Zrównoważony rozwój a prawa człowieka

Materiały opracowane w ramach projektu „Prawa człowieka – perspektywa globalna.
Scenariusze zajęć dla dzieci i młodzieży” dofinansowanego przez Ministerstwo
Edukacji Narodowej
Zrównoważony rozwój a prawa
człowieka
Wprowadzenie
Definicja zrównoważonego rozwoju
Zrównoważony rozwój to taki, który umożliwia nam zaspokajanie naszych podstawowych potrzeb. Oznacza on
racjonalne korzystanie z istniejących zasobów naturalnych takich jak woda, surowce naturalne czy powietrze tak,
aby nie uległy one zniszczeniu lub wyczerpaniu teraz i w przyszłości. Zrównoważony rozwój zachowuje równowagę
pomiędzy potrzebami różnych ludzi na całym świecie a środowiskiem naturalnym.
Prawa człowieka a zrównoważony rozwój
Podstawą praw człowieka jest wiara w to, że każdy człowiek powinien być wolny i mieć zapewnione godne życie.
Prawa człowieka to minimum uprawnień, jakie przysługują jednostce. Obejmują one prawa osobiste i polityczne
takie jak prawo do życia, jak również prawa ekonomiczne, socjalne i kulturalne takie jak prawo do edukacji czy
pracy. Prawa człowieka odnoszą się do wielu sfer życia ludzi. Często słyszymy, że są niepodzielne, łączą się i wzajemnie od siebie zależą. Pokazują nam jak bardzo złożone jest nasze życie zarówno jako jednostek jak również jako
społeczeństw. Kiedy mówimy o zrównoważonym rozwoju zasięg praw człowieka może stać się o wiele szerszy niż
nam się to pozornie wydaje. Perspektywa zrównoważonego rozwoju wymaga od nas myślenia także o prawach
i obowiązkach jakie mamy w stosunku do ludzi na całym świecie, społeczności często oddalonych od nas dziesiątki
tysięcy kilometrów, jak również przyszłych pokoleń – ludzi, którzy dopiero się narodzą oraz prawach i obowiązkach
jakie mamy wobec naszej planety.
Zrównoważony rozwój to racjonalne korzystanie z zasobów naturalnych Ziemi. Taki rozwój zapewnia wszystkim
ludziom możliwość zaspokojenia podstawowych potrzeb bez zagrożenia, że dla przyszłych pokoleń zabraknie czystego powietrza, wody pitnej czy węgla lub ropy. Uznaje on, że każdy człowiek ma prawo do polepszania jakości
swojego życia, nie może się to jednak odbywać kosztem innych ludzi lub środowiska naturalnego. Oznacza to, że
ludzie oprócz prawa do godnego życia mają również obowiązek zapewnienia tego prawa innym.
Patrząc na zrównoważony rozwój z perspektywy praw człowieka bardzo ważne jest by zrozumieć, że aby dany człowiek lub społeczeństwo mogło się rozwijać, najpierw muszą być spełnione podstawowe potrzeby jednostki. Proces
ten powinien jednak przebiegać w sposób nie zagrażający środowisku naturalnemu oraz innym ludziom. Warunki
socjalne: dostęp do wody pitnej, pożywienia, które zapewnią nam zdrowie są podstawą. Jeśli woda w mojej okolicy
jest czysta, mogę uprawiać rolę, wykarmić rodzinę, czasem nawet zainwestować nadwyżkę. Będąc zdrową jednostką, która ma dach nad głową, mogę myśleć o szkole dla moich dzieci. Dzięki dostępowi do edukacji i informacji
mam możliwość pracować, co zapewni mi i moim bliskim godne życie oraz rozwój. Zdrowe i czyste środowisko jest
niezbędnym warunkiem spełnienia praw człowieka.
Tak więc podstawowe prawa człowieka powinny być przestrzegane i egzekwowane tak, aby każda osoba miała
równy dostęp do zasobów, które pozwolą się jej rozwijać. Niektóre społeczności bardziej niż my w Europie zależą
od środowiska naturalnego. Ich podstawowe prawa w dużej mierze zależą od zasobów naturalnych. To nie oni
jednak najbardziej je eksploatują. Ze względu na rosnącą konsumpcję w krajach wysokorozwiniętych coraz bardziej
obciążamy Ziemię. Stwierdzenie, że żyjemy na kredyt Ziemi, jest niestety prawdziwe. Oznacza to, że zużywamy
Copyright Polska Akcja Humanitarna
Zrównoważony rozwój a prawa człowieka
surowce naturalne szybciej niż mogą się one odtworzyć. Często też godzimy się na to, by wykorzystywać nie tylko
zasoby naturalne ale również innych ludzi po to, by zapewnić sobie wygodne życie. Wyprodukowanie kolejnego
komputera, nowszy samochód lub sweter modny tylko w tym sezonie to eksploatacja ropy, metali, zanieczyszczenie powietrza i wody często również praca ludzi w niewolniczych warunkach. Prawa człowieka w kontekście
zrównoważonego rozwoju oznaczają, że wszyscy ludzie mają prawo równego dostępu do zasobów naturalnych
i innych środków, które zapewniają podstawowe potrzeby i rozwój. Zgodnie z dokumentami takimi jak Deklaracja
z Rio1 każdy człowiek ma prawo do życia w zdrowiu, z godnością i w harmonii z naturą. Aby osiągnąć realizację
tych praw i zrównoważony rozwój ochrona środowiska powinna stanowić integralną część procesów rozwojowych
i nie może być rozpatrywana jako coś odrębnego. Celem rozwoju jest polepszenie jakości życia ludzi na całej Ziemi
poprzez walkę z biedą, zrównoważonym wzrostem gospodarczym, odpowiedzialną konsumpcją i produkcją czy
ochronę środowiska oraz zagwarantowanie, że prawa człowieka są powszechne i respektowane.
Prawa człowieka a ochrona środowiska
Poprawa jakości życia w skali globalnej oznacza wprowadzenie w życie mechanizmów i działań, które zapewnią, że
każda osoba będzie cieszyła się godnym życiem w społeczeństwie, gdzie wszystkie jego prawa są respektowane.
Rozwijanie się naszych społeczeństw w sposób zgodny z ideą zrównoważonego rozwoju oznacza aktywny udział
obywateli w podejmowaniu decyzji. Dzięki temu osoby, których zmiany bezpośrednio dotyczą, mają możliwość
decydowania o ich kierunku i przebiegu. Aktywne uczestnictwo jest możliwe wtedy, gdy obywatele są świadomi
i poinformowani. Wiedzą, czego dotyczy zmiana, która ma nastąpić, znają jej konsekwencje. Ważne jest również
to, że ich opinie są wysłuchane i brane pod uwagę, a także to, że mogą wykorzystać istniejące mechanizmy legislacyjne, które chronią ich prawa, jak również dochodzić tych praw przed sądem. Przez aktywną partycypację, dostęp
do informacji środowiskowej i sprawiedliwości społecznej w kwestiach rozwoju realizowane są prawa zawarte
w Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka:
Bibliografia
Prawa człowieka poradnik nauczyciela, red Katarzyna Koszewska CODN Warszawa 2002
Human Rights Education Association www.hrea.org
International Institute for Sustainable development www.iisd.org
Sustainable development commission
http://www.sd-commission.org.uk/pages/a-brief-history-of-sustainable-development.html
Deklaracja z Rio, zasada 1 i 4
1
Zrównoważony rozwój a prawa człowieka
Copyright Polska Akcja Humanitarna