm. Obszar
Bramy Świny (km 411,5-428,0) należy do największych obszarów akumulacji eolicznej na
wybrzeżu południowego Bałtyku. Współczesne wydmy białe składają się z dwóch generacji.
Wydmy wewnętrzne białe występują w odległości 400-800 (1000 m) od linii brzegowej. Wydmy
białe obejmują strefę 400 m od linii brzegowej (Osadczuk, 2004, 2005). Najniższe wydmy
występują na wschód od ujścia Świny. Średnia wysokość wydm tego rejonu w 2006 r. wynosiła
4,5 m (2-5 m). Plaże miały szerokość 30-94 m, średnio 55 m. Wysokość plaży u podnóża wydmy
wynosiła 2,5 m (Elementy monitoringu…, 2008).
Sąsiadujący od wschodu odcinek brzegu klifowego wyspy Wolin (km 406,5-411,5)
charakteryzuje się występowaniem najwyższych klifów (20-80 m). Plaże mają tam szerokość od
11 do 75 m (2006 r.) i podlegają wraz z podnóżem klifu procesom erozji. Odcinkiem o dużym
zagrożeniu erozyjnym jest odcinek km 412-413.
Odcinek wybrzeża, na którym znajduje się ujście Świny nie podlega specjalnym zabiegom
mającym na celu ochronę przed erozją i powodzią morską. Zgodnie z programem wieloletnim
„Program ochrony brzegów morskich” (Ustawa z dn. 28 marca 2003 r., Dz. U. Nr 67 z dn.
18 kwietnia 2003 r.) w rejonie planowanego przedsięwzięcia nie przewiduje się budowy lub
modernizacji umocnień brzegowych i sztucznego zasilania brzegu. Z analizy zmian linii brzegowej
i podstawy wydmy wynika, że istniejące falochrony, wzniesione w XIX w. nie wpłynęły na
nasilenie się procesów erozji w ich sąsiedztwie. Utworzył się tam stan równowagi w strefie
brzegowej.
Budowa portu zewnętrznego w Świnoujściu i trwałe zmiany dna nie spowodują większego od
występującego obecnie zakłócenia wzdłużbrzegowego ruchu osadów. Spodziewać się można
niewielkich zmian w krótkim czasie po jego wybudowaniu. Proponowane miejsca odkładu urobku
znajdują się na wysokości km 409-414. W tym rejonie występują odcinki brzegu z przewagą
procesów erozyjnych. Wspomniana powyżej ustawa przewiduje sztuczne zasilanie brzegu piaskiem
w rejonie Międzyzdrojów (km 411,8-413,5).
www.im.gda.pl
27
4.2. Uwarunkowania hydrodynamiczne i hydrologiczne
4.2.1. Reżim wiatru
Najbliższą stacją meteorologiczną dla rozpatrywanego rejonu jest Świnoujście. Analizie
poddano obserwacje prędkości i kierunku działania wiatry z okresu 1961-1990 na tle wielolecia
1951-1980. Dane z wieloleci dobrze charakteryzują tendencje zmian parametrów
hydrometeorologicznych i wykluczają analizę procesów okresowych, które mogą prowadzić do
błędnego wnioskowania. Nowsze dostępne, fragmentaryczne dane nie pozwoliły na
przeprowadzenie wnioskowania o trendach parametrów pola wiatrowego w ostatnich dekadach.
Kierunek działania wiatru
U polskich wybrzeży Bałtyku południowego dominuje tendencja przewagi wiatrów z sektora
zachodniego, co jest zgodne z warunkami panującymi w umiarkowanych szerokościach
geograficznych. Dla trzydziestolecia 1961-1990 potwierdza się fakt istnienia dominacji sektora
zachodniego.
Z sektora SW, W i NW wystąpiło 47% wiatrów. Dla całego wybrzeża częstość ta oscyluje
wokół wartości 50 10%. Około 32% wiatrów występuje z sektora E do S. Najmniej wiatrów
notuje się z sektora północno-wschodniego (N i NE). Ich częstość nie przekracza 20% (tab. 2).
Częstość wiatrów północnych i północno-wschodnich zdecydowanie rośnie w półroczu letnim.
Tab. 2 Szeregi rozdzielcze rozkładów dyskretnych kierunków działania wiatru dla stacji Świnoujście
w latach 1961–1990
Zbiory liczbowe częstości rozkładów dyskretnych kierunku działania wiatru
Stacja
Świnoujście
cisza
N
NE
E
SE
S
SW
W
NW
0,034
0,0690
0,1120
0,0750
0,0980
0,1450
0,2060
0,1840
0,0760
Zarówno w dziesięcioletnich okresach obserwacyjnych, jak i wieloleciu 1961-1990 kształt
róży wiatrów wskazuje na dominującą tendencję przewagi wiatrów południowo-zachodnich.
Różnice w częstości występowania kierunków działania wiatru w analizowanych okresach nie
przekraczają 10%.
Szczególnego znaczenia w ocenie warunków hydrometeorologicznych nabiera częstość
występowania wiatrów z kierunków odmorskich, obejmujących w Świnoujściu ze względu na
przebieg linii brzegowej w okolicy stacji sektor NW, N, NE. Wiatry te w związku z dużą
rozciągłością działania oraz generowaniem maksymalnych fal wiatrowych powodują największe
zmiany w strefie brzegowej. W wieloleciu 1961-1990 wystąpiło tam zaledwie 26% tych wiatrów,
co zasadniczo odbiega od ich częstości na pozostałych stacjach, która zawsze przekracza 40%
(Kołobrzeg – 42,2%).
Amplituda zmian częstości wiatrów odmorskich w różnych okresach obserwacyjnych jest
praktycznie niezmienna i wynosi 1%. Świadczy to o utrwalonych tendencjach rozkładu
kierunków wiatru, występujących w rejonie Bałtyku południowego.
Prędkość wiatru
Przebieg oraz zarys linii brzegowej Zatoki Pomorskiej wpływają na odrębności lokalne klimatu.
Prędkość wiatru w rejonie całej Zatoki Pomorskiej charakteryzuje się małymi wartościami. Średnia
prędkość wiatru w 30-leciu 1961 1990 w Świnoujściu osiągnęła wartość 4,0 m/s (rys. 5). W wieloleciu
1951-1980 średnia prędkość wiatru w Świnoujściu wyniosła vśr = 3,8 m/s.
www.im.gda.pl
28
Rys. 5 Krzywa przebiegu średnich rocznych prędkości wiatru na stacji Świnoujście
w okresie 1961-1990 z zaznaczeniem linii regresji
Analizując zestawione dane w postaci empirycznych tablic korelacyjnych, funkcji
przewyższenia kierunków i prędkości wiatru oraz histogramów częstości kierunków według
prędkości wiatru co 1 m/s możemy dla wielolecia 1961–1990 wyciągnąć następujące wnioski:
– w rejonie Świnoujścia około 80% prędkości wiatru nie przekracza 5 m/s we wszystkich
analizowanych okresach pomiarowych;
– ponad 90% wiatrów nie przekracza 8 m/s;
– dla Świnoujścia wiatry z przedziału 1–3 m/s przekraczają 70% częstości występowania;
– udział wiatrów o prędkości v 8 m/s jest niewielki i nie przekracza 2,5%. Najmniejszą ich
częstość zaobserwowano w okresie wiosenno-letnim 1981-1990 – 0,1%, największą
dochodzącą do 2,1% w okresie jesienno-zimowym 1971-1980;
– w przebiegu rocznym średnie prędkości wiatru osiągną swoje maksimum w styczniu, lutym,
marcu i listopadzie (śr. 4,2-4,6 m/s). Najniższe prędkości średnie notowane są, tak jak na
pozostałych stacjach polskiego wybrzeża od czerwca do sierpnia, kiedy to średnia miesięczna
może spaść nawet do 2,5 m/s. Jest to najkorzystniejszy okres do prowadzenia prac czerpalnych.
Odkładany na klapowiska urobek z prac czerpalnych będzie wówczas podlegał najmniejszej
dynamice;
– wiatry silne i sztormowe występują tu bardzo rzadko. W okresie 1956-1985 w Świnoujściu
odnotowano średnio w roku 39,1 dni, z wiatrem o prędkości 10 m/s. Dla wielolecia 1961–
1990 liczba dni z wiatrem 11 m/s wyniosła średniorocznie 25,4 dnia. W Świnoujściu wiatry
te najczęściej pojawiały się w listopadzie – 4,7 dnia; grudniu i marcu – 4,4 dnia. Najmniej
wiatrów o tej prędkości wystąpiło w sierpniu – 1,5 dnia (tab. 3);
– maksymalna liczba dni z wiatrem 10 m/s, jaka na przestrzeni 30 lat wystąpiła
w ciągu jednego miesiąca w Świnoujściu, wahała się od 3 we wrześniu do 16 w listopadzie.
Wyróżnia się dwie grupy miesięcy o zróżnicowanej częstości występowania wiatrów silnych.
Dużą częstością charakteryzują się miesiące od października do maja, zaś małą – od czerwca
do września;
– duże podobieństwo na odcinku wybrzeża od Świnoujścia poprzez Dziwnów do Kołobrzegu
zachodzi dla kierunków występowania wiatrów silnych. Najczęściej wiatry te występują
z trzech kierunków: zachodniego, północno-zachodniego i południowo-zachodniego, a ich
sumaryczna częstość oscyluje wokół 70% ogólnej liczby (Trzeciak i in., 1992).
Na podstawie fragmentarycznych danych zawartych w materiałach IMGW (Warunki
środowiskowe…, 2004) wynika, że w poszczególnych latach okresu 1991-2000 średnie miesięczne
prędkości wiatru w Świnoujściu były niższe, szczególnie od średnich z lat 1970-1990. Można
www.im.gda.pl
29
wnioskować, że w ostatniej dekadzie XX wieku wzrostowy trend prędkości wiatru uległ
zahamowaniu. W strefie brzegowej morza wiatr posiada zazwyczaj większą prędkość niż wiatr
mierzony w pobliżu nad lądem.
Oszacowana na podstawie danych empirycznych znad morza (według Climate of the Baltic Sea
Basin) średnia wieloletnia prędkość wiatru w interesującym nas obszarze zawiera się w granicach 1214 węzłów, co odpowiada 6-7 m/s. Procentowa zawartość wiatrów silnych >11 m/s mieści się
w granicach 10-15%. Dla wiatrów sztormowych >17 m/s opracowanie to podaje 1-2%.
Dane te potwierdzają, że nad obszarami morskimi średnie prędkości wiatru przekraczają
zdecydowanie prędkości średnie uzyskiwane ze stacji brzegowej. Należy spodziewać się, że warunki
wiatrowe panujące w strefie przybrzeżnej są mniej korzystne dla prowadzenia prac czerpalnych na
morzu, niż te przedstawiane w oparciu o dane pomiarowe ze stacji brzegowych.
Tab. 3. Liczba dni z wiatrem o prędkości v
(Trzeciak i in., 1992)
Miesiące
I
II
III
IV
10 m/s w okresie 1956–1985 w rejonie Świnoujścia
V
VI
VII
VIII
IX
X
XI
XII
Rok
ŚWINOUJŚCIE
Średnia miesięczna
4,1
3,8
4,4
3,2
2,2
2,3
2,0
1,5
2,2
4,2
4,7
4,4
39,1
Udział% w ogólnej
liczbie dni miesiąca
13,2
13,4
15,5
10,7
7,1
7,7
6,4
5,2
7,3
13,5
15,7
14,2
–
Udział w ogólnej
rocznej% liczbie dni
10,5
9,7
11,2
8,2
5,6
5,9
5,1
4,1
5,6
10,7
12,0
11,2
–
Maksymalnie w roku
11
6
7
7
9
6
5
8
3
7
16
8
56
Minimalnie w roku
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
0
37
4.2.2. Wahania poziomu morza
Zmiany poziomu morza są istotnym czynnikiem kształtującym przebudowę strefy brzegowej.
W Morzu Bałtyckim generowane są przede wszystkim przez spiętrzające działanie wiatru. Ważnym
czynnikiem jest różnica między dopływami wód rzecznych, suma parowania i opadów oraz wymiana
wód przez Cieśniny Duńskie, tj. bilans wodny Bałtyku, który powoduje znaczne wahania średniego
poziomu całego morza. Drugorzędne znaczenie mają drgania własne oraz pływy astronomiczne.
Najbliższą stacją mareograficzną jest Świnoujście, posiadającą unikalną serię pomiarową, gdzie
pierwsze obserwacje pochodzą z 1811 r.
Średni poziom morza obliczony z serii pomiarowej z lat 1811-1985 dla Świnoujścia wyniósł hśr =
491,1 cm 0,3 cm, natomiast wieloletnia zmienność średniego poziomu morza jako tendencja średnich
pionowych zmian rocznych, wyznaczona dla tego samego okresu, wyniosła v = +0,7 mm/rok 0,1
(Dziadziuszko, Jednorał 1988). Dodatnią tendencję zmienności obserwujemy również dla pozostałych
stacji wzdłuż polskiego wybrzeża Bałtyku od v = 1,1 mm/rok dla Kołobrzegu do 1,2 mm/rok dla
Gdańska Nowego Portu. W ostatnich dziesięcioleciach przeciętny wzrost poziomu morza uległ
dalszemu przyśpieszeniu do około 4,2 mm/rok dla okresu 1971-1990 (Rotnicki, Borzyszkowska, 1999,
Zeidler i in., 1995).
Dla wybranego trzydziestolecia 1961-1990, podobnie jak dla okresu 1951-2000 średni poziom
morza w Świnoujściu wyniósł 499,0 cm. Średnie i ekstremalne wielkości poziomu morza, zarejestrowane
w tym okresie, odniesione są do poziomu zera N.N. w Amsterdamie (rys. 6). Najwyższe średnie poziomy
morza występują od lipca do stycznia. W pozostałych miesiącach średni poziom morza jest niższy od
średniej wieloletniej. Z funkcji przewyższenia poziomu wody dla stacji Świnoujście (rys. 7) wynika, że
najczęściej występują tam stany wody z przedziału 470-540 cm. Częstość występowania stanów
średnich 450<Hśr<550 oscyluje wokół 98%. Częstość występowania stanów wysokich i bardzo
wysokich nie przekracza 2% (Boniecka i in., 2007).
www.im.gda.pl
30
Analizując rozpiętość wahań poziomu morza w okresach miesięcznych można wyróżnić dwa
charakterystyczne sezony: jesienno-zimowy od października do marca, o największej rozpiętości
wahań, sięgającej 2,55 m (listopad) oraz wiosenno-letni (kwiecień-wrzesień) o rozpiętości nie
przekraczającej 1,69 m (wrzesień) (rys. 7). Dla zachodniego wybrzeża amplituda zmian w warunkach
ekstremalnych może osiągnąć poziom 3,5 m. Przy wiatrach odlądowych (głównie z SW) poziom
morza może obniżyć się o 1,3 m poniżej poziomu średniego. W warunkach sztormowych wahania
zwierciadła wody wynoszą przeważnie 0,7 m, a średnie dobowe wahania wynoszą 0,25 m.
Rys. 6 Krzywe przebiegu średnich rocznych poziomów morza z linią trendu
w okresach 1961–1990 i 1951–2000
Rys. 7 Funkcja przewyższenia poziomu morza dla Świnoujścia, okres 1961–1990
www.im.gda.pl
31
Rys. 8 Średnie i ekstremalne poziomy wody zarejestrowane w Świnoujściu w okresie 1961-1990
Rys.9 Charakterystyczne miesięczne poziomy morza w Świnoujściu w okresie 1948-2006 (Wiśniewski,
Wolski, 2009)
W praktyce projektowej niezbędna jest znajomość charakterystycznych poziomów morza (tab. 4).
Tab. 4 Charakterystyczne poziomy morza dla stacji brzegowej sąsiadującej z rejonem badań
(Boniecka i in., 1998, Wiśniewski, Wolski, 2009)
Stan (cm) dla stacji Świnoujście
WWW
SWW
SW
SNW
NNW
WWW-NNW
SWW-SNW
366
273
170
366
303
90
Okres 1961-1990
639
591
496
421
Okres 1948-2006
669
546
499
456
Dla stacji Świnoujście historycznie najwyższy stan wody zarejestrowano w 1874 r., kiedy to
poziom morza osiągnął wartość 696 cm. Najwyższe stany wody związane są z wezbraniami
sztormowymi w latach 1913 – 693 cm, 1904 i 1995 – 669 cm, 1968 – 639 cm. Minimalne poziomy
morza wystąpiły w roku 1967 – 366 cm, 1939 – 381 cm oraz 1999 – 379 cm. Prawdopodobieństwo
maksymalnych rocznych poziomów morza (tab. 5) oszacowano rozkładem Gumbela (Wróblewski,
1992) na podstawie danych ze stacji Świnoujście z okresu 1901–1990.
Tab. 5 Prawdopodobieństwo występowania maksymalnych poziomów morza na stacji Świnoujście
(Wróblewski, 1992)
P%
99
90
50
30
20
10
5
2
1
0,5
0,2
0,1
T (lat)
1,01
1,11
2,0
3,33
5
10
20
50
100
200
500
1000
Hmax (cm)
548
561
568
597
605
620
633
652
665
678
695
708
www.im.gda.pl
32
Prawdopodobieństwo 1% dla Świnoujścia określone zostało na 665 cm, a 0,1% (woda
tysiącletnia) odpowiada stan wody 708 cm (Wróblewski, 1992). Prawdopodobieństwo pomija trend
wzrostu średniego poziomu morza. W rejonie Bałtyku południowego scenariusz wzrostu poziomu
morza w wariancie optymistycznym oszacowano na 30 cm, w prawdopodobnym 60 cm,
a w pesymistycznym nawet 100 cm na 100 lat (Cieślak, 2001). Według IPCC wzrost poziomu
morza osiągnie 47 cm w ciągu najbliższych 100 lat.
Istotne z punktu widzenia odkładania urobku z prac czerpalnych w morzu są wezbrania
sztormowe. Monografie powodzi sztormowych Majewskiego i in. (1983) oraz prace Wiśniewskiej
(1979, 1981), Dziadziuszko i Malickiego (1994) zawierają meteorologiczne uwarunkowania
wezbrań sztormowych w drugiej połowie XX w. Wezbrania sztormowe u południowego wybrzeża
Morza Bałtyckiego są najczęściej generowane przez ośrodek niskiego ciśnienia z towarzyszącymi
frontami atmosferycznymi. Najbardziej niebezpieczne wezbrania, które zostały zaobserwowane
wzdłuż południowego wybrzeża Bałtyku w XX stuleciu zwykle towarzyszyły układowi niskiego
ciśnienia przemieszczającemu się w kierunku południowo-zachodnim od Morza Norweskiego,
przez Skandynawię i Morze Bałtyckie. Wezbrania sztormowe stanowią reakcję morza na działanie
bardzo silnych wiatrów z sektorów od północno-zachodniego do północno-wschodniego,
powstających po przejściu frontu. Wezbranie sztormowe tego typu może trwać od kilku do
kilkudziesięciu godzin. W przypadku nałożenia się wzrostu poziomów morza podczas wezbrania
na występujące już wysokie poziomy morza, spowodowane przez wielkie dopływy z Morza
Północnego, zaobserwowane poziomy morza mogą być bardzo wysokie, osiągając nawet
ekstremalne wartości (Sztobryn i in., 2005).
Analizując sytuacje sztormowe (H>565 cm) w okresie 1985-1995 (Basiński i in., 1996) na
stacji Świnoujście zarejestrowano aż 53 spiętrzenia sztormowe o różnym czasie trwania. Sztormem
o najdłuższym czasie przekroczenia stanów alarmowych H>569 cm był sztorm z listopada 1995 r.
trwający 32 godziny, kiedy to stan maksymalny osiągnął wartość 669 cm, jedną z najwyższych
w tym stuleciu. Najkrótszym okresem występowania charakteryzował się sztorm z lutego 1987
i grudnia 1989 roku, dla których czas trwania wyniósł zaledwie 1 godzinę. W czasie trwania
sztormów największą częstość rejestrowano w przedziale 571-580 cm – 52,5% częstości, 20,7%
stanów mieściło się w przedziale 581-590 cm. W omawianym okresie zarejestrowano 14 wielkich
spiętrzeń sztormowych (stan H>600 cm), z czego 3 przypadły na 1995 rok.
Na okres 1996-2000 przypada 12 wezbrań sztormowych (H>570 cm), z czego w dwóch
przypadkach poziomy maksymalne osiągnęły poziom 600 cm (kwiecień 1997, styczeń 2000).
Najdłuższe wezbranie trwające 57 godz. z poziomem maksymalnym w Świnoujściu, wynoszącym
588 cm, wystąpiło w lutym 1999 r. oraz we wspomnianym kwietniu 1997 r. (45+72 godz.) jako
jedno wezbranie z dwoma pikami przedzielone obniżeniem (Sztobryn i in., 2005). W okresie 19952000 zaobserwowano wydłużenie czasu występowania wezbrań sztormowych. Pierwsze wezbrania
występowały już w sierpniu, a sezon kończył się dopiero w kwietniu.
W rozkładzie sezonowym najwięcej wielkich spiętrzeń sztormowych przypadło na miesiące
styczeń, listopad i grudzień. Dotyczy to również poziomów morza większych i równych stanowi
alarmowemu. Wezbrania nie wystąpiły w okresie od maja do lipca (rys. 10).
Należy tu zaznaczyć, że stacja Świnoujście charakteryzuje się największa ilością sytuacji
sztormowych oraz wielkich spiętrzeń sztormowych przy zdecydowanie krótszym okresie ich
występowania, co związane jest z wędrówką sztormowych układów niżowych wraz z frontami
atmosferycznymi, rozwijających się od wybrzeża zachodniego do wschodniego. Zagrożenie
powodziami sztormowymi w rejonie Świnoujścia wzrosło ponad dwukrotnie pod koniec XX wieku
(34) w porównaniu z połową wieku (15) (Sztobryn i in., 2005).
www.im.gda.pl
33
Znaczną liczbę wezbrań sztormowych zanotowano również w okresie 2001-2007. Na stacji
Świnoujście zanotowano 35 przekroczeń stanu 570 cm. W lutym 2002 r. maksymalny poziom
wody wyniósł 648 cm. Wielkie wezbrania sztormowe (≥600 cm) wystąpiły w tym okresie aż
10 razy (Wiśniewski, Wolski, 2009).
Rys. 10 Częstość występowania wezbrań sztormowych (Świnoujście) w poszczególnych miesiącach
– porównanie okresów (1950-1975, 1976-2000 i 2001-2007) (Sztobryn i in., 2005)
4.2.3. Falowanie i prądy morskie
Falowanie
W analizowanym obszarze brzeg morski ma formę zatokową. Mniejsze głębokości
występujące w tej części strefy brzegowej mają wpływ na wielkość maksymalnych parametrów
falowania, które nie są tu tak wysokie jak na pozostałych odcinkach polskiego wybrzeża.
Wobec braku długich ciągów obserwacyjnych falowania na morzu coraz częściej do prognozy
falowania używane są numeryczne spektralne modele falowania. Na podstawie jednego z nich,
modelu WAM4 (WAVE Moddeling) wykonywane są prognozy falowania na Bałtyku. Analizę
regionalnej zmienności falowania na Bałtyku w rejonie polskiego wybrzeża (lata 1998-1999)
opracowali Paplińska i Reda (2001). W wyniku obliczeń falowania tym modelem, wzdłuż
polskiego wybrzeża Bałtyku wydzielone zostały cztery rejony różniące się występującym tam
falowaniem. Jednym z rejonów jest Zatoka Pomorska, gdzie wysokość fali znacznej uzyskana
z modelu jest najniższa. Dla Zatoki Pomorskiej przeprowadzono symulację warunków falowych
dla węzła siatki modelu o współrzędnych 54 01’N, 14 19’E.
Najczęściej (90% czasu) występują fale znaczne o wysokości poniżej 0,13 m. Fala znaczna,
przekraczająca 1 m wysokości występowała tam przez 10% czasu. Najwyższa średnia roczna
wysokość fali znacznej nie przekroczyła w omawianym rejonie 0,6 m. Średni okres fali wyniósł
3,4 s. Przeważający średni kierunek falowania to kierunek południowo-wschodni, południowozachodni i wschodni. Najwyższa maksymalna wartość wysokości fali znacznej występuje w lutym
– 4,22 m (kierunek E).
Podobne rezultaty otrzymali Gajewski i in. (2001) dla punktu położonego dalej na północ
(54 09’N, 14 18’E). Zarchiwizowane dane prognoz falowania oparto na danych pola wiatru
z okresu 20.09.1997–27.01.2001. Wyznaczono rozkłady kierunkowe wysokości fali znacznej oraz
rozkład i okresy falowania.
www.im.gda.pl
34
Rys. 11 Rozkład kierunkowy dla wysokości fali znacznej i okresu falowania dla punktu
o
o
o współrzędnych 54 09’N, 14 18’E (Gajewski i in., 2001)
W analizowanym okresie najczęściej pojawiały się fale z sektorów południowo-zachodniego
i południowo-wschodniego o wysokościach od 0,8 do 1,5 m. Z sektorów odmorskich największe fale
nie przekraczały 1,5 m wysokości. Najczęściej pojawiające się fale mają okres około 3 s,
a największe 6 s (rys. 11). Otrzymane charakterystyki są w dobrej zgodności z danymi uzyskanymi
z obserwacji na morzu, pochodzącymi ze statków i boi (The Climate of the Baltic Sea Basin).
W ramach badań hydrodynamicznych projektowanego falochronu osłonowego do portu
zewnętrznego w Świnoujściu IBW PAN przeprowadził obliczenia pola falowego modelem WAM4
dla 3 punktów prognostycznych (Raport końcowy…, 2008). Przeanalizował otrzymane
z rekonstrukcji falowania na Bałtyku w okresie 44 lat (1958-2001) zbiory falowe punktów
prognostycznych położonych w obrębie Zatoki Pomorskiej w rejonie Świnoujscia. Punkty 1 i 2
usytuowane były na północny-wschód od ujścia Świny, pierwszy w odległości około 10 km, drugi
około 5 km od brzegu. Punkt 3 znajdował się po zachodniej stronie toru podejściowego.
Z uzyskanych rezultatów wynika, że w rejonie Świnoujścia najczęściej występuje falowanie
z kierunku NE, a następnie z kierunków NW oraz NNW. Dla kierunków NE i NNE, dla których
rozciągłości wiatru były największe, wysokości fal znacznych osiągały najwyższe wartości
(Hs=3,71 m) – rys. 12
Rys. 12 Wysokość fal znacznych o czasach trwania nie przekraczających jednej doby w punktach
prognostycznych 1, 2 i 3 przy wiatrach z kierunku NNE w średnim roku statystycznym
www.im.gda.pl
35
Dla zobrazowania wpływu wysokości falowania na bezpieczeństwo wykonywanych prac
czerpalnych związanych z pogłębianiem akwenu i odkładem urobku na klapowiska przedstawiono
liczbę dni sztormowych w ciągu roku, w których prace mogą być utrudnione. Przyjmując jako
reprezentatywne fale wyznaczone dla 2 punktu prognostycznego (14 20,340’E, 53 58,716’N,
głębokość h ~10 m) na podstawie 44-letnich obliczeń dla roku statystycznego otrzymano (Raport
końcowy…, 2008):
– przez ok. 33 godziny łącznie wysokości fali w sąsiedztwie rejonu czerpania będą przekraczały
wysokość 2,0 m,
– przez ok. 108 godzin łącznie wysokości fali będą tam przekraczały 1,6 m,
– przez ok. 304 godziny łącznie wysokości fali będą przekraczały 1,2 m.
Prądy
W strefie brzegowej Morza Bałtyckiego decydującym czynnikiem powstawania prądów jest
falowanie wiatrowe i niesiona z nim energia. Najważniejsze z nich to prądy wzdłużbrzegowe
i prądy powrotne. Te dwa systemy przepływów decydują o wielkości transportu rumowiska,
zmianach i zjawiskach zachodzących w strefie brzegowej.
Dla obszarów morskich Bałtyku południowego prowadzone pomiary prądów chwilowych
w latach 1978-1996 (rys. 13 i 14) pozwoliły na analizę statystyczną prądów dla wybranych
kwadratów bałtyckich oraz opracowanie horyzontalnego rozkładu częstości występowania
kierunków prądu w warstwie powierzchniowej południowego Bałtyku. Analiza rozkładów
prawdopodobieństwa występowania kierunku prądu wykazała istnienie rozkładów asymetrycznych
oraz dwumodalnych odpowiadających dominującym kierunkom przepływów. Dla otrzymania
rozkładu horyzontalnego wyznaczono dla poszczególnych kwadratów bałtyckich róże prądów,
dzięki którym można wyodrębnić charakterystyczne rozkłady kierunku w warstwie
powierzchniowej i przydennej (Krzymiński, 1999).
Rys. 13 Procentowy rozkład prądów
obserwowanych w warstwie powierzchniowej
(5-10 m) w polskiej strefie południowego
Bałtyku w latach 1978–1996 (Krzymiński,
1999)
Rys. 14 Procentowy rozkład prądów
obserwowanych w warstwie przydennej w
polskiej strefie południowego Bałtyku w latach
1978–1996 (Krzymiński, 1999)
www.im.gda.pl
36
Generalnie prądy związane są z kierunkiem i siłą występującego nad tym obszarem wiatru.
Stwierdzono odchylenie kierunku prądu od kierunku wiatru, szczególnie dla wiatrów słabych (do
około 15 ), podczas gdy przy wiatrach większych od 5 B kierunek ten odchylał się mniej – do
około 2 . W kwadracie G02 obejmującym część Zatoki Pomorskiej z rejonem czerpania i odkładu
urobku, zarówno na powierzchni, jak i przy dnie obserwujemy podobne charaktery rozkładu
kierunków prądu, gdzie przeważają silne i umiarkowane prądy zachodnie i południowo zachodnie
(ponad 50% przypadków). Przy silnych wiatrach przepływ w całej toni wodnej (0 do ok. 18 m) ma
praktycznie ten sam kierunek. Ze względu na sezonową zmienność warunków anemobarycznych,
decydujących o przepływach, można wydzielić różne układy prądów w zależności od pory roku:
I kwartał – dominują prądy w kierunku zachodnim – ponad 50% przypadków,
II kwartał – dominują prawie wyłącznie prądy zachodnie,
III kwartał – prądy wschodnie,
IV kwartał – dominują prawie wyłącznie prądy północno-zachodnie i północno-wschodnie.
Sezonowość zmian prędkości prądów zachodzi też w ich pionowym rozkładzie. Na wiosnę
i latem zakres zmienności prędkości wynosi ok. 10 cm s-1 praktycznie na wszystkich głębokościach
(średnie wartości wynoszą od 5 cm s-1), podczas gdy w okresie jesienno-zimowym znacznie
wzrastają prędkości prądu w warstwie pośredniej. Na głębokościach 5 m (średnia wartość około
11 cm s-1) i 7 m obserwujemy dużo większe prędkości niż na pozostałych, często przekraczające
30 cm s-1.
Intensywność zjawisk dynamicznych dobrze ilustruje także głębokość pionowego
wymieszania wody. Średnia wartość tego parametru w latach 1988-1998, zmierzona podczas
ekspedycji rejsowych wynosiła 6 m, a wartości maksymalne odnotowano na 13 m, co było
wynikiem mieszania wiatrowego sięgającego do dna akwenu.
4.2.4. Zjawiska lodowe
Badany obszar jest położony w południowej części stosunkowo płytkiej Zatoki Pomorskiej,
ograniczony od północy bardzo płytkim akwenem Ławicy Odrzanej. Znaczący wpływ ma bliskość
Zalewu Szczecińskiego. Zjawiska lodowe (szczególnie podczas surowych zim) powodują
utrudnienia żeglugowe, ograniczają działalność rybacką, prowadzenie prac czerpalnych
i refulacyjnych. Obserwuje się niszczącą działalność lodu w strefie brzegowej.
Początki badań nad warunkami lodowymi Zatoki Pomorskiej sięgają XIX w. Szczegółowe
opracowania kartograficzne warunków zlodzenia Zatoki Pomorskiej wykonał Girjatowicz (1999a,
1999b, 2001, 2005), Majewski (1974) oraz Sztobryn i in. (2005). Analizie statystycznej został
poddany materiał obserwacyjny z okresu 1945/47 – 1999/2000 (Girjatowicz, 2005).
W wyniku zmienności warunków termicznych, dynamiki wód oraz napływu lodu, zwłaszcza
z Zalewu Szczecińskiego, na Zatoce Pomorskiej obserwujemy dużą zmienność warunków
lodowych. Na Zatoce przeważnie zalega pokrywa lodowa powstała z pływających, a następnie
ściśniętych i zespolonych postaci lodu, tj. ze śryżu i lepy lodowej oraz kry i gruzu lodowego.
W wyniku działania wiatru występuje dryf pól lodowych, niebezpieczny dla statków, brzegów
i obiektów hydrotechnicznych. Pierwszy lód wzdłuż południowych wybrzeży Zatoki Pomorskiej
pojawia się w drugiej dekadzie stycznia, najpóźniej na otwartych wodach Zatoki – w pierwszej
dekadzie lutego (tab. 6).
Najwcześniej lód zanika na otwartych wodach Zatoki Pomorskiej, już w drugiej dekadzie
lutego. Wzdłuż wybrzeży Zatoki lód zanika w trzeciej dekadzie lutego, a w ujściach Dziwny
i Świny – w pierwszej dekadzie marca (tab. 6).
www.im.gda.pl
37
Tab. 6. Średnie charakterystyki zlodzenia Zatoki Pomorskiej w okresie 1946/47–1999/2000
(wg. Girjatowicz, 2005)
Pierwszy lód
Ostatni lód
Długość sezonu
lodowego
Liczba dni
z lodem
Świnoujście morze
12 I
7 III
42
27
Świnoujście port
1I
5 III
60
39
Międzyzdroje morze
19 I
23 II
27
15
7I
1 III
44
19
27 XII
2 III
54
28
Rejon
obserwacyjny
Dziwnów morze
Dziwnów port
Sezon lodowy (czas w dniach, między terminem wystąpienia pierwszego lodu, a terminem zaniku
ostatniego lodu) na Zatoce Pomorskiej jest znacznie krótszy niż na Zalewie Szczecińskim. Najdłuższe
sezony lodowe wynoszące ponad 50 i 40 dni występują odpowiednio w rejonach ujściowych rzek –
Świny i Dziwny. Wzdłuż południowego brzegu Zatoki sezon ten wynosi 30-40 dni.
Na otwartych wodach Zatoki sezon lodowy jest coraz krótszy i wynosi poniżej 10 dni
(Girjatowicz, 1999b, 2005). Również liczba dni z lodem na Zatoce Pomorskiej, tj. suma dni, w których
występował lód w sezonie zimowym, jest znacznie mniejsza niż na Zalewie Szczecińskim. U wybrzeży
Zatoki liczba ta wynosi 10–20 dni. Na otwartych wodach Zatoki liczba dni z lodem nie przekracza
10 dni. U ujścia Świny, w wyniku napływu lodu z zalewu do morza obserwujemy największą liczbę dni
z lodem (39 dni).Największe grubości lodu na akwenach otwartych polskiego brzegu Bałtyku wynoszą
przed Świnoujściem i Międzyzdrojami 0,5 m.
Uwzględniając warunki zlodzenia Zatoki Pomorskiej prace czerpalne i odkładanie urobku
z pogłębiania akwenów w sezonem lodowym są utrudnieniem. W wyniku zmian klimatycznych,
zwłaszcza ocieplania się klimatu zanikają surowe zimy, skraca się długość sezonu lodowego
i wydłuża okres prowadzenia prac czerpalnych. Długoterminowe prognozy hydrometeorologiczne
oraz dane historyczne z serii obserwacyjnych zlodzenia umożliwiają ich optymalne
zaprojektowanie. Harmonogram przedsięwzięcia przewiduje, że roboty czerpalne i odkład urobku,
rozłożone na dwa etapy będą wykonywane w miesiącach czerwiec-listopad, kiedy to
prawdopodobieństwo wystąpienia dni z lodem jest znikome.
4.2.5. Cyrkulacja wód
Wody przybrzeżne w rejonie planowanego przedsięwzięcia budowy stanowiska statkowego
w porcie zewnętrznym w Świnoujściu są pod wpływem oddziaływania wód słodkich rzeki Świny
(Majewski, 1974). Świna jest obecnie sztucznie uregulowanym kanałem żeglugowym
(o głębokości do 15 m) prowadzącym na Zalew Szczeciński. Spośród trzech głównych dopływów
wód słodkich (Świna, Dziwna i Piana) do Zatoki Pomorskiej, Świna wprowadza aż 75%
całkowitego dopływu wód słodkich. Na pozostałe rzeki przypada odpowiednio: 15% i 10%
całkowitego dopływu wód słodkich do zatoki (Majewski, 1974). Wody rzeczne transportowane są
w kierunku otwartego morza prądami powierzchniowymi przemieszczającymi się w kierunku
zgodnym z kierunkiem oddziaływania wiatrów. Wiatry południowo-wschodnie intensyfikują
przemieszczanie się wód rzecznych w kierunku północnym, przy wiatrach południowo-zachodnich
wody słodkie Świny transportowane są w kierunku północno-wschodniej części zatoki. Natomiast
w warstwie przydennej zaznacza się często układ prądów, poruszających się w kierunku
przeciwnym do transportu wód powierzchniowych.
Odpływ Świny i cyrkulacja wód mają istotny wpływ na kształtowanie się innych parametrów
fizyko-chemicznych wody w tym rejonie m.in. temperaturę, zasolenie, ilość wnoszonego ładunku
metali i soli odżywczych.
www.im.gda.pl
38
Analiza stanu parametrów fizyko-chemicznych środowiska w rejonie planowanych prac
odkładania urobku, jak i opis elementów jakości biologicznej w tym rejonie oparto o dostępne
badania z ostatniej dekady 1997-2008. Opis środowiska wodnego i osadowego, przeprowadzony
ona podstawie wieloletnich badań, jest wiarygodną charakterystyką danego obszaru, ze względu na
rozpoznanie zachodzących w nim trendów zmian właściwości wody i osadów oraz poznanie
sezonowej cykliczności występowania poszczególnych gatunków roślin i zwierząt. Aktualny stan
środowiska zostanie rozpoznany w zaplanowanych, przedinwestycyjnych badaniach
monitoringowych przedstawionych w rozdziale 17 tego raportu.
4.2.6. Temperatura i zasolenie
Temperatura
Pionowe zróżnicowanie wartości temperatury uzależnione jest od głębokości akwenu oraz od
intensywności odpływu wód rzecznych (Beszczyńska-Möller, 1999). Niewielkie głębokości
w przybrzeżnych wodach Zatoki Pomorskiej, umożliwiają całkowite mieszanie się wód i brak
stratyfikacji termicznej w kolumnie wody. Badania prowadzone w latach 1993-1997 wykazały, że
poziomy gradient temperatury przeważnie nie przekracza 2oC na całym obszarze Zatoki
Pomorskiej (Beszczyńska-Möller, 1999). Jedynie w czasie szybkiego wiosennego ocieplenia wód
powierzchniowych i jesiennego ochłodzenia, notowano znaczne poziome zróżnicowanie wartości
temperatury wód rejonu wynoszące od 5oC do 6oC.
Poziome zmiany temperatury wód morskich zależą od pory roku, od prądów morskich oraz od
objętości wlewów rzecznych i dynamiki odpływu wód słodkich do morza. Sezonowe zmiany
temperatury wody w Zatoce Pomorskiej badano w latach 2000-2003 r. w ramach corocznego
monitoringu wód przybrzeżnych wykonywanego przez Oddział Morski Instytutu Meteorologii
i Gospodarki Wodnej w Gdyni. Z uwagi na zasięg planowanych prac czerpalnych w strefie
przybrzeżnej, jak i prac składowania urobku na proponowane pole odkładu, zmienność temperatury
wody rozpatrzono na części Zatoki Pomorskiej znajdującej się pomiędzy stacjami morskimi
w Świnoujściu i Międzyzdrojach. Porównanie danych z tych dwóch stacji na przestrzeni lat 20002003 wykazało, że wahania temperatur wody na tym odcinku są niewielkie. Przemawia za tym
bliskie sąsiedztwo obu punktów pomiarowych, jak i niewielka zmienność warunków
meteorologicznych na obszarze 15 km.
Wiosną (kwiecień, maj, czerwiec) średnie wartości temperatur na stacji Świnoujście są
wyższe niż w Międzyzdrojach średnio o około 1oC. Różnica ta wynikać może najprawdopodobniej
z dopływu cieplejszych wód rzecznych Świny do Zatoki Pomorskiej, podczas gdy w najbliższym
sąsiedztwie Międzyzdrojów nie ma podobnego zasilania. Na podstawie analizy danych temperatury
wody z lat 2000-2003, późną jesienią i zimą (listopad, grudzień, styczeń) występowała sytuacja
odwrotna, kiedy to średnie wartości temperatury w rejonie Międzyzdrojów są wyższe o około 1 oC
od wód w rejonie ujścia Świny (tab. 7). Maksymalne temperatury w zakresie 18,0-22,5oC
obserwowano w miesiącach letnich od czerwca do października. Najniższe temperatury wody
na zachodnim wybrzeżu Polski notowano od grudnia do marca i wahały się od -0,4oC do 3,0oC.
Na podstawie porównania powyższych wyników ze stacji monitoringowych można
stwierdzić, że w rejonie wariantowo wyznaczonych pól do odkładania urobku, temperatury wody
wahają się w zakresach: 0,0-1,8oC zimą, 6,2-18,6oC wiosną, 15,0-20,9oC latem i 5,2-12,8oC
jesienią.
www.im.gda.pl
39
o
Tab. 7 Średnie miesięczne temperatury wody ( C) polskich wód przybrzeżnych w rejonie
Świnoujścia i Międzyzdrojów w latach 2000-2003 (Warunki środowiskowe…, 2004; Bałtyk
Południowy w 2003 roku)
Miejscowość
Świnoujście
Międzyzdroje
Rok
Parametr
I
II
III
IV
V
VI
VII
VIII
IX
X
2000
Tśr
1,2
2,7
4,5
2001
Tśr
1,0
1,1
2002
Tśr
1,0
4,1
2003
Tśr
0,5
2000
Tśr
2001
XI
XII
9,4
15,7
17,1
16,8
18,6
15,8
12,5
7,4
4,7
1,9
6,0
13,3
16,1
19,9
20,0
4,0
8,4
14,4
18,6
18,8
20,6
15,9
12,6
6,7
1,9
18,1
10,2
5,2
0,4
1,9
6,8
13,6
18,0
19,7
1,1
20,5
16,6
10,8
5,2
1,1
2,6
4,2
8,3
14,4
17,5
4,1
16,9
18,5
15,0
11,6
7,3
Tśr
2,0
1,7
2,5
6,5
13,0
4,6
15,6
20,9
20,5
15,9
12,8
6,8
2002
Tśr
0,9
3,8
4,8
7,6
2,0
13,3
17,5
18,6
20,3
18,1
10,4
5,7
2003
Tśr
0,8
0,0
2,9
6,2
1,6
13,0
17,8
19,3
20,2
16,6
10,3
6,5
3,9
Najnowsze, szczegółowe badania dotyczące jakości wody oraz elementów biologicznych
w rejonie planowanych prac czerpalnych w budowanym porcie zewnętrznym przeprowadzono
w ramach wykonywania „Raportu o oddziaływaniu na środowisko przedsięwzięcia polegającego
na budowie falochronu osłonowego dla planowanego portu zewnętrznego w Świnoujściu”.
Na obszarze objętym planowanymi pracami (obszar przeznaczony pod budowę falochronu, jego
sąsiedztwo oraz tor wody) wykonano badania na 5 stanowiskach (ZP1, ZP2, ZP3, ZP4 i ZP5).
Stanowisko ZP3 położone jest w obszarze planowanych prac czerpalnych pod budowę nabrzeża
przez ZMPSiŚ S.A. i odpowiada lokalizacji stanowiska statkowego. Badanie parametrów fizykochemicznych i elementów jakości biologicznej w wymienionych punktach analizowano przez trzy
kolejne sezony: począwszy od późnej jesieni 2007 r., przez wiosnę 2008 r. i do lata 2008 r.
Rys. 15 Lokalizacja proponowanych miejsc (W1, W2 i W2a) odkładania urobku z robót czerpalnych
planowanych przez ZMPSiŚ S.A. oraz lokalizacja stacji badawczych w Zatoce Pomorskiej
w latach 1996-1997 (Renk i in., 1999) i 2001-2003 (Chojnacki i in., 2007).
W grudniu nie zaobserwowano pionowych zmian temperatury na stacji ZP3 w warstwie
powierzchniowej i przydennej. Wartość temperatury wody w tym sezonie utrzymywała się na
poziomie 4,7oC. Największy pionowy gradient o wartości 2oC odnotowano w tym punkcie latem,
gdy temperatura wody w warstwie powierzchniowej wynosiła 19,7oC, a w przydennej 17,6oC.
Wiosną temperatura wody w stopniowo nagrzewającej się warstwie powierzchniowej wynosiła
6,25oC podczas gdy w warstwie naddennej była niższa o około 1oC.
www.im.gda.pl
40
Zasolenie
Regularne badania monitoringowe prowadzone przez IMGW wykazały, że najmniejszy
gradient wartości zasolenia w Zatoce Pomorskiej występuje na przełomie wiosny i lata (maj,
czerwiec, lipiec). Codzienne pomiary zasolenia na stacji w Międzyzdrojach wykazały, że
największe zmiany wartości zasolenia występują w całym okresie zimowym i wczesną wiosną (od
stycznia do kwietnia). Podczas rejsu w kwietniu 2003 r. na stacji SW3 przy ujściu Świny
odnotowano najniższą w tym roku wartość zasolenia wynoszącą około 3,7 PSU (Bałtyk
Południowy w 2003 roku). Rok wcześniej w czerwcu zasolenie na tej stacji wynosiło 3,2 PSU
(Bałtyk Południowy w 2002 roku).
Podczas rejsów r/v Nawigator XXI w latach 2001-2003 obserwowano znaczny wpływ wód
Odry i Świny na zasolenie w warstwie powierzchniowej. Badania prowadzone na stacjach (SI, SII,
SIII, MI, MII, MIII, LO) – rys. 15 znajdujących się w bliższym lub dalszym sąsiedztwie
planowanych prac czerpalnych oraz proponowanego miejsca do odkładania urobku, wykazują
spadek średnich wartości zasolenia w kierunku północnym. Najniższe średnie wartości zasolenia
dla lat 2001-2003 odnotowano na stacjach położonych w rejonie estuarium: na stacji SI – 5,7 PSU
w warstwie powierzchniowej, 6,13 PSU w warstwie naddennej oraz na stacji SII – odpowiednio
6,24 PSU i 6,56 PSU. Na stacjach badawczych położonych w bezpośrednim sąsiedztwie miejsca
składowania osadów nie odnotowano istotnego wpływu wód słodkich (Chojnacki i in., 2007),
w związku z czym zasolenie na obszarze planowanych prac odkładania urobku zmienia się w ciągu
roku w zakresie 6,56-7,27 PSU.
Szczególnie w przybrzeżnych wodach Zatoki Pomorskiej obserwuje się sezonowe
występowanie pionowego i poziomego gradientu zasolenia. Jesienią na stacji ZP3 w rejonie
planowanych prac czerpalnych nie obserwowano pionowych zmian wartości zasolenia
utrzymującego się na poziomie 7 PSU. Wiosną i latem wartości zasolenia (do 5,2 PSU) w wodzie
powierzchniowej były znacznie niższe od zasolenia o wartości ponad 7 PSU w wodzie naddennej.
Latem pionowe zróżnicowanie zasolenia wynosiło niecałe 0,85 PSU, podczas gdy wiosną gradient
zasolenia wynosił około 2,5 PSU i wskazywał na wzmożony dopływ wód słodkich z lądu do Zatoki
Pomorskiej (Mejszelis i in., 2008).
4.2.7. Natlenienie
Rozpuszczony tlen w wodzie morskiej, obok zasolenia i temperatury jest ważnym parametrem
charakteryzującym warunki środowiska morskiego. Stan natlenienia wód przeważnie skorelowany
jest z zakwitami fitoplanktonu. W czasie zakwitów obserwuje się przesycenie wód tlenem, a po
zatrzymaniu zakwitów i uruchomieniu procesów mineralizacji obumarłej materii organicznej –
deficyty tlenowe.
Płytkie wody zachodniego wybrzeża Polski, podlegające ciągłemu procesowi mieszania, są
dobrze nasycone tlenem i trudno wyróżnić obecność pionowego gradientu stężenia tlenu w wodzie
w rejonie proponowanych miejsc odkładania urobku z pogłębiania akwenów pod budowę nabrzeża
w porcie zewnętrznym w Świnoujściu. Coroczne badania monitoringowe IMGW wykazały, że
średnie, zimowe stężenie tlenu rozpuszczonego w warstwie powierzchniowej wód Zatoki
Pomorskiej wahało się od około 9 do 10,5 cm3·dm-3. Maksymalne wartości przesycenia tlenem,
związane z wiosennym wzrostem temperatury powietrza oraz rozpoczęciem okresu wegetacyjnego
notowano od maja do czerwca na poziomie 130-140%.
Zgodnie z sezonowym cyklem zmian parametrów fizyko-chemicznych wody morskiej, pod
koniec lata na przełomie sierpnia i września występuje, związany z końcowym etapem sezonu
wegetacyjnego i uruchomieniem procesów mineralizacji, spadek stężeń tlenu w warstwie
www.im.gda.pl
41
naddennej. Minimalne stężenia tlenu rozpuszczonego w wodzie Zatoki Pomorskiej oscylowały nawet
wokół wartości 3 cm3·dm-3, która mieści się w zakresie 2-4 cm3·dm-3 określanym jako deficyt tlenowy
(Bałtyk Południowy w 2003 r.).
Badania wód powierzchniowych Zatoki Pomorskiej, prowadzone podczas rejsów
r/v Nawigator XXI wykazały, że średnie wartości stężeń rozpuszczonego tlenu, z wszystkich
sezonów w latach 2001-2003 na stacjach: SI, SII, SIII, MI, MII, MIII i LO, zmieniały się
w niewielkim zakresie: 10,45-10,832 mg O2·dm-3. Średnie wartości stężeń w wodzie naddennej
w rejonie planowanego pola odkładu urobku były niewiele niższe od średnich stężeń tlenu
w warstwie powierzchniowej, a największy pionowy gradient zmian stężenia tlenu wystąpił na
stacji MIII i wynosił 0,33 mg O2·dm-3 (Chojnacki i in., 2007). Bazując na wynikach tych badań
można określić, że w rejonie wyznaczonym do odkładania urobku średnie stężenia tlenu
w kolumnie wody oscylują wokół wartości 10,5 mg O2·dm-3.
Badania monitoringowe prowadzone przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska
w Szczecinie w 2008 r. wykazały ogólnie dobre natlenienie wód w rejonie planowanych prac
czerpalnych. Zaobserwowano również poziome zmiany wartości natlenienia wód w obszarze
Zatoki Pomorskiej wynikające z okresowego spadku natlenienia wód w rejonie estuarium podczas
intensywniejszych wlewów rzeki Świny. Średnia wartość tlenu rozpuszczonego w wodzie na stacji
monitoringowej SW (w rejonie ujścia Świny) wynosiła 8,1 mg O2·l-1. Największe natlenienie wód
na tej stacji 12,6 mg O2·l-1 odnotowano z początkiem wiosny 27.03.2008 r., a najmniejsze
3,6 mg O2·l-1 podczas trwania sezonu wegetacyjnego 12.05.2008 r. Natomiast na pełnomorskiej
stacji nr IV położonej około 6 Mm na zachód od proponowanego miejsca do odkładania urobku,
minimalne stężenie tlenu rozpuszczonego w wodzie o wielkości 8,5 mg O2·l-1 jest równoważne
uśrednionej wartości wszystkich pomiarów na stacji SW położonej w sąsiedztwie planowanych
prac czerpalnych w strefie przybrzeżnej. Nasycenie tlenem na obu stacjach utrzymywało się na
wysokim poziomie od 91,5% na SW do 129,7% na IV (Landsberg-Uczciwek i in., 2009).
Natlenienie w strefie przybrzeżnej Zatoki Pomorskiej jest jednorodne i nie obserwuje się
znacznych pionowych zmian wartości tlenu rozpuszczonego w wodzie. Ponadto na stanowisku ZP3
w sezonach: późną jesienią, zimą i wiosną odnotowano wysokie wartości stężenia tlenu
rozpuszczonego w wodzie, zarówno w warstwie powierzchniowej jak i naddennej, mieszczące się
w zakresie od 11,5 mg·dm-3 do 14,37 mg·dm-3. Jedynie latem i późną jesienią podczas okresu
wegetacyjnego i zaraz po nim notuje się w całej kolumnie wody nagły spadek stężenia tlenu
rozpuszczonego. Latem 2008 r. na stanowisku ZP3 stężenie tlenu rozpuszczonego w warstwie
naddennej wynosiło 7,16 mg·dm-3 i było o 2 mg·dm-3 mniejsze od stężenia tlenu rozpuszczonego
w wodzie powierzchniowej w tym samym czasie (Mejszelis i in., 2008).
4.2.8. Sole biogeniczne
Forma oraz ładunek substancji biogenicznych dostarczanych do wód morskich zależy od
warunków panujących w korycie rzecznym i rejonie ujścia rzeki Świny, a więc od prędkości
przepływu wód rzecznych, prędkości sedymentacji zawiesin, prędkości transportowanych z nurtem
rzecznym osadów, od stanu troficznego wód i związanej z nim obecności makrofitów i glonów
oraz od temperatury wody (Bogdanowicz, 2004). O stężeniu wprowadzanych do morza
pierwiastków decyduje również pora roku, z którą związany jest niski – zimą (przy zaniku szaty
roślinnej) lub bardzo wysoki – wiosną i latem (nawożenie użytków rolnych, odwadnianie terenów
i zbieranie roślin uprawnych) poziom antropopresji. Sezonowa zmienność transportu rzecznego
związków azotu i fosforu, wpływa na sezonową zmienność stężeń tych pierwiastków
w przybrzeżnych wodach Morza Bałtyckiego. W eufotycznej warstwie morza stężenia
nieorganicznych soli biogenicznych zmieniają się w zależności od pory roku, przyjmując
www.im.gda.pl
42
najwyższe wartości zimą i najniższe wiosną i latem, podczas intensywnych zakwitów fitoplanktonu
wykorzystującego dostępny w wodzie tlen, a po jego wyczerpaniu utlenione substancje odżywcze
do procesów życiowych. Ogólnie dla całego Bałtyku obserwowane są minimalne stężenia biogenów,
przypadających na okres wiosennych i jesiennych zakwitów glonów (Falkowska i in., 1999).
Badania monitoringowe z 2001 roku prowadzone przez Oddział Morski w Gdyni Instytutu
Meteorologii i Gospodarki Wodnej w centralnej Zatoce Pomorskiej (na stacji B13) potwierdzają
sezonowy trend zmian związków azotu, fosforu i krzemu dla Morza Bałtyckiego. Najwyższe
stężenia azotu i krzemu notowano zimą i wiosną przy intensywnym odpływie wód rzecznych do
zatoki i przy bardzo niskiej produkcji pierwotnej (rys. 16)
Rys. 16 Wieloletnie (1991-2000) sezonowe zmiany zawartości soli biogenicznych (N, P i Si)
w warstwie powierzchniowej (0-5 m) centralnej Zatoki Pomorskiej (stacja B13).
Odwrotną sytuację, sezonowych zmian stężeń w 2001 roku, zaobserwowano dla fosforu.
Późną wiosną stężenie rozpuszczonych fosforanów osiągnęło wartości bliskie zera, co wskazuje na
ich nagłe zużycie. Stąd fosfor uważany jest za czynnik limitujący produkcję pierwotną na obszarze
Zatoki Pomorskiej (Warunki środowiskowe…, 2004).
Przestrzenne rozmieszczenie stężeń soli biogenicznych w polskiej strefie ekonomicznej wykazuje
poziomą tendencję (Łysiak-Pastuszak i Dragas, 2002). Ze względu na przewagę eksportu substancji
odżywczych do morza, ze źródeł lądowych (spływ rzeczny) nad depozycją z atmosfery, wyższe
stężenia biogenów notowane są w strefie przybrzeżnej, niż w wodach otwartych. Zjawisko to
determinuje również intensyfikację procesów biologicznych w estuariach i ich najbliższym sąsiedztwie.
Uzyskane wyniki z badań wód Zatoki Pomorskiej w latach 2001-2003 wykazały wysoki
poziom zeutrofizowania w strefie przybrzeżnej podlegającej bezpośredniemu oddziaływaniu wód
rzecznych (Machula i in., 2006). Największy gradient zmian stężenia azotu całkowitego (0,13 mg
N dm-3) pomiędzy wodą powierzchniową a naddenną występował na stacji SI położonej
w najbliższym sąsiedztwie planowanych prac czerpalnych. Maksymalne stężenie o wartości
0,777 mg N dm-3 na tej stacji odnotowano w warstwie powierzchniowej. Na pozostałych stacjach
(SIII i LO) położonych w odległości około 2 km od wyznaczonego pola do odkładu urobku nie
zaobserwowano istotnych poziomych zmian stężeń Ncał. Zatem stężenia Ncał. na obszarze
wytypowanych pól W1, W2, W2a do odkładania urobku zmieniają się w zakresie: 0,08-0,45
mg dm-3 w zależności od pory roku i wlewów wód rzecznych do Zatoki Pomorskiej. Za
jednorodnym rozmieszczeniem stężeń azotu w tym rejonie przemawia fakt występowania
niewielkich głębokości i związane z tym dobre mieszanie się mas wodnych w całej kolumnie od
dna do powierzchni. Największe stężenia Ncał. odnotowane na stacjach SIII i LO w warstwie
powierzchniowej wynosiły odpowiednio 0,45 mg N dm-3 i 0,32 mg N dm-3 i były porównywalne ze
stężeniami Ncał. w przydennej warstwie wody. Najniższe stężenia Ncał. odnotowane na stacjach SI,
SIII i LO nie różniły się znacząco i wahały się w zakresie 0,082-0,154 mg N dm-3 w całej kolumnie
wody.
www.im.gda.pl
43
Podobna sytuacja w tych punktach pomiarowych występowała w przypadku odnotowanych
stężeń fosforu całkowitego. Najwyższe stężenia Pcał. (0,269 mg P dm-3 i 0,237 mg P dm-3)
odnotowano odpowiednio w warstwie naddennej i warstwie powierzchniowej na przyujściowej
stacji SI. Na stacjach oddalonych od brzegu SIII i LO położonych w bezpośrednim sąsiedztwie
wytypowanych pól do odkładania urobku, maksymalne stężenia Pcał. wahały się od 0,124 mg P dm3
do 0,174 mg P dm-3. Najmniejsze stężenia Pcał. na badanym obszarze w całej kolumnie wody
zmieniały się w zakresie 0,030-0,084 mg P dm-3. Jedynie w przeciwieństwie do stężeń Ncał.,
w przypadku Pcał. notowano przeważnie wyższe stężenia w wodzie naddennej niż w warstwie
powierzchniowej. Zjawisko to jest charakterystyczne dla fosforu – pierwiastka wytrącającego się w
osadach w postaci kompleksów metali z fosforanami, a następnie wtórnie uwalnianemu do wód
naddennych w warunkach środowiskowych o zwiększonym zapotrzebowaniu na tlen.
Badania monitoringowe z 2008 r. wykonane przez WIOŚ w Szczecinie wykazały wysokie
stężenia azotu całkowitego zarówno dla przyujściowej stacji SW jak i stacji IV – znacznie
oddalonej od brzegu. Stężenia Ncał. na stacji SW zmieniały się od 0,4 mg N·l-1 (17 wrzesień) do
2,3 mg N·l-1 (16 kwiecień). Stężenia Ncał. w pełnomorskim punkcie pomiarowym IV wahały się od
0,4 mg N·l-1 (16 lipiec) do 1,7 mg N·l-1 (16 kwiecień). Na podstawie powyższych zakresów stężeń
Ncał. dokonano oceny stanu wód morskich zachodniej części Zatoki Pomorskiej. Odnotowane
wartości stężeń Ncał. kwalifikują przybrzeżne wody Zatoki Pomorskiej, na podstawie
rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 20 sierpnia 2008 r. w sprawie sposobu klasyfikacji
stanu jednolitych części wód powierzchniowych, do kategorii „poniżej stanu dobrego”. Zmienność
sezonowa Ncał. potwierdza zjawisko współzależności wartości stężeń od intensywności wlewów
wód rzecznych. Stężenia Pcał. na stacjach SW i IV w porównaniu do innych punktów pomiarowych
na Zatoce Pomorskiej były niskie i wahały się w zakresie 0,01-0,07 mg P·l-1.
4.2.9. Przeźroczystość wód
Spadek widzialności w wodzie w rejonie przedsięwzięcia notowano w okresach wysokich
stężeń chlorofilu a przy silnych zakwitach glonów. Średnia roczna widzialność uzyskana w latach
2004 i 2005 utrzymywała się na poziomie podobnym do tej z lat 1985-2005 i wyniosła
odpowiednio 1,9 m i 2,3 m. W październiku 2005 roku na stanowisku oddalonym o około 4 mile
morskie od brzegu odnotowano najwyższą w odniesieniu do ostatnich dziesięcioleci, maksymalną
wartość przeźroczystości wynoszącą 6,8 m. Najmniejsza przeźroczystość w w/w wieloleciu
oscylowała wokół 1 m i była obserwowana na stanowiskach znajdujących się najbliżej wybrzeża
(Raport o stanie środowiska…, 2006). Przeźroczystość wody na proponowanych do odkładu
urobku polach W1, W2 i W2a wynosi około 2,5 m.
W czerwcu 2008 roku w punkcie monitoringu wód przybrzeżnych na stacji SW (w rejonie
prac czerpalnych) przeźroczystość wynosiła 2 m. Średnia przeźroczystość wynosiła 1,7 m
(Landsberg-Uczciwek i in., 2009). Na stacji IV oddalonej od brzegu o około 12 Mm i położonej na
zachód od pola proponowanego do odkładu urobku, przeźroczystość wody wahała się w zakresie
od 2 m do 4 m, a średnia przeźroczystość dla tej stacji wynosiła 2,4 m.
4.3. Elementy jakości biologicznej
4.3.1. Fitoplankton i chlorofil a
Fitoplankton
Ogólnie w przybrzeżnych wodach Morza Bałtyckiego na obszarze Zatoki Pomorskiej,
w składzie fitoplanktonu obserwuje się udział taksonów charakterystycznych dla wód słonawych tj.
zielenic i sinic (Zembrzuska, 1973).
www.im.gda.pl
44
Charakterystykę fitoplanktonu w rejonie proponowanego pola odkładu W2a oparto
o prowadzone w latach 1993-1997 z pokładu statku r/v Oceania badania wód Zatoki Pomorskiej
w strefie przybrzeżnej. Podczas badań stwierdzono występowanie sezonowych zmian w składzie
gatunkowym fitoplanktonu. Wyniki analiz próbek pobranych ze stacji badawczej nr 27 położonej
w odległości około 1 km od proponowanego pola odkładania urobku wykazały, że latem (lipiec
1996 r.) w składzie fitoplanktonu dominowały sinice (Aphanizomenon flos-aquae, Microcystis sp.
i Aphanothaece sp.), bruzdnica Katodinium roturdatum oraz kryptofity. Na sąsiednich stacjach: nr
33 i nr 25 położonych odpowiednio na zachód i na wschód od punktu pomiarowego 27, w tym
samym okresie dominowały te same gatunki (Renk i in., 1999). Wiosną (marzec 1996 r.)
w składzie fitoplanktonu na wspomnianych stacjach odnotowano znaczny udział okrzemek
(Thallasiosira spp. – 51-100%, Melosira arctica – 10%) oraz bruzdnic (Mesodinum rubrum
i Heterocapsa rotundata – łącznie około 30%). Późną wiosną (maj 1997 r.) dominowały sinice
Gomphosphaeria sp., Microcystis sp. i Aphanizomenon sp. Jesienią (październik 1997 r.) na
wszystkich stacjach dominowały okrzemki (Cosinodiscus sp. i Cosinodiscus granii – 51-100%)
oraz kryptofity (11-25%). Biomasa fitoplanktonu na otwartych wodach Zatoki Pomorskiej wahała
się w zakresie 1,3-3,2 mg·m-3 (Gromisz i in., 1999). Niewielkie zróżnicowanie w składzie
gatunkowym fitoplanktonu na odcinku 11 km obejmującym stacje 33, 27 i 25 wskazuje na
jednorodność środowiska w rejonie proponowanego miejsca odkładania osadów pochodzących
z pogłębiania akwenów pod nabrzeże w porcie zewnętrznym w Świnoujściu. Na ilość
i różnorodność gatunkową zgromadzonego fitoplanktonu w każdym z badanych sezonów wpływ
miały warunki hydrologiczne i hydrochemiczne zmieniające się stopniowo od ujścia Świny
w kierunku otwartego morza.
Występowanie grupy dominującej oraz skład taksonomiczny fitoplanktonu w rejonie prac
czerpalnych w porcie zewnętrznym w Świnoujściu zmienia się w zależności od pory roku. Wiosną
2008 r. notowano najwyższe całkowite zagęszczenie fitoplanktonu wynikające z obfitych wlewów
do Zatoki Pomorskiej bogatych w sole biogeniczne wód rzecznych i uruchomieniem procesów
produkcji pierwotnej. Zimą (w grudniu) na stacji ZP3 odnotowano dominację zielenic
(Chlorophyceae) w ilości 42,6-91,5% z całkowitego zagęszczenia fitoplanktonu i z dominującymi
taksonami Oocystis sp., Scenedesmus sp. W sezonie wiosennym na tej stacji jak i sąsiednich
stanowiskach badawczych (ZP2, ZP4) dominantami były okrzemki (36,6-86,5% całkowitego
zagęszczenia fitoplanktonu) z najliczniej reprezentowanymi taksonami Asterionella formosa (aż
35,4-95,8% zagęszczenia okrzemek), Frangilaria sp. i Thallassiosira nordensllioeldi. Latem
dominującą grupą w fitoplanktonie były sinice (Cyanophyceae) od 51% do 72,3% całkowitego
zagęszczenia.
Chlorofil a
Wartości chlorofilu a będącego wskaźnikiem biomasy fitoplanktonu w wodzie
powierzchniowej i naddennej na obszarze planowanych prac czerpalnych w rejonie budowanego
portu (stanowisko ZP3) we wszystkich analizowanych sezonach zmieniały się 1,16-3,31 µg·dm-3
(jednostka µg·dm-3 równoznaczna mg·m-3). Jedynie najwyższą wartość 11,79 µg·dm-3, świadczącą
o wyraźnym zakwicie okrzemek (Bacillariophyceae), odnotowano w warstwie powierzchniowej
w kwietniu 2008 r.
Najnowsze badania chlorofilu a będącego parametrem produkcji pierwotnej oraz miarą
potencjału ekologicznego wód w obszarze Zatoki Pomorskiej wykonał WIOŚ w Szczecinie
w ramach oceny jakości wód powierzchniowych. Na stacji SW w rejonie ujścia Świny odnotowano
zdecydowanie wyższe wartości koncentracji chlorofilu a (od 10,5 mg·m-3 – 16 lipiec do 43,4 mg·m3
– 16 kwiecień) niż na oddalonej od brzegu stacji IV (2,6-30,8 mg·m-3).
www.im.gda.pl
45
Dotychczas nie badano koncentracji chlorofilu a dla obszaru morskiego w obrębie którego
położone są proponowane pola do odkładu urobku. Jednak bazując na podstawie wyników badań
koncentracji chlorofilu a w rejonach sąsiadujących można stwierdzić, że wartości chlorofilu a,
w zależności od warunków fizyczno-chemicznych środowiska i pory roku, wahają się w dość
szerokim zakresie od około 10 do ponad 30 mg/m3.
Chlorofil a wraz z przeźroczystością są najważniejszymi parametrami w ocenie intensywności
i stopnia zeutrofizowania zbiorników wodnych (Ochocki i in., 1999). Maksymalne wartości
koncentracji chlorofilu a w Zatoce Pomorskiej w wieloleciu 1985-2005 wykazywały częste
przekroczenia granicy normatywnej (25 mg·m-3) i wahały się w zakresie 30-230 mg·m-3. Ocena stanu
wód Zatoki Pomorskiej na podstawie chlorofilu a wskazuje na silne zeutrofizowanie wód. Wartości
średnie koncentracji chlorofilu a oscylowały wokół 20 mg·m-3 (Program ochrony…, 2008).
4.3.2. Zooplankton
Zarówno w Morzu Bałtyckim jak i w rejonie przedsięwzięcia wyróżnia się przestrzenne
i sezonowe zmiany w liczebności oraz różnorodności gatunkowej zooplanktonu. Wiele gatunków
zwierząt wchodzących w skład zooplanktonu wykazuje dużą tolerancję ekologiczną, zarówno na
zasolenie jak i temperaturę wody. Ogólnie obserwuje się tendencję występowania dużego
zagęszczenia i zróżnicowania gatunkowego w sezonie letnim. Zimą skład zooplanktonu jest dość
ubogi (prawie jednorodny). Przestrzenne rozmieszczenie charakteryzuje się spadkiem zagęszczenia
organizmów wraz ze wzrostem odległości od linii brzegowej. W skład bałtyckiego zooplanktonu
wchodzą również drobne skorupiaki: jak wioślarki morskie (Bosmina coregoni maritime, Evadne
normanni, Podon polyphemoides) i wioślarki słodkowodne np. Daphnia cucullata – głównie przy
ujściach rzek Świny i Dziwny.
Badania zooplanktonu w rejonie planowanych prac czerpalnych wykazały, że przeważający
udział miały taksony charakterystyczne dla wód słodkich i słonawych: słodkowodne widłonogi
Acanthocyclops viridis (Cyclopoida) (szczególnie wiosną) i euryhalinowe widłonogi z rodzaju
Acartia (Calanoida). Natomiast w badaniach Machuli (2004) zooplankton zdominowany był,
w zasadzie niezależnie od pory roku, przez typowy bałtycki euryhalinowy gatunek Acartia bifilosa,
któremu w pewnych sezonach towarzyszyły zwiększone liczebności wioślarek Evadne nordmanni,
Podon intermedius, Podon leuckarti, widłonogów Acartia longiremis i Eudiaptomus gracilis, oraz
wrotków (Rotifera).
W latach 2001-2003 prowadzono badania sezonowych zmian i poziomego rozmieszczenia
zooplanktonu w rejonie planowanych prac czerpalnych i proponowanego pola odkładu osadów.
Największą różnorodność gatunkową zaobserwowano wśród widłonogów, będących dominującym
taksonem w każdym sezonie badawczym. Maksymalne zagęszczenie widłonogów wyniosło
213 493 osobn./m3, wśród których wystąpiły m.in. gatunki: Pseudocalanus elonatus, Temora
longicornis, Acartia bifilosa, Acartia longiremis, Acartia tonsa, Centropages hamatus, Cyclopina
gracilis, Megacyclops virdis. Wśród widłonogów dominującym gatunkiem był euryhalinowy
Acartia bifilosa o maksymalnym zagęszczeniu 210 443 osobn./m3. Okresowo liczebność i biomasa
widłonogów może sięgać nawet 90% całego zooplanktonu (Chojnacki i in., 2007).
W strukturze zooplanktonu w badaniach Mejszelis i in., 2008 r. zaznacza się wyraźna sukcesja
ekologiczna, wyrażająca się zmianami w dominacji taksonów w kolejnych sezonach. W grudniu
największy udział miały dorosłe postacie widłonogów Acartia bifilosa, Temora longicornis
i Acanthocyclops viridis. W kwietniu dominowały zdecydowanie larwalne formy Cylopoida naupliusy oraz gatunek Acanthocyclops viridis. Natomiast latem ponownie zaznaczyła się
dominacja gatunku Acartia bifilosa, reprezentowanego przez postacie dorosłe i formy larwalne.
Latem również zaznacza się w zooplanktonie obecność młodocianych postaci małży Bivalvia. Na
www.im.gda.pl
46
stacji ZP3 w grudniu 2007 r. całkowita liczebność zooplanktonu wynosiła około 1,7·10 3 osobn./m3
i była najniższa w porównaniu do sąsiadujących stanowisk badawczych (ZP4, ZP2).
4.3.3. Roślinność podwodna – makrofity
Makrofity to roślinność denna, zanurzona w wodzie. W jej skład wchodzą rośliny
okrytonasienne zakorzenione w miękkim dnie oraz makroglony (plechowce o rozmiarach
przynajmniej kilku milimetrów) przytwierdzone do twardego podłoża, np. kamieni oraz
nieprzytwierdzone, zalegające na dnie w postaci skupisk lub mat glonowych. W strefie
przybrzeżnej w rejonie Świnoujścia nie prowadzono dotychczas badań makrofitów.
Mimo to, o potencjalnym występowaniu roślinności dennej w danym rejonie można
wnioskować, bazując na dostępnych danych środowiskowych, jak typ osadów dennych, warunki
hydrologiczne i batymetria obszaru.
Płytki akwen wytypowany do pogłębiania pozbawiany jest zgrupowań podwodnej roślinności
(makrofitów), jedynie strefa przybrzeżna i pojedyncze kamienie mogą być porośnięte glonami
z gatunku Cladophora glomerata (gałęzatka).
Lokalnie możliwe jest występowanie płatów roślinności podwodnej, jako że okresowo można
spotkać nagromadzenia trawy morskiej na odcinku plaży pomiędzy Świnoujściem
a Międzyzdrojami. Prawdopodobnie pochodzą one z rejonów środkowej i północnej części Ławicy
Odrzanej a nie ze strefy przybrzeżnej. Informacje przekazane przez płetwonurków wykonujących
rozpoznanie stanu dna w południowej części Ławicy Odrzanej wykluczają obecność łąk trawy
morskiej w tamtym rejonie.
Na wyznaczonym obszarze W2a odkładania urobku z pogłębiania akwenów pod budowę
nabrzeża w porcie zewnętrznym w Świnoujściu, nie występuje zakorzeniona roślinność podwodna.
Znaczna głębokość dna (około 13 m) oraz duże oddalenie od brzegu i związane z tym warunki
fizyczno-geologiczne nie sprzyjają rozwojowi makrofitów na tym obszarze. Nie zaobserwowano
również zjawiska powstawania tzw. mat glonowych na powierzchni osadów.
4.3.4. Zespoły fauny dennej
W zespołach fauny dennej wyróżnia się zasadniczo dwie grupy organizmów:
meiobentos w skład którego wchodzą bezkręgowce o wielkościach osobników nie
przekraczających 1 mm, oraz
makrobentos czyli organizmy denne większe od 1 mm.
Meiobentos
Skład gatunkowy meiobentosu morskiego Zatoki Pomorskiej jest słabo poznany (Borówka
i in., 2007). Grupa ta w zatoce reprezentowana jest przez kilka do kilkunastu tzw. wyższych
taksonów, wśród których dominujące pod względem liczebności i biomasy są swobodnie żyjące
nicienie (Nematoda); inne charakterystyczne i dość licznie reprezentowane taksony pochodzące
z gromady skorupiaków (Crustacea) to widłonogi (Copepoda) a wśród nich podrząd
(Harpacticoida) oraz małżoraczki (Ostracoda), brzuchorzęski (Gastrotricha) i wirki (Turbellaria).
Szczegółowym analizom identyfikacyjnym poddaje się obecnie nicienie (Rokicka-Praxmajer
i Radziejewska, 2002) i widłonogi z podrzędu Harpacticoida. Wyniki analiz potwierdzają wysoką
bioróżnorodność meiobentosu, zwłaszcza nicieni. W osadzie przy ujściu Świny (w rejonie
planowanych prac czerpalnych pod budowę stanowiska statkowego w porcie zewnętrznym
w Świnoujściu) nicienie były głównym komponentem meiobentosu, stanowiąc od 60% do ponad
90% całkowitej jego liczebności (Mejszelis i in., 2008).
www.im.gda.pl
47
Rozmieszczenie przestrzenne meiobentosu Zatoki Pomorskiej wykazuje silną zależność od
typu osadu i stopnia jego wzbogacenia materią organiczną (Jończyk i Radziejewska, 1984;
Rokicka-Praxmajer i in., 1998). W związku z tym najwyższe zagęszczenia (rzędu kilku milionów
osobników na 1 m2 powierzchni dna) i wartości biomasy meiofauny dennej notuje się w rejonach
ujść rzecznych, szczególnie przy ujściu Świny (po zachodniej stronie toru wodnego). Natomiast na
obszarach dna piaszczystego, o niewielkiej zawartości materii organicznej, liczebności tej grupy
fauny dennej są znacznie niższe. Nie badano dotychczas występowania meiobentosu w obszarze
projektowanych prac odkładu urobku. Należy jednak oczekiwać, że – wobec dużej dynamiki
środowiska osadowego i ubogiego w materię organiczną (czysty piasek) – liczebność meiofauny
dennej nie będzie szczególnie wysoka, natomiast znaczna może okazać się bioróżnorodność.
Badania osadów w rejonie planowanych prac czerpalnych (ZP3) w ramach wykonania
„Raportu o oddziaływaniu na środowiska przedsięwzięcia polegającego na budowie falochronu
osłonowego dla planowania portu zewnętrznego w Świnoujściu” wykazały, że dominantami
meiobentosu były swobodnie żyjące nicienie (Nematoda), stanowiące około 70-99% wszystkich
organizmów w pobranej próbce rdzeniowej. Spośród innych taksonów, o istotnym udziale
procentowym, wyróżniono brzuchorzęski (Gastrotricha) i wirki (Turbellaria). Średnie liczebności
meiobentosu na stacji ZP3 wahały się od około 1 500 osobn./10 cm2 latem do około
1 700 osobn./10 cm2 w pozostałych sezonach. Struktura taksonomiczna meiobentosu i jego
struktura dominacji są zgodne z wynikami dotychczas publikowanych badań nad zespołami
meiobentosu w przybrzeżnym rejonie Zatoki Pomorskiej (Praxmajer-Rokicka i in., 1998).
Makrobentos
Makrozoobentos (makrofauna denna) definiowany jest jako zespół bezkręgowców dennych
pozostających podczas przesiewania prób osadu dennego na sicie o rozmiarze oczek 1 mm
(HELCOM 1988). Obejmuje zarówno organizmy żyjące na powierzchni osadów dennych
(epifauna), jak i w osadach (infauna). Tworzy go liczna, zróżnicowana taksonomicznie grupa
organizmów bezkręgowych zasiedlająca niemal wszystkie ekosystemy wodne. W większości są to
gatunki osiadłe o długim (przynamniej rocznym) cyklu życiowym. Makrozoobentos uznawany jest
za dobry wskaźnik jakości biologicznej wód (Diaz i Rosenberg, 1995; Gray i in., 2002, Rosenberg
i in., 2002, Karlson i in., 2002). Na pogarszanie stanu ekologicznego, np. w wyniku postępującej
eutrofizacji, reaguje zmianami w liczebności, biomasie czy składzie gatunkowym (Cederwall
i Elmgren, 1990, Rumohr i in., 1996).
Badania makrobentosu Zatoki Pomorskiej mają długą tradycję sięgającą lat trzydziestych
ubiegłego wieku, w związku z czym jest on dość dobrze poznany w zakresie ogólnych
prawidłowości rozmieszczenia na terenie zatoki (Demel i Mańkowski 1951, Demel i Mulicki,
1954, Drzycimski i Nawodzińska, 1965, Żmudziński, 1982, Powilleit i in., 1995, Warzocha, 1995,
Kube i in., 1996, 1997, Wawrzyniak-Wydrowska, 1996, Osowiecki, 1993-2000, Woźniczka, 2004).
Z badań wynika, że w rejonie Zatoki Pomorskiej, nie tylko pod względem liczebności, ale
i biomasy dominują małże. W płytszych obszarach zatoki dominuje małż piaskołaz Mya arenaria (6885% biomasy), natomiast w głębszych - małż rogowiec bałtycki Macoma balthica (69-73% biomasy)
oraz wieloszczety Marenzelleria neglecta i Hediste diversicolor, a także małż Cardium glaucum,
których udział w biomasie makrobentosu waha się od 1% do 8% (Powilleit i in., 1995).
Na stacji B13, położonej w odległości około 16 km od brzegu i znajdującej się najbliżej
wyznaczonego pola do odkładu urobku z pogłębiania akwatorium portowego stwierdzono podczas
badań monitoringowych zdecydowanie największą liczbę taksonów (14 gatunków) w porównaniu
do innych stacji w obszarze Zatoki Pomorskiej. Najnowsze opublikowane dane z corocznych
rejsów monitoringowych IMGW, nie pozwalają na analizę sezonowych zmian struktury
www.im.gda.pl
48
gatunkowej i liczebności na stacji B13 w Zatoce Pomorskiej. Dla 2003 r. badania makrobentosu na
stacji B13 wykonano jednokrotnie w lipcu, podczas gdy w 2002 r. badania prowadzono
wielokrotnie – stąd wartość średnia dla wszystkich analiz i zakres wartości liczebności i biomasy
(tab. 8). Jednakże otrzymane wyniki umożliwiają wytypowanie najliczniej występujących na stacji
B13 gatunków do których należą: Hydrobidae nd. (2 987 osobn./m2 – średnio w 2002 r. i 580
osobn./m2 w lipcu 2003 r.), Pygospio elegans i Macoma baltica (gatunki dominujące). Latem w
2003 r. odnotowano również liczne występowanie Corophoum voluntator (15,2%), Marenzelleria
viridis (12,9%), Oligochaeta nd. (9,8%) i Hediste diversicolor (4,1%) – tab.8. Procentowy udział
liczebności pozostałych gatunków nie przekraczał 2%. W 2002 r. znaczny udział w ogólnej
liczebności miały również gatunki: Mytilus edulis, Gammarus zaddachi i Gammarus salinus
(Bałtyk Południowy w 2002 i 2003 roku). Badania makrozoobentosu w 2004 r. w osadach
południowego Bałtyku wykazały, że największa różnorodność gatunkowa była na stacji B13,
a dominującym tu gatunkiem tak jak i w poprzednich latach, były ślimaki Hydrobidae nd.
w liczebności 4 457 osobn./m2, co stanowiło 56,1% wszystkich gatunków (Bałtyk Południowy
w 2004 roku). Skład taksonomiczny makrozoobentosu w lipcu 2004 roku na tej stacji nie
wskazywał na istotne różnice wobec lat poprzednich. Fakt ten wskazuje na obecność
homogenicznego środowiska na obszarze Zatoki Pomorskiej.
Najwyższe wskaźniki biomasy: 68,9, 62,48 i 6,983 g·m-2 m.m. na stacji B13 w lipcu 2003 r.
odnotowano odpowiednio dla gatunków: Macoma baltica (47,6%), Mya arenaria (43,1%)
i Cardium glaucum (4,8%). Dla gatunków Corophium volutator, Hydrobidae nd., Marenzelleria
virdis odnotowano biomasę na poziomie około 1,5 g·m-2 m.m. Biomasa pozostałych taksonów
występujących na stacji B13 nie przekraczała 1 g·m-2 m.m. W 2002 r. na stacji B13 w ogólnej
biomasie makrobentosu dominowały małże: Macoma baltica (47%) i Mytilus edulis (38%).
Zjawisko to, gdzie w składzie gatunkowym makrobentosu dominują małże, stwierdzono również
we wcześniejszych badaniach: Powilleit i in., 1995; Masłowski, 2004 a, b).
Makrozoobentos w rejonie planowanego prac czerpalnych charakteryzował się umiarkowaną
różnorodnością taksonomiczną. Stanowiska badawcze ZP1 (3,2 m) i ZP3 (5,8 m) położone
w płytkowodnej strefie akwenu charakteryzowały się względnie niskimi liczebnościami
makobentosu. Dominującymi gatunkami były: małże Mya arenaria i Cardium glaucum, ślimaki
należące do rodzaju Hydrobia, wieloszczety: Marenzelleria neglecta i Pygospio eleganas oraz
skorupiaki Balanus improvisus. Nie zaobserwowano sezonowych zmian w strukturze dominacji,
jedynie w grudniu 2007 r. stwierdzono zwiększony udział procentowy Mytilus edulis i Balanus
improvisus na stacji ZP3. Ogólnie, w przypadku makrobentosu na Zatoce Pomorskiej zmienność
sezonowa jest znacznie słabsza niż zmienność przestrzenna. Na podstawie powyższych badań
i danych literaturowych można stwierdzić że rejon, który ma być przeznaczony pod inwestycję, nie
wyróżnia się szczególnym bogactwem gatunkowym, ani też wysoką liczebnością organizmów
makrobentosu. Jest to ogólnie strefa płytkowodna poddana wysokiej energii falowania, co nie
stwarza szczególnie dogodnych warunków do bytowania większości gatunków makrofauny.
Z uwagi na połogi charakter dna oraz jednorodność osadów w rejonie przedsięwzięcia (za
wyjątkiem lokalnie występujących przegłębień) można stwierdzić, że na obszarze proponowanego
do odkładu urobku pola W2a dominującymi gatunkami w makrozoobentosie są ślimaki
Hydrobidae nd. i małże: Macoma baltica, Mya arenaria i Mytilus edulis.
www.im.gda.pl
49
Tab. 8 Liczebność i biomasa makrobentosu w Zatoce Pomorskiej w latach 2002 i 2003
Rok 2002
Gatunek
Bylgides sarsi
Hediste diversicolor
Pygospio elegans
Marenzelleria viridis
Oligochaeta nd.
Hydrobidae nd.
Cardium glaucum
Macoma baltica
Mya arenaria
Mytilus edulis
Cyathura carinata
Jaera albifrons
Gammarus zaddachi
Gammarus salinus
Corophium volutator
2
2
Liczebność (osobn./m )
(%)
2
11
2
3
61
0,2
5
0,3
10
0,3
0,1
2
2
0,1
średnia
80
530
97
180
2987
10
250
13
570
17
3
120
130
3
Min.
50
410
50
50
1830
10
190
10
80
10
0
40
40
0
Max.
110
630
140
250
4130
10
290
20
1260
20
10
280
300
10
Biomasa (g/m m.m.)
(%)
0,2
0,1
0,04
0,03
5
4,9
47
5,1
38
0,02
0,01
0,1
0,1
0,01
średnia
0,1
0,04
0,04
0,03
3
3
33
4
37
0,01
0,003
0,1
0,1
0,003
Min.
0,11
0,04
0,02
0,01
2,03
2,12
28,8
2,73
10,7
0,01
0
0,03
0,02
0
Max.
0,18
0,05
0,06
0,04
4,48
5,39
36,3
4,97
81
0,02
0,01
0,25
0,33
0,01
Rok 2003 (lipiec)
Liczebność
Biomasa
(osobn./m2)
(g/m2 m.m.)
(%)
(%)
0,5
10
0,011
4,1
83
0,975
18,3
373
0,167
12,9
263
1,657
9,8
200
0,097
28,4
580
1,677
1,8
37
4,8
6,983
6,5
133 47,6
68,900
1,3
27 43,1
62,480
0,5
10
0,011
0,6
13
0,081
0,1
3
0,083
15,2
310
1,753
4.3.5. Ichtiofauna
Wody przybrzeżne i estuaria pełnią charakterystyczną rolę jako siedlisko ichtiofauny. Tworzą
one przestrzeń do życia zarówno dorosłym rybom wielu gatunków (migracje, tarliska, żerowiska)
jak i stadiom młodocianym (żerowiska, kryjówki, miejsca dla intensywnego wzrostu). Ponieważ
estuaria są strefą rozdzielającą środowisko wód słodkowodnych i obszary morskie, notujemy
występowanie w ich wodach ichtiofaunę łączącą te dwa różne środowiska. Niestety z powodu
bliskości wybrzeża i ujść rzek, obszary te były zawsze narażone na największą antropopresję
będącą zazwyczaj w konflikcie z naturalnymi funkcjami akwenów tego typu.
Skład gatunkowy
Ryby to element biocenozy, który niezwykle trudno przypisać do analizowanego obszaru
wytypowanego jako miejsce złożenia osadów czerpalnych. Powodem jest fakt, iż większość ryb
występujących w Zatoce Pomorskiej, w różnych częściach swojego życia związana jest z różnymi
częściami tego obszaru. Wiele gatunków bytuje w Zatoce w ciągu całego roku, część wpływa tu
jedynie w pewnych okresach swego życia np. w poszukiwaniu odpowiednich miejsc do odbycia
tarła lub w poszukiwaniu bogatych żerowisk. Migracje te spowodowane są głównie specyfiką
cyklu życiowego ryb (tarło, żerowanie, zimowanie) oraz zmiennością warunków środowiskowych
występujących w zbiornikach wodnych.
Estuariowy charakter zatoki skutkuje bogatym zróżnicowaniem taksonomicznym ichtiofauny.
Występują tam zarówno gatunki typowo morskie (związane z mocniej zasolonymi wodami
otwartego Bałtyku) jak i gatunki słodko i słonawo wodne związane z mocniej wysłodzoną wodą
terenów przybrzeżnych i wodami Zalewu Szczecińskiego. Na podstawie panujących w akwenie
warunków hydrologicznych wpływających na warunki bytowania ichtiofauny, Zatokę Pomorską
możemy umownie podzielić na dwie części:
– część południowo-zachodnia znajdująca się pod silnym wpływem słodkich wód Odry
uchodzącej do niej trzema cieśninami,
– część południowo-wschodnia mająca charakter bardziej morski gdzie wpływ wód słodkich jest
znacznie mniejszy.
W części zachodniej notujemy znacznie większe urozmaicenie składu gatunkowego
ichtiofauny gdyż zdecydowanie liczniej występują tam migrujące z wód Zalewu Szczecińskiego,
ryby słodkowodne. Wschodnia „morska” część Zatoki to obszar o mniejszym zróżnicowaniu
gatunkowym, zdominowany przez ryby morskie. Wytypowana do zrzutu osadów czerpalnych
www.im.gda.pl
50
część akwenu mieści się w jego zachodniej części i mogą w niej występować praktycznie
wszystkie gatunki spotykane na pozostałych obszarach Zatoki Pomorskiej.
W wodach omawianego rejonu prac czerpalnych i zrzutu osadów notuje się występowanie co
najmniej 31 taksonów ryb. Stale występuje tu 11 gatunków ryb słodkowodnych, 5 gatunków ryb
wędrownych oraz 15 morskich (Wolnomiejski, 1997, Garbacik-Wesołowska i Boberski, 2000):
– ryby morskie:
– śledź (Clupea harengus),
– szprot (Sprattus sprattus),
– parposz (Alosa fallax),
– dorsz (Gadus morhua calarias),
– stornia (Platichtys flesus),
– gładzica (Pleuronectes platessa),
– turbot (Psetta maxima),
– kur diabeł (Myoxocephalus scorpius),
– tasza (Cyclopterus lumpus),
– tobiasz (Ammodytes tobianus),
– dobijak (Hyperoplus lanceolatus),
– wężynka (Nerophis ophidion),
– węgorzyca (Zoarces viviparus),
– ostrobok (Trachurus trachurus)
– oraz ryby babkowate (Gobidae);
–
ryby dwuśrodowiskowe:
– troć (Salmo trutta),
– łosoś (Salmo salar),
– pstrąg tęczowy (Oncorhynchus mykiss),
– węgorz (Anguilla anguilla),
– minóg rzeczny (Lampetra fluviatilis) (bezszczękowce);
– ryby słodkowodne:
– sieja (Coregonus lavaretus),
– stynka (Osmerus eperlanus),
– certa (Vimba vimba),
– leszcz (Abramis brama),
– płoć (Rutilus rutilus),
– okoń (Perca fluviatilis),
– sandacz (Stizostedion lucioperca),
– jazgarz (Gymnocephalus cernuus),
– szczupak (Esox lucius),
– miętus (Lota lota),
– ciernik (Gasterosteus aculeatus).
Do masowo występujących gatunków komercyjnych należą: śledź, szprot, stornia, okoń,
sandacz, płoć i leszcz. Masowe, w grupie ryb niekomercyjnych, to ryby dobijakowate i babkowate
występujące najliczniej w pasie przybrzeżnym do głębokości 10m (Psuty-Lipska i GarbacikWesołowska, 1998).
Rybołówstwo
Polskie Obszary Morskie (POM) uznawane są za bogate w zasoby rybne. Produktywność
rybacka wynosi tu średnio 35,9 kg z hektara, przy średniej dla Bałtyku 18,5 kg z hektara (Strategia
rozwoju…, 2008). Umownie można przyjąć, że do województwa zachodniopomorskiego
przylegają akweny stanowiące ok. 55% powierzchni POM.
www.im.gda.pl
51
Trudno wydzielić w tym zasoby Zatoki Pomorskiej, gdyż kutry stacjonujące w portach
Pomorza Zachodniego poławiają w całym obszarze POM. Podstawowymi gatunkami
eksploatowanymi przez polski rybołówstwo bałtyckie są: dorsze, śledzie, szproty, stornie, łososie
i trocie. Polskie połowy bałtyckie w podobszarze 24 ICES (zachodnie wybrzeże) w latach 19992001 wyniosły średnio 10,6 tys. ton. Ogółem połowy bałtyckie w tym okresie wyniosły średnio
142 tys. ton. Omawiane przedsięwzięcie znajduje się w granicach morza terytorialnego
Rzeczpospolitej Polski (do 12 Mm od linii brzegowej) gdzie prowadzi się rybołówstwo
przybrzeżne przy użyciu bezpokładowych i pokładowych łodzi motorowych o długości do 13 m.
Strefa o szerokości 3 Mm od wybrzeża stanowi pas wód zakazanych dla połowów kutrowych
i tarłowych. Na omawianym obszarze połowy prowadzą rybacy z 5 baz: Świnoujście, Ognica,
Karsibór, Międzyzdroje i Przytór. Podstawowe narzędzia połowowe to wonty, niewody stawne
i ciągnione oraz haki węgorzowe i dorszowe.
Połowy pasa przybrzeżnego oceniono na podstawie lat 1998 i 2001 (tab. 9). Wielkość
połowów łodziowych zmalała z 3 tys. ton w 1998 r. do 2,1 tys. ton w 2001 r. W ostatnich kilku
latach utrzymywała się nadal tendencja zmniejszania się nakładu połowowego w rybołówstwie
łodziowym Zatoki Pomorskiej (w tym na omawianym akwenie) związana z rekompensatami Unii
Europejskiej za złomowanie jednostek.
Rybołówstwo łodziowe w Zatoce Pomorskiej stanowi ponad 70% rybołówstwa pasa
przybrzeżnego i dwóch zalewów. Ponad 75% połowów stanowią śledzie i dorsze, a pozostałe to
ryby słodkowodne lub dwuśrodowiskowe (tab. 9).
Tab. 9 Wielkość połowów łodziowych według gatunków ryb i rejonów w 1998 r. i 2001 r. w tonach
1998 r.
Gatunki ryb
2001 r.
Zatoka
Pomorska
Ogólne
połowy łodziowe
Zatoka
Pomorska
Ogólne połowy
łodziowe
Dorsze
220,5
1448,4
482,1
1490,2
Śledzie
2479,0
3934,8
1147,1
3048,3
Płaskie
84,0
1734,9
214,4
1591,1
232,5
3867,8
280,6
3806,1
88,7
1324,6
2124,2
9935,7
Inne
w tym płoć
Razem
–
–
3016,0
10 985,9
Żródło: Morski Instytut Rybacki, 2002.
Podstawowe gatunki obecne w połowach to: dorsz, śledź, ryby płaskie, troć, sandacz, okoń,
węgorz, leszcz i płoć (Garbacik-Wesołowska i Boberski, 2000).
Zdecydowanym dominantem w połowach jest śledź poławiany w strefie przybrzeżnej głównie
za pomocą wontonów śledziowych (manc). „Żniwa śledziowe” trwają na Zatoce w miesiącach
marzec-maj (Kaczewiak, 1995). W miesiącach tych, rybacy wykorzystują koncentracje tarłowe tej
ryby masowo spływającej do płytkowodnej strefy przybrzeżnej w celu odbycia tarła. Po tarle,
w czerwcu, śledzie opuszczają wody Zatoki Pomorskiej (Kaczewiak, 1997).
Drugim ważnym gatunkiem morskim w połowach przybrzeżnych prowadzonych w wodach
Zatoki jest stornia, której połowy stanowią od 0,2 do 2,6% połowów ogólnych (GarbacikWesołowska i Boberski, 2000).
Połowy ryb słodkowodnych koncentrują się na sandaczu i okoniu. Najwydajniejsze połowy
sandacza notuje się na wiosnę w okresie po sezonie ochronnym, kiedy to ryby wracają na
żerowiska do Zatoki Pomorskiej (Garbacik-Wesołowska i Boberski, 2000). W najpłytszym pasie
wód przybrzeżnych w połowach ryb słodkowodnych dominują płocie, leszcze i szczupaki.
www.im.gda.pl
52
Obok połowów łodziowych w rejonie proponowanych miejsc odkładu urobku połowy
prowadzi rybołówstwo kutrowe. W Zatoce Pomorskiej jedynie na Ławicy Odrzanej oraz w wodach
przyległych od wschodu znajdują się wydajne łowiska storni i śledzia oraz mniej wydajnie dorsza
i szprota. Ryby wędrowne i słodkowodne stanowią względnie niewielki składnik połowów.
Statystyki połowowe wykazują tylko połów ryb łososiowych, sandacza i okonia, ale poławia się
tam także szczupaka, leszcza, płoć i inne, lecz nie mają one odzwierciedlenia w oficjalnych
statystykach ze względu na dużą atrakcyjność i związaną z tym często sprzedażą z tzw. burty.
Najbardziej obfite łowiska śledziowe i szprotowe znajdują się na północ od analizowanych
obszarów, a ryb płaskich podobnie jak dorsza w okolicach Kołobrzegu (rys. 17 i 18).
Rys. 17 Zestawienie wyników połowowych z 2002 r. – łowiska przyległe do wybrzeży
województwa zachodniopomorskiego (Szostak, Kuzebski, Pieńkowska, 2004
– źródło: Strategia gospodarki…, 2006)
Rys. 18 Ilościowe i jakościowe zestawienie połowów w 2002 r. w kwadratach 106 (łowisko KołobrzeskoDarłowskie) i 107 (Łowiska Ławicy Odrzanej)
(Szostak, Kuzebski, Pieńkowska, 2004 – źródło: jw.)
Połowy wybranych gatunków ryb w kwadratach D1, D2 i D3 przez polskie jednostki rybackie
w latach 2004-2009.
W latach 2004-2009 na obszarze kwadratu bałtyckiego D2 (rys. 18a), na którym
zlokalizowane jest pole do odkładu urobku wg wariantu W2a średnia z połowów ryb (bez
łososiowatych) wyniosła 579,6 ton (dane Centrum Monitorowania Rybołówstwa). Podobna średnia
roczna wartość ogółu złowionych ryb wynosząca 543,4 ton wystąpiła w kwadracie D1 (rejon prac
czerpalnych) – rys. 19. W kwadracie D3 położonym dalej na północ od brzegu średnia roczna
wartość połowów była znacznie mniejsza i wynosiła 108,0 ton ryb. Najwięcej złowionych sztuk
www.im.gda.pl
53
ryb łososiowatych przypada również na przybrzeżne kwadraty D1 i D2, na których obszarze
w latach 2004-2009 najliczniej poławiano troć wędrowną, średnio 157 sztuk na rok w D1 i 70 sztuk
na rok w D2.
Rys. 18a Lokalizacja wyznaczonego pola do odkładania urobku na tle kwadratów bałtyckich
Najliczniej w kwadratach D1 i D2 poławiane są śledzie. Średnie roczne połowów śledzi z lat
2004-2009 wynoszą 379 ton dla D1 i 355,2 ton dla D2, co odpowiednio stanowi około 70% i 64%
w całkowitej liczbie ryb poławianych w analizowanych kwadratach bałtyckich. Do licznie
poławianych gatunków ryb w kwadracie D1 należą również: płocie (80,5 ton – 15%), okonie
(38,5 ton – 7%) i leszcze (28,8 ton – 5%). Pozostałe gatunki ryb poławianych na tym obszarze nie
przekraczają 1% udziału w całkowitej masie połowów. Struktura gatunkowa poławianych ryb
w kwadracie D2 jest nieco inna w porównaniu do D1. Tu oprócz masowo łowionych śledzi, licznie
poławiane są: okoń (75,1 ton – 14%), stornia (61,2 ton – 11%), dorsz (35,8 ton – 6%), płoć
(15,3 ton – 3%) oraz sandacz (11,8 ton – 2%) – rys. 20. Średnie połowów z lat 2004-2009 dla
pozostałych gatunków ryb nie osiągają 1% ogólnie poławianych na tym obszarze ryb. Należy
zwrócić uwagę, że powyższe udziały procentowe poszczególnych gatunków ryb obrazują ogólny
trend dla przedziału czasowego 2004-2009 i nie uwzględniają odnotowanego tylko w 2004 roku
połowu szprota w znacznej ilości: 134,7 ton ryb w obszarze D2.
Rys. 19 Wielkość połowów w latach 2004-2009 w rejonie Zatoki Pomorskiej (wg danych CMR)
www.im.gda.pl
54
Struktura gatunkowa ryb w sąsiadującym z planowanym przedsięwzięciem kwadracie D3 jest
odmienna. Najliczniej poławianymi gatunkami ryb są tam: stornia – średnio dla lat 2004-2009
wynosi 58,3 tony na rok, co stanowi 52% udział z ogólnego połowu ryb w tym obszarze, dorsz
(31,7 ton – 28%) i śledź (15,5 ton – 14%). Łącznie około 6% udział w ogólnym połowie ryb
w kwadracie D3 mają następujące gatunki: okoń, turbot i sandacz (po 2% każdy tj. średniorocznie
około po 2 tony). Czasowe wyłączenie z eksploatacji rybackiej około 1% powierzchni kwadratu
bałtyckiego w trakcie zrzutu urobku na pole odkładu nie powinno wpłynąć na znaczące
zmniejszenie ilości poławianych gatunków ryb.
Rys. 20 Zestawienie wyników połowowych w latach 2004-2009 w rejonie prac czerpalnych
(kwadrat bałtycki D1) i proponowanego pola odkładu (kwadrat bałtycki D2) –
wg danych Centrum Monitorowania Rybołówstwa.
Gatunki chronione
Na liście gatunków występujących w Zatoce Pomorskiej znajdują się również gatunki
podlegające całkowitej ochronie gatunkowej, aktualnie chronione prawem krajowym lub
międzynarodowym1,2,3,4 (Garbacik-Wesołowska i Boberski, 2000):
– aloza Alosa alosa i parposz Alosa fallax,
– ciosa Pelecus cultratus,
– pocierniec Spinachia spinachia,
– iglicznia Sygnathus typhle,
– dennik Liparis liparis,
– babka mała Pomatoschistus minutus,
– babka piaskowa Pomatoschistus microps,
– kur rogacz Myoxocephalus quadricornis,
– minóg morski Petromyzon marinus,
– minóg rzeczny Lampetra fluviatilis,
– kiełb Kesslera Gobio kessleri,
– różanka Rhodeus sericeus amarus,
– śliz Noemacheilus barbatulus,
– koza Cobitis taenia,
– koza złotawa Cobitis aurata,
– piskorz Misgurnus fossilis,
– jesiotr zachodni Acipenser sturio – uznany za wymarłego
- Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 28 września 2004 r. w sprawie gatunków dziko występujących zwierząt objętych ochroną
(Dz. U. Nr 220, poz. 2237).
2
- Konwencja z dnia 19 września 1979 r. o ochronie gatunków dzikiej flory i fauny europejskiej oraz ich siedlisk
(Dz. U. z 1996 r., Nr 58, poz. 263) – Konwencja Berneńska.
3
- Dyrektywa Rady 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 r. w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory –
Dyrektywa Siedliskowa.
4
– Ustawa o rybołówstwie morskim z dn. 18.01.1996 r. (Dz. U. z 1996 r. Nr 34 poz. 145).
1
www.im.gda.pl
55
Spośród wymienionych gatunków, niewiele taksonów to ryby o potwierdzonym w ostatnich
latach występowaniu w Zatoce (Wysokiński, 1998). Większość ryb słodkowodnych związana
jest z wodami śródlądowymi i obszarami porośniętymi roślinnością. Nie jest prawdopodobne,
aby ryby te bytowały na piaszczystych rejonach dna, które planowane są jako miejsce złożenia
osadów refulacyjnych (głębokość >10m). Iglicznia, dennik i pocierniec to gatunki morskie
i również związane z partiami dna porośniętymi roślinnością denną niewystępującą
w analizowanym rejonie.
Z piaszczystym dnem analizowanego rejonu zrzutu osadów związana jest jedna
z chronionych babek – babka mała (Horackiewicz i Skóra, 1996). Jest to dość licznie
występujący gatunek na polskim wybrzeżu, którego obecność na liście zwierząt chronionych
wydaje się dyskusyjna (Skóra, 1996).
Ochrona rybostanu
Na wodach Zatoki Pomorskiej obowiązuje zakaz połowów na szlakach wędrówek
tarliskowych oraz na tarliskach. Chronione są skupienia rozrodcze storni, gładzic, skarpi, łososi
oraz skupienia przedtarłowe sandaczy. Z tego powodu, niektóre obszary Zatoki Pomorskiej są na
stałe lub okresowo wyłączone z możliwości uprawiania rybołówstwa. Zamknięte dla niego są
również kotwicowiska i tor żeglugowy, a czasowo wyłączone są pewne akweny dla potrzeb
Marynarki Wojennej.
Rozporządzenie Ministra Gospodarki Morskiej z dnia 22 marca 2007 roku w sprawie
wymiarów i okresów ochronnych organizmów morskich oraz szczegółowych warunków
wykonywania rybołówstwa morskiego (Dz. U. nr 56/2007, poz. 384) oraz Rozporządzenie Rady
WE nr 1041/2006 z dnia 11 grudnia 2006 r. ustalające wielkości dopuszczalnych połowów i inne
z nimi związane warunki dla niektórych zasobów rybnych i grup zasobów rybnych, mających
zastosowanie do Morza Bałtyckiego na 2007 rok (Dz. U. UE z dnia 22 grudnia 2006 rok)
ustanawia okresy ochronne dla następujących gatunków ryb:
– skarpów (turbotów) i nagładów – w terminie od 1 czerwca do 31 lipca,
– gładzic i storni – w terminie od 1 lutego do 30 kwietnia,
– dorszy – w terminie od 10 czerwca do 20 sierpnia,
– łososi i troci – w terminie od 15 czerwca do 30 września poza cztero milowym pasem wód
przybrzeżnych,
– troci – w terminie od 15 września do 15 listopada w czteromilowym pasie wód przybrzeżnych,
z wyłączeniem wód w granicach właściwości terytorialnej Urzędu Morskiego w Gdyni.
Poza tym na samej Ławicy Odrzanej, w miejscach ograniczonych izobatą 10 m oraz cztero
milowym pasie wód przybrzeżnych obowiązuje:
– zakaz stosowania do połowów wszelkiego sprzętu ciągnionego,
– stosowanie odpowiedniego wymiaru oczek w sieciach.
Ważne rejony akwenu dla lokalnej ichtiofauny i rybołówstwa przybrzeżnego
W wodach Zatoki Pomorskiej nie ma właściwie takich gatunków ryb, które można by
przypisać tylko do tego obszaru, gdyż występują one okresowo, przychodząc tam dla odbycia tarła
lub na żerowanie, a po zakończeniu swoich procesów życiowych (żerowania lub tarła) opuszczają
ten obszar. Istnieje bowiem współzależność występowania ichtiofauny (związana z rytmem
biologicznym ryb tych wód) z wodami rejonu Głębi Bornholmskiej (płastugi, dorsz i szprot)
z przyległymi ujściami rzek i Zalewu Szczecińskiego (sandacz, leszcz, okoń, płoć, łosoś, sieja
i węgorz).
www.im.gda.pl
56
Tarliska śledzia wiosennego
Analizowany rejon planowanego zrzutu osadów jest ważnym obszarem dla lokalnego
rybołówstwa. Akwen zatoki jest jednym z ważniejszych miejsc rozrodu śledzia wiosennego
pojawiającego się tam w marcu i przemieszczającego się w kierunku tradycyjnych tarlisk, w strefę
wód przybrzeżnych. Tarliska tego stada rozmieszczone są w płytkich wodach przybrzeżnych
(3-12m), w pasie do 3 Mm od brzegu. Tarło rozpoczyna się na przełomie marca i kwietnia a kończy
się w drugiej połowie maja (Porębski, 1995). Na koncentracjach tarłowych oparte są połowy śledzi
w rejonie Zatoki Pomorskiej (Kaczewiak 1995). Dno morza na obszarze proponowanego klapowiska
stanowią piaski drobnoziarniste, co nie sprzyja odbywaniu tarła przez śledzia. Miejscami przez nie
preferowanymi są obszary dna bardziej urozmaicone: żwir, kamienie i głazy.
Rejony dojrzewania młodzieży ryb płastugokształtnych i bytowania ich form dor osłych
Analizowany rejon Zatoki Pomorskiej to także rejon żerowiskowy storni i szprota
(Elwertowski, 1954; Popiel, 1955) – rys. 23. Stornia to jeden z najważniejszych gatunków
w rybołówstwie przybrzeżnym południowego Bałtyku. Zimę spędza w głębszych, cieplejszych
wodach gdzie wczesną wioną przystępuje do tarła. Po tarle stornia przemieszcza się w kierunku
brzegu w poszukiwaniu miejsc żerowiskowych. W płytkiej strefie przybrzeżnej pozostaje do zimy.
W połowach łodziowych, stornia pojawiać się zaczyna w maju i eksploatowana jest do późnej
jesieni (Garbacik-Wesołowska i Boberski 2000). Piaszczysta strefa przybrzeżna Zatoki Pomorskiej
to również rejon przebywania młodzieży storni. Z głębokich tarlisk kilkumilimetrowe larwy płyną
do brzegów, gdzie przebywają w płytszych wodach do zimy. Piaszczyste dno wód przybrzeżnych
jest również miejscem obywania tarła cennej rybacko ryby – skarpia. Gatunek ten rozradza się
w pobliżu brzegów w lecie.
Siedliska i tarliska ryb babkowatych i dobijakowatych
Piaszczysty charakter dna to typowe siedlisko występującej w Zatoce Pomorskiej chronionej
babki małej i ryb dobijakowatych. Oprócz roli ekologicznej, jaką pełnią te taksony w ekosystemie
(np. pokarm ryb drapieżnych), ryby dobijakowate stanowią ważny element w połowach
przybrzeżnego rybołówstwa. Poławiane są one z przeznaczeniem na przynęty w połowach
haczykowatych. Szczególnie liczne są w strefie przybrzeżnej do 10 m głębokości. Wariant lokalizacji
zrzutu urobku położony dalej od brzegu jest korzystniejszy z punktu widzenia ich tarlisk i bytowania.
Obszary występowania ryb słodkowodnych
Zatoka Pomorska, a szczególnie jej wysłodzona część będąca pod silnym wpływem słodkich
wód Odry, to tradycyjny akwen żerowiskowy dla wielu gatunków ryb słodkowodnych. Ryby te
występujące w Zatoce Pomorskiej należą do stad zasiedlających Zalew Szczeciński. Stada te stale
migrują pomiędzy Zalewem i Zatoką. Najbliżej brzegu napotkać można płocie, leszcze i szczupaki.
Zasięg występowania sandaczy i okoni jest bardziej rozległy i dochodzi do kilkunastu mil morskich
(Garbacik-Wesołowska i Boberski 2000).
Podstawowe obszary tarliskowe dorsza wg ICES położone są poza obszarem planowanego
odkładu urobku. Żerowiska dorsza i śledzia obejmują głównie wschodnią część Bałtyku
właściwego oraz zatoki: Fińską i Botnicką (rys. 22).
Wyniki monitoringu połowowego ryb występujących w strefie przybrzeżnej Zatoki Pomorskiej
W okresie od kwietnia 2007 do sierpnia 2008 w ramach Sektorowego Programu
Operacyjnego Rybołówstwo i Przetwórstwo Ryb 2004-2006 pod kierunkiem S. Dudko
prowadzono monitoring połowowy ryb występujących w strefie przybrzeżnej Zatoki Pomorskiej
www.im.gda.pl
57
w zakresie dotyczącym struktury gatunkowej zasobów oraz struktur długościowych niektórych
populacji przydennych ryb użytkowych (Dudko i in., 2008). W sąsiedztwie analizowanych
lokalizacji pól odkładu urobku przebiegają trzy trasy rejsów badawczych: E, H i R, gdzie łącznie
wykonano 19 jednogodzinnych zaciągów wykonanych przy pomocy statku naukowo-badawczego
SMB-AR-1.
W połowach kontrolnych złowiono ryby należące do 22 gatunków, z tego na wymienionych
trasach jedynie 14 gatunków ryb. Wśród nich bez względu na położenie tras największą rolę
odgrywały stornie – średnio w dwóch latach badań stanowiły 42% i okonie (29%). Turboty
i gładzice reprezentowane były w składzie połowu na poziomie odpowiednio 3,9% oraz 3,4%.
Udział sandaczy i płoci w połowach był zbliżony i wynosił po około 25%. Dorszy było około
1,1%. Ryby należące do gatunków: tasza, leszcz, jazgarz, stynka trafiały się w pojedynczych
egzemplarzach. Stosunkowo dużo na wymienionych trasach badawczych łowiono kura diabła.
Analizując liczby ryb złowionych w zaciągach kontrolnych można wnioskować, że w miarę
oddalania się od brzegu łowiono mniejszą ich liczbę, przy niezmiennej dominacji storni i okoni.
Stosunkowo mały udział ryb pelagicznych wynikał z metodyki badań ukierowanych na połowy ryb
przydennych.
Rys. 21 Położenie tarlisk podstawowych gatunków ryb bałtyckich
Rys. 22 Położenie głównych rejonów żerowania dorsza i śledzia
www.im.gda.pl
58
Rys. 23 Położenie głównych rejonów żerowania storni i szprota
4.3.6. Awifauna
Zatoka Pomorska uważana jest za jeden z ważniejszych bałtyckich obszarów koncentracji
ptaków wodnych. Płytkie rejony tego akwenu, jak Ławica Odrzana oraz rejon estuarium Świny
odprowadzającej do zatoki bogate w materię organiczną i sole odżywcze wody Odry, należą do
głównych ostoi ptaków zimujących w południowej części Morza Bałtyckiego. Znaczenie tego
obszaru wzrasta podczas ostrych zim, kiedy zamarznięciu ulegają akweny położone w północnej
i wschodniej części Morza Bałtyckiego. Wówczas przebywające tam ptaki przemieszczają się do
miejsc bogatszych w zasoby pokarmowe w łagodniejszym klimacie na południowym wybrzeżu.
Ponadto Zatoka Pomorska leży na trasie głównych szlaków migracji awifauny z północnegowschodu na południowy-zachód. Dlatego ze względu na duże znaczenie przyrodnicze Zatoki
Pomorskiej dla ptaków wędrownych i zimujących, obszar ten został włączony do sieci
ekologicznej Natura 2000. W raporcie ocenę wpływu planowanego przedsięwzięcia ograniczono
do grupy ptaków wodnych, ze względu na prawdopodobieństwo naruszenia ich naturalnego
środowiska bytowania i żerowania. Przedstawiona charakterystyka awifauny oparta jest o źródła
literaturowe i liczenie ptaków na Zatoce Pomorskiej w latach 2003-2007.
Licznie występujące w rejonie Świnoujścia ptaki wymienione zostały w większości
międzynarodowych konwencji i prawie polskim dotyczącym ochrony dziko żyjących zwierząt.
Kryterium zaliczenia Zatoki Pomorskiej do obszaru Natura 2000 było gromadzenie się w tym
rejonie ponad 1% europejskiej populacji 10 gatunków ptaków. Nie bez znaczenia były również
uwarunkowania morfologiczne akwenu, w którym sprzyjająca dla żerowania płytkowodna
powierzchnia wynosi około 1 500 km2 (tab. 10).
Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dn. 28.09.2004 r. wszystkie ptaki wodne
występujące w Zatoce Pomorskiej z wyjątkiem kormorana (Phalacrocorax carbo) są pod ścisłą
ochroną, w tym trzy gatunki: szlachar (Mergus serrator), nurogęś (Mergus merganser) i ohar
(Tadorna tadorna) wymagają ochrony czynnej. Trzy gatunki ptaków pojawiających się w Zatoce
Pomorskiej znajdują się na Czerwonej liście zwierząt ginących i zagrożonych w Polsce
(Głowaciński, 2002) i są to szlachar (Mergus serrator), ohar (Tadorna tadorna) oraz nur
czarnoszyi (Gavia arctica), który jest obecnie gatunkiem nielicznie przelotnym.
Ogólnie status zagrożenia nurów w Europie jest niekorzystny, gdyż przy braku ochrony
czynnej jest gatunkiem narażonym na wyginięcie. Podobny status mają również bielaczek (Mergus
albellus), nurogęś (Mergus merganser) oraz nurnik (Cepphus grylle). Cztery gatunki ptaków
www.im.gda.pl
59
występujących w zatoce znajdują się na liście pierwszego załącznika Dyrektywy Ptasiej.
Standardowy formularz danych dla Zatoki Pomorskiej wymienia również siedem gatunków ptaków
regularnie migrujących i dość licznie pojawiających się na tym obszarze.
Tab. 10 Ogólna charakterystyka morskiej ostoi ptaków na Zatoce Pomorskiej (Osowiecki, 2004)
Powierzchnia obszarów płytkowodnych (<10 m
głębokości)
1 500 km2
Średnia liczba zimujących kaczek morskich
około 1 250 000
Liczba gatunków, dla których Zatoka Pomorska jest
ostoją o randze europejskiej
10 (nur czarnoszyi, nur rdzawoszyi, perkoz dwuczuby, perkoz
rdzawoszyi, perkoz rogaty, lodówka, markaczka, uhla, szlachar,
nurnik)
Liczba gatunków, dla których Zatoka Pomorska
gromadzi ponad 30% populacji zimującej w Europie
2 (perkoz rogaty, uhla)
Liczba gatunków, dla których Zatoka Pomorska
gromadzi ponad 20% populacji zimującej na Morzu
Bałtyckim
5 (perkoz dwuczuby, perkoz rdzawoszyi, perkoz rogaty, uhla,
nurnik)
Różne gatunki ptaków morskich wykazują zmienny stopień skupiania się wewnątrz
preferowanego przez nich środowiska. W wyniku niewielkiej odległości centralnej części rejonu
planowanej inwestycji od wybrzeża (wariant 1 – około 14 km; wariant 2a – około 19 km) oraz
biorąc po uwagę mobilność ptaków przy ocenie liczebności uwzględniono ptaki występujące na
otwartych wodach południowej części Zatoki Pomorskiej jak również awifaunę strefy
przybrzeżnej. Dominantami w bałtyckiej awifaunie są zimujące kaczki: lodówka (Clangula
hyemalis) – najliczniejsza, markaczka (Melanitta nigra), szlachar (Mergus serrator) i uhla
(Melanitta fusca).
Duży wpływ na zagęszczenie nurów (Gavia sp.) w poszczególnych obszarach zatoki mają
warunki klimatyczne w danym sezonie. Obserwuje się znaczny wzrost liczebności nurów w rejonie
strefy brzegowej jesienią i zimą podczas silnych sztormów na otwartych wodach Zatoki Pomorskiej.
Ogólnie w strefie brzegowej notowane są nieliczne osobniki tego gatunku, co wynika z faktu, że ptaki
te wędrują zwykle z dala od wybrzeża. Łączna liczebność nura czaroszyjego i rdzawoszyjego na
Zatoce Pomorskiej szacowana jest na ponad 6 000 ptaków (Durinck i in., 1994).
W lutym 1995 roku w strefie brzegowej w rejonie Świnoujścia odnotowano koncentrację
perkozów (Podiceps sp.) w liczbie 2 000-4 000 ptaków (Tomiałojć i Stawarczyk, 2003). Wśród
nich najliczniejszy (4 200 osobników) jest perkoz dwuczuby (Podiceps cristatus) występujący
jednak w większości u wybrzeży niemieckich. W obrębie polskich wód terytorialnych jego
liczebność wynosi prawdopodobnie około 1 000 ptaków (Poradniki ochrony siedlisk i gatunków
Natura 2000), choć notowano również liczniejsze koncentracje.
W październiku 2003 roku (Kejzer i Jasiński, 2005) prowadzono na wybrzeżu Bałtyku,
między innymi na odcinku Świnoujście-Przytór (km 423-418) obserwacje gatunków oraz liczenie
ptaków. Najliczniejszymi gatunkami na tym odcinku były: żuraw (Grus grus) – 261 osobników,
krzyżówka (Anas platyrhynchos) – 97 osobników z rodziny kaczkowatych, gęś zbożowa (Anser
fabalis) – 95 ptaków, oraz perkoz dwuczuby (Podiceps cristatus) – w liczbie 88 osobników
z rodziny perkozy. Duże zagęszczenie tych gatunków podczas liczenia w październiku
uwarunkowane jest ich cyklem życiowym. Liczne występowanie jesienią żurawia i gęsi zbożowej
w rejonie Świnoujścia jest wynikiem przelotów z obszarów lęgowych w północnej Europie na
zimowiska w południowo-zachodniej części Europy. Perkoz natomiast jest gatunkiem zimującym
na południowym wybrzeżu Morza Bałtyckiego, w związku z czym jego zagęszczenie w strefie
brzegowej Polski wzrasta w miesiącach zimowych. Brak występowania podczas obserwacji
w 2003 r. popularnych na polskim wybrzeżu niektórych ptaków z rodziny kaczkowatych jak
www.im.gda.pl
60
markaczaka (Melanitta nigra), uhla (Melanitta fusca) czy lodówka (Clangula hyemalis) może
wynikać z preferencji siedliskowej tych gatunków. Ptaki te gromadzą się licznie na bogatych
w zasoby pokarmowe obszarach znajdujących się w znacznej odległości od brzegu, co z kolei
uniemożliwia dokładne badania ich liczebności. Łącznie na pięciokilometrowym odcinku
Świnoujście-Przytór zaobserwowano 689 ptaków różnych gatunków. Sumując ptaki przynależne
do poszczególnych rzędów określono ich procentowy udział w ogólnej liczbie ptaków tego rejonu
(tab. 11).
Tab. 11 Wiosenne i jesienne wędrówki oraz liczebność ptaków wodno-błotnych na dwóch
odcinkach polskiego brzegu morskiego w październiku 2003 (Kejzer i Jasiński, 2005) roku
oraz w styczniu 2007 roku (Meissner, 2007)
Wędrówki ptaków (okres
pozalęgowy)
Rząd/ Rodzina
Nury/ Nury
Perkozy/ Perkozy
Pełnopłetwe/ Kormorany
Brodzące/ Czaplowate
Gatunek
Nur czarnoszyi (Gavia arctica)
Nur rdzawoszyi (Gavia stellata)
Perkoz dwuczuby
(Podiceps cristatus)
Perkoz rogaty (Podiceps auritus)
Kormoran czarny
(Phalacrocorax carbo)
Bąk (Botaurus stellari)
Bączek (Ixobrychus minutus)
Czapla siwa (Ardea cinerea)
Łabędź niemy (Cygnus olor)
Łabędź krzykliwy (Cygnus cygnus)
Blaszkodziobe/ Kaczkowate
Siewkowe/ Siewkowate
Siewkowe/ Ostrygojady
Siewkowe/ Besakowate
Siewkowe/ Mewy
Siewkowe/ Rybitwy
Żurawiowe/ Żurawie
Wróblowe/ Pliszkowate
Suma
Gęś zbożowa (Anser fabalis)
Gęś białoczelna (Anser albifrons)
Gęgawa (Anser anser)
Świstun (Anas penelope)
Krakwa (Anas strepera)
Cyraneczka (Anas crecca)
Krzyżówka (Anas platyrhynchos)
Rożeniec (Anas acuta)
Głowienka (Aythya ferina)
Czernica (Aythya fuligula)
Ogorzałka (Aythya marila)
Nurogęś (Mergus merganser)
Lodówka (Clangula hyemalis)
Uhla(Melanitta fusca)
Markaczka (Melanitta nigra)
Gągoł (Bucephala clangula)
Szlachar (Mergus serrator)
Sieweczka obrożna
(Charadrius hiaticula)
Siewnica (Pluvialis squatarola)
Ostrygojad zwyczajny
(Haematopus ostralegus)
Piaskowiec (Calidris alba)
Biegus zmienny (Calldris alpina)
Mewa żółtonoga (Larus fuscus)
Mewa srebrzysta (Larus argentatus)
Mewa śmieszka (Larus radibundus)
Mewa pospolita (Larus canus)
Mewa siodłata (Larus marinus)
Rybitwa czubata (Sterna sandvicensis)
Rybitwa rzeczna (Sterna hirundo)
Żuraw (Grus grus)
Świergotek nadmorski
(Anthus petrosus)
Przelot
wiosenny
(miesiące)
Przelot
jesienny
(miesiące)
III-VI
III-V
IX-XII
IX-XI
III-IV
VIII-XII
III-V
IX-XII
II-VI
VI-XI
III-IV
IV-V
II-III
VIII-XI
VIII-X
IX-X
Odcinek PrzytórŚwinoujście
(km 423,0-418,0)
– październik
2003
88
40
-
-
II-IV
X-XII
4
III-V
III-V/VI
II-III
III-V
III-V
III-IV
II-IV
III-IV/V
III/IV
II/III-V
II/III-IV
III-IV
III-IV
III-IV
III-IV
II/III-IV
IV-V
IX-XI
IX-XII
XI/XII
IX-XII
IX-XI
IX-XI
IX-XII
VII/VIII-XI/XII
X
VI-XII
VIII-X
X-XI
IX/X
X-XI
VIII-X
IX-XII
IX-XI
95
Odcinek
MiędzyzdrojeŚwinoujście
(km 412,0-424,1)
– styczeń 2007
Odcinek
Świnoujściegranica
(km 424,1-428,4)
– styczeń 2007
6
2
70
30
16
18
6
18
97
2
15
5
3
34
2
1
5
46
3
18
2
200
70
50
10
50
100
50
5
512
789
II-III
VII/VIII
5
IV-V
VII-XI
4
III-IV
VIII-IX
2
III/IV-V/VI
III
II-V
III-IV
III
II-III
VII-X
VII/VIII
VII-XI
VIII-XI
IX-XI
IX-XI
III/IV-V
II-IV
VII-X
IX-XI
III-IV
IX-XI
31
4
7
261
3
689
W ramach projektu pt. „Opracowanie dokumentacji do utworzenia systemu morskich
obszarów chronionych o kluczowym znaczeniu dla zachowania różnorodności biologicznej
w najcenniejszych obszarach Bałtyku i jego przybrzeżach” w styczniu 2007 r. przeprowadzono
terenowe badania ornitologiczne obejmujące m.in. obszar specjalnej ochrony ptaków PLB 990003
„Zatoka Pomorska”. Ptaki liczono z brzegu za pomocą lornetek i lunet przy dobrych warunkach
pogodowych. Obszar obserwacji podzielono na 13 rejonów, w tym dwa odcinki pasa
przybrzeżnego o szerokości do 2 km obejmujące obszar planowanych prac czerpalnych:
www.im.gda.pl
61
Międzyzdroje-Świnoujście i Świnoujście-granica. Najliczniejszymi gatunkami w obu rejonach
były: mewa srebrzysta (Larus argentatus)-250 osobników, mewa śmieszka (Larus radibundus)-170
osobników, mewa pospolita (Larus canus)-100 ptaków i kormoran czarny (Phalacocorax carbo)100 ptaków. Spośród ptaków podlegających ścisłej ochronie najliczniej występującym gatunkiem
(64 osobniki) na badanym obszarze była markaczka (Melanitta nigra). Na odcinku MiędzyzdrojeŚwinoujście dość licznie (34 osobniki) pojawiła się nurogęś (Mergus merganser), której
rozmieszczenie było nierównomierne - brak na odcinku Świnoujście-granica. Łącznie na odcinku
Międzyzdroje-Świnoujście odnotowano 512 osobników wszystkich gatunków ptaków, a na
sąsiadującym odcinku Świnoujście-granica dwukrotnie mniej (277 ptaków). Zagęszczenie ptaków
na obu w/w odcinkach należało do umiarkowanych w porównaniu do innych badanych
przybrzeżnych odcinków Zatoki Pomorskiej, dla których zagęszczenie zmieniało się w zakresie 1451 os./km2. Na odcinku Świnoujście-granica wynosiło 28 os./km2 na odcinku MiędzyzdrojeŚwinoujście 19 os./km2 (Meissner, 2007).
W ramach projektu przeprowadzono również liczenie ptaków wzdłuż wyznaczonych
transektów na Zatoce Pomorskiej poza pasem wód terytorialnych (rys. 23a). Transekt V sąsiaduje
bezpośrednio z wytypowanym do odkładu urobku polem wg wariantu W2a. W dniu 4 maraca 2007
r. na wszystkich transektach najliczniejszymi gatunkami ptaków były kaczki morskie: lodówka,
uhla i markaczka. Na linii transektu V wystąpiło 124 osobników lodówek, 315 uhli oraz 117
markaczek i ptaki te stanowiły 96% wszystkich odnotowanych podczas tego liczenia ptaków.
Pozostały procent stanowily występujące nielicznie mewy: srebrzysta i pospolita oraz perkoz
rdzawoszyi (Meissner, 2007). Podczas liczenia zaobserwowano dość równomierne rozmieszczenie
ptaków wzdłuż transektów. Natomiast niewielkie zróżnicowanie gatunkowe wynikało z pory roku
– liczenie ptaków na przełomie zima-wiosna i najliczniejszego wystepowania w tym okresie
gatunków zimujących.
Rys. 23a Linie transektów I-V liczenia ptaków za Zatoce Pomorskiej.
Obserwacje występowania na morzu najcenniejszych oraz chronionych gatunków ptaków
w rejonie położonym na wschód od planowanego falochronu wschodniego, prowadzono w latach
2003-2007 w trzech okresach: zimowania, migracji wiosennej i migracji jesiennej. Najliczniej
obserwowano tu zimą duże stada nurogęsi do 22 000 osobników oraz kormoranów do
6 000 osobników. Odnotowano również większe stada mew: srebrzystej do 500 osobników,
pospolitej do 400 osobników i śmieszki do 200 osobników. Stada mew w tym rejonie były
znacznie liczniejsze w okresie migracji wiosennej i jesiennej: mewa śmieszka - do 400 osobników
wiosną i do 4 000 osobników jesienią, mewa srebrzyta - do 1 000 osobników wiosną
i 3 000 ptaków jesienią. Fakt ten może wskazywać zarówno na zjawisko masowej migracji tych
www.im.gda.pl
62
ptaków na swoje obszary zimowania, jak i na szczególne preferencje żywieniowe tych ptaków
w zależności od pory roku. Latem ptaki żerują na obszarach morkich oddalonych od brzegu,
podczas gdy zimą (przy możliwych zlodzeniach zatoki) przebywają na lądzie w pobliżu portów
i siedzib ludzkich (stąd ich mniejsza liczebność na otwartych widach morskich), gdzie łatwiej
o pokarm: odpadki z gospodarstw, dokarmianie przez ludzi.
Migracje wiosenne ptaków rozpoczynające się od marca i trwająca do końca czerwca,
w latach 2003-2007 charakteryzowały się przelotem wielu gatunków ptaków w stadach: nurogęsi
do około 2 500 osobników, lodówki do 600 osobników, ogorzałki do 350 ptaków. Ponadto w tym
sezonie zaobserwowano przeloty rybitw: wielkodziobej, czubatej i biało czelnej znajdujących się
pod szczegolną ochroną z mocy pierwszego załącznika Dyrektywy Ptasiej oraz umieszczonych
w Polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt ze statusem sielnie zagrożonych wyginięciem.
Jesienny przelot ptaków na zimowiska był bardziej widoczny od znacznie rozłożonej w czasie
wędrówki wiosennej. W latach 2003-2007 w trakcie migracji jesiennej ptaków, w rejonie Zatoki
Pomorskiej obserwowano licznie przelatujące stada: mewy małej (do 2 500 osobników), cyraneczki
(do 1 390 ptaków), krzyżówki (do 1 370 ptaków), gesi biało czelnej (do 1 260 osobników), świstuna
(800 ptaków), edredona (do 650 ptaków), a także mniejsze stada: czernicy (do 400 ptaków),
ogorzałki (do 300 ptaków) oraz żurawi (do 260 osobników). Zaobserwowano również niewielkie
grupy ptaków odpoczywających i żerujących w trakcie wędrówki tj. krzyżówki do 135 osobników,
cyraneczek w liczbie około 100 odobników oraz edredona do około 50 osobników. Sezonowa
zmienność liczebności występowania różnych gatunków ptaków w rejonie Zatoki Pomorskiej
wskazuje na istotne znaczenie tego obszaru dla cyklu migracyjnego awifauny.
Ptaki jako ostatnie lub przedostatnie ogniwo łańcucha troficznego są bardzo czułym
wskaźnikiem zmian środowiska i szybko reagują na wszelkie zaburzenia ich regularnego cyklu
życiowego. Największym zagrożeniem awifauny jest utrata siedlisk życiowych, będąca często
skutkiem intensywnej antropogenizacji terenów w wyniku budowy portów, umacniania brzegów
morskich i brzegów jezior (Gromadzki i in., 2002). Kryterium wyznaczającym ocenę
oddziaływania projektowanego przedsięwzięcia na ptaki, w rejonie planowanych prac czerpalnych
pod budowę stanowiska statkowego w porcie oraz odkładanie urobku na wyznaczonym klapowisku
morskim, był rodzaj pobieranego pokarmu. Ptaki wodno-błotne w tym rejonie podzielono na
5 grup morfologiczno-ekologicznych: bentofagi – ptaki odżywiające się głównie małżami, które
wyławiają z dna akwenu nurkując: czernica (Aythya fuligula), gągoł (Bucephala clangula),
ogorzałka (Aythya marila), ichtiofagi – gatunki rybożerne: kormoran (Phalacrocorax carbo),
perkoz dwuczuby (Podiceps cristatus), perkoz rogaty (Podiceps auritus), szlachar (Mergus
serrator), nur czarnoszyi (Gavia arctica), rybitwa rzeczna (Sterna hirundo), fitofagi – gatunki
roślinożerne: krzyżówka (Anas platyrhynchos), łabędź niemy (Cygnus olor), entomofagi – gatunki
owadożerne: orlik krzykliwy (Aquila pomarina), omnifagi – gatunki wszystkożerne: mewa mała
(Larus miniutus).
Strefa polskich wód terytorialnych w rejonie południowo-zachodniego wybrzeża na odcinku
Świnoujście-Dziwnów charakteryzuje się najwyższym na polskim wybrzeżu średnim zagęszczeniem
kaczek (lodówka i uhla) wynoszącym 95 osobników na km2 (Meissner, prezentacja). Czynnikiem
decydującym o rozmieszczeniu kaczek, pobierających pokarm z dna zbiorników wodnych jest
głębokość akwenu. Między innymi markaczka (Melanitta nigra) przebywa, szczególnie zimą
w strefie do głębokości 20 m. Lodówka (Clangula hyemalis) występuje w dużym zagęszczeniu na
najpłytszych obszarach, natomiast uhla (Melanitta fusca) najliczniej pojawia się na głębszych
obszarach położonych na wschód od Ławicy Odrzanej. Podstawowym składnikiem pokarmowym
podczas zimy (od września do kwietnia) nurkujących kaczek są małże. Oszacowano, że w okresie
www.im.gda.pl
63
zimowym kaczki w liczbie 40 000-90 000 osobników konsumują ponad 25 000 ton organizmów
morskich, z czego około 20 000 ton przypada na małże (Stempniewicz, Meissner, 1999).
Na zagęszczenie nurów (Gavia sp.) duży wpływ mają warunki klimatyczne w danym sezonie.
Obserwuje się znaczny wzrost liczebności nurów w rejonie strefy brzegowej jesienią i zimą
podczas silnych sztormów na Morzu Bałtyckim. Ogólnie w strefie brzegowej notowane są
nieliczne osobniki tego gatunku, co wynika z faktu, że ptaki te wędrują zwykle z dala od wybrzeża.
Na tle występowania zasobów organizmów dennych, nury można spotkać najczęściej
na niemieckiej części Zatoki Pomorskiej. Najliczniej i najczęściej występujące perkozy (Podiceps
sp.) spotkać można poza okresem lęgowym w trakcie przelotów odpoczywające w przybrzeżnej
części Zatoki Pomorskiej oraz na Ławicy Odrzanej i w jej otoczeniu (rys. 23b). Zimą gatunek ten
preferuje płytkie akweny śródlądowe i morskie dobrze osłonięte od wiatru i falowania.
Południowo-zachodnie wybrzeże jest popularnym zimowiskiem, głównie podczas srogich zim, gdy
ptaki przemieszczają się znad zamarzniętych zbiorników śródlądowych nad wybrzeże Bałtyku.
Brak jest jednak dokładnych danych na temat wieloletnich zmian liczebności perkozów w rejonie
Świnoujścia.
Wg rys. 23b prezentującego rozmieszczenie ptaków wodnych na tle zasobów organizmów
dennych, bezpośrednio na obszarze klapowiska (W2a) wystepują tracze. Tracz długodzioby –
inaczej szlachar (Mergus serrator) należy do gatunków licznie zimujących na polskich wodach
Zatoki Pomorskiej, gdzie koncentracje ptaków mogą dochodzić do kilkunastu tysięcy. Szlachar jest
ptakiem rybożernym (zalicza się do grupy ichtiofagów). Odżywia się głównie małymi rybami
osiągającymi największe zagęszczenia, dlatego najliczniej występuje na obszarze bogatego
w ichtiofaunę kwadratu bałtyckiego D2.
54 10’
o
Wariant W2a
54o 00’
Legenda:
Rejon prac
czerpalnych
Bentofagi
Ichtiofagi
Nury
Uhla
Perkozy
Markaczka
Tracze
Nurnik
Izolinie zagęszczenia
biomasy organizmów
dennych (mokra masa
w g/m)
2
14 00’
o
14 20’
o
14 40’
o
Rys. 23b Główne miejsca występowania ptaków wodnych (zimujących i migrujących) na tle
zasobów organizmów dennych na obszarze Zatoki Pomorskiej
www.im.gda.pl
64
4.3.7. Ssaki morskie
Fauna ssaków Bałtyku jest słabo zróżnicowana. Do stałych jej mieszkańców należą jedynie
cztery gatunki, w tym trzy gatunki fok oraz jeden niewielki waleń – morświn. W Zatoce
Pomorskiej obecność ssaków morskich obserwowana jest niezwykle rzadko.
Foka szara Halichoerus grypus najczęściej odwiedzająca polskie brzegi występuje od
północnych krańców Morza Bałtyckiego po Zatokę Ryską. Jest największą z bałtyckich fok. Do
pierwszej połowy XX w. zasiedlała licznie południowy Bałtyk. Obecnie w rejonie tym pojawiają
się głównie pojedyncze osobniki młode przybywające do nas przede wszystkim z Estonii.
Liczebność jej populacji na Bałtyku szacuje się na około 20 tys. osobników. Jedynym regularnym
miejscem pojawiania się tych zwierząt jest rezerwat przyrody Mewia Łacha położony u ujścia
Przekopu Wisły. Sporadycznie, pojedyncze osobniki obserwowane są w obszarze morskim
Wolińskiego Parku Narodowego, na odludnych plażach środkowego wybrzeża i na Helu.
Foka pospolita Phoca vitulina przebywa zwykle w wodach płytkich, w pobliżu piaszczystych
lub kamienistych plaż. Jest mieszkańcem Cieśnin Duńskich i Bałtyku zachodniego, mniej więcej po
linię wysp: Wolin-Bornholm-Gotlandia, gdzie bytuje jej mała populacja. Wzdłuż polskich wybrzeży
gatunek ten obserwowany jest jednak niezmiernie rzadko – średnio mniej niż jeden osobnik rocznie.
Foka obrączkowana Phoca hispida jest najmniejszą z bałtyckich fok, zwana również nerpą.
Zamieszkuje głównie wschodnią część Morza Bałtyckiego oraz Zatokę Fińską. Występuje raczej
pojedynczo. W latach 1991-1996 wzdłuż polskich wybrzeży Bałtyku fokę obrączkowaną notowano
dziewięciokrotnie, z czego pięć w rejonie Słowińskiego Parku Narodowego, pozostałe w Zatoce
Puckiej i południowej części Zatoki Gdańskiej. Prawdopodobieństwo jej wystąpienia u wybrzeży
całej Zatoki Pomorskiej jest znikome.
Jedynym przedstawicielem waleni w Bałtyku jest morświn (Phocaena phocaena). Gatunek
ten jest chroniony. W Bałtyku liczny do lat 30. XX w., obecnie występuje sporadycznie i jest
zagrożony wyginięciem. Morświny są w Polsce chronione prawem od 1984 r. Chroni je także
Konwencja Bońska i wynikające z niej Porozumienie o Ochronie Małych Waleni Bałtyku i Morza
Północnego (ASCOBANS), które Polska ratyfikowała w końcu 1995 r. Jest jedynym gatunkiem
walenia stale zasiedlającym Bałtyk. Występowanie morświnów jest ograniczone do strefy
przybrzeżnej wód chłodnych i umiarkowanych półkuli północnej. W Bałtyku występują regularnie
u wybrzeży Danii, Niemiec, południowej Szwecji oraz Polski. W pozostałych rejonach pojawia się
nieregularnie i bardzo rzadko. W Polsce morświny najczęściej odnotowywane są jednak w rejonie
Zatoki Gdańskiej i Puckiej. Głównym wskaźnikiem bytności morświnów w naszych wodach są
raporty o znalezieniu osobników martwych w sieciach lub na brzegu. Najwięcej danych pozyskuje
się w okresie zimy i wiosny. W latach 1990-1997 w strefie przybrzeżnej Wolińskiego Parku
Narodowego zebrano 6 informacji o morświnach. W polskiej bazie danych z lat 1986-2005
znajdują się 104 opisy notowań morświnów, spośród których 71 to raporty dotyczące przyłowu, 23
– ciał morświnów wyrzuconych na brzeg, a tylko 10 raportów dotyczy obserwacji zwierząt
żywych. Ponad 40% wszystkich raportów pochodzi z rejonu Zatoki Puckiej (Kulik, 2007).
Opracowany „Krajowy Plan Zarządzania Gatunkiem. Morświn” (Kulik, 2007) oraz inne prace
i raporty nie określają precyzyjnych danych na temat wielkości i charakterystyki populacji
w poszczególnych akwenach, w tym Zatoki Pomorskiej.
W rejonie planowanego przedsięwzięcia nie odnotowano obecności ssaków morskich. Tym
nie mniej, wobec informacji o pojawianiu się ssaków morskich u polskich wybrzeży, ich obecności
nie można wykluczyć.
www.im.gda.pl
65
4.4. Występowanie złóż kopalin
Obszar planowanej inwestycji nie jest miejscem występowania jakichkolwiek złóż kopalin.
4.5. Walory krajobrazowe i dziedzictwo kulturowe
Obszar opracowania położony jest na akwenie Zatoki Pomorskiej sąsiadującym
z mikroregionem fizyczno-geograficznym Mierzei Świny dzielącym się na Mierzeję Przytorską od
północy i wsteczną deltę Świny od południa. Obszar Mierzei Przytorskiej stanowi płasko
wydłużona część Wyspy Wolin, rozciągająca się wzdłuż brzegu morskiego z charakterystycznym,
układającym się pasami równoległymi do brzegu morskiego, ukształtowaniem terenu.
Na zachodnim krańcu mierzei u ujścia Świny powstała dzielnica portowa Świnoujścia, na
wschodnim, kurort Międzyzdroje. Zasadniczymi walorami krajobrazowymi i rekreacyjnymi
terenów sąsiadujących z omawianą inwestycją są:
szeroka piaszczysta plaża,
obszar leśny rozpościerający się od ul. Ku Morzu po Międzyzdroje,
istniejący falochron wschodni ujścia Świny,
istniejący falochron zachodni ujścia Świny z charakterystycznym „wiatrakiem”,
latarnia morska i infrastruktura portowa.
Ważnymi składnikami krajobrazu kulturowego Mierzei Przytorskiej są zespoły zabytkowych
obiektów architektury militarnej, zabytkowa latarnia morska, molo spacerowe w Międzyzdrojach
i elementy zabudowy portu w Świnoujściu.
Zabytki
W bezpośrednim rejonie planowanego przedsięwzięcia (akwen portowy związany
z nabrzeżem LNG, pole odkładu) nie występują nowożytne zabytki podlegające prawnej ochronie.
Na terenach objętych inwestycją nie ma aktualnie zlokalizowanych, zewidencjonowanych
stanowisk archeologicznych. W trakcie badania czystości urobku z prac pogłębiarskich oraz
badania czystości osadów dna pod kątem występowania podwodnych przeszkód nawigacyjnych na
obszarze przyszłego portu zewnętrznego nie stwierdzono elementów wartości historycznej. Należy
jednak mieć na uwadze fakt, że obszar Morza Bałtyckiego nie został jak dotąd objęty
systematycznymi poszukiwaniami archeologicznymi. Zabytki archeologiczne i dobra kultury
związane z osadnictwem średniowiecznym mogą znajdować się pod warstwą piasku dennego,
będącego w fazie redepozycji, dlatego może nie przynieść tu pozytywnych rezultatów. Obiekty
zabytkowe w morzu odkrywane były przypadkowo, najczęściej przez rybaków niszczących sieci na
tzw. zaczepach, a w strefie przybrzeżnej w okolicach portów przez Urzędy Morskie, podczas np.
pogłębienia torów wodnych lub czyszczenia kotwicowisk – w ostatnich latach Urząd Morski
w Szczecinie podczas konserwacji toru podejściowego do portu w Świnoujściu odkrył
przypadkowo w zachodniej krawędzi toru wrak drewnianego żaglowca prawdopodobnie z XIX
w Mejszelis i in., 2008.
4.6. Stan powietrza atmosferycznego
Analiza przedstawionych danych meteorologicznych wskazuje, że miejsce lokalizacji
przedsięwzięcia względem kierunków i prędkości wiatru jest korzystne. W skali roku przeważają
wiatry z kierunków 180-270o tj. południowego i zachodniego oraz kierunków pośrednich w tym
sektorze. Korzystną konsekwencją takiego układu kierunków wiatrów jest to, że generowane na
akwenie projektowanego portu zewnętrznego (w trakcie jego budowy a następnie eksploatacji)
www.im.gda.pl
66
zanieczyszczenia będą w znacznym stopniu - w szczególności w sezonie zimowym (grzewczym)
rozpraszane i przemieszczane w kierunku północnym i północno-wschodnim w kierunku otwartego
morza.
Aktualny stan jakości powietrza w rejonie planowanego przedsięwzięcia (Rejon Portu
w Świnoujściu) Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska w Szczecinie pismem znak WM
6750/1-85/08 (Mejszelis i in., 2008 – załącznik nr 7) określił jako stężenia średnioroczne
następująco:
dwutlenek azotu (NO2)
14,0 µg/m3,
dwutlenek siarki (SO2)
4,0 µg/m3,
tlenek węgla (CO)
200,0 µg/m3,
pył zawieszony PM-10
18,0 µg/m3.
Stąd wynikają wartości odniesienia, tło i stężenia dyspozycyjne dla tych i przewidywanych do
wprowadzenia do powietrza w trakcie budowy i eksploatacji (głównie z pogłębiarek, środków
transportu i maszyn budowlanych) zanieczyszczeń, które przedstawiono w tab. 12.
Tab. 12 Wartości odniesienia i stężenia dyspozycyjne
Zanieczyszczenie
Wartość odniesienia
(µg/m3)
D1
Tło
(µg/m3)
Da
%
Stężenia dyspozycyjne
(µg/m3)
Sa
S1
Sda
Dwutlenek azotu
200
40
14,0
186,0
26,0
Dwutlenek siarki
350
30
4,0
346,0
26,0
200,0
29 800,0
Tlenek węgla
Pył zawieszony
30 000
280
40
Węglowodory alifatyczne
3 000
1 000
Węglowodory aromatyczne
1 000
43
18,0
262,0
22,0
10
100,0
2 900,0
900,0
10
4,3
995,7
38,7
4.7. Klimat akustyczny
Rejon lokalizacji planowanych prac pogłębiarskich w ramach budowy nabrzeża w porcie
zewnętrznym w Świnoujściu znajduje się w sąsiedztwie terenów Portu Handlowego Świnoujście.
Tereny te są pod wpływem oddziaływań akustycznych związanych z pracą portu (urządzenia
przeładunkowe) i jego funkcjonowaniem (w tym przede wszystkim ruchem transportu
kolejowego). Od strony terenów portowych, poza hałasem związanym z ruchem kolejowym i pracą
wywrotnicy wagonów, nie występuje w zasadzie emisja wysokich poziomów dźwięku. W okresie
letnim z plaży, na której występuje naturalny klimat akustyczny, korzystają wczasowicze.
Klimat akustyczny na tych terenach ulegnie zmianie tylko w okresie budowy falochronu,
nabrzeża oraz pogłębiania akwenu portu zewnętrznego. W rejonie wskazanego pola odkładu
występuje naturalny klimat akustyczny związany z naturalnymi odgłosami przyrody (np. szum
morza). Zostanie nieznacznie zmieniony jedynie w momencie zrzutu urobku na pole odkładu po
czym powróci do poziomu naturalnego. Standardy imisyjne klimatu akustycznego odnoszą się do
wpływu hałasu na organizm człowieka. Nie określa się dopuszczalnych poziomów imisji hałasu na
inne organizmy żywe (brak norm).
4.8. Obszary chronione prawem polskim
Rejon planowanego przedsięwzięcia zlokalizowany w strefie przybrzeżnej Zatoki Pomorskiej
znajduje się w granicach następujących prawnych form ochrony przyrody w rozumieniu ustawy
z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody:
www.im.gda.pl
67
w Specjalnym Obszarze Ochrony Siedlisk Natura 2000 „Ostoja na Zatoce Pomorskiej” (kod
obszaru PLH 990002),
w Obszarze Specjalnej Ochrony Ptaków Natura 2000 „Zatoka Pomorska” (kod obszaru
PLB 990003).
W sąsiedztwie planowanego przedsięwzięcia zlokalizowane są następujące obszary chronione:
Woliński Park Narodowy,
Specjalny Obszar Ochrony Siedlisk Natura 2000 „Wolin i Uznam” (kod obszaru
PLH 320019),
Obszar Specjalnej Ochrony Ptaków Natura 2000 „Delta Świny” (kod obszaru PLB 320002),
Obszar Specjalnej Ochrony Ptaków Natura 2000 „Zalew Kamieński i Dziwna” (kod obszaru
PLB 320011),
użytek ekologiczny „Wydmy na Warszowie” i „Przytorskie Wydmy” planowany do objęcia
ochroną.
Opis obszarów Natura 2000 w których zlokalizowane jest przedsięwzięcie oraz niemieckich
obszarów Natura 2000 sąsiadujących z planowanym przedsięwzięciem opisano w rozdziale 11.1.
Woliński Park Narodowy
W sąsiedztwie lokalizacji portu zewnętrznego w Świnoujściu oraz miejsc odkładu urobku
zlokalizowany jest Woliński Park Narodowy utworzony w 1960 r. W granicach parku znajdują się:
klifowe wybrzeża Bałtyku, Delta Wsteczna Świny, pobrzeże Mierzei Przymorskiej, fragment
Międzyzdrojskiego Lasu, włączone w 1996 r. wody przybrzeżne Bałtyku o szerokości 1 mili
morskiej (BSPA – odległe ponad 12 km od pola W2a) graniczące z Wolińskim Parkiem
Narodowym, jak również przybrzeżne wody Zalewu Szczecińskiego. Włączony obszar wód
morskich z wodami śródlądowymi stanowi 4700 ha. Tereny te znajdują się w znacznym oddaleniu
od rejonu planowanego portu i planowanych miejsc odkładu urobku w morzu (około 13 km).
Inwestycja ta nie powinna zagrozić populacjom zwierząt chronionych na terenie parku
i środowisku morskiemu strefy przybrzeżnej podlegającej ochronie.
„Wydmy na Warszowie” i „Przytorskie Wydmy”
Użytek ekologiczny „Wydmy na Warszowie" i „Przytorskie Wydmy" jest obszarem
planowanym do objęcia ochroną. Użytek ten ma zostać powołany w celu ochrony cennej plaży
i wybrzeża wydmowego, jako wartościowych elementów krajobrazowych i siedlisk cennych
gatunków roślin. Zachodni kraniec użytku ekologicznego sąsiaduje z rejonem inwestycji. Prace
czerpalne i odkład urobku realizowane na akwenie przyszłego portu zewnętrznego nie będą
ingerowały w obszary planowane do objęcia ochroną.
www.im.gda.pl
68
5. STAN CZYSTOŚCI OSADÓW DENNYCH
5.1. Zakres badań
Badaniami objęto osady denne z akwenu związanego z budową nabrzeża do rozładunku LNG
w porcie zewnętrznym w Świnoujściu. W pracy przedstawiono wyniki badań laboratoryjnych
20 uśrednionych próbek gruntu z 20 rdzeni osadów dennych pobranych w ramach pracy pt.:
„Usuwanie do morza urobku z robót czerpalnych z akwenów stanowiących akwatorium portowe
ZMPSiŚ S.A.” (Sprawozdanie z badań nr 51/10, 2010) obejmujących:
1) oznaczenie w 20 uśrednionych próbkach gruntu z 20 rdzeni osadów dennych zawartości metali
ciężkich: arsenu (As), chromu (Cr), cynku (Zn), kadmu (Cd), miedzi (Cu), niklu (Ni), ołowiu
(Pb), rtęci (Hg).
2) oznaczenie w 20 uśrednionych próbkach gruntu z 20 rdzeni osadów dennych zawartości
wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych (WWA): benzo(a)antracenu,
benzo(b)fluorantenu,
benzo(k)fluorantenu,
benzo(ghi)perylenu,
benzo(a)pirenu,
dibenzo(a,h)antracenu, indeno( 1,2,3 -c,d)pirenu.
3) oznaczenie w 20 uśrednionych próbkach gruntu z 20 rdzeni osadów dennych zawartości
polichlorowanych bifenyli (PCB) - suma kongenerów PCB: 28, 52, 101, 118, 138, 153 i 180
4) określenie składu granulometrycznego 20 w uśrednionych próbkach gruntu pobranych
z 20 rdzeni osadów dennych oraz określenie rodzaju i nazwy badanego gruntu.
W opracowaniu wykorzystano również wyniki badań 16 uśrednionych próbek gruntu
pobranych z 16 rdzeni osadów dennych udostępnionych przez Urząd Morski w Szczecinie,
wykonanych w 2008 r. w ramach oceny stanu czystości osadów dennych w rejonie projektowanego
portu zewnętrznego w Świnoujściu (pismo Urzędu Morskiego w Szczecinie z dnia 13.10.2009,
znak: TI-220/5/995/2009, Wyniki badań…, 2008).
Pobór, przygotowanie i oznaczenia stężeń substancji w osadach dennych wykonano zgodnie
z Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 16 kwietnia 2002 r. w sprawie rodzajów oraz
stężeń substancji, które powodują, że urobek jest zanieczyszczony (Dz. U. nr 55, poz. 498
z 2002 r.). W przypadku przekroczenia wartości krytycznych podanych w załączniku do
rozporządzenia urobek uznaje się za zanieczyszczony. (tab. 13).
Konwencja o ochronie środowiska morskiego obszaru Morza Bałtyckiego1974/1992 r.
(Konwencja Helsińska, Dz. U. z roku 2000 nr 28, poz. 346 i 347), wymienia jako szczególnie
niebezpieczne dla Morza Bałtyckiego zanieczyszczenia chlororganiczne, fosforoorganiczne,
cynoorganiczne, węglowodory aromatyczne i alifatyczne oraz metale toksyczne. Na jej podstawie
powstało obowiązujące w prawodawstwie polskim Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia
16 kwietnia 2002 w sprawie rodzajów oraz stężeń substancji, które powodują, że urobek jest
zanieczyszczony (Dz. U. nr 55, poz. 498). W myśl tego rozporządzenia oznacza się w urobku
pobranym podczas pogłębiania torów wodnych z akwenów morskich 8 metali ciężkich (As, Cd,
Cr, Cu, Hg, Zn, Ni i Pb), 7 wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych – WWA
(Benzo(a)antracen, Benzo(b)fluoraten, Benzo(k)fluoraten, Benzo(ghi)perylen, Benzo(a)piren,
Dibenzo(a,h)antracen, Indeno(1,2,3-c,d)piren) i 7 polichlorowanych bifenyli – PCB (PCB 28, 52,
www.im.gda.pl
69
101, 118, 138, 153, 180), a ich stężenie musi być mniejsze od wartości granicznych, aby osad
uznać za niezanieczyszczony, w celu ponownego składowania w morzu.
Od 2007 roku szersze spektrum związków zawarte w Przewodniku Komisji Helsińskiej
odnośnie postępowania z urobkiem czerpalnym pobranym z dna morza (w załączniku II, liście 1
i 2) (HELCOM Guidelines for the Disposal of Dredged Material, 2007, Helsinki Commision,
Baltic Marine Environment Protection Commission) jest zalecane do badań, lecz nieobowiązkowe.
Są to: dodatkowe WWA i PCB, Pestycydy chloroorganiczne, Pestycydy fosforoorganiczne,
Tributylocyna (TBT) i jej produkty degradacji, inne związki cynoorganiczne, inne (niż TBT)
związki stosowane przeciwko porastaniu przez organizmy morskie, Węglowodory ropopochodne,
Polichlorowane dibenzo-p-dioksyny i polichlorowane dibenzofurany.
Dodatkowe oznaczenia wg wytycznych Komisji Helsińskiej zaleca się jedynie w przypadku
podejrzeń o lokalne źródła historyczne lub bieżące mogące spowodować podwyższone stężenia
w danym rejonie. Należy jednak zwrócić uwagę, że w zaleceniach Komisji Helsińskiej nie są
określone dopuszczalne stężenia dla w.w. związków w czerpanych osadach. Brak jest również
innych odnośników normatywnych mogących ewentualnie skwalifikować osad jako
zanieczyszczony lub nie. Także ewentualnie uzyskane wyniki stanowią wartość informacyjną, nie
stanowią podstawy do ewentualnej dyskwalifikacji osadu w celu ponownego składowania
w morzu.
Tab. 13 Rodzaje oraz stężenie substancji, które powodują, że urobek pochodzący z pogłębiania
akwenów morskich jest zanieczyszczony (Rozporządzenie Ministra Środowiska
z dnia 16 kwietnia 2002 r. w sprawie rodzajów oraz stężeń substancji, które powodują,
że urobek jest zanieczyszczony Dz. U. nr 55, poz. 498)
RODZAJ SUBSTANCJI
STĘŻENIE GRANICZNE OKREŚLAJĄCE
UROBEK ZANIECZYSZCZONY
[mg/kg s.m]
Metale ciężkie
As (arsen)
≥30
Cd (kadm)
≥7,5
Cr (chrom)
≥200
Cu (miedź)
≥150
Hg (rtęć)
≥1,0
Zn (cynk)
≥1000
Pb (ołów)
≥200
Ni (nikiel)
≥75
Wielopierścieniowe Węglowodory Aromatyczne (WWA)
Benzo(a)antracen
≥1,5
Benzo(b)fluoraten
≥1,5
Benzo(k)fluoraten
≥1,5
Benzo(ghi)perylen
≥1,0
Benzo(a)piren
≥1,0
Dibenzo(a,h)antracen
≥1,0
Indeno(1,2,3-c,d)piren
≥1,0
Polichlorowane Bifenyle (PCB)
Suma kongenerów PCB:
≥0,3
28, 52, 101, 118, 138, 153, 180
Materiał do badań
Zgodnie z wytycznymi zawartymi w Rozporządzeniu Ministra Środowiska (Dz. U. nr 55, poz.
498) dla planowanej ilości robót czerpalnych wynoszącej około 2,4 mln. m3 wymagana ilość
próbek osadów do analiz chemicznych wyniosła 36.
Próby 20 rdzeni osadów zostały pobrane sondą VIBRO ze statku badawczego „IMOR 2”
Instytutu Morskiego w Gdańsku w dniach 20-21.03.2010 r. z akwenów związanych z budową
nabrzeża w porcie zewnętrznym w Świnoujściu. Następnie rdzenie osadów dostarczono do
Laboratorium Zakładu Ochrony Środowiska IM w Gdańsku.
www.im.gda.pl
70
Próby rdzeniowe osadów dennych zostały pobrane z miejsc uzgodnionych z Zamawiającym
i przedstawionych na załączonym planie (Zał. 1) , natomiast współrzędne miejsc pobierania próbek
przedstawiono w Sprawozdaniu z badań nr 51/10 (2010).
Wyniki pozostałych 16 uśrednionych próbek gruntu pobranych z 16 rdzeni osadów dennych
zostały udostępnione przez Urząd Morski w Szczecinie.
5.2. Metodyka badań osadów
Reprezentatywną próbkę urobku w ilości 1 kg wysuszono w temperaturze pokojowej do stałej
masy, przesiano przez sito o średnicy oczek 2 mm. Stężenie badanych substancji oznaczano we
frakcji urobku o uziarnieniu <2 mm. Z odsianej frakcji urobku <2 mm, po skwartowaniu, pobrano
100 g próbkę analityczną, którą utarto w moździerzu agatowym do ziaren <0,063 mm.
Oznaczanie metali
Po roztworzeniu rozdrobnionych próbek analitycznych roztworem kwasu solnego (1÷4)
zawartości arsenu, chromu, cynku, kadmu, miedzi, niklu i ołowiu oznaczano metodą atomowej
spektrometrii emisyjnej z plazmą wzbudzoną indukcyjnie (ICP- AES), na spektrometrze
emisyjnym OPTIMA 2000 DV firmy PERKIN ELMER. Natomiast zawartości rtęci oznaczano
metodą absorpcji atomowej z zatężaniem na kolektorze złotym na analizatorze rtęci MA-Z firmy
Nippon Instrument Corporation po roztworzeniu rozdrobnionych próbek roztworem kwasu
solnego(1÷4).
Oznaczanie związków organicznych
W próbce analitycznej osadu dennego substancje organiczne oznaczano następująco:
wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne (WWA), oznaczano metodą GC – MSD
(chromatografia gazowa z detektorem spektrometrii masowej) w ekstraktach
dichlorometanowych po ekstrakcji próbek dichlorometanem, na chromatografie gazowym
typ HP 6890 ze spektrometrem mas typ HP 5973 firmy Hewlett Packard. Otrzymane
ekstrakty, przed końcową analizą oczyszczono techniką ekstrakcji do fazy stałej (SPE),
polichlorowane bifenyle (PCB) oznaczano metodą GC - MSD (chromatografia gazowa
z detektorem spektrometrii masowej) w ekstraktach acetonowych uzyskanych po
ekstrakcji próbek mieszaniną heksan/aceton na chromatografie gazowym typ HP 6890 ze
spektrometrem mas typ HP 5973 firmy Hewlett Packard.
Analiza granulometryczna
Próby osadów suszono w temperaturze 105oC. Wykonano przesiewy na standardowym
zestawie sit: <0,063; 0,063; 0,125; 0,250; 0,500; 1,0; 2,0; 4,0 i 8,0 mm. Czas przesiewu wynosił
30 minut, przy amplitudzie drgań 1s.
5.3. Wyniki badań
Metale ciężkie
Stężenia metali ciężkich w 20 uśrednionych próbkach gruntu z 20 rdzeni osadów dennych
pobranych w ramach pracy pt.: ”Usuwanie do morza urobku z robót czerpalnych z akwenów
stanowiących akwatorium portowe ZMPSiŚ S.A.” i w 16 uśrednionych próbkach gruntu
z 16 rdzeni udostępnionych przez Urząd Morski w Szczecinie, wykonanych w 2008 r. w ramach
oceny stanu czystości osadów dennych w rejonie projektowanego portu zewnętrznego
w Świnoujściu mieściły się w granicach dla:
www.im.gda.pl
71
arsenu (As) - poniżej 1,25 mg As/kg s.m. (dla wszystkich analizowanych próbek),
chromu (Cr) - 0,88 ÷ 6,59 mg Cr/kg s.m.,
cynku (Zn) - 1,75 ÷ 3,69 mg Zn/kg s.m.,
kadmu (Cd) – poniżej 0,05 mg Cd/kg s.m. (dla wszystkich analizowanych próbek),
miedzi (Cu) - 0,25 ÷ 0,63 mg Cu/kg s.m.,
niklu (Ni) - 0,57 ÷ 3,67 mg Ni/kg s.m.,
ołowiu (Pb) - 0,60 ÷ 2,98 mg Pb/kg s.m.,
rtęci (Hg) – poniżej 0,01 ÷ 0,07 mg Hg/kg s.m.
Na podstawie uzyskanych wyników stwierdzono, że zawartości metali ciężkich
w 36 uśrednionych próbkach gruntu z 36 rdzeni osadów dennych pobranych z akwenów
związanych z budową nabrzeża w porcie zewnętrznym w Świnoujściu są niższe niż wartości, które
powodują, że urobek jest zanieczyszczony w myśl Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia
16 kwietnia 2002 r. w sprawie rodzajów oraz stężeń substancji, które powodują, że urobek jest
zanieczyszczony (Dz. U. nr 55, poz. 498).
Wielopierścieniowe Węglowodory Aromatyczne (WWA)
Stężenia wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych 20 uśrednionych próbkach
gruntu z 20 rdzeni osadów dennych pobranych w ramach pracy pt.: ”Usuwanie do morza urobku
i w 16 uśrednionych próbkach gruntu z 16 rdzeni udostępnionych przez Urząd Morski
w Szczecinie, wykonanych w 2008 r. w ramach oceny stanu czystości osadów dennych w rejonie
projektowanego portu zewnętrznego w Świnoujściu mieściły się w granicach dla:
benzo(a)antracenu – poniżej 0,001 ÷ 0,001 mg/kg s.m.,
benzo(b)fluorantenu – poniżej 0,001÷ 0,002 mg/kg s.m.,
benzo(k)fluorantenu – poniżej 0,001 mg/kg s.m.,
benzo(ghi)perylenu – poniżej 0,001 mg/kg s.m.,
benzo(a)pirenu – poniżej 0,001 ÷ 0,001 mg/kg s.m.,
dibenzo(a,h)antracenu – poniżej 0,001 mg/kg s.m.,
indeno( 1,2,3 -c,d)pirenu – poniżej 0,001 mg/kg s.m.
Na podstawie uzyskanych wyników można stwierdzić, że zawartości poszczególnych
WWA w 36 uśrednionych próbkach gruntu z 36 rdzeni osadów dennych pobranych z akwenów
Polichlorowane Bifenyle (PCB)
Stężenia polichlorowanych bifenyli (PCB) w 20 uśrednionych próbkach gruntu z 20 rdzeni
osadów dennych pobranych w ramach pracy pt.: ”Usuwanie do morza urobku z robót czerpalnych
z akwenów stanowiących akwatorium portowe ZMPSiŚ S.A.” i w 16 uśrednionych próbkach
gruntu z 16 rdzeni udostępnionych przez Urząd Morski w Szczecinie, wykonanych w 2008 r.
w ramach oceny stanu czystości osadów dennych w rejonie projektowanego portu zewnętrznego
w Świnoujściu dla wszystkich analizowanych próbek były poniżej 0,0001 mg/kg s.m.
Na podstawie uzyskanych wyników można stwierdzić, że zawartości sumy kongenerów PCB
28, 52, 101, 118, 138, 153 i 180 w 36 uśrednionych próbkach gruntu z 36 rdzeni osadów dennych
www.im.gda.pl
72
pobranych z akwenów związanych z budową nabrzeża w porcie zewnętrznym w Świnoujściu
są niższe niż wartości, które powodują, że urobek jest zanieczyszczony w myśl Rozporządzenia
Ministra Środowiska z dnia 16 kwietnia 2002 r. w sprawie rodzajów oraz stężeń substancji, które
powodują, że urobek jest zanieczyszczony (Dz. U. nr 55, poz. 498).
W tabeli 14 podano średnie stężenia substancji w 36 próbkach osadów dennych pobranych
z rejonu akwenów związanych z budową nabrzeża w porcie zewnętrznym w Świnoujściu.
Tab. 14 Rodzaje i stężenia badanych substancji w osadzie dennym pobranym z rejonu akwenów
związanych z budową nabrzeża w porcie zewnętrznym w Świnoujściu
Lp.
Rodzaj badania
Jednostka
1
Materia organiczna (straty prażenia)
1
2
3
4
5
6
Arsen (As)
Chrom (Cr)
Cynk (Zn)
Kadm (Cd)
Miedź (Cu)
Nikiel (Ni)
7
8
Ołów (Pb)
Rtęć (Hg)
1
2
3
4
Benzo(a)antracen
Benzo(b)fluoranten
Benzo(k)fluoranten
Benzo(ghi)perylen
5
6
7
Benzo(a)piren
Dibenzo(a,h)antracen
Indeno(1,2,3-cd)piren
1
Suma kongenerów PCB 28, 52, 101, 118,
138, 153 i 180
% s. m.
Metale
mg/kg s.m.
mg/kg s.m.
mg/kg s.m.
mg/kg s.m.
mg/kg s.m.
mg/kg s.m.
Stężenie
średnie
p. 1,25
1,47
2,68
p.0,05
0,44
0,90
mg/kg s.m.
1,10
mg/kg s.m.
0,02
Wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne (WWA)
mg/kg s.m.
p. 0,001
mg/kg s.m.
p. 0,001
mg/kg s.m.
p. 0,001
mg/kg s.m.
p. 0,001
mg/kg s.m.
p. 0,001
mg/kg s.m.
p. 0,001
mg/kg s.m.
p. 0,001
Polichlorowane bifenyle (PCB)
mg/kg s.m.
Stężenie /1/, które powoduje,
że urobek
jest zanieczyszczony
p. 0,0001
≥ 30
≥ 200
≥ 1000
≥ 7,5
≥ 150
≥75
≥ 200
≥1
≥ 1,5
≥ 1,5
≥ 1,5
≥ 1,0
≥ 1,0
≥ 1,0
≥ 1,0
≥ 0,3
Objaśnienia do tabeli:
/1/ Załącznik do rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 16 kwietnia 2002 r. W sprawie rodzajów oraz stężeń
substancji, które powodują, że urobek jest zanieczyszczony (Dz. U. nr 55, poz. 498 z 2002 r.)
p. – poniżej granicy oznaczalności
Charakterystyka osadów
Głębokość morza w a rejonie poboru próbek osadów wahała się od 2,2 do 6,3 m, długość
pobranych rdzeni wynosiła od 1,27 m do 2,0 m. Na dnie morskim dominującym materiałem jest
piasek drobny z domieszką żwiru, muszli, barwy od beżowej poprzez szarą do brunatnoszarej.
Występują przewarstwienia namułów, gliny pylastej oraz domieszki humusu. Mediana uziarnienia
osadów dennych wynosi MD=0,179 (tab. 15). Uśrednione parametry osadów wskazują, że jest to
piasek drobny. Współczynnik wysortowania osadów waha się od So=1,24 do 1,41 co pozwala na
określenie osadów jako dobrze i średnio wysortowanych. W pobranych próbach osadu dominuje
frakcja o uziarnieniu 0,125<d≤0,250, której jest średnio około 70%. Osad charakteryzuje się dużym
udziałem frakcji drobnej 0,063<d≤0,125 średnio 18,81%. Udział frakcji grubszej od 0,5 mm nie
przekracza średnio 1,6% a drobniejszej od 0,063 mm średnio 1% (tab. 15).
Charakterystyczną cechą pokrywy piaszczystej są licznie występujące muszle w stropowej
warstwie badanych osadów do głębokości 1,6 m ppd. W osadach najliczniej reprezentowane były
dwa gatunki makrozoobentosu: piaskołaz Mya arenaria i sercówka Cerastoderma glaucum.
W pobranych próbkach nie występowała Macoma balthica.
www.im.gda.pl
73
Tab 15 Charakterystyka osadów dennych w rejonie planowanego portu zewnętrznego w Świnoujściu
Zawartość wagowa ziaren (%)
Ilość
prób
Przedziały średnicy ziaren d (mm)
36
d>8
4<d≤8
2<d≤4
1<d≤2
0,5<d≤1
0,25<d≤0,5
0,125<d
≤0,25
0,063<d≤0,125
d≤0,063
Suma
(%)
Wartości
średnie
0,17
0,07
0,18
0,26
0,93
8,39
70,14
18,81
1,06
100,00
Wysortowanie
(wg. Traska)
Przeciętna
średnica
Odchylenie
standardowe
dśredn.
σ(d)
(mm)
(mm)
0,217
0,326
Charakterystyczne średnice ziaren piasku
Ilość
prób
Rodzaj piasku
d10
d25
d50
d75
d90
1/2
SO=(d75/d25)
36
(mm)
Wartości
średnie
0,094
0,134
0,179
0,226
0,272
1,298
piasek drobny
Zawartość materii organicznej
Zawartość materii organicznej wyrażonej jako strata przy prażeniu (w temp. 550ºC)
w 20 uśrednionych próbkach gruntu z 20 rdzeni osadów dennych pobranych w ramach pracy pt.:
”Usuwanie do morza urobku z robót czerpalnych z akwenów stanowiących akwatorium portowe
ZMPSiŚ S.A.” i w 16 uśrednionych próbkach gruntu z 16 rdzeni udostępnionych przez Urząd
Morski w Szczecinie, wykonanych w 2008 r. w ramach oceny stanu czystości osadów dennych
w rejonie projektowanego portu zewnętrznego w Świnoujściu była mniejsza niż 1,7 %.
Badane osady to w większości piaski charakteryzujące się małą pojemnością sorpcyjną i małą
zawartością materii organicznej. W osadach w których skład wchodzą minerały ilaste, stężenia
materii organicznej są znacznie większe. Duża powierzchnia właściwa cząstek osadów mulistoilastych wpływa na proces akumulacji materii organicznej.
Wnioski
Zawartości metali ciężkich, wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych oraz
sumy kongenerów polichlorowanych bifenyli: (PCB 28, 52, 101, 118, 138, 153 i 180)
w 36 uśrednionych próbkach gruntu pobranych z 36 rdzeni osadów dennych pobranych z akwenów
Na tej podstawie można stwierdzić, że osad denny przewidziany do czerpania z akwenów
związanych z budową nabrzeża do rozładunku LNG w porcie zewnętrznym w Świnoujściu
jest niezanieczyszczony.
www.im.gda.pl
74
6. ANALIZA WARIANTÓW LOKALIZACJI MIEJSCA ODKŁADU UROBKU
W ramach poszukiwania lokalizacji miejsca klapowania urobku z pogłębiania akwenu
związanego z budową nabrzeża w porcie zewnętrznym w Świnoujściu rozpatrzono trzy warianty
lokalizacji odkładu urobku: wariant polegający na niepodejmowaniu przedsięwzięcia, oraz wariant
odkładu urobku na wytypowanym – z trzech analizowanych – obszarze (W1, W2 lub W2a) dna
morskiego. Ponadto rozpatrzono wariant alternatywny – inne niż do morza miejsce odkładu urobku.
6.1. Wariant polegający na niepodejmowaniu przedsięwzięcia
W wariancie polegającym na zaniechaniu budowy nabrzeża w porcie zewnętrznym
w Świnoujściu i odkładania urobku stan środowiska i biocenoz rejonu nie ulegnie zmianom.
Ze względu na kubaturę urobku (2,4 mln.m3) tworzonego przez zasolone piaski morskie czerpane
w strefie przybrzeża, względy transportowo-ekonomiczne i przyrodnicze praktycznie
uniemożliwiają odkład urobku na polderach w rejonie ujścia Świny.
6.2. Warianty rozwiązań lokalizacyjnych
Wariant proponowany przez Wnioskodawcę
Rozpatrzono trzy warianty (pola) odkładu urobku w morzu kierując się warunkami
określonymi przez ZMPSiŚ S.A.:
– miejsce odkładu urobku w morzu (klapowisko) powinno znajdować się na obszarze morza
terytorialnego, możliwie najbliżej miejsca czerpania. Morze terytorialne to akwen rozciągający
się na szerokość 12 mil morskich (22,2 km) od linii brzegowej;
– wymagana pojemność klapowiska nie mniejsza niż 3,0 mln.m3;
– lokalizacja powinna wykluczać powrót rumowiska do portu w tor wejściowy do Świnoujścia.
Przy wyborze lokalizacji klapowiska wybrano wariant uwzględniający obok korzystnych
uwarunkowań ekonomicznych, hydrodynamicznych i geologicznych również najmniej uciążliwe
warunki dla środowiska, biorąc pod uwagę następujące kryteria:
ze względu oddziaływania na środowisko biologiczne:
–
–
–
–
stan biocenoz dennych (zoobentos i fitobentos),
tarliska i żerowiska ryb,
trasy migracji ryb i ssaków morskich,
występowanie ptaków;
ze względu na oddziaływanie na środowisko fizyczno-chemiczne:
– stan osadów dennych,
– jakość wody (np. przeźroczystość, natlenienie, zasolenie);
ze względu na oddziaływanie na środowisko ludzkie:
–
–
–
–
–
–
działalność rybacką,
działalność żeglugową,
działalność militarną,
działalność wydobywczą,
istniejącą i planowaną infrastrukturę (kable i rurociągi),
planowane farmy wiatrowe,
www.im.gda.pl
75
– działalność turystyczną i rekreacyjną.
Położenie analizowanych obszarów odkładu urobku przedstawiono na rys. 1,
a charakterystykę parametrów w tab. 16. Oprócz wymagań środowiskowo-biocenotycznych przy
wyborze lokalizacji pól odkładu uwzględniono również następujące czynniki:
– potencjalne kolizje ze strefami intensywnego rybołówstwa,
– działalność żeglugową,
– istniejącą i projektowaną infrastrukturę,
– przeszkody na dnie morskim,
– działalność wydobywczą i energetyczną.
Tab. 16 Charakterystyka parametrów pól odkładu urobku (W1, W2 i W2a)
Element
Powierzchnia obszaru odkładu urobku
Długość i szerokość pola
Średnia głębokość
Jednostka
wariant 2
wariant 2a
km/km
1x3
1x3
1x3
km2
3
3
3
m p.p.m.
12,5
12,6
12,9
14,2
15,2
14,8
14,0
15,0
14,5
18,0 1)
19,2 2)
18,75
18,0
21,0
21,0
Odległość od linii brzegowej (mierzona jako
prosta równoległa do południków)
– dolnej krawędzi
– górnej krawędzi
– centrum
km
Odległość centrum pola od centrum czerpania
urobku
km
Średnia wysokość nasypów urobku
Pole odkładu
wariant 1
m n.p.d.
1÷1,5
1÷1,5
1÷1,5
-
piasek drobny
piasek drobny
piasek drobny
Powierzchnia kwatery
km2
1,0
1,0
1,0
Liczba kwater odkładu
n
3
3
3
Główny kierunek przemieszczania zawiesin –
oś
-
wiosna-lato: W, E
jesień-zima: W,
NE, NW
wiosna-lato: W, E
jesień-zima: W,
NE, NW
wiosna-lato: W, E
jesień-zima: W,
NE, NW
km
0,335
0,335
0,225
Rodzaj podłoża
Potencjalny zasięg zawiesin (oddziaływanie
ujemne na hydrobionty) 3)
1)
Punkt I (wierzchołek południowo-zachodni pola W2a)
Punkt K (wierzchołek północno-wschodni pola W2a)
3)
Potencjalny zasięg zawiesin wg rozdziału 7
2)
Wariant 1
Miejsce odkładu urobku zlokalizowane jest na wschód od miejsca czerpania urobku,
w strefie przybrzeżnej Zatoki Pomorskiej. Powierzchnia odkładu zajmuje około 3 km2 dna
morskiego. Uwzględnia naturalny spadek dna pozwalający na spływ odkładanego urobku
w kierunku północno-wschodnim, ograniczając powrót osadów na tor wodny Świnoujście.
W rejonie wariantu 1 bicenozy obszaru mogą pozostawać pod wpływem zawiesin
przemieszczanych z pola odkładu urobku z prac czerpalnych związanych z budową falochronu
osłonowego. Pole wg wariantu 1 oddalone jest od wyznaczonego pola o około 0,75 km.
Wariant 2
Miejsce odkładu urobku, oddalone w linii prostej od brzegu o około 14 km, pozostaje poza
strefę działalności rybołówstwa łodziowego. Zajmuje, podobnie jak w wariancie 1 około 3 km2 dna
morskiego. Średnia głębokość 12,6 m p.p.m. daje większe prawdopodobieństwo ograniczania
redepozycji piasków drobnoziarnistych (dominujących w czerpanym urobku) w czasie znaczących
wezbrań sztormowych. Wariant ten preferowano w fazie prac wstępnych.
www.im.gda.pl
76
Wariant 2a
Miejsce odkładu urobku najbardziej oddalone od linii brzegowej wyznaczono uwzględniając
uwagi Urzędu Morskiego w Szczecinie. Zlokalizowane jest na północny-wschód od
projektowanego portu zewnętrznego w Świnoujściu, w odległości około 19 km od linii brzegowej.
Średnia głębokość 12,9 m. Pojemność projektowanego klapowiska, podobnie jak w wariancie W1
i W2 wynosi 3 mln.m3. Z danych Mapy Geologicznej Dna Bałtyku wynika, że na powierzchni dna
proponowanych lokalizacji pól odkładu i w ich sąsiedztwie przeważają piaski drobnoziarniste.
Zawartość materii organicznej jest niewielka, nie przekracza 1-2%. Nie jest to środowisko
sprzyjające występowaniu bogatych zbiorowisk makrofauny dennej. Wytypowana lokalizacja
miejsca odkładu urobku znajduje się poza wyznaczoną trasą żeglugi przybrzeżnej HELCOM. Nie
stanowi przeszkody dla istniejącej i planowanej infrastruktury liniowej. Przed przystąpieniem do
odkładu urobku wykonawca robót powinien wykonać badania magnetometryczne dna pola odkładu
dla wykluczenia występowania niewybuchów. Z uwagi na największe oddalenie od linii brzegowej
jest korzystna z punktu widzenia istniejących w rejonie Zatoki Pomorskiej tarlisk. W tym
wariancie, oddalonym od pola odkładu planowanego przez Urząd Morski w Szczecinie (pole
EFGH) o około 4 km przy potencjalnym oddziaływaniu na hydrobionty nie przekraczającym 500600 m nie wystąpią oddziaływania skumulowane.
Wody w rejonie wariantu 2a odkładu, najdalej oddalone od ujścia Świny, są lepiej natlenione,
zawierają mniej soli biogenicznych pozostając pod mniejszym wpływem „wzbogaconych” wód Świny.
Omówienie stanu środowiskowo-biocenotycznego obszarów odkładu urobku przedstawiono
w punkcie 4 niniejszego Raportu.
Należy podkreślić, że zróżnicowanie warunków hydrodynamicznych, geologicznych
i środowiska osadowego dla omawianych wariantów jest niewielkie. Stan biocenoz obszaru
i hydrologia w rejonie pól odkładu nie znajdują się zakresie znaczącego oddziaływania wód
rzecznych, mających wyraźnie eutroficzny wpływ na wody przybrzeżne.
Brak zróżnicowania w strukturze i składzie ilościowym fauny dennej pomiędzy wariantami.
Bytująca tam fauna denna jest typowa dla całej przybrzeżnej strefy płytkiego piaszczystego dna
południowego Bałtyku. Nie stwierdzono tam rejonów wyróżniających się występowaniem gatunków
rzadkich, czy zagrożonych. Awifaunę jak i ichtiofaunę ze względu na dużą mobilność i niewielką
odległość pomiędzy obszarami trudno przypisać do konkretnego obszaru. Zatem mogące się tam
pojawiać gatunki, w tym gatunki chronione związane są głównie z dostępnością bazy pokarmowej,
która może być okresowo zaburzona zarówno w przypadku wariantu 1, 2 oraz 2a.
Wariant alternatywny
Wariant alternatywny przewiduje odłożenie urobku na pole refulacyjne na Ostrowie
Grabowskim. Posiada obok zalet, szereg wad, które przeważają nad korzyściami takiego
rozwiązania. Odłożenie całości urobku wyłącznie na Ostrowie Grabowskim ze względu na
kubaturę urobku (2,4 mln.m3) czerpanego w strefie przybrzeża, względy przyrodnicze oraz
transportowo-ekonomiczne (odległość około 68 km zwiększy ruch taboru wodnego powodujący
wzrost emisji spalin i hałasu, uciążliwość dla żeglugi na torze wodnym Szczecin-Świnoujście) nie
jest korzystny z punktu widzenia ochrony środowiska. Ponadto harmonogram przedsięwzięcia
przewiduje, ze roboty czerpalne rozłożone na dwa etapy powinny być zrealizowane w ciągu 4
miesięcy (etap I) i 6 miesięcy (etap II), co przy tak znacznej objętości urobku i odległości pola
refulacyjnego od miejsca czerpania urobku uniemożliwia odłożenie całego urobku na polu
refulacyjnym. Ponadto teren ten stanowi najniższy taras zalewowy rzeki Odry o średnich
wysokościach około 0,5 m n.p.m. Teren jest trudno dostępny, zalewany wezbraniami wód
www.im.gda.pl
77
powierzchniowych. Przed przystąpieniem do eksploatacji, pole odkładu na Ostrowie Grabowskim
wymaga budowy wałów okalających, rowów odwadniających oraz zainstalowanie tam mnichów,
podpór rurociągów tłocznych, reperów oraz piezometrów. Po uwzględnieniu obecnego
zagospodarowania przestrzennego terenu objętość urobku możliwa do odłożenia na polu odkładu
na Ostrowie Grabowskim wynosi około 800 tys. m3. Zatem możliwe jest jedynie częściowe
wykorzystanie urobku do uzdatniania terenów portowych na Ostrowie Grabowskim.
6.3. Potencjalne ryzyka kolizji pól odkładu urobku na obszarze morza terytorialnego
Przystępując do wyboru wariantu miejsca odkładu urobku w morzu zdefiniowano potencjalne
ryzyka kolizji dla omawianych wariantów 1, 2 i 2a. Należą do nich:
potencjalne kolizje ze strefami intensywnego rybołówstwa,
działalność żeglugowa,
istniejąca i projektowana infrastruktura,
przeszkody na dnie morskim,
potencjalne kolizje z działalnością wydobywczą i planowanymi farmami wiatrowymi.
Potencjalne kolizje ze strefami intensywnego rybołówstwa
Potencjalne warianty zaplanowano tak, aby znalazły się poza obszarami o największej
intensywności rybackiej. W wodach zatoki występuje co najmniej 31 taksonów ryb. Stale
występuje tu 11 gatunków ryb słodkowodnych, 5 gatunków ryb wędrownych oraz 15 gatunków
morskich (Wolnomiejski, 1997; Garbacik-Wesołowska i Boberski, 2000). Do masowo
występujących gatunków komercyjnych należą: śledź, szprot, stornia, okoń, sandacz, płoć i leszcz.
Analizowany rejon zrzutu osadów (wariant 1) jest ważnym obszarem dla lokalnego rybołówstwa. Jest
jednym z miejsc rozrodu śledzia wiosennego. Tarliska tego stada rozmieszczone są w płytkich
wodach przybrzeżnych (3-12 m) w pasie 3 mil morskich.
Analizowane rejony zrzutu są ważnymi obszarami dla lokalnego rybołówstwa. Znajdują się
w strefie głębokości 12,5-13,0 m tj. na granicy występowania miejsc tarliskowych śledzia
bałtyckiego. Wyniki monitoringu połowowego ryb występujących w strefie przybrzeżnej Zatoki
Pomorskiej (Dudko i in., 2008) wykazują, że im większe oddalenie od linii brzegowej, tym udział
ryb przydennych w połowach był zdecydowanie niższy. Położenie trasy zaciągu nie miało
natomiast wpływu na występowanie dominujących gatunków ryb. Stornia i okoń występowały
niemal w każdym zaciągu, bez względu na jego położenie w strefie przybrzeżnej Zatoki
Pomorskiej. Zatem, zarówno z punktu widzenia ochrony tarlisk jak i znacznego oddalenia od linii
brzegowej wariant 2a zlokalizowany około 19 km od brzegu na akwenie o średniej głębokości
około 12,9 m czyni ten wariant korzystniejszym z punktu widzenia rybołówstwa. Wszystkie
analizowane warianty lokalizacji pola odkładu W1, W2 i W2a (powierzchni każdego około 3 km2)
znajdują się w kwadracie bałtyckim D2 o powierzchni około 343 km2. Produktywność rybacka
w Polskich Obszarach Morskich wynosi około 36 kg/hektar (Strategia rozwoju…). Po przeliczeniu
na obszar 3 km2 pola odkładu potencjalne zmniejszenie połowów śledzia i dorsza jest mało znaczące.
Zamykanie dla połowów kwater 1 km2 na okres około 80 dni prowadzenia odkładu urobku zmniejszy
połowy o nieistotne wielkości. Aby zapobiec konfliktom z miejscowymi rybakami, prace powinny
rozpocząć się po zakończeniu tarła śledzi wiosennych, tzn. w czerwcu i trwać do marca, tj. do czasu
pojawienia się stad zmierzających w kierunku tradycyjnych tarlisk.
www.im.gda.pl
78
Zauważyć należy, że w ostatnich latach (po wejściu Polski do UE) wystąpiła wyraźna tendencja
zmniejszania się nakładu połowowego w rybołówstwie łodziowym na Zatoce Pomorskiej, a tym
samym na omawianym rejonie, wynikająca z procesu złomowania jednostek rybackich za
rekompensaty finansowe UE. W roku 2007 w stosunku do 2004 roku ubyło ich w Świnoujściu – 5,
Międzyzdrojach – 6, w Karsiborze – 1 (Borówka i in., 2007). Nie wpłynęło to drastycznie na nakład
połowowy, który zmalał o około 17%.
Podczas prowadzenia prac związanych z odkładaniem urobku w morzu może dojść w polu
bliskim do efektów krótkotrwałych związanych z ograniczeniem migracji i skupienia ryb w strefie
prowadzonych prac (płoszenie) oraz okresowym zamknięciem rejonu prac dla łodzi rybackich
i innych jednostek pływających. Efektów długotrwałych dla rybołówstwa nie przewiduje się.
W okresach prowadzenia prac (preferowany wariant 2a) Wykonawca powinien powiadomić
administrację morską (Urząd Morski w Szczecinie i Okręgowy Inspektorat Rybołówstwa Morskiego
w Szczecinie) o potrzebie zdjęcia siatek stawnych, niewodów itp. podczas prowadzenia odkładu
urobku na obszarze poszczególnych kwater.
Działalność żeglugowa
–
–
–
–
–
Zwyczajowe trasy żeglugowe prowadzące do polskich portów (rys.24) to m.in.:
trasa „D” rekomendowana dla dużych zbiornikowców oraz statków z ładunkami niebezpiecznymi –
prowadzi ona do Cieśnin Duńskich omijając Bornholm od strony północnej do portów Zatoki
Pomorskiej,
trasy z północno-wschodniego Bałtyku do portów położonych nad Zatoką Gdańską,
południowa trasa z zachodniego Bałtyku (na południe od Bornholmu – na rys. 24 trasa „B”),
trasa przybrzeżna łącząca porty położone nad Zatoką Gdańską z portami Szczecin-Świnoujście oraz
porty środkowego wybrzeża (na rys. 24 trasa „A”),
trasa żeglugi przybrzeżnej, zaproponowana jako trasa HELCOM pierwszej klasy (rys. 24).
Wskazane lokalizacje W1 i W2 miejsc klapowania urobku zgodnie z pismem Urzędu Morskiego
w Szczecinie z dnia 17 lutego 2010 r. znak ON-I-4180/01/02/10 znajdują się na obszarze trasy żeglugi
przybrzeżnej (trasa HELCOM), wypłycenie których, w sposób sztuczny z nawigacyjnego punktu
widzenia jest niedopuszczalne. Pismem z dnia 11 marca 2010 r. znak ON-I-4180/01/05/10 Dyrektor
Urzędu Morskiego w Szczecinie na wniosek autorów raportu uzgodnił pozytywnie pod względem
nawigacyjnym wariant 2a lokalizacji miejsca klapowania urobku. Wyznaczone miejsce odkładu W2a
znajduje się w bezpiecznej odległości od szlaków żeglugowych. Dla zminimalizowania ryzyka kolizji
wyznaczone pole odkładu, po uzgodnieniu z UM w Szczecinie, powinno być oznakowane. Wskazane
lokalizacje nie stanowią przeszkody dla uprawiania żeglugi rekreacyjnej.
Szczególnie istotne będzie zamieszczenie we właściwym czasie informacji w wydawnictwach
nautycznych oraz naniesienie planu klapowiska na mapy morskie.
Istniejąca i projektowana infrastruktura
W obrębie Zatoki Pomorskiej na dnie morskim zlokalizowane są kable telekomunikacyjne
łączące Rosję z Niemcami (kabel łączący przylądek Pionierski z Alhbeckiem w Niemczech).
Projektowany był gazociąg łączący miejscowość Niechorze w Polsce z systemem gazociągów
w Danii, którego inwestorem był DONG Naturgas A/S. Projektowana jest również trasa
telekomunikacyjnego kabla światłowodowego Linx (Poland Network) z miejscem lądowania
w Świnoujściu (rys. 25). Żadna z istniejących instalacji nie przebiega przez proponowane miejsca
odkładu urobku z prac czerpalnych, nie stanowi zatem przeszkody w ich realizacji.
www.im.gda.pl
79
Rys. 24 Zalecane i zwyczajowe trasy żeglugowe do polskich portów
Rys. 25 Istniejące i projektowane instalacje liniowe w rejonie Zatoki Pomorskiej
www.im.gda.pl
80
Przeszkody na dnie morskim
Projektując lokalizację miejsc odkładu urobku należy wziąć pod uwagę zalegające dno
morskie wraki i inne obiekty mogące utrudniać prace. Współrzędne podwodnych obiektów
zestawiono po analizie dostępnych map oraz baz danych o wrakach. Wraki mogą stanowić wartość
kulturową bądź nieść ze sobą zagrożenie dla środowiska (wraki militarne). Należy unikać kolizji
z wrakami, by nie spowodować niekorzystnych zmian środowiskowych przy naruszaniu struktury
wraków.
Jak wykazały doświadczenia Instytutu Morskiego, pozycje zalegania wraków i innych
obiektów mogą różnić się znacznie od współrzędnych katalogowych, nawet w odległości ponad
600 m od nich. Usytuowanie wraków i zatopionych obiektów (zaczepy rybackie) przedstawiono
w tab. 17 Proponowane lokalizacje miejsc odkładu urobku nie kolidują ze zlokalizowanymi
wrakami, pławami, obiektami położonymi na dnie oraz miejscami zatopienia amunicji chemicznej.
Tab. 17 Zestawienie współrzędnych punktów zalegania wraków i innych obiektów w sąsiedztwie
rejonu proponowanych miejsc odkładu urobku
Lp.
Współrzędne L
Współrzędne B
Opis
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
14.416666
14.483333
14.408333
14.450000
14.33833
14.320000
14.025000
14.191666
14.243333
14.210000
14.275000
14.273333
14.358333
14.356666
14.356666
14.336666
14.328333
14.290000
14.295000
54.000000
54.016666
54.016666
54.078333
54.158333
54.228333
54.495000
54.271666
54.283333
54.200000
54.073333
54.056666
54.053333
54.045000
54.023333
54.021666
54.015000
54.003333
54.011666
WK
Foul
Foul
Foul
Wk
Wk
Foul
Foul
Foul
Foul
Obstrn
Foul
Obstrn
Foul
Foul
Obstrn
Wk
Foul
Foul
Głębokość (m)
10,2
11,5
12,0
7,0
12,3
16,0
15,5
13,7
12,9
12,1
11,0
11,0
10,4
10,5
11,9
Potencjalne kolizje z działalnością wydobywczą i planowanymi farmami wiatrowymi
Obszary, na których prowadzi się działalność wydobywczą oraz dla których wydano koncesje
wydobywcze (ropa, gaz, kruszywa) nie znajdują się w rejonie potencjalnych miejsc odkładu
urobku.
Potencjalne lokalizacje farm wiatrowych w zachodniej części obszarów morskich znajdują się
poza granicami morza terytorialnego RP. Projektowane obszary usytuowane zostały
w większości na głębokościach >20 m (poza zasięgiem żerowania nurkujących ptaków). Zgodnie
z wymaganiami ZMPSiŚ S.A., miejsca klapowania urobku z pogłębiania akwenów wyznaczono
w obrębie morza terytorialnego. Zatem nie pozostają one w kolizji z potencjalnymi lokalizacjami
elektrowni wiatrowych w zachodniej części Bałtyku.
www.im.gda.pl
81
7. OPIS ROZPRZESTRZENIANIA SIĘ ODKŁADANEGO UROBKU
Poniżej dokonano oszacowania kierunku oraz odległości na które rozprzestrzeniać się będzie
urobek w trakcie jego odkładu. Dla celów oszacowania (tab. 20) wykorzystano dane
granulometryczne osadów dennych oraz dane dotyczące kierunku i siły prądów morskich
w rozpatrywanych rejonach. Do oszacowania zasięgu rozprzestrzeniania wykorzystano
podstawowe wzory opisujące proces sedymentacji zawiesiny osadowej w środowisku wodnym.
Przeprowadzenie szczegółowych symulacji uwzględniających wpływ parametrów takich jak
oblodzenie, temperatura jak również przeanalizowanie zachowania się rumowiska w czasie
wymagałoby szczegółowego zamodelowania rozpatrywanego akwenu oraz występujących w nim
zjawisk hydrodynamicznych za pośrednictwem specjalistycznych narzędzi do modelowania
procesów hydrodynamicznych. Działania takie nie były przedmiotem niniejszego raportu.
Odkładanie urobku na wyznaczone wariantowo miejsce odkładu z prac pogłębiarskich może
wywołać lokalne i krótkookresowe zakłócenia środowiska morskiego.
Do momentu, gdy osady zalegają w formie nienaruszonej na dnie, nie stanowią one
w zasadzie zagrożenia dla środowiska morskiego, gdyż w dużej mierze są powiązane
(unieruchomione) z naturalnym materiałem dennym przez co ich zdolność do oddziaływania na
otoczenie jest bardzo ograniczona. Problem pojawia się dopiero w momencie, gdy osad denny
ulega naruszeniu powodując powstanie zawiesiny osadowej mającej zdolność do szybkiego
rozprzestrzeniania się w środowisku morskim.
Materiał osadowy odkładany w morzu przy pomocy szaland, barek czy też pogłębiarek
z własną ładownią jest w nim rozprowadzany i akumulowany na dnie. Materiał złożony z cząstek
stałych opada na dno dzięki sile grawitacji, przy czym zjawisko opadania jest uwarunkowane
szeregiem czynników, jak na przykład - gęstością wody, zasoleniem i temperaturą wody oraz
wpływem elektrolitów.
Osadzony materiał poddany zostaje stopniowemu zagęszczeniu (densyfikacji).
W międzyczasie rozkład osadów może ulec poważnym zmianom ze względu na proces flokulacji.
Inne procesy dynamiczne powodują jednocześnie erozję denną wcześniej osadzonego materiału
i przenoszenie osadów dennych w stan ponownego zawieszenia (resuspensji), z możliwym
następującym potem osadzaniem (resedymentacją). Procesy osadzania, zawieszania i ponownego
osadzania i zawieszania mogą powtarzać się wielokrotnie (rys. 26).
ZAWIESINA
Unoszenie
Opadanie
Erozja
Erozja
Osadzanie
Trwała zawiesina
Konsolidacja
Zagęszczanie
Dno
Trwałe dno
Rys.26 Szkic krążenia zawiesiny osadowej
www.im.gda.pl
82
Szybkość sedymentacji, czyli szybkość opadania zanieczyszczeń stałych na dno, zależy od
wielu czynników. Bez względu jednak na długość trwania procesu sedymentacji, jego produktem
końcowym jest zawsze utworzenie (lub też stopniowe tworzenie) nowej warstwy osadów dennych.
W przypadku, gdy po utworzeniu takiej nowej warstwy osadowej panują w jej bezpośrednim
otoczeniu sprzyjające warunki hydrodynamiczne czyli, że na zalegający na dnie osad nie
oddziaływują gwałtowne siły związane z silnymi prądami występującymi w warstwie przydennej
lub siły związane z falowaniem wody w akwenie, względnie inne czynniki mogące prowadzić do
naruszenia warstwy osadowej, dochodzi do sukcesywnej konsolidacji osadu dennego objawiającej
się stopniowym wypieraniem wody porowej głównie wskutek oddziaływania sił grawitacji,
dążących do osiągnięcia stanu maksymalnego upakowania ziaren osadów.
Naturalny przebieg procesów sedymentacyjnych w wielu miejscach, szczególnie w Zatoce
Gdańskiej i Zatoce Pomorskiej, został zburzony antropogenicznie. Budowa falochronów
portowych, zabudowa hydrotechniczna brzegów, a także pogłębianie torów wodnych do portów,
jak i zrzucanie na dno morskie urobku z prac pogłębiarskich prowadzi do lokalnych zmian
warunków hydrodynamicznych i związanych z nimi procesów litodynamicznych zachodzących na
dnie i brzegach morskich.
Wyznaczone wariantowo miejsca odkładu urobku na głębokości poniżej 10 m p.p.m.
ograniczają zachodzenie procesów resedymentacji (redepozycji) piasków drobnoziarnistych
dominujących na dnie morskim. Procesy erozji oraz transportu osadów zachodzące podczas
średnich warunków hydrodynamicznych będą niewielkie. Jedynie w czasie znaczących wezbrań
sztormowych może dochodzić do redepozycji piasków drobnoziarnistych. Frakcje piaszczyste
o średnicach 0,063 -0,25 mm migrują po powierzchni dna w formie pól i wstęg piaszczystych i po
wielokrotnej redepozycji wydostają się poza strefę oddziaływania fal sztormowych, gdzie na
głębokości 5-30 m odbywa się ich depozycja. Materiał grubszy większy od 0,25 mm
transportowamy tylko przy dużych prędkościach skierowany jest dobrzegowo.
W celu oszacowania przewidywanego zasięgu oddziaływania procesu rozprzestrzeniania się
urobku w trakcie prowadzenia odkładu na klapowisku dokonano zestawienia podstawowych
parametrów charakteryzujących środowisko, mających wpływ na ten proces:
Parametry granulometryczne osadów:
Frakcja drobnoziarnista (najliczniejsza) 0,125 mm ≤d<0,250 mm: 70%,
Średnica obliczeniowa D50=0,179 mm i D50=0,094,
Gęstość osadów
s=1,6
2,0 g/cm3,
Gęstość wody =1,002 g/cm3,
Głębokość akwenu:
Wariant I – hp=12.5 m,
Wariant II – hp=13.0 m,
Wariant III – hp=12,0 m,
Prądy wodne (głównie pochodzenia wiatrowego),
Okres wiosenno-letni Vp=10 cm/s, kierunek zachodni (wiosna) lub wschodni (lato),
Okres jesienno-zimowy Vp=30 cm/s, kierunek zachodni (zima) lub północno-zachodni
i północno-wschodni (jesień).
Składowa wypadkowa ruchu osadów podlegających odkładowi uzależniona jest od składowej
poziomej uzależnionej od prędkości prądów morskich oraz składowej pionowe będącej prędkością
opadania ziaren osadu w wodzie.
www.im.gda.pl
83
Oszacowania prędkości opadania ziaren osadu w wodzie dokonano przy zastosowaniu
empirycznej zależności Onoszki:
ws=9,45(s-1)0,8D50
gdzie:
ws – prędkość opadania ziaren osadu w cieczy [cm/s]
s= s/
D50 – średnica charakterystyczna ziaren osadu [mm]
Obliczenia prędkości opadania ziaren osadu w wodzie przeprowadzono dla dwóch wariantów
gęstości osadów oraz dla średnicy charakterystycznej D50 osadów dennych przewidzianych do
czerpania oraz typowych namułów (tab. 18).
Tab.18 Prędkość opadania ziaren osadu w wodzie
s=1,6
g/cm3
s=2
g/cm3
s=1,6
g/cm3
s=2
g/cm3
D50=0,179 mm
D50=0,179 mm
D50=0,094 mm
D50=0,094 mm
1,12
1,75
0,59
0,92
ws [cm/s]
Jak widać z powyższych wyników prędkość swobodnego opadania ziaren w wodzie dla ziaren
z podstawowych frakcji osadów zawiera się w granicach od 0,59 cm/s do 1,75cm/s.
Mając wartości obydwu składowych ruchu ziaren osadowych dokonano wyliczenia
wypadkowego kąta charakteryzującego ruch ziaren osadowych w trakcie procesu sedymentacji
(kąt charakterystyczny opadania ziaren).
Vp
j
ws
tan φ = ws/Vp
Dla uzyskanych wcześniej skrajnych wartości parametru ws dokonano oszacowania wartości
parametru tan
dla różnych wartości składowej prądów wodnych poziomych (odpowiednio).
Wyniki zaprezentowano w tabeli 19.
Tab. 19 Oszacowanie wartości parametru tan
Okres wiosna - lato
tan
Okres jesień - zima
Okres wiosna - lato
ws=1,12 cm/s
ws=1,75 cm/s
ws=1,12 cm/s
ws=1,75 cm/s
ws=0,59 cm/s
ws=0,59 cm/s
Vp=10 cm/s
Vp=10 cm/s
Vp=30 cm/s
Vp=30 cm/s
Vp=10 cm/s
Vp=30 cm/s
0,112
0,175
0,0373
0,0583
0,059
0,0196
Kolejnym krokiem jest oszacowanie przewidywanych zasięgów rozprzestrzeniania się osadów
dennych Lr w trakcie procesu odkładania urobku na klapowisku. Wyliczeń dokonano dla okresów
wiosna – lato oraz jesień – zima, dla rozpatrywanych wariantów lokalizacji klapowiska, dla
najmniejszych spodziewanych prędkości opadania osadów (najmniejsza wartość parametru tan ).
www.im.gda.pl
84
Miejsce osadzenia
Miejsce zrzutu
j
Vp
hp
Lr
Zasięg
rozprzestrzeniania
Rys. 27 Schemat zasięgu rozprzestrzeniania się odkładanego do morza urobku
Dla sytuacji przedstawionej na rys. 27, zasięg rozprzestrzeniania urobku w trakcie klapowania
można wyliczyć z zależności:
Lr = hp/tan φ
Tab. 20 Zasięg rozprzestrzeniania się urobku w trakcie klapowania dla wariantu W1, W2 i W2a
Lr [m]
Okres wiosna - lato
Dominujące kierunki prądów: W, E
Dominujące kierunki prądów: W, NW, NE
hp=12,5 m
hp=13 m
hp=12 m
hp=12,5 m
hp=13 m
hp=12 m
tan =0,112
tan =0,112
tan =0,059
tan =0,0373
tan =0,0373
tan =0,0196
112
75
203
335
223
612
Z uzyskanych oszacowań wynika, że w przypadku prowadzenia prac w okresie wiosenno
letnim zachodzić będzie nieznaczne rozprzestrzenianie odkładanego urobku w kierunkach
wschodnim (latem) lub zachodnim (wiosną), natomiast w przypadku prowadzenia prac w okresie
jesienno-zimowym zasięg rozprzestrzeniania osadów będzie trzykrotnie wyższy, jednak kierunek
rozprzestrzeniania się będzie odpowiednio zachodni (zimą) oraz północno-zachodni lub północnowschodni (jesienią). W przypadku prac prowadzonych w okresie jesienno-zimowym transport
osadów odbywać się będzie w kierunku od linii brzegowej.
Ze względu na swój niewielki zasięg (maksymalnie 500-600 m dla głębokości h=12 m)
zjawisko to nie będzie miało negatywnego wpływu na warunki ukształtowania dna, jednak zaleca
się monitoring miejsca odkładu pod kątem powstawania wypłyceń poza planowanym miejscem
odkładu. Przedstawienie graficzne zjawiska rozprzestrzeniania się urobku wymagałoby
szczegółowych badań modelowych. W raporcie wykorzystano stosowane i uznane wzory na
obliczanie rozprzestrzeniania się odkładanego urobku. Uzyskane rezultaty potwierdziły badania
modelowe procesów zmętnienia dla sąsiadującej Zatoki Greiswaldzkiej, które wykazały, że
stężenie zawiesiny w odległości >500 m od bezpośredniego otoczenia składowiska urobku nie
przekroczą wartości naturalnych (Raport Nord Stream).
www.im.gda.pl
85
8. OKREŚLENIE PRZEWIDYWANEGO ODDZIAŁYWANIA
NA ŚRODOWISKO ANALIZOWANYCH WARIANTÓW
Obszary: czerpania oraz odkładu urobku to płytka strefa przybrzeżna, na której jest brak
zdefiniowanych obszarów siedliskowych. Siedlisko (habitat) rozumiany jest jako zespół czynników
abiotycznych, które dominują na określonej przestrzeni i wpływają na rozwój flory
i fauny, populację lub biocenozę. W zależności od stopnia uogólnienia parametrów opisujących
siedlisko wydziela się habitaty na różnym poziomie szczegółowości. Obszar jako całość może być
uznany za siedlisko morskie obejmujące dno, toń wodną oraz przestrzeń powietrzną (a nawet
zjawiska lodowe). Na obszarze planowanych prac różnorodność biologiczna dna zależna jest od
głębokości, rodzaju osadów dennych i wpływu (ścierania się) wód morskich i słodkich.
Wyznaczane obszary są stosunkowo jednorodne pod względem abiotycznym i biotycznym, czyli
stanowią mało zróżnicowane siedlisko. Nawet przy użyciu otwartej klasyfikacji siedlisk morskich
według Europejskiej Sieci Informacji o Przyrodzie (Eunis) nie można dokonać podziału –
wydzielenia siedlisk na obszarze odkładu urobku. Ogólnie są to obszary biologiczne ubogie,
taksonomicznie o niskiej bioróżnorodności.
Oddziaływanie projektowanego przedsięwzięcia – prace czerpalne i odkład urobku – w fazie
budowy przedstawiono w tab. 21. Dla fazy budowy odniesiono wariant zerowy, tj.
niepodejmowanie przedsięwzięcia. Etap eksploatacji nie będzie występował. Przedsięwzięcie
zostanie zakończone na etapie budowy (realizacji). Centrum proponowanych pól odkładu W1 i W2
znajduje się w odległości ponad 14,0 km od linii brzegowej, centrum pola (W2a) w odległości
średnio 18,75 km. Ocenę oddziaływania prac czerpalnych związanych z budową nabrzeża w porcie
zewnętrznym w Świnoujściu i odkładu urobku podano w trzystopniowej skali (tab. 21).
W fazie budowy, tj. prowadzenia prac czerpalnych, transportu i odkładania urobku na jednym
z pól oddziaływanie istotne obserwowane będzie w procesach środowiskowo-biocenotycznych
zarówno rejonu portu jak i rejonu odkładu. Na 20 wyznaczonych elementów środowiskowobiocenotycznych, na które może oddziaływać przedsięwzięcie w fazie budowy (tab. 21) w 13 może
to być oddziaływanie istotne. Pamiętać jednak należy, że dotyczy to ograniczonego obszaru (port)
o bardzo niskim potencjale biologicznym i mało istotnym znaczeniu ekologicznym. Dla pól
odkładu, wg wariantu 1 i 2 oszacowano oddziaływanie istotne w obrębie 8 elementów, dla wariantu
2a – 6 elementów.
Obszar portu ulegnie zupełnej antropogenizacji i zostanie wyłączony z ekosystemu strefy
brzegowej. Na polach odkładu, główna zmiana dotyczy wypłycenia dna przez zniwelowane nasypy
urobku. Może również ulec zmianie pole prądów przydennych w obrębie sztucznej ławicy. Jej
powierzchnia po okresie zmian depozycyjnych będzie zasiedlana przez typowe dla rejonu zespoły
meiobentosu i makrobentosu, które zostaną odbudowane po okresie około1 roku od zakończenia
prac. Proces odtworzenia naturalnego zespołu organizmów dennych meio- i makrofauny zależy od
składu gatunkowego zespołu na obszarach przyległych oraz od sezonu zakończenia odkładu urobku
w poszczególnych kwaterach. Oczekuje się zgodnie z dotychczasowymi doświadczeniami,
zasiedlenia nowego dna przez małże gatunku wiodącego w danym okresie oraz zwiększenie skupień
ptaków i stad ryb (w tym dennych) pochodnych zwiększenia bazy pokarmowej obszaru wypłycenia.
Pełna odbudowa struktury wiekowej zespołów dennych będzie wymagała dłuższego okresu – nastąpi
najpóźniej po 2-3 latach (Osowiecki, 2004).
www.im.gda.pl
86
W trakcie klapowania urobku negatywne oddziaływanie jego składników obejmie głównie
obszar pola bliskiego, zarówno w toni jak i na dnie (tab. 22). Pole bliskie oddziaływania wystąpi
w okresie klapowania, pole to zaniknie po zakończeniu odkładania urobku. Prądy wiatrowe oraz
przydenne uformują obszar pola dalekiego w okresie odkładania, pole to będzie wygasać dłuższy
okres po zakończeniu klapowania. Oddziaływanie zmian środowiskowych na organizmy toni
wodnej i dna w polu dalekim będzie słabe (nieistotne), choć długookresowe. Nie wystąpi
oddziaływanie odkładu w strefie brzegowej, nie będzie w jakikolwiek sposób zagrażać obszarom
Natura 2000 i polskim obszarom morskim.
Tab. 21 Oddziaływanie projektowanego przedsięwzięcia na środowisko (w fazie budowy)
Oddziaływanie
Krajobraz i ukształtowanie terenu
Przemieszczanie mas ziemnych
Fragmentacja siedlisk
Straty biologiczne (pelagial i bental)
Zmiany dna
Emisja zanieczyszczeń (atmosfera)
Klimat akustyczny
Wpływ na ludzi
Oddziaływanie transgraniczne
Potencjalne awarie
Migracja ptaków
Tarliska
Połowy ryb
Migracja ryb
Zużycie energii i paliwa
Kompensacja strat przyrodniczych
Waloryzacja przedsięwzięcia
Żegluga
Zabytki
Klimat
Brzegi morskie
Turystyka i rekreacja
Port
(prace
czerpalne)
3
3
3
3
3
2
3
1
1
3
2
3
3
2
3
Pole odkładu urobku
W1
W2
1
1
3
3
2
2
3
3
3
3
2
2
2
2
1
1
1
1
3
3
2
2
2
2
3
3
3
3
3
3
nie przewidywana
– pozytywny gospodarczo i społecznie
– przyrodniczo mało istotne
3
3
3
1
1
1
1
1
1
3
1
1
3
2
2
Wariant zerowy
W2a
(a)
1
3
2
3
3
2
2
1
1
3
2
2
2
3
3
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
-
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1 – brak oddziaływania; 2 – oddziaływanie nieistotne; 3 – oddziaływanie istotne.
Tab. 22 Potencjalny zasięg i ranking oddziaływania odkładu urobku na środowisko i biocenozy morskie
Stopień oddziaływania
Silne / trwałe
Średnie
Słabe
Prawdopodobne
Nieoszacowane
pole bliskie*
toń/dno
3
3
3
3
( )
Oddziaływanie odkładu urobku na środowisko i biocenozy morskie
pole dalekie**
strefa
obszary
obszary
południowy
brzegowa
Natura 2000
morskie RP
Bałtyk
toń/dno
1
1
1
1
1
2
1
1
1
1
2
1
1
1
1
2
2
1
1
1
( )
( )
( )
( )
( )
1 - brak oddziaływania; 2 - oddziaływanie nieistotne; 3 - oddziaływanie istotne.
* - Pole bliskie to obszar zależny od stężenia zawiesiny w początkowej fazie rozprzestrzeniania się ośrodka zaburzeń. Obejmuje obszar klapowania urobku oraz jego
bliskie sąsiedztwo.
** - Pole dalekie – rozprzestrzenianie zawiesin odkładu w większych skalach przestrzenno-czasowych do uzyskania naturalnych charakterystyk środowiskowych.
8.1. Możliwość transgranicznego oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko
Realizacja przedsięwzięcia w Zatoce Pomorskiej polega na czerpaniu osadów w rejonie
projektowanego nabrzeża w porcie zewnętrznym w Świnoujściu i ich odkładaniu na dnie
w odległości około 20 km od miejsca czerpania przy zajęciu okresowym około 3 km2 (Wariant 2a).
W efekcie tych prac trwale zajęty zostanie obszar 0,25 km2 dna, a okresowo (10 miesięcy)
wyłączony obszar klapowiska (do 3 km2). Odległość pola odkładu od granicy państwa wynosi
około 10 km.
www.im.gda.pl
87
Prace zrealizowane zostaną na wodach terytorialnych przy niewielkim, ograniczonym do
czasu realizacji przedsięwzięcia oddziaływaniu na środowisko i biocenozy rejonu. Prace, z uwagi
na lokalny zasięg oddziaływania niniejszego przedsięwzięcia ograniczony do rejonu o stosunkowo
niewielkiej przestrzeni, nie będą miały oddziaływania ogólnobałtyckiego (w aspekcie
środowiskowym i ekosystemowym) dlatego nie podlegają konwencji z Espoo w kontekście
transgranicznym.
Miejsce planowanych prac czerpalnych w porcie w Świnoujściu jest położone w odległości
4,5 km od granicy Polski z Niemcami. Z przeprowadzonej analizy wynika, że maksymalne emisje
zanieczyszczeń do powietrza występują w czasie prac czerpalnych i nie sięgną dalej niż 1 000 m
w kierunku zachodnim. W związku z tym podczas prowadzenia prac czerpalnych nie wystąpią
oddziaływania transgraniczne.
Również podczas odkładania urobku na klapowisku nie wystąpią oddziaływania
transgraniczne zarówno pod względem rozprzestrzeniania się wraz z prądami smugi zrzucanych
osadów jak i zanieczyszczeń powietrza atmosferycznego, głównie NOx powstających w wyniku
pracy pogłębiarek. Z oszacowań wynika, że rozprzestrzenianie się urobku w trakcie klapowania nie
przekroczy 500-600 m. Badania emisji zanieczyszczeń w porcie wykazały, że silniki pogłębiarek
uwalniają największe ilości zanieczyszczeń podczas prac czerpalnych. Dostające się do powietrza
atmosferycznego zanieczyszczenia podczas rejsu pogłębiaraki na klapowisko i rejsu po klapowisku
z prędkością 1 węzła wraz z powolnym otwieraniem ładowni i zrzutem urobku do morza
(równomierna praca silnika), są nieporównywalnie mniejsze wobec zanieczyszczeń uwalnianych
do powietrza podczas pracy pogłębiarki w porcie (efektywne wykorzystanie mocy silników).
Ponadto korzystny układ róży wiatrów występujący na obszarze klapowiska i w jego sąsiedztwie
oznacza, że generowane podczas odkładu urobku zanieczyszczenia będą rozpraszane
i przemieszczane w kierunku północnym i północno-wschodnim w kierunku otwartego morza.
Projektowane przedsięwzięcie przy zastosowaniu nowoczesnych technologii i nowoczesnego,
odpowiednio wyciszonego sprzętu budowlanego i transportowego nie spowoduje przekroczeń
poziomów dopuszczalnych hałasu określonych w obowiązujących przepisach dotyczących ochrony
środowiska. Zatem nie będzie obejmować terenów położonych poza terytorium PR – nie wystąpi
oddziaływanie transgraniczne.
www.im.gda.pl
88
9. WYBÓR I UZASADNIENIE WYBORU WARIANTU LOKALIZACJI MIEJSCA
ODKŁADU UROBKU – WARIANT NAJKORZYSTNIEJSZY
DLA ŚRODOWISKA
Wyniki analizy oddziaływania odkładu na rozpatrywanych trzech polach na dnie przybrzeża
Zatoki Pomorskiej odległych około 18 km (W1), 21 km (W2 i W2a) od planowanych robót
czerpalnych w ramach budowy nabrzeża w porcie zewnętrznym w Świnoujściu nie wykazały
znaczących różnic środowiskowych i biocenotycznych między nimi. Przy końcowym wyznaczaniu
lokalizacji pola odkładu (W1/W2/W2a) posłużono się wartościami zintegrowanych wskaźników
jakości biologicznej i wpływu na procesy środowiskowo-biocenotyczne, wpływu na działalność
cywilizacyjną, wykorzystania zasobów i walorów akwenów, relacje z obszarami chronionymi oraz
aspekty techniczno-ekonomiczne użytkowania pól odkładu. Ustalono pięciostopniową skalę siły
oddziaływania wariantu lokalizacji miejsca odkładu na środowisko biotyczne i abiotyczne.
Siła oddziaływań na środowisko:
1. incydentalne (bardzo małe)
2. słabe
3. przeciętne
4. silne
5. bardzo silne
Tab. 23 Analiza różnicująca lokalizacje obszarów w aspekcie odkładu urobku (wariant 1, 2 i 2a)
2
w odniesieniu do kwatery o powierzchni 1 km
Wariant 1
Wariant 2
Wariant 2a
Jakość biologiczna ogółem
– rybołówstwo
– tarliska
– migracje
Charakterystyczny element lokalizacji
3
3
3
3
2
3
3
2
2
2
2
2
Zaburzenia środowiska ogółem
– transport zawiesin
– zmiany prądów
– transport osadów
3
3
2
2
3
3
2
2
2
2
1
2
Zaburzenia biocenoz ogółem
– zoocenozy
– organizmy pelagiczne
– ptaki
– ssaki
3
3
2
1
1
3
3
2
1
1
3
3
2
1
1
Wpływ na działalność ludzką ogółem
– żeglugowa
– wydobywcza
5
5
2
5
5
2
2
2
2
Wykorzystanie zasobów i walorów ogółem
– turystyka i wypoczynek
– rybołówstwo sportowe
– sporty wodne
3
2
3
1
3
2
3
1
2
1
2
1
Wpływ na obszary chronione
2
2
2
Uwarunkowania techniczno-ekonomiczne
Średnia
2
3
4
2,6
2,5
1,9
Siła oddziaływania na środowisko w skali 1÷5
www.im.gda.pl
89
W analizie różnicującej wykorzystano również sugestie i oceny zebrane w grupie
profesjonalnych interesariuszy, informacje uzyskane w drodze konsultacji, dostępne dane
badawcze, doświadczenia zespołów naukowych Instytutu Morskiego w Gdańsku oraz firm
prowadzących prace czerpalno-refulacyjne w polskiej strefie brzegowej. Według przyjętej skali
różnicującej (od 1 do 5) określony zintegrowany wskaźnik (tab. 23) wskazuje, że pole (wariant 2a)
jest najbardziej predysponowane do odkładania urobku. Jedynym istotnym elementem obniżającym
wartość tego pola są większe potrzeby taboru transportującego oraz nieco większe nakłady
finansowe na wykonanie odkładu. Znacząco mniejsze są tu natomiast ograniczenia rybackie niż na
polu według wariantu 1 i 2 oraz brak ograniczeń nawigacyjnych. Oddziaływanie odkładu na
organizmy toni wodnej i dna jest praktycznie identyczne na wszystkich obszarach. Odkładanie
urobku na pole wg wariantu 2a nie wpłynie również negatywnie na obszary chronione rejonu, nie
wywoła zmian brzegowych, nie zwiększy zapiaszczania toru wodnego do portów SzczecinŚwinoujście. Nie wpłynie negatywnie na wyznaczone w strefie przybrzeżnej obszary nagromadzeń
piasków do sztucznego zasilania plaż. Po zakończeniu odkładania, pole z nasypem zostanie
zaadsorbowane przez środowisko, a jego zespoły organizmów dennych włączone w ekosystem.
Spośród analizowanych wariantów lokalizacji odkładu urobku w morzu wybrano, jako
najmniej uciążliwy dla środowiska wariant 2a tj. lokalizację odkładu urobku, którego centrum
oddalone jest od brzegu o około 18,75 km i głębokości średniej 12,9 m (rys. 1).
Podstawowe aspekty, które zaważyły na wyborze wariantu 2a pola odkładu urobku
czerpanego z akwenów związanych z budową nabrzeża w porcie zewnętrznym w Świnoujściu
w porównaniu z wariantem 1 i 2 to:
– brak kolizji ze szlakami żeglugowymi,
– mniejsze efekty oddziaływania na migrację i tarliska ryb,
– słabsze oddziaływania na środowisko w polu dalekim (transport zawiesiny, osadów dennych
i pochodne tych procesów),
– utworzenie nasypu na większej głębokości niż w wariancie 1 i 2, co zmniejsza zaburzenia pola
prądowego ułatwiając kolonizację przez zoobentos,
– brak wpływu na wykorzystanie turystyczno-rekreacyjne w rejonie Świnoujścia
i Międzyzdrojów,
– brak wpływu na jakość wód przybrzeżnych badanych na stanowisku monitoringowym WIOŚ,
– biocenozy obszaru nie będą pozostawać pod wpływem zawiesin przemieszczanych z pola
odkładu urobku Urzędu Morskiego w Szczecinie.
Wynikiem przeprowadzonych konsultacji był brak akceptacji lokalizacji pól odkładu
w wariancie 1 i 2 przez Urząd Morski w Szczecinie. Oba z zaproponowanych miejsc klapowania
znalazły się na obszarze trasy żeglugi przybrzeżnej zaproponowanej jako trasa HELCOM
pierwszej klasy. Z nawigacyjnego punktu widzenia lokalizacje miejsc klapowania urobku w rejonie
trasy żeglugowej są niedopuszczalne. Lokalizacja W2a pola odkładu, odsunięta na północ od
proponowanej trasy HELCOM pismem z dnia 11 marca 2010 r. znak ON-I-4180/01/05/10 została
uzgodniona pozytywnie pod względem nawigacyjnym przez Dyrektora Urzędu Morskiego
w Szczecinie i jako taka powinna podlegać dalszym uzgodnieniom.
www.im.gda.pl
90
10. OCENA ODDZIAŁYWANIA WYBRANEGO WARIANTU ODKŁADU
UROBKU NA ŚRODOWISKO PRZYRODNICZE W ETAPIE
BUDOWY, EKSPLOATACJI I LIKWIDACJI
W polu bliskim ocenianym na 1-10% powierzchni pola zrzutu dochodzi do zróżnicowanego
oddziaływania włącznie z częściowym zniszczeniem organizmów toni wodnej i większości dna
morskiego. Wraz z oddalaniem się od centrum „ośrodka zaburzenia” maleje oddziaływanie
a możliwość uszkodzenia organizmów wodnych ogranicza się do form juwenilnych. W polu
dalekim dojdzie do płoszenia ptaków oraz odstraszania ryb (ewentualnie ssaków morskich).
Pierwsze odkłady urobku mogą mieć stosunkowo silne oddziaływanie (pole bliskie) oraz
zaburzające migrację ryb (pole dalekie). Przy założeniu wykonania projektowanego zakresu
odkładu urobku w okresie pozawegetacyjnym straty biologiczne w polu bliskim nie będą duże.
Szacuje się, że w wodzie może to spowodować straty rzędu kilkunastu kg mokrej masy
organizmów toni wodnej na pojedynczy odkład. Na powierzchni dna możliwe są duże straty
makrofauny. Straty rybostanu są trudne do oszacowania. W odniesieniu do podstawowych
gatunków konsumpcyjnych (dorsz, śledź, szprot w toni wodnej i ryby płaskie na dnie) ocenia się,
2
że straty te będą niewielkie i są szacowane na 0,01% połowów z 1 km obszaru prowadzenia prac.
Straty oszacowano na podstawie uśrednionych danych literaturowych. W odniesieniu do awifauny
nie przewiduje się strat wśród gatunków znajdujących się na powierzchni morza. Na ptaki
nurkujące (bentofagi) w rejonie pola bliskiego i obszaru przyległego odkład urobku może działać
niszcząco na pojedyncze osobniki. Wcześniej ptaki zastaną spłoszone przez jednostkę pływającą
i hałas związany z prowadzonymi pracami.
Określenie przewidywanego oddziaływania na środowisko dotyczy oddziaływania
w szczególności na ludzi, zwierzęta, roślinność, wodę, powierzchnię ziemi, klimat, dobra
materialne, dobra kultury, krajobraz oraz wzajemne oddziaływanie pomiędzy tymi elementami.
10.1. Etap budowy
Etapem budowy (realizacji) planowanego przedsięwzięcia jest odkładu urobku do morza
z robót czerpalnych z akwenów stanowiących akwatorium portowe ZMPSiŚ S.A. Planuje się
składowanie urobku o kubaturze 2,4 mln.m3 na wyznaczonym i zaakceptowanym przez
Interesaruszy polu odkładu W2a (rys. 1).
Określenie przewidywanego oddziaływania na środowisko dotyczy oddziaływania
w szczególności na ludzi, zwierzęta, roślinność, wodę, powierzchnię ziemi, klimat, dobra
materialne, dobra kultury, krajobraz oraz wzajemne oddziaływanie pomiędzy tymi elementami.
10.1.1. Oddziaływanie na ludzi, zwierzęta, rośliny, wodę i powietrze
Oddziaływanie na ludzi
Nie przewiduje się, aby przedsięwzięcie wywierało negatywny wpływ na ludzi. Uciążliwości
dla ludzi, pracowników lądowych, jak i pracujących „na wodzie” będą zróżnicowane, na ogół
krótkotrwałe, o ograniczonym zasięgu, a ich wpływ na zdrowie i samopoczucie będzie praktycznie
niezauważalny. Wszystkie czynniki wpływające na warunki zdrowia i życia ludzi w tym rejonie
miasta będą oddziaływały tylko okresowo. Przy zastosowaniu działań minimalizujących w zakresie
emisji do atmosfery i hałasu, inwestycja nie będzie miała znaczącego wpływu na warunki zdrowia
i życia ludzi zamieszkujących w sąsiedztwie przedsięwzięcia.
www.im.gda.pl
91
Uciążliwości dla pracowników przedsiębiorstw wykonujących poszczególne rodzaje robót
mogą być skutecznie niwelowane przez środki ochrony osobistej (w tym ochronniki słuchu),
wynikające z przepisów BHP oraz poprzez odpowiednią organizację robót i właściwy dozór
kierownictwa budowy, tym niemniej większość rodzajów robót związanych z realizacją inwestycji
stwarza zagrożenie bezpieczeństwa i zdrowia ludzi.
Oddziaływanie na zwierzęta
Zooplankton
Nastąpią fizyczne zakłócenia w toni wodnej na skutek jej zmętnienia powstałego w wyniku
naruszenia osadów dennych. Zaburzenie to będzie ograniczone do rejonu i czasu trwania prac i będzie
miało niewielki pośredni wpływ (zależny od zmian fitoplanktonu) na zooplankton rejonu.
Zespół fauny dennej
Niekorzystne oddziaływania na zbiorowiska dennej fauny bezkręgowej wynikać będą
z mechanicznego naruszenia warstwy osadów dennych. Biorąc pod uwagę strukturę gatunkową
makrozoobentosu, w której dominują gatunki oportunistyczne, o wysokim stopniu odporności na
stres środowiskowy, jak również ograniczony zakres czasowy i przestrzenny etapu
budowy, przywrócenie pierwotnego stanu – rekolonizacja zespołów fauny dennej – nastąpi
najpóźniej po zakończeniu pełnego cyklu życiowego organizmów bentosowych, tj. w okresie do
2-3 lat. Taki okres należy przyjąć jako odpowiadający pełnej odbudowie zbiorowisk dennych
obszaru klapowiska.
Powierzchnia dna objętego pracami czerpalnymi zajmuje około 0,25 km2 przybrzeża bliskiego
skolonizowanego przez skąpą zoocenozę denną. Odkład urobku zajmuje około 3 km2 dna
skolonizowanego przez typowe dla wschodniego skłonu Zatoki Pomorskiej zoocenozy. Są one słabo
rozwinięte o niewielkiej bioróżnorodności. Słaba baza pokarmowa, którą tworzą zoocenozy denne
rejonu odkładu nie stwarza dobrych warunków bytowych i żerowiskowych dla ichtiofauny.
Awifauna
Proces odkładu urobku w morzu nie spowoduje istotnego zaburzenia funkcjonowania
ważnego miejsca żerowania i odpoczynku ptaków. Rozmieszczenie ptaków w Zatoce Pomorskiej,
ze względu na ich zdolność do szybkiego przemieszczania się na inne sąsiednie, bogatsze w zasoby
pokarmowe obszary jest różnorodne i zależne od dostępności bazy pokarmowej. Jedynym
negatywnym czynnikiem prowadzenia prac może być czasowe zaburzenie dostępności pokarmu
dla gatunków najczęściej spotykanych w rejonie planowanej inwestycji, tj. perkoz rdzawo szyi,
perkoz rogaty i lodówka. Zjawisko to jednak ma charakter okresowy, ponieważ rekolonizacja dna
przez faunę denną zachodzi dość szybko.
Ichtiofauna
Prace związane z refulacją i zrzutem osadów mogą miejscowo zagrozić tarłu śledzia
wiosennego Zatoki Pomorskiej. Zrzut osadów wpłynie na istotne dla rybołówstwa ryby płaskie
(stornię i skarpia). Prace refulacyjne spowodują zwiększoną śmiertelność młodzieży oraz
wypłoszenie ryb z analizowanego obszaru, co wpłynie na wyłączenie tego rejonu z eksploatacji
rybackiej (okresowo po 1 km2).
Podstawowym zaleceniem dla inwestora jest zaplanowanie prac refulacyjnych
z uwzględnieniem wiosennego okresu rozrodu ryb. Prace powinny się rozpocząć po zakończeniu
tarła śledzi wiosennych, tj. w czerwcu. Rozpoczęcie zrzutu osadów wcześniej może uniemożliwić
www.im.gda.pl
92
odbycie tarła w rejonach prowadzenia prac. Rozpoczęcie prac w czerwcu ułatwi również odbycie
tarła przez babkę małą, skarpia i ryby dobijakowate. Prace powinny zakończyć się 31 marca, przed
okresem tarła śledzi.
Gatunki chronione
Awifauna. Okresowo może wystąpić zaburzenie dostępności pokarmu dla gatunków nurkujących
– odżywiających się makrofauną denną. Poza tym ze względu na dużą mobilność ptaków nie
przewiduje się większego, niekorzystnego oddziaływania przedsięwzięcia na ptaki w rejonie Zatoki
Pomorskiej.
Ichtiofauna. Negatywne oddziaływanie na gatunki chronione będzie ograniczone do rejonu
i czasu trwania prac. Z piaszczystym dnem analizowanego rejonu zrzutu osadów związana jest
jedna z chronionych babek - babka mała, która straci okresowo niewielką część swojego siedliska.
Jednakże po zakończeniu robót (początek tarła) ryby te ponownie zasiedlą obszar inwestycji.
Ssaki morskie. Nie przewiduje się negatywnego oddziaływania, gdyż w rejonie planowanego
przedsięwzięcia nie odnotowano obecności ssaków. W przypadku pojawienia się ssaków w Zatoce
Pomorskiej ewentualne dla nich uciążliwości będą chwilowo ograniczone do rejonu i czasu trwania
prac czerpalnych i usuwania urobku do morza.
Bardzo ważne dla bezpiecznej egzystencji morświnów są zakłócenia akustyczne, płoszące
zwierzęta ze swych dotychczasowych siedlisk. Morświny używają dźwięku do orientacji,
namierzania zdobyczy znajdującej się w toni wodnej oraz do komunikacji między osobnikami Jeśli
w toni wodnej pojawia się dźwięk mający negatywny wpływ na morświny, normalną reakcją na
pojawienie się takiej fali akustycznej jest ich ucieczka, czyli unikanie takiego dźwięku. Na
podstawie tej właściwości morświnów została określona charakterystyka ich czułości, określająca
poziom natężenia dźwięku szkodliwego dla tych zwierząt w zależności od częstotliwości. Za
dźwięk szkodliwy uważa się 50% progu natężenia dźwięku, przy którym morświn reaguje
negatywnie. Za zakres największej czułości odbioru dźwięków uważa się przedział częstotliwości,
w którym czułość spada o 10 dB. Morświny posiadają największą czułość dla częstotliwości
od 16 do 140 kHz. Za potencjalnie szkodliwe dla morświnów można uznać dźwięki
o częstotliwościach od 16 do 160 kHz, których pasmo jest sumą zawierającą pasmo największej
czułości oraz pasmo urządzeń odstraszających stosowanych na sieciach rybackich. Dźwięki
emitowane przez statki, o częstotliwości mniejszej od 2 kHz, nie są słyszane przez morświny, więc
nie mają na nie szkodliwego wpływu.
Badania nad reakcją fok na różnego rodzaju dźwięki prowadzone są sporadycznie z uwagi na
ich nieliczne występowanie wzdłuż wybrzeży południowego Bałtyku i prowadzony przez nie
przybrzeżny tryb życia.
Oddziaływanie na rośliny
Fitoplankton
Oddziaływania na zespół fitoplanktonu należy spodziewać się w wyniku uwolnienia z osadów
do toni wodnej związków azotu i fosforu. Wzrost stężenia związków biogenicznych w toni wodnej
przyczyni się do lokalnego i krótkotrwałego wzrostu biomasy fitoplanktonu oraz większej
intensyfikacji produkcji pierwotnej.
Makrofity
Omawiany rejon pozbawiony jest zgrupowań podwodnej roślinności (makrofitów). Dno
omawianego rejonu do głębokości około 10 m znajduje się w strefie redepozycji piasków
drobnoziarnistych i nie sprzyja występowaniu roślin zakorzenionych.
www.im.gda.pl
93
Gatunki chronione
Fitoplankton. Gatunki fitoplanktonu nie są przedmiotem ochrony w ramach europejskiej
sieci ekologicznej Natura 2000.
Makrofity. Nie będzie oddziaływania, ponieważ w rejonie planowanych prac pogłębiarskich,
hydrotechnicznych, jak i związanych z miejscem odkładu nie ma stanowisk gatunków
chronionych. Nie znajdują się one również w pobliżu tego rejonu.
Oddziaływanie na wody morskie
Prace pogłębiarskie oraz klapowanie urobku na miejscu odkładu oddziaływują na środowisko
wodne w momencie ich wykonywania, przy czym stopień ich oddziaływań zależy od jakości
urobku przeznaczonego do wyczerpania oraz czasu prowadzenia prac. Można spodziewać się
zaburzeń w toni wody wskutek np. resuspensji materiału znajdującego się w osadzie, a także
modyfikacji procesów hydrodynamicznych wskutek prowadzenia prac inżynierskich. Trwałym
skutkiem prowadzonych prac będzie zmiana ukształtowania dna strefy objętej pracami.
Termika i zasolenie
Nie przewiduje się wpływu prac czerpalnych i odkładania urobku na zmiany zasolenia
i temperatury wód w Zatoce Pomorskiej.
Poziomy rozkład temperatury i zasolenia w Zatoce Pomorskiej wykazuje charakterystyczną
zmienność sezonową. W miesiącach jesiennych i zimowych znaczna utrata ciepła w wodach
południowej części zatoki sprawia, że są one chłodniejsze niż wody otwartej części zatoki; na ogół
chłodniejsza jest też woda rzeczna wypływająca cieśninami. Wiosną wody przybrzeżne nagrzewają
się znacznie szybciej niż wody otwartej części, a i wypływające wody rzeczne są cieplejsze,
w wyniku czego temperatura wody osiąga najwyższe wartości w pobliżu ujść i na płyciznach
przybrzeżnych.
Poziomy rozkład zasolenia zatoki jest uzależniony przede wszystkim od intensywności,
zasięgu i kierunku rozprzestrzeniania się w zatoce wód rzecznych oraz od napływu wód morskich
z rejonów otwartego morza.
Przezroczystość wód
Wykonywaniu prac czerpalnych i odkładu urobku w morzu towarzyszyć będzie okresowy
wzrost zawartości zawiesiny w wodzie, w rejonie wykonywanych prac. Będzie to oddziaływanie
krótkookresowe i lokalne, nie wpływające na jakość wód. Chwilowy wzrost mętności wody nie
wpłynie w istotny sposób na życie w toni wodnej, a wzrost zawartości zawiesiny nie wpłynie na
pogorszenie stanu czystości wód w rejonie najbliższych plaż i kąpielisk.
Warunki hydrochemiczne
W obrębie kwater odkładania urobku w toni wodnej pod wpływem zawiesin mineralnych może
dojść do obniżenia przeźroczystości (zasięgu światła) ograniczającego produkcję pierwotną strefy
eufotycznej. Zawiesina organiczna może zmniejszyć natlenienie wody w tym szczególnie naddennej
z lokalnym rozwojem siarkowodoru. Rozpuszczalne formy azotu i fosforu pochodzące z urobku mogą
lokalnie zwiększyć zawartość zawiesiny w wodzie. Ogólnie procesy te mają mało istotny wpływ na
system hydrochemiczny rejonu odkładu i nie mają istotnego oddziaływania na równowagę biologiczną.
Osady denne
W żadnej z badanych prób osadu dennego nie stwierdzono przekroczenia dopuszczalnych stężeń
zanieczyszczeń, wyszczególnionych w załączniku do rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia
16 kwietnia 2002 r. Oznacza to, że przeznaczony do wyczerpania grunt nie jest zanieczyszczony i jego
odłożenie na miejscu odkładu nie spowoduje skażeń chemicznych środowiska.
www.im.gda.pl
94
Klapowanie osadów dennych spowoduje przejściowy wzrost mętności wody w rejonie
miejsca odkładu, która jednak po pewnym czasie wróci do stanu pierwotnego.
Zatapianie urobku czerpalnego wywoła następujące zakłócenia środowiska morskiego:
fizyczne: możliwe są zmiany w topografii dna w miejscu odłożenia, zmiany uziarnienia
osadów, suspensja i dyspersja frakcji drobnoziarnistej niejednokrotnie na znaczne
odległości, zachwianie równowagi pomiędzy odkładaniem się osadów na dnie i ich erozją,
biologiczne: bezpośrednie zasypywanie osobników bytujących na dnie.
Wpływ zatapianego urobku czerpalnego na środowisko morskie zależy nie tylko od jakości
materiału zatapianego, lecz również od miejsca zatapiania. W dynamicznym, niszczonym
naturalnymi procesami środowisku wpływ zatapiania urobku będzie niewielki, ponieważ żyjące
tam organizmy wykazują naturalne przystosowania do niestabilności ich biotopów, a czynnik
zanieczyszczający będzie rozproszony na dużych obszarach.
Oddziaływanie na powietrze atmosferyczne
Oszacowanie oddziaływania przedsięwzięcia na stan powietrza atmosferycznego w trakcie
budowy jest niezmiernie trudne. Na jakość powietrza w rejonie przedsięwzięcia wpływać będą
następujące czynniki:
zakres i rodzaj prac do wykonania;
technologia przyjęta dla prowadzenia prac pogłębiarskich;
rodzaj zaangażowanego specjalistycznego sprzętu pogłębiarskiego i budowlanego;
wielkość zaangażowania pomocniczych jednostek pływających (barki, szalandy, holowniki).
Z wieloletnich doświadczeń jednakże wynika, iż przy tego rodzaju pracach, zagrożenia dla
środowiska spowodowane emisją do atmosfery będą krótkotrwałe. Będzie to oddziaływanie spalin
wydzielających się z maszyn pracujących na platformie pływającej oraz z jednostek pływających.
Emisja spalin, chociaż bezpośrednio oddziałująca na powietrze, nie będzie miała istotnego wpływu
na pogorszenie stanu powietrza atmosferycznego w rejonie prowadzonych prac, jak również w jego
otoczeniu. Sprzęt i urządzenia użyte podczas prac muszą być sprawne technicznie i spełniać
wymagane normy.
Badania symulacyjne zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego dla zamierzonych prac
czerpalnych w trakcie budowy nabrzeża w porcie zewnętrznym w Świnoujściu wykonano za
pomocą pakietu programów „OPERAT FB” U.5.3.11 firmy „PROEKO” R. Samoć (Paterkowski,
2009). Kubaturę urobku dla tego zadania inwestycyjnego szacuje się na 2,4 mln.m3, który musi być
odłożony na wskazane miejsce składowania. Harmonogram robót czerpalnych zakłada rozłożenie
ich na dwa etapy:
etap I – przed rozpoczęciem prac związanych z palowaniem i budową nabrzeża,
etap II – po zakończeniu budowy nabrzeża.
Do badań symulacyjnych wytypowano dwie jednostki modelowe, dla których zestaw
informacji technicznych był najpełniejszy: pogłębiarkę o wydajności 2 700 m3/h (pogłębiarka P1)
i pogłębiarkę o wydajności 5 500 m3/h (pogłębiarka P2). Założono, że w trakcie pracy pogłębiarki
wykorzystywane jest około 70% zainstalowanej mocy. Przyjęto również, że emisja maksymalna
występuje w czasie prowadzenia robót czerpalnych (pogłębiania), stad czas emisji maksymalnej
w cyklu pracy wyniesie 1 godzinę. W obliczeniach prognostycznych założono wysokość emitora
na pogłębiarce H=20 m, a jej ruch po terenie akwenu wyznacza emitor powierzchniowy (EP).
Badania symulacyjne przeprowadzono dla projektowanych dwóch etapów robót
pogłębiarskich z wariantowym czasem pracy pogłębiarek i podziałem etapu II na trzy okresy. Ich
wyniki podano w Załączniku 2. Z uzyskanych rezultatów badań symulacyjnych wynika, że:
www.im.gda.pl
95
Etap – I
Praca analizowanych pogłębiarek w reżymie podstawowym, przy możliwych do określenia na
tym etapie parametrów ich pracy (wydajności, mocy zainstalowanej, mocy użytecznej) nie będzie
powodować ponadnormatywnego (0,2 % czasu w roku) przekraczania dopuszczalnego stężenia
dwutlenku azotu odniesionego do 1 godziny równego D1=200 g/m3.
Analiza możliwych wariantów pracy pogłębiarki o wydajności 5 500 m3/h przy wydłużonym
czasie pogłębiania:
do 1,5 godziny co jest równoznaczne z obniżeniem wydajności do poziomu 3 667 m3/h nie
będzie powodować ponadnormatywnego (0,2% czasu w roku) przekraczania dopuszczalnego
stężenia dwutlenku azotu odniesionego do 1 godziny równego D1=200 g/m3,
do 2 godzin co jest równoznaczne z obniżeniem wydajności do poziomu 2 750 m3/h będzie
powodować ponadnormatywne (>0,2% czasu w roku) przekraczanie dopuszczalnego stężenia
dwutlenku azotu odniesionego do 1 godziny równego D1=200 g/m3. Przekroczenia występują
na niewielkiej przestrzeni po zewnętrznej stronie falochronu w porcie zewnętrznym.
Etap – II
Praca analizowanych pogłębiarek, w reżymie podstawowym przy możliwych do określenia na
tym etapie parametrów ich pracy (wydajności, mocy zainstalowanej, mocy użytecznej) pozwala
stwierdzić, że będzie powodować ponadnormatywne (0,2% czasu w roku) przekraczanie
dopuszczalnego stężenia dwutlenku azotu odniesionego do 1 godziny równego D1=200 g/m3.
Zasięg przekroczeń ponadnormatywnych jest mniejszy w przypadku pogłębiarki nr 2 ze
względu na jej większą wydajność, a tym samym krótszy czas emisji maksymalnej.
PROPOZYCJA ROZWIĄZANIA – prace czerpalne ETAP – II
Proponuje się podział etapu II prac czerpalnych na dwa podokresy, rozdzielone okresem czasu
na wykonanie innych niezbędnych prac (np. sondowaniem, regulacją uskoków dna w pobliżu
konstrukcji itp.).
Proponowany jest podział na dwa równe okresy pracy – okres I i III (po 2,5 miesiąca)
rozdzielony okresem II (1 miesiąc), kiedy nie będą realizowane roboty czerpalne. Podział ten
przedstawia się następująco:
Okres – I
01.06.-16,08.2012 – prace czerpalne,
Okres – II
17.08.-14.09.2012 – prace nie związane z pogłębianiem,
Okres – III
15.09.-30.11.2012 – prace czerpalne.
Podział ten jednoznacznie określa zakres robót czerpalnych– po 840 000 m3 w każdym
z okresów. Przeprowadzone badania symulacyjne pracy pogłębiarek w przypadku podziału etapu II
prac czerpalnych na dwa równe okresy pozwalają stwierdzić że:
praca modelowej pogłębiarki o wydajności około 2 700 m3 będzie powodować
ponadnormatywne (0,2% czasu w roku) przekraczanie dopuszczalnego stężenia
dwutlenku azotu odniesionego do 1 godziny równego D1=200 g/m3,
przekroczenia te są wynikiem długiego czasu emisji zanieczyszczeń wynoszącym około
311 godzin,
praca modelowej pogłębiarki o wydajności rzędu około 5 500 m3 nie będzie powodować
ponadnormatywnego (0,2% czasu w roku) przekraczania dopuszczalnego stężenia
dwutlenku azotu odniesionego do 1 godziny równego D1=200 g/m3,
analiza czasu pracy modelowej pogłębiarki o wydajności około 5 500 m3 pozwala
zaproponować podział etapu II prac czerpalnych na dwa okresy:
www.im.gda.pl
96
- okres I – 1 100 000 m3 urobku i czas emisji maksymalnej 200 godzin,
- okres II – 580 000 m3 urobku i czas emisji maksymalnej 106 godzin.
W obu badanych okresach praca pogłębiarki nie będzie powodować ponadnormatywnego
(0,2% czasu w roku) przekraczania dopuszczalnego stężenia dwutlenku azotu odniesionego do
1 godziny równego D1=200 g/m3 (Zał. 2).
Na podstawie przeprowadzonych badań stwierdzono, że wykonanie robót czerpalnych o
objętości 2,4 mln. m3 w rozbiciu na dwa etapy:
etap I – 720 000 m3 realizowany zgodnie z harmonogramem w okresie 07-10.2010 r.,
etap II – 1 680 000 m3 realizowany zgodnie z harmonogramem w okresie 06-11.2012 r.
spełni wymagania ochrony środowiska tj. nie powoduje ponadnormatywnego (0,2% czasu
w roku) przekroczenia dopuszczalnych stężeń emitowanych zanieczyszczeń odniesionych do
1 godziny, a w szczególności stężenia dwutlenku azotu równego D1=200 µg/m3 (Paterkowski,
2009).
W związku z tym, że emisja maksymalna występuje w czasie prowadzenia robót czerpalnych
(pogłębiania), a w oszacowanych wielkościach emisji przyjętych do analizy wpływu pracy
pogłębiarek na stan powietrza atmosferycznego uwzględniono łączny czas pracy pogłębiarek –
cykl pracy (pogłębianie, czas rejsu na klapowisko, odkładanie urobku, powrót z klapowiska
i pozycjonowanie) odstąpiono od wykonania symulacji komputerowej rozprzestrzeniania się
zanieczyszczeń do atmosfery w rejonie klapowiska. Badania symulacyjne dla prac czerpalnych
wykazały, że przy zastosowaniu etapowania prac podczas robót pogłębiarskich, przy których
emisja jest maksymalna, nie wystąpi ponadnormatywne przekroczenie dopuszczalnych stężeń
emitowanych zanieczyszczeń. W rejonie klapowiska, emitowane zanieczyszczenia będą
zdecydowanie mniejsze i z uwagi na korzystną różę wiatrów będą rozpraszane w kierunku
północnym i północno-wschodnim tj. w kierunku otwartego morza.
Inwestor, a także bezpośredni wykonawca robót, powinni zadbać o to, by w czasie
prowadzenia prac, poprzez prawidłową organizację placu budowy, dobór właściwego sprzętu
i pojazdów oraz prawidłową ich eksploatację, uciążliwość dla powietrza atmosferycznego
ograniczyć do minimum.
10.1.2. Oddziaływanie na powierzchnię ziemi, klimat i krajobraz
Oddziaływanie na powierzchnię ziemi
Obszar prac czerpalnych i odkładu urobku leży w Zatoce Pomorskiej.
Prace czerpalne prowadzone w części akwenu projektowanego portu zewnętrznego
związanego z przyszłym nabrzeżem do rozładunku LNG wpłyną na powierzchnię ziemi (dna),
która zostanie trwale zmieniona.
Odpady powstałe w trakcie prac czerpalnych i usuwania urobku do morza (odpady bytowe, ścieki,
odpady ropopochodne) zostaną wywiezione do portowych urządzeń odbiorczych (obowiązek
Wykonawcy prac). Nie spowoduje to trwałych, niekorzystnych zmian na powierzchni ziemi. Zmiana
powierzchni dna, przy planowanej wielkości odłożenia 2,4 mln m3 wpłynie na układ dna. Docelowo
powstanie pole odkładu o powierzchni około 3 km2 i wysokości 1÷1,5 m n.p.d.
Oddziaływanie na klimat akustyczny
Emisja hałasu powodowanego pracą pogłębiarki przy pracach czerpalnych, szalandy płynącej
na miejsce odkładu urobku porównywalna jest z hałasem powodowanym pracą silników
przepływających statków, zatem nie spowoduje pogorszenia klimatu akustycznego w rejonie
wykonywanych prac. Tym bardziej, że najbliższe obszary zabudowane zlokalizowane są
www.im.gda.pl
97
w odległości powyżej 1 km od terenu prac czerpalnych i ponad 20 km od pola odkładu.
Poziom hałasu emitowany jest podczas pracy pogłębiarek, dźwigów pływających,
holowników przemieszczających barki, szaland transportujących urobek na wskazane miejsce
odkładu.
Podstawowy wskaźnik liczbowego opisu klimatu akustycznego -równoważny poziom
dźwięku A jest obecnie podstawową wielkością służącą opisowi i ocenie stanu klimatu
akustycznego środowiska. Wyjściową definicję poziomu równoważnego zapisać można
następująco (zgodnie z PN/ISO R-1996):
gdzie:
2
pA(t) – przebieg ciśnienia akustycznego w czasie (N/m
)
-5
p0 – poziom odniesienia (2•10 Pa)
T – czas, dla jakiego określa się poziom równoważny (s).
Dla zadania: „Budowa nabrzeża w porcie zewnętrznym w Świnoujściu”, wykonano obliczenia
emisji hałasu do środowiska programem HPZ’2001 Windows: wersja listopad 2007, opracowanym
w Instytucie Techniki Budowlanej w Warszawie. Program HPZ”2001 jest numeryczną realizacją
metody określania emisji hałasu wytwarzanego przez istniejące, modernizowane lub projektowane
źródła hałasu przemysłowego. Podstawowym zadaniem programu jest:
obliczenie w wybranym punkcie obserwacji wartości poziomu dźwięku A, będącego
wynikiem działania źródeł hałasu znajdujących się na terenie zakładu przemysłowego,
określenie, które ze źródeł, i w jakim stopniu wpływa na wypadkowy poziom dźwięku A,
uzyskanie informacji o skuteczności ekranów (jeśli istnieją) w danym punkcie obserwacji.
Wszystkie obliczenia są przeprowadzane dla poziomu dźwięku A lub poziomu ciśnienia
akustycznego w pasmach oktawowych o częstotliwości środkowej z zakresu 125-4000 Hz.
Wykonując obliczenia w siatce punktów obserwacyjnych można uzyskać wykresy linii
jednakowego poziomu. Przyjęte do obliczeń parametry akustyczne podano w tabeli 23a.
Z uwagi na brzmienie art. 6 ustawy Prawo Ochrony Środowiska, który mówi o obowiązku
zapobiegania negatywnym oddziaływaniom na środowisko, w czasie prowadzenia prac
budowlanych zaleca się, aby wykonawca przewidział następujące działania ochronne:
stosował najmniej uciążliwą akustycznie technologię prac;
stosował sprawny technicznie sprzęt odpowiadający współczesnemu stanowi techniki (dotyczy
to szczególnie sprzętu pływającego, kafarów, dźwigów, holowników pogłębiarek).
Przestrzenny zasięg oddziaływania hałasu emitowanego podczas budowy nabrzeża oraz
falochronu, mimo iż obejmuje stosunkowo krótki okres czasu, będzie bardzo duży -szczególnie
w porze nocnej. Zgodnie z wykonanymi obliczeniami nie obejmie on jednak terenów podlegającej
ochronie zabudowy mieszkaniowej przy ul. Barlickiego oraz najbliższych terenów rekreacyjnowypoczynkowych, zlokalizowanych na wyspie Uznam.
Nie mniej, wpływ na stan klimatu akustycznego w trakcie realizacji przedsięwzięcia, należy
uznać za przejściowy.
www.im.gda.pl
98
Tab. 23 a Źródła hałasu i ich moc akustyczna w okresie realizacji falochronu, nabrzeża, terminala
LNG oraz usuwania urobku do morza
Źródła
hałasu
1
2
Nazwa źródła hałasu
Kafary (wibromłoty) praca napędów
oraz udary przy wbijaniu stalowych
pali, kotew i ścianek podczas
budowy falochronu
Dźwigi pływające praca napędów
oraz hałas związany z
zasypywaniem kamienia
3
Holowniki praca napędów oraz
hałas związany z rozładunkiem
4
Węzły betoniarskie praca napędów
oraz pomp betonu
5
6
7
8
Kafary (wibromłoty) praca napędów
oraz udary przy wbijaniu stalowych
pali, kotew i ścianek, podczas
budowy nabrzeża
Dźwigi pływające praca napędów
oraz hałas związany z
zasypywaniem kamienia, podczas
budowy nabrzeża
Maszyny i urządzenia używane
podczas budowy obiektów (w tym
zbiorników magazynowych) LNG
Samochody dowożące materiały do
budowy poszczególnych obiektów
(w tym ruch betonowozów)
9
Pogłębiarki praca napędów oraz
środków transportu urobku
10
Szalanda
praca napędów oraz otwieranie
ładowni w momencie zrzutu
Czas pracy źródła
do 16 h / dobę,
tylko w porze
dziennej
Równoważny poziom A
mocy akustycznej źródła w
okresie pracy urządzenia
dB
Dzień
Noc
Środki ograniczające
emisję hałasu do
środowiska
zabezpieczenia
akustyczne stosowane
przez producenta
117-120
-
103
-
100
-
101
-
do 16 h / dobę,
także w nocy
117
-
zabezpieczenia
przez producenta
do 16 h / dobę,
tylko w porze
dziennej
103
-
zabezpieczenia
przez producenta
92-98
-
90-101
-
109
109
100
100
do 16 h / dobę,
tylko w porze
dziennej
do 16 h / dobę,
tylko w porze
dziennej
do 16 h / dobę,
tylko w porze
dziennej
do 16 h / dobę,
tylko w porze
dziennej
do 16 h / dobę,
tylko w porze
dziennej
24 h / dobę,
tylko w porze
dziennej
24 h / dobę
zabezpieczenia
przez producenta
zabezpieczenia
przez producenta
zabezpieczenia
przez producenta
zabezpieczenia
przez producenta
zabezpieczenia
przez producenta
zabezpieczenia
przez producenta
zabezpieczenia
przez producenta
Podczas likwidacji przedsięwzięcia podobnie, jak przy jego budowie wystąpią oddziaływania
akustyczne. Będzie to jednak stosunkowo krótki okres czasu. Z wykonanej analizy wynika, że
emisja hałasu nie obejmie terenów podlegających ochronie przed hałasem.
Badania i pomiary hałasu sprzętu pogłębiarskiego na stanowiskach pracy
1. Podstawa wykonania pomiarów i badań.
Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 20.04.2005 r. Dz. U. nr 73, poz.645
w sprawie badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku
pracy §7: Badania i pomiary czynników szkodliwych dla zdrowia, występujących
w środowisku pracy, mogą być wykonywane przez laboratoria akredytowane
zgodnie z przepisami o badaniach i certyfikacji.
2. Cel pomiarów i badań.
Ocena narażenia zawodowego pracowników na hałas
3. Metodyka wykonania pomiarów i badań hałasu.
Pomiary hałasu wykonywane są zgodnie z metodyką pomiarową zawartą w poniższych
normach:
PN-N-01307:1994 Hałas. Dopuszczalne wartości w środowisku pracy.
PN-ISO 9612: 2004 Akustyka. Wytyczne do pomiarów i oceny ekspozycji na hałas
w środowisku pracy.
www.im.gda.pl
99
Pomiary wykonywane są miernikiem/analizatorem poziomu dźwięku, np. SVAN 948.
Miernik musi posiadać świadectwo wzorcowania wydane przez Okręgowy Urząd Miar.
4. Przepisy prawne oceny narażenia zawodowego.
Hałas
4.1. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 29.11.2002 r. w sprawie
najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku
pracy (Dz.U. nr 217 z 2002 r., poz. 1833).
Zgodnie z ww. aktem prawnym dla czynnika fizycznego – hałas w środowisku pracy,
dopuszczalne ze względu na ochronę słuchu są obowiązujące jednocześnie następujące normatywy:
poziom ekspozycji na hałas odniesiony do 8 godzinnego dobowego wymiaru czasu
pracy LEX,8h lub tygodnia pracy LEX,w nie powinien przekraczać wartości 85 dB,
maksymalny poziom dźwięku A, LAmax nie powinien przekraczać wartości 115 dB,
szczytowy poziom dźwięku C, LCpeak nie powinien przekraczać 135 dB.
Ocena zgodności z NDN
Warunki pracy uważa się za bezpieczne, jeżeli średnie natężenie nie przekracza wartości NDN
dla poziomu ekspozycji, maksymalnego poziomu dźwięku A, szczytowego poziomu dźwięku C.
5. Wyniki pomiarów
Poniżej przedstawiono przykładową kartę wyników pomiaru hałasu w szalandzie
samobieżnej na stanowiskach pracy (tab. 23 b).
Poniższe badania wykonało Laboratorium Badań Środowiskowych EKOPERFEX S.C. na
zlecenie PRCiP Sp. z o.o. w Gdańsku.
Tab. 23 b Karta wyników pomiaru hałasu na stanowiskach pracy
Kierownik
Nazwa
maszyn
zajmowanego
stanowiska
pracy
Liczba pracowników zatrudnionych na zajmowanym
stanowisku
Lp.
Źródło hałasu/
Wykonywana
stanowisko pracy
czynność
1
Sterówka
2
Rufa – pokład pomiędzy
silnikami
Siłownia
3
Czas ekspozycji na hałas
Lp.
1
2
3
Parametr
poziom ekspozycji LEX,w
maksymalny poziom
dźwięku A, LAmax
szczytowy poziom
dźwięku C, LCpeak
Prace
pomocnicze
Nadzór
nad
pracą maszyn
Nadzór
nad
pracą maszyn
KM1
Kod
stanowiska
ogółem
Mężczyzn: 2
Oznaczenie
źródła
hałasu/stanowi
ska pracy wg
szkicu
-
Czas
ekspozycji na
hałas w [min]
Równoważny
poziom
dźwięku w dB
LAeq
Maksymalnypo
ziom dźwięku
w dB
LAmax
Szczytowy
poziom
dźwięku w dB
LCpeak
720
66,9
86,1
103,1
-
360
92,1
93,6
111,8
360
95,7
97,2
116,0
Kobiet: -
1440
w odniesieniu do tygodnia pracy
Wyniki porównania z wartościami dopuszczalnymi
Wartość w dB
Wartość dopuszczalna w dB
Krotność NDN
85
0,18
77,6±1,77
Pracownicy
115
0,13
97,2
Pracownicy
116,0
pracownicy
135
0,11
Analiza oddziaływania hałasu na otoczenie
W celu określenia wpływ hałasu generowanego przy realizacji prac związanych
z klapowaniem urobku na klapowisku na otoczenie dokonano oszacowania zasięgu propagacji
hałasu w rejonie klapowiska. Na rys.27a zaprezentowano rzut sytuacyjny obrazujący lokalizację
klapowiska w stosunku do linii brzegowej.
www.im.gda.pl
100
Rys.27a Lokalizacja klapowiska w stosunku do linii brzegowej
Energia dźwięku propagującego się w realnej atmosferze ulega dyssypacji na skutek lepkości
powietrza, przewodnictwa ciepła i pochłaniania molekularnego. Generalnie pochłanianie dźwięku
rośnie z częstotliwością i maleje z temperaturą i z wilgotnością powietrza. Pochłanianie to wyraża
się w decybelach na kilometr odległości (dB/km) i wyliczane jest ze wzoru:
gdzie:
βa – współczynnik pochłaniania atmosferycznego,
r – odległość w km.
Dla celów obliczeniowych przyjęto następujące dane wejściowe:
wartość współczynnika pochłaniania atmosferycznego na poziomie βa =25 (zgodnie
ANSI. S1.26 współczynnik dla temperatury powietrz 20°C, wilgotności względnej
70% dla częstotliwości środkowej z zakresu 125-4000 Hz),
moc akustyczna źródła dźwięku (zgodnie z tab. 23 a, Szalanda praca napędów oraz
otwieranie ładowni w momencie zrzutu) A=100 dB,
poziom oddziaływania hałasu – izolinia 50 dB.
Przy takich założeniach odległość izolinii określającej granicę oddziaływania hałasu od źródła
dźwięku będzie na poziomie 2 000 m (rys.27 b).
Rys.27 b Przybliżony przebieg izolinii 50 dB – zasięg oddziaływania się hałasu
www.im.gda.pl
101
Jak widać z uzyskanych wyników planowane roboty związane z odkładem urobku na
klapowisko nie będę miały niekorzystnego wpływu na klimat akustyczny rejonów przybrzeżnych.
Znaczna odległość klapowiska od linii brzegowej (min. 18 km) powoduje, że emisja dźwięku
związana z klapowaniem urobku nie będzie zauważalna na lądzie.
Standardy imisyjne klimatu akustycznego odnoszą się do wpływu hałasu na organizm
człowieka. Nie określa się dopuszczalnych poziomów imisji hałasu na inne organizmy żywe. Stąd
nie można określić dopuszczalnych poziomów imisji hałasu w środowisku wodnym dla składników
biocenozy wodnej.
Hałas emitowany podczas pracy pogłębiarek w zakresie izolinii >55 dB nie przekracza obrysu
planowanego portu zewnętrznego. Nie obejmie zatem terenów podlegających ochronie przed
hałasem (Zał. 3). Dla zapobiegania negatywnego oddziaływania na środowisko wykonawca
powinien stosować sprawny technicznie sprzęt odpowiadający współczesnemu stanowi techniki
(odpowiednio wyciszony). Podsumowując można stwierdzić, iż wpływ przedsięwzięcia na stan
klimatu akustycznego w trakcie jego realizacji, należy uznać za przejściowy.
Oddziaływanie na krajobraz
Nie nastąpi trwałe obniżenie walorów krajobrazu. Zgodnie z ustawą Prawo ochrony
środowiska, w trakcie prac odkładania urobku Inwestor realizujący przedsięwzięcie jest
zobowiązany uwzględnić ochronę środowiska na obszarze prowadzenia prac.
10.1.3. Oddziaływanie na dobra kultury i zabytki
Z dostępnych informacji wynika, że realizacja inwestycji nie wpłynie na obniżenie zasobów
dóbr kultury ani nie zniszczy zabytków, z uwagi na brak ich występowania w zasięgu
bezpośredniego oddziaływania planowanej inwestycji. Jednak w przypadku natrafienia podczas
prac na zabytki archeologiczne, należy pod opieką służb konserwatorskich wykonać
archeologiczne badania ratunkowe, aby ograniczyć negatywne skutki prowadzonych prac.
Oddziaływanie na zabytki archeologiczne
Choć przedstawiona lokalizacja inwestycji nie koliduje ze znanymi stanowiskami
archeologicznymi, istnieje możliwość natrafienia podczas realizacji prac na obiekty zabytkowe
nieujęte w ewidencji konserwatorskiej lub na stanowiska archiwalne, których lokalizacja w terenie
nie była możliwa. Aby uniknąć zniszczenia obiektów, konieczny będzie stały monitoring urobku
wydobywanego przez pogłębiarkę, a w razie stwierdzenia występowania obiektów
archeologicznych, przeprowadzenie badań ratunkowych.
Oddziaływanie na istniejące nowożytne zabytki chronione
W trakcie budowy i ewentualnej likwidacji przedsięwzięcia nie wystąpią żadne oddziaływania
na nowożytne zabytki chronione, ze względu na to, iż w strefie inwestycji obiektów takich nie
zarejestrowano, a najbliższy obiekt zabytkowy -Fort Gerharda -jest oddalony około 800 m.
10.1.4. Oddziaływanie na morskie środowisko przyrodnicze
Należy się spodziewać, że podobnie, jak w przypadku innych prac hydrotechnicznych
związanych z budową portów, falochronów itp., najsilniejsze oddziaływanie przedsięwzięcia na
morskie środowisko przyrodnicze nastąpi właśnie w trakcie budowy. Oddziaływanie to związane
będzie, przede wszystkim, z ingerencją w środowisko osadowe (prace pogłębiarskie, klapowanie
urobku, przygotowanie toru podejściowego,). Oddziaływanie to będzie skutkowało eliminacją
występujących w tym rejonie skupisk organizmów bentonicznych meio-i makrobentosu. Można
również spodziewać się zaburzeń w toni wody wskutek np. resuspensji materiału znajdującego się
w osadzie, a także modyfikacji procesów hydrodynamicznych wskutek prowadzenia prac
www.im.gda.pl
102
inżynieryjnych. Piaszczyste dno, na którym żerowały ryby zostanie w trakcie pogłębiania i odkładu
pokryte warstwą mułu i iłu, co spowoduje zubożenie bentosu stanowiącego bazę pokarmową tych
ryb. W rejonie inwestycji nie występują tarliska ryb, nie może być zatem mowy o oddziaływaniu
prac podwodnych na ikrę i stadia larwalne ryb. Siedlisko dna morskiego jest w tej części Bałtyku
mało zróżnicowane i dość monotonne pod względem faunistycznym, jednak zasiedlające go
organizmy stanowią pokarm dla ptaków. Prowadzone prace spowodują przemieszczenie się
zasadniczej populacji ptaków poza obszar działań inwestycyjnych, gdzie nadal będą one miały
korzystne warunki pokarmowe. Jednocześnie należy mieć na uwadze fakt, iż oddziaływanie to
będzie okresowe i zakończy się wraz z budową.
10.1.5. Awarie przemysłowe i zdarzenia środowiskowe
Na etapie budowy mogą wystąpić awarie środowiskowe np. awaria jednostek pływających,
zderzenie jednostek, wyciek olejowy), co może dodatkowo prowadzić do zaburzeń w środowisku
przyrodniczym zarówno w toni wodnej, jak i w osadach dennych. Potencjalne zagrożenia mogą
powstać w trakcie budowy przedsięwzięcia tj. prowadzenia robót czerpalnych i transportu urobku
na klapowisko morskie. Postępowanie w sytuacji zagrożeń ujęte jest w procedurach statkowych
oraz procedurach służb lądowych organizujących i uczestniczących w procesie ratownictwa.
10.1.6. Oddziaływanie na środowisko w aspekcie transgranicznym
Prace zrealizowane zostaną na wodach terytorialnych przy niewielkim oddziaływaniu na
środowisko i biocenozy rejonu. Prace nie będą miały oddziaływania ogólnobałtyckiego (w aspekcie
środowiskowym i ekosystemowym) dlatego nie podlegają konwencji z Espoo w kontekście
transgranicznym.
Obszar czerpania o powierzchni około 0,25 km oddalony jest od granic Rzeczpospolitej
Polskiej o około 5 km, pole odkładu W2a o powierzchni 3 km2 o ponad 10 km.
W okresie prowadzenia intensywnych prac związanych z budową falochronu oraz nabrzeży,
skumulowane oddziaływanie hałasu w porze dziennej (izolinia 50dB) może objąć tereny położone
w odległości do 1200-1800 m, od rejonu prowadzenia prac. Nie będzie więc obejmowało terenów
położonych poza terytorium Rzeczpospolitej Polskiej.
Z analizowanych emisji zanieczyszczeń do powietrza jedynie generowane stężenia tlenku
azotu NO2 powodować będą przekroczenia poziomów dopuszczalnych. Stężenia
ponadnormatywne wystąpią po północnej stronie nowo budowanego falochronu na otwartym
morzu. W kierunku zachodnim izolinia częstości przekroczeń nie sięga dalej niż 1 000 m od
główek nowego falochronu. Zatem ze względu na niewielki zasięg oddziaływania poza terenem
budowy nie będzie oddziaływań transgranicznych z tytułu zwiększonego poziomu zanieczyszczeń
gazowych w powietrzu, a w szczególności tlenków azotu. Obszar wpływu zawiesin odkładu w polu
bliskim oszacowano na 0,02 km2, w polu dalekim 1,2 km2.
Wobec powyższego aspekt transgraniczny oddziaływań inwestycji w trakcie jej budowy,
w zakresie różnych elementów środowiska przyrodniczego, wydaje się być nieistotny.
Usytuowanie inwestycji, jak i zakres prowadzonych działań i prac dotyczyć będą tylko rejonu
o stosunkowo niewielkiej powierzchni, położonego w oddaleniu od terytoriów państw
sąsiadujących. W trakcie prowadzonych prac i po ich zakończeniu, przy dotrzymaniu ograniczeń
w emisji dwutlenku azotu a tym samym i dotrzymaniu obowiązujących standardów jakości
powietrza w trakcie prowadzonych robót nie wystąpi oddziaływanie transgraniczne.
www.im.gda.pl
103
10.1.7. Wzajemne oddziaływanie między elementami 10.1.1.-10.1.6.
Usuwanie urobku pogłębiarskiego do morza tj. odkład 2,4 mln.m3 osadów na polu według
wariantu 2a, prowadzone będzie w systemie wypłycania powierzchni dna (kwater) wielkości
1 km2. Zakłada się zrzuty osadów z szaland z otwieranym dnem (klapowanie) jak i z pogłębiarki
z własną ładownią. Wywołują one oddziaływania zaburzające równowagę dynamiczną środowiska
oraz następnie zaburzenia układu ekologicznego rejonu oddziaływania. Nawet mało istotne
(ilościowo) zaburzenia wywołane w obrębie jednego z głównych elementów struktury/organizacji
układu ekologicznego mogą być przenoszone w całym systemie obszaru oddziaływania, aż do
granic wyrównania do warunków naturalnych. Dla etapu budowy tj. odkładania urobku możliwe
jest wykazanie różnorodnych zaburzeń (skutków) przemieszczających się w środowisku
i biocenozach morskich. Mają one jednak charakter ograniczony przestrzennie i czasowo,
a potencjalne zaburzenia środowiskowe i ekobiologiczne zostaną wyrównane po roku od
zakończenia prac. Końcowym efektem będzie wypłycenie dna (sztuczna ławica) powstała
z naturalnych osadów morskich zajmująca około 3 km2 dna. Zostanie ono zaadsorbowane przez
środowisko i biocenozy nie wykazując jakiegokolwiek negatywnego oddziaływania w okresie
eksploatacji.
10.2. Etap eksploatacji
Dla analizowanego przedsięwzięcia usuwania do morza urobku (2,4 mln.m3) z prac
czerpalnych na akwenie projektowanego portu zewnętrznego w Świnoujściu nie występuje etap
eksploatacji, gdyż przedsięwzięcie zostanie zakończone na etapie budowy (faktycznej realizacji
projektowanych prac).
Okres rekolonizacji pola odkładu będzie zależał od zdolności przystosowawczych fauny
dennej. Szybkiej odbudowie siedlisk i zespołów makrozoobentosu sprzyjać będzie ukształtowana
struktura zespołów fauny dennej w rejonie przedsięwzięcia. Pełna odbudowa struktury wiekowej
zespołów dennych nastąpi najpóźniej po 2-3 latach. Po tym okresie baza pokarmowa dla wielu
gatunków ryb i ptaków wodnych powinna powrócić do stanu sprzed działań technicznych.
10.3. Etap likwidacji
W dającej się określić perspektywie czasowej nie przewiduje się likwidacji nowo
budowanego portu zewnętrznego w Świnoujściu do rozładunku LNG. Likwidacja wykonanych
prac czerpalnych i odłożenia urobku wiązałaby się z renaturalizacją przemysłowo
zagospodarowanych terenów, przy zastosowaniu odpowiednich technologii. Jeśli chodzi o zmiany
w środowisku związane z usuwaniem urobku do morza na wyznaczonym obszarze , najlepszym
sposobem będzie pozostawienie spraw własnemu biegowi, gdyż powrót zbiorowisk fauny dennej
do stanu identycznego, do tego sprzed rozpoczęcia inwestycji, jest dość prawdopodobny.
www.im.gda.pl
104
11. OCENA ODDZIAŁYWANIA PRZEDSIĘWZIĘCIA NA OBSZARY
NATURA 2000
Podstawą oceny jest procedura opisana w poradniku pt. „Ocena planów i przedsięwzięć
znacząco oddziałujących na obszary Natura 2000 – wytyczne metodyczne dotyczące przepisów
Artykułu 6 (3) i (4) Dyrektywy Siedliskowej 92/43 EWG”. WWF 2005.
11.1. Opis obszarów Natura 2000
Rejon planowanego przedsięwzięcia zlokalizowany będzie w strefie przybrzeżnej Zatoki
Pomorskiej włączonej do obszaru chronionego w Sieci Ekologicznej Natura 2000 jako obszar
specjalnej ochrony ptaków „Zatoka Pomorska” (kod obszaru PLB 990003) i specjalny obszar ochrony
siedlisk Natura 2000 „Ostoja na Zatoce Pomorskiej” (kod obszaru PLH 990002) (rys. 28).
Obszary te sąsiadują:
ze specjalnym obszarem ochrony Natura 2000 „Wolin i Uznam” (kod obszaru PLH 320019);
ze specjalnym obszarem ochrony Natura 2000 „Ujście Odry i Zalew Szczeciński” (kod obszaru
PLH 320018);
z obszarem ochrony ptaków Natura 2000 „Delta Świny” (kod obszaru PLB 320002);
z obszarem ochrony ptaków Natura 2000 „Przybrzeżne wody Bałtyku” (kod obszaru
PLB 990002);
z obszarem ochrony ptaków Natura 2000 „Zalew Kamieński i Dziwna” (kod obszaru
PLB 320011);
z obszarem ochrony ptaków Natura 2000 „Zalew Szczeciński” (kod obszaru PLB 320009),
z niemieckim obszarem ochrony siedlisk „Zatoka Pomorska i Ławica Odrzana” (kod obszaru DE
1652-301 SCI) – rys. 28a. Obszar obejmujący niemiecką część Ławicy Odrzanej jest zachowanym
w dobrym (naturalnym) stanie, o szczególnie wartościowej strukturze morfologicznej, siedliskiem
reprezentującym piaszczyste ławice na Morzu Bałtyckim. Jest też rejonem odwiedzanym przez
szczególnie zagrożoną bałtycką populację morświnów (Phocoena phocoena). Niemiecki obszar
siedliska „Zatoka Pomorska i Ławica Odrzana” stanowi również ważny rejon dla składania ikry
oraz wzrostu narybku wielu gatunków ryb w tym gatunków znajdujących się pod ścisłą ochroną:
jesiotra zachodniego (Acipenser sturio) i parposza (Alosa fallax),
z niemieckim obszarem ochrony ptaków „Zatoka Pomorska” (kod obszaru DE 1552-401 SPA) –
rys. 28a. Obszar ochrony ptaków obejmujący niemiecką część Ławicy Odrzanej i Ławicę Orlą jest
ważnym dla wędrownych i nurkujących ptaków zimowiskiem, żerowiskiem i pierzowiskiem oraz
miejscem odpoczynku ptaków podczas wiosennych i jesiennych wędrówek. Ogólnie Zatoka
Pomorska jest jednym z 10 najważniejszych, o znaczeniu międzynarodowym, rejonem zimowania
ptaków w całym obszarze Morza Bałtyckiego. Istotne znaczenie dla występowania ptaków w tym
rejonie ma bardzo duża biomasa bentosu stanowiąca podstawę pożywienia zarówno ptaków jak
i ryb. Na obszarze „Zatoka Pomorska” występują 4 gatunki ptaków z I Załącznika Dyrektywy
79/409/EWG: nur czarnoszyi (Gavia arctica), nur rdzawoszyi (Gavia stellata), mewa mała (Larus
minutus), perkoz rogaty (Podiceps auritus). Wśród ptaków regularnie przelotnych spotyka się
gatunki z rodziny alk: alka krzywonosa (Alca torda), nurnik (Cepphus grylle) i nurzyk (Uria
aalge), z rodziny perkozów: perkoz dwuczuby (Podiceps cristatus), perkoz rdzawoszyi (Podiceps
grisegena), z rodziny kaczek: lodówka (Clangula hyemalis), uhla (Melanitta fusca), markaczka
(Melanitta nigra), edredon (Somateria mollissima) oraz kilka gatunków z rodziny mew: mewa
srebrzysta (Larus argentatus), mewa pospolita (Larus canus), mewa żółtonoga (Larus fuscus),
mewa siodłata (Larus marinus) i mewa śmieszka (Larus ridibundus) (Wg niemieckich Formularzy
Danych Natura 2000).
www.im.gda.pl
105
53 45’
53 50’
53 55’
54 00’
54 05’
54 10’
54 15’
54 20’
54 25’
54 30’
o
54 35’
o
o
14o15’
o
W1
o
B SPA
14o30’
Międzyzdroje
W2
W1
W2a
o
Objaśnienia:
PLB 990003 - OSO “Zatoka Pomorska”
PLB 990002 - OSO “Przybrzeżne wody Bałtyku”
PLB 320011 - OSO “Zalew Kamieński i Dziwna”
PLH 990002 - SOO “Ostoja na Zatoce Pomorskiej”
PLH 320019 - SOO “Wolin i Uznam”
PLH 320018 - SOO “Ujście Odry i Zalew Szczeciński”
o
o
14o45’
o
15o00’
o
15o15’
Niechorze
Mrzeżyno
15o30’
15o45’
16o00’
www.im.gda.pl
Rys. 28 Obszary chronione sieci Natura 2000 w rejonie przedsięwzięcia
wyznaczone pole do odkładu urobku z pogłębiania akwenów związanych
z budową falochronu osłonowego i portu zewnętrznego w Świnoujściu
warianty lokalizacji pola do odkładu urobku z robót czerpalnych planowanych przez ZMPSiŚ S.A.
o
16o15’
PLB 990002
106
Granica niemieckiej wyłącznej strefy ekonomicznej
Izolinie głębokości
Powierzchnia kraju
Miasta
Obszary ochrony siedlisk Natura 2000
Obszary ochrony ptaków Natura 2000
Rys. 28a Obszary Natura 2000 połozone w niemieckiej wyłącznej strefie ekonomicznej
i sasiadujące z polskimi obszarami chronionymi sieci ekolicznej Natura 2000
Charakterystykę polskich obszarów Natura 2000 oparto na standardowych Formularzach Danych
(źródło: http:/natura2000.mos.gov.pl, aktualizacja: wrzesień 2008) oraz innych materiałach
literaturowych.
Zatoka Pomorska PLB 990003
Opis obszaru
Charakterystyka obszaru
Jest to obszar morski położony wzdłuż zachodniej części wybrzeża polskiego. Powierzchnia
obszaru wynosi 311877,3 ha. Akwen o dużym zróżnicowaniu dna morskiego – od piaszczystych
ławic, po rozległe żwirowiska i głazowiska. W zachodniej części obszaru „Zatoka Pomorska”
występuje wypłycenie zwane Ławicą Odrzaną o minimalnej głębokość 8 m. Dno Ławicy pokryte
żwirem i głazami stanowi dogodne siedlisko dla rozwoju mięczaków i glonów morskich.
Szczegółowy opis zatoki przedstawiono w rozdziale 4 niniejszego Raportu.
Wartość przyrodnicza i znaczenie
Występują co najmniej 3 gatunki ptaków z Załącznika I Dyrektywy Ptasiej. W okresie
wędrówek i w okresie zimy występuje co najmniej 1% populacji szlaku wędrówkowego (C2 i C3)
następujących gatunków: perkoz dwuczuby, perkoz rdzawoszyi, perkoz rogaty, bielaczek,
lodówka, markaczka, nurnik, tracz długodzioby i uhla. W stosunkowo wysokich liczebnościach
(C7) występują: nur czarnoszyi i nur rdzawoszyi. Ptaki wodno-błotne występują w koncentracjach
powyżej 20 tys. osobników (C4) – zimą powyżej 100 tys. osobników.
www.im.gda.pl
107
Zagrożenia
Podstawowym zagrożeniem dla obszaru są plany lokowania farm elektrowni wiatrowych.
Zagrożeniem dla ptaków mogą być również pewne formy rybołówstwa m.in.: sieci stawne i sznury
hakowe. Zagrożeniem jest również eutrofizacja wynikająca z wieloletniego, regularnego dopływu
do zatoki niekontrolowanego ładunku substancji biogenicznych, głównie przez Odrę, a także
Świnę, Dziwnę, Regę Parsętę oraz inne mniejsze cieki i kanały.
Planowana inwestycja nie wymaga prowadzenia prac na wysokościach i w związku z tym nie
ingeruje w regularne trasy przelotów ptaków i nie ograniczy ich migracji. Prace czerpalne w porcie
zewnętrznym w Świnoujściu oraz odkładanie urobku w morzu nie będą zagrożeniem dla gatunków
chronionych w ramach OSO „Zatoka Pomorska”.
Struktura własności
Obszar w granicach PLB 990002 „Zatoka Pomorska” jest własnością Skarbu Państwa.
Opis gatunków chronionych
Obszar PLB 990002 „Zatoka Pomorska” wyznaczony został do ochrony w celu
zabezpieczenia egzystencji rzadko występujących i zagrożonych gatunków ptaków (tab. 24).
Tab. 24 Gatunki ptaków występujące na obszarze Zatoki Pomorskiej PLB 990003 wymienione
w Załączniku I Dyrektywy Rady 79/409/EWG i regularnie występujące ptaki migrujące nie
wymienione w Załączniku I Dyrektywy Rady 79/409/EWG oraz ocena znaczenia obszaru
dla tych gatunków
Kod
Nazwa
Populacja migrująca
rozrodcza
Ptaki wymienione
w Załączniku I
Dyrektywy Rady
79/409/EWG
Regularnie
występujące ptaki
migrujące
nie wymienione
w Załączniku I
Dyrektywy Rady
79/409/EWG
*
zimująca
przelotna
Ocena
znaczenia
obszaru
populacja
stan
zachowania
izolacja
ogólnie
A001
Gavia stellata (nur rdzawoszyi)
>500i
D
A002
Gavia arctica (nur czarnoszyi)
>500i
D
A007
Podiceps auritus (perkoz rogaty)
1225i
C
B
C
C
A068
Mergus albellus (bielaczek)
>500
C
B
C
C
A005
Podiceps cristatus (perkoz dwuczuby)
4180i
C
C
C
C
A006
Podiceps grisegena (perkoz
rdzawoszyi)
1275i
A
C
C
A
A064
Clangula hyemalis (lodówka)
837000i
A
C
C
A
A065
Melanitta nigra (markaczka)
215000i
A
B
C
A
A066
Melanitta fusca (uhla)
300000i
B
C
C
B
A069
Mergus serrator (tracz długodzioby)
3000i
C
C
C
C
A202
Cepphus grille (nurnik)
B
B
C
B
A989
waterfowl (ptaki wodno-błotne)
>20000i
D
3000i
4000i
>100000i
Ogólna ocena znaczenia obszaru dla ochrony danego gatunku jest wypadkową oceny populacji, stanu zachowania oraz stopnia izolacji danej populacji
występujących na tych obszarach w stosunku do naturalnego zasięgu. Wartość ta oceniana jest w trzy stopniowej skali: A – znakomita, B – dobra, C – znacząca.
Jeżeli oceniono, że występowanie populacji na opisywanym obszarze nie ma większego znaczenia (np. występuje sporadycznie) klasyfikuje się jako populację
nieistotną – D (Świerkosz, 2003).
Ostoja na Zatoce Pomorskiej PLH 990002
Opis obszaru
Charakterystyka obszaru
Powierzchnia obszaru wynosi 243 132,7 ha. Zatoka Pomorska jest akwenem o dużym
zróżnicowaniu dna morskiego. Centralną część Zatoki Pomorskiej zajmuje duże, piaszczyste
wypłycenie zwane Ławicą Odrzaną. Rozległe żwirowiska i głazowiska występują na północny
zachód od Kołobrzegu oraz w strefie przybrzeżnej na wprost klifowych wybrzeży (Rewal, Wolin).
Występuje tu jedno siedlisko z załącznika I DS. piaszczyste ławice podmorskie (1110) oraz
teren regularnych obserwacji morświna. Obszar ważny dla bałtyckiej populacji parposza. Ważna
ostoja ptaków o randze międzynarodowej E82.
www.im.gda.pl
108
Zagrożenia
Podstawowym zagrożeniem są plany lokowania farm elektrowni wiatrowych. Zagrożeniem
dla morskich zwierząt mogą być również pewne formy rybołówstwa m.in.: sieci stawne i sznury
hakowe.
Struktura własności
Obszar w granicach PLH 990002 „Ostoja na Zatoce Pomorskiej” jest własnością Skarbu
Państwa.
Opis siedlisk
Na obszarze PLH 990002 „Ostoja na Zatoce Pomorskiej” występuje chronione siedlisko
Piaszczyste ławice podmorskie (tab. 25).
Tab. 25 Typy siedlisk wymienione w Załączniku I znajdujące się w obszarze Natura 2000 PLH
990002 „Ostoja na Zatoce Pomorskiej” oraz ocena znaczenia obszaru chronionego dla
tych siedlisk
Kod
Nazwa siedliska
1110
Piaszczyste ławice podmorskie
Procent
pokrycia
25,00
Stopień
reprezentacji 1
A
Względna
powierzchnia 2
A
Stan
zachowania 3
A
Ocena
ogólna 4
A
1
stopień reprezentatywności: określenie, na ile typowo wykształcone jest dane siedlisko, w porównaniu do wzorca; skala: A: doskonała; B: dobra; C: znacząca; D:
nieistotna.
2
względna powierzchnia: powierzchnia danego typu siedliska występującego w Polsce; A: 15-100%; B: 2-15%; C: 0-2%.
3
stan zachowania: stopień zachowania struktury i funkcji naturalnego siedlisk danego typu oraz możliwości jego regeneracji w przypadku zniekształcenia; skala: A:
doskonałe zachowanie; B: dobre zachowanie; C: zachowanie w średnim lub zubożałym stanie.
4
ocena ogólna wartości ostoi dla zachowania danego typu siedliska (wypadkowa powyższych ( 1, 2 i 3) kryteriów, uwzględniająca również praktyczne możliwości
ochrony obszaru w przyszłości; skala: A: znakomita, B: dobra, C: znacząca (Świerkosz 2003).
PIASZCZYSTE ŁAWICE PODMORSKIE [1110]
Charakterystyka siedliska
Siedlisko występuje na Ławicy Odrzanej o minimalnej głębokości około 8 m. Za granicę
obszaru przyjmuje się izobatę 15 m. Charakterystyczną cechą rejonu jest morfologia dna tworząca
wypłycenia w znacznym oddaleniu od brzegu. Południowy kraniec w linii prostej jest oddalony od
portu w Świnoujściu około 12,5 Mm. Dno morskie na tym obszarze zbudowane jest ze
zróżnicowanych osadów: piasków drobno-, średnio- i gruboziarnistych.
Nie udokumentowano dotychczas występowania makrofitów na dnie Ławicy Odrzanej.
Pojedyncze kamienie porośnięte są przez glony z gromady krasnorostów: Ceramium diaphanum,
Furcellaria lumbricalis oraz z gromady brunatnic: Pilayella littoralis, Ectocarpus siliculosus.
Znaczne oddalenie siedliska od brzegu a zatem i od wpływu zanieczyszczeń z lądu pozwoliło
na zachowanie naturalnych warunków środowiskowych dla fauny dennej reprezentowanej głównie
przez ślimaki (Hydrobia ulvae) i małże: sercówka (Cardium glaucum), omułek (Mytilus edulis),
rogowiec (Macoma baltica), piaskołaz (Mya arenaria).
Ławica Odrzana jest również tarliskiem śledzia i miejscem rozwoju narybku płastug.
Piaszczyste ławice południowego Bałtyku są w skali europejskiej ważnymi miejscami
zimowania dla wielu gatunków ptaków morskich m.in.: lodówki (Clangula hyemalis), nur
rdzawoszyi (Gavia stellata), nur czarnoszyi (Gavia arctica).
Zagrożenia
Głównymi zagrożeniami siedliska są: naruszenie dna morskiego poprzez wydobywanie
kruszywa w bezpośrednio sąsiadującym obszarze, trałowanie dna, budowa farm wiatrowych.
Naruszenie neutralności siedliska mogą powodować zjawiska stanowiące zagrożenie dla całego
Morza Bałtyckiego, takie jak: eutrofizacja, transport morski, rozlewy olejowe i zanieczyszczenia
toksyczne.
www.im.gda.pl
109
Opis gatunków chronionych
Obszar PLH 990002 „Ostoja na Zatoce Pomorskiej” jest na liście obszarów proponowanych
przez rząd Rzeczpospolitej Polskiej do włączenia do sieci ekologicznej Natura 2000 w wyniku
występowania na tym terenie gatunków zwierząt (ryby, ptaki, ssaki), dla których zachowania
wymagane jest wyznaczenie specjalnych obszarów ochrony siedlisk (tab. 26, 27, 28).
PTAKI
Tab. 26 Gatunki ptaków według Załącznika I Dyrektywy Rady 79/409/EWG występujące
na obszarze Ostoja na Zatoce Pomorskiej PLH 990002 (wg SDF) oraz regularnie
występujące ptaki migrujące nie wymienione w Załączniku I Dyrektywy Rady
79/409/EWG
Kod
Nazwa
Populacja migrująca
zimująca
rozrodcza
Ptaki
wymienione w
Załączniku I
Dyrektywy Rady
79/409/EWG
Regularnie
występujące
ptaki migrujące
nie wymienione
w Załączniku I
Dyrektywy Rady
79/409/EWG
przelotna
Ocena
znaczenia
obszaru
populacja
stan
zachowania
izolacja
A001
Gavia stellata (nur rdzawoszyi)
P
D
A002
Gavia arctica (nur czarnoszyi)
P
D
A007
Podiceps auritus (perkoz rogaty)
1225i
D
A068
Mergus albellus (bielaczek)
>500
D
A005
Podiceps cristatus (perkoz dwuczuby)
4180i
D
A006
Podiceps grisegena (perkoz
rdzawoszyi)
1275i
D
A064
Clangula hyemalis (lodówka)
837000i
D
A065
Melanitta nigra (markaczka)
215000i
D
A066
Melanitta fusca (uhla)
240000i
A069
Mergus serrator (tracz długodzioby)
3000i
A202
Cepphus grille (nurnik)
4000i
A989
waterfowl (ptaki wodno-błotne)
>100000i
ogólnie
D
3000i
D
D
20000i
D
SSAKI
Tab. 27 Ssaki wymienione w Załączniku II Dyrektywy Rady 92/43/EWG (Dyrektywa
Siedliskowa)
Kod
Nazwa
1351
Phocoena phocoena (morświn)
populacja
B
Ocena znaczenia dla obszaru
stan zachowania
izolacja
B
B
ogólnie
B
RYBY
Tab. 28 Ryby wymienione w Załączniku II Dyrektywy Rady 92/43/EWG
Kod
1103
Nazwa
Alosa fallax (paprosz)
populacja
C
Ocena znaczenia dla obszaru
stan zachowania
izolacja
C
C
ogólnie
C
11.2. Opis innych przedsięwzięć i planów, które powinny być rozpatrywane
w powiązaniu z proponowanym przedsięwzięciem
W obszarze Natura 2000, w rejonie planowanych prac czerpalnych i miejsca klapowania
urobku do morza przewidywane są inne przedsięwzięcia i plany:
Budowa falochronu osłonowego i ostrogi dla planowanego portu zewnętrznego
w Świnoujściu. W ramach planowanego przedsięwzięcia przewidywana jest budowa nowego
falochronu osłonowego dla portu zewnętrznego w Świnoujściu oraz budowa obrotnicy
i wodnego toru podejściowego. Termin realizacji 30 miesięcy, począwszy od roku 2010.
Projektowane przedsięwzięcie usytuowane będzie na akwenie Morza Bałtyckiego (Zatoka
Pomorska), a w przypadku falochronu także częściowo na lądzie. Przedsięwzięcie realizowane
będzie w strefie brzegowej morza w rejonie kilometra 423-424 polskiego wybrzeża.
Inwestycja obejmuje również pogłębienie akwenu do rzędnej dna -14,15 m p.p.m. dla
www.im.gda.pl
110
powstającego portu zewnętrznego w Świnoujściu oraz usuwanie urobku do morza na
wskazane pole odkładu. Kubaturę urobku oceniono na 8,2 mln. m3. Zakres prac czerpalnych
wykonywanych w ramach zapewnienia dostępu do portu obejmie wykonanie nowej obrotnicy
i nowego toru wodnego łączącego obrotnicę z istniejącym torem północnym. Nowy falochron
o długości 2980 m zlokalizowany będzie w odległości około 1050 m na wschód od
istniejącego falochronu wschodniego w Świnoujściu, osłaniającego wejście z Zatoki
Pomorskiej do Portu Handlowego Świnoujście. Do istniejącego falochronu wschodniego
dobudowana zostanie nowa ostroga o długości 255 m, zabezpieczająca nowopowstały port
zewnętrzny przed falowaniem. Tor podejściowy do projektowanego portu zewnętrznego
zostanie połączony z istniejącym torem podejściowym do Świnoujścia na wodach Zatoki
Pomorskiej. W wyniku realizacji inwestycji powstanie półotwarty akwen o powierzchni
130 ha stanowiący port zewnętrzny w Świnoujściu. Zgodnie z ustaleniami studium
uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Świnoujście jest to teren
przeznaczony pod zagospodarowanie związane z portem i gospodarką morską. Wielkość
akwenu Zatoki Pomorskiej, przewidzianego do zajęcia dla potrzeb robót związanych
z budową falochronu osłonowego i ostrogi na istniejącym falochronie wschodnim, wyniesie
około 195 ha. Jest to powierzchnia basenu portowego wraz z budowlami hydrotechnicznymi.
Budowa falochronu osłonowego, jako elementu infrastruktury dostępu do portu zewnętrznego,
pozwoli na obsługę większych jednostek niż ma możliwość dotychczasowy port
w Świnoujściu. Możliwości przeładunkowe portu rozszerzone zostaną o nowe rodzaje
towarów, ponadto dzięki wydzieleniu w ramach portu zewnętrznego miejsca schronienia dla
jednostek pływających poprawione zostanie bezpieczeństwo żeglugi w południowym regionie
Morza Bałtyckiego. Inwestycja pod nazwą „Budowa falochronu osłonowego dla portu
zewnętrznego w Świnoujściu” jest inwestycją celu publicznego, zlokalizowaną w polskich
obszarach morskich (morze terytorialne) – w wyniku jej realizacji powstanie infrastruktura
zapewniająca dostęp do portu. Urząd Morski w Szczecinie (jako Inwestor) realizuje ją
w ramach prowadzonej działalności statutowej (zgodnie z ustawą o obszarach morskich –
art. 42 ust. 2 pkt. 20).
Raport o oddziaływaniu na środowisko przedsięwzięcia ocenił skalę oddziaływania
przedmiotowej inwestycji. Po dokładnym przeanalizowaniu sposobu realizacji inwestycji oraz
zasobności przyrodniczej obszaru objętego inwestycją wraz z terenami przyległymi
stwierdzono, że realizacja oraz eksploatacja inwestycji nie będzie miała negatywnego wpływu
na gatunki chronionych roślin i zwierząt, obszary chronione i proponowane do ochrony wraz
z obszarami Natura 2000, a wpływ na chronione siedliska tego przedsięwzięcia zostanie
zminimalizowany poprzez zaproponowane w raporcie działania. Rozpoczęcie prac
budowlanych zaplanowano na marzec 2010 r., oddanie do eksploatacji na czerwiec 2013 roku.
Przebudowa istniejącego falochronu wschodniego. Inwestycja realizowana w Świnoujściu
w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko (Projekt Nr POIS.07.02.00-00003/09 jest elementem szeregu działań zmierzających do zapewnienia bezpiecznego dostępu
od strony morza do portów w Świnoujściu, Policach i w Szczecinie. Jest komplementarna
z projektem budowy portu zewnętrznego w Świnoujściu oraz z II etapem modernizacji toru
wodnego Świnoujście-Szczecin. Zakres inwestycji obejmuje przebudowę ubezpieczeń skarpy
zachodniej istniejącego falochronu na długości około 1480 m, umożliwiającą utrzymanie
budowli w bezpiecznym stanie technicznym, zabezpieczenie jej przed możliwością awarii czy
katastrofy budowlanej. Po przebudowie falochron będzie przystosowany do głębokości toru
wodnego -14,5 m p.p.m. Przewidywany okres realizacji projektu lata 2008-2011 (lub 2012 r.).
Na podstawie raportu o oddziaływaniu na środowisko i zgodnie z uzyskanymi decyzjami
www.im.gda.pl
111
środowiskowymi przedmiotowe przedsięwzięcie nie zostało zaliczone do mogących znacząco
oddziaływać na środowisko. Uwzględnienie w projekcie budowlanym rozwiązań technicznotechnologicznych i warunków realizacji i eksploatacji inwestycji, które są dostosowane do
dodatkowych wymagań podanych w decyzjach środowiskowych, oraz zastosowanie ich
w projektowaniu, budowie i eksploatacji, powinno zabezpieczyć środowisko przed
ewentualnym wpływem, ze strony planowanego przedsięwzięcia, oraz nie spowoduje
negatywnego wpływu na obszary Natura 2000, oraz na ich spójność i integralność.
Budowa terminala regazyfikacji skroplonego gazu LNG. Terminal LNG powstanie na
prawobrzeżu Świny, na terenie od dawna przeznaczonym na rozwój portu. Na potrzeby
inwestycji zostaną zbudowane rurociągi do odbioru gazu skroplonego ze statków, 2 zbiorniki
LNG o pojemności 160 tys. m3 , oraz instalacje do regazyfikacji. Terminal LNG jest
bezpieczny dla otoczenia i ludzi. Nie ma możliwości skażenia środowiska. W przypadku
ewentualnego wycieku LNG odparowuje i rozrzedza się w powietrzu. Nowoczesne
technologie konstrukcji zbiorników, specjalne procedury oraz systemy zabezpieczeń,
zapewniają najwyższy poziom bezpieczeństwa. Cała inwestycja zostanie zrealizowana
z poszanowaniem środowiska naturalnego. Dla zachowania zabytkowych fortów i bunkrów
oraz wydm szarych, terminal LNG zostanie odsunięty o około 750 m od linii brzegowej
i powstanie w części wolińskiej Świnoujścia na terenie przemysłowym – obszarze Zespołu
Portów Szczecin-Świnoujście – od dawna przeznaczonym pod rozwój. Inwestycja nie
ograniczy dostępu do obiektów turystycznych i nie obniży też w żaden sposób walorów
turystycznych miasta. Jako typowa, prawidłowo zaprojektowana inwestycja przemysłowa,
wpisze się w nadmorski krajobraz, a przypływające do portu gazowce mogą stanowić
dodatkową atrakcję turystyczną. Obecnie trwa przygotowanie infrastruktury na placu budowy
do rozpoczęcia prac budowlanych w drugiej połowie 2010 r. Terminal LNG w Świnoujściu
zostanie oddany do eksploatacji 30 czerwca 2014 r. (www.polskielng.pl).
Poszukiwanie i rozpoznanie złóż ropy i gazu. Rozpatrywane przedsięwzięcie odkładania
urobku w morzu leży w obszarze koncesyjnym Przedsiębiorstwa Poszukiwań i Eksploatacji
Złóż Ropy i Gazu „PETROBALTIC S.A.” o powierzchni 924 km2, które przystąpiło do
procedury uzyskania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach dla koncesji na
„Poszukiwanie i rozpoznanie złóż ropy naftowej i gazu ziemnego w rejonie „Wolin”. Przy
odpowiednim harmonogramie prac czerpalno-refulacyjnych omawiane przedsięwzięcie nie
powinno kolidować z pracami poszukiwawczymi i nie przewiduje się wystąpienia
oddziaływania skumulowanego.
Projekt Planu Zagospodarowania Przestrzennego Strefy Przybrzeżnej Zatoki Pomorskiej.
Art. 37a ust. 1, 2 i Art. 37b ust. 1 Ustawy z dnia 21 marca 1991 r. o obszarach morskich
Rzeczpospolitej Polskiej i administracji morskiej (Dz. U. 2003 nr 153 poz. 1502
z późniejszymi zmianami) nakłada obowiązek sporządzenia planów zagospodarowania
przestrzennego na obszarach morskich. Właściwy minister posiadający kompetencje w
zakresie planowania przestrzennego na wodach terytorialnych, przybrzeżnych nie wykonał
dotąd delegacji z Ustawy o obszarach morskich w sprawie rozporządzenia, szczegółowo
opisującego zawartość procedury dla planów zagospodarowania przestrzennego na obszarach
morskich (Art. 37b ust. 4 w/w Ustawy). W dniu 20 września 2005 ogłoszono projekt
Rozporządzenia Ministra Infrastruktury w sprawie wymaganego zakresu planów
zagospodarowania przestrzennego morskich wód wewnętrznych, morza terytorialnego
i wyłącznej strefy ekonomicznej. Do czasu ogłoszenia Rozporządzenia decyzje budowlane
w obszarach morskich wydaje minister właściwy ds. gospodarki morskiej (Art. 23 w/w
Ustawy). Należy oczekiwać, że podobnie jak dla części Zatoki Gdańskiej powstanie
www.im.gda.pl
112
Pilotażowy Projekt Planu Zagospodarowania Przestrzennego Strefy Przybrzeżnej Zatoki
Pomorskiej, który uwzględni możliwość odkładania urobku z prac czerpalnych w morzu.
Plany ochrony obszarów Natura 2000. Plany ochrony przygotowane zgodnie z wymogami
Rozporządzenia Środowiska z dnia 30 marca 2005 r. w sprawie trybu i zakresu opracowania
projektu planu ochrony dla obszaru Natura 2000 (Dz. U. nr 61, poz. 549) będą podstawowym
źródłem informacji o zasadach gospodarowania na obszarach Natura 2000. Dla
rozpatrywanych OSO i SOO Natura 2000 brak dotychczas zatwierdzonych przez Ministerstwo
Środowiska planów ochrony.
W ramach projektu PL/IB/2001/EN/02: Wdrażanie sieci Natura 2000 w 2005 sporządzony
został Pilotażowy plan ochrony - program zarządzania ochroną - obszaru Natura 2000 „Zatoka
Pomorska PLB 990003” (Autorami projektu są: dr inż. Wojciech Zyska - koordynator
projektu, dr Piotr Gruszka, dr Dariusz Janicki, mgr inż. Ziemowit Sokołowski, mgr inż.
Przemysław Zyska). Pilotażowy plan ochrony obszaru Natura 2000 zakłada: wewnętrzny
podział obszaru ostoi na strefy o różnym stopniu rygorów ochronnych, okresowe (strefa II) lub
stałe (strefa I) wyłączanie stref z eksploatacji rybackiej, całkowite wyeliminowanie inwestycji
energetyki wiatrowej z całego obszaru ostoi ptasiej „Zatoka Pomorska”, określenie czasu
dochodzenia do ustalonych norm ochronnych (vacatio legis) dla strefy I - 2 lata, dla strefy II –
3 lata. Obszar planowanej inwestycji znajduje się w strefie III wody południowej części obszaru
Natura 2000 wzdłuż linii brzegowej o powierzchni 133 165,83 ha w obrębie, której istnieją 2 strefy
okresowo zamykane dla żeglugi i rybołówstwa (poligony wojskowe). Natomiast dopuszcza się
stosowanie wszystkich dozwolonych prawem narzędzi i sposobów poławiania ryb, w tym
i połowów wędkarskich. Zapisy planu nie odnoszą się do części wybrzeża na której planowana
jest inwestycja. Więcej uwagi poświęcone jest obszarowi pn. Ławica Odrzana. Zgodnie
z zapisami planu, obszar potencjalnej inwestycji znajduję się pomiędzy izoliniami
zagęszczenia biomasy organizmów dennych w ilościach mokrej masy od 750-1000 g/m2.
Rejon jest miejscem występowania perkozów, nie jest natomiast miejscem największych
koncentracji takich gatunków ptaków jak tracze, nurniki, nury, uhle i markaczki, które to
zlokalizowane są poza rejonem przedsięwzięcia, w rejonie Ławicy Odrzanej.
W rozdziale 6 Pilotażowego planu opisującym wpływ na siedliska i gatunki obszaru
działalności nie wymieniono budowy infrastruktury portowej jako inwestycji, mogącej mieć
znaczenie dla ptaków oraz innych grup zwierząt. Inwestycjami tymi są: elektrownie wiatrowe,
kable energetyczne i telekomunikacyjne, rurociągi, sztuczne rafy. Analizę oddziaływania
wymienionych typów inwestycji na ptaki należy praktycznie ograniczyć do wpływu
kompleksów siłowni wiatrowych. Pozostałe przedsięwzięcia nie mają większego wpływu na
ptaki. W zapisach, dotyczących prac hydrotechnicznych (prace pogłębiarskie, budowlane) autorzy
planu odnoszą się do zagrożeń jakie mogą wywołać te prace. Nie są to zagrożenia, które wywrą
długotrwałe zmiany w środowisku, pośrednio i bezpośrednio. Analogiczne skutki jak przy pracach
hydrotechnicznych, związanych z podnoszeniem osadów dennych, występują naturalnie po
silnych sztormach. W Standardowym Formularzu Danych przygotowanym w ramach tego
planu w rozdziale 4.3 zatytułowanym „Zagrożenia” widnieje zapis o zagrożeniu dla bazy
pokarmowej, którym jest eksploatacja osadów dennych i kopalin. Natomiast w Standardowym
Formularzu Danych na stronie Ministerstwa Środowiska tego zapisu nie umieszczono
(Spieczyński, 2009).
Rozpoznanie złóż piasku do ochrony brzegów morskich metodą sztucznego zasilania.
Sztuczne zasilanie materiałem piaszczystym pozyskiwanym ze złóż morskich jest jedną
z metod ochrony brzegów morskich zaproponowaną w „Strategii ochrony brzegów morskich”
www.im.gda.pl
113
i przyjętą do realizacji na mocy Ustawy o ustanowieniu programu wieloletniego „Program
ochrony brzegów morskich” (Dz. U. nr 67, poz. 621 z 18 kwietnia 2003 r.). Zastosowanie tej
metody wymaga wyznaczenia i scharakteryzowania obszarów występowania piasków do
zasilania w ekonomicznej odległości od odcinka brzegu przewidzianego do zasilania oraz
wykonania założeń określających rodzaj i materiał piaszczysty występujący na odcinku brzegu
przewidzianym do ochrony. Generalnie uwzględniając strefę ochrony brzegu przyjęto, że
prace wydobywcze muszą być oddalone od brzegu w odległości nie mniejszej niż 3 km.
Ze wstępnego rozpoznania wykonanego przez Państwowy Instytut Geologiczny wynika, że
potencjalne złoża piasku do sztucznego zasilania występują w rejonie kotwicowiska – złoże
Świnoujście oraz wzdłuż południowego boku obszaru okresowo zamykanego dla rybołówstwa
– złoże Wisełka. Wymagają one dokładnego rozpoznania i wyznaczenia rejonów
nagromadzenia piasków odpowiednich do sztucznego zasilania brzegu, tj. materiału
o medianie 0,25-0,5 mm (>0,22 mm)i miąższości większej od 2 m. Utworzony w wyniku prac
czerpalnych odkład o miąższości 1–1,5 m mógłby w przyszłości posłużyć (po wykonaniu
odpowiednich analiz i badań) jako źródło materiału do sztucznego zasilania brzegów w rejonie
przewidzianym do ochrony km 411,8-413,5.
11.3. Ocena oddziaływania prac czerpalnych i odkładanego urobku na obszary
Natura 2000
Opis przypuszczalnych, bezpośrednich,
przedsięwzięcia na obszar Natura 2000:
pośrednich
i
drugorzędnych
oddziaływań
rozmiar i zasięg przedsięwzięcia – obszar 3 km2 dla miejsc odkładu i 0,25 km2 dla prac
czerpalnych, oddziaływanie punktowe (lokalne), 4-sezonowe (lato, jesień) ograniczone
do fazy realizacji przedsięwzięcia,
stosunek do obszaru Natura 2000 – przedsięwzięcie będzie realizowane na obszarze
Natura 2000 „Zatoka Pomorska” PLB 990003 i „Ostoja na Zatoce Pomorskiej” PLH
990002 – oddziaływanie bezpośrednie w trakcie realizacji przedsięwzięcia,
emisja zanieczyszczeń do powietrza – gazy spalinowe z jednostek pływających,
hałas związany z pracą pogłębiarek i sprzętu pomocniczego,
odpady – nie występują,
przemieszczenie gruntu w morzu – prace czerpalne o objętości około 2,4 mln.m3
odłożone na wyznaczonym polu odkładu o powierzchni 3 km2,
prowadzenie prac:
- realizacja 10 miesięcy (etap I – 4 miesiące, etap II – 6 miesięcy),
- likwidacja – nie dotyczy,
inne oddziaływania – brak.
Opis przypuszczalnych zmian na obszarze Natura 2000 badanych skutkiem:
zmniejszenie obszaru siedlisk – okresowo nastąpi obniżenie biomasy zoobentosu na
obszarze kwater,
zaburzenia parametrów fizyko-chemicznych wody – oddziaływanie bezpośrednie
w trakcie realizacji przedsięwzięcia,
zaburzenie kluczowych gatunków rejonu – zmiany nie wystąpią,
fragmentacja siedlisk – na polu W2a wystąpi każdorazowo na obszarze kwatery
w obrębie której prowadzony będzie odkład urobku,
www.im.gda.pl
114
fragmentacja gatunków – możliwa w obrębie kwater,
zmiany zagęszczenia gatunków – możliwa w obrębie kwater,
zmiany kluczowych wskaźników wartości ochronnych – nie wystąpią,
zmiany klimatu – nie wystąpią.
Opis przypuszczalnych oddziaływań na obszar Natura 2000 jako całość odnoszących się do:
zakłóceń w kluczowych powiązaniach określających strukturę obszaru – zakłócenia nie
wystąpią,
zakłóceń w kluczowych powiązaniach określających funkcjonowanie obszaru –
zakłócenia nie wystąpią,
Integralność i spójność występowania siedlisk i gatunków na obszarach Natura 2000 jest
istotą ich funkcjonowania. Przedsięwzięcie usuwania urobku do morza polożone jest na
obszarze pozostającym pod wpływem działań antropogenicznych (żegluga, rybołówstwo,
rekreacja). Przedsięwzięcie nie narusza spójności i integralności tego obszaru, nie
oddziaływują negatywnie na cenne zasoby przyrodnicze. Siedliska podlegające ochronie
w ramach obszarów Natura 2000 pozostają poza strefą prac inwestycyjnych i nie zostaną
w jakikolwiek sposób przekształcone (siedlisko Piaszczyste ławice podmorskie – kod 1110
występuje na obszarze Ławicy Odrzanej oddalonej od pola odkładu o około 3 km). W trakcie
prac czerpalnych i odkładu urobku nastąpi lokalne zniszczenie gatunków bentosowych,
jednak po ich zakończeniu nastapi szybka odbudowa siedlisk i zespołów fauny dennej.
Sprzyjać temu będzie ukształtowana struktura gatunkowa zespołów fauny dennej.
Zaburzenie bazy pokarmowej dla bentofagów nurkujących, których głównym pokarmem są
małże będzie niewielkie. Ptaki jako organizmy mobilne mają zdolność do przemieszczania
się na sąsiednie bogatsze w zasoby pokarmowe obszary (Ławica Odrzana). Realizacja
inwestycji nie wpłynie negatywnie na integralność tych obszarów Natura 2000. Obszar pola
odkładu o powierzchni około 3 km2 to bardzo niewielka część dużego akwenu jakim jest
Zatoka Pomorska (0,1% powierzchni OSO). Ponadto podział pola odkładu na kwatery
(1 km2) pozwoli na zmniejszenie skutków oddziaływania na środowisko morskie i stopniowe
zasiedlenie i zrekolonizowanie utworzonych nasypów.
Określenie wskaźników znaczenia jako rezultatu stwierdzenia skutków w odniesieniu do
utraty, fragmentacji, rozerwania, zakłócenia lub zmiany kluczowych elementów obszaru. Nie
stwierdza się żadnych skutków podlegających określeniu wskaźnika znaczenia zaburzeń
struktury i funkcjonowanie siedliska.
Opis oddziaływań
Na podstawie przedstawionych ustaleń stwierdza się, że żaden z elementów planowanego
przedsięwzięcia, a przede wszystkim odkład urobku z prac czerpalnych nie wpłynie
w znaczący sposób na gatunki i siedliska, dla ochrony których wyznaczony został obszar
Natura 2000 „Zatoka Pomorska” PLB 990003 i „Ostoja na Zatoce Pomorskiej” PLH 990002
oraz graniczące z nim obszary: siedliskowy „Wolin i Uznam” PLH 320019 i obszar ochrony
ptaków „Delta Świny” PLB 320002.
Sporządzenie macierzy oceny istotności oddziaływania przedsięwzięcia
Planowane przedsięwzięcie nie jest bezpośrednio związane lub niezbędne do zarządzania
obszarami Natura 2000 i w zakresie wybranych elementów środowiskowo-biocenotycznych i dla
określanych okresów może powodować znaczące oddziaływanie. W sposób pośredni może
również powodować ujemne konsekwencje na obszarach powołanych dla celów ochrony. Jest to
podstawa sporządzenia macierzy istotności oddziaływania przedsięwzięcia na obszary Natura
www.im.gda.pl
115
2000. Macierz opracowano (tab. 29) na podstawie zgłoszonych uwag i wniosków interesariuszy,
konsultacji oraz analizy w niniejszym Raporcie.
Tab. 29 Macierz oceny oddziaływania na siedliska występujące na obszarze „Ostoja na Zatoce
Pomorskiej” PLH99002
Efekt oddziaływania na siedliska
Piaszczysta ławica podmorska (1110)
Zmniejszenie powierzchni
brak
Fragmentacja, przerwanie siedlisk
brak
Fragmentacja gatunków
brak
Zmiana jakości środowiska
nieistotne
Zmiany struktury lub/i funkcjonowania
nieistotne
Inne zaburzenia
nieistotne
Przyjęto system trójstopniowej skali wielkości oddziaływania, tj.: 1 – brak oddziaływania; 2 –
oddziaływanie nieistotne (małoistotne, występuje w fazie budowy, podlegające wyrównaniu); 3 –
oddziaływanie istotne (w okresie budowy).
W rejonie planowanych prac – czerpania i odkładu urobku nie występuje żadne siedlisko
z Załącznika I Dyrektywy Siedliskowej. Jedynym jest siedlisko występujące na Ławicy Odrzanej
usytuowanej w centralnej części Zatoki Pomorskiej – Ostoja PLH 990002 – piaszczyste ławice
podmorskie (kod obszaru 1110). Znajduje się ona w obszarze OSO PLB 990003 Zatoka Pomorska.
Kraniec ławicy oddalony jest od pola odkładu W2a o około 3 km. Jako granicę jej obszaru
przyjmuje się izobatę 15 m. Minimalna głębokość wynosi około 8 m. Ławica zbudowana jest ze
zróżnicowanych osadów piaszczystych: drobnego, średniego i grubego piasku. Identyfikatorem
siedliska są zespoły zwierząt występujących w warunkach ekologicznych określających siedlisko.
Na obszarze objętym potencjalnym działaniem inwestycyjnym siedlisko nie zostało zlokalizowane.
W ostoi siedliskowej na Zatoce Pomorskiej siedlisko zajmuje około 25% powierzchni (wielkość
szacunkowa).
Od strony brzegu w pasie 1 Mm wzdłuż odcinka Uznam i Wolin znajduje się ostoja
siedliskowa PLH 320019 „Woliński Park Narodowy” oddalona o około 13 km od pola odkładu
W2a. W rejonie nowego portu od zachodu przylega ujście Świny wchodzące w skład OSO Delta
Świny PLB 320002. Obszar odkładu urobku (W2a) położony we wschodniej części OSO Zatoka
Pomorska PLB 990003 nie graniczy z żadnym innym obszarem ostoi ptasiej lub siedliskowej.
Oceny oddziaływania na środowisko i gatunki, do ochrony których zostały powołane tu obszary
Natura, odnoszą się głównie do OSO Zatoka Pomorska PLB 990003. Powierzchnia tego obszaru
wynosi 3118,77 km2, planowane przedsięwzięcie zajmie trwale 0,25 km2 (tej powierzchni
wyłączonej z OSO) i okresowo około 3 km2 (0,1% powierzchni OSO). Na tej podstawie można
stwierdzić, że planowana inwestycja nie pogorszy stanu wymienionego siedliska.
Po wypełnieniu pierwszej kwatery pola odkładu (1 km2) nasypy zostaną zniwelowane
i w okresie wypełnienia kolejnej kwatery obszar pierwszej zostanie częściowo zasiedlony
i zrekolonizowany. Prace prowadzone będą na 3 kwaterach przez okres około 300 dni. Po
wypełnieniu poszczególnych kwater, zostaną one sukcesywnie włączone w system biologiczny
dna. Obszar nasypów po zniwelowaniu zostanie również zajęty przez populacje ryb płaskich
i praktycznie będzie gotowy na przyjęcie najbliższego tarła. Baza pokarmowa, a w szczególności
biomasa małży szybko zostanie odbudowana; możliwe jest, że na ograniczonych powierzchniach
dna biomasa makrofauny może po 2-3 latach wielokrotnie przewyższyć poziom wyjściowy.
Proces odkładania urobku na dnie będzie miał nieistotny wpływ na gatunki i siedliska,
w obszarze których będzie prowadzony. Nie spowoduje fragmentacji siedlisk, choć doprowadzi do
odmłodzenia gatunków makrobentosu, tworzących typowy dla rejonu zespół hydrobiontów.
www.im.gda.pl
116
W obrębie pelagialu, jak i bentalu obszaru odkładu nie wystąpią istotne zmiany struktury
gatunkowej i funkcjonowania ekosystemu. Zaburzenia środowiska wodnego i osadowego pod
wpływem oddziaływania fizycznego, chemicznego, zanieczyszczeniowego, a nawet biologicznego
nie będą istotne i obejmą głównie toń wodną w polu bliskim (ośrodek zaburzeń) i zasypaną
powierzchnię dna. Odkładane osady (urobek) to głównie akumulaty morskie – piaski drobnoi średnioziarniste z domieszkami osadów rzecznych i materii terygenicznej.
Przy każdym zrzucie urobku na głębokość 12-13 m pojawiać się będą nowe bariery
zawiesinowe o zasięgu zależnym od zawartości iłu w urobku i prędkości prądu wody, które nie
będą łączyć się, lecz utworzą ekran zawiesinowy wzdłuż linii wykonanych zrzutów urobku.
Zjawisko to będzie miało stosunkowo mały zasięg i krótki czas oddziaływania. Każda przerwa
w odkładaniu urobku powyżej 24 godzin spowoduje oczyszczenie toni wodnej z zawiesin w polu
bliskim. Prądy wodne obmywające nasypy na dnie będą wymywać ich powierzchnię,
przemieszczając drobne frakcje w obrębie nasypów, odkładając je w zagłębieniach. Część tego
materiału może być wynoszona na zewnątrz obszaru odkładu i przechwytywana przez zagłębienia
dna. Z obliczeń przeprowadzonych dla warunków środowiskowych Zatoki Pomorskiej wynika, że
zasięg rozprzestrzeniania się odkładanego urobku zależny od głębokości, sezonu i średnicy ziaren
osadu, jest niewielki: 200-600 m w okresie jesienno-zimowym do 75-200 m w okresie wiosennoletnim.
Oddziaływanie na obszarze specjalnej ochrony ptaków Zatoka Pomorska PLB 990003 w fazie
realizacji prac czerpalnych i odkładu urobku będzie niewielkie i krótkotrwałe. Ograniczy się do
zmniejszenia biomasy szczególnie makrozoobentosu, emisji hałasu i spalin oraz płoszenia ptaków
i ryb na obszarze oddziaływania. Możliwy jest też niszczący wpływ na formy młodzieżowe
organizmów wodnych głównie w polu bliskim (bez wpływu na ogólny stan biocenozy akwenu).
W wyniku oceny stwierdza się, że nie jest prawdopodobne, aby planowane prace wywierały
znaczący i nieodwracalny wpływ na stan obszarów Natura 2000. Realizacja przedsięwzięcia nie
wywoła negatywnych skutków w odniesieniu do gatunków, dla ochrony których został
wyznaczony obszar ochrony ptaków europejskiej sieci ekologicznej Natura 2000 „Zatoka
Pomorska” PLB 990003 oraz obszar ochrony siedlisk „Ostoja na Zatoce Pomorskiej” PLH 990002.
11.4. Oddziaływanie skumulowane
Oceniając wpływ planowanego przedsięwzięcia na środowisko nie można pominąć innych
zamierzeń inwestycyjnych przewidzianych do realizacji w obszarze Zatoki Pomorskiej, które będą
ingerować w ekosystem Zatoki Pomorskiej w tym obszary chronione Natura 2000 „Zatoka
Pomorska” PLB 990003 i „Ostoja na Zatoce Pomorskiej” PLH 990002.
Podstawowym czynnikiem decydującym o zakresie i skali oddziaływań jest planowana na
tym obszarze budowa falochronu osłonowego dla portu zewnętrznego w Świnoujściu (realizacja
w latach 2010-2013) oraz budowa terminala regazyfikacji skroplonego gazu LNG (realizacja
w latach 2010-2014). analizując harmonogram prac związanych z budową falochronu, drogi
wjazdowej na falochron, nabrzeża oraz terminala LNG niektóre zadania inwestycyjne będą
realizowane w tych samych terminach.
Zatem można spodziewać się kumulacji oddziaływania realizowanych inwestycji na
środowisko w zakresie:
zwiększenia emisji gazów do powietrza i emisji hałasu,
oddziaływania prac pogłębiarskich na środowisko wodne (pogorszenie stanu
hydrobiologicznego wód),
www.im.gda.pl
117
potencjalnego wzrostu ruchu jednostek pływających na akwenie,
płoszenia ptaków,
potencjalnego wzrostu zanieczyszczeń wód Zatoki Pomorskiej w wyniku sytuacji
awaryjnych (rozlewy olejowe, wycieki).
Zwiększy się emisja zanieczyszczeń powietrza w wyniku pracy sprzętu i maszyn
w jednakowym czasie. Bardzo korzystne położenie prac czerpalnych i odkładu urobku w morzu
względem róży wiatrów powoduje jednak, że generowane na akwenie Zatoki Pomorskiej
(w trakcie budowy), zanieczyszczenia będą w znacznym stopniu - w szczególności w sezonie
zimowym (grzewczym) rozpraszane i przemieszczane w kierunku północnym i północnowschodnim, w kierunku otwartego morza. Należy spodziewać się również, w przypadku nałożenia
się prac, podwyższonego poziomu hałasu. Jednak będą to oddziaływania, które ustąpią wraz
z zakończeniem budowy inwestycji. Zaleca się jednak stosowanie nowoczesnego sprzętu
(pływającego), który został już przez producentów poszczególnych urządzeń odpowiednio
wyciszony, co ograniczy w znacznym stopniu wystąpienie efektu skumulowanego.
Pole odkładu W2a wyznaczone dla potrzeb ZMPSiŚ S.A. i pole odkładu Urzędu Morskiego
nie łączą się. Są oddalone od siebie o około 4 km. Zatem podczas transportu i klapowania urobku
nie będzie skumulowanego oddziaływania na ptaki występujące w tym rejonie. Ponadto odkładanie
urobku na dwóch kwaterach (każda o powierzchni 1 km2) na odległych od siebie polach odkładu
z czasowym wyłączeniem jedynie 0,06% powierzchni OSO „Zatoka Pomorska”, nie spowoduje
utraty dostępności do zasobów pokarmowych awifauny i nie utrudni migracji ptaków.
Oddziaływanie przedsięwzięcia na klimat akustyczny – efekt skumulowany (okres budowy)
Na terenach planowanej lokalizacji przedsięwzięć (terminala, nabrzeża, falochronu i pola
odkładu) brak obecnie źródeł hałasu, a o klimacie akustycznym decyduje ruch transportu
kolejowego i drogowego oraz funkcjonowanie urządzeń i instalacji portowych, w tym praca
wywrotnicy wagonów. W sezonie letnim plaża w rejonie planowanych przedsięwzięć użytkowana
jest w celach wypoczynkowych. W rejonie pola odkładu występuje naturalny klimat akustyczny.
Dla prognozowanych oddziaływań akustycznych istotne znaczenia ma odległość lokalizacji
nabrzeża (rejon robót czerpalnych) i pola odkładu od terenów podlegających ochronie przed
hałasem. Zaprojektowana lokalizacja nabrzeża oraz całego portu zewnętrznego, w znacznym
oddaleniu od terenów zabudowy mieszkaniowej (około 1800-2000 m), jest optymalna w aspekcie
oddziaływania na klimat akustyczny. Proponowane pole odkładu urobku oddalone jest od terenów
zabudowy mieszkaniowej o ponad 22 km.
Najbliższe tereny Republiki Federalnej Niemiec znajdują się w odległości 4-5 km od miejsca
lokalizacji projektowanych przedsięwzięć.
Zgodnie z wielkościami podanymi w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca
2007 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz. U. z 2007 r. nr 120, poz.
826), na terenach jednorodzinnej zabudowy mieszkaniowej (grupa „2”) poziom hałasu nie
powinien przekraczać wielkości dopuszczalnych określonych wskaźnikami hałasu:
LAeq D = 50 dB w porze dnia (w godz. 6-22),
LAeq N = 40 dB w porze nocy (w godz. 22-6).
Natomiast na terenach zabudowy wielorodzinnej i zamieszkania zbiorowego (grupa „3”),
poziom hałasu nie powinien przekraczać wielkości dopuszczalnych określonych wskaźnikami
hałasu:
LAeq D = 55 dB w porze dnia (w godz. 6-22),
LAeq N = 45 dB w porze nocy (w godz. 22-6).
www.im.gda.pl
118
Powyższe wskaźniki hałasu przyjęto jako standardy jakości środowiska, dotyczące klimatu
akustycznego, które na ww. terenach powinny być wypełnione. Dotyczy to okresu realizacji, czyli
okresu budowy poszczególnych obiektów oraz okresu ich użytkowania związanego
z funkcjonowaniem terminala LNG oraz dostawami i ekspedycją gazu.
Dla oceny sumarycznego oddziaływania akustycznego projektowanych przedsięwzięć –
wykonano obliczenia emisji hałasu do środowiska programem HPZ’2001 Windows: wersji listopad
2007 opracowanym w Instytucie Techniki Budowlanej w Warszawie.
Wyniki prognostycznych obliczeń sumarycznej (skumulowanej) emisji hałasu dla okresu
budowy, poszczególnych obiektów i instalacji, przedstawiono w formie graficznej (Zał.3). Pomiary
poziomu hałasu występującego obecnie w rejonie wielorodzinnej zabudowy mieszkaniowej, które
wykonano dla oceny występującego obecnie klimatu akustycznego, wykazały że:
w porze dnia decyduje ruch komunikacyjny - LAeq D = 58-60 dB,
w porze nocy decydują lokalne źródła dźwięku (emisja hałasu z instalacji chłodniczych
oraz wentylacyjno-klimatyzacyjnych) - LAeq N = 41-43 dB.
Pomierzone poziomy dźwięku, sumować się będą z akustycznymi oddziaływaniami
planowanych inwestycji. Wykonane pomiary wskazują, że już obecnie na terenach sąsiedniej
zabudowy mieszkaniowej występują wysokie poziomy hałasu.
Generalnie tereny najbliższej zabudowy mieszkaniowej, znajdujące się od południowej strony
ul. Barlickiego (podlegające ochronie przed hałasem w świetle obowiązujących przepisów
o ochronie środowiska), są obecnie pod wpływem oddziaływania zróżnicowanych źródeł dźwięku
(hałasu komunikacyjnego oraz hałasu emitowanego z pracujących już lokalnych instalacji).
Planowana jest dalsza zabudowa tych terenów w kierunku południowym, z przeznaczeniem na
zabudowę mieszkaniową.
Z harmonogramów budowy wynika, że hałas emitowany podczas budowy falochronu
osłonowego, nakładał się będzie (sumował) z hałasem związanym z realizacją nabrzeża. Z tego
względu do prognozowanego oddziaływania akustycznego związanego z budową falochronu,
pogłębianiem akwenu dodano źródła hałasu związane z budową nabrzeża dla jednostek LNG
(metanowców). Nabrzeże dla metanowców w południowej części falochronu, budowane będzie
równocześnie z budową falochronu. Przedsięwzięcia nie obejmują innych stanowisk postojowych,
które w przyszłości mogą powstać w projektowanym porcie zewnętrznym. W okresie budowy
falochronu i nabrzeża realizowana będzie także budowa terminala LNG na terenie znajdującym się
najbliżej terenów zabudowy mieszkaniowej podlegającym ochronie przed hałasem. W wykonanej
analizie uwzględniono także hałas emitowany podczas budowy poszczególnych obiektów oraz
instalacji terminala LNG.
W trakcie realizacji budowy falochronu osłonowego (i ostrogi), nabrzeża oraz terminala LNG
oraz inwestycji towarzyszących wystąpią okresowe oddziaływania akustyczne powodowane:
robotami kafarowymi - pracą kafarów wbijających pale, kotwy oraz ścianki szczelne
metodą udarową,
pracą dźwigów w tym dźwigów pływających oraz holowników,
pracą węzłów betoniarskich (pływających czy też lądowych),
robotami czerpalnymi - pracą pogłębiarek,
budową poszczególnych obiektów (w tym zbiorników magazynowych) LNG,
pracą agregatów, pomp i innych urządzeń oraz maszyn pomocniczych,
ruchem transportu dowożącego materiały.
www.im.gda.pl
119
Najwyższy poziom hałasu będzie emitowany podczas robót kafarowych, tzn. pracy młotów
kafarowych wbijających stalowe pale, kotwy i ścianki szczelne w dno morza. Podczas tych prac
mogą zostać zastosowane zróżnicowane urządzenia - młoty kafarowe: wciągarkowe, parowopowietrzne, hydrauliczne, spalinowe, wibromłoty, a także różne technologie (z wypłukiwaniem
podłoża lub bez).
Emisja hałasu związana będzie z pracą silników, napędów hydraulicznych oraz samym
udarem. Wysoki poziom hałasu emitowany jest także podczas pracy dźwigów pływających,
holowników przemieszczających barki i szalandy oraz podczas pracy węzłów betoniarskich.
Przyjęto, że podczas realizacji robót kafarowych, zastosowane zostaną nowoczesne
technologie, tzw. „technologie ekologiczne” (technologie o niskim poziomie emisji hałasu oraz
wibracji, o niskim poziomie emisji do powietrza atmosferycznego, technologie i rozwiązania
techniczne, które zapewnią duże tempo robót, umożliwiających skrócenie czasu prowadzenia prac).
Emisja wysokiego poziomu hałasu występuje także podczas prowadzenia robót czerpalnych –
podczas pracy pogłębiarek. Z uwagi na zakres koniecznych do realizacji prac czerpalnych
(konieczność wydobycia około 12 mln.m3 urobku) oraz docelową głębokość akwenów w porcie
zewnętrznym przyjęto, że prace te będą mogły być prowadzone przez kilka pogłębiarek
równocześnie, przy sprzyjających warunkach atmosferycznych pracujących także w porze nocnej.
Z tego względu powinny to być jednostki nowoczesne, stosujące nowe technologie wydobycia,
posiadające zabezpieczenia ograniczające emisję hałasu (tłumiki, obudowy akustyczne).
W czasie budowy falochronu i nabrzeża pracować będzie także szereg innych urządzeń
pomocniczych będących źródłami dźwięku, jednak te wyżej wymienione urządzenia, obiekty
i instalacje decydować będą w okresie budowy o zasięgu oddziaływania hałasu. Zgodnie
z założeniami, prace ciężkiego sprzętu przy budowie falochronu osłonowego (+ ostrogi falochronu
zachodniego) i nabrzeża oraz na terenie terminala prowadzone będą w porze dziennej (tzn. w godz.
6-22), jedynie prace mające na celu pogłębienie akwenu portu zewnętrznego, prowadzone będą
całodobowo, także w porze nocnej.
Dla oceny skumulowanego oddziaływania akustycznego projektowanego terminala wykonano
obliczenia emisji hałasu do środowiska programem HPZ’2001 Windows: wersja listopad 2007,
opracowanym w Instytucie Techniki Budowlanej w Warszawie (Paterkowski, 2010). Program
HPZ”2001 jest obliczeniową realizacją metody określania imisji hałasu wytwarzanego przez
istniejące, modernizowane lub projektowane źródła hałasu przemysłowego, opartą na modelu
rozprzestrzeniania się hałasu w środowisku zawartym w normie PN ISO 9613-2 Akustyka –
Tłumienie dźwięku podczas propagacji w przestrzeni otwartej. Ogólna metoda obliczeniowa.
Na drodze źródło dźwięku - punkt obserwacji uwzględniono:
1) kierunkowość źródeł,
2) spadek energii dźwiękowej w funkcji odległości,
3) ekranowanie przez przeszkody,
4) tłumiący wpływ zieleni,
5) pochłanianie dźwięku przez powietrze w zależności od temperatury, przy wilgotności
względnej 70%,
6) jednokrotne odbicia dźwięku od zewnętrznych powierzchni ścian bryły.
Wszystkie obliczenia są przeprowadzane dla poziomu dźwięku A lub poziomu ciśnienia
akustycznego w pasmach oktawowych o częstotliwości środkowej z zakresu 125-4000 Hz.
Wykonując obliczenia w siatce punktów obserwacyjnych można uzyskać wykresy linii
jednakowego poziomu.
www.im.gda.pl
120
Obliczenia maksymalnego zasięgu oddziaływania hałasu wykonano przyjmując, że
największa emisja hałasu występować będzie w okresie gdy równocześnie będą prowadzone prace
na terenie terminala - przygotowawcze pod budowę poszczególnych obiektów, prace kafarowe
związane z budową falochronu i nabrzeża (jednocześnie będzie pracowało kilka zestawów
wykonujących te prace) oraz prowadzone będzie pogłębianie akwenu portu wewnętrznego przez
pogłębiarki.
Harmonogram prowadzenia prac wskazuje, że w czasie budowy występować będą znaczące
zróżnicowania oddziaływania hałasu związane z realizacją na poszczególnych obiektach prac
będących znaczącymi źródłami hałasu.
W załączniku nr 3 przedstawiono skumulowany, maksymalny zasięg oddziaływania hałasu,
który wystąpi w okresie od 2010-10-01 do 2011-06-30 obejmującym czas o największej
intensywności prac emitujących wysoki poziom hałasu, w tym robót kafarowych (jednoczesna
praca kilku zestawów), czerpalnych (praca kilku pogłębiarek jednocześnie), ciężkiego sprzętu
prowadzącego wykopy pod fundamenty poszczególnych obiektów. W tym okresie wystąpi
największy zasięg oddziaływania hałasu. Prace o wysokim poziomie emisji hałasu (prace kafarowe
oraz czerpalne) występować będą także po tym okresie, jednak prace kafarowe przy budowie
nabrzeża powinny być w tym okresie zakończone, podobnie jak intensywne prace przygotowawcze
na terenie terminala. W okresie sezonu letniego (lipiec/sierpień), poziom hałasu emitowanego na
tereny podlegające ochronie powinien być już niższy.
Wyniki wykonanych obliczeń wskazują, że choć podczas prowadzonych prac przy budowie
terminala LNG, falochronie i nabrzeży emitowany hałas będzie okresowo wysoki nie obejmie
jednak terenów zabudowy mieszkaniowej znajdujących się przy ul. Barlickiego oraz najbliższych
terenów rekreacyjno-wypoczynkowych, zlokalizowanych na wyspie Uznam pod warunkiem
zastosowania działań zapobiegających i zmniejszających oddziaływanie hałasu.
W okresie prowadzenia intensywnych prac związanych z budową falochronu oraz nabrzeży
zasięg oddziaływania hałasu w porze dziennej (izolinia 50 dB) może objąć tereny położone
w odległości do 1200-1800 m, od rejonu prowadzenia prac. Zasieg propagacji hałasu związanego
z klapowaniem urobku na klapowisku oszacowano na poziomie 2 000 m. Nie wystąpią zatem
skumulowane oddziaływania hałasu związane z odkładaniem urobku na polu odkładu Urzędu
Morskiego, które jest oddalone o około 4 km od pola W2a. Zachowane zostaną również standardy
emisyjne hałasu określone dla terenów wymagających ochrony przed hałasem z uwagi na ich
znaczne, ponad 20 km oddalenie od miejsca klapowania urobku. Zasięg oddziaływania hałasu nie
będzie więc obejmował terenów położonych poza terytorium Rzeczpospolitej Polskiej –
nie wystąpi oddziaływanie transgraniczne.
Z wykonanych prognostycznych obliczeń wynika, że warunkiem ograniczenia emisji hałasu
do środowiska do poziomów dopuszczalnych w czasie prowadzenia budowy poszczególnych
obiektów jest zastosowanie nowoczesnego sprzętu (odpowiednio wyciszonego), właściwa
organizacja pracy, transport materiałów drogą wodną (transport samochodowy realizowany jedynie
przy braku możliwości dowozu materiałów drogą wodną czy wagonami kolejowymi), lokalizacja
takich obiektów jak bazy sprzętu czy betoniarnie, w odległości większej niż 600-700 m od terenów
najbliższej zabudowy mieszkaniowej.
Oddziaływanie przedsięwzięcia na stan powietrza atmosferycznego – efekt skumulowany
(budowa nabrzeża i falochronu w porcie zewnętrznym w Świnoujściu)
Oszacowanie oddziaływania przedsięwzięcia na stan powietrza atmosferycznego w trakcie
budowy jest niezmiernie trudne. Na jakość powietrza w rejonie przedsięwzięcia wpływać będą
następujące czynniki:
www.im.gda.pl
121
zakres i rodzaj prac do wykonania,
rodzaj technologii przyjętej dla budowanego falochronu,
rodzaj technologii przyjętej dla budowanego nabrzeża,
rodzaj technologii przyjętej dla budowy terminala LNG a w szczególności zbiorników
skroplonego gazu,
rodzaj ciężkiego ilość zaangażowanego specjalistycznego ciężkiego sprzętu (kafary, dźwigi),
wielkość zaangażowania jednostek pływających (barki, szalandy, holowniki, pogłębiarki).
Na podstawie dostępnych materiałów i uzyskanych informacji, z możliwą na tym etapie prac
dokładnością, oszacowano wielkość możliwej do wystąpienia emisji zanieczyszczeń w trakcie
realizacji przedsięwzięcia (Paterkowski, 2010). W opracowaniu omówiono metodykę oceny
wpływu przedsięwzięcia na powietrze atmosferyczne, harmonogram budowy i czas pracy sprzętu
hydrotechnicznego oraz tło meteorologiczne. Wyznaczono wielkość emisji zanieczyszczeń dla
poszczególnych zadań oraz określono minimalny czas pracy sprzętu z uwzględnieniem wymaganej
20% rezerwy na operacje pomocnicze. Poniżej przedstawiono podstawowe założenia i uzyskane
rezultaty.
Dla celów prognozowania wielkości emisji wykorzystano wskaźniki emisji zanieczyszczeń
zgodnie z pismem MOŚZNiL PZmot/0631/152/93 z dnia 1.01.1993 r. ze spalania paliw w silnikach
spalinowych (tab. 30).
Tab. 30 Wskaźniki emisji ze spalania paliw
Kategoria pojazdów/maszyn
Maszyny, urządzenia i pojazdy specjalne – przemysłowe
Spalinowe jednostki pływające z silnikami ZS
Samochody ciężarowe i autobusy z silnikami ZS o masie
całkowitej >16 ton
NO2
50,0
58,0
SO2
6,0
6,0
76,0
6,0
Emisja (g/kg paliwa)
CO
PM
20,0
4,0
8,0
4,0
23,0
4,3
WA
5,5
5,5
WAr
2,5
2,5
13,0
6,0
Wskaźniki emisji zanieczyszczeń dla prac pogłębiarskich (tab. 31) przyjęto na podstawie
dokumentu: European Commission Directorate General Environment, Service Contract on Ship
Emissions: Assignment, Abatement and Market-based Instruments Contract No:
070501/2004/383959/MAR/C1, Task 1 - Preliminary Assignment of Ship Emissions to European
Countries, Final Report August 2005 Entec UK Limited. Tab B.6 Emission factors for “at sea”
operation regarding ship type in 2010 (tabela B.6 – poziom roku 2010 „at sea”).
Tab. 31 Wskaźniki emisji zanieczyszczeń dla prac pogłębiarskich
Wskaźnik (g/kWh)
Lp.
Zanieczyszczenie
1
Dwutlenek azotu – NO2
13,10
2
Dwutlenek siarki – SO2
11,40
3
Pył PM-10
0,84
4
0,49
Dla oceny efektu skumulowanego oddziaływania realizowanych przedsięwzięć na obecnym
etapie prac szczegółowej analizie poddano możliwe do uzyskania materiały:
1) Szczegółowe przedmiary robót dla obu inwestycji,
2) Skonsolidowany harmonogram robót,
3) Dane techniczne przewidywanego do zastosowania sprzętu,
4) Informacja WIOŚ w sprawie jakości powietrza w Świnoujściu - rejon Portu (placu
budowy terminalu LNG) - pismo WM-4253/96/10 z dnia 21.04.2010 r.
www.im.gda.pl
122
Przeprowadzana analiza opiera się na następujących założeniach:
Praca jednostek kafarowych (pale, ścianka szczelna)
Zgodnie z uzyskaną informacją, jedna jednostka kafarowa pogrąża:
około 0,5-0,8 pala na godzinę,
1 mb ścianki szczelnej na godzinę.
przy czym jest to czas pracy netto. W obliczeniach rzeczywistego czasu pracy należy
uwzględnić rezerwę rzędu 20% na operacje pomocnicze związane z palowaniem. Do dalszych
obliczeń przyjęto wartość średnią netto 0,7 pala na godzinę. Przeciętny kafar mogący zrealizować
w/w zadania posiada silnik spalinowy o mocy rzędu 200 KM i zużywa około 20-25 dm3 paliwa
(ON) na godzinę pracy.
Praca jednostek towarzyszących
Każda jednostka kafarowa przy dostawach materiałów od strony morza musi być obsługiwana
minimum przez 1 jednostkę pływającą - holownik, oraz minimum jeden dźwig do rozładunku
elementów i ich podawania. Można przyjąć, że używane przy tego typu pracach holowniki
posiadają moc silnika rzędu 600 KM, a zużycie paliwa kształtuje się na poziomie 60-70 dm3/godz.
Stosowane do tych prac dźwigi posiadają silniki o mocy nie przekraczającej 200 KM przy zużyciu
paliwa na poziomie 20-25 dm3/godz. pracy.
Do oszacowania zużycia paliwa przyjęto, że efektywny czas pracy wynosi:
holownika
30% czasu pracy kafara,
dźwigu
60% czasu pracy kafara.
Pogłębiarki
Dla celów niniejszego opracowania przyjęto, że w części przedsięwzięcia realizowanej przez
ZMPSiŚ – budowa nabrzeża - etap pierwszy prac czerpalnych tj. 720 000 m3 rozpoczynający się
zgodnie z harmonogramem 1.07.2010 r., realizowany będzie przez pogłębiarkę typu M30
o deklarowanej wydajności 9 750 m3/dobę tj. 406 m3/h. Końcowe prace realizować będzie
pogłębiarka typu KETO.
W etapie II – przewidzianym do realizacji w okresie 1.06.2012–30.11.2012 r., gdzie
przewiduje się wybranie 1 680 000 m3 gruntu, przyjęto że prace realizowane będą przez zespół
pogłębiarek: M30 i KETO. Deklarowana wydajność pogłębiarki KETO wynosi 6 000 m3/dobę
czyli 250 m3/h.
Natomiast dla zakresu prac czerpalnych realizowanych przez UMS – tor podejściowy
i obrotnica – gdzie szacowana ilość urobku wynosi 7 500 000 m3 przyjęto że realizować to będzie
pogłębiarka lub ich zespół o łącznej wydajności rzędu 50 000 m3/dobę czyli około 2 100 m3/h.
Dostawy materiałów
Przyjęto, że dostawy materiałów na budowę (pale, ścianki szczelne, kamień narzutowy,
gwiazdobloki) będą odbywały się z wody.
Częstości przekraczania wartości odniesienia lub dopuszczalnego poziomu substancji
w powietrzu należy obliczyć, jeżeli wartości stężeń obliczone ze względu na budynki znajdujące
się w pobliżu emitorów przekraczają wartość D1 lub nie jest spełniony warunek Smm < D1. Wartości
odniesienia substancji w powietrzu lub dopuszczalne poziomy substancji w powietrzu uważa się za
dotrzymane, jeżeli częstość przekraczania wartości D1 przez stężenia uśrednione dla 1 godziny jest
nie większa niż 0,274% czasu w roku w przypadku dwutlenku siarki, a 0,2% czasu w roku dla
pozostałych substancji.
www.im.gda.pl
123
Aktualny stan jakości powietrza w rejonie planowanego przedsięwzięcia (Rejon Portu
w Świnoujściu) Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska w Szczecinie pismem z dnia
21.04.2010 r., znak WM 4253/96/10 określił jako stężenia średnioroczne następująco:
dwutlenek azotu (NO2):
10,0 µg/m3,
dwutlenek siarki (SO2):
3,0 µg/m3,
tlenek węgla (CO):
pył zawieszony PM-10:
200,0 µg/m3,
20,0 µg/m3.
Stąd wartości odniesienia, tło i stężenia dyspozycyjne dla tych i przewidywanych do
wprowadzenia do powietrza w trakcie budowy (głownie ze środków transportu i maszyn
budowlanych, maszyn do budowli hydrotechnicznych, jednostek pływających zanieczyszczeń
pogłębiarek) zanieczyszczeń przedstawiono w tab. 32.
Tab. 32 Wartości odniesienia, tło i stężenia dyspozycyjne
Zanieczyszczenie
Wartość odniesienia
µg/m3
D1
Dwutlenek azotu
Dwutlenek siarki
Tlenek węgla
Pył zawieszony
Tło
µg/m3
Da
%
200
30
350
20
Stężenia dyspozycyjne
µg/m3
Sa
S1
10,0
30000
Sda
190,0
20,0
17,0
3,0
347,0
200,0
29800,0
20,0
260,0
20,0
280
40
3000
1000
10
100,0
2900,0
900,0
Węglowodory aromatyczne
1000
43
10
4,3
995,7
38,7
Czas pracy maszyn i jednostek pływających wynikający z zakresu robót i wydajności sprzętu
pozwolił na sporządzenie harmonogramu pracy sprzętu, ujawniając jednoczesność jego pracy.
Z powodu ograniczeń programu obliczeniowego rozprzestrzeniania się zanieczyszczeń –
uwzględniający jedynie 24 okresy pracy źródeł emisji w roku, obliczenia rozprzestrzeniania się
zanieczyszczeń podzielono na trzy etapy: obejmujące okresy realizacji inwestycji:
etap I – 6 726 godzin pracy sprzętu co mieści się w okresie od 1.06.2010 do 28.02.2011 r.,
etap II – 6 340 godzin pracy sprzętu co mieści się w okresie od 1.03.2011 do 30.12.2011 r.,
etap III – 3 070 godzin rozpoczynając od 1.01.2012 r.
Wykorzystując dane z harmonogramu pracy sprzętu i emisję jednostkową wyznaczono
wielkość emisji w poszczególnych okresach pracy sprzętu.
Wyniki obliczeń rozprzestrzeniania się zanieczyszczeń
Etap I
Obliczenia symulacyjne prognozujące zasięg oddziaływania przedsięwzięcia w fazie realizacji
(budowy), określające rozprzestrzenianie się zanieczyszczeń przeprowadzono dla najbardziej
niekorzystnego okresu. Za taki okres uznano I rok budowy. Plac budowy i jego najbliższe
otoczenie potraktowano jako emitor powierzchniowy oznaczając go jako EP-1.
Obliczenia wykonano za pomocą pakietu programów „OPERAT 2000” v.5.4.7. firmy
„PROEKO” Ryszard Samoć. Wykonane obliczenia stężeń maksymalnych i warunków ich
występowania, wykazały, że spośród analizowanych zanieczyszczeń: dwutlenku azotu – NO2,
dwutlenku siarki SO2, tlenku węgla – CO, pyłu zawieszonego PM-10, węglowodorów
alifatycznych – W.Al i węglowodorów aromatycznych – W.Ar jedynie tlenek węgla – CO spełnia
warunki skróconego zakresu obliczeń.
www.im.gda.pl
124
Tab. 33 Zestawienie maksymalnych wartości stężeń tlenków azotu w sieci receptorów
Parametr
Stężenie
maksymalne
µg/m3
Stężenie
średnioroczne
µg/m3
Częstość
przekroczeń
D1=200 µg/m3, %
Wartość
X (m)
Y (m)
Kryterium stanu
atmosferycznego
Kryterium
prędkości wiatru
Kryterium
kierunku wiatru
766,841
-500
5750
6
1
SSE
9,7347
2250
3000
4
1
S
0,66
2250
3250
4
1
SSW
Najwyższa wartość stężeń jednogodzinowych tlenków azotu występuje w punkcie
o współrzędnych X=-500 Y=5750 m i wynosi 766,841 µg/m3. Najwyższa częstość przekroczeń dla
stężeń jednogodzinowych występuje w punkcie o współrzędnych X=2250 Y=3250 m, wynosi
0,66% i przekracza dopuszczalną 0,2%. Najwyższa wartość stężeń średniorocznych występuje
w punkcie o współrzędnych X=2250 Y=3000 m, wynosi 9,7347 i nie przekracza wartości
dyspozycyjnej (Da-R)=20 µg/m3. Zasięg tych przekroczeń – izolinię częstości przekroczeń na
poziomie 0,2% czasu w roku przedstawiono w załączniku 4.
Etap II
niekorzystnego okresu w etapie II realizacji przedsięwzięcia. Wskazuje, że dotrzymane są wszelkie
standardy jakości powietrza. Nie stwierdzono żadnych przekroczeń stężeń jednogodzinnych NO2,
SO2, PM-10 i węglowodorów alifatycznych (Zał. 4).
Etap III
Analiza harmonogramu budowy nabrzeża i falochronu wskazuje, że w etapie II
z analizowanych prac do wykonania pozostanie:
dokończenie prac czerpalnych przy obrotnicy i torze podejściowym,
II etap prac pogłębiarskich przy nabrzeżu.
Z wcześniejszych analiz robót czerpalnych związanych z budową nabrzeża i założeń
harmonogramu wynika, że drugi etap tych prac powinien być zrealizowany w czasie około 3100
godzin.
niekorzystnego okresu w etapie III realizacji przedsięwzięcia.
Wykonane obliczenia stężeń maksymalnych i warunków ich występowania wykazały, że
spośród analizowanych zanieczyszczeń: dwutlenku azotu – NO2, dwutlenku siarki SO2, tlenku
węgla – CO, pyłu zawieszonego PM-10, węglowodorów alifatycznych – W.Al i węglowodorów
aromatycznych – W.Ar jedynie tlenek węgla – CO spełnia warunki skróconego zakresu obliczeń.
Obliczenia wykazały, że jedynie dla tlenków azotu występują stężenia ponadnormatywne.
Izolinia częstości przekroczeń stężenia D1 odniesionego do roku przebiega po północnej stronie
nowo budowanego falochronu na otwartym morzu.
Najwyższa wartość stężeń jednogodzinowych tlenków azotu występuje w punkcie
o współrzędnych X=-500 Y=5750 m i wynosi 530,720 µg/m3. Najwyższa częstość przekroczeń dla
stężeń jednogodzinowych występuje w punkcie o współrzędnych X=2000 Y=3500 m, wynosi
0,37% i przekracza dopuszczalną 0,2%. Najwyższa wartość stężeń średniorocznych występuje
w punkcie o współrzędnych X=2250 Y=3000 m , wynosi 7,8997 i nie przekracza wartości
dyspozycyjnej (Da-R)=20 µg/m3.
www.im.gda.pl
125
Tab. 34 Zestawienie maksymalnych wartości stężeń tlenków azotu w sieci receptorów
Parametr
Stężenie
maksymalne
µg/m3
Stężenie
średnioroczne
µg/m3
Częstość
przekroczeń
D1=200 µg/m3, %
Wartość
X (m)
Y (m)
Kryterium stanu
atmosferycznego
Kryterium
prędkości wiatru
Kryterium
kierunku wiatru
530,720
-500
5750
6
1
SSE
7,8997
2250
3000
4
1
S
0,37
2000
3500
5
1
S
W kierunku zachodnim nie sięga dalej niż 1000 m od główek nowego falochronu. Tak więc ze
względu na niewielki zasięg negatywnego oddziaływania poza terenem budowy nie będzie
oddziaływań transgranicznych z tytułu zwiększonego poziomu zanieczyszczeń gazowych
w powietrzu a w szczególności tlenków azotu.
W zakresie środowiska przyrodniczego, należy stwierdzić, że zasoby i stan niektórych
parametrów biologicznych, zostanie w najbliższym czasie zmniejszony i pogorszony. Łącznie skutki
planowanych i w różnym stopniu realizowanych przedsięwzięć mają charakter addytywny –
oddziaływania sumują się w zakresie degradacji zasobów lub zmniejszanie areału siedlisk
i gatunków. Nie należy spodziewać się oddziaływań synergicznych – wzajemnie wzmacniających się.
Ze względu na obfite zasoby gatunki fauny dennej w skali lokalnej, ich masowe i powszechne
występowanie, nawet połączone oddziaływanie polegające na zniszczeniu części zasobów
lokalnych nie będzie miało zauważalnego wpływu na stan i perspektywy miejscowych populacji.
Ingerencja w zasoby siedlisk i gatunków zagrożonych i chronionych nie kumuluje się w przypadku
realizowanych i planowanych przedsięwzięć. W strefie realizacji przedsięwzięcia nie występują
żadne siedliska ekosystemu wodnego z Załącznika I Dyrektywy Siedliskowej.
W trakcie realizacji budowy nabrzeża i falochronu będą prowadzone prace pogłębiarskie.
Prace te będą oddziaływały na środowisko wodne. Pogłębianie akwenu, niezależnie od systemu
i typu pogłębiarek, prowadzi do zmiany struktury i konfiguracji dna. Poza mechanicznym,
bezpośrednim oddziaływaniem na ryby, piaszczyste dno, na którym żerowały płastugi zostało,
w trakcie pogłębiania, pokryte warstwą mułu i iłu, co spowodowało znaczne zubożenie bentosu
stanowiącego bazę pokarmową tych ryb. Będzie to jednak zjawisko krótkookresowe oraz
odbywające się na niewielkiej przestrzeni. Należy stwierdzić, że zjawisko zasypywania dna
prowadzące do zaniku zgrupowań niektórych mięczaków jest naturalne i występuje w okresie
sztormów.
Nie przewiduje się kumulacji oddziaływań na środowisko Zatoki Pomorskiej wynikającej
z usuwania do morza urobku na klapowisko Urzędu Morskiego w Szczecinie i proponowane pole
odkładu W2a, z uwagi na ich oddalenie od siebie o około 4 km. Prognozowana wielkość
rozprzestrzeniania się zawiesin nie przekroczy bowiem 500-600 m.
Po zakończeniu budowy wszystkich inwestycji i ustabilizowaniu się warunków
hydrologicznych, port zewnętrzny, nabrzeże i falochron oraz pola odkładu mogą oddziaływać
pozytywnie na ichtiofaunę Zatoki Pomorskiej, stwarzając możliwość zimowania ryb
w głębokowodnym basenie oraz umożliwiając składanie przez śledzie ikry na odmorskiej stronie
falochronu osłonowego i utworzonych polach odkładu.
W przypadku eksploatacji portu zewnętrznego i terminalu LNG większość zagrożeń
powodowanych przez statki morskie występuje również obecnie. Statki wchodzące do portu nie
będą korzystały z własnego napędu. Strumienie zaśrubowe holowników, o dużo mniejszym
zanurzeniu, nie będą niepokoić ryb w znacznym stopniu. Zgodnie z założeniami, w trakcie postoju
www.im.gda.pl
126
przy nabrzeżach statki nie będą generowały żadnych zanieczyszczeń ani wycieków, a urządzenia
przeładunkowe nie będą emitowały odczuwalnego hałasu, poza tym pracować będą okresowo,
tylko w czasie rozładunku jednostek. Dla stanowisk przeładunkowych, zgodnie z wytycznymi
projektantów, zostaną zaprojektowane odpowiednie zabezpieczenia przed ewentualnymi
zanieczyszczeniami środowiska wodnego. (wg Mejszelis i in., 2008).
Ruch sprzętu pogłębiarskiego poruszającego się na i z pola odkładu nie ma wpływu na
zwiększenie częstości ruchu na trasach żeglugowych. Pole odkładu zostało wyznaczone z dala od
istniejących tras żeglugowych i toru wodnego Szczecin-Świnoujscie.
Dla ograniczenia konsekwencji efektu skumulowanego należy przez cały czas realizacji
poszczególnych inwestycji prowadzić skoordynowany monitoring przyrodniczy, uwzględniający
zarówno środowisko plaży, jak i obszary przyległych wydm, a także środowisko Zatoki
Pomorskiej. Należy realizować zaproponowane działania minimalizujące niekorzystny wpływ
analizowanych inwestycji na środowisko Zatoki Pomorskiej.
Biorą powyższe pod uwagę należy stwierdzić, że analizowane przedsięwzięcie w odniesieniu
do planowanych w sąsiedztwie inwestycji nie będzie miało znaczącego, negatywnego wpływu na
funkcjonowanie tych obszarów.
www.im.gda.pl
127
12. ZAGROŻENIA ŚRODOWISKA SKUTKAMI EWENTUALNYCH AWARII
I SYTUACJAMI NADZWYCZAJNYMI
Zgodnie z zapisem art. 3 pkt 23 i 24 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 roku – Prawo ochrony
środowiska przez pojęcie „poważnej awarii przemysłowej” rozumie się zdarzenie, w szczególności
emisję, pożar lub eksplozję, powstałe w trakcie procesu przemysłowego, magazynowania lub
transportu, w których występuje jedna lub więcej niebezpiecznych substancji, prowadzące do
natychmiastowego powstania zagrożenia życia lub zdrowia ludzi lub środowiska lub powstania
takiego zagrożenia z opóźnieniem. Zagrożenie środowiska skutkami potencjalnych awarii
i sytuacjami nadzwyczajnymi może powstać wskutek błędów ludzkich lub nadzwyczajnych
sytuacji meteorologicznych.
Potencjalne zagrożenia, które mogą powstać w trakcie robót czerpalnych i usuwania urobku
do morza w ramach budowy nabrzeża w porcie zewnętrznym w Świnoujściu są generalnie
zagrożeniami występującymi na obszarach wodnych, gdzie odbywa się ruch jednostek
pływających. W trakcie realizacji inwestycji istnieje możliwość wystąpienia następujących awarii
i sytuacji nadzwyczajnych:
zderzenie jednostek pływających,
zderzenie jednostki pływającej z budowlą hydrotechniczną,
znalezienie niewybuchu,
wybuchy amunicji w trakcie prac pogłębiarskich prowadzonych w obszarze przedsięwzięcia,
pożar na jednostce pływającej wykorzystywanej na budowie,
poważny wypadek z ludźmi zatrudnionymi na budowie,
nieprzewidziany wyciek lub rozlew ropopochodnych lub innych chemikaliów do wody lub gruntu,
katastrofa budowlana,
atak terrorystyczny,
sztorm o niespotykanej sile lub inne katastrofalne zjawiska meteorologiczne.
Zakłada się, iż w momencie rozpoczęcia prac budowlanych związanych z budową,
wykonawca będzie posiadał: m.in. łączność telefoniczną; łączność UKF; punkt medyczny;
podstawowy sprzęt przeciwpożarowy; właściwie zabezpieczony front robót od strony wody,
między innymi oznaczone, dostępne i widoczne stanowiska z kołem ratunkowym z rzutką;
sprawdzony i sprawny sprzęt techniczny oraz instrukcje jego użytkowania we wszelkich
warunkach; książkę procedur postępowania w sytuacjach zagrożenia i łączności alarmowej.
Kapitanat Portu Świnoujście - System Kontroli Ruchu Statków, jako organ odpowiedzialny za
bezpieczeństwo na swoim obszarze dysponuje procedurami wypadkowymi takimi jak: kolizja
jednostek lub jednostki z obiektem stałym/pływającym, kolizja statku z nabrzeżem, wejście
jednostki na mieliznę, zanieczyszczenie środowiska, pożar statku (statek na torze wodnym, statek
w porcie), SAR (wezwanie w niebezpieczeństwie), wypadki z ludźmi na statku, procedura –
naruszenie przepisów o zrzucie szkodliwych substancji, śmieci lub ścieków, procedura
postępowania Regionalnego Punktu Kontaktowego, procedura sztormowa, indywidualne
ostrzeżenia dla statku, niebezpieczne manewrowanie, procedura – przejście statku bez własnych
dokumentów bezpieczeństwa, PSC – procedura postępowania na wypadek zgłoszenia uchybień
w bezpieczeństwie statku, ochronie środowiska lub kwalifikacji załogi, zatrzymanie statku przez
PSC/Kapitana Portu, przeszkoda nawigacyjna. Pogotowie Ratunkowe oraz Szpital Miejski są
zlokalizowane po zachodniej stronie toru wodnego Świnoujście – Szczecin. Państwowa Straż
Pożarna ma swój odział po stronie wschodniej (Mejszelis i in., 2008).
www.im.gda.pl
128
13. OPIS PRZEWIDYWANYCH, ZNACZĄCYCH ODDZIAŁYWAŃ
PLANOWANEGO PRZEDSIĘWZIĘCIA NA ŚRODOWISKO,
OBEJMUJĄCY BEZPOŚREDNIE, POŚREDNIE, WTÓRNE,
SKUMULOWANE, KRÓTKO-, ŚREDNIO- I DŁUGOTERMINOWE,
STAŁE I CHWILOWE ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO
WYNIKAJĄCE Z ISTNIENIA PRZEDSIĘWZIĘCIA
13.1. Istnienie przedsięwzięcia
W zależności od rozmiarów realizowanego przedsięwzięcia, technologii wykonawstwa
i sposobu eksploatacji, a także wyposażenia w urządzenia ochronne, potencjalne oddziaływania
mogą mieć charakter:
ze względu na zasięg:
lokalny: ograniczony do pola bliskiego realizacji przedsięwzięcia – dotyczy,
ponadlokalny: objawiający się obniżeniem jakości standardów środowiska
lub wzrostem uciążliwości na terenach przyległych do obszaru inwestycji ze strefą
bezpieczeństwa – nie dotyczy,
ze względu na wielkość zmian w środowisku:
znaczący: objawiający się obniżeniem standardów jakości środowiska – nie dotyczy,
mało znaczący: objawiający się pogorszeniem jakości komponentów środowiska
bez obniżenia standardów – dotyczy,
ze względu na czas trwania:
krótkoterminowe: charakterystyczne dla okresu budowy, takie jak niezorganizowany
hałas jednostek pływających, emisja substancji do powietrza powodowana pracami
czerpalnymi (spaliny, węglowodory) – dotyczy,
średnio i długoterminowe: trwające przez okres eksploatacji obiektu – dotyczy,
ze względu na rodzaj:
bezpośrednie: wpływ czynnika niespecyficznego (obcego) na środowisko np. emisje
zanieczyszczeń, hałas, zmiany właściwości lub struktury środowiska – dotyczy,
pośrednie: oddziaływania na środowisko, które nie są bezpośrednio rezultatami
przedsięwzięcia, określane jako oddziaływania wtórne – dotyczy,
skumulowane: jednoczesny wpływ kilku czynników – dotyczy.
13.2. Opis przewidywanych oddziaływań na środowisko i biocenozy
Do przewidywanych znaczących oddziaływań planowanego przedsięwzięcia na środowisko
zaliczyć można:
trwałe zmiany głębokości dna w rejonach nabrzeża do rozładunku LNG i klapowiska.
Zmiany te powstaną pod wpływem czerpania urobku z akwenów związanych z budową
nabrzeża i jego odkładania na klapowisku,
różnookresowe zmiany środowiska wodnego i osadowego pod wpływem czerpania
i zrzutów urobku na polu według wariantu 2a (wzrost zmętnienia i spadek przeźroczystości
wody, zasypywanie zoocenoz dennych),
www.im.gda.pl
129
wpływ dwóch ośrodków zaburzeń środowiska (akwen portu i klapowisko) kształtuje zasięg
zmian biocenotycznych pelagialu i bentalu obu rejonów. Zmiany te ustąpią po zakończeniu
prac, a zoocenozy naruszonego i trwale zmienionego dna zostaną w znacznym stopniu
odbudowane,
w okresie prac wystąpią dość istotne straty biologiczne głównie w zespołach organizmów
dennych. Nastąpi przejściowe wyłączenie obszaru dna z systemu tarliskowożerowiskowego ryb (bez wpływu na tarło wiosenne i jesienne śledzia). Straty te dotyczą
jedynie małego fragmentu dna kwatery o powierzchni 1 km2, przez co nie zostanie
naruszona ciągłość siedlisk dennych. Oczekiwać należy, że w rejonie portu dojdzie do
rozwoju glonów, skorupiaków, małży. Możliwe jest zwiększenie bioróżnorodności,
zwiększenie bazy pokarmowej i poprawa właściwości tarliskowych dna klapowiska.
Ponadto wystąpi okresowe nasilenie uciążliwego transportu i hałasu związanych z pracą
pogłębiarek, płoszącego ptaki i uciążliwego w sezonie turystycznym dla osób
wypoczywających.
Tab. 35 Potencjalnie znaczące oddziaływanie przedsięwzięcia na środowisko i biocenozy
Lp.
1.
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
Potencjalnie znaczące
oddziaływanie
Krajobraz i ukształtowanie terenu
(port i dno klapowiska)
Powietrze i klimat akustyczny
Cechy oddziaływania
Etap
Budowa i eksploatacja portu
Budowa portu
i klapowanie urobku 2)
Zmiany środowiska dna:
- zoocenozy
- ichtiocenozy denne
- fragmentacja siedlisk
Zmiany środowiska pelagialu
- bariery chemiczne i zawiesin
- zaburzenia migracji ryb
- zaburzenia produkcji biologicznej
- zaburzenia termiki wód
- zaburzenia przeźroczystości
- zaburzenia pola prądów
Zmiany środowiska bentalu w
rejonie
- portu
- klapowania
Rozwój
ośrodków
zaburzeń
środowiska
Obszary klapowisk
Zmiany batymetryczne w rejonie:
- portu,
- klapowiska
Straty biologiczne w rejonie:
- portu,
- klapowiska
Straty ichtiofauny:
- ryby denne,
- połowy ryb pelagicznych
Zaburzenie układu pelagicznobentalnego
Zyski biologiczne
Budowa i eksploatacja
1)
Bezpośrednie, stałe, długoterminowe
Bezpośrednie, krótkoterminowe, lokalne,
skumulowane w okresach nakładania się
harmonogramów prac hydrotechnicznych
Bezpośrednie i krótkoterminowe
Bezpośrednie, okresowe, podlegające
odbudowie (reintrodukcji)
Budowa portu
i klapowanie urobku
Bezpośrednie, krótkoterminowe,
podlegające odbudowie (reintrodukcji)
Budowa portu
i klapowanie urobku
Bezpośrednie, średnioterminowe,
podlegające odbudowie
Budowa portu
i klapowanie urobku
Bezpośrednie, krótkoterminowe (chwilowe),
kumulujące się w okresach odkładania
urobku
Bezpośrednie, stałe, długoterminowe
Klapowanie urobku
Bezpośrednie, średnioterminowe
Budowa portu
i klapowanie urobku
Bezpośrednie, krótkoterminowe
Budowa portu
i klapowanie urobku
Budowa portu i eksploatacja
Bezpośrednie i pośrednie, krótkoterminowe
Pośrednie, długoterminowe, nowe siedliska
1)
budowa i eksploatacja portu – prace czerpalne na akwenach związanych z budową nabrzeża w porcie zewnętrznym w Świnoujściu i jego eksploatacja
2)
klapowanie urobku – usuwanie urobku na klapowisko
www.im.gda.pl
130
13.3. Emisje
Inwestor powinien zostać zobowiązany do dbałości o to, aby wykonawcy robót realizowali
przedsięwzięcie sprzętem spełniającym wymagania techniczne, charakteryzującym się niską emisją
zanieczyszczeń do powietrza atmosferycznego, prawidłowo organizowali prace, właściwie
dobierali i eksploatowali sprzęt. Wykonawcy robót powinni stosować Najlepsze Dostępne Techniki
(BAT).
W trakcie realizacji przedsięwzięcia będą miały miejsca emisje o zasięgu lokalnym:
do powietrza – emisja spalin z jednostek pływających i sprzętu pogłębiarskiego
o charakterze krótkotrwałym, niezorganizowanym,
hałas – praca sprzętu pogłębiarskiego,
ścieki, śmieci i odpady bytowe – zdawane w porcie Świnoujście,
odpady zaolejone i ropopochodne – zdawane w porcie Świnoujście.
Wymienione emisje są typowe dla okresu budowy i znikną wraz z zakończeniem prac
inwestycyjnych.
13.4. Opis zastosowanych metod prognozowania i oceny oraz wykorzystane dane
Prawdopodobieństwo oceny kierunków zmian zachodzących w ekosystemie w warunkach
naturalnych rośnie w miarę wydłużania się serii obserwacji w czasie. Wprowadzenie czynników
antropogenicznych w istotny sposób zwiększa utrudnienia w ocenie zmienności środowiska i jego
biocenoz, w efekcie bardzo rzadko możliwe jest prognozowanie tendencji i stanu końcowego
złożonego systemu biologicznego Zatoki Pomorskiej. Brak wieloletnich badań poszczególnych
elementów środowiska i biocenoz morskich pozwalających na wyznaczenie tendencji i prognoz ich
zmienności zarówno w odniesieniu do czynników globalnych jak i lokalnych, jest przyczyną
subiektywności metod prognozowania waloryzacji poszczególnych elementów środowiska
przyrodniczego. Na podstawie określenia głównych rodzajów oddziaływań przedsięwzięcia oraz
znajomości warunków środowiskowych można z pewnym prawdopodobieństwem zidentyfikować
skutki, które należy uwzględnić w ocenie. Następnie wykorzystując metody prognostyczne
(modele symulacyjne, modele opisowe) przedstawia się zmienność tendencji poszczególnych
elementów w środowisku. Identyfikacja i prognoza oddziaływania skutków składa się na końcową
ocenę. Poszczególne elementy środowiska przyrodniczego podlegające skutkom przedsięwzięcia
podano wielokrotnym rankingom umożliwiającym ocenę ich zmian, nawet w warunkach braku
pełnej informacji.
W trakcie realizacji oceny oddziaływania na środowisko analizowanego przedsięwzięcia
stosowano:
obowiązujące przepisy prawa,
zalecenia podręcznika Komisji Europejskiej pt. „Ocena planów i przedsięwzięć znacząco
oddziałujących na obszary Natura 2000. Wytyczne metodyczne dotyczące przepisów
Artykułu 6 (3) i (4) Dyrektywy Siedliskowej 92/43/EWG” (Komisja Europejska DG
Środowisko, listopad 2001),
oceny trendów hydrometeorologicznych, hydrochemicznych, ekobiologicznych
(w tym ichtiofauny i awifauny), Zatoki Pomorskiej i południowego Bałtyku,
analizę jakości – obecnej i prognozowanej w okresie prowadzenia prac i po ich
zakończeniu – środowiska i biocenoz w rejonie inwestycji,
www.im.gda.pl
131
analizę danych uzyskanych z badań środowiskowych wykonanych w latach 2007-2008 na
potrzeby oceny oddziaływania na środowisko budowy portu zewnętrznego w Świnoujściu,
analizę danych literaturowych, raportów, ocen oddziaływania na środowisko strefy
brzegowej Zatoki Pomorskiej przedsięwzięć planowanych do realizacji i wyników
monitoringu rejonu,
wiedzę i doświadczenie zespołu wykonawczego w zakresie ocen oddziaływania
na środowisko inwestycji w obszarach morskich,
informacje o wpływie na środowisko analogicznych przedsięwzięć,
analizę ekonomicznych, technologicznych i lokalizacyjnych wskaźników realizacji
przedsięwzięcia,
opracowania wytycznych monitoringu i ewentualnej kompensacji przyrodniczej,
wyniki ocen macierzy jakości środowiska i oddziaływania przedsięwzięcia,
analizę rankingową skutków przedsięwzięcia w układach hierarchicznych.
Wykorzystano również wyniki modelowania matematycznego (symulacje) procesów
środowiskowych (transport osadów, scenariusze falowania, prędkości przepływów) i ich
zmienności pod wpływem przedsięwzięcia. W wykonanym przez BMT Cordan (Raport
końcowy…, 2008), na potrzeby planowanej budowy falochronu osłonowego dla portu
zewnętrznego w Świnoujściu opracowaniu studialnym, przeprowadzono analizę falowania
głębokowodnego wykorzystując model falowania WAM4 (szeroko stosowany na świecie), oraz
modelowanie transportu osadów holenderskim programem numerycznym UNIBEST-LT.
Rezultaty modelowania pozwoliły na regionalną charakterystykę warunków hydro- i lito
dynamicznych w kontekście planowanej budowy portu zewnętrznego w Świnoujściu.
www.im.gda.pl
132
14. DZIAŁANIA MAJĄCE NA CELU ZAPOBIEGANIE, OGRANICZANIE
LUB KOMPENSACJĘ PRZYRODNICZĄ EWENTUALNYCH
NEGATYWNYCH ODDZIAŁYWAŃ NA ŚRODOWISKO
14.1. Środki łagodzące
Przeprowadzona ocena oddziaływania na środowisko przedsięwzięcia pod nazwą – Usuwanie
do morza urobku z robót czerpalnych z akwenów stanowiących akwatorium portowe ZMPSiŚ S.A.
wykazała, że:
– na etapie budowy wystąpią istotne oddziaływania na niektóre elementy środowiska, ale ich
charakter będzie krótkotrwały (ograniczony do czasu prowadzenia prac) i ograniczony
bezpośrednio do obszaru prowadzonych prac,
– etap eksploatacji nie będzie występował. Przedsięwzięcie zostanie zakończone na etapie
realizacji. Zatem brak będzie oddziaływania na elementy środowiska Zatoki Pomorskiej.
Nie wystąpią również istotne, negatywne oddziaływania na poszczególne cele ochrony
(gatunki i siedliska), dla ochrony których wyznaczono obszary Natura 2000.
W celu eliminacji i ograniczenia istotnych oddziaływań, zaplanowano działania mające na
celu ograniczenie lub minimalizowanie ingerencji w środowisko wywołane realizacją inwestycji.
Środki łagodzące będą wdrażane na etapie budowy (realizacji) przedsięwzięcia.
14.1.1. Etap budowy
Łagodzenie niekorzystnego wpływu prac związanych z czerpaniem i odkładem urobku na
środowisko Zatoki Pomorskiej będzie polegało na:
– zaplanowaniu terminów prowadzenia prac, niekolidujących z okresami tarła ryb i stosowania
niewodów do połowów ryb, tj. zastosowania przerwy w pracach czerpalnych i odkładzie
urobku w morzu od 1.IV. do 31.V. z uwagi na okres tarła śledzia,
– prawidłowej organizacji placu budowy,
– właściwym doborze sprzętu pogłębiarskiego,
– użytkowaniu maszyn i urządzeń wysokiej klasy w pełni sprawnych technicznie i kierowanych
przez uprawnione osoby,
– przestrzeganiu norm i procedur bezpieczeństwa związanych z pracami prowadzonymi na
morzu, wynikającymi z oddzielnych przepisów,
– zapewnieniu wyposażenia i sprzętu służącego ograniczeniu i zebraniu ewentualnych wycieków
zanieczyszczeń z jednostek pływających,
– zakazie zrzucania ścieków do morza ze względu na przewidywaną intensywność prac w rejonie.
– podziale pola odkładu na 3 kwatery o powierzchni około 1 km2,
– ustaleniu kolejności wyboru kwater, aby w okresach tarła jesiennego (od IX do XI)
i bezpośrednio po tarle śledzi urobek był odkładany w kwaterze północnej, najbardziej
oddalonej od tarlisk. Bezpośrednio po tarle wiosennym tj. w miesiącu czerwcu należy
wypełniać urobkiem pozostałe kwatery pola, najbardziej oddalone od linii brzegowej,
– wykonaniu robót czerpalnych z podziałem na dwa etapy: etap I (720 000 m3) realizowany
zgodnie z harmonogramem w 2010 r., etap II – (1 680 000 m3) realizowany zgodnie
z harmonogramem w 2012 r. – dla zachowania standardów jakości powietrza atmosferycznego
w rejonie planowanych prac. Etap II powinien być podzielony na III okresy tj. prace czerpalne
przedzielone pracami nie związanymi z pogłębianiem. W I okresie objętość prac czerpalnych
wyniesie 1 100 000 m3 urobku, w II okresie 580 000 m3 urobku. Pozwoli to na spełnienie
www.im.gda.pl
133
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
wymagań ochrony środowiska tj. nie spowoduje ponadnormatywnego (0,2% czasu w roku)
przekroczenia dopuszczalnych stężeń emitowanych zanieczyszczeń odniesionych do 1 godziny,
a w szczególności stężenia dwutlenku azotu równego D1=200 µg/m3,
z uwagi na efekt skumulowanego oddziaływania inwestycji związanych z budową nabrzeża
i falochronu (w tym prac czerpalnych) na stan zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego,
w trakcie budowy wystąpią przekroczenia poziomu zanieczyszczeń powietrza tlenkami azotu.
Z tego względu w trakcie robót czerpalnych konieczne jest ograniczenie wielkości emisji
pogłębiarki (lub zespołu pogłębiarek) o 60% tj. do poziomu 42,8 kg/h. Ograniczenie emisji
wykluczy możliwość negatywnego oddziaływania na tereny lądowe i morskie. Po zakończeniu
prac budowlanych jakość powietrza w rejonie przedsięwzięcia ulegnie zdecydowanej poprawie,
przy założeniu, że prace czerpalne i odkład urobku prowadzone będą równocześnie z budową
nabrzeża i falochronu, skumulowany, maksymalny zasięg oddziaływania hałasu, choć znaczący
nie obejmie terenów podlegających ochronie przed hałasem, pod warunkiem zastosowania w
odniesieniu do robót czerpalnych nowoczesnych jednostek, posiadających zabezpieczenia
ograniczające emisję hałasu (tłumiki, obudowy akustyczne),
dla morskiego środowiska przyrodniczego najbardziej destrukcyjna będzie faza budowy tj.
klapowania urobku w morzu. Nastąpi zniszczenie zgrupowań organizmów dennych
i zaburzenia w toni wodnej. Dla ograniczenia oddziaływania na morskie środowisko
przyrodnicze zaproponowano podział pola odkładu na kwatery o powierzchni 1 km2.
Po wypełnieniu poszczególnych kwater, będą one sukcesywnie zasiedlane i rekolonizowane.
Sprzyjać temu będzie ukształtowana struktura gatunkowa zespołów fauny dennej w rejonie
przedsięwzięcia. Obszar nasypów zostanie zajęty przez ichtiofaunę,
zapewnieniu odpowiedniego standardu wykonawstwa poszczególnych elementów inwestycji
przez firmy realizujące prace czerpalne i odkład urobku w morzu poprzez wewnętrzną kontrolę
nad wykonawstwem, w celu uzyskania wysokiej jakości wykonywanych prac,
transportu urobku do miejsca klapowania w strefach wyznaczonych do jego transportu,
należy uwzględnić konieczność sprzątania z powierzchni wody zanieczyszczeń, które wypłyną
w związku z prowadzeniem prac czerpalnych (np. gałęzie, roślinność wodna, stare konstrukcje
drewniane, resztki sieci rybackich itp.),
z uwagi na lokalizację planowanej inwestycji w granicach Obszarów Natura 2000 „Zatoka
Pomorska” PLB 990003, i „Ostoja na Zatoce Pomorskiej” PLH 990002 szczególnie ważne jest
uwzględnienie walorów przyrody ożywionej w trakcie prowadzonych prac budowlanych.
Kierownik budowy powinien mieć możliwość regularnej lub stałej współpracy ze specjalistą
w zakresie ochrony środowiska przyrodniczego,
nie przewiduje się działań minimalizujących w zakresie awifauny. W wyniku realizacji
inwestycji siedliska żerowiskowe zostaną uszczuplone w minimalnym zakresie. W miejsce
utraconych powierzchni dna powstaną nowe – obrzut falochronu, falochron, nabrzeże, które
stanowić będą nowy substrat dla organizmów bentosowych i poroślowych,
dla zachowania potencjalnych zabytków archeologicznych znajdujących się pod powierzchnią
gruntu lub warstwą piasku dennego, należy podczas prowadzenia prac ziemnych prowadzić
obserwacje urobku wydobywanego z dna. W przypadku wystąpienia obiektów zabytkowych
należy poinformować archeologa w celu udokumentowania stanowiska,
rejon planowanej inwestycji nie jest miejscem występowania nowożytnych zabytków
chronionych. Nie zachodzi zatem konieczność podejmowania działań ochronnych,
prowadzeniu przez Inwestora strony internetowej w celu prezentacji serwisu informacyjnego
o realizacji przedsięwzięcia oraz prezentowaniu wyników monitoringowych badań
środowiskowych,
należy prowadzić monitoring oddziaływania na środowisko w zakresie podanym w rozdz. 17,
www.im.gda.pl
134
–
–
–
należy zachować warunki prowadzenia robót budowlanych wynikające z decyzji Dyrektora
Urzędu Morskiego w Szczecinie z dnia 12.01.2010 r. znak ON-I-4147/02/02/10, wyrażającej
zgodę na czasowe zajęcie akwenu morskich wód terytorialnych w celu wykonania prac
pogłębiarskich związanych z realizacją zadania inwestycyjnego dotyczącego „Budowy
nabrzeża w porcie zewnętrznym w Świnoujściu”,
przed przystąpieniem do usuwania urobku Inwestor powinien uzyskać zgodę w formie decyzji
Dyrektora Urzędu Morskiego w Szczecinie na zajęcie akwenu w celu przeprowadzenia ww.
robót. Wniosek powinien zawierać współrzędne akwenu proponowanego do zajęcia oraz
termin jego zajęcia,
po zakończeniu prac Inwestor powinien przedłożyć w urzędzie plan batymetryczny akwenu,
na którym prowadzono prace zgodnie z podaną decyzją.
14.2. Przeciwdziałanie awariom i zdarzeniom środowiskowym
W Polsce istnieje krajowy system usuwania skutków katastrofalnych rozlewów na morzu
zwany właściwie systemem zwalczania zagrożeń i zanieczyszczeń na morzu, który obejmuje
całokształt przedsięwzięć mających na celu: Zapobieżenie katastrofie morskiej w ogóle,
a w szczególności katastrofie morskiej skutkującej zanieczyszczeniem środowiska morskiego.
W przypadku zaistniałej katastrofy i wystąpienia skutków w postaci zanieczyszczenia morza
minimalizacja skutków tego zanieczyszczenia poprzez:
likwidację lub ograniczenie emisji,
niedopuszczenie, by zanieczyszczenie lub zagrożenie przedostało się na ląd,
usunięcie zanieczyszczenia lub zagrożenia z powierzchni wody, toni wodnej lub dna
morskiego.
Krajowy Plan Zwalczania Zagrożeń i Zanieczyszczeń Środowiska Morskiego jest
podstawowym dokumentem systemu usuwania skutków katastrofalnych na morzu.
W zakresie realizacji Krajowego Planu podział kompetencji i zadań z nich wynikających jest
następujący:
Służba SAR (Search And Rescure) i jednostki współdziałające są odpowiedzialne za
wykonywanie zadań zwalczania zagrożeń i zanieczyszczeń na morzu,
Dyrektor urzędu morskiego, na obszarze mu podległym prowadzi nadzór nad
wykonywaniem zadań oraz realizuje zadania związane z zapobieganiem i zwalczaniem
zagrożeń i zanieczyszczeń na morzu, określone w ustawach i rozporządzeniach,
Minister właściwy ds. gospodarki morskiej może w stosunku do statków o polskiej
przynależności podjąć wszelkie niezbędne środki, łącznie z zatopieniem lub
zniszczeniem statku. Do obcych statków zastosowanie mają odpowiednie
postanowienia międzynarodowych konwencji o interwencji,
Minister właściwy ds. gospodarki morskiej może zwrócić się do Rady Ministrów
z wnioskiem o wprowadzenie stanu klęski żywiołowej.
Krajowy Plan dotyczy wyłącznie sposobu i organizacji zwalczania zagrożeń i zanieczyszczeń
na polskich obszarach morskich. W oparciu o obowiązujące prawo problematykę usuwania
zanieczyszczeń na brzegu morskim zarówno w sferze działań operacyjnych, jak i planowania
obejmują inne dokumenty.
Kapitan (właściciel) statku lub operator instalacji morskiej, który spowodował zagrożenie lub
zanieczyszczenie morza jest obowiązany podjąć w miarę możliwości natychmiastowe działania
mające na celu likwidację zagrożenia. Kapitan Portu na obszarze mu podległym odpowiedzialny
jest za zwalczanie zagrożeń i zanieczyszczeń. Terytorialne organy samorządowe są odpowiedzialne
www.im.gda.pl
135
za usuwanie skutków zanieczyszczeń na brzegu morskim. W przypadku, gdy rozmiar
zanieczyszczenia lub zagrożenia przekracza możliwości przeciwdziałania ww. jednostek
i wymagane jest użycie dodatkowych środków, w oparciu o decyzję administracji morskiej
uruchamiane są siły Służby SAR oraz inne siły objęte Krajowym Planem.
Dyrektor Urzędu Morskiego ma obowiązek niezwłocznego powiadomienia właściwego
terytorialnie wojewody oraz wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska w przypadku, gdy
z rodzaju i stopnia zagrożenia albo przebiegu działań zmierzających do zwalczenia
zanieczyszczenia morza wynika możliwość zanieczyszczenia brzegu morskiego lub zagrożenia
życia lub zdrowia ludzkiego.
14.3. Kompensacja przyrodnicza
Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. 2001 Nr 62 poz. 627
z późn. zmian.) definiuje kompensację przyrodniczą jako: zespół działań obejmujących
w szczególności roboty budowlane, roboty ziemne, rekultywację gleby, zalesianie, zadrzewianie lub
tworzenie skupień roślinności, prowadzących do przywrócenia równowagi przyrodniczej lub
tworzenie skupień roślinności, prowadzących do przywrócenia równowagi przyrodniczej na danym
terenie, wyrównania szkód dokonanych w środowisku przez realizację przedsięwzięcia i zachowanie
walorów krajobrazowych (art. 3 pkt. 8). Obowiązek wykonania kompensacji przyrodniczej, można
nałożyć decyzją o środowiskowe uwarunkowania. Wymagany zakres kompensacji przyrodniczej w
przypadku przedsięwzięć, dla których przeprowadzone było postępowanie w sprawie oceny
oddziaływania na środowisko, określa decyzja o środowiskowych uwarunkowaniach.
Na podstawie przeprowadzonej oceny oddziaływania na środowisko przedsięwzięcia,
polegającego na usuwaniu do morza urobku z robót czerpalnych z akwenów stanowiących
akwatorium portowe ZMPSiŚ S.A., stwierdza się, że w jego wyniku nie powstaną istotne szkody w
środowisku. Równowaga przyrodnicza zostanie nieznacznie zaburzona, a straty biologiczne
wystąpią na poziomie nie wymagającym przeprowadzenia kompensacji przyrodniczej.
www.im.gda.pl
136
15. USTANOWIENIE OBSZARU OGRANICZONEGO UŻYTKOWANIA
ORAZ OKREŚLENIE GRANIC TAKIEGO OBSZARU
Przedsięwzięcie polegające na usuwaniu do morza urobku z robót czerpalnych z akwenów
związanych z budową nabrzeża w porcie zewnętrznym w Świnoujściu nie jest wymienione w art.
135 ustawy Prawo ochrony środowiska, jako działalność, dla której dopuszcza się tworzenie
takiego obszaru.
Zgodnie z art. 135 ust.1 ustawy Prawo ochrony środowiska, obszar ograniczonego użytkowania
tworzy się w przypadku gdy pomimo zastosowania dostępnych rozwiązań technicznych,
technologicznych i organizacyjnych nie mogą być dotrzymane standardy jakości środowiska.
Obowiązek utworzenia takiego obszaru nie wynika z przeprowadzonej oceny oddziaływania
na środowisko.
www.im.gda.pl
137
16. ANALIZA MOŻLIWYCH KONFLIKTÓW SPOŁECZNYCH ZWIĄZANYCH
Z PLANOWANYM PRZEDSIĘWZIĘCIEM
16.1. Identyfikacja konfliktów
Planowane przedsięwzięcie, w tym szczególnie odkład urobku na wyznaczonym obszarze
według wariantu 2a może w okresie prowadzenia prac (10 miesięcy) wywołać wystąpienie
różnorodnych konfliktów. Konflikty mogą wystąpić w następujących obszarach:
Konflikt: przedsięwzięcie – rybactwo. Pole wg wariantu 2a zlokalizowane jest w kwadracie
rybackim D2 i zajmuje około 3 km2 powierzchni dna. Odkład urobku będzie prowadzony
w dwóch etapach, łącznie przez około 300 dni w okresach poza tarłowych. Prace te mogą
natomiast ograniczać migrację ryb przez obszary odkładu i stosowanie np. niewodów
śledziowych. Obszar odkładu znajduje się poza zasięgiem rybołówstwa łodziowego, operują
na nim kutry z portów zachodniego wybrzeża. Biorąc pod uwagę, że obszar zajęty pod
inwestycję wynosi około 0,9% powierzchni kwadratu rybackiego można sądzić, że wyłączenie
tego obszaru z połowów przez okres prowadzenia prac nie powinno mieć wpływu na
ewentualne konflikty ze społecznością rybacką z uwagi na niewielkie potencjalne straty
w połowach. Realizacja inwestycji nie wpłynie na zmiany przyzwyczajeń żeglugowych
rybaków. Nie przełoży się na kwoty połowowe i finansowanie tego sektora.
Konflikt: przedsięwzięcie – ochrona przyrody (konserwator przyrody, grupy ekologiczne,
społeczne) – związane będą z zagrożeniami i możliwością degradacji wybranych zasobów lub
walorów środowiska. Rejon planowanego przedsięwzięcia znajduje się w obszarze
chronionym: „Zatoka Pomorska” PLB 990003 i „Ostoja na Zatoce Pomorskiej” PLH 990002.
Obszary wchodzą w skład europejskiej sieci Natura 2000. Prace związane z odkładem urobku
w morzu mogą generować obawy, że mogą one mieć wpływ na cele ochrony, dla których
zostały powołane i stać się przyczyną konfliktu wynikającego z krótkotrwałego zakłócenia
funkcji ochrony przyrody ptaków i ichtiofauny. Z tego względu zaleca się zaplanowanie
terminów prowadzenia prac nie kolidujących z okresami tarła ryb. To zagrożenie zostanie
zminimalizowane przez zastosowanie najlepszej dostępnej techniki (BAT) tj. zastosowanie
sprawnego technicznie sprzętu odpowiadającemu współczesnemu poziomowi techniki
i metody klapowania urobku na kwaterach oraz inne działania minimalizujące wpływ
przedsięwzięcia na obszary chronione (rozdział 14).
Konflikt: przedsięwzięcie – działalność militarna. Nie wystąpią konflikty. Rejon inwestycji
znajduje się poza obszarem zainteresowania Marynarki Wojennej.
Konflikt: przedsięwzięcie – wędkarstwo sportowe. Obszar odkładu urobku należy wyłączyć
z aktywnego wykorzystania przez wędkarzy i płetwonurków w okresie prowadzenia zrzutu
urobku. Na granicy pola odkładu mogą tworzyć się skupienia ryb przyciągające ptaki i ssaki
morskie a nawet wędkarzy sportowych. Ograniczenie ich działalności na obszarze odkładu nie
będzie stanowić podłoża ewentualnego konfliktu poza ograniczeniem działalności wędkarzy
na obszarze odkładu i trasie transportu urobku.
www.im.gda.pl
138
Konflikt: przedsięwzięcie – nawigacja morska. Trasa transportu urobku – zespoły szaland
do i z obszarów odkładu i samo klapowanie urobku stanowić mogą przeszkody nawigacyjne
dla kutrów rybackich i jednostek żeglugi przybrzeżnej. Omijanie obszaru odkładu może
wydłużyć drogi dojścia kutrów na łowiska i zwiększyć koszty połowów. Wzrosnąć również
może wykorzystanie innych łowisk zaburzając równowagę ichtiocenozy rejonu
(przełowienia). Jednak ograniczony do około 10 miesięcy okres realizacji przedsięwzięcia nie
będzie stanowił istotnego oddziaływania na nawigację morską rejonu i na zmiany
przyzwyczajeń żeglugowych rybaków kutrowych.
Konflikt: przedsięwzięcie – eksploatacja surowców. Obszar odkładu nie należy do
zasobnych w surowce okruchowe. Nie jest obszarem perspektywicznym dla pozyskiwania
kruszywa naturalnego, dlatego prace tu prowadzone nie spowodują konfliktów z podmiotami
ubiegającymi się o koncesje na wydobywanie surowców z dna morskiego. Nie wystąpią
również ograniczenia w rozpoznaniu zasobów ropy i gazu prowadzonych na obszarze
koncesyjnym Petrobalticu.
Konflikt: przedsięwzięcie – mieszkańcy, turyści. Przy bezawaryjnej pracy planowanego
przedsięwzięcia nie powinno ono powodować znaczących konfliktów społecznych.
Zanieczyszczenie powietrza, podobnie jak hałas są emisjami rozchodzącymi się
w środowisku. Realizacja przedsięwzięcia, szczególnie w momencie nasilonej koncentracji
sprzętu, będzie rzutować na stan jakości powietrza w najbliższym otoczeniu inwestycji. Może
powodować obniżenie standardów życia mieszkańców pobliskiej dzielnicy, w czasie budowy
nabrzeża, a tym samym wywołać konflikty społeczne. Po zakończeniu fazy realizacji
niedogodności te ustąpią, co będzie równoznaczne z wygaśnięciem powstałych na tym tle
konfliktów społecznych. Znaczna częstotliwość ruchu sprzętu pogłębiarskiego (pogłębiarki,
szalandy) może stanowić uciążliwość dla turystów (hałas, brak informacji o składowanym
urobku). Zasięg widzialności pogłębiarki składującej urobek w morzu zależy od wielu
czynników m.in. od wysokości obserwowanego obiektu, od położenia obserwatora ponad
poziomem morza, czy zespołu czynników fizycznych (mgła, opady, zmętnienie). Może sięgać
od 50 m do nawet 28 Mm. Aby nie zniechęcić turystów do pobytu w uzdrowisku
Międzyzdroje czy w Świnoujściu zaleca się przeprowadzenie przez Inwestora szerokiej
działalności informacyjnej wśród mieszkańców tych miejscowości oraz turystów za
pośrednictwem strony internetowej, mediów oraz ulotek rozmieszczonych w hotelach
i domach wczasowych informujących o przedsięwzięciu składowania urobku w morzu, jego
charakterystyce i wynikach monitoringu środowiska. Takie działania powinny zapobiec
ewentualnym konfliktom na linii przedsięwzięcie – mieszkańcy i turyści.
16.2. Konsultacje społeczne
W ramach konsultacji społecznych wystąpiono do interesariuszy, których działalność
statutowa związana jest z planowaną lokalizacją odkładu urobku z pogłębiania akwenów
w obszarze morza terytorialnego.
Wybranym podmiotom (tab. 36) dostarczono dane techniczno-lokalizacyjne planowanego
przedsięwzięcia wraz z prośbą o opinię na temat przedstawionych wariantów oraz wskazanie
potencjalnych konfliktów, jakie może wywołać realizacja przedsięwzięcia z punktu widzenia
działań prowadzonych przez poszczególne instytucje.
www.im.gda.pl
139
Tab. 36 Wykaz interesariuszy objętych uczestnictwem w procesie konsultacji społecznych
w zakresie planowanego przedsięwzięcia
Lp.
Instytucja
Adres
Numer pisma
Odpowiedź
1
Urząd Morski w Szczecinie
ul. Plac Batorego 4
70-207 Szczecin
ZHM/01/02
17.02.2010 i
11.03.2010
2
Dowództwo Marynarki Wojennej R.P.
ZHM/02/02
02.03.2010
3
Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w
Szczecinie
Skwer Kościuszki 12
81-912 Gdynia
ul. Wały Chrobrego 4
70-502 Szczecin
ZHM/03/02
email:
05.03.2010
4
Zachodniopomorski Państwowy Inspektor Sanitarny
ul. Spedytorska 6/7
70-632 Szczecin
ZHM/04/02
17.02.2010
5
Okręgowy Inspektorat Rybołówstwa Morskiego w
Szczecinie
ul. Starzyńskiego 8
70-506 Szczecin
ZHM/05/02
17.02.2010
6
Komendant Morskiego Oddziału Straży Granicznej
im. płk Karola Bacza
Zarząd Morskich Portów Szczecin i Świnoujście S.A.
ul. Oliwska 35
80-917 Gdańsk
ul. Bytomska 7
70-603 Szczecin
ZHM/06/02
15.02.2010
ZHM/07/02
telefoniczna
i email
7
W tab. 37 zestawiono opinie i sugestie wyrażone przez interesariuszy.
Tab. 37 Wyniki konsultacji przeprowadzonych wśród interesariuszy
Wnioski zgłoszone
Nazwa instytucji
Preferowany
wariant
obszaru odkładu
brak akceptacji dla obu zaproponowanych miejsc klapowania z uwagi na ich położenie na
obszarze trasy żeglugi przybrzeżnej zaproponowanej jako trasa HELCOM pierwszej klasy,
pozytywne uzgodnienie pod względem nawigacyjnym zmodyfikowanego wariantu 2 do
wariantu 2a,
konieczność uzyskania wymaganych przepisami uzgodnień lub decyzji, w celu realizacji
projektowanego przedsięwzięcia.
Propozycja
przesunięcia pola
na północnyzachód.
Akceptacja
zmodyfikowanego
wariantu 2a.
Dowództwo
Marynarki Wojennej
bez wniosków
Nie zgłoszono
uwag.
Wojewódzki
Inspektorat Ochrony
Środowiska
zgłoszono, że na południe od wskazanych pól odkładu urobku, WIOŚ prowadzi badania
jakości wód przejściowych i przybrzeżnych (punkty 2 i SW),
ze względu na planowane ilości wydobywanego i składowanego materiału możliwe jest
oddziaływanie na jakość wód w punktach pomiarowych,
prośba o dostarczanie informacji dotyczących miejsc, terminów i ilości wydobytego
materiału jak i jego jakości.
Zachodniopomorski
Państwowy Inspektor
Sanitarny
bez wniosków
Urząd Morski
w Szczecinie
Okręgowy
Inspektorat
Rybołówstwa
Morskiego
w Szczecinie
przedmiotowe przedsięwzięcie może kolidować z ochroną i racjonalnym wykorzystaniem
żywych zasobów morza,
kopię pisma skierowano do MRiRW w Warszawie (Departament Rybołówstwa) – organu
odpowiedzialnego za ochronę zasobów wód morskich poza wodami wewnętrznymi,
wnioskowano o przeprowadzenie stosownych konsultacji społecznych i użycie możliwości
jakimi dysponuje minister,
prośba o informację potwierdzającą dokonanie ostatecznego wyboru miejsca klapowania.
Komendant
Morskiego Oddziału
Straży Granicznej
im. płk Karola Bacza
realizacja przedmiotowego przedsięwzięcia w zaproponowanych lokalizacjach nie wpłynie
negatywnie na wykonywanie przez Morski Oddział Straży Granicznej ustawowych zadań.
Zarząd Morskich
Portów Szczecin i
Świnoujście S.A.
bez wniosków
Nie zgłoszono
uwag odnośnie
lokalizacji pól
odkładu.
Nie zgłoszono
uwag.
Z dwóch
wariantów W1
i W2 –
korzystniejszy
wariant 2 (pole
EFGH)
Nie zgłoszono
uwag i zastrzeżeń.
Nie zgłoszono
uwag.
W ramach konsultacji uzyskano opinie i sugestie od zainteresowanych realizacją
przedsięwzięcia, ochroną środowiska, a szczególnie skutkami odkładania urobku czerpalnego na
dnie morskim.
Negatywne stanowisko dla wariantu 1 i wariantu 2 przedstawił Urząd Morski w Szczecinie,
który wskazał na kolizję lokalizacji pól odkładu z proponowaną na tym obszarze trasą żeglugi
HELCOM pierwszej klasy. Aby zminimalizować wpływ odkładu urobku na żeglugę
zaproponowano wariant 2a, przesunięty w kierunku północno-zachodnim w stosunku do lokalizacji
www.im.gda.pl
140
W2. Uwzględniając procesy rozprzestrzeniania się zawiesin i transport rumowiska, wariant 2a
wyznaczono w odległości około 750 m od trasy żeglugi przybrzeżnej (trasa HELCOM)
zapobiegając w ten sposób wypłyceniu trasy przez osady. Zaproponowana lokalizacja miejsca
klapowania urobku z pogłębiania akwenów związanych z budową nabrzeża w porcie zewnętrznym
w Świnoujściu na obszarze określonym jako wariant 2a została uzgodniona pozytywnie pod
względem nawigacyjnym przez Dyrektora Urzędu Morskiego w Szczecinie (pismo z dn. 11 marca
2010 r., znak: ON-I-4180/01/05/10. Przesunięcie pola odkładu dalej na północ jest również
korzystne z punktu widzenia rybołówstwa (oddalenie od tarlisk, większe głębokości) oraz zadań
realizowanych przez WIOŚ, który w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska prowadzi
badania jakości wód przejściowych i przybrzeżnych na stanowiskach 2 i SW oddalonych o około
1 Mm od brzegu.
www.im.gda.pl
141
17. PRZEDSTAWIENIE PROPOZYCJI MONITORINGU ODDZIAŁYWNIA
PLANOWANEGO PRZEDSIĘWZIĘCIA NA ETAPIE JEGO PLANOWANIA,
BUDOWY I EKSPLOATACJI
Celem określenia zmian, jakie mogą zajść w środowisku morskim rejonu realizacji
przedsięwzięcia: budowa nabrzeża w porcie zewnętrznym w Świnoujściu i wykorzystanie dna
morskiego do odkładu urobku czerpalnego – należy wykonać przedstawioną propozycję
monitoringu. Obowiązek monitoringu nakłada ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie
przyrody (Dz. U. nr 92 poz. 880 z późniejszymi zmianami) jak również zalecenia Konwencji
Helsińskiej (1974, 1992). Obszar monitoringu przedsięwzięcia położony w całości na wodach
Zatoki Pomorskiej, stanowi rejon składowania urobku (klapowisko) pochodzącego z robót
pogłębiarskich realizowanych w ramach inwestycji i obejmuje obszar około 3 km2 oznaczony
w Raporcie jako pole IJKL – wariant 2a. Najbliższy punkt narożny klapowiska (I) znajduje się
w odległości około 19 km od terenu inwestycji w kierunku północno-wschodnim. Obszar
klapowiska podzielony jest na 3 kwatery o powierzchni 1 km2 każda, na których w 2 etapach
w okresie 10 miesięcy będzie odłożone około 2,4 mln.m3 urobku.
Badania monitoringowe przedinwestycyjne i po zrealizowaniu przedsięwzięcia pozwolą na
weryfikację prognozowanych efektów sformułowanych w niniejszym raporcie o oddziaływaniu
przedsięwzięcia na środowisko.
Monitoring przedinwestycyjny jak i poinwestycyjny (tab. 38) obejmuje:
pomiary batymetryczne pola odkładu,
dokumentację fotograficzną i filmową powierzchni morza i dna w rejonie odkładu,
badania fauny dennej,
badania biologiczne i fizyko-chemiczne wody,
badania fitoplanktonu, zooplanktonu i makrofitów,
badania ichtiofauny i awifauny,
prowadzenie nasłuchu morświnów.
–
–
Celem monitoringu będzie:
określenie tła w rejonie planowanych prac czerpalnych i odkładu urobku w wyznaczonym
rejonie Zatoki Pomorskiej, dla parametrów badanych w monitoringu poinwestycyjnym,
dokumentowanie zmian w środowisku Zatoki, w polu bliskim i dalekim ośrodka zaburzeń.
W związku z powyższym proponuje się realizację dwóch podstawowych rodzajów monitoringu:
przedinwestycyjnego i poinwestycyjnego oraz uzupełniającego w trakcie realizacji inwestycji.
Przeprowadzenie monitoringu przedinwestycyjnego jest konieczne do określenia sytuacji
w środowisku, do którego odniesione będą wyniki monitoringu poinwestycyjnego. W jego ramach
powinny być wykonane badania przed rozpoczęciem prac czerpalnych i odkładu urobku w zakresie
podstawowych parametrów abiotycznych i biotycznych środowiska. W monitoringu poinwestycyjnym
(po zakończeniu inwestycji) proponuje się wykonanie tych samych zadań, które mają określić
ewentualne zmiany w poszczególnych elementach jakości ekologicznej i hydrodynamicznej.
Monitorowanie środowiska morskiego obszaru prac czerpalnych odbywać się będzie
w ramach monitoringu przyrodniczego realizowanego dla inwestycji pn. „Budowa nabrzeża
w porcie zewnętrznym w Świnoujściu”.
www.im.gda.pl
142
Monitoring w trakcie realizacji przedsięwzięcia.
Zakres monitoringu w trakcie realizacji przedsięwzięcia (tab. 40) pokrywa się z zakresem
monitoringu przedinwestycyjnego i jest w stosunku do niego rozszerzony o:
badanie zakresu zmętnienia wód zawiesiną z klapowanego urobku, ze szczególnym
uwzględnieniem badania czasu jej sedymentacji,
monitorowania wydobywanego
archeologicznych.
urobku
pod
kątem
ewentualnych
obiektów
Rejon planowanych prac czerpalnych związanych z przyszłym nabrzeżem do rozładunku
LNG leży w części akwenu projektowanego portu zewnętrznego.
Program monitoringu planowanego przedsięwzięcia z podaniem zakresu i częstości
prowadzenia obserwacji zestawiono w tab. 33
Metodyka realizacji monitoringu
Ze względu na konieczność zachowania możliwości porównania wyników monitorowania
środowiska całej inwestycji tj. budowy nabrzeża i falochronów w porcie zewnętrznym
w Świnoujściu z wynikami monitorowania przedmiotowego przedsięwzięcia – stanowiącego jej
część, konieczna jest standaryzacja metod realizacji monitoringu na tych obszarach.
W szczególności powinny być zachowane następujące elementy metodyki realizacji monitoringu:
monitoring przedinwestycyjny przedsięwzięcia powinien być prowadzony jednorazowo,
nie dłużej niż do czasu rozpoczęcia eksploatacji klapowiska. Monitoring należy realizować
na wytypowanych transektach i stanowiskach, przed rozpoczęciem inwestycji w jej trakcie
i minimum przez 3 lata po jej zakończeniu,
pobór próbek biologicznych, fizycznych i chemicznych wody należy prowadzić tylko
w monitoringu przedinwestycyjnym oraz jednorazowo, po zakończeniu przedsięwzięcia,
w okresie monitoringu przedinwestycyjnego przedsięwzięcia należy zinwentaryzować
biosystemy pelagialu i bentalu,
monitoring ptaków należy prowadzić zarówno w okresie przedinwestycyjnym, jak też
w okresie klapowania urobku oraz po jego zakończeniu (aż do zakończenia inwestycji),
monitorowanie ptaków należy prowadzić według standardów przyjętych w ornitologii,
na powierzchni klapowiska monitoring ptaków należy prowadzić regularnie
z częstotliwością zależną od sezonu (ustaloną w szczegółowym programie monitoringu),
monitoring zmętnienia wód klapowiska należy prowadzić z wykorzystaniem zdjęć
lotniczych lub satelitarnych badanego akwenu.
Pomiary monitoringowe winny być prowadzone przez wyspecjalizowane zespoły. Monitoring
środowiska morskiego w pelagialu i bentalu należy prowadzić wg metod standardowych
rekomendowanych przez Baltic Marine Biologist oraz metod monitoringu środowiska morskiego
zalecanych przez konwencje HELCOM i ICES. Uzyskane wyniki posłużą zarówno do oceny
wpływu przedsięwzięcia na środowisko jak również jako bazy do prac podstawowych. Obecna
transformacja ekosystemu bałtyckiego głównie o podłożu antropogenicznym wymaga
intensyfikacji badań. Rejon przybrzeżny Zatoki Pomorskiej zaliczany jest do obszarów
o intensywnym zagospodarowaniu przestrzennym w fazie narastania antropopresji. Dlatego
wymaga szczególnej ochrony jak i prowadzenia kompleksowego monitoringu środowiska.
www.im.gda.pl
143
Tab. 38 Program monitoringu przedsięwzięcia dla lokalizacji W2a pola odkładu urobku
Element monitoringu
Etap
przedinwestycyjny
W trakcie
realizacji
inwestycji
Etap
poinwestycyjny
Wykonanie badań magnetometrycznych
pola odkładu W2a
+
-
-
jednorazowo przed rozpoczęciem
przedsięwzięcia
Wykonanie planu batymetrycznego
– obszaru odkładu i przyległego
(otulina 500m)
+
-
+
1 raz corocznie przez 5 lat*
Wykonanie fotogrametrii obszaru
odkładu (zdjęcia lotnicze, satelitarne)
– bariera zawiesinowa
– ośrodek zaburzeń
– zasięg pola bliskiego
-
+
+
8 razy w okresie klapowania urobku
(uzależnione od kierunku wiatru i
przemieszczania się zawiesin)
Wykonanie badań fauny dennej (skład
gatunkowy, liczebność i biomasa)
+
-
+
1 raz corocznie przez 3 lata* 3 stanowiska
Badania parametrów biologicznych
i fizyko-chemicznych wody
+
-
+
jednorazowo przed i po zakończeniu
przedsięwzięcia – 3 stanowiska
Ichtiofauna
+
+
+
Awifauna
+
+
+
±
+
+
corocznie od podjęcia prac
+
+
+
1 raz corocznie przez 5 lat od podjęcia
prac *, **
-
+
-
Prowadzenie nasłuchu morświnów
(2-4 hydrofony na bojach
wyznaczających klapowisko)
Wykonanie videooglądu obszarów dna
(rozpoznanie tarlisk, występowanie
makrofitów)
Monitorowanie wydobywanego urobku
Częstotliwość monitoringu
Zaciąg na profilu o tej samej porze
dnia w sezonie wiosna-lato-jesień,
profile od jednego do trzech
Na transektach, zgodnie ze
standardami obserwacji
ornitologicznych
Stały monitoring urobku
wydobywanego przez pogłębiarkę
+ pomiar podstawowy, ± pomiar drugorzędny
- bez pomiaru
* w przypadku ustabilizowania się wyników pomiarów okres ich wykonywania można skrócić
** na profilach transektowych trzech podłużnych i trzech poprzecznych
www.im.gda.pl
144
18. WSKAZANIE TRUDNOŚCI WYNIKAJĄCYCH Z NIEDOSTATKÓW
TECHNIKI LUB LUK WE WSPÓŁCZESNEJ WIEDZY
JAKIE NAPOTKANO OPRACOWUJĄC RAPORT
Przeprowadzone zostały badania i analizy dotyczące wpływu planowanego przedsięwzięcia
na stan środowiska, w tym na obszary sieci Natura 2000, a także rozważone zostały warianty
miejsc odkładu urobku z prac pogłębiarskich.
Dostępne informacje umożliwiły regionalną charakterystykę Zatoki Pomorskiej i jej
ekstrapolację na rejon projektowanego przedsięwzięcia. Przy sporządzaniu Raportu napotkano
trudności w odniesieniu do różnych analizowanych czynników. Dysponowano niejednorodną
i niepełną bazą danych, która pozwoliła na opis środowiska rejonu przedsięwzięcia z różnym
stopniem dokładności (np. słabo poznany skład gatunkowy meiobentosu, dane hydrometeorologiczne, dane dotyczące parametrów fizyko-chemicznych wody).
Należy zdać sobie sprawę z subiektywności ocen przedstawionych w raporcie, na co składa
się w znacznym stopniu subiektywizm osób oceniających, jak i ocen własnych opartych na
niepełnej bazie danych dotyczących stanu i dynamiki środowiska i biocenoz na analizowanych
obszarach pól odkładu urobku.
Niedostatki wiedzy w przedmiocie niniejszego Raportu wynikają również z braku planów
ochrony i zarządzania obszarami Natura 2000. Plan ten zgodnie z ustawą o ochronie przyrody
winien określać między innymi ocenę zagrożeń, warunki ochrony siedlisk i gatunków oraz
niezbędne zadania ochronne. Ponadto większych trudności przy opracowaniu raportu nie
napotkano.
www.im.gda.pl
145
19. STRESZCZENIE W JĘZYKU NIESPECJALISTYCZNYM INFORMACJI
ZAWARTYCH W RAPORCIE
Przedmiotem niniejszego raportu o oddziaływaniu na środowisko morskie jest
przedsięwzięcie Zarządu Morskich Portów Szczecin i Świnoujście S.A. polegające na usuwaniu do
morza urobku z robót czerpalnych z akwenów stanowiących akwatorium portowe ZMPSiŚ S.A.
związanych z przyszłym nabrzeżem do rozładunku LNG w części akwenu projektowanego portu
zewnętrznego w Świnoujściu.
Przedsięwzięcie będące przedmiotem raportu zlokalizowane jest strefie przybrzeżnej Zatoki
Pomorskiej na wschód od ujścia Świny i istniejącego falochronu wschodniego. Projektowane
roboty czerpalne obejmują pogłębienie akwenu od obrotnicy portowej do projektowanego
falochronu osłonowego na długości stanowiska przeładunkowego LNG oraz stanowiska ujęcia
wody. Głębokość czerpania na akwenie wynosi -14,50 m (stanowisko cumowania statku)
i -12,50 m (pozostały obszar) oraz odkład urobku z robót pogłębiarskich na wyznaczonym polu
odkładu na obszarze morza terytorialnego.
Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Transportu i Budownictwa z dnia 26 stycznia 2006 r.
w sprawie trybu wydawania zezwoleń na usuwanie do morza urobku z pogłębiania dna oraz
zatapiania w morzu odpadów lub innych substancji (Dz. U. z 2006 r., nr 22, poz. 166) wymagane
jest dokonanie oceny oddziaływania przedsięwzięcia usuwania do morza urobku z pogłębiania dna
na środowisko morskie.
Ponadto przedsięwzięcie budowy nabrzeża w porcie zewnętrznym w Świnoujściu
zakwalifikowane zostało zgodnie z §2 ust. 1 pkt. 32 rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie
określenia rodzajów przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko oraz
szczegółowych uwarunkowań związanych z kwalifikowaniem przedsięwzięć do sporządzenia raportu
o oddziaływaniu na środowisko (Dz. U. nr 257 z 2004 r., poz. 2573 z późniejszymi zmianami) jako
przedsięwzięcie mogące znacząco oddziaływać na środowisko, dla którego jest wymagane
sporządzenie raportu oddziaływania na środowisko.
Planowane przedsięwzięcie nie jest związane z użyciem instalacji objętej obowiązkiem
uzyskania pozwolenia zintegrowanego, zgodnie z rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia
26 lipca 2002 r. w sprawie rodzajów instalacji mogących powodować znaczne zanieczyszczenie
poszczególnych elementów przyrodniczych albo środowiska jako całości (Dz. U. z 2002 r. nr
122, poz. 1055).
W trakcie realizacji oceny oddziaływania na środowisko analizowanego przedsięwzięcia
wykorzystano wyniki badań terenowych dotyczących środowiska morskiego i wykonanych w latach
2007-2008 w rejonie planowanej budowy falochronu osłonowego dla portu zewnętrznego w
Świnoujściu. Przeanalizowano wyniki modelowania ruchu rumowiska i falowania w rejonie
projektowanego portu zewnętrznego opracowane przez BMT Cordan Sp. z o.o. Wykorzystano
wiedzę ekspercką oraz dostępną literaturę i wyniki prac naukowych dotyczących Zatoki Pomorskiej i
analogicznych przedsięwzięć zrealizowanych w podobnych warunkach gdzie indziej. W ocenie
eksperckiej oddziaływań na komponenty środowiska zastosowano metodę oceny polegającą na
określeniu znaczenia i skali oddziaływań.
www.im.gda.pl
146
Projektuje się wykonanie prac czerpalnych na akwenie powstającego portu zewnętrznego
w Świnoujściu na powierzchni około 0,25 km2 i kubaturze 2,4 mln.m3 urobku. Osady czerpalne
zostaną odłożone na klapowisku morskim (według wariantu 2a) o powierzchni około 3 km2
i średniej głębokości 12,9 m p.p.m. Odkład utworzy nasypy o wysokości około 1÷1,5 m n.p.d.,
które zostaną zniwelowane. Realizacja przedsięwzięcia przewidywana jest na lata 2010-2012.
Harmonogram przedsięwzięcia przewiduje, że roboty czerpalne będą rozłożone na dwa etapy:
etap I – przed rozpoczęciem prac związanych z palowaniem i budową nabrzeża, zakładający
wydobycie około 30% urobku tj. 720 000 m3 w ciągu 4 miesięcy w okresie (07.–10.2010 r.).
realizacji. np. technicznych, pogodowych itp.
etap II – po zakończeniu budowy nabrzeża, zakładający wydobycie około 70 % urobku tj.
1 680 000 m3 w ciągu 6 miesięcy w okresie (06.–11.2012 r.).
realizacji. np. technicznych, pogodowych itp.
Roboty czerpalne prowadzone będą całodobowo, także w porze nocnej. Osady denne
przewidziane do czerpania poddano analizie stanu zanieczyszczenia (36 rdzeni). Zawartość metali
ciężkich, WWA i PCB jest niższa od wartości wskazanych w Rozporządzeniu Ministra Środowiska
w sprawie rodzajów oraz stężeń substancji które powodują, że urobek jest zanieczyszczony (Dz. U.
z 2002 r., nr 55, poz. 498) co stanowi, że urobek pobrany na akwenie związanym z budową
nabrzeża w porcie zewnętrznym w Świnoujściu jest niezanieczyszczony i może być składany
w środowisku morskim.
Uśrednione parametry osadów wskazują, że jest to piasek drobny, średnio i dobrze
wysortowany o niskiej zawartości materii organicznej. Dominującej frakcji o uziarnieniu
0,125<d≤0,250 jest około 70%.
Wariantowanie dotyczyło miejsca odkładu urobku z pogłębiania akwenów związanych
z budową nabrzeża. Rozpatrzono trzy warianty odkładu urobku: wariant polegający na
niepodejmowaniu przedsięwzięcia, oraz wariant odkładu urobku na wytypowanym – z trzech
analizowanych – obszarze (W1, W2 i W2a) dna morskiego. Ponadto rozpatrzono wariant
alternatywny – inne niż do morza miejsce odkładu urobku.
Na podstawie analizy uwarunkowań środowiskowych i biocenotycznych, ocen i opinii
interesariuszy, środowiska naukowego oraz wyniku analiz rankingowych przyjęto, że najmniej
uciążliwe dla środowiska będzie usuwanie urobku do morza na pole według wariantu 2a (rys. 1).
Z analizy wynika, że prace tu prowadzone nie będą miały istotnego negatywnego wpływu na
obszary ochrony gatunków i siedlisk Natura 2000. W trakcie zrzutu urobku pole zawiesinowe
w toni nieznacznie przekroczy granice pól odkładu, a zawiesina i rumowisko przemieszczane na
dnie nie stworzy zagrożenia dla toru wodnego do portu w Świnoujściu.
Dno obszaru odkładu po zakończeniu prac zostanie włączone w ekosystem, powtórnie
skolonizowane i zasiedlane przez meio- i makrobentos oraz wykorzystywane do tarła i żerowania
przez ryby. Wariant W2a lokalizacji miejsca odkładu urobku nie koliduje z istniejącymi
i proponowanymi trasami żeglugowymi.
Ze względu na kubaturę urobku (2,4 mln.m3) tworzonego przez zasolone piaski morskie
czerpane w strefie przybrzeża i względy transportowo-ekonomiczne, odrzucono wariant odkładu
całego urobku na polu refulacyjnym na Ostrowie Grabowskim, oddalonym około 68 km od prac
czerpalnych. Rozpatrzono również wariant 0 – niepodejmowania przedsięwzięcia, który
przekładając się na inne sposoby zagospodarowania urobku z punktu widzenia przyrodniczego
i społeczno-gospodarczego został odrzucony.
www.im.gda.pl
147
Charakter projektowanego przedsięwzięcia nie przewiduje emisji zorganizowanej
zanieczyszczeń do atmosfery. Można się liczyć z niewielkim zwiększeniem emisji
niezorganizowanej w trakcie realizacji przedsięwzięcia, związanej ze zwiększonym ruchem
maszyn budowlanych i jednostek pływających w trakcie pogłębiania akwenu i transportu urobku na
pole odkładu. Emisja z jednostek pływających będzie miała zasięg ograniczony do rejonu
prowadzonych robót (praca pogłębiarki, koparki oraz transport urobku szalandami na wskazane
miejsce odkładu).
Podsumowując, realizacja przedsięwzięcia przy założonym etapowaniu prac i zastosowaniu
pogłębiarek o odpowiedniej wydajności eksploatacyjnej, nie spowoduje istotnych zmian
w istniejącym stanie powietrza atmosferycznego w tym rejonie. Emisja zanieczyszczeń ograniczy
się do rejonu budowy. Ze względu na bardzo dobre przewietrzanie rejonu prac, będące
konsekwencja korzystnego układu kierunków wiatrów, nie będzie zastoju zanieczyszczonego
powietrza o każdej porze roku. Oddziaływanie na klimat akustyczny w fazie realizacji
przedsięwzięcia wiązać się będzie z pracą sprzętu pływającego przeznaczonego do prac
czerpalnych i transportowych – pogłębiarka, holownik, koparka, szalandy. Nie przewiduje się
przekroczenia dopuszczalnych poziomów hałasu w wyniku realizacji i eksploatacji planowanego
przedsięwzięcia.
Planowane przedsięwzięcie nie spowoduje wzrostu zapotrzebowania na wodę zarówno
w trakcie realizacji jak i eksploatacji przedsięwzięcia. Nie przewiduje się odprowadzania innych
odpadów i ścieków do środowiska morskiego. Powstałe w trakcie realizacji przedsięwzięcia
odpady takie jak zużyte oleje, akumulatory, materiały zaolejone, opakowania oraz ścieki i odpady
bytowe będą zdawane w porcie Świnoujście. W trakcie prowadzenia prac czerpalnych mogą zostać
uwolnione z dna akwenów odpady typu: śmieci, elementy drewniane, pozostałości sieci rybackich,
które będą na bieżąco zbierane.
Projektowane przedsięwzięcie nie spowoduje zwiększenia zagrożenia czynnikami
środowiskowymi na powierzchnię ziemi, krajobraz oraz walory zabytkowe analizowanego obszaru.
Nie narusza również przedpoli ekspozycji obiektów o wartościach kulturowych istniejących
w innych częściach rejonu. Port Świnoujście stanowi utrwaloną dominantę w krajobrazie,
a projektowany port zewnętrzny z nabrzeżem do rozładunku LNG będzie jego nową dominantą.
W przypadku natrafienia podczas prac pogłębiarskich na obiekty archeologiczne należy pod opieką
służb konserwatorskich przeprowadzić badania ratunkowe.
Oddziaływanie usuwania urobku do morza nie będzie wywierać istotnego wpływu na
rozpatrzone elementy środowiska i biocenoz w okresie powykonawczym. W przypadku nakładania
się harmonogramu prac czerpalnych i odkładu urobku analizowanego przedsięwzięcia
z przedsięwzięciem budowy falochronu osłonowego dla portu zewnętrznego w Świnoujściu należy
spodziewać się kumulacji oddziaływań realizowanych przedsięwzięć na środowisko w zakresie
emisji gazów do powietrza i emisji hałasu. Stosowanie nowoczesnego sprzętu pływającego, bardzo
korzystne położenie inwestycji względem róży wiatrów, powodujących rozpraszanie
i przemieszczanie się zanieczyszczeń w kierunku otwartego morza oraz prowadzony monitoring
przyrodniczy, ograniczą w znacznym stopniu konsekwencje efektu skumulowanego. Nie
przewiduje się kumulacji oddziaływań na środowisko przyrodnicze Zatoki Pomorskiej usuwania
urobku na pole odkładu Urzędu Morskiego w Szczecinie i proponowane pole odkładu W2a z uwagi
na ich oddalenie od siebie (4 km). Potencjalny zasięg rozprzestrzeniania się zawiesin nie
przekroczy 500-600 m.
Straty biologiczne głównie dotyczą zespołów meio- i makrobentosu, obejmują również
nieznaczne formy larwalne organizmów dennych i toni wodnej. Straty biologiczne fauny dennej
www.im.gda.pl
148
zostaną stosunkowo szybko odbudowane. Odbudowa stanu jakościowego i składu gatunkowego
nastąpi najpóźniej po roku. Mobilne gatunki oportunistyczne zasiedlą obszar pola odkładu
najprawdopodobniej natychmiast po zakończeniu prac. Odbudowa ich struktury wiekowej nastąpi
w okresie 2-3 lat. Taki okres należy przyjąć jako odpowiadający pełnej odbudowie zbiorowisk
dennych w tym rejonie Zatoki Pomorskiej.
Nie przewiduje się wpływu na ptaki, które ze względu na dużą mobilność, zdolne są do szybkiego
przemieszczania się na inne, sąsiednie, bogatsze w zasoby pokarmowe obszary Zatoki Pomorskiej.
Z uwagi na ochronę rybostanu założono przerwę w prowadzeniu prac (IV-V).
Zaproponowany sposób odkładania urobku / wypełniania urobkiem kwater pola (według wariant
2a), najbardziej oddalonych od tarlisk w znacznym stopniu ograniczy wpływ tych prac na tarło
śledzia. W okresie tarła jesiennego (IX-XI) urobek należy odkładać na kwaterze północnej
zarezerwowanej na urobek wydobywany w okresie tarła jesiennego. Bezpośrednio po tarle
wiosennym tj. w czerwcu należy wypełniać urobkiem pozostałe kwatery pola najbardziej oddalone
od linii brzegowej.
Większość występujących gatunków ryb znajduje się nie tylko w omawianym rejonie prac
czerpalnych i odkładu urobku, ale rozmieszczona jest na obszarze Zatoki Pomorskiej, co
spowoduje, że ewentualne ubytki w rybostanie będą niewielkie.
W przypadku pojawienia się ssaków na Zatoce Pomorskiej ewentualne dla nich uciążliwości
będą ograniczone do rejonu i czasu trwania prac związanych z pracami czerpalnymi i usuwaniem
urobku do morza.
Na podstawie analizy wpływu planowanej inwestycji na poszczególne elementy środowiska
naturalnego oraz odległości od granic Rzeczypospolitej Polskiej (obszar prac czerpalnych – około
5 km, pole odkładu – ponad 10 km), przy zastosowaniu działań minimalizujących nie przewiduje
się oddziaływania transgranicznego.
Ocena oddziaływania przedsięwzięcia na obszary Natura 2000
Przeprowadzona ocena oddziaływania przedsięwzięcia na poszczególne przedmioty ochrony
(siedliska i gatunki) dla ochrony których powołano obszary Natura 2000 (obszar ochrony siedlisk
„Ostoja na Zatoce Pomorskiej” PLH 990002 i obszar specjalnej ochrony ptaków „Zatoka
Pomorska” PLB 990003 wskazuje na fakt, że nie wystąpią znaczące (istotne) negatywne
oddziaływania na siedliska i gatunki chronione. Na obszarze objętym inwestycją nie występuje
żadne siedlisko wymienione w Załączniku I Dyrektywy Siedliskowej. Jedynym (potencjalnie) jest
siedlisko występujące na Ławicy Odrzanej – piaszczyste ławice podmorskie (kod obszaru 1110).
Południowy kraniec Ławicy Odrzanej oddalony jest od pola odkładu W2a o około 3 km.
Oddziaływanie przedsięwzięcia na to siedlisko będzie nieistotne, tj. nie powodujące widocznych
zmian warunków siedliska i zachowania organizmów. Realizacja inwestycji w istotny sposób nie
wpłynie negatywnie na integralność funkcjonujących w tej części wybrzeża obszarów Natura 2000.
Zgodnie z informacją podaną w Standardowym Formularzu Danych na obszarach „Zatoka
Pomorska” PLB 990003 oraz „Ostoja na Zatoce Pomorskiej” PLH 990002 występuje tam
12 gatunków ptaków chronionych, 1 gatunek ryb i 1 ssak morski (morświn).
Ruch jednostek pływających, zwiększona emisja hałasu, uruchomienie osadów dennych
i związana z tym zmiana przeźroczystości wody, poziomu tlenu i stężeń biogenów w wodzie może
przejściowo pogorszyć warunki żerowania ptaków nurkujących zwłaszcza ichtiofagów. Jednak
odkład urobku na kwaterze o powierzchni około 1 km2 oraz właściwy dobór sprzętu zminimalizuje
wpływ prac czerpalnych na awifaunę i inne elementy fizyko-chemiczne i biologiczne.
Projektowania inwestycja nie stanowi zagrożenia dla zdrowia i życia ludzi. Pracownicy
zatrudnieni przy pracach budowlanych oraz czerpalnych będą przeszkoleni, wyposażeni w odzież
www.im.gda.pl
149
ochronną i będą przechodzić badania lekarskie wymagane odpowiednimi przepisami. Nie
stwierdzono również skutków środowiskowych wnioskowanego przedsięwzięcia, wynikających
z korzystania z zasobów naturalnych – jego realizacja nie spowoduje istotnego wzrostu ich zużycia
(np. energii, żywności itp.).
Projektowane przedsięwzięcie zwiększy prawdopodobieństwo wystąpienia sytuacji awaryjnej
na etapie budowy w wyniku pracy pogłębiarek i ruchu jednostek pływających (kolizje, rozlewy
olejowe, nadzwyczajne sytuacje meteorologiczne). Dlatego zakłada się, że prace hydrotechniczne
na wodzie prowadzone będą tylko w warunkach pogodowych określonych w certyfikatach
jednostek pływających, co zminimalizuje możliwość powstania sytuacji awaryjnej.
Z uwagi na lokalizację planowanej inwestycji w granicach Obszarów Natura 2000 „Zatoka
Pomorska” PLB 990003, „Ostoja na Zatoce Pomorskiej” PLH 990002 szczególnie ważne jest
uwzględnienie walorów przyrody ożywionej w trakcie prowadzonych prac budowlanych.
Łagodzenie niekorzystnego wpływu prac związanych z usuwaniem urobku do Zatoki Pomorskiej
na środowisko strefy morskiej będzie polegało m.in. na:
podziale pola odkładu na kwatery o powierzchni około 1 km2,
zastosowaniu przerw w pracach czerpalnych i odkładzie urobku w morzu od 1.IV do 31.V
z uwagi na okres tarła śledzia,
etapowaniu prac w celu zmniejszenia kumulowania się negatywnych oddziaływań oraz
spełnienia obowiązujących standardów jakości powietrza i emisji hałasu,
użytkowaniu maszyn i urządzeń wysokiej klasy w pełni sprawnych technicznie.
Kompensacja przyrodnicza
Ze względu na fakt, że oddziaływanie projektowanej inwestycji na środowisko będzie
ograniczać się do jego granic, a w jej wyniku przy zastosowaniu działań minimalizujących nie
powinny powstać nieodwracalne zmiany w siedliskach i składzie gatunkowym, szacowane
potencjalne straty biologiczne i siedliskowe w odniesieniu do obszarów Natura 2000 nie będą
wymagały kompensacji przyrodniczej.
Dla przedsięwzięcia nie istnieje możliwość ustanowienia obszaru ograniczonego użytkowania
w rozumieniu przepisów o ochronie środowiska. Obowiązek utworzenia takiego obszaru nie
wynika z przeprowadzonej oceny oddziaływania na środowisko.
Planowane przedsięwzięcie usuwania do morza urobku z prac czerpalnych z akwenów
związanych z budową nabrzeża w porcie zewnętrznym w Świnoujściu może w okresie
prowadzenia prac wywołać wystąpienie różnorodnych konfliktów. Konflikty mogą wystąpić
w obszarach: przedsięwzięcie – rybactwo – ochrona przyrody (grupy ekologiczne, społeczne,
konserwator przyrody) – nawigacja morska. W celu zapobiegania ewentualnym konfliktom
społecznym przeprowadzono konsultacje z interesariuszami, których działalność statutowa
zwiazana jest z planowanym przedsięwzięciem. Sugestie interesariuszy uwzględniono
w niniejszym raporcie.
Przed rozpoczęciem prac hydrotechnicznych: czerpalnych i odkładania urobku w trakcie prac
oraz po ich zakończeniu, projektuje się prowadzenie monitoringu związanego głównie z oceną
zmian w środowisku biologicznym obszaru odkładu urobku. Zalecenia monitoringu dotyczą:
monitoringu wybranych elementów jakości biologicznej oraz morfologii dna.
Przy sporządzaniu Raportu napotkano trudności w odniesieniu do różnych analizowanych
czynników. Dysponowano niejednorodną i niepełną bazą danych, która pozwoliła na opis
środowiska rejonu przedsięwzięcia z różnym stopniem dokładności (np. niepełne dane dotyczące
meiobentosu, niepełne dane hydrometeorologiczne).
www.im.gda.pl
150
Konkluzja
W analizie będącej podstawą niniejszego raportu kierowano się zasadami zrównoważonego
rozwoju oraz wymogami obserwacji wpływu przedsięwzięcia na środowisko (w aspekcie zagrożeń
i realizacji celów ochrony obszarów sieci Natura 2000).
Realizacja przedsięwzięcia pn. „Usuwanie do morza urobku z robót czerpalnych z akwenów
stanowiących akwatorium portowe ZMPSiŚ S.A.” związanych z przyszłym nabrzeżem do
rozładunku LNG w akwenie Zatoki Pomorskiej, nie będzie miała istotnego oddziaływania na
środowisko i biocenozy morskie. Nie wystąpi również negatywny wpływ na obszary gatunków
chronionych i siedlisk Natura 2000: „Zatoka Pomorska” PLB 990003 i „Ostoja na Zatoce
Pomorskiej” PLH 990002.
W związku z powyższym przedsięwzięcie może być realizowane zgodnie z założoną
technologią prac czerpalnych i usuwania urobku opisaną w rozdziale 2 Raportu i zgodnie ze
wskazanymi w rozdziale 14 praktycznymi działaniami mającymi na celu zmniejszenie
niekorzystnego wpływu na środowisko.
www.im.gda.pl
151
20. ŹRÓDŁA INFORMACJI STANOWIĄCE PODSTAWĘ DO SPORZĄDZENIA
RAPORTU
Jako wyjściowe informacje do sporządzenia raportu wykorzystano materiały źródłowe
przekazane przez Inwestora, w odniesieniu do poszczególnych zagadnień projektowanego
przedsięwzięcia:
Decyzja o środowiskowych uwarunkowaniach zgody na realizację przedsięwzięcia pn.
„Budowa nabrzeża w porcie zewnętrznym w Świnoujściu” (decyzja RDOŚ w Szczecinie z dnia
18 czerwca 2009 r., znak: RDOŚ-32-WOOŚ-6613-5-7/08/at,
Decyzja Wojewody Zachodniopomorskiego Nr 2/2009 z dnia 23.10.2009 r. o ustaleniu
lokalizacji inwestycji w zakresie terminalu,
Decyzja Wojewody Zachodniopomorskiego Nr 3/2010 z dnia 15 stycznia 2010 r. o pozwoleniu
na budowę inwestycji w zakresie terminalu, znak: I.I-AŚ-7111/322-4/09,
Uwzględniono również:
Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Świnoujście
z 2002 roku.
Koncepcję lokalizacji gazoportu w Świnoujściu dla dywersyfikacji dostaw gazu. Urząd
Marszałkowski Województwa Zachodniopomorskiego 2006.
Projekt budowlany pt. „Budowa nabrzeża w porcie zewnętrznym w Świnoujściu”. Tom II pkt.
5.11 Roboty czerpalne, Projmors.
Specyfikacje techniczne SST-1.5. Roboty czerpalne. Budowa nabrzeża w porcie zewnętrznym
w porcie zewnętrznym w Świnoujściu.
Budowa gazoportu w Świnoujściu – uwarunkowania przyrodnicze ze szczególnym
uwzględnieniem sieci Natura 2000. Zachodniopomorski Urząd Wojewódzki w Szczecinie 2006.
Analizę nawigacyjną, Akademia Morska w Szczecinie, prof. S. Gucma, 2009.
niepublikowane wyniki badań morfologicznych i litologicznych, znajdujących się w zasobach
Hydrotechniki Morskiej Instytutu Morskiego w Gdańsku.
wyniki badań środowiskowych Zatoki Pomorskiej wykonane w latach 2007-2008 na potrzeby
ocen oddziaływania na środowisko.
morską mapę batymetryczną 1:75 000 – Bałtyk ark. Zatoka Pomorska.
Mapę Geologiczną Dna Bałtyku w skali 1:200 000 (ark. Kołobrzeg) (J. E. Mojski –red., 1991).
Fotointerpretacyjny atlas dynamiki strefy brzegu morskiego Świnoujście – Pogorzelica w skali
1:5 000 (S. Musielak – red., 1991).
informacje własne.
publikowaną literatura przedmiotu (wyszczególniona w Bibliografii zamieszczonej poniżej).
www.im.gda.pl
152
Bibliografia:
1.
Atlas geologiczny południowego Bałtyku 1:500 000. 1995, J. E. Mojski – red., 1995, PIG,
2.
Atlas Morza Bałtyckiego. 1994, red. A. Majewski i Z. Lauer, IMGW, Warszawa.
3.
Bałtyk Południowy w 2002 roku, 2009, red. M. Miętus, E. Łysiak-Pastuszak, W.
Krzymiński, Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej, Warszawa.
4.
Bałtyk Południowy w 2003 roku, 2009, red. M. Miętus, E. Łysiak-Pastuszak, T. Zalewska,
W. Krzymiński, Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej, Warszawa.
5.
Basiński T., Boniecka H., Gawlik W., 1996, Inwentaryzacja i ocena efektywności inwestycji
ochrony brzegów z okresu 1985–1996, WWIM nr 5177, Gdańsk.
6.
Beszczyńska-Möller, A., 1999, Transport of the Odra river waters and circulation patterns in
the Pomeranian Bay, Oceanologia, 41: 279-308.
7.
Bogdanowicz R., 2004, Hydrologiczne uwarunkowania transportu wybranych związków
azotu i fosforu Odrą i Wisłą oraz rzekami Przymorza do Bałtyku, Wydawnictwo
Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk
8.
Boniecka i in., 1998, Opracowanie wytycznych przyjmowania wielkości zjawisk
hydrometeorologicznych do projektowania ochrony brzegów morskich, WWIM nr 5425,
Gdańsk.
9.
Boniecka H. i in., 2007, Wykonanie założeń do sztucznego zasilania plaży w Dziwnowie km
389,00–390,40, WWIM nr 6342, Gdańsk, 7–14.
10. Borówka R.K., Osadczuk A., Duda T., Woziński R., Kosińska B., 2003, Pokrywa osadowa
Zalewu Szczecińskiego oraz obszaru ujściowego Odry,. Prace Komisji Paleogeografii
Czwartorzędu PAU, 1: 99-103.
11. Borówka R. K., Domagała J., Szulc M., Terefeńko A., 2007, Ocena przewidywanego
wpływu inwestycji na środowisko przyrodnicze, [w:] Budowa falochronu osłonowego portu
zewnętrznego w Świnoujściu, Akademia Morska w Szczecinie, Szczecin.
12. Brichetti P., 2005, Podręczny leksykon przyrodniczy, Świat Książki, Warszawa.
13. Cederwall H., Elmgren R., 1990, Biological effectsof eutrophication in the Baltic Sea,
particularly the coastal zone, Ambio 19, 109-112.
14. Chojnacki J. C., Machula S., Orłowski A., 2007, Spatial and temporal variability of
Copepoda in the pelagic zone of the Pomeranian Bay (2001–2003), Oceanological and
Hydrobiological Studies 36, 1, 29–54.
15. Cieślak A., 1985, Ruch rumowiska wzdłuż wybrzeża Polski, Sesja „35 lat Instytutu
Morskiego w Gdańsku” Materiały na Sesję Naukową, Gdańsk.
16. Cieślak A, 2001, Zarys strategii ochrony brzegów morskich, Inżynieria Morska i
Geotechnika 2, 65–73.
17. Demel, K., Mańkowski, W., 1951, Ilościowe badania makrofauny dennej w południowym
Bałtyku, Prace MIR, 6: 58-82.
18. Demel, K., Mulicki, Z., 1954, Studia ilościowe nad wydajnością biologiczną dla
południowego Bałtyku, Prace MIR, 7: 75-126.
19. Diaz R. J., Rosenberg R., 1995, Marine benthic hypoxia: a review of its ecological effects
and the behaviour responses of benthic macrofauna, Oceanogr. Mar. Biol. Ann. Rev. 33,
245-303.
20. Diesing M., Furmańczyk K., Musielak S., Niedermeyer R., Schumacher W., Schwarzer K.,
1998, Geomorfological coastline developement – Pomeranian Bight, Second BASYS Annual
Science Conference, Stockholm, Sweden.
21. Drzycimski, I., Nawodzińska, Z., 1965, Amphipoda plaż polskiego wybrzeża Bałtyku,
Przegl. Zool., 9: 267-273.
22. Dubrawski R., 2001, Geologia, surowce naturalne, osady denne, [w]: Opracowanie
dokumentacji przyrodniczej uzasadniającej utworzenie morskich obszarów HELCOM BSPA
w rejonie Ławicy Słupskiej i Odrzanej. red. L. Kruk – Dowgiałło, CBM PAN, Gdynia.
23. Durinck J., Skov H., Jensen F. P., Pihl S., 1994, Important Marine Areas for Wintering Birds
in the Baltic Sea, Ornis Consult report 110.
24. Dziadziuszko Z., Jednorał T., 1987, Wahania poziomu morza na polskim wybrzeżu Bałtyku,
Studia i Materiały Oceanologiczne 52: 215-238.
www.im.gda.pl
153
25.
26.
27.
28.
29.
30.
31.
32.
33.
34.
35.
36.
37.
38.
39.
40.
41.
42.
43.
44.
45.
46.
47.
48.
49.
Dziadziuszko Z., Malicki J., 1994, Wzrost zagrożenia powodziami sztormowymi polskiego
wybrzeża Bałtyku, Gazeta Obserwatora, 6–12.
Elementy monitoringu polskich brzegów morskich – lata 2004-2006, 2008, Zakład
Wydawnictw Naukowych IM, Gdańsk.
Elwertowski J. 1954, Materiały do poznania podstaw rybołówstwa śledziowego na Pomorzu
Zachodnim. Pr. Mor. Inst.. Ryb., Gdynia, 7.
Falkowska L., Bolałek J., Łysiak-Pastuszak E., 1999, Analiza chemiczna wody morskiej.
Cz.2 Pierwiastki biogeniczne N, P, Si, Fe, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk.
Frankowski L., Bolałek J., 1999, Transformation and release of phosphorus forms at the
sediment-water interface in the Pomeranian Bay (southern Baltic), Oceanologia 41, 429–444.
Gajewski J., Gajewski L., Gajewski Ł., Kałas M., Leśniewska I., Relisko J., Stachowiak A.,
Staśkiewicz a., Szefler K., Uścinowicz S., Zawadzka E., 2001, Studium uwarunkowań
budowy telekomunikacyjnego kabla światłowodowego, WWIM, Gdańsk.
Garbacik-Wesołowska A., E. Boberski. 2000, Stan zasobów ryb Zalewu Szczecińskiego oraz
strefy przybrzeżnej Zatoki Pomorskiej i warunki ich eksploatacji, Stud. Mater. Mor. Inst.
Ryb., Gdynia, ser. B., nr. 72: 77-104.
Girjatowicz J. P., 1999a, Charakterystyka pokryw lodowych na wybrzeżu polskim,
Inżynieria Morska i Geotechnika 6, 285–288.
Girjatowicz J. P., 1999b, Warunki lodowe Zatoki Pomorskiej, Przegląd Geograficzny 1–2.
Girjatowicz J. P., 2001, Studies on the formation and disintegration of grounded ice
hummocks in sheltered areas of the southern Baltic coast, Oceanological Studies 3–4.
Girjatowicz J. P., 2005, Zlodzenie Zatoki Pomorskiej i Zalewu Szczecińskiego, [w:]
Środowisko przyrodnicze wybrzeży Zatoki Pomorskiej i Zalewu szczecińskiego – wybrane
aspekty, R. K. Borówka, S. Musielak (red.), Uniwersytet Szczeciński, PTG, Oddział
Szczeciński, Szczecin, 126–138
Gray J. S., Shiu-Sun Wu R., Ying Or Y., 2002, Effects of hypoxia and organic enrichment
on the coastal marine environment, Mar. Ecol. Prog. Ser. 238, 249-272.
Gromadzki M., Dyrcz, A., Głowaciński Z., Wieloch M., 1994, Ostoje ptaków w Polsce.
Ogólnopolskie Towarzystwo Ochrony Ptaków, Biblioteka Monitoringu Środowiska, Gdańsk.
Gromadzka J., Gromadzki M., 2003, Kryteria waloryzacji Obszarów Specjalnej Ochrony
[w:] Makomska-Juchiewicz M., Tworek S. (red.), Ekologiczna sieć Natura 2000. Problem
czy szansa, Wyd. Instytut Ochrony Przyrody PAN, Kraków.
Gromisz, S., Witek, Z., Mackiewicz, T., 1999, The impact of the River Odra on the
phytoplankton composition and biomass in the Pomeranian Bay. Oceanologia, 41: 403-427.
Horackiewicz J., Skóra K. E., 1996, Występowanie babkowatych w polskiej strefie
przybrzeżnej Bałtyku, Zoologia Poloniae, 41/Suplement: 179-188.
Jończyk, E., Radziejewska, T., 1984, Temporal changes in sand meiofauna of a southern
Baltic beach, Limnologica, 15: 421-423.
Kaczewiak C. 1995, Śledź wiosenny Zatoki Pomorskiej w rybołówstwie łodziowym w 1994,
Raporty Mor. Inst.. Ryb., 1993-1994, MIR Gdynia: 241-248.
Kaczewiak C. 1997, Śledź wiosenny Zatoki Pomorskiej w rybołówstwie łodziowym w latach
1995-1996. [w:] Biologiczno-rybacka charakterystyka ichtiofauny Zalewu Szczecińskiego i
Zatoki Pomorskiej w 1997. Mor. Inst. Ryb., Świnoujście [maszynopis].
Kajak Z., 1998, Hydrobiologia – limnologia. Ekosystemy wód śródlądowych, Wydawnictwo
Naukowe PWN, Warszawa.
Karlson K., Rosenberg R. Bonsdorff E., 2002, Temporal and spatial large-scale effects
of eutrophication and oxygen efficiency on benthic fauna in Scandinavian and Baltic waters
– a review, Oceanogr. Mar. Biol. Ann. Rev. 40, 427-489.
Kejzer Z., Jasiński M., 2005, Liczenie ptaków wodno-błotnych na wybrzeżu Bałtyku między
Świnoujściem a Helem w październiku 2003 roku, Notatki Ornitologiczne 46.
Kowal A., 1997, Odnowa wody. Podstawy teoretyczne procesów, Politechnika Wrocławska,
Wrocław.
Kramarska R., Jurowska Z., 1991, Objaśnienia do mapy geologicznej dna Bałtyku
1:200 000, arkusz Dziwnów, Szczecin. PIG, Warszawa, 1-40.
Kramarska R., 1995, Osady powierzchni dna, Tab. XXIV. [w:] Atlas geologiczny
południowego Bałtyku, 1:500 000 (red. J. E. Mojski), PIG, Sopot-Warszawa.
www.im.gda.pl
154
50.
51.
52.
53.
54.
55.
56.
57.
58.
59.
60.
61.
62.
63.
64.
65.
66.
67.
68.
69.
70.
Kramarska R., Zachowicz J., Jegliński W., 2006, Złoża, kruszywa i perspektywy surowcowe
w polskich obszarach morskich na nowej mapie w systemie Arc GIS, Górnictwo
Odkrywkowe 1–2, 174–181.
Król S., Dutko S. 2002, Charakterystyka letnich, żerowiskowych skupisk ryb w Zatoce
Pomorskiej na podstawie monitoringu połowowego z lat 1999-2001. Prace
międzynarodowego sympozjum nt. Technika rybołówstwa w zrównoważonym zarządzaniu
zasobami rybnymi Bałtyku. Ińsko 14-16 czerwca 2002.
Krzymiński, 1999, Dynamika wód morskich: stan środowiska polskich obszarów Morza
Bałtyckiego, IMGW Oddział Morski, Gdynia.
Kube, J., 1996, Spatial and temporal variations in the population structure of the soft-shell
clam Mya arenaria in the Pomeranian Bay (Southern Baltic Sea), J. Sea Res., 35: 335-344.
Kube, J., Powilleit, M., Warzocha, J., 1996. The importance of hydrodynamic processes and
food availability for the structure of macrofauna assemblages in the Pomeranian Bay
(Southern Baltic Sea). Arch. Hydrobiol. 138: 213-228.
Kube, J., Gosselck, F., Powilleit, M., Warzocha J., 1997, Long-term changes in the benthic
communities of the Pomeranian Bay (Southern Baltic Sea), Helgol. Meeresunters., 51: 399416.
Kulik I., 2007, Morświn. Krajowy Plan Zarządzania Gatunkiem, Stacja Morska IO
Uniwersytetu Gdańskiego, Hel.
Landsberg-Uczciwek M., Wierzchowska E., Złoczowska I., Robak-Bakierowska A.,
Chałupińska J., 2009, Ocena jakości wód powierzchniowych w województwie
zachodniopomorskim w roku 2008 według rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 20
sierpnia 2008 r. w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych części wód
powierzchniowych, Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Szczecinie, Szczecin.
Łysiak-Pastuszak E., 2004, Eutrofizacja polskiej strefy przybrzeżnej Bałtyku: historia, stan
aktualny i przewidywane kierunki zmian, [w:] Środowisko polskiej strefy południowego
Bałtyku, Gdańsk, 59–71.
Machula, S., 2004, Ekologia mezozooplanktonu Zatoki Pomorskiej – bazy troficznej ryb
planktonożernych (w latach 2001-2003), Rozprawa doktorska, Akademia Rolnicza w
Szczecinie, Szczecin.
Machula S., Kubiak J., Chojnacki J. C., 2006, Substancje biogeniczne w wodach Zatoki
Pomorskiej w latach 2001–2003, [w:] Rekultywacja i rewitalizacja terenów
zdegradowanych, Poznań, 201–211.
Machula S., Chojnacki J. C., 2007, Structure of mesozooplankton of Pomeranian Bay within
2001–2003, Trudy VIII Mezhdunarodnoj Machnoprakticheskoj Koferensii Molodych
Uchenych Studentov i Aspirantov “Analiz i prognozirovanie system upravleniya” Chast I,
Sankt–Peterburg, Rassiya, Izdatelstvo SZTU, 143–157.
Majewski A., 1974, Charakterystyka hydrologiczna Zatoki Pomorskiej, Wydawnictwo
Komunikacji i Łączności, Warszawa.
Majewski A., Dziadziuszko Z., Wiśniewski A., 1983, Monografia powodzi sztormowych
1951–1975, WkiK, Warszawa.
Masłowski, J., 2003, Effects of trophic conditions on benthic macrofauna in the vicinity of
the River Świna mouth (Pomeranian Bay; southern Baltic Sea), Oceanologia, 45: 41-52.
Masłowski, J., 2004a, A contribution to the knowledge of spatial distribution of the benthic
macrofauna in the Pomeranian Bay (Southern Baltic) off the River Świna mouth, Acta Sci.
Pol., Piscaria, 3: 61-72.
Masłowski, J., 2004b, Vertical distribution of benthic macrofauna in sandy sediments of the
Pomeranian Bay (Southern Baltic), Acta Sci. Pol., Piscaria, 3: 49-60.
Masłowski, J., Dworczak, H., 2004, Water and surficial sediments in the Pomeranian Bay off
the River Świna mouth in June 1995, Acta Sci. Pol., Piscaria, 3: 73-84.
Meissner W., Ptaki morskie w strefie polskich wód terytorialnych – czy potrafimy wskazać
obszary najbardziej i najmniej konfliktowe?, Prezentacja
Meissner W., 2007, Rozmieszczenie i struktura populacji ptaków w pasie pobrzeża, na
wodach wewnętrznych (Zalew Wiślany i Zalew Szczeciński) oraz w Zatoce Pomorskiej [w:]
L. Kruk-Dowgiałło (red.), Morskie Obszary Chronione.
Mejszelis M., Połczyńska E., Spieczyński D., 2008, Raport o oddziaływaniu na środowisko
www.im.gda.pl
155
71.
72.
73.
74.
75.
76.
77.
78.
79.
80.
81.
82.
83.
84.
85.
86.
87.
88.
przedsięwzięcia polegającego na budowie falochronu osłonowego dla planowanego portu
zewnętrznego w Świnoujściu, Biuro Konserwacji Przyrody w Szczecinie, Szczecin.
Ministerstwo Ochrony
Środowiska. Europejska Sieć Ekologiczna Natura 2000.
http://natura2000.mos.gov.pl, data odwiedzin: październik 2008.
Mojski J.E., (red.) 1995, Atlas geologiczny Południowego Bałtyku (1 : 500 000). Państwowy
Instytut Geologiczny.
Monitoring połowowy ryb występujących w strefie przybrzeżnej Zatoki Pomorskiej
realizowane w ramach projektu nr OR 16-61535-OR 1600003/06 pt. „Realizacja
innowacyjnego projektu w celu monitoringu połowowego struktury gatunkowej i
długościowej ryb bytujących w strefie przybrzeżnej Zatoki Pomorskiej ukierunkowanego na
optymalizację wykorzystania zasobów tego łowiska przy zachowaniu istniejącej
bioróżnorodności gatunkowej” współfinansowanego przez Unię Europejską z Instrumentu
Finansowego Wsparcia Rybołówstwa w ramach Sektorowego Programu Operacyjnego
Rybołówstwo i Przetwórstwo Ryb 2004-2006, 2008, Opracowanie zespołowe pod
kierunkiem S. Dudko, Akademia Rolnicza w Szczecinie, Wydział Nauk o Żywności i
Rybactwie, Pracownia Statków i Portów Rybackich, Szczecin.
Musielak St., 1995, Shoreline dynamice between Niechorze and Świnoujście [w:] K.
Rotnicki (red.) Journal of Coastal Research, Special Issue 22, 289-291.
Ochocki, S., Chmielowski, H., Nakonieczny, J., Zalewski, M., 1999, The impact of Odra
river waters on the seasonal and spatial distribution of primary production and chlorophyll a
concentrations in the Pomeranian Bay in 1996-1997, Oceanologia, 41: 373-388.
Osadczuk K., 2004, Geneza i rozwój wałów piaszczystych Bramy Świny w świetle badań
morfometrycznych i sedymentologicznych, Uniwersytet Szczeciński, Rozprawy i Studia
552: 1- 213.
Osadczuk K., 2005, Wydmy Bramy Świny i ich wymowa paleogeograficzna [w:] R.K.
Borówka i St. Musielak (red.) Środowisko przyrodnicze wybrzeży Zatoki Pomorskiej i
Zalewu Szczecińskiego – wybrane aspekty. Oficyna IN PLUS, Szczecin, s. 43-53.
Osowiecki A., 1993–2000, Makrozoobentos [w:] Warunki środowiskowe polskiej strefy
południowego Bałtyku w 2001 roku, Materiały Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej,
Gdynia
Osowiecki A., 2004, Określenie uwarunkowań środowiskowo-biocenotycznych obszarów
morskich (podległych Urzędowi Morskiemu w Szczecinie) w aspekcie ograniczenia
eksploatacji złóż osadów do sztucznego zasilania, WWIM 6138, Gdańsk.
Paplińska B., Reda A., 2001, Regional variability of the wave parameters at the Polish coast
of the Baltic Sea, Zastosowanie mechaniki w budownictwie lądowym i wodnym, Księga
Jubileuszowa poświęcona 70-leciu urodzin Profesora Piotra Wilde, Gdańsk, 191–215.
Paterkowski W., 2009, Analiza wpływu pracy pogłębiarek na stan powietrza
atmosferycznego w czasie realizacji przedsięwzięcia pn. „Budowa nabrzeża w porcie
zewnętrznym w Świnoujściu”, Biuro Usług Inżynierskich.
Popiel J. 1955, Z biologii śledzi bałtyckich. Pr. Mor. Inst. Ryb., Gdynia, 8.
Poradniki ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000 - poradnik metodyczny. Zestaw
dziewięciu tomów zawierających definicje, charakterystyki, podziały itp. obszarów
chroniony, http://natura2000.mos.gov.pl/natura2000.
Porębski J. 1995, Ichtioplankton Zatoki Pomorskiej w sezonie 1994. Raporty Mor. Inst.
Ryb., 1993-1994, MIR Gdynia: 241-248.
Powilleit, M., Kube, J., Masłowski, J., Warzocha, J., 1995, Distribution of macrobenthic
invertebrates in the Pomeranian Bay (Southern Baltic Sea) in 1993/94. Bull. Sea Fish. Inst.,
3: 75-87.
Program ochrony środowiska województwa zachodniopomorskiego na lata 2008-2011 z
uwzględnieniem perspektywy 2012-2015, 2008, Województwo Zachodniopomorskie,
Projekt, Szczecin.
Pruszak Z., Skaja M., Szmytkiewicz M., 1999, Klimat falowy i związane z nim procesy
brzegowe w wybranych obszarach południowego Bałtyku, Inżynieria Morska i Geotechnika
3, 110–117.
Psuty-Lipska I., Garbacik-Wesołowska A. 1998, „Species composition and fish distribution
in the Pomeranian Bay and Szczecin Lagoon”, Bull. Of Sea Fish. Institute. 3 (145), Gdynia,
www.im.gda.pl
156
89.
90.
91.
92.
93.
94.
95.
96.
97.
98.
99.
100.
101.
102.
103.
104.
105.
106.
107.
3–20.
Racinowski R., 1974, Dynamika środowiska sedymentacyjnego strefy brzegowej Pomorza
Zachodniego w świetle badań minerałów ciężkich I uziarnienia osadów, Prace Naukowe
Politechniki Szczecińskiej 4, 1-156.
Raport końcowy t.VIII., 2008, Badania hydrodynamiczne projektowanego falochronu
osłonowego. Falowanie Cz. A, Analiza ruchu rumowiska Cz. B, BMT Cordaln, Gdańsk.
Raport o oddziaływaniu na środowisko inwestycji pn. „Budowa nabrzeża w porcie
zewnętrznym w Świnoujściu”, 2009, Biuro Konserwacji Przyrody, Szczecin.
Raport o stanie środowiska w województwie zachodniopomorskim w latach 2004-2005,
2006, WIOŚ w Szczecinie, Biblioteka Monitoringu Środowiska, Szczecin.
Renk, H., Ochocki, S., Chmielowski, H., Gromisz, S., Nakonieczny, J., Pastuszak, M.,
Zalewski, M., 1999, Photosynthetic light curves in the Pomeranian Bay, Oceanologia, 41:
355-371.
Rokicka-Praxmajer, J., Radziejewska T., Dworczak H., 1998, Meiobenthic communities of
the Pomeranian Bay (southern Baltic): effects if proximity to river discharge, Oceanologia
40 (3).
Rokicka-Praxmajer, J., Radziejewska, T., 2002, Free-living nematodes of the Pomeranian
Bay (southern Baltic). Part 1. A preliminary analysis of nematode variability in an area
affected by direct river runoff. Acta Sci. Pol., Piscaria, 1: 85-104.
Rosenberg R., Agrenius S., Hellman B., Nilsson H. C., Norling K., 2002, Recovery of
benthic habitats and fauna in a Swedish fjord following improved oxygen conditions. Mar.
Ecol. Prog. Ser. 234, 43-53.
Rotnicki K., Borzyszkowska W., 1999, Przyspieszony wzrost poziomu morza i jego
składowe na polskim wybrzeżu Bałtyku w latach 1951-1990. [w:] R.K. Borówka, Z.
Młynarczyk, A. Wojciechowski (red.) Ewolucja geosystemów nadmorskich Południowego
Bałtyku. Bogucki Wydawnictwo Naukowe. Poznań-Szczecin, pp. 141-160.
Różyński G., Pruszak Z., Okrój T., Zeidler R.B., 1998, Depth of closure and sea–bed
variability patterns, Proceedings of 26th Coastal Engineering Conference ASCE,
Copenhagen.
Rumohr H., Bonsdorf E., Pearson T. H., 1996, Zoobenthic successions in Baltic sedimentary
habitats. Arch. Fish. Mar. Res. 44 (3), 179-214.
Skóra, K.E., 1996, Chronione gatunki ryb polskiej strefy Morza Bałtyckiego (materiał do
dyskusji). Zoologia Poloniae, 41/Suplement: 79-86.
Spieczyński D., 2009, Uzupełnienie do raportu o oddziaływaniu na środowisko
przedsięwzięcia polegającego na budowie falochronu osłonowego dla portu zewnętrznego w
Świnoujściu z października 2008 roku, Biuro Konserwacji Przyrody, Szczecin.
Sprawozdanie z badań Nr 51/10 dotyczące badania próbek rdzeniowych, Instytut Morski
w Gdańsku, Zakład Ochrony Środowiska.
Strategia gospodarki morskiej województwa zachodniopomorskiego do roku 2015, 2006,
Grupa Doradcza Sienna, Warszawa.
Strategie rozwoju województwa zachodniopomorskiego,2008
Strona internetowa www.polskielng.pl
Sztobryn M., Kowalska B., Letkiewicz B., 2004, Ocena zlodzenia polskiej strefy
przybrzeżnej [w:] Środowisko polskiej strefy południowego Bałtyku – stan obecny
i przewidywane zmiany w przededniu intergracji europejskiej, GTM, Gdańsk.
Sztobryn M., Stigge H. J., Wielbińska D., Stanisławczyk I., Kańska A., Krzysztofik K.,
Kowalska B., Letkiewicz B., Mykita M., Weidig B., 2005, Wezbrania sztormowe wzdłuż
południowego Bałtyku (zachodnia i środkowa część), Instytut Meteorologii i Gospodarki
Wodnej, Warszawa.
108. Świerkosz K., 2003, Wyznaczanie ostoi natura 2000, WWF Polska, Światowy
Fundusz na Rzecz Przyrody, Warszawa.
109. Tomiałojć L., Stawarczyk T., 2003, Awifauna Polski: rozmieszczenie, liczebność i zmiany,
Polskie Towarzystwo Przyjaciół Przyrody „pro Natura”, Wrocław, 53-407.
110. Trzeciak S., Pluta T., Chołaściński A., 1992, Analiza częstości i kierunków występowania
silnych wiatrów w zachodniej części polskiego wybrzeża Bałtyku, Inżynieria Morska
i Geotechnika 2.
www.im.gda.pl
157
111. Warunki środowiskowe polskiej strefy południowego Bałtyku w latach 1993-2000, 2004,
Materiały Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej, Gdynia
112. Warzocha, J., 1995, Classification and structure of macrofaunal communities in the southern
Baltic, Arch. Fish. Mar. Res., 42: 225-237.
113. Warzocha J., 2004, Duże płytkie zatoki, [w:] J. Herbach, Siedliska morskie i przybrzeżne,
nadmorskie i śródlądowe solniska i wydmy. Poradnik ochrony siedlisk i gatunków Natura
2000 – podręcznik metodyczny, Ministerstwo Środowiska, Warszawa, T1, 54-60.
114. Wawrzyniak-Wydrowska, B., 1996. Występowanie i biologia skorupiaków z rodzaju
Corophium w Estuarium odrzańskim. Rozprawa doktorska, Akademia Rolnicza w
Szczecinie, Szczecin.
115. Wiśniewska A., 1979, Synoptyczne warunki powstawania wezbrań sztormowych i próba ich
prognozy u polskiego wybrzeża Bałtyku, Studia i Materiały Oceanologiczne 27, 151–164.
116. Wiśniewska A., 1981, Empiryczna metoda prognozowania wezbrań sztormowych u
polskiego wybrzeża, Inżynieria Morska i Geotechnika 3, 89–92.
117. Wiśniewski B., Wolski T., Kowalewska-Kalkowska H., 2005, Wahania poziomu morza w
Świnoujściu i poziomów wód w rejonie ujścia Odry [w:] R.K. Borówka i St. Musielak (red.)
Środowisko przyrodnicze wybrzeży Zatoki Pomorskiej i Zalewu Szczecińskiego – wybrane
aspekty. Oficyna IN PLUS, Szczecin, s. 113-125.
118. Witkowski A., Błachuta J., Kotusz J., Heese T. 1999. Czerwona lista słodkowodnej
ichtiofauny Polski. Chrońmy przyrodę ojczystą. 55 (4).
119. Wiśniewski B., Wolski T., 2009, Katalogi wezbrań i obniżeń sztormowych poziomów morza
oraz ekstremalne poziomy wód na polskim wybrzeżu, Wydawnictwo Naukowe Akademii
Morskiej, Szczecin.
120. Wolnomiejski N. 1997, Hydrobiologiczna charakterystyka otwartych wód Wolińskiego
Parku Narodowego (Zalew Szczeciński, Zatoka Pomorska). Woliński Park Narodowy
[maszynopis].
121. Woźniczka, A., 2004, Makrozoobentos osadów piaszczystych strefy przybrzeżnej Bałtyku
Południowego. Rozprawa doktorska, Akademia Rolnicza w Szczecinie, Szczecin.
122. Wróblewski A., 1992, Analysis and forecast of long–term sea level changes along the Polish
Baltic Sea Coast., Part I Annual Sea level maxima, Oceanologia 33, 65–85.
123. Wyniki badań prób rdzeniowych osadów dennych pobranych z akwenów związanych z
budową falochronu osłonowego i portu w Świnoujściu, 2008, WWIM nr 6391, Gdańsk.
124. Wysokiński A. 1998, Dokumentacja Operatu Ochrony Ichtiofauny. Cz. III. Woliński Park
Narodowy, Mor. Inst.. Ryb., Świnoujście [maszynopis].
125. Zawadzka E., 1999, Tendencje rozwojowe polskich brzegów Bałtyku Południowego,
Gdańskie Towarzystwo Naukowe, 1-147.
126. Zeidler R.B., 1995, Vulnerability of Poland’s coastal areas to the sea level rise [w:] K.
Rotnicki (ed.) Journal of Coastal Research, Special Issue 22, 99-109.
127. Zeidler R.B., Wróblewski A., Miętus M., Dziadziuszko Z., Cyberski J., 1995, Wind, wawe,
and storm surze regime at the Polish Baltic coast [w:] K. Rotnicki (ed.) Journal of Coastal
Research, Special Issue 22, 33-55.
128. Zembrzuska D., 1973, General results of qualitative studies of phytoplankton in the
Pomeranian Bay. [w:] Symposium on the 20th anniversary of the Sea Fisheries Institute in
Świnoujście, R. Maj (red.), Morski Instytut Rybacki, Gdynia (68–72), (in polish).
129. Zyska P., Zyska W., Sokołowski Z., 2005, Ochrona przyrody na Zatoce Pomorskiej
i terenach przybrzeżnych w nawiązaniu do sieci istniejącej i projektowanej obszarów Natura
2000.
130. Żmudziński L., 1982. Zoobentos litoralu Bałtyku [w:] Żmudziński, L., Ostrowski J. (red.),
Zoobentos Bałtyku lat sześćdziesiątych. Wyd. Wyższej Szkoły Pedagogicznej, Słupsk, 82: 538.
www.im.gda.pl
158

Raport - Polskie LNG

Transkrypt

Podobne dokumenty

Raport o oddziaływaniu przedsięwzięcia usuwania do morza urobku