strategia rozwoju

STAROSTWO POWIATOWE w MRĄGOWIE
STRATEGIA ROZWOJU
SPOŁECZNO - GOSPODARCZEGO
POWIATU MRĄGOWSKIEGO
na lata 2001 - 2010
OPRACOWANO W RAMACH PROJEKTU „BLIŻEJ EUROPY”,
FINANSOWANEGO ZE ŚRODKÓW PROGRAMU PHARE
„INICJATYWY PROEUROPEJSKIE”
MRĄGOWO - lipiec 2000 r
MIKOŁAJSKIE STOWARZYSZENIE WSPIERANIA INICJATYW LOKALNYCH - MS
AUTORZY:
• Jacek Maliszewski - Mikołajskie Stowarzyszenie Wspierania Inicjatyw Lokalnych-MS
• Ireneusz Dziak
- Mikołajskie Stowarzyszenie Wspierania Inicjatyw Lokalnych-MS
• Krzysztof Śliwiński - Mikołajskie Stowarzyszenie Wspierania Inicjatyw Lokalnych-MS
WSPÓŁPRACA I KONSULTACJE:
• Dagmara Bieńkowska - Centrum Doradztwa Strategicznego sc.
• Cezary Ulasiński
- Centrum Doradztwa Strategicznego sc.
• Zespół Planowania Strategicznego Powiatu Mrągowskiego.
Autorzy dziękują władzom samorządowym Starostwa Powiatowego w Mrągowie oraz
poszczególnych Gmin Powiatu za ich aktywny udział i współdziałanie w tworzeniu
niniejszego dokumentu.
1
2
SPIS TREŚCI:
Strona
I. CZĘŚĆ PIERWSZA - WSTĘP
1. Cel i zakres opracowania
2. Metodyka opracowania
3. Zadania i rola Strategii w procesie programowania i planowania
rozwoju społeczno-gospodarczego
6
7
8
II. CZĘŚĆ DRUGA - DZISIAJ czyli RAPORT O STANIE POWIATU.
1. Położenie
2. Środowisko naturalne
2.1. Ukształtowanie powierzchni
2.2. Hydrografia
2.3. Klimat
2.4. Gleby
2.5. Świat roślinny
2.6. Świat zwierzęcy
3. Ludność
4. Zatrudnienie
5. Aktywność zawodowa, bezrobocie, poziom ubóstwa
6. Infrastruktura techniczna
6.1. Sieć wodociągowa
6.2. Sieć kanalizacyjna i oczyszczanie ścieków
6.3. Zaopatrzenie w gaz
6.4. Składowanie i utylizacja odpadów stałych
6.5. Telekomunikacja
6.6. Sieć drogowa
6.7. Komunikacja zbiorowa
7. Infrastruktura społeczna
7.1. Ochrona zdrowia
7.2. Oświata i wychowanie
7.3. Gospodarka mieszkaniowa
8. Turystyka
8.1. Baza turystyczna
8.2. Liczba i struktura turystów odwiedzających powiatu
8.3. Turystyka jako dominująca funkcja powiatu
9. Rolnictwo
10. Mała i średnia przedsiębiorczość
11. Struktura użytkowania terenów
12. Rezerwy terenów pod nowe inwestycje
13. Struktura dochodów i wydatków budżetów gmin i budżetu powiatu
13.1 . Struktura dochodów i wydatków budżetów gmin
13.2 . Struktura dochodów i wydatków budżetu powiatu
14. Zarządzanie powiatem
15. Współpraca sektora publicznego, prywatnego i pozarządowego
15.1. Współpraca z organizacjami pozarządowymi,
3
16
17
17
18
18
19
19
21
22
25
27
30
30
31
33
34
35
36
37
38
38
39
40
42
42
44
46
48
50
53
54
56
56
57
60
62
62
15.2. Współpraca z sektorem prywatnym
15.3. Współpraca ze społecznością lokalną
63
64
CZEŚĆ TRZECIA - JUTRO.
1. Analiza SWOT, jako ocena mocnych i słabych stron powiatu
2. Misja powiatu
3. Wizja docelowego stanu rozwoju powiatu.
66
79
79
CZEŚĆ CZWARTA - CELE , ZADANIA, EFEKTY
1. Strategiczne cele rozwoju powiatu
2. Pożądany stan docelowy oraz cele operacyjne
2.1. Turystyka i rekreacja - stan docelowy
2.1.1. Preferowane typy turystyki
2.1.2. Cele operacyjne rozwoju turystyki i rekreacji
2.2. Małe i średnie przedsiębiorstwa - stan docelowy
2.2.1. Cele operacyjne rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw
2.3. Docelowy stan rozwoju rolnictwa, przetwórstwa żywności i
przemysłu drzewnego
2.3.1. Cele operacyjne rozwoju rolnictwa, przetwórstwa żywności
i przemysłu drzewnego
3. Zadania realizacyjne
3.1. Domena strategiczna - turystyka i rekreacja
3.2. Domena strategiczna - małe i średnie przedsiębiorstwa
3.3. Domena strategiczna - rolnictwo, przetwórstwo żywności
i przemysł drzewny.
4. Analiza finansowa kosztów realizacji STRATEGII 2000-2010
CZĘŚĆ PIĄTA - CO DALEJ czyli
MONITORINGU STRATEGII.
82
84
84
84
87
88
89
90
91
92
92
99
105
110
ZASADY WDRAŻANIA I
1. Zasady wdrażania i monitoringu realizacji Strategii
116
CZĘŚĆ SZÓSTA - TABELE
119
CZĘŚĆ SIÓDMA - BIBLIOGRAFIA
145
4
CZEŚĆ PIERWSZA - WSTĘP
5
1. CEL I ZAKRES OPRACOWANIA
Niniejsze opracowanie zostało wykonane przez Mikołajskie Stowarzyszenie
Wspierania inicjatyw Lokalnych-MS, na podstawie Umowy zawartej pomiędzy Zarządem
Starostwa Powiatowego w Mrągowie i Stowarzyszeniem. Podstawą zawarcia w/w Umowy
były wyniki przetargu, ogłoszonego przez władze samorządowe powiatu mrągowskiego, w
wyniku którego wybrana do realizacji została oferta Mikołajskiego Stowarzyszenia
Wspierania Inicjatyw Lokalnych-MS. Znaczna większość kosztów przygotowania Strategii
została sfinansowana z dotacji Programu Phare „Inicjatywy Proeuropejskie”, w ramach
Projektu „BLIŻEJ EUROPY”.
Celem prezentowanego dokumentu jest przede wszystkim:
• przedstawienie syntetycznej charakterystyki Powiatu, jako oceny aktualnego poziomu
rozwoju społeczno-gospodarczego tego obszaru,
• określenie wizji rozwoju Powiatu Mrągowskiego w założonym horyzoncie czasowym tj.
do 2010 r.,
• wyznaczenie podstawowych domen rozwoju, a więc tych obszarów, w których
podejmowane działania mogą przynieść największe korzyści społeczności powiatu,
• określenia strategicznych oraz operacyjnych celów proponowanych działań,
• zdefiniowanie zakresu działań niezbędnych, aby wyznaczone cele osiągnąć.
Każda strategia rozwoju, czy to gminy, powiatu lub województwa nie stanowi i
nie może stanowić szczegółowego planu działań. Tę role muszą spełniać krótko- i
średniookresowe Programy Operacyjne. Jednak wyznaczając docelową wizję rozwoju danego
obszaru Strategia precyzuje podstawowe cele (strategiczne i operacyjne), a także określa
zadania do realizacji, etapując je, definiując priorytety oraz szacując niezbędne do poniesienia
koszty. Rzetelnie wykonana strategia, a za taką chce uchodzić niniejszy dokument posiada
także, określoną przynajmniej w sposób szacunkowy, prognozę możliwości realizacyjnych
poszczególnych zadań, zwłaszcza z punktu widzenia koniecznych do poniesienia nakładów
oraz ich źródeł finansowania.
Zgodnie z zasadami przyjętymi w Unii Europejskiej, dokument o randze Strategii
Rozwoju powinien być tworzony przy jak najszerszym udziale społeczności lokalnej. To
właśnie społeczność lokalna będzie z jednej strony głównym beneficjentem podejmowanych
działań, a z drugiej to właśnie ona powinna stale kontrolować przebieg ich realizacji. Ten
sposób podejścia do planowania długookresowego, wypracowany i stosowany zarówno w
krajach UE jak i Stanach Zjednoczonych jest w Polsce działaniem nowatorskim. Autorzy
niniejszego dokumentu wyszli z założenia, iż w związku z trwającym procesem akcesyjnym
Polski do Wspólnot Europejskich, jest całkowicie uzasadnione, a nawet konieczne, aby w
pracach nad Strategią oprzeć się na standardach unijnych.
Prezentowany dokument składa się z czterech podstawowych części:
a) diagnozy stanu istniejącego, dającej odpowiedź na pytania:
⇒ jaka jest aktualna sytuacja społeczno-gospodarcza powiatu?
⇒ jaka wygląda pozycja powiatu na tle regionu i kraju?
b) analizy możliwości rozwoju społeczno-ekonomicznego, określającej:
⇒ najistotniejsze domeny rozwojowe powiatu (preferowane funkcje),
⇒ uwarunkowania wewnętrzne rozwoju, czyli słabe i mocne strony tego obszaru,
⇒ obecne i potencjalne uwarunkowania zewnętrzne rozwoju, czyli szanse i zagrożenia.
c) określenia strategicznych celów rozwoju powiatu, polegającego na:
⇒ zdefiniowaniu misji powiatu,
6
⇒ sformułowaniu docelowej wizji rozwoju analizowanego obszaru i wybranych,
strategicznych domen,
⇒ wyznaczeniu dla każdej z domen strategicznych celów rozwoju,
⇒ konkretyzacji celów strategicznych, poprzez przypisanie im celów operacyjnych
(szczegółowych),
⇒ wyznaczeniu zadań realizacyjnych dla każdego celu operacyjnego, wraz z podaniem
szacunkowych kosztów, terminów realizacji oraz odpowiedzialności,
⇒ analizie możliwości finansowania realizacji zadań wraz z sugestiami do budżetów gmin
powiatu.
d) zasad wdrażania dokumentu oraz stałego monitoringu jego realizacji.
2. METODYKA OPRACOWANIA
7
Przystępując do opracowania niniejszego dokumentu, autorzy rozważali dwie,
podstawowe możliwości jego konstruowania:
a) odniesienie się wyłącznie do analizy strategicznej zadań własnych powiatu, z pominięciem
tych aspektów życia społeczno-gospodarczego, które znajdują się w gestii gmin,
b) potraktowanie obszaru powiatu jako spójnej całości (Ziemia Mrągowska) i przedstawienie
zarówno zadań realizacyjnych strategii jak i odpowiedzialności za ich przeprowadzenie, a
tym samym wyznaczenie ich aspektu finansowego, w odniesieniu tak do powiatu jak i
poszczególnych gmin.
Przy przyjęciu drugiego modelu konstruowania strategii powiatowej, istnieje realne
niebezpieczeństwo iż gminy powiatu nie przyjmą dokumentu „jako swojego”, a tym samym
zapisy w nim zawarte nie będą realizowane. Sytuacja taka jest możliwa zwłaszcza wówczas,
gdy brak jest silnych więzi społecznych i gospodarczych na obszarze powiatu.
Zdając sobie sprawę z istniejących zagrożeń, autorzy „Strategii” zdecydowali się na
jej opracowanie w wariancie drugim, traktującym obszar powiatu jako integralną całość. Aby
zminimalizować ewentualne napięcia na linii powiat - gminy oraz oddalić możliwe zarzuty o
wkraczanie Starostwa w kompetencje gmin, proces planowania strategicznego został
maksymalnie „uspołeczniony”. Utworzono Zespół Planowania Strategicznego (ZPS), w
skład którego zostali zaproszenie przedstawiciele władz samorządowych poszczególnych
gmin i Starostwa Powiatowego, a także sektora prywatnego oraz pozarządowego z terenu
całego powiatu. Aktywny i szeroki udział ZPS w wypracowywaniu podstawowych założeń
Strategii oraz przeprowadzone konsultacje społeczne dokumentu odpowiadały jednocześnie
standardom Unii Europejskiej, w której udział społeczności lokalnych w programowaniu i
projektowaniu zasad rozwoju społeczno-gospodarczego jest normą.
Prace Zespołu Planowania Strategicznego prowadzone były w czasie sześciu spotkań,
o charakterze seminaryjno-warsztatowym, po których każdorazowo wszyscy członkowie ZPS
otrzymywali szczegółowy zapis wypracowanych uzgodnień, wnosili do niego swoje uwagi i
korekty, dyskutowane na kolejnym spotkaniu i po ich akceptacji przyjmowane, jako
ostateczny wynik pracy Zespołu.
Ostateczną fazą konsultacji i uzgodnień, była prezentacja
podstawowych założeń Strategii na otwartej sesji Rady Powiatu oraz ich przedstawienie
Zarządom wszystkich gmin. Zgłoszone w tej fazie uwagi, wnioski i sugestie zostały w
większości wzięte pod uwagę przez autorów niniejszego dokumentu, w czasie jego
ostatecznej redakcji.
W procesie analizy stanu istniejącego, opierano się przede wszystkim na:
a) danych Wojewódzkiego Urzędu Statystycznego w Olsztynie (dane na 31 grudnia 1998 r.),
b) materiałach Starostwa Powiatowego w Mrągowie oraz poszczególnych gmin,
c) opracowaniach ogólnopolskich, uwzględniających istotne zagadnienia, odnoszące się do
rozpatrywanego obszaru administracyjnego,
d) materiałach statystycznych z internetu.
Z uwagi na brak ogólnie dostępnych danych statystycznych za 1999 r. (zostaną one
opublikowane dopiero w IV kwartale br.), prezentowane w opracowaniu materiały statystyczne obrazują stan na 31 XII 1998 r. Dotyczy to także danych porównawczych dla Polski,
województwa warmińsko-mazurskiego, a także powiatów regionu. W niektórych
przypadkach (np. poziom bezrobocia) możliwe było oparcie się na danych z dnia 31 XII 1999
r.
W części dotyczącej analizy aktualnego stanu rozwoju społeczno-gospodarczego
powiatu, dokonano porównań zarówno z powiatami regionu, województwem warmińskomazurskim i Polską, a także z dwoma powiatami z południowej części kraju (powiat
cieszyński i tatrzański), których podstawową funkcją gospodarczą jest turystyka.
8
3. ZADANIA I ROLA STRATEGII, W PROCESIE PROGRAMOWANIA
I PLANOWANIA ROZWOJU SPOŁECZNO-GOSPODARCZEGO
Od momentu utworzenia powiatów, jako kolejnego szczebla administracji
samorządowej, stanęły one przed wieloma, bardzo istotnymi problemami, wymagającymi
podejmowania efektywnych i szybkich, a często także nowatorskich i modelowych działań.
Do najważniejszych z tych problemów należą:
⇒ w jaki sposób skutecznie wykorzystać szanse i przeciwdziałać zagrożeniom, wynikającym
z procesu transformacji ustrojowej?
⇒ jak stymulować proces rozwoju lokalnej gospodarki, a przede wszystkim w jaki sposób
tworzyć dogodne warunki do lokalizowania na swoim terenie nowych podmiotów
gospodarczych oraz zapewnić efektywny rozwój już istniejących?
⇒ w jaki sposób, racjonalnie i efektywnie, wykorzystać własne zasoby (ludzie, kapitał,
położenie, środowisko naturalne etc.,), a także jak i gdzie pozyskiwać niezbędne,
zewnętrzne środki finansowe, konieczne dla tworzenia podstaw szybkiego rozwoju
społeczno-gospodarczego tego terenu?
⇒ jak mądrze gospodarować przestrzenią, aby zapewnić rozwój nowych funkcji, w zgodzie z
zasadami ochrony tej przestrzeni, rozumianej bardzo szeroko jako środowisko
przyrodnicze, krajobrazowe, kulturowo-historyczne i społeczne?
⇒ w jaki sposób integrować społeczność tego obszaru, aby chroniąc interesy i prawo
decydowania o sobie poszczególnych, samodzielnych jednostek samorządowych (gminy),
przeciwdziałać konfliktem interesów oraz tworzyć silne więzi społeczne i poczucie
tożsamości w ramach powiatu?
Przy rozwiązywaniu tych, ale także wielu problemów należy przyjąć dwa,
podstawowe założenia:
a) wszystkie podejmowane działania nie mogą mieć charakteru pasywnego, nastawionego
wyłącznie na likwidację tzw. momentów krytycznych, takich jak bariery i dysproporcje
rozwoju czy łagodzenie najdotkliwszych skutków transformacji,
b) decyzje samorządu zarówno powiatowego jak i gminnego muszą mieć charakter aktywny,
nastawiony na przyszłość, poprzez m.in. optymalne wykorzystywanie wszystkich szans i
możliwości, mogących w przyszłości doprowadzić do istotnych zmian ilościowych i
jakościowych w poziomie życia społeczności lokalnej.
Aby w/w założenia sprawnie realizować, niezbędne jest określenie przez samorząd i
opiniotwórcze kręgi społeczności lokalnej docelowej wizji rozwoju danego obszaru, a więc
obrazu rzeczywistości społeczno-ekonomicznej, stanowiącej swego rodzaju punkt docelowy.
Jednym z narządzi, pomagającym w osiągnięciu tego typu wizji jest STRATEGIA
ROZWOJU. Według powszechnie przyjętej definicji jest ona:
„... koncepcją świadomego i systemowego sterowania długofalowym procesem rozwoju
określającym główne, a wiec strategiczne cele i przyjmująca takie kierunki oraz
hierarchię działań, wraz z alokacją środków, które są niezbędne do realizacji przyjętych
celów i przedsięwzięć rozwojowych....”
Każda dokument, o charakterze strategicznym powinien dawać odpowiedź na jedno,
zasadnicze pytanie:
Co musimy zrobić, aby lepiej funkcjonować na rynku i rozwijać się w przyszłości,
zaspakajając zbiorowe potrzeby i aspiracje społeczności lokalnej?
Niezbędnym wymogiem nowoczesnego, sprawnego zarządzania długookresowego
jest posiadanie wizji tego, co chcemy osiągnąć, zdefiniowanych celów oraz zadań do
9
zrealizowania w określonych terminach. Podstawą dla takiego zarządzanie jest plan
strategiczny (STRATEGIA ROZWOJU), akceptowany przez władze samorządowe oraz
społeczność lokalną i charakteryzujący się:
a) kompleksowością rozwiązań istniejących problemów i traktujący powiat jako integralny
obszar, będący częścią szerszego otoczenia (województwo, kraj),
b) uznaniem, że dla efektywnego rozwoju niezbędne jest osiąganie zarówno efektów
ekonomiczno - społecznych, ekologiczno-przestrzennych, a także finansowych,
c) podchodzeniem do dzisiejszych problemów przez pryzmat przyszłości, biorąc za punkt
wyjścia tezę iż postęp jako wyraz rozwoju jest znacznie istotniejszy niż przetrwanie,
d) orientowaniem podejmowanych decyzji na osiąganie założonych celów, a nie
wykonywanie czynności,
e) aktywnym poszukiwaniem partnerów, a nie działaniem w pojedynkę, poprzez
orientowanie form, procedur i metod organizacyjnych na współdziałanie, a nie na
zapewnienie dominacji czy też ochrony zajmowanej pozycji,
f) wykorzystaniem w procesie realizacji Strategii potencjału intelektualnego społeczności
lokalnej oraz ekspertów zewnętrznych.
Podstawą każdego, aktywnego i efektywnego zarządzania strategicznego, zarówno na
poziomie gminy, powiatu czy regionu (województwa) jest:
a) przeświadczenie, że wszystko co robimy możemy zrobić lepiej. Oznacza to krytycyzm
wobec własnych i cudzych przyzwyczajeń i schematów, które dotąd mogły być nawet
skuteczne, ale w przyszłości mogą okazać się niewystarczające,
b) przekonanie, że stanie w miejscu to posuwanie się do tyłu, gdyż uznanie zdobytych
doświadczeń i umiejętności za wystarczające grozi przegraną, bowiem inni nas wyprzedzą,
robiąc to samo, lecz lepiej, szybciej i taniej,
c) przekonanie, że sukces leży tylko i wyłącznie w stałym rozwoju i aby go osiągnąć,
konieczne jest ciągłe dokonywanie zmian w tym, co już istnieje,
d) zdolność przewidywania skutków realizowanych dzisiaj działań, wsparta właściwą oceną
bieżących i przyszłych możliwości co powoduje, że w znacznym stopniu ograniczamy
stopień ryzyka,
e) rezygnacja z omnipotencji władzy poprzez przekazywanie obowiązków (zadań) tym,
którzy mogą zrobić to lepiej i taniej, a tym samym angażowanie w proces zarządzania jak
najszerszych kręgów społeczności lokalnej,
f) włączanie w proces zarządzania ludzi młodych, kreatywnych, otwartych na nowe pomysły
i idee, przy jednoczesnym, zdecydowanym ograniczaniu roli elementu politycznego czy
towarzyskiego, jako kryterium doboru kadr zarządzających i wykonawczych.
W myśleniu i działaniu strategicznym niezbędne jest branie pod uwagę następujących,
powiązanych ze sobą elementów, takich jak:
⇒ obecny poziom rozwoju społeczno-gospodarczego powiatu i jego miejsce na mapie kraju,
w porównaniu z innymi tego typu strukturami.
⇒ preferencje, oczekiwania i aspiracje społeczności lokalnej,
⇒ cele rozwoju obszaru powiatu, traktowanego jako spójna całość,
⇒ zasoby jakim dysponujemy,
⇒ otoczenie oraz konkurencja tak krajowa jak i zagraniczna,
⇒ zdolności władz samorządowych do zarządzania powiatem (wiedza, umiejętności).
Tak więc, zarówno w procesie planowania długofalowego, jaki i wdrażania już
wypracowanej strategii należy stale zmierzać do uzyskiwania jak najprecyzyjniejszych
odpowiedzi na pytania:
10
⇒ CO trzeba zrobić, aby osiągnąć założone cele i zdobyć dobrą pozycję „na rynku”?
⇒ GDZIE to należy zrobić, czyli gdzie i jak umiejscowić zakładane przedsięwzięcie w
przestrzeni?
⇒ KIEDY to należy zrobić, aby uzyskać jak najszybszy, długofalowy efekt, a jednocześnie
wykorzystać możliwości przewagi konkurencyjnej?
⇒ KTO to ma zrobić, a więc wyznaczyć osoby i instytucje (organizacje) odpowiedzialne za
realizację poszczególnych przedsięwzięć,
⇒ ILE to będzie kosztowało, czyli określić wysokość niezbędnych do poniesienia kosztów
oraz źródła finansowania.
W obecnym porządku prawnym w Polsce, nie ma regulacji określających sposób
opracowywania jednego dokumentu (na poziomie gminy, powiatu czy regionu), o charakterze
długofalowego programu rozwoju, obejmującego wszystkie w/w elementy. Stąd też w
praktyce, wykształcił się system programowania strategicznego, obejmujący:
a) na poziomie gminy:
⇒ strategię rozwoju, jako program społeczno-ekonomiczny,
⇒ studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego jako dokument
obligatoryjny, mający swoje umocowanie w Ustawie o planowaniu przestrzennym.
b) na poziomie powiatu:
⇒ strategię rozwoju, jako program rozwoju społeczno-ekonomicznego, traktowaną bądź
jako odniesienie się wyłącznie do zadań własnych powiatu, bądź też traktujący ten
obszar jako integralną całość i stawiający zdania zarówno gminom jak powiatowi.
c) na poziomie regionu (województwa):
⇒ strategię rozwoju społeczno-gospodarczego, opartą na założeniach programu
krajowego, wyznaczającego poszczególnym regionom pewne funkcje i zadania o
charakterze narodowym.
O ile na poziomie gminy oba dokumenty tj. strategia i studium tworzą wspólny system
planistyczny, stanowiący podstawę sterowania rozwojem tego obszaru, o tyle strategie
powiatowe oraz regionalne (wojewódzkie), mają bardziej charakter programowy i
deklaratywny. W tej sytuacji, tylko od woli władz samorządowych (gminy, powiat),
zrozumienia potrzeby integracji oraz zaangażowania społeczności lokalnych zależy, w jakim
stopniu dokumenty o charakterze strategii zostaną przełożone na konkretne działania.
Wzajemne powiązania, system koordynacji prac oraz zasady wdrażania i monitorowania
strategii na poziomie powiatu ilustrują nastepujące schematy:
11
ZASADY PROCESU PLANOWANIA STRATEGICZNEGO
POWIAT
NASZA OBECNA POZYCJA
DROGI
DOJŚCIA
MISJA
PROJEKTY
CELE
OPERACYJNE
CELE
STRATEGICZNE
DOCELOWA WIZJA
PROCES PLANOWANIA STRATEGICZNEGO NA POZIOMIE POWIATU
MRĄGOWSKIEGO
12
Firma
opracowująca
STRATEGIE
Władze
samorządowe
powiatu
Przedstawiciele sektora
prywatnego
i pozarządowego
z terenu powiatu
Przedstawiciele
gmin powiatu
Analiza stanu
istniejącego
ZESPÓŁ PLANOWANIA
STRATEGICZNEGO
• Zdefiniowanie strategicznych domen rozwoju Powiatu
• Analiza SWOT dla określonych domen rozwoju
• Określenie WIZJI rozwoju Powiatu i MISJI
• Określenie strategicznych i operacyjnych celów
rozwoju społeczno-gospodarczego
• Zdefiniowanie zadań realizacyjnych, ich kosztów i
odpowiedzialności
• Zasady wdrażania i monitorowania realizacji
STRATEGII
Wnioski ze strategii
gmin i strategii rozwoju
województwa
Prezentacja założeń STRATEGII społeczności Powiatu
- sesja Rady Powiatu
uwagi, wnioski i korekty dodokumentu
Ostateczna wersja STRATEGII - przedłożenie Zarządowi Powiatu, przyjęcie
dokumentu przez Radę Powiatu w formie Uchwały.
SYSTEM PLANOWANIA STRATEGICZNEGO, JAKO PODSTAWA
ZARZĄDZANIA POWIATEM.
13
STRATEGIE rozwoju gmin powiatu
Studia uwarunkowań i
kierunków zagospodarowania
przestrzennego poszczególnych
gmin
STRATEGIA rozwoju
województwa
STRATEGIA ROZWOJU SPOŁECZNOGOSPODARCZEGO POWIATU
MRĄGOWSKIEGO
Strategiczny program
przedsięwzięć
Plany zagospodarowania
przestrzennego
Dostosowanie struktury
organizacyjnej do zadań
STRATEGII
Roczne programy operacyjne
Wnioski do rocznego,
zadaniowego budżetu
Powiatu
Aplikacje o finansowanie
zewnętrzne
Wnioski do rocznych,
zadaniowych budżetów
gmin
Coroczny przegląd STRATEGII - korekty, monitoring realizacji, wnioski
organizacyjne, konsultacje społeczne
14
CZEŚĆ DRUGA – DZISIAJ
czyli RAPORT O STANIE POWIATU
15
• POŁOŻENIE
Powiat mrągowski położony jest w północno-wchodniej Polsce, w środkowej części
województwa warmińsko-mazurskiego, a w jego skład wchodzą:
• gmina miejska Mrągowo,
• gmina miejsko-wiejska Mikołajki,
16
• gmina wiejska Mrągowo,
• gmina wiejska Piecki,
• gmina wiejska Sorkwity.
Siedzibą władz samorządowych powiatu (Starostwo Powiatowe) jest miasto
Mrągowo. Odległość do miasta wojewódzkiego (Olsztyn) wynosi ok. 70 km, natomiast do
innych, dużych ośrodków miejskich od 220 do 230 km (Warszawa, Gdańsk). Granica
Państwa (przejście Bezledy z Federacją Rosyjską - Obwód Kaliningradzki) znajduje się o ok.
90 km od Mrągowa.
Pod względem fizjograficznym Powiat Mrągowski położony jest w obrębie dwóch
regionów1):
• cześć zachodnia do linii Lipowo - Kosewo - Baranowo - Cudnochy to obszar wyniesień
Pojezierza Mrągowskiego,
• część wschodnia to Kraina Wielkich Jezior Mazurskich, stanowiąca rozległe obniżenie w
pasie pojezierzy Polski Północno-Wschodniej.
Ukształtowanie powierzchni i litologia obu krain są typowe dla obszarów
polodowcowych, a cechą ich krajobrazu jest niespotykane nigdzie w kraju, na taką skalę
skupienie dużych, naturalnych zbiorników wodnych, zajmujących ok. 14% powierzchni
powiatu (w Gminie Mikołajki wskaźnik ten osiąga poziom ok. 23% ). Drugim, obok jezior,
charakterystycznym elementem krajobrazu tego terenu są rozległe, zwarte kompleksy leśne,
rozciągające się w południowej jego części, na obszarach sandrowych (Puszcza Piska) łącznie lasy na terenie powiatu zajmują ok. 31% powierzchni.
Przez teren powiatu przebiegają, z zachodu na wschód dwa jego podstawowe szlaki
komunikacyjne:
• droga krajowa nr. 16 (Grudziądz - Olsztyn - Mrągowo - Mikołajki - Ełk - Augustów),
• linia kolejowa Olsztyn - Mrągowo - Mikołajki - Ełk.
Oprócz w/w połączeń na kierunku wschód - zachód, powiat posiada szereg szlaków
komunikacyjnych (drogi wojewódzkie, powiatowe i gminne), przede wszystkim w układzie
północ-południe, z których najważniejsze to:
• droga nr. 602/601Mrągowo - Piecki - Szczytno - Pułtusk
• droga nr. 591 Mrągowo - Kętrzyn,
• droga nr. 610 Mrągowo - Piecki - Ruciane Nida,
• droga nr. 600 Mrągowo - Rybno - Szczytno,
• droga nr. 642 Mikołajki - Ryn,
• droga nr. 608 Mrągowo - Ryn - Giżycko
a także szlak żeglugowy Wielkich Jezior Mazurskich (Węgorzewo - Pisz), którego środkowa
część przebiega przez teren powiatu (Gmina Mikołajki).
WNIOSKI:
• Powiat Mrągowski położony jest w centralnej części województwa warmińskomazurskiego, a w jego skład wchodzi pięć gmin, z czego jedna jest gminą miejską (m-to
Mrągowo), jedna gminą miejsko-wiejską (m-to i gmina Mikołajki), natomiast trzy
pozostałe to gminy wiejskie.
1
J. Kondracki - Geografia fizyczna Polski; PWN, Warszawa 1972 r.
17
• Obszar powiatu obejmuje dwie krainy fizjograficzne (Poj. Mrągowskie i środkową część
Krainy Wielkich Jezior Mazurskich), a ok. 44% jego powierzchni zajmują jeziora i lasy.
• Powiat położony jest peryferyjnie w stosunku do dużych ośrodków miejskich, a
jednocześnie stosunkowo blisko granicy Państwa.
2. ŚRODOWISKO NATURALNE
2.1. UKSZTAŁTOWANIE POWIERZCHNI
18
Jak wspomniano wyżej, teren powiatu znajduje się w obrębie dwóch, rożnych
jednostek fizjograficznych, różniących się od siebie geomorfologią, ale przede wszystkim
wyniesieniem nad poziom morza. Cześć północna i zachodnia, leżąca w obrębie Poj.,
Mrągowskiego to strefa wzgórz morenowych, wznoszących się ponad 200 m npm. (okolice
Użranek - wyniesienie 212 m npm), rozcięta dwiema dużymi rynnami jezior i doliną rzeki
Krutyni. Deniwelacje dochodzą tu do ok. 90 m.
Cześć wschodnia powiatu (Kraina Wielkich Jezior Mazurskich) to rozległe obniżenie,
o osi północ-południe, porozcinane wałami morenowymi i rynnami jezior, gdzie różnice
wysokości względnych osiągają poziom ok. 30 - 40 m m. „Najspokojniejszy”, od względem
hipsometrycznym obszar to część południowa, obejmująca fragment sandru Równiny
Mazurskiej, z deniwelacjami rzędu 20-30 m.
W czasie ostatniego zlodowacenia bałtyckiego (faza pomorska) oraz w okresie
postglacjalnym, gdy formowały się tu najbardziej charakterystyczne elementy współczesnego
krajobrazu, obszar powiatu, z racji swojej morfologii, był szczególnie predysponowany
przede wszystkim do gromadzenia wód, tak w zagłębieniach po martwym lodzie, jak i wśród
licznych tu wałów morenowych
Powierzchnię omawianego obszaru tworzą osady polodowcowe, o miąższości
dochodzącej do ok. 200 - 230 m (na północ od j. Juno), zalegające bezpośrednio na utworach
oligoceńskich (trzeciorzędowych). W części zachodniej i północnej powiatu, dominują w
utworach powierzchniowych osady bezpośredniej akumulacji lodowcowej (gliny zwałowe,
piaski i żwiry gliniaste z licznymi głazami narzutowymi), a w bezpośrednim otoczeniu mis
jeziornych i w dolinach cieków także utwory aluwialne (iły, torfy). Część południowa
powiatu to rozległy, pochylony lekko ku południowi sandr, zbudowany przede wszystkim z
materiałów fluwioglacjalnych (żwiry, piaski), naniesionych tu przez wody, wypływające z
lodowca.
Biorąc pod uwagę litologię i morfologię terenu powiatu należy stwierdzić, iż
najkorzystniejsze warunki dla potrzeb gospodarki rolnej występują w strefach moreny dennej
tj. w północno-zachodniej i północno-wschodniej części omawianego obszaru. Znacznie
mniejszą wartością użytkową charakteryzują się pozostałe tereny, na których dominują
wzgórza moreny czołowej bądź pagórkowate równiny sandrowe, lecz jednak stanowią one o
jego znacznych walorach turystyczno-rekreacyjnych.
2.2. HYDROGRAFIA
Powiat Mrągowski znajduje się w strefie działu wodnego, rozdzielającego dorzecza
Wisły i Pregoły, przy czym dział ten wcina się w omawiany obszar głębokim klinem od
północy, rozdzielając go na dwie części:
• cześć zachodnią z j. Gielądzkim i doliną rz, Krutyni oraz jeziorami, leżącymi wzdłuż niej i
część wschodnią z przepływowym ciągiem Wielkich Jezior Mazurskich (j. Tałty, j.
Mikołajskie, j. Bełdany, j. Śniardwy). Obszar ten należy do dorzecza Wisły,
odprowadzając wody poprzez Kanał Jegliński oraz rzeki Pisę i Narew.
• cześć środkową, z dwoma ciągami jezior rynnowych (j. Wągiel, Wierzbowskie, Czos, Juno
oraz Juksty i Salęt), które poprzez rz. Dajnę i liczne mniejsze cieki odprowadzają wody do
rz. Guber i dalej na północ poprzez rz. Łynę do Pregoły.
Jak wspomniano poprzednio, dominującym elementem krajobrazu na analizowanym
obszarze są jeziora, ze zdecydowaną dominacją zbiorników rynnowych (j. Tałty-Ryńskie, j.
Mikołajskie, j. Wągiel, j. Juno, j. Gielądzkie, j. Mokre itd.). Znaczniej mniej liczne są tu
19
jeziora wytopiskowe bądź o złożonej genetyce, a najbardziej charakterystycznym przykładem
tego typu zbiornika jest j. Śniardwy. Większość jezior połączona jest ze sobą bądź to
naturalnymi ciekami, bądź kanałami co powoduje, iż istnieje, przynajmniej teoretyczna
możliwość regulacji wielkości odpływu z poszczególnych zlewni.
2.3. KLIMAT
Pod względem klimatycznym obszar powiatu należy do strefy pojeziernej2. Średnia
roczna temperatura powietrza wynosi tu ok. 6,5 ° C, natomiast średnia temperatura powietrza
miesięcy letnich waha się od 15,5 °C (czerwiec) do 17,4°C w lipcu i 16,3°C w sierpniu.
temperatury te są o ok. 1-2 °C niższe niż w Polsce Centralnej i o ok. 3-4°C niższe niż na
zachodzie kraju. Maksymalne i minimalne temperatury powietrza, zanotowane na tym
obszarze w ostatnim 15-leciu to -39°C (luty 1985 r.) oraz +34°C (lipiec 1992 r.), co daje
maksymalną amplitudę na poziomie 73°C.
Obszar całych Mazur to strefa stałego ścierania się mas powietrza atlantyckiego i
kontynentalnego. W ostatnich 5-10 latach obserwowany jest także wzrost ilości dni
(zwłaszcza wiosną i wczesnym latem) , z napływem powietrza zwrotnikowego. Stąd też, w
zależności od dominacji jednej z nich pojawiają się tu bądź mroźne i słoneczne, bądź ciepłe i
deszczowe zimy lub gorące i suche lata (1992, 1994, 1999), na przemian z chłodnymi i
wilgotnymi (1991, 1993,1997).
Wyniesienie nad poziom morza, duże nagromadzenie otwartych zbiorników wodnych,
zajmujących ok. 15% powierzchni powiatu (łącznie ok. 160 km2), a także terenów
podmokłych powoduje, że poszczególne pory roku wkraczają tu w innych terminach, niż w
pozostałych regionach kraju. I tak wiosna zaczyna się tu ok. 10-14 dni później (w połowie
kwietnia) i jest stosunkowo chłodna, a przygruntowe przymrozki mogą pojawiać się nawet w
końcu maja czy w pierwszych dniach czerwca. Jesień natomiast jest przeważnie długa i
ciepła, przede wszystkim dzięki zbiornikom wodnym , które oddają otoczeniu nagromadzone
w czasie lata ciepło. Wpływ wód powierzchniowych zaznacza się także w wilgotności
powietrza, która w okresie letnim (czerwiec - sierpień) waha się od 60 do 80%.
Najwięcej dni słonecznych przypada na maj i czerwiec oraz wrzesień, natomiast
najmniej na listopad i grudzień. W ciągi całego roku jest tu ok. 110 dni z pełnym
zachmurzeniem i ok. 160 dni z zachmurzeniem częściowym.
Roczna suma opadów wynosi na terenie powiatu ok. 550 mm, a ich maksimum
przypada na czerwiec i lipiec (odpowiedno ok. 75 i 95 mm), natomiast minimum na styczeń i
marzec (30 i 40 mm).
Wiatry, często o dużej prędkości, wieją najczęściej z kierunków północno - i
południowo-zachodnich, a ich największe nasilenie przypada na miesiące jesienne (listopadgrudzień) i wczesnowiosenne (marzec-kwiecień). W okresie letnim (czerwiec- lipiec)
występują tu częste, lecz krótkookresowe silne wiatry, związane ze zjawiskami burzowymi, w
strefach frontowych.
o GLEBY
Gleby na obszarze powiatu zalicza się generalnie do gleb lekkich, słabo
zbielicowanych, wytworzonych na glinach i piaskach. Do najlepszych z punktu widzenia
2
A. Schmuck - Klimat Polski; PWN, Warszawa 1968 r.
20
rolnictwa należą gleby brunatne (III i IV klasa bonitacyjna), wykorzystywane pod uprawę
buraków cukrowych, pszenicy czy roślin strączkowych. Występuje one przede wszystkim w
południowo-zachodniej i północno-wschodniej części gminy Mrągowo, centralnej części
gminy Piecki oraz w północnej części gminy Mikołajki. Gleby bielicowe lekkie , zaliczane są
także do III i IV klasy bonitacyjnej zajmują północno-zachodnią cześć powiatu, występują w
gminie Sorkwity oraz północnej części gminy Mrągowo.Południowa cześć powiatu, to strefa
dominacji gleb bielicowych (klasa V i VI), wytworzonych z pasków zwałowych i materiałów
akumulacji fluwioglacjalnej (piaski, żwiry), a o ich przydatności do wykorzystania rolniczego
decydują w dużej mierze stosunki wodne. W obrębie obniżeń i w sąsiedztwie zbiorników
wodnych oraz z cieków powszechnie występują gleby bagienne, wytworzone z torfów
niskich, użytkowane przede wszystkim jaki łąki.
2.5. ŚWIAT ROŚLINNY
Na obszarze powiatu występuje wiele gatunków roślin, pochodzących z różnych
środowisk klimatycznych, które na tym terenie przetrwały tysiące lat, adaptując się do
obecnie panujących warunków. Są to często gatunki bardzo rzadkie w Polsce i Europie, a dla
ich ochrony utworzono kilka rezerwatów przyrody, takich jak:
• Rezerwat „Jezioro Lisunie” w okolicy Mikołajek o pow. ok. 16 ha, obejmujący
zarastające, śródleśne jezioro , ze stanowiskami rzadkich roślin wodnych i bagiennych
(kłoć wiechowata, jezierza giętka, grzybień północny),
• Rezerwat „Krutynia Dolna”, o pow. ok. 970 ha, obejmujący dolny odcinek rz. Krutyni z
jeziorami: Malinówko, Gardyńskie, Dłużec i Smolak, wraz z przylegającym do nich lasem,
torfowiskami i łąkami,
• Rezerwat „Strzałowo”, o pow. ok. 14 ha, utworzony dla zachowania fragmentu
pierwotnego, mieszanego lasu Puszczy Piskiej. Rosnące tu sosny liczą ok. 150-200 lat, a
ich wysokość sięga od 25 do 33 m,
• Rezerwat „Zakręt” , o pow. ok. 106 ha, położony w pobliżu wsi Krutyń, utworzony w
celu zachowania fragmentu lasu mieszanego, porastającego wzgórza morenowe, wśród
których znajdują się trzy dystroficzne, zarastające śródleśne jeziora, otoczone
torfowiskami wysokimi, z licznymi gatunkami reliktowej roślinności. Na jednym z tych
jezior znajdują się „pływające wyspy”, utworzone z roślinności torfowiskowej i porośnięte
karłowatymi sosnami,
• Rezerwat „Królewska Sosna”, położony nad j. Mokrym, o pow. ok. 104 ha, utworzony w
celu ochrony fragmentu naturalnego, ok. 200-letniego drzewostanu sosnowego, z
domieszką dębów, brzóz i świerków oraz trzech dystroficznych jeziorek, z rzadkimi
gatunkami roślinności torfowiskowej. Atrakcją rezerwatu jest obumarła sosna oraz dąb
szypułkowy, nazywany „dębem Karola Małłka”.
• Rezerwat „Krutynia”, o pow. ok. 273 ha, utworzony dla ochrony zróżnicowanego
krajobrazu polodowcowego okolicy j. Krutyńskiego i górnego odcinka rz. Krutyni, wraz z
otaczającym je lasem mieszanym. Osobliwością rezerwatu jest krasnorost, Hildebrandtia
rivularis oraz gąbka słodkowodna Euspongilla lacustris, które porastają kamienie
znajdujące się w rzece.
• Rezerwat „Pierwos”, o pow. ok. 606 ha, chroniący zróżnicowane ekosystemy leśne,
torfowiskowe i wodne w sercu Puszczy Piskiej. W obrębie rezerwatu ochroną objęto
zarastające j. Pierows, strumienie Pierwos i Gardynkę oraz uchodzący do j. Gardyńskiego
odcinek rz. Krutyni.
21
• Rezerwat „Gązwa”, o pow. ok. 114 ha, obejmujący rzadko już spotykane w Polsce
torfowisko wysokie typu kontynentalnego, którego powierzchnię porastają karłowate
sosny, osiągające wysokość 2-3 m.
•
•
•
•
•
Do najcenniejszych gatunków drzew i roślin tego obszaru można zaliczyć:
rośliny zespołów torfowiskowych, takie jak wierzba lapońska i borówkolistna, brzoza
niska, bagno zwyczajne, turzyce,
drzewa i rośliny typowe dla lasów środkowoeuropejskich: grab zwyczajny, dąb
szypułkowy i bezszypułkowy, wiąz górski, klon zwyczajny, lipa drobno i szerokolistna,
jesion wyniosły, cis pospolity, buk zwyczajny, sasanka wiosenna, arnika górska,
rośliny stepowe, takie jak goździk piaskowy, zawilec wielkokwiatowy, sparceta piaskowa,
szczodrzeniec rozesłany,
rośliny świetlistych borów sosnowych: lepnica zielonawa, kulik sztywny, koniczyna
łubinowata, dzwonecznik wonny,
rośliny wodne, wśród których najcenniejsze to grzybień północny, grzybień biały, grążele,
osoka aloesowata.
Lasy na terenie Powiatu Mrągowskiego stanowią ok. 34% jego powierzchni. Jest to
przede wszystkim zwarty kompleks Puszczy Piskiej, rozciągający się od j. Zyzdrój Wlk. i j.
Mokrego na zachodzie, po j. Bełdany na wschodzie. Na północy linia kompleksu przebiega
nieco na południe od drogi krajowej nr 16, na odcinku od Mrągowa do Mikołajek. Na
południu Puszcza Piska wykracza daleko poza Krainę Wielkich Jezior i Poj. Mrągowskie,
obejmując swoim zasięgiem znaczną część Równiny Mazurskiej. W drzewostanie Puszczy,
mającym charakter boru mieszanego, świeżego dominują sosna i świerk (ok. 80% wszystkich
gatunków), natomiast wśród drzew liściastych najczęściej spotykane to dąb, olcha i
leszczyna.
2.6 ŚWIAT ZWIERZĘCY
Ostoją zwierząt na terenie powiatu jest przede wszystkim kompleks leśny Puszczy
Piskiej. Żyją tu w znacznej ilości jelenie, sarny, dziki, lisy i kuny, a w ostatnim okresie także
łosie. Do gatunków rzadkich, występujących sporadycznie należą wilki, borsuki czy rysie.
Nad brzegami licznych jezior i cieków wodnych oraz w ich pobliżu, coraz częściej
powstają kolonie bobrów, a stosunkowo często można spotkać także wydry, wiele gatunków
jaszczurek, zaskrońce i żmije, a także, chociaż znacznie rzadziej, żółwie błotne.
Ptaki tego obszaru najliczniej reprezentowane są przez gatunki wodne i błotne: mewy,
kormorany, łabędzie nieme, kaczki, perkozy, łyski, czaple, a także drapieżne: kruki, orły
bieliki, orliki, jastrzębie, kanie, myszołowy, błotniaki oraz sowy i puchacze. Wśród ptaków
pól i łąk bardzo licznie występują wrony, kawki, skowronki, drozdy, kosy, słowiki, jaskółki i
bociany, a w ostatnich latach także żurawie W lasach dominują zięby, gile, sójki, rożne
gatunki dzięciołów, kukułki, dzikie gołębie i sikory, a także bardzo jednak nielicznie czarne
bociany.
W wodach jezior spotyka się wiele gatunków ryb, z których najcenniejsze to węgorze,
szczupaki, liny, sandacze, okonie, leszcze i płocie. W najczystszych i najgłębszych akwenach
(j. Piłakno, j. Mokre) żyją jeszcze sielawy i sieje
Dla ochrony najcenniejszych gatunków świata zwierzęcego utworzono kilka
faunistycznych i florystyczno-faunistycznych rezerwatów przyrody, z których najważniejsze
to:
22
• Rezerwat „Jezioro Łuknajno”, o pow. ok. 710 ha , położony w pobliżu Mikołajek,
obejmujący samo jezioro jak i jego bezpośrednie otoczenie. Jest to rezerwat biosfery,
wpisany na listę dziedzictwa przyrodniczego świata UNESCO i objęty międzynarodową
konwencją RAMSAR, chroniącą obszary błotne i podmokłe Sam rezerwat został
utworzony przede wszystkim dla ochrony gniazdujących tu kolonii łabędzi niemych, a
także innych gatunków ptaków wodnych i błotnych, dla których sam zbiornik jak i
otaczającego go trzcinowiska a także i łąki są miejscem odpoczynku i żerowania w czasie
wiosennych i jesiennych przelotów.
• Rezerwat „Czapliniec”, położony w pobliżu j. Śniardwy, o pow. ok. 17 ha, obejmujący
fragment naturalnego, ok. 200-letniego drzewostanu z koloniami czapli siwych,
• Rezerwat „Czaplisko - Ławny Lasek”, nad j. Uplik o pow. ok. 8 ha, o podobnym
charakterze co Rez. „Czapliniec”.
Dla ochrony walorów przyrodniczych i krajobrazowych południowej części Krainy
Wielkich Jezior Mazurskich i Poj. Mrągowskiego oraz dolnego biegu rz. Krutyni utworzono
w 1977 r. Mazurski park Krajobrazowy. Powierzchnia Parku wynosi obecnie ok. 53,7 tyś. ha,
a wraz ze strefą ochronną ok. 72,3 tyś. ha, z czego w obrębie powiatu znajduje się ok. 50% tj.
ok. 26,8 tyś. ha (bez strefy ochronnej). W poszczególnych gminach powiatu teren
Mazurskiego Parku Krajobrazowego zajmuje:
• gm. Piecki ok. 15,3 tyś. ha tj. ok. 49%
• gm. Mikołajki ok. 10,7 tyś. ha tj. ok. 42%
• gm. Mrągowo ok. 0,7 tyś ha tj., ok. 2%
Lasy i wody w Powiecie Mrągowskim zajmują łącznie ok. 45% powierzchni tj. ok.
480 km2. Pozostałe obszary to przede wszystkim grunty rolne i tereny zainwestowane
(miasta, wsie, komunikacja).
WNIOSKI:
1. Powiat Mrągowski położony jest w jednym z najcenniejszych i najatrakcyjniejszych
przyrodniczo oraz krajobrazowo regionów kraju,
2. Największymi walorami środowiska naturalnego tego obszaru są:
• zróżnicowane ukształtowanie powierzchni i jej litologia,
• jeziora i kompleksy leśne, zajmujące ok. 45 % powierzchni powiatu,
• liczne jeziora o charakterze rynnowym, połączone ze sobą ciekami naturalnymi lub
kanałami oraz największy polski naturalny akwen - j. Śniardwy,
• bogata fauna i flora, z unikalnymi w skali europejskiej gatunkami roślin i zwierząt,
• liczne rezerwaty przyrody,
3. Hydrograficznie obszar powiatu należy do dwóch dorzeczy: rz. Wisły i rz. Pregoły, a przez
jego teren przebiega dział wodny pomiędzy w/w dorzeczami,
4. Klimat regionu jest stosunkowo ostry, z dużymi wahaniami poszczególnych parametrów i
znacznym zróżnicowaniem pogodowym,
5. Teren Mazurskiego parku Krajobrazowego obejmuje ok. 50% powierzchni powiatu.
3. LUDNOŚĆ
W końcu 1998 r. na terenie Powiatu Mrągowskiego zamieszkiwało 51.994 osób, z
czego ok. 52% (26.895 osób) to ludność miejska (miasto Mrągowo i Mikołajki), natomiast
ok. 48% to mieszkańcy terenów wiejskich.
Średnia gęstość zaludnienia na terenie powiatu wynosi 49 osób na 1 km2 i jest o ok.
20% niższa niż województwie i o ok. 60% niższa w stosunku do średniej krajowej. W
23
stosunku do sąsiednich powiatów regionu, gęstość zaludnienia jest jedną z najwyższych, co
ilustruje tab. 1.
Od 1990 r. liczba ludności na terenie obecnego powiatu wzrosła nieznacznie, bo
jedynie ok. 1700 osób i wzrost ten był efektem przede wszystkim przyrostu naturalnego,
pomniejszonego o odpływ migracyjny. Jest zjawiskiem szczególnie niepokojącym, iż
najwyższym, ujemnym saldem migracji stałych charakteryzuje się miasto Mrągowo (w 1998
r. - 25 osób), natomiast na terenach wiejskich zjawisko to nie występuje z dużym nasileniem.
Jednocześnie należy podkreślić, iż w stosunku do sąsiednich powiatów, teren Powiatu
Mrągowskiego odznacza się najniższym, poza Powiatem Olsztyńskim, poziomem migracji
stałych. W 1998 r. wynosiło on tu 1,8 osób na 1000 mieszkańców i było o ok. 4 razy niższe
niż w powiecie piskim i o ok. 1,2 razy niższe niż w powiecie kętrzyńskim. Dla porównania,
powiaty Polski Południowej (cieszyński i tatrzański), o podobnej funkcji, charakteryzują się
stałym , dodatnim saldem migracji.
Narastanie zjawiska migracji oraz obniżający się poziom przyrostu naturalnego będzie
prowadził do szybkiego wzrost odsetka osób w wieku poprodukcyjnym, przy jednoczesnym
zmniejszaniu się ilości mieszkańców w wieku przed- i produkcyjnym. Należy także wziąć
pod uwagę fakt, iż na opuszczenie miejsca zamieszkania decydują się najczęściej ludzie
młodzi, z wykształceniem, poszukujący lepszych warunków życia niż te, które mogą
stworzyć sobie na tym terenie.
Szczegółowo powyższe zagadnienia ilustrują tab. 1, 2, 3, 3A.
W strukturze ludności wg płci zaznacza się na terenie powiatu nieznaczna przewaga
kobiet, które w końcu 1998 r. stanowiły 50,5% populacji. Stan ten nie uległa od 1990 r.
istotnym zmianom. W poszczególnych gminach udział kobiet w ludności ogółem waha się od
50,1% w mieście Mrągowie do 51,5% w gminie Mikołajki.
Analizując strukturę wieku ludności powiatu, wyróżniono 3 podstawowe kategorie,
istotne z punktu widzenia rynku pracy i zasobów siły roboczej:
a) ludność w wieku przedprodukcyjnym tj. od 0 do 17 lat,
b) ludność w wieku produkcyjnym, w tym:
• kobiety 18 - 59 lat,
• mężczyźni 18 - 64 lata.
c) ludność w wieku poprodukcyjnym, w tym:
• kobiety 60 lat i więcej,
• mężczyźni 65 lat i więcej.
W takim ujęciu dominującą grupę wiekową stanowią osoby w wieku produkcyjnym,
których odsetek na terenie powiatu, w końcu 1998 r. wynosił 60%, wahając się od 62% w
mieście Mrągowie do 57% w gminie Piecki. W stosunku do sąsiednich powiatów, obszar
powiatu mrągowskiego charakteryzuje się najwyższym udziałem ludności w wieku
produkcyjnym, jednak różnice te są niewielkie i wahają się na poziomie 1-2%. 60-cio
procentowy udział ludności w omawianej grupie wiekowej jest analogiczny jak w całym
województwie warmińsko-mazurskim oraz skali całego kraju.
Tendencją negatywną, z punktu widzenia potencjału ludnościowego i zawodowego
zarówno powiatu, jak i jego poszczególnych gmin jest stale malejący udział osób
najmłodszych, a więc w wieku przedprodukcyjnym W całości populacji zmniejszył się on w
latach 1990 - 1998 odpowiednio z 40 do 29%, a w poszczególnych gminach powiatu wynosi
od 28% (m-to Mrągowo) do 33% (gmina Piecki). Konsekwencją tych zmian jest znaczny
wzrost odsetka ludności w wieku poprodukcyjnym. W skali powiatu osoby te stanowiły w
1998 r. 11% ogółu ludności. W stosunku do 1990 r. udział tej grupy wiekowej wzrósł o 5%.
W poszczególnych gminach powiatu osoby w wieku poprodukcyjnym stanowiły od 10 do 12
% mieszkańców.
24
Istotnym zagadnieniem z punktu widzenia rozwoju powiatu jako całości, jest ocena
struktury ludności wg poziomu wykształcenia. Niestety, przeprowadzone analizy
potwierdziły fakt, iż stopień wykształcenia, a co za tym idzie kwalifikacji zawodowych
ludności powiatu nie jest zadowalający. Nadal dominującą grupę stanowią osoby z
wykształceniem podstawowym (ukończonym lub nie) oraz zasadniczym zawodowym,
stanowiąc ok. 73% ogółu ludności w wieku 15 lat i więcej. Wykształceniem średnim i
policealnym legitymuje się ok. 24% mieszkańców powiatu w tej grupie wiekowej, natomiast
wykształceniem wyższym jedynie ok. 5%. Stan powyższy jest istotną barierą, ograniczająca
zarówno możliwości zatrudnienia jak i powstawania na terenie powiatu firm, w których
mogliby znaleźć zatrudnienie ludzie o wysokich kwalifikacjach. Zjawisko to jest szczególnie
niepokojące w kontekście gwałtownego rozwoju nowoczesnych technologii np.
informatycznych, które na tym obszarze mogłyby stanowić istotny element rozwoju
społecznego i ekonomicznego. Stopień wykształcenia mieszkańców powiatu odbiega także od
średniej dla całego województwa warmńsko-mazurskiego, co przedstawia poniższe
zestawienie.
Lp.
POZIOM WYKSZTAŁCENIA
ludność w wieku 15 lat i więcej
UDZIAŁ grup ludności w %
1.
brak wykształcenia
2.
podstawowe ukończone i nie
3.
zasadnicze zawodowe
4.
średnie i policealne
5.
wyższe
6.
RAZEM
Analiza własna na podst. informacji WUS Olsztyn
Powiat
3
46
22
24
5
100
Województwo
2
42
22
27
7
100
WNIOSKI:
1. Powiat to obszar o stosunkowo wysokiej gęstości zaludnienia, w porównaniu do sąsiednich
terenów, jednak o znacznie niższej niż w skali całego województwa czy kraju.
2. W strukturze wiekowej dominuje ludność w wieku produkcyjnym, jednak tendencje
ostatnich 10 lat wskazują na stałe obniżanie się odsetka osób
w wieku
przedprodukcyjnym.
3. Obszar powiatu charakteryzuje się ujemnym saldem migracji, przy czym zjawisko to
szczególnie ostro zarysowuje się w mieście Mrągowie.
4. Niekorzystnie przedstawia się poziom wykształcenia mieszkańców powiatu, wśród których
osoby bez wykształcenia, z wykształceniem podstawowym oraz zasadniczym zawodowym
stanowią łącznie ok. 73%, natomiast z wykształceniem wyższym jedynie ok. 5%. Stan ten
może być bardzo istotną barierą w rozwoju społeczno-gospodarczym tego obszaru.
4. ZATRUDNIENIE
Łącznie, na terenie Powiatu Mrągowskiego zatrudnionych w końcu 1998 r. było
20.150 osób 3, co stanowi ok. 65% ogółu ludności w wieku produkcyjnym. Wg
szacunkowych danych, zmiany w poziomie zatrudnienia w latach 1990 - 1998 (rok 1990 =
100%), przedstawiają się następująco:
3
w gospodarce narodowej tj. lacznie z rolnictwem indywidualnym (wielkosc szacunkowa)
25
100%
1990
78
1991
68
1992
65
1993
63
1994
64
1995
66
1996
68
1997
77
1998
Analizy własne, na podst. danych WUS i informacji z Urzędów Gmin.
Powyższe dane dowodzą, iż od 1995 r. zarysowuje się powolny, lecz wyraźny trend wzrostu
zatrudnienia po drastycznym spadku, związanym z pierwszą fazą transformacji gospodarczej
po 1989 r. Jest to objaw pozytywny, jednak w dalszym ciągu poziom zatrudnienia na terenie
powiatu w końcu 1998 r. był niższy o ok. 25% od poziomu 1990 r.
Jednym z istotnych wskaźników oceny aktywności zawodowej ludności na danym
obszarze jest wskaźnik ilości pracujących na 1000 mieszkańców. Dla poszczególnych gmin
powiatu przedstawia się on następująco (1998 r.):
Lp.
Wyszczególnienie
1. m-to Mrągowo
2. gm. Mikołajki
3. gm. Mrągowo
4. gm. Piecki
5. gm. Sorkwity
6. POWIAT
Analizy własne
Zatrudnieni na 1000 mieszkańców.
383
366
413
422
353
388
Powyższa analiza wskazuje, iż najwyższym poziomem aktywności zawodowej charakteryzują
się gminy Mrągowo i Piecki, natomiast najniżej w tym rankingu sytuuje się gm. Sorkwity.
W strukturze zatrudnienia (wg działów EKD, zgodnych z klasyfikacją Unii
Europejskiej), na terenie powiatu dominuje szeroko rozumiany sektor usług, w których
pracuje ok. 46% zatrudnionych. Na stan ten ma wpływ przede wszystkim struktura
zatrudnienia w mieście Mrągowie i gminie Mikołajki, ponieważ analizując jedynie obszary
gmin wiejskich stwierdzamy wyraźne odwrócenie proporcji i istotną dominację rolnictwa
(głównie indywidualnego), jako podstawowego źródła utrzymania mieszkańców tych terenów
(ok. 50% zatrudnionych).
W stosunku do 1990 r. poziom zatrudnienia w rolnictwie uległ obniżeniu o ok. 38%,
co w liczbach bezwzględnych wynosi ok. 2.200 osób. W znacznej większości osoby te, to
pracownicy byłych PGR-ów, pozostający w chwili obecnej bez pracy.
W porównaniu z sąsiednimi powiatami, udział osób pracujących w rolnictwie, w
zatrudnieniu ogółem jest najniższy, natomiast znacznie przewyższa poziom gmin Polski
Południowej.
Drugim działem gospodarki, który po 1990 r. odczuł „najboleśniej” zmiany
systemowe jest przemysł i budownictwo. Poziom zatrudnienia w tym sektorze, wynoszący w
1998 r. ok. 4.600 osób, obniżył się w stosunku do 1990 r. o ok. 55%, co było związane z
likwidacją bądź znacznym ograniczeniem działalności dużych zakładów przemysłowych,
przede wszystkim w Mrągowie i Mikołajkach (np. BUMAR, ZAKŁADY STOLARKI
26
BUDOWLANEJ). Obecny udział tego sektora gospodarki w zatrudnieniu ogółem wynosi ok.
25%, wahając się w poszczególnych gminach od ok. 11% w gminie Sorkwity do ok. 37% w
mieście Mrągowie. W stosunku do powiatów regionu zatrudnienie w tym sektorze utrzymuje
się zbliżonym poziomie.
Tendencją pozytywną w strukturze zatrudnienia jest bezsprzecznie stały zrost
zatrudnienia w sektorze szeroko rozumianych usług, który w końcu 1998 r. osiągnął poziom
ok. 46%. Waha się on w poszczególnych gminach od ok. 18% w gminie Sorkwity do ok. 61%
w mieście Mrągowie. Na podkreślenie zasługuje fakt, iż od 1990 r. następuje tu wyraźna
zmiana strukturalna. Do 1990 r. zatrudnieni w usługach byli pracownicy jednostek
państwowych i spółdzielczych, natomiast obecnie są to osoby prowadzący własną działalność
gospodarczą, przede wszystkim w sferze turystyki i handlu. Usługi są jednocześnie jedynym
sektorem gospodarki powiatu, który najszybciej zaczął wychodzić z kryzysu
transformacyjnego Po spadku poziomu zatrudnienia, który w 1992 r doszedł do ok. 65% stanu
z roku 1990 r. , od 1993 r. notowany jest stały wzrost powodujący, iż w końcu 1998 r.
zatrudnienie w usługach wynosiło już ok. 118 % w stosunku do stanu z 1990 r.
Analizując udział sektora usług w zatrudnieniu ogółem w stosunku do powiatów
sąsiednich należy stwierdzić, iż jest on najwyższy, co świadczy o właściwym tempie i
kierunku rozwoju Powiatu Mrągowskiego. Jednak należy jeszcze raz podkreślić, iż stan ten
dotyczy przede wszystkim miasta Mrągowo i gminy Mikołajki, natomiast pozostałe gminy
powiatu znacznie odbiegają od tego poziomu, co jest zjawiskiem niekorzystnym i
świadczącym o nierównomiernym rozwoju gospodarczym.
Szczegółowe dane dotyczące poziomu zatrudnienia przedstawiono w tab. 1, 4 i 4A.
WNIOSKI:
1. Ostatnie 5 lat to okres wzrostu zatrudnienia na terenie powiatu, które jest jednak nadal o
ok. 25% niższ niż w 1990 r.
2. W zatrudnieniu według sektorów gospodarki narodowej (poza miastem Mrągowem)
dominuje rolnictwo, w którym pracuje ok. 50% zawodowo czynnych., jednak w stosunku
do innych powiatów regionu, poziom zatrudnienia w rolnictwie jest najniższy.
3. Zjawiskiem pozytywnym jest szybki wzrost zatrudnienia w sektorze usług wynoszący ok.
46% pracujących na terenie powiatu, co jest najwyższym wskaźnikiem w regionie.
4. Struktura zatrudnienia według sektorów gospodarki narodowej wykazuje znaczne
zróżnicowanie w poszczególnych gminach powiatu, co jest zjawiskiem negatywnym.
5. Wiodącą rolę w rozwoju sektora usług, na terenie powiatu spełniają: miasto Mrągowo,
gmina Mikołajki oraz gmina Piecki. Pozostałe gminy nadal charakteryzują się
zdecydowaną dominacją rolnictwa.
5. AKTYWNOŚĆ ZAWODOWA, BEZROBOCIE,
POZIOM UBÓSTWA
Istotnym problemem tak społecznym jak i ekonomicznym Powiatu Mrągowskiego,
podobnie jak i całego regionu, jest bezrobocie. Zjawisko to, praktycznie nieznane do 1989 r.
pojawiło się w momencie rozpoczęcia transformacji ustrojowej i przechodzenia od
gospodarki planowanej centralnie do wolnorynkowej.
Lata 1990 - 1995 to okres szybkiego narastania bezrobocia, wywołanego na tym
terenie przede wszystkim upadkiem wielu firm państwowych i spółdzielczych, a także
likwidacją państwowych gospodarstw rolnych.
27
Od 196 r. zarysowuje się na terenie powiatu bardzo powolna tendencja obniżania się
poziomu bezrobocia, jednak nadal jest ono jednym z najwyższych w kraju, a jednocześnie
podlega sezonowym wahaniom, spowodowanym przede wszystkim krótkotrwałym sezonem
turystycznym (3-4 miesiące), po którym możliwości znalezienia bądź utrzymania pracy są
znacznie ograniczone.
Wg stanu na koniec 1999 r. liczba osób pozostających bez pracy (z prawem do zasiłku
i bez), na terenie Powiatu Mrągowskiego wynosiła 5.365 osób, z czego ok. 53% stanowiły
kobiety. W stosunku do 1998 r. bezrobocie wzrosło o ok. 10%. Wzrost ten jest głownie
wynikiem ograniczenia środków finansowych na zatrudnianie bezrobotnych do prac
interwencyjnych i robót publicznych, stanowiących w l. 1996-1997 istotne narzędzie
aktywizacji bezrobotnych przez samorządy gminne.
W ocenie poziomu bezrobocia stosuje się trzy, podstawowe wskaźniki. Pierwszym z
nich jest STOPA BEZROBOCIA I (tab. 5C), będąca stosunkiem ilości bezrobotnych, do
ogółu aktywnych zawodowo4 . Na terenie Powiatu Mrągowskiego wskaźnik ten wynosił na
koniec 1999 r. 21% i był najniższym w porównaniu z pozostałymi powiatami regionu lecz
jednocześnie nieco wyższy niż średni dla województwa warmińsko-mazurskiego (20%) i
niemal dwukrotnie wyższy niż średni krajowy (11%). Dla porównania, w powiatach Polski
Południowej wskaźnik ten wynosi 7,4% (Powiat Cieszyński) i 4% (Powiat Tatrzański).
Drugim wskaźnikiem poziomu bezrobocia jest STOPA BEZROBOCIA II (tab. 5C),
określająca stosunek liczby bezrobotnych do ilości aktywnych zawodowo poza rolnictwem.
Na terenie powiatu wskaźnik ten kształtował się w końcu 1999 r. na poziomie ok. 28%.
Trzecim zasadniczym miernikiem stanu bezrobocia jest ilość osób pozostających bez
pracy na 1000 mieszkańców (tab. 5D). Wg tego kryterium, na terenie powiatu na każde 1000
jego mieszkańców przypada 103 bezrobotnych, a więc praktycznie co 10-ty mieszkaniec tego
terenu jest bez pracy. W pozostałych powiatach regionu ilość osób bezrobotnych, w stosunku
do liczby ludności kształtuje się na niższym poziomie, wahając się od 66 (Powiat Olsztyn) do
99 (Powiat Pisz). Jedynie Powiat Giżycko charakteryzuje się wyższym wskaźnikiem (106).,
natomiast powiaty z południa kraju mają poziom ilości bezrobotnych na 1000 mieszkańców
na poziomie 24 (powiat cieszyński) i 9 (powiat tatrzański).
O ile średni poziom bezrobocia na terenie powiatu (stopa bezrobocia I) wynosi
21%, o tyle w poszczególnych gminach wskaźnik ten ulega znacznym wahaniom, od ok. 19
% w mieście Mrągowie i gminie Piecki do ok. 27% w gminie Sorkwity. Jest ona także bardzo
wysoki w gminie Mikołajki (25%) - tab. 5C.
Analizując strukturę bezrobotnych pod względem poziomu wykształcenia należy
stwierdzić, iż zdecydowanie dominują tu osoby o najniższych kwalifikacjach (bez
wykształcenia, z wykształceniem podstawowym oraz zasadniczym zawodowym), stanowiąc
ok. 78% ogółu osób, pozostających bez pracy. O ile jest to stan stosunkowo łatwy do
wytłumaczenia , o tyle niepokój budzi ilość bezrobotnych z wykształceniem średnim
(ogólnokształcącym i zawodowym) , wynosząca ok. 21% oraz z wykształceniem wyższym
(ok. 1%, tj. 61 osób). Taka skala tego zjawiska dowodzi, iż zarówno władze samorządowe
gmin, Powiatowe Biuro Pracy oraz lokalne środowiska przedsiębiorców nie potrafią dać tym
ludziom stosownej oferty pracy, marnując tym samy potencjał intelektualny ludzi, który
można byłoby z powodzeniem wykorzystać bez większych inwestycji, w rozszerzenie czy
uzupełnienie ich kwalifikacji.
Poziom kwalifikacji bezrobotnych na terenie powiatu stwarza niekorzystną sytuację
dla wchodzenia tu z nowymi inwestycjami. Ewentualni pracodawcy muszą w takiej sytuacji
liczyć się z koniecznością organizowania szkoleń i kursów, co skutecznie może ich
zniechęcić do inwestowania na tym obszarze, bądź zatrudniać pracowników z zewnątrz, co
4
Aktywni zawodowo to łączna liczba pracujących i bezrobotnych.
28
oczywiście nie leży w interesie lokalnego rynku pracy, jednak tego typu przykłady są już
dosyć częste (gmina Mikołajki - Hotel „Gołębiewski”, inwestycje Inter Commerce”. itp.).
Analiza miejsca zamieszkania bezrobotnych potwierdza opinię, iż obecnie w powiecie
zdecydowanie przeważają osoby bezrobotne z terenów wiejskich, stanowiąc ok. 88% ogółu
osób, pozostających bez pracy, co w dużej mierze związane jest z brakiem jakichkolwiek
ofert zatrudnienia dla pracowników b. PGR-ów. Stąd też nasuwa się wniosek, o pilnej
potrzebie przygotowania i wdrożenia programu aktywizacji społecznej i zawodowej
osób bezrobotnych z terenów wiejskich. W programie takim konieczne jest położenie
nacisku na zagadnienia związane z samodzielnym poszukiwanie pracy bądź
podejmowaniem własnej działalności gospodarczej jak też. a może przede wszystkim na
pobudzenie motywacji psychologicznej oraz umiejętności oraz chęci do włączania się w
działania, służące poprawie własnego statusu społecznego. Uważamy, iż przy
opracowaniu takiego programu w skali powiatu, który mógłby być programem
modelowy, należy wykorzystać doświadczenia organizacji pozarządowych, realizujących
z powodzeniem podobne projekty, które jednak z uwagi na ich koszty są ograniczone do
niewielkich ilościowo grup osób bezrobotnych.
Z problemem bezrobocia związane jest ściśle zagadnienie poziomu ubóstwa, a co za
tym idzie, opieki społecznej. Ilość osób, korzystająca z tej formy pomocy na trenie powiatu
wynosiła (koniec 1999 r.) 9.890 osób, co oznacza iż niemal co 5 mieszkaniec tego terenu żyje
w ubóstwie i wymaga wsparcia ze środków publicznych. Jest to stan wysoce niepokojący i
wymagający szybkiego podjęcia dyskusji, w gronie władz samorządowych powiatu i gmin, a
także organizacji społecznych (pozarządowych i sektora prywatnego), w jaki sposób można i
należy przeciwdziałać tej sytuacji.
Ilość osób, korzystających z pomocy materialnej opieki społecznej jest zróżnicowana
w poszczególnych gminach i waha się od 613 w gminie Mikołajki do 3514 w mieście
Mrągowie. Wskaźnik ilości osób objętych opieką społeczną na 1000 mieszkańców jest
najniższy w gminie Mikołajki (72), natomiast najwyższy w gminie Piecki (337).
Z analizy omawianego zjawiska wynikają dwa zasadnicze wnioski:
a) ilość osób objętych opieką społeczną w poszczególnych latach (1990 - 1999) nie jest
stabilna, a tendencje i uwarunkowania zmian niezbyt czytelne,
b) ok. 60 % z tych osób zamieszkuje tereny wiejskie powiatu, co wydaje się świadczyć, iż w
większości są to pracownicy byłych państwowych gospodarstw rolnych. W związku z tym
jest to kolejny dowód na to, iż istniej pilna potrzeba opracowania i wdrożenia programu
aktywizacji społecznej i zawodowej tej właśnie, najsłabszej ekonomicznie grupy
mieszkańców powiatu.
Szczegółowe dane dot. w/w zagadnienia przedstawiono w tab. 6.
WNIOSKI:
1. Bezrobocie na terenie Powiatu Mrągowskiego ma charakter strukturalny.
2. Średnia stopa bezrobocia I kształtuje się na poziomie 21%, co jest wskaźnikiem
najniższym w porównaniu z powiatami sąsiednimi, jednak znacznie przewyższającym
średnią krajową.
3. Stopa bezrobocia I w poszczególnych gminach powiatu wykazuje znaczne zróżnicowanie i
jest najniższa w mieście Mrągowie i gminie Piecki (ok. 19%), natomiast jest najwyższa w
gminie Sorkwity (ok. 27%),
4. Średnio, co dziesiąty mieszkaniec powiatu pozostaje bez pracy, a najwyższym udziałem
bezrobotnych charakteryzuje się gmina Sorkwity, w której na 1000 mieszkańców
przypadają 133 osoby pozbawione pracy.
29
5. Ok. 78% bezrobotnych legitymuje się najniższym poziomem wykształcenia, natomiast
zjawiskiem szczególnie negatywnym jest stosunkowo wysoki udział
w grupie
bezrobotnych osób z wykształceniem średnim (21%) i wyższym (1%).
6. Ok. 88% osób bez pracy zamieszkuje tereny wiejskie powiatu, co dowodzi pilnej potrzeby
opracowania i wdrożenia programu aktywizacji społecznej i zawodowej tej grupy
ludności. Program taki, o charakterze modelowym, powinien zostać przygotowany i
realizowany wspólnie przez Powiatowe Biuro Pracy oraz organizacje pozarządowe,
mające znaczne doświadczenie w prowadzeniu tego typu działań
7. Niemal co 5 mieszkaniec powiatu korzysta z pomocy opieki społecznej, a ok. 60% z tych
osób zamieszkuje na terenach wiejskich co potwierdza tezę, o pilnej potrzebie wdrożenia
programu aktywizacji społecznej i zawodowej tej najsłabszej ekonomicznie grupy.
6. INFRASTRUKTURA TECHNICZNA
Zasadnicze działania, dotyczące eksploatacji i rozbudowy infrastruktury technicznej
leżą w większości bądź w gestii samorządów gmin (wodociągi, kanalizacja, oczyszczanie
ścieków, utylizacja odpadów, drogi gminne), bądź instytucji centralnych (energetyka,
gazownictwo, telekomunikacja, transport publiczny, drogi krajowe i wojewódzkie). W tej
sytuacji, realna możliwość działań władz samorządowych powiatu w tym zakresie wydaje się
być znacznie ograniczona i może polegać jedynie na:
a) inicjowaniu współpracy na poziomie powiatowym bądź regionalnym, przede wszystkim
przy projektach obejmujących większy obszar (np. wysypisko śmieci czy oczyszczalnia
ścieków dla kilka gmin),
30
b) poszukiwaniu dodatkowych środków zewnętrznych, niezbędnych do sfinansowania tego
typu inwestycji,
c) skutecznej realizacji zadań własnych, przede wszystkim z zakresu utrzymania i
modernizacji dróg powiatowych,
d) zabiegania o ewentualne przejęcie zadań z zakresu utrzymania dróg wojewódzkich i
krajowych tak, aby całość tego typu działań była skupiona na jednym poziomie, co
znacznie ułatwia proces zarządzania. Oczywiście w takiej sytuacji warunkiem jest
uzyskanie odpowiednich środków finansowych, przekazanych powiatowi z poziomu
budżetu centralnego czy wojewódzkiego.
Z uwagi na powyższe, co zresztą odpowiada metodycznym założeniom konstrukcji
STRATEGII POWIATOWEJ, w niniejszym rozdziale zrezygnowano ze szczegółowego opisu
stanu infrastruktury technicznej na terenie powiatu. Tego typu informacje zawarte są zarówno
w strategiach rozwoju jak i w studiach uwarunkowań i kierunków zagospodarowania
przestrzennego poszczególnych gmin.
W przekonaniu autorów niniejszego dokumentu, popartego przykładami z dostępnej
literatury przedmiotu, na poziomie powiatu istotne jest przede wszystkim przedstawienie
stopnia rozwoju infrastruktury technicznej na tle regionu i kraju. Pozwala to na wyciągnięcie
wniosków, dotyczących skali niezbędnych inwestycji, bez jednoczesnego wchodzenia w
kompetencje samorządów gminnych np. co do szczegółów lokalizacyjnych, które powinny
być wynikiem określonych preferencji władz lokalnych.
6.1. SIEĆ WODOCIĄGOWA
Jednym z podstawowych elementów infrastruktury technicznej, wyznaczającym
standard zamieszkania na danym terenie, a jednocześnie będącym warunkiem prawidłowego
rozwoju społeczno-ekonomicznego, jest dostępność mieszkańców do wody bieżącej z sieci
wodociągowej.
Łączna długość sieci wodociągowej na terenie Powiatu Mrągowskiego wynosiła w
końcu 1998 r. 408,3 km (bez przyłączy do budynków). Oznacza to, iż na każde 1000
mieszkańców przypada ok. 7,85 km. Analogiczny wskaźnik dla województwa warmińskomazurskiego kształtuje się na poziomie ok. 5,61 km/1000 mieszkańców , a dla całego kraju
5,04 km/1000 mieszkańców. Stan ten dowodzi, iż stopień zaopatrzenia ludności powiatu w
bieżącą wodę jest znacznie wyższy niż w całym województwie (o ok. 40%) i w Polsce (o ok.
56%).
Na tle powiatów regionu, Powiat Mrągowski zajmuje drugą pozycję, za Powiatem
Giżyckim (10,7 km sieci na 1000 mieszkańców).
Pomimo tego faktu, należy zdawać sobie sprawę z istniejącego, znacznego
zróżnicowania w obrębie powiatu. W poszczególnych gminach, długość sieci wodociągowej
na 1000 mieszkańców waha się od 2,19 w mieście Mrągowie do 16,78 w gminie Sorkwity.
Pomijając miasto Mrągowo, trudnoporównywalne w zasadzie z terenami wiejskimi,
najniższym wskaźnikiem charakteryzuje się gmina Mikołajki 8,9 km/1000 mieszkańców.
Drugim wskaźnikiem, charakteryzującym poziom zaopatrzenia ludności w wodę
bieżącą jest długość sieci wodociągowej na 100 km2. W takim ujęciu, cały obszar powiatu
także charakteryzuje się znaczną przewagą w stosunku do całości województwa (powiat - 38,
3 km/100 km2, województwo - 34,0 km/100 km2) jednak odbiega od średniej ogólnopolskiej
(62,3 km/100 km2).
31
W gminach powiatu, wskaźnik długości sieci wodociągowej na 100 km2 jest także
zróżnicowany i wynosi od 27,6 km/100 km2 w gminie Piecki do 43,8 km/100 km2 w gminie
Sorkwity i aż 341,89 km/100 km2 w mieście Mrągowie.
Elementem oceny stopnia zaopatrzenia ludności w wodę, najbardziej obiektywnym i
czytelnym, jest ilość mieszkańców danego terenu, korzystająca z sieci wodociągowej. Na
terenie powiatu wskaźnik ten wynosi ok. 76%, na co jednak rzutuje w dużym stopniu miasto
Mrągowo (ok. 99% mieszkańców korzysta z sieci wodociągowej). Na terenach gmin poza
miastem Mrągowem udział ludności mającej dostęp do bieżącej wody z sieci przesyłowej
kształtuje się na poziomie ok. 56%
WNIOSKI:
1. Poziom zaopatrzenia w wodę z sieci wodociągowej jest na terenie powiatu stosunkowo
dobry, tak w stosunku do innych powiatów regionu jak i średniej dla województwa.
2. Poza miastami Mrągowem i Mikołajki, w których udział mieszkańców korzystających z
wody bieżącej sięga ok. 99%, na terenach wiejskich powiatu wskaźnik ten nie przekracza
60%, co jest istotną wskazówką dla władz samorządowych gmin, co do głównych
kierunków działań inwestycyjnych w najbliższych latach.
6.2. SIEĆ KANALIZACYJNA I OCZYSZCZANIE ŚCIEKÓW
Podobnie jak poziom rozwoju sieci wodociągowej, także stan skanalizowania danego
obszaru oraz stopień oczyszczania ścieków określa zarówno standard życia jak i wskazuje na
stan środowiska naturalnego. W praktyce krajów Unii Europejskiej są to jedne z
podstawowych kryteriów, wyznaczających pozycje i rangę regionu czy miejscowości, jako
miejsca korzystnego do zamieszkania, inwestycji czy wypoczynku.
O ile w zakresie zaopatrzenia w wodę teren powiatu plasuje się na jednej z pierwszych
pozycji w regionie, o tyle w zakresie rozwoju sieci kanalizacyjnej i oczyszczania ścieków
sytuacja jest znacznie gorsza. Co prawda wskaźnik długości sieci kanalizacyjnej na 1000
mieszkańców, w porównaniu z pozostałymi powiatami regionu jest nadal najwyższy (tab. 1),
to poziom tego wskaźnika świadczy, iż rozwój sieci kanalizacyjnej jest tu bardzo niski i
wynosi jedynie 2,1 km na 1000 mieszkańców. Średni poziom tego wskaźnika dla
województwa warmińsko-mazurskiego kształtuje się na poziomie 1,5 , a dla Polski 1,2
km/1000 mieszkańców.
W poszczególnych gminach powiatu, omawiany wskaźnik wykazuje znaczny stopień
zróżnicowania, wahając się od 0,9 km/1000 mieszkańców w gminie Sorkwity do 3,1 km/1000
mieszkańców w gminie Mikołajki (miasto Mrągowo - 2,4).
Drugim wskaźnikiem poziomu dostępności sieci kanalizacyjnej jest jej długość
przypadająca na 100 km2. Wg tego kryterium, wśród gmin powiatu na pierwszym miejscu
znajduje się miasto Mrągowo (374,3 km/100 km2), a następnie gmina Mikołajki (10,1
km/100 km2). Pozostałe gminy odbiegają znacznie od w/w, a najsłabiej rozbudowaną sieć
kanalizacyjną posiada gmina Sorkwity (2,3 km/100 km2).
Średni poziom omawianego wskaźnika dla całego powiatu kształtuje się na poziomie
ok. 10,3 km/100 km2 i jest o ok. 4% wyższy od średniej wojewódzkiej oraz jednocześnie o
ok. 47% niższy od średniej krajowej (15,1 km/100 km2).
Ilość mieszkańców Powiatu Mrągowskiego, korzystająca z sieci kanalizacyjnej
wynosi (1999 r.) jest stosunkowo wysoka (86%), jednak stan ten jest zawyżany przez miasta
32
Mrągowo i Mikołajki (średni dla obu tych miast wynosi 89%). Na terenach wiejskich, poziom
tego wskaźnika jest znacznie niższy i wynosi ok. 60%.
Na terenie powiatu znajduje się pięć oczyszczalnie ścieków (Mrągowo - Polska Wieś,
Mikołajki, Piecki, Sorkwity, Rybno), z czego w zasadzie jedynie oczyszczalnie w Polskiej
Wsi i Mikołajkach spełniają podstawowe standardy Unii europejskiej w zakresie stopnia
redukcji zanieczyszczeń. W kilku miejscowościach (np. Baranowo, Woźnice, Boże, Rydwągi)
oraz przy dużych ośrodkach wypoczynkowych (np. OW Wierzbowo) działają niewielkie,
lokalne oczyszczalnie mechaniczne. Także część ścieków z terenów wiejskich jest dowożona
wozami asenizacyjnymi do dużych oczyszczalni (np. z terenu gminy wiejskiej Mrągowo do
oczyszczalni w Polskiej Wsi, z terenu gminy Mikołajki do oczyszczalni w mieście). W
najbliższym okresie planowane jest rozpoczęcie budowy oczyszczalni ścieków Warpuny Zyndaki (gmina Sorkwity).
Istotnym problemem powiatu, w zakresie gospodarki ściekowej jest
oczyszczanie ścieków na terenach wiejskich. Dotyczy to w pierwszym rzędzie miejscowości i
stref o charakterze turystycznym, w których szybkie rozwiązanie tego problemu jest
warunkiem ich rozwoju.
Szczegółowe dane, ilustrujące omówione wyżej zagadnienia przedstawiono w tab. 1,2.
WNIOSKI:
1. Miasta Mrągowo i Mikołajki charakteryzują się dostatecznym poziomem rozwoju sieci
kanalizacyjnej i jej dostępnością dla mieszkańców tych miast. Znacznie gorsza pod tym
względem sytuacja panuje na terenach wiejskich powiatu. Z tego względu główny wysiłek
inwestycyjny władz samorządowych gmin powinien być skierowany na rozwiązanie tego
zagadnienia, będącego jednym z podstawowych warunków rozwoju społecznogospodarczego tych obszarów.
2. Wraz z rozbudową systemu kanalizacyjnego powinna iść realizacja systemu oczyszczalni
ścieków, w tym także małych, przydomowych, zwłaszcza w strefach zabudowy
rozproszonej.
3. Konieczne jest prowadzenie stałej oceny stanu oczyszczania ścieków we wszystkich
obiektach turystycznych na terenie powiatu wraz z określeniem niezbędnych działań,
zmierzających do poprawy sytuacji wszędzie tam, gdzie odprowadzane ścieki nie spełniają
podstawowych kryteriów ochrony środowiska.
6.3. ZAOPATRZENIE W GAZ
Z gazu sieciowego na terenie powiatu korzystają jedynie mieszkańcy miasta Mrągowa
(ok. 95%) oraz miasta Mikołajki (ok. 80%). Pozostałe tereny nie posiadają sieci gazowej,
pomimo iż przez teren np. gminy Sorkwity przebiega linia wysokiego ciśnienia.
Zarówno w Mrągowie jak i w Mikołajkach istnieją znaczne rezerwy (20-30%) gazu,
umożliwiające zwiększenie ilości odbiorców, jednak wówczas zwłaszcza w Mrągowie,
niezbędna jest rozbudowanie sieci przesyłowej.
W porównaniu do pozostałych powiatów regionu, Powiat Mrągowski charakteryzuje
się najwyższym udziałem mieszkańców, korzystających z omawianego nośnika energii (49%
33
- tab. 1). Wskaźnik ten jest tu także wyższy niż średni dla całego województwa warmińskomazurskiego (43% - tab.2).
WNIOSKI:
1. Z gazu ziemnego (sieciowego) na terenie powiatu korzystają jedynie mieszkańcy miast
Mrągowo i Mikołajki.
2. Istniejące możliwości zaopatrzenia w gaz wskazują na znaczne rezerwy w tym zakresie,
przy jednoczesnej konieczności rozbudowy sieci przesyłowej, przede wszystkim w
Mrągowie.
3. Przebieg rurociągów gazu (wysokiego ciśnienia) wskazuje na możliwość zgazyfikowania
także przynajmniej części terenów wiejskich w gminach Sorkwity, Mrągowo i Piecki,
jednak dotychczasowe rozmowy na ten temat nie przyniosły efektów, przede wszystkim z
uwagi na koszty budowy stacji redukcyjnych. Należy rozważyć możliwość ponownego
przeanalizowania tego zagadnienia, wraz z możliwością finansowania części kosztów
przez samorządy ze środków programów pomocowych Unii Europejskiej.
6.4. SKŁADOWANIE I UTYLIZACJA ODPADÓW STAŁYCH
Na terenie Powiatu Mrągowskiego funkcjonują dwa wysypiska śmieci:
• Polska Wieś (gm. Mrągowo), obsługujące zarówno gminę Mrągowo, jak i w oparciu o
podpisane umowy miasto Mrągowo oraz gminę Sorkwity,
• Lubiewo w gminie Mikołajki, tylko dla jej potrzeb.
W/w wysypiska nie odpowiadają standardom nowoczesnych składowisk odpadów,
nie posiadają także żadnego systemu ich segregacji i utylizacji. Dodatkowo, w żadnej
miejscowości powiatu nie funkcjonuje system segregacji śmieci.
O ile problem gospodarki odpadami w miastach i większych miejscowościach został,
przynajmniej doraźnie rozwiązany, o tyle zjawiskiem szczególnie negatywnym są tzw. dzikie
wysypiska oraz stan sanitarny stref licznie odwiedzanych przez turystów (pola biwakowe,
miejsca postoju jachtów). W miejscach tych, położonych przede wszystkim nad brzegami
jezior, po sezonie letnim piętrzą się sterty odpadów. Problemu tego nie rozwiązują ustawione
pojemniki (kontenery) na śmieci, gdyż brak jest sprawnego systemu ich opróżniania.
Dodatkowym czynnikiem, pogarszającym ten i negatywnie oddziaływującym na środowisko
naturalne jest narastające lawinowo rozprzestrzenianie się opakowań z tworzyw sztucznych.
Po wykorzystaniu (worki foliowe, butelki) są one nagminnie wyrzucane. I nawet, jeżeli ok.
60% z nich trafia na wysypiska, pozostają tam przez wiele lat, ponieważ okres ich rozkładu
wynosi ok. 80-100 lat. Pozostałe 40% zaśmieca lasy, pobocza dróg i wody tego terenu. Dla
przykładu, tylko jedne sklep w Mikołajkach, obsługujący dziennie w sezonie ok. 3000
klientów zużywa ok. 5000 szt. worków foliowych. W skali miesiąca jest to ok. 130 tyś.
worków, z których ok. 50 tys. jest wyrzucanych.
Zasadniczymi problemem, przed jakimi stoi powiat w zakresie gospodarki odpadami
stałymi są:
a) podjecie decyzji i ustalenie lokalizacji nowoczesnego, spełniającego europejskie standardy
ochrony środowiska, wysypiska śmieci dla potrzeb całego powiatu,
b) opracowanie i wdrożenie systemu segregacji i recyklingu odpadów,
c) zastąpienia, w okresie 2-3 lat większości opakowań z tworzyw sztucznych opakowaniami
ekologicznymi (torby papierowe i z materiałów naturalnych).
WNIOSKI:
34
1. Konieczne jest podjęcie jak najszybciej decyzji o budowie nowoczesnego, spełniającego
wszystkie normy wysypiska śmieci, współpracującego z system utylizacji i recyklingu
odpadów.
2. Pilnego rozwiązania wymaga problem oczyszczania z odpadów stałych stref turystycznych
(biwakowiska, miejsca postoju jachtów) oraz likwidacji tzw. dzikich wysypisk śmieci.
3. Zwiększająca się ilość opakowań z tworzyw sztucznych powoduje stałą degradację
środowiska naturalnego powiatu, tworząc jednocześnie niekorzystny wizerunek tego
terenu w oczach turystów. W związku z tym, władze powiatu oraz władz poszczególnych
gmin, organizacjami pozarządowymi i środowiskiem przedsiębiorców powinny opracować
zasady i metody wdrożenia programu zastępowania opakowań plastikowych
opakowaniami ekologicznymi (papier, materiały naturalne).
6.5. TELEKOMUNIKACJA
W ciągu ostatnich lat (od 1994 r.), poziom telekomunikacji na obszarze powiatu
podniósł się znacznie i obecnie jest w zasadzie zadawalający. Dotyczy to zarówno jakości
usług jak i dostępności telefonów. Nowoczesne, cyfrowe centrale telefoniczne oraz w
większości światłowodowe linie telekomunikacyjne zapewniają odpowiedni standard w
zakresie połączeń krajowych i międzynarodowych. Tym samy spełniony została jeden z
podstawowych warunków rozwoju tego terenu - bez sprawnej i szeroko dostępnej
telekomunikacji niemożliwe jest podejmowanie jakichkolwiek działań na rzecz rozwoju
społeczno-ekonomicznego.
Ponieważ od 1998 r. Telekomunikacja Polska SA nie udostępnia informacji,
dotyczących ilości abonentów w poszczególnych gminach, nie dokonano stosownych
porównań. Natomiast w skali regionu, w 1998 r. Powiat Mrągowski charakteryzował się
największą ilością abonentów, w przeliczeniu na 1000 mieszkańców -199 (tab. 1). W
stosunku do
województwa warmińsko-mazurskim, wskaźnik ten jest zbliżony (198),
natomiast w porównaniu do całego kraju niższy o ok. 10%.
Uzupełnieniem stacjonarnej sieci telekomunikacyjnej jest telefonia komórkowa. Wg
stanu ze stycznia br. obszar powiatu jest w ok. 80% pokryty zasięgiem operatorów PLUS
GSM i Era GSM, oraz w ok. 50% sieci Idea.
O ile stan rozwoju sieci telekomunikacyjnej w powiecie należy uznać za dobry, o tyle
coraz istotniejszą sprawą staje się zapewnienie szerokiego, a przede wszystkim taniego
dostępu do sieci interenetowej. Ten sposób komunikacji, wymiany informacji oraz
zdobywania wiedzy stanie się w najbliższych latach podstawowym system, przy pomocy
którego możliwe będzie zarówno dokonywanie zakupów, eksport czy import towarów oraz
usług, zasięgnięcie porady lekarza-specjalisty czy korzystanie z kont bankowych. Zarówno
kraje Unii Europejskiej jak i Stany Zjednoczone ora Kanada już kilka lat temu doceniły rolę
Interenet, jako narzędzia wszechstronnego rozwoju tak społecznego jak i gospodarczego. Aby
osiągnąć standardy tamtych krajów, koniecznej jest przede wszystkim zapewnienie każdej ze
szkół na terenie powiatu oraz wszystkim placówkom edukacyjno-wychowawczym dostępu do
ryczałtowego, taniego łącza internetowego. Powinno to nastąpić do końca 2001 r. tak, aby w
oparci o te łącza tworzyć np. sieć tzw. „telechat”, czyli miejsc, w których każdy mieszkaniec
danej miejscowości miałby możliwość korzystania z interenetu, jako źródła informacji,
wiedzy i komunikacji ze światem.
WNIOSKI:
35
1. Poziom rozwoju telekomunikacji na obszarze powiatu jest zadawalający, a ilość
abonentów jedną z najwyższych w regionie.
2. Niezbędne jest przygotowanie programu INTERNET oraz uzyskanie środków
finansowych na jego wdrożenie. Realizacja programu powinna doprowadzić, w okresie 2-3
lat do powstania w każdej miejscowości powiatu tzw. „telechaty”, opartej na ryczałtowych
łączach, umożliwiającej wszystkim zainteresowanym, a przede wszystkim dzieciom i
młodzieży dostęp do internetu, jako źródła zdobywania informacji, edukacji oraz
komunikacji globalnej, będącego wyzwaniem XXI wieku.
6.6. SIEĆ DROGROWA
Łączna długość dróg utwardzonych na terenie Powiatu Mrągowskiego wynosi 636
km, co w przeliczeniu na 100 km2 daje wskaźnik 59,7 km.
Od 1999 r. , w związku z kolejnym etapem reformy administracyjnej kraju nastąpiły
także zmiany w systemie zarządzania drogami. W wyniku w/w zmian, sieć drogowa na
terenie powiatu znajduje się w gestii 4 zarządców: krajowych , wojewódzkich, powiatowych i
gminnych, a długości dróg należących do każdego z nich przedstawiają się następująco:
a) drogi krajowe
- 140 km
b) drogi wojewódzkie
- 63 km
c) drogi powiatowe
- 377 km
d) drogi gminne, lokalne i wewnętrzne
- 1124 km (w tym: utwardzone: 636 km)
Stan techniczny sieci drogowej powiatu nie odpowiada wymaganym standardom,
zwłaszcza w sytuacji wciąż narastającego ruchu kołowego, tak ciężarowego jak i osobowego.
Dotyczy to zarówno stanu nawierzchni, szerokości jezdni, jej wyprofilowania, a także
kolizyjności z drogami lokalnymi i siecią kolejową.
Znacznym zagrożeniem dla samochodów osobowych oraz ruchu pieszego i szybko
rozwijającej się turystyki rowerowej jest tranzyt ciężarowy oraz ruch autokarowy, zwłaszcza
na drodze krajowej nr. 16. Przebieg tej drogi, krętej i wąskiej (szczególnie na odcinku
Mrągowo - Mikołajki -Olszewo), o znacznych deniwelacjach, przecinającej wsie (Sorkwity,
Marcinkowo, Kosewo, Baranowo, Inulec, Woźnice, Olszewo) i przechodzącej w
bezpośrednim sąsiedztwie stref śródmiejskich Mrągowa i Mikołajek, stanowi zdecydowaną
kolizję z turystyczno-rekreacyjną funkcją tych terenów.
Podział kompetencji w zakresie zarządzania drogami na terenie powiatu,
pomiędzy zarządy krajowe, wojewódzkie i powiatowe oraz samorządy gminne stwarza
sytuację, w której niemożliwe jest prowadzenie sprawnej i co ważniejsze efektywnej
polityki, związanej z właściwym utrzymaniem tych dróg. Dlatego też, zdaniem autorów
opracowania niezbędne jest podjęcie jeszcze w bieżącym roku działań, mających na celu
przejęcie przez samorząd powiatowy dróg krajowych i wojewódzkich, wraz ze środkami
finansowymi budżetu centralnego (w g. danych Powiatowego Zarządu Dróg ok. 21 tyś.
zł/km) oraz istniejącym zapleczem remontowym (Przedsiębiorstwo Robót DrogowoMostowych). Rozwiązanie takie, które mogłoby być rozwiązaniem pilotażowym należy
wdrożyć przy ścisłej współpracy z Powiatowym Zarządem Dróg, w oparciu o wykonane już
wstępne kalkulacje finansowe dotyczące nakładów, niezbędnych na zapewnienie właściwej
eksploatacji przejętej sieci drogowej. Przy takim rozwiązaniu, wszystkie drogi na
omawianym terenie znajdą się w gestii samorządów, najlepiej znających potrzeby i priorytety,
dotyczące np. napraw, remontów czy bieżącego utrzymania. Dodatkową zaletą przyjęcia
takiego modelu, będzie także możliwość stworzenia na terenie powiatu dodatkowych miejsc
36
pracy w przedsiębiorstwie robót drogowych (ok. 100 miejsc), z czego przynajmniej ok. 60%
nie wymagałaby wysokich kwalifikacji.
WNIOSKI:
Stan rozwoju sieci drogowej na terenie powiatu jest jednym z najwyższych w
województwie.
1. Nieracjonalne jest utrzymywanie dotychczasowego podziału dróg na terenie powiatu na
krajowe, wojewódzkie, powiatowe i gminne. Konieczne jest podjęcie przez władze
powiatu natychmiastowych działań, w celu przygotowania i wdrożenia pilotażowego
programu przejęcia dróg krajowych i wojewódzkich w gestię Powiatowego Zarządu Dróg,
wraz z odpowiednimi środkami finansowymi. Efektem będzie znacznie efektywniejsze
zarządzanie tymi drogami i wydatkowanie środków finansowych na ich utrzymanie.
Dodatkową korzyścią może być stworzenie ok. 100 nowych miejsc pracy w
przedsiębiorstwie, zajmującym się naprawą, remontami i utrzymaniem tych dróg.
6.7. KOMUNIKACJA ZBIOROWA
Komunikacja zbiorowa na terenie powiatu oparta jest na sieci linii autobusowych
(PKS i prywatnych przewoźników) oraz na transporcie kolejowy.
Przez obszar Powiatu Mrągowskiego, z zachodu na wschód przebiega
niezelektryfikowana linia kolejowa Olsztyn - Mikołajki - Ełk, która na odcinku od Mrągowa
do Orzysza jest linią jednotorową, o niskich parametrach technicznych i ruchowych. Od
czerwca br. ruch pociągów na tym odcinku został znacznie ograniczony (do dwóch pociągów
na dobę), co znacznie utrudnia dojazd do miejscowości położonych pomiędzy Mrągowem, a
Mikołajkami. Jest to szczególnie istotne utrudnienia tak dla społeczności lokalnej (np.
młodzież dojeżdżająca do szkół średnich w Mrągowie) jak i dla przybywających w ten rejon
turystów, którzy utracili większość, w miarę dogodnych połączeń Mikołajek z resztą kraju i
zagranicą, ponieważ do ubiegłego roku na linii tej kursował np. bezpośredni pociąg relacji
Berlin - Ełk - Berlin.
Przykłady innych gmin i powiatów w kraju pokazują, iż możliwe jest rozwiązanie
problemy likwidacji lokalnych linii kolejowych, bądź ograniczania na nich ruchu. Wyjściem z
takiej sytuacji jest zastąpienie tradycyjnych składów osobowych tzw. „autobusami
szynowymi”. Ich koszty eksploatacji są nieporównywalnie niższe niż lokomotyw
spalinowych, zabierają jednorazowo ok. 50 osób i nie wymagają wysokich parametrów
technicznych torowisk. Uważamy, iż samorząd powiatowy, wraz z samorządami gmin
powinien podjąć jak najszybciej rozmowy z Dyrekcją Okręgową bądź Generalną PKP w tej
sprawie.
Należy także podkreślić, że linia kolejowa Olsztyn - Mrągowo - Mikołajki - Ełk
powinna stać się w przyszłości podstawową osią komunikacyjna regionu, i jego swoistą
atrakcją turystyczną, oczywiście pod warunkiem utrzymania na niej ruchu. Może ona
jednocześnie w istotny sposób odciążyć główne szlaki komunikacji kołowej powiatu, a
zwłaszcza drogę nr. 16, która przede wszystkim w sezonie letnim jest zupełnie
nieprzystosowana do obsługi ruchu samochodowego o występującym tu natężeniu.
Problemem do rozwiązania pozostaje także sprawa obiektów stacyjnych, wzdłuż linii
kolejowej, a zwłaszcza małych przystanków wiejskich. W chwili obecnej są one w
większości w złym stanie technicznym i wymagają znacznych nakładów na ich remonty oraz
eksploatacje. Wyjściem, także już sprawdzonym w kilku regionach kraju, jest przejęcie tych
obiektów przez samorządy, a następnie ich sprzedanie. Mogą one służyć jako punkty
37
informacji turystycznej, wypożyczalnie rowerów bądź innego sprzętu turystycznego,
kawiarenki internetowe, obiekty handlowe i gastronomiczne, a także jako atrakcyjne
schroniska młodzieżowe pod hasłem „WAKACJE NA DWORCU”.
Większość linii autobusowych obsługujących obszar powiatu to linie lokalne, dla
których centralnym węzłem komunikacyjnym jest Mrągowo. Z uwagi na stosunkowo gęstą
sieć dróg, a jednocześnie znacznie większą częstotliwość kursowania i bliższe odległości
dojścia do poszczególnych przystanków, komunikacja autobusowa jest obecnie podstawową
formą lokalnej komunikacji zbiorowej. Także jej znacznym plusem jest duża ilość, nawet
poza sezonem letnim, bezpośrednich połączeń z Mrągowa do Olsztyna i Warszawy (latem
także bezpośrednie kursy z Mikołajek).
WNIOSKI:
1. Podstawą komunikacji zbiorowej na terenie powiatu jest i powinna pozostać sieć połączeń
autobusowych, tak PKS jak i prywatnych przewoźników.
2. Konieczne jest rozpoczęcie rozmów z Dyrekcją PKP, w sprawie:
• zastąpienia tradycyjnych składów pociągów przynajmniej na odcinku Mrągowo Mikołajki - Orzysz (Ełk) tzw. autobusami szynowymi,
• przejęcia przez samorządy obiektów dworcowych, zwłaszcza wiejskich i sprzedanie ich
prywatnym inwestorom pod rożnego typu działalność usługową.
3. Linię kolejową od Olsztyna przez Mrągowo, Mikołajki, Orzysz do Ełku należy
przekształcić w główną oś komunikacyjną regionu, stanowiącą atrakcję turystyczną i
odciążającą jednocześnie system dróg kołowych.
7. INFRASTRUKTURA SPOŁECZNA
7.1 OCHRONA ZDROWIA
Zadania z zakresu ochrony zdrowia znajdują się zarówno w gestii gmin (opieka
podstawowa) jak i powiatu (opieka ponadpodstawowa - szpitalna i specjalistyczna).
Poszczególne gminy realizują swoje zadania poprzez Samodzielne, Publiczne Zakładu Opieki
Zdrowotnej, których koszty działalności są, czy powinny być finansowane przez Kasy
Chorych. W praktyce, część kosztów związanych z ich funkcjonowaniem jest nadal
pokrywana przez samorządy, przede wszystkim w zakresie remontów czy utrzymania
38
obiektów służby zdrowia, stanowiąc znaczne obciążenie budżetowe. W skali całego powiatu,
udział wydatków gmin na ochronę zdrowia (1998 r.) wynosił ok. 4,5% tj. ok. 2.953 tyś. zł.
Jednym z zadań własnych powiatu jest zorganizowanie i utrzymywanie obiektów
służby zdrowia o charakterze ponadpodstawowym, świadczących specjalistyczne usługi dla
mieszkańców tego regionu. Rolę tę, na terenie Powiatu Mrągowskiego spełnia szpital w
Mrągowie, dysponujący 160 łóżkami i posiadający następujące oddziały: internistyczny,
intensywnej opieki medycznej, chirurgiczny, urazowo-ortopedyczny, dziecięcy, położniczoginekologiczny, laryngologiczny oraz stację dializ . Opiekę nad chorymi sprawuje łącznie 33
lekarzy, zatrudnionych na 29 etatach (dane 2000 r.)
Ponieważ w/w szpital świadczy usługi na rzecz mieszkańców całego powiatu,
wskaźnik ilości łóżek na 1000 mieszkańców odniesiono do całej ludności tego obszaru wynosi on 3,1. Poziom ten jest niestety jednym z najniższych, w porównaniu z pozostałymi
powiatami regionu, poza Powiatem Szczytno (tab. 1), a także niższy od średniej
wojewódzkiej o ok. 16% i średniej krajowej o ok. 74% (tab.2).
Pod względem ilości lekarzy na 1000 mieszkańców, Powiat Mrągowski także nie
wypada najlepiej w porównaniu z sąsiednimi powiatami. Wskaźnik ten, na poziomie 1,3 jest
jedynie wyższy od analogicznego w powiatach olsztyńskim i szczycieńskim, a jednocześnie
niższy o ok. 70% od średniej dla całego województwa warmińsko-mazurskiegio i o ok. 60%
od analogicznego wskaźnika dla Polski (tab. 2)
W poszczególnych gminach, ilość lekarzy pracujących w ośrodkach zdrowia, także w
przeliczeniu na 1000 mieszkańców wykazuje wahania od 0,4 w gminie Piecki do 0,7 w
gminie Mikołajki i 2,5 w mieście Mrągowie (tab. 8).
WNIOSKI:
1. Szpital w Mrągowie to placówka, spełniająca zadania w zakresie ponadpostawowej i
specjalistycznej opieki zdrowotnej dla mieszkańców powiatu.
2. Zarówno wskaźnik ilości łóżek jak i ilości lekarzy na 1000 mieszkańców plasuje powiat na
jednym z ostatnich miejsc w regionie. Wskaźniki te są także niższe w porównaniu ze
średnimi dla województwa i kraju.
7.2. OŚWIATA I WYCHOWANIE
Podobnie, jak w przypadku opieki zdrowotnej, zadania w zakresie oświaty i
wychowania podzielone są pomiędzy samorządy gminne, a samorząd powiatowy. W gestii
gmin leży całość zagadnień związanych z utrzymaniem szkół podstawowych i gimnazjów,
natomiast powiat w ramach zadań własnych odpowiada za szkolnictwo ponadpodstawowe.
Większość placówek oświatowych o charakterze ponadgimnazjalnym znajduje się w
Mrągowie. Są to:
a) szkoły publiczne:
• I Liceum Ogólnokształcące - 850 uczniów w roku szkolnym 1999/200
• Liceum Ogólnokształcące Mistrzostwa Sportowego (Zespół Oświatowo - Sportowy
BAZA) - 57 uczniów w roku szkolnym 1999/2000
• Zespół Szkól Zawodowych - 1400 uczniów, łącznie z zaocznymi, w roku szkolnym
1999/2000,
• Zespół Szkół nr. - 900 uczniów w technikum, w roku szkolnym 1999/2000
• Zasadnicza Szkoła Rolnicza - filia ZSR w Reszlu
• Zespół Szkół Specjalnych - szkoła podstawowa, gimnazjum i szkoła zasadnicza
zawodowa. 45 uczniów w szkole zawodowej w roku szkolnym 1999/2000
39
b) szkoły niepubliczne:
• Liceum Ogólnokształcące dla dorosłych,
• Technikum Handlowe dla dorosłych.
Oprócz wyżej wymienionych, poza Mrągowem istnieją także placówki edukacyjne, o
charakterze ponadgimnazjalnym, takie jak:
• Społeczne Liceum Ogólnokształcące w Mikołajkach - 90 uczniów w roku szkolnym
1999/2000,
• Zasadnicza Szkoła Rolnicza w Prawdowie k/ Mikołajek - 60 uczniów w roku szkolnym
1999/2000,
• Zasadnicza Szkoła Rolnicza w Rybnie - 90 uczniów w roku szkolnym 1999/2000,
• niepubliczne szkoły policealne, prowadzone przez dwa podmioty prywatne, kształcące
w zawodach: informatyk, ekonomista, pracownik administracyjny, organizator
turystyki.
Podstawowe wskaźniki, obrazujące standardy w zakresie oświaty na terenie powiatu,
takie jak ilość uczniów w szkołach ponadgminazjalnych na 1000 mieszkańców wskazują, iż
w tym zakresie Powiat Mrągowski zajmuje jedno z pierwszych miejsc w regionie (tab. 9A).
Jednocześnie należy stwierdzić, iż ok. 98% uczniów szkół zasadniczych i średnich skupiona
jest w dwóch ośrodkach: w Mrągowie i Mikołajkach. Wynika stąd wniosek, iż znaczna ich
część, z terenów wiejskich powiatu zmuszona jest do dojeżdżania do w/w miast.
Wydatki samorządów gminnych powiatu na oświatę i wychowanie kształtują się na
poziomie ok. 37% całości wydatków budżetowych, co w porównaniu w powiatami regionu
nie jest wielkością najwyższą i plasuje Powiat Mrągowski w tym rankingu na 4 miejscu (tab.
4).
WNIOSKI:
1. Na terenie Powiatu mrągowskiego funkcjonuje 11 placówek oświatowych o charakterze
ponadgimnazjalnym, z czego 3 z nich są placówkami niepublicznymi.
2. Łączna ilość uczniów w szkołach ponadgimnazjalnych, publicznych w roku szkolnym
wynosiła 3500.
3. Większość szkół ponadgimnazjalnych powiatu skupiona jest w dwóch ośrodkach
miejskich tj. w Mrągowie i w Mikołajkach.
7.3. GOSPODARKA MIESZKANIOWA
Ponieważ całość zagadnień, związanych z gospodarka mieszkaniową leży w
kompetencjach samorządów gminnych, w niniejszym rozdziale ograniczono się jedynie do
przedstawienia podstawowych standardów zamieszkania na terenie powiatu oraz ogólnej
oceny tempa rozwoju budownictwa mieszkaniowego na tym terenie, w porównaniu do
powiatów sąsiednich.
Dokonana analiza potwierdziła opinię, iż warunki mieszkaniowe w poszczególnych
gminach są zbliżone. Na łączną ilość ok. 14.400 mieszkań na terenie powiatu, ok. 48% z nich
znajduje się na terenie miasta Mrągowa, ok. 17% na terenie gminy Mikołajki, a pozostałe
35% zasobów zlokalizowane jest w pozostałych gminach.
40
Średnia powierzchnia mieszkania waha się od 57,4 m2 w Mrągowie do 69,6 m2 w
gminie Mrągowo. Średnia wielkość tego wskaźnika dla całego powiatu wynosi 62,1 m2 i jest
jedną z najwyższych w regionie (poza powiatem olsztyńskim), a także wyższą od średniej
wojewódzkiej (59,2 m2) i ogólnopolskiej (61,9 m2).
Istotnym wskaźnikiem standardów zamieszkania jest ilość osób przypadających na
jedno mieszkanie. Po względem tego kryterium, powiat mrągowski wypada nieco gorzej w
stosunku do średniej wojewódzkiej i ogólnopolskiej, natomiast w stosunku do powiatów
regionu plasuje się na średnim poziomie (tab. 1, 2).
W poszczególnych gminach wskaźnik ten waha się znacznie od 3,17 w mieście
Mrągowie do 4,21 osób/mieszkanie w gminie Piecki. W stosunku do standardów
europejskich, kształtujących się w granicach 2,5 - 3,0 osób/mieszkanie , widoczne są
wyraźnie gorsze warunki zamieszkania na tym terenie. Należy jednak pamiętać, iż ok. 35%
zasobów mieszkaniowych powiatu znajduje się na terenach typowo wiejskich, na których
nadal dominuje model rodziny wielopokoleniowej, zamieszkującej razem.
Przeciętna powierzchnia mieszkania przypadająca na jedną osobę , wynosi na
obszarze powiatu 17,7 m2, co w stosunku do powiatów sąsiednich jest wielkością wysoką
(poza powiatem giżyckim - 18,5 m2 /osobę) i równą średniej wojewódzkiej (tab.1). W
poszczególnych gminach wskaźnik ten waha się od 16,7 w gminie Piecki do 18,1 m2/osobe w
mieście Mrągowie.
Poziom inwestycji w zakresie budownictwa mieszkaniowego na terenie powiatu i
regionu przedstawia poniższe zestawienie:
Lp.
Wyszczególnienie powiaty
Mieszkania oddane do
użytku w 1998 r, na 1000
mieszkańców
1. Mrągowo
2. Olsztyn
3. Kętrzyn
4. Giżycko
5. Pisz
6. Szczytno
7. Województwo
dane WUS Olsztyn 1998 r
2,19
1,05
0,85
2,11
3,33
1,45
2,45
Mieszkania w
budownictwie
indywidualnym, oddane
do użytku w 1998 r. na
1000 mieszkańców
0,65
1,05
0,43
0,62
2,26
0,78
0,79
Jak z powyższego
wynika, najwyższe tempo inwestycji w budownictwie
mieszkaniowym zanotowano w powiecie piskim i mrągowskim, jednak jeżeli weźmie się pod
uwagę budownictwo indywidualne, Powiat Mrągowo ustępuje pod tym względem także
powiatom: olsztyńskiemu i szczycieńskiemu. Stan ten w pewnym stopniu świadczy z jednej
strony o potencjale inwestycyjnym danego terenu, jak też o zamożności jego mieszkańców. Z
tego punktu widzenia miejsce powiatu mrągowskiego w regonie nie jest najwyższe
zwłaszcza, iż przedstawione wskaźniki odbiegają in minus także od średniej wojewódzkiej.
WNIOSKI:
1. Pod względem warunków zamieszkania można uznać, iż zasoby mieszkaniowe powiatu są
charakteryzują się średnim standardem w regionie, jednak odbiegają one znacznie od
warunków zamieszkania w krajach Unii Europejskiej.
41
2. Dynamika rozwoju budownictwa mieszkaniowego na obszarze powiatu jest stosunkowo
wysoka, w porównaniu z sąsiednimi powiatami, jednak w odniesieni do budownictwa
indywidualnego plasuje powiat na jednym z ostatnich miejsc w regionie.
8. TURYSTYKA
Do najważniejszych walorów turystycznych powiatu należą:
• położenie w centrum regionu, będącego jednym z najatrakcyjniejszych pod względem
turystycznym Europie (lasy, jeziora, rzeka Krutynia, szlak żeglarski Wielkich Jezior
Mazurskich, krajobraz, przyroda),
• możliwość uprawiania różnorodnych form turystyki - w tym turystyki aktywnej i
przyrodniczej oraz tzw. konferencyjnej - wykorzystujących walory środowiska
naturalnego tego obszaru,
• ciekawe zabytki architektoniczno-kulturowe i historyczne regionu,
• położenie w regionie o wielonarodowej, zróżnicowanej kulturze i burzliwej przeszłości
historycznej,
42
• stosunkowo niewielka odległość od Warszawy - ok. 3 godzin jazdy samochodem,
• istniejąca, zróżnicowana pod względem standardu i funkcji baza turystyczna,
• dogodne warunki do rozwoju rolnictwa „ekologicznego”, zaopatrującego lokalny rynek.
8.1. BAZA TURYSTYCZNA I POZIOM ROZWOJU TURYSTYCZNEGO
POWIATU
Według danych z końca 1999 r. łączna ilość miejsc noclegowych na terenie Powiatu
Mrągowskiego wynosiła 10.630, z czego ok. 42% ( 4.500) były to miejsca całoroczne. W
poszczególnych gminach, udział tego typu miejsc kształtował się od 65 -70% (gmina
Mikołajki i miasto Mrągowo), do 8% (gminy Piecki i Sorkwity).
Dla oceny poziomu rozwoju turystycznego danego regionu, stosuje się trzy
podstawowe wskaźniki:
a) wskaźnik funkcji turystycznej Tf,
b) wskaźnik gęstości ruchu turystycznego Gt,
c) wskaźnik poziomu wykorzystania miejsc noclegowych Wm.
ad.a. Wskaźnik rozwoju funkcji turystycznej obliczany jest wg wzoru:
Tf = 100 x N/m
gdzie:
N - liczba miejsc noclegowych,
m - liczba mieszkań ludności stałej
W przypadku powiatu, wskaźnik Tf wynosi 74, będą niemal dwu- trzykrotnie wyższy niż w
pozostałych powiatach regionu i niemal pięciokrotnie wyższy niż średni dla całego
województwa . Jednak w porównaniu z powiatami Polski Południowej jest znacznie niższy co
pokazuje dystans, jaki dzieli Powiat Mrągowski od regionów o rzeczywiście dobrze
wykształconej funkcji turystycznej (tab. 1 i 2).
W poszczególnych gminach, wskaźnik Tf waha się od 26 (miasto Mrągowo) do 146
(gmina Piecki) i 177 w gminie Mikołajki, co potwierdza tezę, iż właśnie Mikołajki (zwłaszcza
miasto) są stolicą turystyczną powiatu.
Należy zaznaczyć, że w europejskich miastach i regionach, o dobrze wykształconej,
tradycyjnej funkcji turystycznej, wskaźnik Tf kształtuje się na poziomie 100 - 150.
ad.b. Wskaźnik gęstości ruchu turystycznego określa ilość turystów, przypadających na
jednostkę powierzchni i jest obliczany wg wzoru:
Gt = T/S
gdzie:
T - liczba turystów w skali roku,
S - powierzchnia w km2.
Na trenie powiatu wskaźnik Gt wynosi 152, a w pozostałych powiatach regionu
kształtuje się na poziomie od 15 (powiat kętrzyński) do 25 (powiat olsztyński). W powiecie
cieszyńskim wynosi on 63, a w tatrzańskim 69. Dla samego miasta Mikołajki Gt wynosi
8.890, a dla miasta Mrągowa 2.870.
Należy zaznaczyć, że w literaturze przedmiotu przyjmuje się wielkość tego wskaźnika
w wysokości 10.000 jako poziom graniczny, powyżej którego wypoczynek staje się uciążliwy
zarówno dla turystów jak i stałych mieszkańców, a także wpływa negatywnie na środowisko
naturalne.
43
W poszczególnych gminach powiatu, wielkość gęstości ruchu turystycznego kształtuje
się od 10 (gmina Mrągowo) do 350 (gmina Mikołajki).
ad. c. Wskaźnik wykorzystania miejsc noclegowych określa w procentach poziom tego
wykorzystania i jest obliczany jako średnia ważona stopnia wykorzystania miejsc w
poszczególnych obiektach, w każdy miesiącu roku. Ponieważ w skali całego powiatu nie było
możliwości uzyskania tak szczegółowych danych, do obliczeń wskaźnika Wm przyjęto
stosunek ilości udzielonych noclegów do potencjalnej ilości turystów, którzy teoretycznie
mogliby przebywać przez cały rok na tym terenie.
Dla obszaru całego powiatu wskaźnik Wm w 1999 r. wynosił 22% i był nieco
niższy niż w powiatach Olsztyn i Szczytno, a tym samym poziomie co w powiecie Pisz,
jednocześnie znacznie odbiegając od analogicznych wielkości w powiecie cieszyńskim i
tatrzańskim (tab.1). Stan ten pokazuje potencjalne możliwości rozwoju turystycznego przy
wykorzystaniu tylko istniejącej bazy noclegowej.
W poszczególnych gminach powiatu wskaźnik Wm waha się od 13% (gmina
Mrągowo) do 22 - 23% (miasto Mrągowo i gmina Mikołajki) i 26% w gminie Sorkwity.
Należy podkreślić, iż przedstawiony poziom wskaźnika Wm dotyczy całej bazy
noclegowej. Dokonana analiza wykorzystania tej bazy, w podziale na pensjonaty, ośrodki
wypoczynkowe, hotele oraz Hotel „Mrongovia” i Hotel „Gołębiewski” wskazuje, iż te dwa,
ostatnie obiekty charakteryzują się poziomem wykorzystania miejsc ok. 60 - 70%, natomiast
pozostałe hotele uzyskują wielkość ok. 45 - 50%, a pensjonaty i ośrodki wypoczynkowe ok.
20 - 30%. Wynik ten potwierdza tezę, iż stopień wykorzystania turystycznej bazy noclegowej
powiatu jest niezadowalający w odniesieniu do pensjonatów i ośrodków wypoczynkowych, w
miarę dobry dla obiektów hotelowych, a bardzo dobry dla hoteli o znacznej renomie i
standardzie.
Taki stopień wykorzystania miejsc noclegowych potwierdza także ogólnie znaną tezę
o znacznej sezonowości ruchu turystycznego w regionie, a z drugiej o zdecydowanych
preferencjach przybywających tu gości, którzy nawet w najmniej atrakcyjnych porach roku
korzystają z usług Hoteli „Mrongovia” i „Gołębiewski”, oferujących różnorodną gamę
imprez, atrakcji i usług. Małe, rodzinne pensjonaty, nie mówiąc już o gospodarstwach
agroturystycznych czy ośrodkach wypoczynkowych nie są w stanie konkurować na tym polu
z w/w hotelami.
8.2. LICZBA I STRUKTURA TURYSTÓW ODWIEDZAJĄCYCH
POWIAT
Na podstawie szacunkowych danych z poszczególnych gmin, w 1999 r. teren powiatu
odwiedziło łącznie ok. 162.000 turystów, z czego ok. 37% (60.400) stanowili turyści
zagraniczni. Liczba ta dotyczy osób, które skorzystały z minimum jednego noclegu na tym
terenie. Ponieważ w większości gmin jak w Starostwie Powiatowym brak jest systemu oceny
natężenia ruchu turystycznego i bardziej szczegółowych analiz na ten temat, powyższych
danych nie można uznać za w pełni obiektywne. W przekonaniu autorów są one zaniżone o
ok. 10-15%, nie uwzględniają bowiem np. turystów-żeglarzy, nocujących na swoich jachtach,
a także większości gości, korzystających z noclegów w kwaterach prywatnych.
44
Ruch turystyczny w obrębie powiatu koncentruje się przede wszystkim na terenie
gminy Mikołajki, będącej niekwestionowanym centrum turystycznym, o znaczeniu
krajowym. Na terenie gminy, w 1999 r. przebywało ok. 55% wszystkich turystów, którzy
odwiedzili powiat. Najniższy poziom ruchu turystycznego (ok. 2%)stwierdzono na terenie
gminy Mrągowo, natomiast na terenie gmin Piecki i Sorkwity wskaźnik ten wynosił
odpowiednio ok. 11 i 6%, co związane jest przede wszystkim z atrakcyjnością tych terenów,
w tym z bardzo już znanymi i popularnymi spływami kajakowymi rz. Krutynią. Szczególną
pozycję w tym zestawieniu posiada miasto Mrągowo (ok. 26% całości ruchu turystycznego),
stanowiące z jednej strony punk wypadowy do wycieczek po najbliższej okolicy, a
jednocześnie przyciągające gości na organizowane tu imprezy kulturalno-rozrywkowe, o
zasięgi krajowym i międzynarodowym (Piknik Country, Festiwal Kresowy, Kabareton).
W rozkładzie rocznym ok. 70% gości przebywa na terenie powiatu w okresie
czerwiec - wrzesień, ze szczególnym nasileniem w lipcu i sierpniu.
Rozkład przyjazdów turystycznych na teren powiatu w poszczególnych miesiącach
przedstawia poniższe zestawienie:
MIESIĄC
Turyści przybywający na
teren powiatu w %
2,4
styczeń
2,5
luty
2,7
marzec
5.6
kwiecień
9,3
maj
13,9
czerwiec
24,9
lipiec
21,8
sierpień
9,3
wrzesień
3,1
październik
1,9
listopad
2,6
grudzień
100,0
RAZEM
Analizy własne na podst. badań MSWIL
Na podstawie analizy struktury narodowościowej turystów, odwiedzających powiat
wynika, iż ok. 40-45% to turyści zagraniczni , z czego ok. 70% stanowią Niemcy, a ok. 30%
goście z innych krajów (głownie Holendrzy, Duńczycy, Szwedzi, Belgowie, Anglicy i
Francuzi).
Istotnym elementem oceny stopnia atrakcyjności turystycznej regionu jest określenie
czasu przebywania tu gości, a także wiadomości, dotyczące źródeł informacji o tym terenie.
Ponieważ dla obszaru całego powiatu brak jest tego typu wiarygodnych informacji, oparto się
na badaniach ankietowych Mikołajskiego Stowarzyszenia Wspierania Inicjatyw Lokalnych,
prowadzonych na terenie gminy Mikołajki w latach 1994 - 1998. Z badań tych wynika, iż
średni, deklarowany czas pobytu wynosi to 3 dni i dłużej (odpowiedzi ok. 88%
respondentów), w zawiązku z czym nasuwa się wniosek, o niezbędnej potrzebie stałego
rozszerzania oferty spędzania czasu przez przebywających tu gości, charakteryzującej się
różnorodnością i dającej możliwość wszechstronnego poznania regionu.
Ok. 55% turystów odwiedza ten obszar po raz pierwszy. W takiej sytuacji sprawą
szczególnie istotną staje się „zrobienie dobrego wrażenia” tak, aby wyniesione stąd wrażenia
45
kreowały pozytywny obraz tego terenu i jego społeczności oraz zachęcały do ponownego
przyjazdu. Ta ostatnia sprawa wiąże się ściśle ze źródłami informacji o regionie, na podstawie
których turyści podjęli decyzję o przyjeździe. Jak wynika z ankiet, ok. 49% przybywających
tu gości zdecydowało się na przyjazd pod wypływem opinii i opowiadań znajomych,
przyjaciół lub kogoś z rodziny. Na drugim miejscu (ok. 37% odpowiedzi), ankietowani
wymienili wspomnienia rodzinne, sentyment do tego terenu, ciekawość nieznanego kraju oraz
zainteresowania przyrodnicze i historyczne. Imperatyw sentymentalny deklarowali przede
wszystkim Niemcy i Mazurzy, którzy urodzili się na tym obszarze, a także ich dzieci i
wnukowie, pragnący odowiedzić kraj przodków.
Przytoczone tu wyniki badań ankietowych, oprócz waloru poznawczego, określają
jednocześnie kierunki w jakim powinny iść działania promocyjne i marketingowe. Fakt, iż
głównym źródłem informacji o tym terenie są opinie przekazywane pomiędzy
przebywającymi tu turystami, a ich znajomymi powoduje, iż turysta wynoszący z pobytu
pozytywne wrażenia, propaguje je w kręgu swoich bliskich, którzy w ten sposób mogą stać
się kolejnymi, potencjalnymi naszymi klientami. Stąd też, bezwględna konieczność
zrobienia wszystkiego, aby wrażenie z pobytu na terenie powiatu było jak najlepsze jeżeli obraz ten będzie negatywny, niewiele pomogą nawet najpiękniejsze foldery i
przewodniki
8.3. TURYSTYKA JAKO DOMINUJĄCA FUNKCJA
POWIATU MRĄGOWSKIEGO
Od kilku lat wyraźnie widać, iż turystyka staje się podstawową funkcją w rozwoju
społeczno-gospodarczym gmin powiatu. Pomimo występujących jeszcze znacznych
dysproporcji pomiędzy poszczególnymi gminami, przede wszystkim w zakresie ilości i
standardu oferowanych usług (miejsca noclegowe, baza gastronomiczna, infrastruktura
turystyczna etc.), obszar ten odwiedza coraz większa liczba gości.
Ostatnie 10 lat to także okres istotnych zmian w zakresie dostosowywania bazy
noclegowej, dla potrzeb przybywających tu turystów. Duże ośrodki wypoczynkowe czy
campingi - głownie należące do Funduszu Wczasów Pracowniczych i państwowych zakładów
pracy - przeszły w prywatne ręce, podnosząc swój standard i rozszerzając ofertę usług (np.
Pałac w Sorkwitach, camping w Nowym Moście, Ośrodek OZOS „Stomil” w Mikołajkach
itp.), a jednocześnie powstaje wiele nowych obiektów, przede wszystkim o charakterze
pensjonatowym i hotelowym (Hotel „Gołębiewski” w Mikołajkach, pensjonaty w Mrągowie,
„Mazurski Eden” nad Bełdanami etc.).
Głównym ośrodkiem turystycznym powiatu są bezsprzecznie Mikołajki, gdzie w 1999
r. rozpoczęto realizację zakrojonego na ogromną skalę programu Inter Commerce,
zakładającego wybudowanie w ciągu 5 lat ok. 2.500 całorocznych apartamentów z całym
zapleczem usługowo-rekreacyjnym. Pierwszy etap tej inwestycji tzw. zespół „Przyrynek”
(200 apartamentów) zostanie oddany do u użytku w końcu lipca br. Sytuacja ta wpłynie w
radykalny sposób, na rozwój turystyczny miasta i gminy Mikołajki, a tym samym będzie
oddziaływała na wizerunek całego powiatu, jako regionu par exelance turystycznego,
nastawionego na obsługę różnorodnych grup klientów. Rozwój turystyczny Mikołajek jest
jednocześnie ogromną szansą dla pozostałych gmin regionu - ok. 5 - 6 tyś. całorocznych
gości będzie chciało poznać okolice, skorzystać z ciekawej oferty turystycznej,
gastronomicznej, rekreacyjnej czy kulturalnej w Pieckach, Sorkwitach, Krutyni czy w
Mrągowie. Spełnienie tych potrzeb, w jak najszerszym zakresie, powinno leżeć w polu
zainteresowań zarówno sektora prywatnego jak również władz samorządowych. Stworzenie i
46
wykreowanie markowego produktu turystycznego powiatu, jego wizerunku jako miejsca
przyjaznego turystom i oferującego zróżnicowany zakres usług musi stać się priorytetem
działań społeczności lokalnych, które powinny być wszechstronnie wspierane przez władze
powiatowe.
Lata 1990 - 2000 to także okres rozszerzania oferty usług turystycznych na obszarze
powiatu takich jak np. sieć firm, oferujących organizację spływów kajakowych po Krutyni
czy spływy łodziami po tej rzece, wypożyczalnie rowerów tworzone przez właścicieli
pensjonatów, punkty małej gastronomii, nowe lokale o zróżnicowanej ofercie - np. w końcu
czerwca br., w Mikołajkach otwarto 5 nowych placówek gastronomicznych od baru szybkiej
obsługi i pizzerii, po lokal serwujący potrawy arabskie i trzecią w Polsce restaurację
PROHIBICJA. Dowodzi to, iż turystyka może ożywić miejscowości powiatu, stymulować
aktywność lokalnego biznesu, zmieniać wygląd miejscowości, czego idealnymi przykładami
są zarówno Mikołajki jak i wsie Piecki, Sorkwity czy Krutyń. Jednocześnie, działania te
niejako wymuszają rozwój infrastruktury technicznej i społecznej w tych miejscowościach,
służącej zarówno przybywającym tu gościom jak i lokalnym społecznościom. To ostatnie
zagadnienie powinno być głównym celem działalności władz samorządowych
poszczególnych gmin - nie da się zbudować wizerunku gminy, jako miejsca nastawionego na
turystykę, o ile nie zostaną spełnione podstawowe standardy, takie jak sprawna, wydajna sieć
wodociągowa i kanalizacyjna, likwidacja kotłowni węglowych, dobre drogi, bezpieczeństwo,
opieka medyczna itp.
Wg przeprowadzonych analiz stwierdzono, iż z ogólnej liczby zatrudnionych na
terenie powiatu w sektorze szeroko rozumianych usług (ok. 9.300 osób) , bezpośrednio w
„turystyce” pracuje ok. 35% tj., ok. 3200 osób, a w placówkach świadczących usługi na rzecz
turystów (handel, gastronomia, wypożyczalnie sprzętu) dalszych ok. 1800 co oznacza, iż z
turystyki utrzymuje się ok. 30% jego mieszkańców (w mieście Mikołajki ok. 57%).
WNIOSKI:
1. Największymi walorami turystycznymi Powiatu Mrągowskiego są: położenie w regionie,
środowisko naturalne oraz istniejąca i powstająca baza turystyczna.
2. OK. 60% bazy noclegowej powiatu skupione jest na terenie miasta Mrągowa i gminy
Mikołajki.
3. Pod względem rozwoju funkcji turystycznej powiat wyraźnie dominuje w regionie, jednak
standardom europejskim w tym zakresie odpowiadają jedynie gminy Mikołajki i Piecki.
4. Poziom wskaźnika natężenia ruchu turystycznego wskazuje, iż zwłaszcza tereny gmin
wiejskich powiatu nie są w pełni wykorzystywane pod względem turystycznym.
5. Stopień wykorzystania istniejącej bazy noclegowej jest bardzo niski co sugeruje, iż
niezbędne są wszechstronne działania na rzecz wydłużania sezonu turystycznego w
powiecie oraz poszerzania i podnoszenia standardu świadczonych usług.
6. Poziom oferowanych turystom usług, ich profesjonalizm oraz stosunek lokalnych
społeczności do przybywających tu gości tworzy wizerunek regionu przyjaznego turystom,
stanowiąc najistotniejszy element w konkurencyjnej grze rynkowej.
7. Realizacja inwestycji Inter Commerce w Mikołajkach jest ogromną szansą na rozwój
turystyczny pozostałych gmin regionu - zadaniem samorządów gminnych jak i władz
powiatowych jest pełne wykorzystanie tej szansy.
8. Warunkiem stworzenia odpowiedniego wizerunku powiatu, jako regionu turystycznego
jest szybki rozwój infrastruktury turystycznej, technicznej i społecznej w poszczególnych
gminach.
9. Gminy powiatu nie powinny konkurować pomiędzy sobą o klientów - turystów.
Warunkiem powodzenia w działaniach na rzecz wykształcenia funkcji turystycznej o
47
poziomie europejskim jest ścisła współpraca pomiędzy władzami samorządowymi gmin i
powiatu oraz pomiędzy społecznościami, a przede wszystkim przedsiębiorcami regionu.
9. ROLNICTWO
Do początku lat 90-tych rolnictwo na terenie Powiatu Mrągowskiego stanowiło
podstawowe źródło utrzymania dla ok. 80% ludności, będąc wiodącą funkcją gospodarczą.
Jednocześnie, niemal 70% użytków rolnych pozostawało w gestii państwowych i
spółdzielczych przedsiębiorstw rolnych, zatrudniających ok. 4000 pracowników.
Zmiany ustrojowe, zapoczątkowane w 1989 r. przyniosły także radykalne zmiany tej
sytuacji. Najważniejszym ich czynnikiem stała się likwidacja PGR-ów i spółdzielni
produkcyjnych. Majątek byłych państwowych i spółdzielczych gospodarstw rolnych przejęty
został przez Agencję Własności Rolnej Skarbu Państwa, która stając się administratorem tego
majątku, rozpoczęła proces prywatyzacji przede wszystkim gruntów rolnych jak i wyprzedaż
budynków, maszyn i urządzeń.
48
Wg stanu na początek 2000 r. (dane Oddziału AWRSP w Olsztynie), w gestii Agencji
nadal pozostają niżej przedstawione ilości gruntów rolnych, w układzie gmin powiatu:
Lp.
Wyszczególnienie
Ilość użytków rolnych, będących
we władaniu AWRSP *
%
ha
m-to Mrągowo
1.
18
gm. Mikołajki
3500
2.
29
gm.
Mrągowo
5636
3.
28
gm. Piecki
5433
4.
25
gm. Sorkwity
4814
5.
100
6.
POWIAT
19383
* - łącznie z gruntami wydzierżawionymi
Użytki rolne na terenie powiatu stanowią 46% jego powierzchni (ok. 49,8 tyś. ha), a
ich wewnętrzną strukturę przedstawia poniższe zestawienie;
Lp.
Wyszczególnienie
Grunty orne
1.
Sady
2.
Łąki trwałe
3.
Pastwiska
4.
5.
RAZEM
wg danych Urzędów Gmin.
Użytki rolne
%
ha
61,5
30.628
0,3
145
11,5
5.730
26,7
13.324
110,0
49.827
Jak wynika z załączonej analizy, największy udział posiadają na terenie powiatu
grunty orne. Ich udział na poziomie ok. 62% uległ w stosunku do 1990 r. jedynie
niewielkiemu zmniejszeniu (o ok. 2%), natomiast w tym samym okresie zwiększył się udział
pastwisk (o ok. 4%), co spowodowane jest najprawdopodobniej powolnymi, lecz wyraźnymi
zmianami w strukturze produkcji rolnej, charakteryzującymi się odchodzeniem od upraw
roślinnych na rzecz hodowli.
W celu oceny efektywności rolnictwa na terenie powiatu przeanalizowano informacje,
dotyczące plonów podstawowych upraw, w stosunku do ich poziomu w całym województwie
warmińsko-mazurskim. Jak wynika z tej oceny, w każdym z rozpatrywanych rodzajów upraw
(żyto, pszenica, jęczmień, owies, ziemniaki), wyniki rolnictwa powiatu są wyższe o ok. 1013% od średnich wojewódzkich. Wynik ten nie oznacza jednak, że rolnictwo Powiatu
Mrągowskiego charakteryzuje się wysoką towarowością. Ogólny poziom produkcji tego
sektora gospodarki narodowej w tym regionie Polski odbiega in minus od średnich
krajowych, co warunkowane jest zarówno niższym poziomem kultury rolnej jak i warunkami
środowiska.
Zjawiskiem niepokojącym, obserwowanym w ciągu ostatniego 10-lecia jest spadek
poziomu plonów poszczególnych upraw. Trend spadkowy był co prawda najsilniejszy w
latach 1990 - 1994, a od 1995 r.. zauważalny jest powolny wzrost produkcji, jednak jej
wielkość w 1998 r. nadal pozostaje niższa niż w 1990 r., a różnica ta wynosi, w zależności od
rodzaju produkcji, od 5 do 13%. Powodem takiej sytuacji jest najprawdopodobniej spadek
opłacalności produkcji rolnej w skali całego kraju. Ograniczony popyt wewnętrzny, przy
jednocześnie ograniczonych możliwościach eksportowych,
przy jednoczesnym
49
utrzymywaniu się wysokich cen środków produkcji spowodował, iż rodzima produkcja rolna
stała się droga, nieopłacalna zwłaszcza dla niskotowarowych , małych gospodarstw
rodzinnych.
Na terenie Powiatu Mrągowskiego istnieje ok. 1400 indywidualnych gospodarstw
rolnych, w których pracuje ok. 4500 mieszkańców tj. ok. 23% zatrudnionych w gospodarce
narodowej. Struktura wielkościowa gospodarstw rolnych na terenie powiatu przedstawia się
następująco:
Lp.
Wyszczególnienie
wielkość gospodarstw
1. do 5 ha
2. 5 - 10 ha
3. 10 - 20 ha
4. 20 - 50 ha
5. pow. 50 ha
6. RAZEM
analizy własne
Udział w %
38
13
19
22
8
100
Problemem terenów wiejskich powiatu, a także całego regionu, jest bezrobocie wśród
byłych zlikwidowanych państwowych gospodarstw rolnych. Jest to zjawisko bardzo
negatywne, zarówno ekonomicznie, społecznie jak i socjologicznie. Większość z tych osób
nie posiada już prawa do zasiłku dla bezrobotnych, a ich źródłem utrzymania są doraźne
prace interwencyjne lub publiczne oraz sezonowa praca „na czarno”, ale przede wszystkim
zasiłki z opieki społecznej.
O ile rolnicy indywidualni, pomimo niskiej rentowności produkcji czy problemów ze
zbytem swoich produktów, uzyskują mniejsze lub większe środki finansowe, o tyle w
osiedlach po byłych PGR-ach mieszkają w większości ludzie, którzy nie potrafią odnaleźć
się w nowej sytuacji gospodarczej, są zagubieni i bezradni. Przyzwyczajeni do pracy, w której
nikt nie wymagał od nich inicjatywy, nie są teraz zdolni do podjęcia działalności na własną
rękę czekając, aż władze lub ktoś inny zaoferuje im pracę i stale wynagrodzenie. Gdy to nie
następuje, czują się zapomniani, odrzuceni na margines, a w ich życie wkraczają patologie, z
alkoholizmem na czele.
Doraźnym wyjściem z takiej sytuacji może być podjęcie prób aktywizacji tej grupy
mieszkańców powiatu, poprzez zaoferowanie im pomocy doradczej, nastawionej w pierwszej
kolejności na przełamanie bariery psychologicznej, bierności i niskiej samooceny, a dopiero
później wskazanie możliwości podejmowania stosunkowo prostych prac (np. zbieranie i
uprawa ziół, produkcja warzyw na lokalny rynek itp.), z jednoczesnym umożliwieniem
kontaktów z potencjalnymi odbiorcami czy doradcami-specjalistami. Realizacja takiego
programu pomocy, może zostać powierzona np. organizacjom
pozarządowym, we
współpracy z Powiatowym Biurem Pracy.
Pomimo opisanych wyżej zjawisk, rolnictwo nadal pozostaje bardzo ważnym
elementem gospodarki powiatu i jego gmin. Jednocześnie sektor ten nasuwa najwięcej
problemów, związanych z zapewnieniem mu właściwych warunków rozwoju. Stworzenie
tych warunków nie jest jednak możliwe tylko poprzez działania władz samorządowych.
Konieczne jest w tym przypadku opracowanie i wdrożenie efektywnego programu
restrukturyzacji rolnictwa w skali całego kraju. Stąd też, lokalne samorządy, tak powiatowe
jak i gminne mają bardzo ograniczony wpływ na poprawę sytuacji w tym zakresie, a ich rola
może sprowadzać się przede wszystkim do:
50
a) podejmowania prób ściągnięcia na tereny wiejskie inwestorów, którzy byliby
zainteresowani tworzeniem przedsiębiorstw związanych np. z przetwórstwem żywności
bądź innymi branżami, dającymi zatrudnienie, nie wymagające zbyt wysokich
kwalifikacji,
b) współpracy z organizacjami pozarządowymi w procesie aktywizacji społecznej i
zawodowej bezrobotnych mieszkańców wsi,
c) wspierania agroturystyki i produkcji żywności ekologicznej, jako pożądanej formy
aktywności gospodarczej mieszkańców wsi powiatu.
WNIOSKI:
1. Użytki rolne stanowią na terenie powiatu ok. 46% jego powierzchni.
2. Ok. 19,3 tyś ha użytków rolnych w Powiecie Mrągowskim (ok. 40%) znajduje się w gestii
Agencji Rolnej Skarbu Państwa.
3. W strukturze użytków rolnych dominują grunty orne (ok. 63%) i pastwiska (ok. 25%).
4. Efektywność produkcji rolnej na terenie powiatu jest stosunkowo wysoka w porównaniu
do średniej wojewódzkiej, jednak nadal odbiega ona znacznie od poziomu całego kraju.
5. Wartość produkcji rolnej po drastycznym spadku w l. 1990 - 1995 wzrasta, jednak nadal
nie osiągnęła ona poziomu roku 1990.
6. W strukturze wielkości gospodarstw rolnych na terenie powiatu dominują gospodarstwa
małe, do 5 ha (38%), jednak pozytywna tendencją jest stałe zwiększanie się udziału
gospodarstw o powierzchni pow. 20 ha. W 1999 r. stanowiły on ok. 22%.
7. Jednym z najważniejszych problemów terenów wiejskich powiatu jest trwałe bezrobocie
wśród pracowników b. PGR-ów. W związku z tym istnieje pilna potrzeba opracowania i
wdrożenia programu aktywizacji społecznej i zawodowej tej grupy mieszkańców. Program
taki powinien być realizowany przez organizacje pozarządowe, na zlecenie władz
powiatowych, przy współpracy z Powiatowym Biurem Pracy i ewentualnie Powiatowym
Ośrodkiem Doradztwa Rolniczego.
10. MAŁA I ŚREDNIA PRZEDSIĘBIORCZOŚĆ
Dominującymi branżami gospodarki na terenie powiatu są przemysł spożywczy
(głównie mleczarski), drzewny (produkcja domów i meblarstwo), odzieżowy oraz
turystyczny. Największe przedsiębiorstwa skupione są przede wszystkim w Mrągowie i
Mikołajkach, a należą do nich:
• Okręgowa Spółdzielnia Mleczarska,
• Zakłady Przemysłu odzieżowego „WARMIA”,
• Fabryka Zespołów Mechanicznych „BUMAR”,
• „MAZUR DIREKT” Sp. z o.o.,
51
•
•
•
•
PHU „DOMONT”,
PHU „DEIKA”,
Hotel „Gołębiewski”
Hotel „Mrongovia”
Na terenie Powiatu Mrągowskiego, w końcu 1998 r. działalność gospodarczą
prowadziło 3394 podmiotów gospodarczych, z czego ok. 95% tj. 3223 były to podmioty
sektora prywatnego, natomiast sektor publiczny reprezentowało jedynie 171 podmiotów (ok.
5%). W porównaniu do średniej wojewódzkiej (4%), udział podmiotów sektora publicznego
był tu nieco wyższy.
W poszczególnych gminach, ilość podmiotów gospodarczych sektora prywatnego był
w zasadzie zbliżony, wahając się od 94% (miasto Mrągowo) do 97% (gmina Mikołajki). Na
tym tle jedynie w gminie Piecki udział tego typu firm był znacznie niższy, stanowiąc ok.
86%. Szczegółowe informacje dot. w/w zagadnień przedstawia poniższe zestawienie:
Lp.
Wyszczególnienie
1. m-to Mrągowo
2. gm. Mikołajki
3. gm. Mrągowo
4. gm. Piecki
5. gm. Sorkwity
6. POWIAT
wg danych WUS Olsztyn.
Podmioty gospodarcze
wg sektorów
Sektor publiczny
Sektor prywatny
%
%
ilość
ilość
6
94
119
1746
3
97
19
624
4
96
11
292
14
86
13
349
5
95
9
168
5
95
171
3223
OGÓŁEM
ilość
1865
643
303
407
177
3394
%
100
100
100
100
100
100
W celu określenia poziomu aktywności gospodarczej poszczególnych gmin oraz
powiatu, zastosowano wskaźnik ilości podmiotów gospodarczych sektora prywatnego, w
przeliczeniu na 1000 mieszkańców. Na tej podstawie można stwierdzić, iż najwyższym
stopniem aktywności gospodarczej charakteryzuje się miasto Mrągowo i gmina Mikołajki
(odpowiednio 75 i 74 podmioty sektora prywatnego na 1000 mieszkańców), natomiast
pozostałe gminy znacznie odbiegają od w/w wymienionych. Średni poziom omawianego
wskaźnika dla całego powiatu wynosi 62 i jest on nieco wyższy od średniego dla całego
województwa warmińsko-mazurskiego (60). Szczegółowo dane te przedstawiono w
zestawieniu poniżej:
Lp.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Wyszczególnienie
m-to Mrągowo
gm. Mikołajki
gm. Mrągowo
gm. Piecki
gm. Sorkwity
POWIAT
Ilość podmiotów gosp.
sektora prywatnego w
przeliczeniu na 1000
mieszkańców
75
74
38
44
37
62
52
7. WOJEWÓDZTWO
wg danych WUS Olsztyn
60
Jeżeli poddać analizie podmioty gospodarcze, działające na terenie powiatu, wg form
prawnych, to zdecydowaną większość stanowią tu zakłady osób fizycznych (ok. 79% - 2691
podmiotów). Jest to z jednej strony zjawisko pozytywne, świadczące o aktywności
ekonomicznej mieszkańców powiatu, z drugiej jednak są to w zdecydowanej większości
firmy niewielkie, o małym potencjale gospodarczy, a ich zasięga działalności jest
ograniczony do rynku lokalnego. Tego typu podmioty nie są i nie będą, właśnie z racji swego
potencjału, istotnym motorem napędowym gospodarki powiatu.
Ważnym elementem działalności gospodarczej są spółki prawa handlowego. Z racji
swego potencjału, właśnie one mogą być ważnym czynnikiem, wpływającym na rozwój
ekonomiczny powiatu, tworzenie nowych miejsc pracy i zwiększanie stopnia
konkurencyjności gospodarki regionu. Dokonana analiza rodzajów kapitału, zaangażowanego
w działających tu spółkach wskazuje, iż ok. 63% z nich firmy z polskim kapitałem
prywatnym, natomiast ok. 32% posiada kapitał zagraniczny. Udział spółek z kapitałem
zagranicznym w Powiecie Mrągowskim jest znacznie wyższy niż średni wojewódzki ( 16%)
oraz w powiatach sąsiednich (Powiat Kętrzyn - 22%, Powiat Giżycko - 18%, Powiat Olsztyn
- 20%). Stan ten jest ze wszech miar pozytywny i świadczy o atrakcyjności inwestycyjnej
tego terenu. Istotnym zagadnieniem jest stałe działanie na rzecz utrzymania tej
atrakcyjności i jej rozszerzanie m.in. poprzez profesjonalną ofertę inwestycyjną,
podnoszenie kwalifikacji siły roboczej oraz dostosowywanie lokalnego prawa (także
podatkowego), dla potrzeb potencjalnych inwestorów.
Kolejnym elementem oceny poziomu rozwoju drobnej i średniej przedsiębiorczości na
terenie powiatu, jest analiza ilości podmiotów gospodarczych wg sekcji EKD, zgodnej z
dyrektywami Unii Europejskiej.
Wyniki tej analizy dowodzą, iż największa ilość podmiotów gospodarczych (łącznie z
firmami osób fizycznych) prowadzi działalność w dziale „ Handel i naprawy” - w skali
powiatu jest to ok. 34% podmiotów, natomiast w województwie warmińsko-mazurskim ok.
36%.
W poszczególnych gminach powiatu najwyższy udział firm w/w dziale istniej w
gminie Sorkwiy (44%), najniższy w gminie Piecki (28%). Ciekawie, zwłaszcza z punktu
widzenia obecnej i przyszłej funkcji tego terenu, przedstawia się ilość podmiotów
gospodarczych, działających w sferze „Hotele i restauracje”. Zgodnie z oczekiwaniami udział
tego typu firm jest najwyższy w gminie Mikołajki (ok. 20%), natomiast w pozostałych waha
się od 4% (miasto Mrągowo) do 13-14% (odpowiednio gminy Piecki i Sorkwity). Rozkład
ten potwierdza opinię, iż właśnie gmina Mikołajki jest zdecydowanym centrum
turystycznym powiatu, natomiast zarówno gmina Piecki jak i Sorkwity mają znaczny,
lecz niewykorzystany potencjał w tym zakresie.
WNIOSKI:
1. Główne branże działalności gospodarczej na terenie powiatu to przede wszystkim
przemysł spożywczy, drzewny, odzieżowy i turystyczny.
2. W podziale na sektory, dominują zdecydowanie w powiecie firmy sektora prywatnego,
stanowiąc ok. 95% działających tu podmiotów. Świadczy to pozytywnie o aktywności
mieszkańców tego terenu. Najwyższym wskaźnikiem ilości tego typu podmiotów w
przeliczeniu na 1000 mieszkańców charakteryzuje się miasto Mrągowo i gmina Mikołajki.
3. Zdecydowaną większość (79%) podmiotów gospodarczych w powiecie stanowią zakłady
osób fizycznych. Firmy te, z uwagi na swój ograniczony potencjał ekonomiczny i lokalny
53
zasięg działalności nie mogą stanowić jednak „motoru napędowego” gospodarki powiatu,
chociaż bardzo dobrze świadczą o aktywności lokalnej społeczności.
4. Powiat Mrągowski charakteryzuje się jednym z najwyższych w województwie udziałów
w ilości podmiotów gospodarczych, spółek z kapitałem zagranicznym. Jest to tendencja
bardzo korzystna, którą należy rozszerzać.
5. Największa ilość podmiotów gospodarczych na terenie powiatu działa w sferze handlu. W
dziale „Hotele, restauracje” najwięcej firm prowadzi swoją działalność w gminie
Mikołajki, stanowiącej centrum turystyczne powiatu.
11. STRUKTURA UŻYTKOWANIA TERENÓW
Obszar Powiatu Mrągowskiego wynosi 106.523 ha (1.065,23 km2), co daje mu
ostatnie, szóste miejsce pod względem wielkości, wśród powiatów sąsiadujących z nim.
Struktura użytkowania terenów w obrębie powiatu przedstawia się następująco:
Lp.
1.
2.
Rodzaj użytkowania
Lasy
Wody
Powierzchnia w ha
33.129
14.958
54
%
31
14
46
3.
Użytki rolne
49.827
6
4.
Tereny zainwestowane a
6.330
3
5.
Nieużytki
2.279
100
6.
RAZEM POWIAT 1 - 5
106.523
na podst. danych z Urzędów Gmin.
a - komunikacja, tereny zabudowane, zieleń urządzona, tereny rekreacyjne
Jak z tego zestawienia wynika, w strukturze użytkowania terenów dominują użytki
rolne, co świadczy o jednak rolniczym charakterze tego obszaru. Jednocześnie, lasy i wody
stanowiąc łącznie ok. 45% powierzchni powiatu są tym elementem środowiska naturalnego,
które daje podstawę do podejmowania działań, na rzecz intensywnego rozwoju funkcji
turystycznej, jako dominującej na tym terenie.
W poszczególnych gminach, udziały rożnych form użytkowania terenów są
zróżnicowane i przedstawiają się następująco:
Lp
Wyszczególnienie
Udziały rożnych form użytkowania w %
Lasy
Wody
Użytki
Tereny
Nieużytki
rolne
zainwest.
9
22
21
46
2
1. m-to Mrągowo
23
22
48
5
2
2. gm. Mikołajki
22
13
53
8
4
3. gm. Mrągowo
52
10
31
5
2
4. gm. Piecki
30
8
53
5
4
5. gm. Sorkwity
31
14
46
6
3
6. POWIAT
na podst. danych z Urzędów Gmin
Powyższe zestawienie, będące rozwinięciem tab. 11A wskazuje, iż praktycznie we
wszystkich gminach zarówno lasy jak i wody są dominującymi elementami krajobrazu.
Najniższą pozycję ma tu gmina Sorkwity, jednak jej niezaprzeczalnym walorem jest rzeka
Krutynia. Największym udziałem użytków rolnych charakteryzują się gminy Mrągowo i
Sorkwity (po ok. 53%)
W porównaniu do powiatów regionu, omawiany teren wykazuje (tab.1):
a) średni udział użytków rolnych. Mniejszym odsetkiem tego typu terenów charakteryzują się
powiaty piski i szczycieński,
b) średni udział obszarów leśnych. Wyższy wskaźnik udziału lasów posiadają zarówno
powiat Pisz jak i Szczytno,
c) najwyższym w regionie udziałem wód, (przede wszystkim jezior) w strukturze
użytkowania terenów.
W stosunku do całości województwa, Powiat Mrągowski posiada wyższy udział
terenów leśnych i jezior oraz niższy udział użytków rolnych (tab. 2).
WNIOSKI:
1. W strukturze użytkowania terenów w obrębie powiatu, dominują użytki rolne (poza
miastem Mrągowem i gminą Piecki), jednak łączna powierzchnia lasów i wód (głownie
jezior) jest także bardzo duża i stanowi o istotnej możliwości rozwoju turystycznego tych
terenów.
55
2. Niepokojącym zjawiskiem jest znaczny udział nieużytków (ok. 3200 ha). Tereny te
powinny zostać jak najszybciej zalesione lub przekazane na działalność gospodarczą
(turystyka, rekreacja, usługi).
12. REZERWY TERENÓW POD POTENCJALNE
INWESTYCJE
Możliwości i kierunki rozwoju danego obszaru (miasto, gmina , powiat) są
uzależnione w dużym stopniu od przyjętej przez władze lokalne polityki gospodarowania
przestrzenią, co znajduje swoje odzwierciedlenie przede wszystkim w planach
zagospodarowania przestrzennego. Zapisy zarówno planów ogólnych jak i szczegółowych
decydują w znacznej mierze o możliwościach i skali przedsięwzięć inwestycyjnych.
56
Proces planowania przestrzennego dotyczy przede wszystkim samorządów gminnych,
jednak władze powiatowe, sprawujące m.in. nadzór budowlany mogą i powinny odgrywać w
tym procesie istotną role. Z tego też względu, dla określenia potencjalnych możliwości
rozwoju powiatu jako całości, wynikających z przeznaczenia terenów w poszczególnych
gminach, przeprowadzona została, dla potrzeb niniejszego opracowania, analiza wielkości
powierzchni terenów niezabudowanych, o następującym przeznaczeniu:
a) PS - po obiekty przemysłowe, produkcyjne bądź magazynowo-składowe,
b) UC - pod obiekty komercyjne, handlowo-usługowe, biurowe etc.,
c) RS - pod obiekty turystyczne i sportowo-rekreacyjne.
Analiza, dokonana została w oparciu o aktualne informacje z poszczególnych
Urzędów Gmin wg stanu na początek 2000 r. Jednocześnie, dla zobiektywizowania jej
wyników, określono procentowy udział w/w potencjalnych terenów inwestycyjnych w
powierzchni ogółem danej gminy (miasta) - tab. 12, 12A.
Uwaga: brak danych dla gminy Mrągowo. Urząd Gminy nie dysponuje w/w materiałami.
ad. a. Przeznaczenie terenów PS.
Wyniki analizy potwierdzają założenie, iż praktycznie na terenie każdej z gmin
powiatu istnieją rezerwy nieruchomości, możliwych do wykorzystania pod inwestycje
przemysłowe bądź magazynowo-składowe. Łącznie jest to 189 ha, w tym najmniejsze
rezerwy tego typu posiada gmina Mikołajki, największe zaś miasto Mrągowo i gmina
Sorkwity (odpowiedni 96 i 50 ha). Tereny o takim przeznaczeniu zajmują ok. 38% ogółu
terenów przeznaczonych pod inwestycje na terenie powiatu.
W skali wielkości poszczególnych gmin, nieruchomości te stanowią od 0,04 (gmina
Mikołajki) do 6,5% (miasto Mrągowo) ich obszarów.
ad. b. Przeznaczenie nieruchomości UC.
Tereny, które mogą być wykorzystane na inwestycje z zakresu usług komercyjnych stanowią
jedynie ok. 19% ogółu nieruchomości, przeznaczonych pod inwestycje w skali całego
powiatu, a w wartościach bezwględnych, w poszczególnych gminach wahają się od 10 - 11 ha
w gminach Piecki i Sorkwity do 32 ha w mieście Mrągowie.
ad. c. Przeznaczenie nieruchomości RS.
Z racji funkcji omawianego terenu, udział nieruchomości, możliwych do
wykorzystania inwestycyjnego na cele turystyczne, sportowe i rekreacyjne jest najwyższy i w
skali powiatu stanowi ok. 43% terenów wolnych. Z pośród gmin, najwyższym odsetkiem tego
typu obszarów charakteryzują się gminy Piecki i Mikołajki (odpowiednio ok. 71 i 64%)
Ogółem, na obszarze Powiatu Mrągowskiego istniej aktualna oferta terenów
inwestycyjnych na poziomie 491 ha.
WNIOSKI:
1. Każda z gmin posiada tereny (nieruchomości), które mogą być przeznaczone pod rożnego
typu inwestycje. Oferta ta, po jej dopracowaniu tj. uzupełnieniu o szczegółowe informacje
z zakresu: lokalizacji, stanu prawnego, uzbrojenia oraz przeznaczenia, powinna być
jednym z istotnych elementów, kreujących rozwój gospodarczy gmin i powiatu jako
całości. W przekonaniu autorów, ofertę taką w skali całego powiatu powinno opracować
Starostwo Powiatowe w Mrągowie.
2. Najwyższy dział w ofercie gmin, mają tereny pod inwestycje z zakresu rekreacji, sportu i
turystyki co jest całkowicie zgodne z istniejąca i programowaną funkcją tych terenów.
57
13. STRUKTURA DOCHODÓW I WYDATKÓW
BUDŻETOWYCH
Zarówno budżety gmin jak i budżet powiatu są najważniejszymi dokumentami,
stanowiącymi podstawę wszystkich działań samorządów. Budżety te mogą mieć charakter
pasywny lub aktywny, w zależności od przyjętej i realizowanej koncepcji rozwoju. Mogą być
opracowywane w układzie działów, bądź mogą być tzw. budżetami zadaniowym, to jest
takimi, które przede wszystkim w sferze wydatków są rozpisane na poszczególne zadania,
zaplanowane do wykonania w bieżącym roku. Do każdego z zadań przypisane są wówczas
określone środki oraz zdefiniowane źródła finansowania, tak budżetowe jak i zewnętrzne
58
W niniejszym opracowaniu poddano analizie zarówno budżetu poszczególnych gmin
(za 1998 r.) jak i budżet Powiatu Mrągowskiego za 1999 r. oraz 2000 r. Celem tych analiz
było przede wszystkim określenie struktury źródeł dochodów jak też wydatków
samorządowych, a także porównanie jej z innymi powiatami, co dałoby pewien, syntetyczny
obraz sposobów gospodarowania i preferowanych kierunków rozwoju.
13.1. STRUKTURA DOCHODÓW I WYDATKÓW BUDŻETÓW GMIN
POWIATU MRĄGOWSKIEGO
Już pobieżna ocena budżetów gmin powiatu dowodzi, iż poza budżetem gminy
Mikołajki są one konstruowane w sposób bardzo tradycyjny, w układzie działowym. Nasuwa
się stąd pierwszy, zasadniczy wniosek - o ile samorządy chcą działać na rzecz efektywnego,
szybkiego rozwoju swoich gmin, zgodnie z obowiązującymi w Unii Europejskiej standardami
zarządzania, konieczne jest jak najszybsze przejście na konstruowanie budżetów rocznych w
formie zadaniowej przy wykorzystaniu m.in. strategii rozwoju poszczególnych gmin.
Istotnym elementem oceny budżetów gminnych jest analiza poziomu dochodów
własnych, w dochodach ogółem. W skali całego powiatu wynoszą one ok. 37% i w
porównaniu z powiatami regionu jest to poziom najwyższy (tab. 1). Jednak w poszczególnych
gminach dochody własne wahają się od 29% (gm. Mrągowo i Piecki) do ok. 55% (gm.
Mikołajki), co świadczy zarówno o ich potencjale gospodarczym, jak i w pewnym stopniu o
aktywności władz lokalnych. W przeliczeniu na 1 mieszkańca, średni dochód gmin w skali
powiatu wynosi 1.200 zł, co w porównaniu z innymi, sąsiednimi powiatami jest wielkością
prawie najwyższą (poza Powiatem Giżyckim). Pośród gmin powiatu istotnie, in plus
wyróżnia się gmina Mikołajki z dochodami na 1 mieszkańca na poziomie 2.023, natomiast in
minus miasto Mrągowo, w którym dochody budżetu osiągają zaledwie poziom 1.012
zł/mieszkańca.
Należy podkreślić, że dochody gmin powiatu są wyższe o ok. 6% od
dochodów w skali całego województwa (tab. 2).
Drugą stroną budżetów są wydatki, a przede wszystkim ich struktura, świadcząca o
przyjętych przez samorządy preferencjach w finansowaniu rozwoju społeczno-gospodarczego
poszczególnych gmin. Takim elementem wydatków, szczególnie istotnym są nakłady
inwestycyjne. W skali powiatu ich udział kształtuje się na poziomie ok. 25% ogółu
wydatków, co w stosunku do innych powiatów regionu (tab. 1) jest wielkością najwyższą. W
poszczególnych gminach powiatu, udział ten jest znacznie zróżnicowany i zamyka się w
przedziale od 20% (gm. Piecki) do 33% (gm. Mikołajki). W przypadku gmin gdzie udział ten
jest najniższy może to świadczyć bądź o tym, iż nie ma tam takich potrzeb (?), bądź o
zachowawczym, pasywnym podejściu samorządów do kwestii perspektywicznego rozwoju
społeczno-gospodarczego i koncentrowaniu się jedynie na rozwiązywaniu bieżących
problemów.
Ważnym kryterium oceny poziomu wydatków, jest wskaźnik ich wielkości w
przeliczeniu na 1 mieszkańca, wynoszący dla całego powiatu 1.278 zł (najwyższy poziom w
porównaniu z pozostałymi powiatami regionu). W poszczególnych gminach obserwujemy
jednak znaczne zróżnicowanie - od 1.082 zł/mieszkańca w mieście Mrągowie do 1.097
zł/mieszkańca w gminie Mikołajki, co potwierdza o aktywnej, skierowanej ku przyszłości
polityce samorządu w Mikołajkach, jak też pośrednio o korzyściach płynących z operowania
tzw. budżetem zadaniowym, ułatwiającym zdecydowanie właściwą politykę finansową.
Szczegółowe dane dot. omówionych wyżej zagadnień przedst. w tab. 13 - 13C i 14 - 14C).
59
13.2. STRUKTURA DOCHODÓW I WYDATKÓW BUDŻETU
POWIATU MRĄGOWSKIEGO
Jak zaznaczono wyżej, dla potrzeb niniejszego opracowanie analizie poddano budżety
Powiatu Mrągowskiego za 1999 i 2000 r. Podobnie, jak w przypadku gmin (poza gminą
Mikołajki) oba te budżety były opracowane metodą tradycyjną, działową. Wskazuje to, iż
działania samorządu i jego wizja rozwoju społeczno-ekonomicznego powiatu jest nastawiona
przede wszystkim na standardową realizację zadań własnych, w oparciu o dosyć
schematyczne podejście do szeroko rozumianej problematyki rozwoju tego terenu. Taki
sposób działania jest wynikiem przede wszystkim problemów, z jakim borykają się wszystkie
samorządy powiatowe w kraju, a których działalność oparta jest w ok. 90% na środkach
pochodzących z centralnego „rozdzielnika”, otrzymywanych w postaci dotacji celowych i
subwencji. W tej sytuacji pole manewru samorządu jest znacznie ograniczone zwłaszcza, iż
niedoszacowanie dochodów i tym samym mniejsze środki przekazywane przez budżet
centralny powiatom w skali całego kraju określono w 1999 r. na ok. 25% 5.
Budżet Powiatu Mrągowskiego w 1999 r. zamknął się po stronie dochodów kwotą
24.025,- tyś. zł, a w 2000 r. (plan) 26.740,5 tyś zł, co stanowi wzrost o ok. 11% i jest
praktycznie zrekompensowaniem inflacji.
Analizując strukturę dochodów w 1999 r. i 2000 r. stwierdzono istotny spadek udziału
dochodów własny z ok. 8% (ok. 1.707,4 tyś. zł) do ok. 6% (1.608,2 tyś. zł), co należy uznać
za zjawisko negatywne ponieważ, właśnie poziom dochodów własny świadczy z jednej
strony o poziomie rozwoju gospodarczego, z drugiej środki te mogą być kierowane na
działania, mające na celu szybki rozwój społeczno-gospodarczy.
Zmniejszeniu uległ także udział subwencji w budżecie 2000 r. w stosunku do 1999 r. z
ok. 46% do ok. 42%, przy jednoczesnym jej zwiększeniu w realnych kwotach o ok. 20% (z
10.205,3 tyś. zł do 12.382,6 tyś. zł). Ponieważ subwencji mają jednak ściśle określony cel, nie
są dochodami, mogącymi stymulować aktywną politykę samorządu, a jedynie pokrywają
bieżące potrzeby, wynikające z zadań własnych powiatu.
Ocena wydatków budżetowych Powiatu Mrągowskiego, dokonana w oparciu o
budżety 1999 i 2000 r. wskazuje na trzy, zdaniem autorów niepokojące zjawiska:
a) zmniejszenie w 2000 r. (w stosunku do roku 1999 r.) wydatków z dziale „oświata i
wychowanie”, zarówno w liczbach bezwzględnych (spadek o ok. 2%) jak i w udziale w
wydatkach ogółem (z 41,5 do 36,6%),
b) istotne obniżenie wydatków w dziale „bezpieczeństwo publiczne”, w liczbach
bezwględnych o ok. 6,5%, a udziale w wydatkach ogółem z 26,8 do 22,7%
c) znaczne zwiększenie wydatków w dziale „administracja” - w liczbach bezwzględnych o
ok. 71%, a w udziale w wydatkach ogółem z 7,8% w 1999 r. do 12,1% w 2000 r.
Szczegółowe dane dotyczące wyżej omówionych zagadnień przedstawiono w tab. 16 - 16D.
Ponieważ generalnie, zarówno dochody jak i wydatki budżetów powiatowych kraju
podlegają znacznemu „sterowaniu” przez budżet centralny, istotnym zagadnieniem jest
umiejscowienie Powiatu Mrągowskiego na tle kraju (tab. 17 - 17B).
Analizując strukturę dochodów budżetowych, w podziale na dochody własne, dotacje
celowe i subwencje należy podkreślić, iż przede wszystkim udział dochodów własnych na
poziomie 8% (w 1999 r.) stawia Powiat Mrągowski w stosunkowo dobrej sytuacji - średnia
ogólnopolska to 5%.
5
„Niedoszacowanie zadan realizowanych przez powiaty w 1999 r.” - oprac. Zwiazku Powiatów
Polskich, grudzien 1999 r. (maszynopis)
60
Podobnie kształtuje się sytuacja, jeżeli pod uwagę weźmiemy wielkość dochodów
budżetowych w przeliczeniu na 1 mieszkańca. Wskaźnik ten, dla powiatu wynoszący w 1999
r. 462,02 zł był niemal dwukrotnie wyższy niż średnia ogólnopolska
Wydatki budżetu powiatu (1999 r.), w porównaniu do danych dla całego kraju
pokazują, iż udział nakładów na oświatę i wychowanie oraz bezpieczeństwo publiczne jest tu
nieco wyższy niż średnia ogólnokrajowa, co jednak zdaniem autorów opracowania nie
zmienia faktu, iż zaznaczony wyżej spadek wydatków w tych właśnie działach w 2000 r. (w
stosunku do 1999 r.) budzi znaczny niepokój.
WNIOSKI:
1. Zarówno budżetu gmin (za wyjątkiem gminy Mikołajki) jak i budżet powiatu wykonywane
są tradycyjną metodą „działową” - nie są to budżety zadaniowe, skorelowane z zapisami
strategii rozwoju.
2. Dochody własne gmin, najbardziej elastyczna część budżetu, wykazują w poszczególnych
gminach znaczy stopień zróżnicowania. Najsłabiej w tym rankingu wypadają gminy
Mrągowo i Piecki, najlepiej gmina Mikołajki
3. W przeliczeniu dochodów budżetów gmin na 1 mieszkańca, powiat zajmuje czołowe
miejsce w porównaniu z powiatami regionu, jednak widoczna jest wyraźna
nierównomierność tego wskaźnika w poszczególnych gminach. Najgorzej od tym
względem wypada miasto Mrągowo, najlepiej gmina Mikołajki.
4. Udział wydatków inwestycyjnych w budżetach poszczególnych gmin wykazuje daleko
idące zróżnicowanie, wahające się od ok. 20% w gminie Piecki do ok. 33% w gminie
Mikołajki.
5. Wskaźnik wydatków budżetów gmin na 1 mieszkańca stawia Powiat Mrągowski na
zdecydowanie pierwszym miejscu w regionie, natomiast w poszczególnych gminach
wskaźnik ten jest dosyć zróżnicowany, a jego rozpiętość wynosi 94% (pomiędzy gm.
Mikołajki gdzie jest on najwyższy, a miastem Mrągowem).
6. Wzrost wielkości budżetu Powiatu Mrągowskiego w 2000 r. w stosunku do budżetu 1999
r. wynosi jedynie ok. 11%, pokrywając poziom inflacji.
7. W strukturze dochodów budżetu 2000 r. (w stosunku do 1999 r.) stwierdzono niekorzystne
zjawisko obniżenia się udziału dochodów własny z 8 do 6%.
8. W wydatkach budżetu 2000 r. istotny niepokój budzi znaczne zmniejszenie wydatków (w
porównaniu z 1999 r.) na oświatę i wychowanie oraz bezpieczeństwo publiczne, przy
jednoczesnym wysokim wzroście wydatków na administrację.
9. Oceniając budżet Powiatu Mrągowskiego (1999 r.) na tle powiatów kraju należy
stwierdzić, iż wypada on stosunkowo dobrze.
14. ZARZĄDZANIE POWIATEM
Bieżące zarządzanie powiatem leży w kompetencji Starostwa Powiatowego, na którego czele
stoi Starosta, będący jednocześnie członkiem Rady Powiatu i Przewodniczącym jej Zarządu.
Starostwo Powiatowe zatrudnia łącznie 64 osoby, których wiek, wykształcenie i
zajmowane stanowiska przedstawia poniższe zestawienie:
STANOWISKA
Techniczne
Administracja
%
6
37
Wiek pracowników
31 - 40 lat
9 /24%
20 - 30 lat
9 / 24%
61
pow. 40 lat
4 / 100%
19 / 52%
15
Kierownicze
3 / 13%
7 / 30%
100
RAZEM
12 / 19%
16 / 25%
na podst. informacji Starostwa Powiatowego w Mrągowie.
Wykształcenie
wyższe
policealne
średnie
Techniczne
1 / 25%
Administracja
13 / 35%
4 / 11%
20 / 54%
Kierownicze
18 / 78%
1 / 4%
4 / 18%
RAZEM
31 / 48%
5 / 8%
25 / 39%
na podst. informacji Starostwa Powiatowego w Mrągowie.
13 / 57%
36 / 56%
STANOWISKA
podstawowe
3 / 75%
3 / 5%
Szczególnie istotną rolę w zarządzaniu Powiatem, a przede wszystkim w
wypracowywaniu lokalnego prawa i podejmowaniu decyzji w kluczowych sprawach,
spoczywa na Komisjach Rady Powiatu, w pracach których mogą uczestniczyć także osoby,
nie będące członkami Rady. To właśnie te gremia powinny wypracowywać stanowiska w
najważniejszych dla powiatu sprawach, prezentując je następnie na plenarnych sesjach Rady.
Obecnie, w Radzie Powiatu funkcjonują następujące jej komisje:
• Komisja Budżetowa,
• Komisja Edukacji, Ochrony Zdrowia i i Spraw Społecznych,
• Komisja Gospodarki i Promocji,
• Komisja Porządku i Bezpieczeństwa Publicznego,
• Komisja Rewizyjna.
Organem wykonawczym Rady Powiatu jest Zarząd Powiatu, składający się z 6 osób.
Zbiera się on raz w tygodniu i w głosowaniu, bądź w drodze consensusu przyjmuje ustalenia,
związane z decyzjami dotyczącymi bieżącego zarządzania.
Jednym z zasadniczych działań Zarządu, przekazywanych do wykonania Starostwu
Powiatowemu jako urzędowi, jest sfera zarządzania finansowego. Jego zadaniem jest przede
wszystkim:
• określenie możliwości działań władz samorządowych w realizacji założonych celów,
• sta la analiza poziomu dochodów i wydatków, umożliwiająca ustalenie priorytetów i
harmonogramu realizacji działań, tak w układzie rzeczowym i czasowym,
• określenie potrzeb i możliwości uzyskania finansowania zewnętrznego w sytuacji, gdy
dochody powiatu nie pokrywają całości wydatków, związanych z planowanymi
działaniami.
Proces wykonawczy oraz kontrolny, związany zarówno z bieżącymi dochodami i wydatkami
Powiatu, jak i sprawozdawczość w tym zakresie, należy do kompetencji Skarbnika Starostwa
Powiatowego.
Starostwo Powiatowe, poprzez swoje komórki (Wydziały) i samodzielne stanowiska)
nadzoruje działalność instytucji, za których działalność odpowiada w ramach zadań
własnych. Należą do nich:
• opieka społeczna i pomoc rodzinie (Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie),
• ochrona zdrowia na poziomie szpitali i przychodni specjalistycznych (Lekarz Powiatowy,
Zespół Opieki Zdrowotnej)
• szkoły średnie,
• ochrona środowiska,
• nadzór budowlany i geodezja,
62
• pośrednictwo pracy, rejestracja bezrobotnych oraz działania na rzecz aktywnych form
walki z bezrobociem (Powiatowy Urząd Pracy)
• opieka weterynaryjna,
• drogownictwo - drogi powiatowe (Powiatowy Zarząd Dróg),
• rejestracja pojazdów,
• bezpieczeństwo publiczne (Powiatowa Komenda Policji) i ochrona przeciwpożarowa
(powiatowa Komenda Straży Pożarnej)
• kultura, kultura fizyczna, turystyka.
W oparciu o informacje Starostwa Powiatowego w Mrągowie, zdefiniowano
podstawowe, najbardziej charakterystyczne cechy procesu zarządzania powiatem:
a) zbyt niski poziom kwalifikacji zawodowych (54% pracowników merytorycznych Starosta
posiada jedynie wykształcenie średnie), oparty głównie na doświadczeniu z
dotychczasowej pracy zawodowej (np. Urząd Rejonowy), przy zupełnie zmienionych
kompetencjach i zadaniach samorządu powiatowego,
b) zbyt ograniczona, zdaniem autorów opracowania, samodzielność poszczególnych
referatów, wynikająca przede wszystkim z braku nawyków ponoszenia odpowiedzialności
za podejmowane decyzje,
c) zbyt nikły udział społeczności powiatu, w procesie zarządzania - małe zainteresowanie
władz gmin i ich mieszkańców udziałem w posiedzeniach Rady Powiatu czy spotkaniach,
na których omawiane i wypracowywane są strategiczne decyzje, dotyczące rozwoju
społeczno-gospodarczego tego obszaru,
d) zbyt mała otwartość władz na powierzanie kierowniczych i samodzielnych stanowisk
ludziom młodym, nawet bez dużego doświadczenia, jednak otwartych na nowe,
niekonwencjonalne rozwiązania, kreatywnych i nie bojących się ponoszenia
odpowiedzialności.
WNIOSKI:
1. Zbyt niski stopień kwalifikacji zawodowych pracowników Starostwa, a zwłaszcza
pracowników merytorycznych.
2. Zbyt hierarchiczna struktura zarządzania oraz ograniczona gotowość władz, do
powierzania stanowisk kierowniczych osobom młodym, wykształconym, o
niekonwencjonalnym podejściu do rozwiązywania różnych problemów.
3. Zbyt mała aktywność urzędników i kierownictwa w działaniach na rzecz pozyskiwaniu
zewnętrznych źródeł finansowania najważniejszych sfer działalności powiatu.
15. WSPÓŁPRACA SEKTORA PUBLICZNEGO,
PRYWATNEGO I POZARZĄDOWEGO W REALIZACJI
ZADAŃ POWIATU
Obserwując, od chwili utworzenia powiatu działalność jego władz samorządowych
autorzy stwierdzają ,iż do chwili obecnej nie został tu wypracowany jasny i spójny system
współpracy sektorów. Jak dotąd współpraca ta ma charakter incydentalny, dyktowany
bieżącymi potrzebami stron bądź grą interesów.
15.1. WSPÓŁPRACA Z ORGANIZACJAMI POZARZĄDOWYMI
63
Sektor pozarządowy na terenie Powiatu Mrągowskiego reprezentuje szereg
organizacji (głownie o charakterze stowarzyszeń), takich jak m.in.:
• Stowarzyszenie na Rzecz Produktów Markowych - Krutyń,
• Stowarzyszenie na Rzecz Utworzenia i Ochrony Mazurskiego Parku Narodowego - St.
Kiełbonki,
• Mazurskie Stowarzyszenie Ekologiczno-Kulturalne - Piecki,
• Warmińsko-Mazurski Oddział Stowarzyszenia EKOLAND - Użranki,
• Koło Polskiego Stowarzyszenia na Rzecz Osób z Upośledzeniem Umysłowym - Mikołajki,
• Mikołajskie Stowarzyszenie Wspierania Inicjatyw Lokalnych - Mikołajki,
• Stowarzyszenie Kulturalno-Oświatowe ZEŁWĄGI - Zełwągi.
Te i wiele innych organizacji „społecznych”, działających na terenie powiatu, może
być bardzo ważnym sprzymierzeńcem (ale także krytykiem) władz samorządowych w wielu
działaniach, w których posiadają większy zasób wiedzy i doświadczenia, lub do których są
lepiej przygotowane organizacyjnie czy merytorycznie. W takich sytuacjach, przekazanie
realizacji tych zdań tym właśnie organizacjom daje zarówno znacznie lepsze efekty, jak też
obniża ich koszty, co z punktu widzenia budżetu powiatu jest wartością istotną. Dotyczyć to
może m.in. takich zagadnień jak:
• pozyskiwanie zewnętrznych źródeł finansowania, na realizację zadań, leżących w gestii
powiatu,
• opieka społeczna i edukacji oraz szeroko rozumiana pomoc rodzinie,
• ochrona środowiska,
• aktywizacja społeczna i zawodowa bezrobotnych oraz pośrednictwo pracy,
• tworzenia i rozbudowy infrastruktury turystycznej - w tym zakresie najlepsze efekty
przynosi współpraca sektora prywatnego i pozarządowego,,
• programowanie i projektowanie rozwoju społeczno-gospodarczego.
Wydaje się celowym, aby w najbliższym czasie władze samorządowe, wspólnie ze
środowiskiem organizacji pozarządowych podjęły problem współpracy w realizacji
przynajmniej niektórych zadań własnych powiatu. W kraju istnieje już wiele przykładów
wdrożenia tego typu programów pod hasłem LOKALNE PARTNERSTWO. Należy
podkreślić, iż ustawa o finansach publicznych, po doprecyzowaniu art. 188 dopuszcza
możliwość finansowania przez samorządy działalności tego typu organizacji, w formie
zlecania zadań bądź kontraktów na ich realizacje. Ideą programu LOKALNE
PARTNERSTWO, stosowanego powszechnie w Unii Europejskiej jest ustalenie jasnych i
precyzyjnych zasad współpracy, a w tym i dofinansowania działalności III sektora tak, aby
środki publiczne wspierały,. w drodze konkursów przede wszystkim te projekty, które służą
społeczności lokalnej. Głównymi kryteriami przyznawania kontraktów bądź zlecania
realizacji usług muszą być:
• zapotrzebowanie społeczne,
• zakładane do osiągnięcia efekty,
• koszt realizacji, niższy lub porównywalny z kosztami, ponoszonymi przez samorząd,
• doświadczenie i wiedza merytoryczna, gwarantujące jakość realizacji zadania (kontraktu).
Z analizy budżetu wynika, iż na realizację programu PARTNERSTWO LOKALNE,
można docelowo przeznaczać rocznie:
• ok. 1,5% dochodów własnych powiatu na konkurs tzw. „małych grantów”,
• ok. 10-15% dochodów w działach: opieka społeczna, oświata i wychowanie, pomoc
rodzinie, ochrona środowiska, turystyka, kultura, promocja itp.
64
15.2. WSPÓŁPRACA Z SEKTOREM PRYWATNYM
Podobnie jak w przypadku organizacji pozarządowych, także środowisko lokalnego
biznesu z terenu powiatu może być naturalnym partnerem władz samorządowych,
wspierającym jego działania i dopingującym do podejmowania inicjatyw, związanych z
szeroko rozumianym rozwojem społeczno-gospodarczym.
Jak wynika z przeprowadzonej oceny stopnia zaangażowania rożnych organizacji
przedsiębiorców we współpracę z samorządem, nie istnieje obecnie na terenie powiatu system
takiej współpracy. Kontakty na linii samorząd - środowisko biznesu są incydentalne, nie
sformalizowane i nie przekładają się na systemowe, wspólne wypracowywanie decyzji,
istotnych dla tego środowiska. Jednocześnie dosyć powszechne jest zjawisko, gdy głosy
krytyki pod adresem władz (dotyczy to w takim samym stopniu sytuacji w powiecie jak i
poszczególnych gminach), za konkretne decyzje i zawiązane z nimi działania, nie idą w parze
z chęcią prowadzenia dyskusji, przedstawiania alternatywnych rozwiązań i dochodzenia do
porozumienia.
Sytuacja taka jest bardzo niekorzystna i powoduje, iż sektor prywatny z własnej woli
nie ma znaczącego wpływu na procesy społeczno-ekonomiczne, tak w skali całego powiatu
jaki i poszczególnych gmin, przyjmując zbyt często rolę recenzenta, a nie z współdecydenta.
Także reprezentanci lokalnego życia gospodarczego w Radzie Powiatu czy w Radach Gmin,
pozbawieni naturalnego zaplecza w postaci skonsolidowanego środowiska biznesowego, nie
są w stanie wpływać w sposób znaczący na decyzje tych gremiów.
15.3. WSPÓŁPRACA ZE SPOŁECZNOŚCIĄ LOKALNĄ
Udział społeczności powiatu w procesie zarządzania, rozumiany jako udział znacznej
liczby mieszkańców tego terenu w fazie przygotowywania istotnych z jej punktu widzenia
decyzji, jest bardzo nikły. Wynika to z jednej strony ze specyficznych, ograniczonych zadań
własnych powiatu, z drugiej z braku nawyków „społeczeństwa obywatelskiego”, świadomego
swoich praw i obowiązków oraz angażującego się w zarządzanie swoją „małą ojczyzną”.
Dodatkowym elementem, wpływającym w dużym stopniu na brak większego zainteresowania
społeczności działaniami samorządu powiatowego jest fakt, iż brak jest identyfikacji
poszczególnych gmin (władze) i ich mieszkańców z powiatem jako obszarem, który tylko
przez wspólne działania, może stać się miejscem, na którym realizowane będą aspiracje i
wszechstronne dążenia obywateli. Zbyt często powiat, jako jednostka administracyjna, jest
postrzegany jako twór biurokratyczny, bez istotnych kompetencji i co ważniejsze bez
środków finansowych, dzięki którym mógłby w sposób znaczący wpływać na życie
społeczno-gospodarcze, a tym samym poziom życia jego mieszkańców.
Jednocześnie, także władze samorządowe Powiatu Mrągowskiego nie wykazują
energicznych starań, aby tak zakodowany w społeczności wizerunek zmienić. Tłumaczyć ten
stan można zapewne zbyt krótkim okresem działalności, jednak konieczne jest podjęcie
efektywnych działań, na rzecz poprawy komunikacji społecznej oraz wypracowania
mechanizmów angażowania społeczności, a także władz poszczególnych gmin, w procesy
decyzyjne, realizowane na poziomie powiatu.
WNIOSKI:
65
1. Aby zwiększyć efektywność realizacji zadań własnych powiatu, niezbędne jest włączenie
w te działania środowisk organizacji pozarządowych, w oparciu o wspólnie wypracowany
program LOKALNEGO PARTNERSTWA..
2. Organizacje pozarządowe muszą stać się partnerem samorządu powiatowego, wspierając
go i uzupełniając jego działania wszędzie tam, gdzie mogą być bardziej efektywne.
3. Z uwago na brak integracji środowiska lokalnego biznesu, nie wypracowano dotąd
sprawnych i efektywnych metod trwałej współpracy z samorządem powiatowym oraz
samorządami gminnymi. Ogranicza to w sposób istotny możliwość współdecydowania
sektora prywatnego m.in. w najważniejszych decyzjach związanych z rozwojem
społeczno-gospodarczym tego tereniu.
4. Zarówno społeczność powiatu jak i władze samorządowe gmin nie identyfikują się z
powiatem jako obszarem, na którym mogą być sposób konkretny realizowane aspiracje i
dążenia do poprawy warunków życia.
5. Niezbędne jest wypracowanie trwałych i sprawnych mechanizmów komunikacji
społecznej, w relacji władze samorządowe powiatu - społeczność tego terenu.
66
CZĘŚĆ TRZECIA - JUTRO
67
1. ANALIZA SWOT JAKO OCENA MOCNYCH I SŁABYCH
STRON POWIATU MRĄGOWSKIEGO
Wychodząc z przedstawionej w Części Drugiej charakterystyki stanu istniejącego
Powiatu Mrągowskiego, odniesionej do najważniejszych sfer życia społeczno-gospodarczego,
podjęto próbę określenia słabych i mocnych stron powiatu. W czasie zajęć warsztatowych
Zespołu Planowania Strategicznego uzgodniono, iż analiza ta będzie dotyczyła trzech
zasadniczych obszarów, określonych jako strategiczne domeny rozwoju. Ustalono, iż
domenami tymi, a wiec podstawowymi funkcjami rozwoju społeczno-gospodarczego, w
okresie najbliższych 10 lat na tym obszarze będą:
a) TURYSTYKA,
b) MAŁE I SREDNIE PRZEDSIĘBIORSTWA,
c) ROLNICTWO ORAZ
PRZETWÓRSTWO ŻYWNOŚCI I PRZEMYSŁ
DRZEWNY.
68
Wyznaczenie słabych i mocnych stron w każdej z w/w domen oparto na analizie
SWOT, pozwalającej z jednej strony na podsumowanie dotychczasowego stopnia rozwoju, z
drugiej na określenie uwarunkowań tego rozwoju w okresie perspektywicznym, poprzez
ocenę wartościującą
Analiza SWOT to metoda szeroko stosowana najpierw w sektorze prywatnych
przedsiębiorstw, a obecnie także w programowaniu i planowaniu społeczno-gospodarczym.
Jej nazwa pochodzi od pierwszych liter angielskich słów:
• Strenghts
- mocne, silne strony,
• Weaknesses
- słabe strony,
• Opportunities
- możliwości (szanse),
• Threats
- zagrożenia.
Dwie pierwsze z w/w ocen należą do kategorii uwarunkowań wewnętrznych, a więc
zależą bezpośrednio od potencjału ekonomicznego i społecznego danego terenu, jego
położenia czy stanu środowiska. Dwie pozostale oceny to uwarunkowania zewnętrzne, czyli
procesy makroekonomiczne i otoczenie konkurencyjne.
O ile dwie pierwsze kategorie jako mocne i słabe strony danego obszaru, w dużej
części możemy kształtować, o tyle w dwóch następnych musimy określić szanse i zagrożenia,
jakim i mogą być dla powiatu procesy zachodzące „na zewnątrz”, warunkujące nasz rozwój,
ale na które w wielu wypadkach nie mamy istotnego wpływu.
Analiza SWOT jest bardzo przydatnym narzędziem do ustalania celów strategicznych
i wyznaczania priorytetów Opiera się na diagnozie i grupuje problemy, określając ich
hierarchię. Może się zdarzyć, iż dokonując analizy to samo zjawisko zakwalifikujemy raz
jako szansę, drugi raz jako zagrożenie - jest to możliwe i dopuszczalne, zwłaszcza do
uwarunkowań zewnętrznych
Przystępując do analizy SWOT zdefiniowano zakresy poszczególnych ocen:
• Mocne strony to obszary, w których obecne działania uważane są przez większość jako
skuteczne, tak w odniesieniu do dzisiejszych jak i przyszłych potrzeb, a stosowane metody
oraz mechanizmy koordynacji i zarządzania są właściwe. Są to generalnie zjawiska
pozytywne z punktu widzenia możliwości kształtowania przyszłego rozwoju, a na ich
kształt ma wpływ zarówno władza samorządowa jak i jego społeczność.
• Słabe strony to obszary występowania zjawisk, co do których nie wykorzystano
wszystkich sposobów poprawy sytuacji, nie wytworzono skutecznych mechanizmów
zarządzania czy też nie wykorzystano istniejącego potencjału. Odnoszą się one zarówno do
obecnych jaki przyszłych potrzeb, stając się barierami w wykorzystywaniu szans
rozwojowych. Są to zjawiska negatywne, ale możliwe do zmiany w obrębie powiatu.
• Szanse to sfera działań i zjawisk, które mogą wspierać nasze planowane przedsięwzięcia i
korzystnie wpływać na proces rozwoju społeczno-gospodarczego. Oceniając szanse
wskazywano prawdopodobieństwo ich powstania i ewentualny czas trwania. Zjawiska te
mają charakter pozytywny z punktu widzenia możliwości rozwojowych, jednak wpływ na
ich zaistnienie (lub nie) leży poza zasięgiem władz i społeczności powiatu.
• Zagrożenia to obszary, które niekorzystnie oddziaływają lub będą oddziaływały na nasze
planowane działania, mając niekorzystny wpływ na rozwój powiatu. Konieczne jest w tym
przypadku określenie prawdopodobieństwa ich powstania, czasu trwania i znaczenia w
procesie rozwoju. Są one zjawiskiem negatywnym, lecz ich wystąpienie bądź nie leży poza
możliwościami naszego bezpośredniego oddziaływania.
ANALIZA SWOT
dla wybranych, strategicznych domen rozwoju powiatu mrągowskiego.
69
TURYSTYKA I REKREACJA
SILNE STRONY
1. Walory środowiska naturalnego - możliwość całorocznego wykorzystania:
⇒ zróżnicowana rzeźba terenu ze znacznymi deniwelacjami, ciekawe formy krajobrazowe,
największa w Polsce ilość naturalnych zbiorników wodnych (jezior), tworzących dzięki
licznym rzekom i kanałom połączone systemy wodne,
⇒ szlak Wielkich Jezior Mazurskich - najdłuższy w Polsce szlak żeglarski (ok. 140 km),
⇒ szlak kajakowy rz. Krutyni,
⇒ potencjalne szlaki kajakowe: Mrągowo - Św. Lipka oraz Mrągowo - Piecki,
⇒ liczne wzgórza - możliwość uprawiania narciarstwa zjazdowego (np. Góra Czterech
Wiatrów w Mrągowie, wzniesienia nad j. Tałty k/Mikołajek, wzgórza w rej. j.
Wierzbowskiego, wzniesienia w rejonie Użranek,
⇒ czyste środowisko w stosunku do obszarów zurbanizowanych,
⇒ jedne z największych w Polsce, zwartych kompleksów leśnych - Puszcza Piska, z
licznymi rezerwatami i pomnikami przyrody oraz istnienie Mazurskiego Parku
Krajobrazowego.
⇒ ciekawe turystycznie drogi - zadrzewienie, strefy widokowe.
2. Dobra baza noclegowa oraz istniejące tereny pod budowę bazy turystycznej:
⇒ zróżnicowana oferta bazy noclegowej pod względem standardu, jednak najmniej
obiektów o średnim, europejskim standardzie.
⇒ kwatery prywatne, pola namiotowe, campingi, cześć ośrodków wypoczynkowych obiekty turystyczne o najniższym standardzie,
⇒ pełne wykorzystanie bazy noclegowej praktycznie przez okres 1 miesiąca w roku (od 15
lipca do 15 sierpnia),
⇒ słabo rozwinięta sieć kwater agroturystycznych,
⇒ tereny pod nowe inwestycje należy traktować jako potencjalne, gdyż większość z nich
nie jest przygotowana do sprzedaży pod względem prawnym (stosunki własnościowe,
ogólne i szczegółowe plany zagospodarowania przestrzennego) i pod względem
uzbrojenia,
3. Doświadczenie w organizowaniu masowych imprez artystycznych.
⇒ pięć dużych imprez rozrywkowo-artystycznych (Piknik Country, Festiwal Kresowy,
Kabareton - Mrągowo, Szanty i Dni Mikołajek - Mikołajki).
4. Centralne położenie w regionie, z dogodnym połączeniem komunikacyjnym z
Warszawą.
⇒ dojazd samochodem z Warszawy ok. 3 godz.,
⇒ centralne położenie na Mazurach.
5. Sieć szkół średnich, mogąca przygotowywać profesjonalną kadrę dla potrzeb obsługi
ruchu turystycznego w regionie.
⇒ istniejące szkoły średnie (Mrągowo, Mikołajki) stanowią potencjalną bazę edukacji,
dla potrzeb turystyki - konieczna zmiana profili i systemów nauczania.
6. Popularność Mazur w Polsce i Europie.
⇒ teren b. Prus Wschodnich - atrakcja historyczno-kulturowa dla Niemców,
⇒ liczne zabytki i ciekawe obiekty kultury materialnej (np. Gierłoż, Św. Lipka, Wojnowo,
Reszel, zabudowa wielu wsi),
⇒ „dzika” - w porównaniu z Europą Zachodnią - przyroda (lasy, łąki, jeziora, zwierzęta),
jako cel wielu przyjazdów turystów zagranicznych.
70
7. Wiara w powodzenie strategii, opartej na turystyce jako wiodącej funkcji regionu.
⇒ przekonanie znacznej części społeczności lokalnej, iż turystyka powinna być
dominującą funkcją rozwoju społeczno-gospodarczego powiatu.
SŁABE STRONY
1. Brak dbałości o środowisko naturalne, niska świadomość ekologiczna społeczeństwa,
nieuporządkowana gospodarka odpadami komunalnymi.
⇒ niska świadomość ekologiczna władz lokalnych, mieszkańców oraz przybywających tu
gości,
⇒ brak sprawnego systemu segregacji odpadów,
⇒ brak odpowiedzialności za stan sanitarny tradycyjnych biwakowisk wzdłuż brzegów
jezior,
⇒ brak oczyszczalni ścieków i systemów wodno-kanalizacyjnych w dużej części wsi,
⇒ zalew opakowań z tworzyw sztucznych.
2. Nieuporządkowana turystyka, bez zabezpieczenia sanitarnego.
⇒ brak zaplecza sanitarnego na dużej części biwakowisk wzdłuż brzegów jezior i rzek (rz.
Krutynia),
⇒ zły stan zaplecza sanitarnego na polach namiotowych i campingach,
⇒ niska kultura turystów - śmieci i odpady pozostawiane na polach biwakowych lub
wrzucane do wody.
3. Zły stan dróg, brak obwodnic miejscowości, złe oznakowanie.
⇒ złe nawierzchnie i złe wyprofilowanie dużej części dróg, drogi wąskie, niebezpieczne,
zwłaszcza przy dużym natężeniu ruchu w sezonie letnim. Zimą zaśnieżone i oblodzone
- utrudniony dojazd do wielu miejsc.
2. Krótki sezon turystyczny.
⇒ sezon turystyczny od czerwca do końca sierpnia - 3 miesiące,
⇒ brak promocji i marketingu oraz odpowiedniej infrastruktury turystycznej dla
wypoczynku w pozostałych miesiącach (trasy rowerowe i konne, wypożyczalnie
rowerów, przygotowane trasy narciarskie, wypożyczalnie nart, itp.)
5. Nienajlepszy stan estetyczny regionu.
⇒ większość wsi zaniedbanych, brak dbałości o estetykę,
⇒ dobrze pod tym względem wypadają Cierzpięty, Probark i Zgon, natomiast nieco gorzej
Piecki i Kosewo.
3. Uboga oferta kulturalna i rekreacyjna spędzania wolnego czasu.
⇒ brak koordynacji imprez w skali powiatu,
⇒ brak imprez promujących np. miasta lub gminę, a związanych z lokalnymi tradycjami,
legendami itp.
4. Słabo rozwinięta infrastruktura turystyczna.
⇒ brak wytyczonych i urządzonych (oznakowanych) szlaków pieszych, rowerowych i do
jazdy konnej oraz szeroko dostępnej informacji o możliwościach tego typu rekreacji,
⇒ brak oferty sportów zimowych - trasy dla narciarstwa biegowego, urządzone lodowiska
na jeziorach,
⇒ brak wypożyczalni sprzętu turystycznego (rowery, narty, łyżwy),
⇒ brak zróżnicowanej pod względem oferty i ceny, różnorodnej bazy gastronomicznej.
5. Brak otwartości i wiary w siebie w dużych kręgach społeczności lokalnej.
⇒ niski stopień znajomości języków obcych,
⇒ mała wiedza o zasadach obsługi turystów i wymaganych w tym zakresie standardach,
71
⇒ niski poziom wiedzy o regionie, o jego atrakcjach przyrodniczych, kulturowych czy
historycznych,
⇒ dużą część mieszkańców, zwłaszcza terenów wiejskich, a w tym przede wszystkim
osiedli b. PGR-ów, cechuje niezaradność i brak chęci do podejmowania jakichkolwiek
działań gospodarczych.
6. Brak informacji turystycznej, reklamy, promocji, systemu sprzedaży produktu
turystycznego regionu (powiatu) - nie dotyczy Mikołajek.
⇒ brak efektywnego systemu marketingu i promocji powiatu oraz brak koordynacji tego
typu działań tak pomiędzy gminami jak i w relacji gminy - powiat,
⇒ brak zintegrowanego systemu informacji turystycznej w powiecie,
⇒ brak lub nieestetyczne, zniszczone oznakowanie turystyczne,
⇒ brak informacji o najatrakcyjniejszych turystycznie miejscach w regionie.
7. Niski poziom bezpieczeństwa.
⇒ kradzieże samochodów,
⇒ brak policji np. na drogach czy patroli policyjnych w miejscach szczególnie
niebezpiecznych,
⇒ brak jakiejkolwiek kontroli tego, co dzieje się na wodzie.
MAŁE I ŚREDNIE PRZEDSIĘBIORSTWA
SILNE STRONY
1. Duże zasoby ludzkie, tania siła robocza.
⇒ duże zasoby ludzkie - pojęcie względne, wynikające z wysokiego poziomu bezrobocia,
nie przekładającego się jednak bezpośrednio na znaczną ilość osób mogących podjąć
pracę. Problemem są zarówno niski poziom kwalifikacji zawodowych jak również brak
motywacji do podejmowania zatrudnienia, zwłaszcza u znacznej części mieszkańców
osiedli b. PGR-ów,
⇒ także taniość siły roboczej jest problematyczna, z uwagi na wysokie koszty pracy jako
takiej, warunkowane opłatami jakie musi ponosić pracodawca (podatki, ZUS) - jest to
jednak zagadnienie ze sfery zagrożeń zewnętrznych, chociaż władze lokalne mogą
wprowadzać na swoim terenie pewne preferencje podatkowe, motywujące
pracodawców do zatrudniania bezrobotnych. Duża rolę w tym zakresie mogą odegrać
także względnie tanie kredyty na tworzenie nowych miejsc pracy na terenach wiejskich
(poza rolnictwem) - kredyty Agencji Modernizacji i Restrukturyzacji Rolnictwa.
8. Istniejąca baza turystyczna oraz atrakcyjność turystyczna tego terenu.
⇒ potencjalna możliwość rozwoju sektora usług, związanego z szeroko rozumianą obsługą
turystyczną (baza noclegowa, gastronomia, infrastruktura turystyczna),
⇒ turystyka dominującą funkcją powiatu, co określa rodzaj działalności małych i średnich
firm,
⇒ brak instytucji pośredniczących pomiędzy pracodawcami, a potencjalnymi
pracobiorcami przy jednoczesnym słabym zabezpieczeniu praw pracobiorców,
⇒ stosunkowo niewielka odległość od dużych aglomeracji (Warszawa - ok. 3 godz. jazdy
samochodem) i dobry system telekomunikacyjny, przy jednocześnie atrakcyjnym
otoczeniu, niższych kosztach i wolniejszym tempie życia - możliwość lokowania
różnorodnych firm, działających w oparciu o wykorzystanie Internetu jako środka
komunikacji.
9. Lokalne firmy budowlane.
72
⇒ znaczna ilość firm budowlanych, mogących realizować różnorodne zamówienia z tego
zakresu.
10. Dobre warunki do produkcji żywności metodami ekologicznymi i jej przetwórstwa.
⇒ kilka gospodarstw posiadających atest na produkcję „zdrowej żywności”,
⇒ możliwość wykorzystania obiektów i gruntów b. PGR-ów,
⇒ zainteresowanie rynku tego typu produktami,
⇒ wykwalifikowane kadry, kształcone „na miejscu”.
11. Istniejące oczyszczalnie ścieków i ich wolne moce przerobowe.
⇒ teza trudna do przyjęcia, z uwagi na :
∗ oczyszczalnia ścieków w Mikołajkach musi zostać znacznie rozbudowana, aby
sprostać potrzebom wynikającym z programu inwestycyjnego Inter Commerce,
∗ brak oczyszczalni ścieków i systemów kanalizacyjnych na terenach wiejskich.
12. Duża ilość wolnych obiektów do wynajęcia oraz atrakcyjne ceny najmu.
⇒ duża ilość wolnych obiektów w b. PGR-ach,
⇒ problemy:
∗ często znaczny poziom dewastacji tych obiektów i ich zużycia technicznego,
∗ położenie w strefach peryferyjnych powiatu, oddalonych od głównych tras
komunikacyjnych, z utrudnionym dojazdem (bardzo zły stan dróg),
∗ niedostosowana do potencjalnych potrzeb infrastruktura (brak kanalizacji i oczyszczalni
ścieków, problemy z zaopatrzeniem w energię elektryczną).
SŁABE STRONY
1. Ubóstwo lokalnej społeczności.
⇒ ok. 20 - 25% rodzin korzysta z pomocy opieki społecznej,
⇒ brak lokalnego kapitału,
⇒ brak szerokiej informacji o możliwościach kredytowych.
⇒ brak instytucjonalnego wsparcia dla małych, nowopowstających firm np. inkubatorów
przedsiębiorczości.
13. Brak spójnej polityki powiatu i gmin w odniesieniu do lokalnego biznesu oraz
promocji zarówno powstających tu wyrobów jak i terenu jako miejsca atrakcyjnego
do inwestowania.
14. Brak współdziałania lokalnych firm.
⇒ środowisko przedsiębiorców nie stanowi liczącego się lobby,
⇒ przedkładanie partykularnych interesów poszczególnych firm ponad wspólne działania
na rzecz rozwiązań systemowych, leżących w gestii lokalnych samorządów,
⇒ brak wspólnych działań marketingowych, promujących lokalne produkty i powiat jako
teren wart inwestowania.
15. Złe nawyki społeczności lokalnej.
⇒ brak „ducha przedsiębiorczości”,
⇒ znaczne obszary, na których mieszkający tam ludzie są pozostawieni sami sobie, a
jednocześnie nie mają nawyków samodzielnej aktywności - osiedla b. PGR-ów,
⇒ niski poziom kwalifikacji zawodowych.
16. Nieodpowiedni sposób kształcenia kadr dla potrzeb lokalnych firm.
⇒ programy nauczania nie są dostosowane do zmieniających się potrzeb i
zapotrzebowania rynku.
17. Zła jakość dróg i oddalenie od zachodniej granicy państwa.
73
⇒ wysokie koszty transportu i oddalenie od potencjalnego rynku zbytu na lokalne
produkty, jakim jest Unia Europejska - teza kontrowersyjna: brak lokalnych produktów,
które byłyby w stanie konkurować na rynkach europejskich, może poza „żywnością
ekologiczną”,
⇒ zły stan dróg (nawierzchnie, szerokość, kolizyjność, stan utrzymania zimą) - problemy z
dojazdem, zwłaszcza zimą.
18. Brak rozpoznania lokalnych potrzeb i możliwości.
⇒ brak skoordynowanej polityki samorządów dot. MiSP, zarówno w zakresie informacji
jak i rozwiązań prawnych oraz tworzenia bazy danych, korelującej potrzeby na
określone rodzaje produkcji lub usług, oferty terenów czy obiektów oraz
zapotrzebowanie, wynikające z przyjętych priorytetów bądź zapotrzebowania rynku.
8. Brak infrastruktury technicznej, przede wszystkim na terenach wiejskich.
ROLNICTWO, PRZETWÓRSTWO ŻYWNOŚCI I PRZEMYSŁ DRZEWNY
SILNE STRONY
1. Dobre warunki do rozwoju rolnictwa specjalistycznego i ekologicznego.
⇒ warunki naturalne preferują hodowlę (znaczne obszary łąk i pastwisk),
⇒ kilka gospodarstw ekologicznych - możliwość wykorzystywania doświadczeń,
⇒ szkoły rolnicze - wykwalifikowana kadra,
⇒ dobra struktura obszarowa istniejących gospodarstw - śrdn. wielkość gospodarstwa ok.
11 ha.,
⇒ czyste środowisko - nieskażone znacznym poziomem nawożenia gleby, czyste
powietrze, stosunkowo czyste wody w porównaniu z innymi regionami kraju.
2. Lokalny rynek turystyczny.
⇒ rynek zbytu produktów ekologicznych, jako swoisty magnes i atrakcja turystyczna.
3. Istniejące gospodarstwa produkujące żywność w gospodarstwach specjalistycznych
oraz metodami ekologicznymi.
⇒ ok. 200 gospodarstw specjalistycznych
⇒ ok. 10 gospodarstw tego typu, w większości prowadzonych przez osoby z wyższym
wykształceniem,
⇒ moda na wypoczynek w gospodarstwach agroturystycznych - żywność ekologiczna oraz
metody jej produkcji mogą być atrakcją dla przebywających w nich gości.
4. Tradycje rolnicze.
⇒ większość istniejących gospodarstw indywidualnych to tradycyjne gospodarstwa
rodzinne, stanowiące „warsztat pracy” dla wielu osób.
5. Zasoby wykwalifikowanej siły roboczej.
⇒ szkoły rolnicze (Mrągowo, Prawdowo, Rybno).
6. Istniejące zakłady przetwórstwa żywności i tartaki.
⇒ mleczarnia w Mrągowie - niewykorzystane moce przerobowe,
⇒ wiele zakładów przetwórstwa drewna - tartaki, produkcja domów (Mikołajki).
SŁABE STRONY
1. Niski stopień świadomości ekologicznej społeczności lokalnej, ale także często władz
samorządowych.
74
⇒ opór części samorządów i społeczności wobec utworzenia Mazurskiego Parku
Narodowego,
⇒ liczne, dzikie wysypiska śmieci,
⇒ zanieczyszczanie i zaśmiecanie cieków i strumieni,
⇒ niedocenianie wagi edukacji i działań proekologicznych,
⇒ szerokie wykorzystywanie opakowań z tworzyw sztucznych i brak systemu ich
utylizacji oraz brak kompleksowego rozwiązania problemu segregacji i recyklingu
odpadów stałych.
2. Niska jakość siły roboczej.
⇒ niski poziom wykształcenia i kwalifikacji zawodowych rolników,
⇒ brak motywacji do pracy w rolnictwie,
⇒ stereotyp awansu społecznego - migracja ze wsi do miasta,
⇒ enklawy nędzy i braku perspektyw w osiedlach b. PGR-ów.
2. Brak programu zagospodarowania i wykorzystania majątku b. PGR-ów oraz
aktywizacji społecznej i zawodowej ich byłych pracowników.
⇒ zniszczone i wyeksploatowane obiekty,
⇒ ziemia leżąca odłogiem,
⇒ ludzie w osiedlach pozostający na zasiłkach opieki społecznej.
4. Brak lokalnego kapitału.
5. Słaba jakość infrastruktury technicznej na terenach wiejskich.
6. Niski poziom zaangażowania władz lokalnych w rozwiązywanie problemów ludności
wiejskiej i rolnictwa.
⇒ ulgi podatkowe dla osób inwestujących w rolnictwo,
⇒ kredyty preferencyjne - czy to jest zadanie samorządu ?
SZANSE I OKAZJE ZEWNĘTRZNE
1.
2.
3.
4.
5.
Korzystne położenie względem szlaków komunikacyjnych.
Budowa obwodnicy Olsztyna i przebudowa drogi nr. 16.
Polityczne poparcie władz lokalnych dla modernizacji drogi nr. 16.
Lotniska w Szczytnie (istniejące) i Kętrzynie (projektowane).
Możliwość pozyskania funduszy pomocowych, przedakcesyjnych (ISPA, SAPARD,
PHARE):
⇒ możliwość modernizacji dróg i aktywizacji terenów wiejskich,
⇒ możliwość przeciwdziałania bezrobociu i ochronie środowiska.
6. Zmiany w sytuacji makroekonomicznej:
⇒ zmiany w systemie podatkowym,
⇒ decentralizacja środków z budżetu centralnego,
⇒ otwarty i chłonny rynek na Wschodzie.
7. Zainteresowanie regionem byłych jego mieszkańców, powodowane np. więzami
emocjonalnymi (Mazurzy, Niemcy, „warszawiacy”) - zainteresowanie regionem
krajów Unii Europejskiej, głównie Niemiec.
75
8. Moda na naturalny wypoczynek mieszkańców dużych miast:
⇒ „ucieczka” z miast na wieś,
⇒ ludzie szukający wypoczynku w naturalnym, nieskażonym środowisku,
⇒ moda na zdrowy styl życia,
⇒ moda na posiadanie domku na Mazurach - szansa dla lokalnych firm budowlanych,
⇒ moda na wyjazdy weekendowe z dużych aglomeracji.
9. Wzrost znaczenia turystyki:
⇒ rozwój turystyki zagranicznej, opartej o obiekty wysokim standardzie,
⇒ wzrost zainteresowania agro- i ekoturystyką,
⇒ wzrostowa tendencja uczestnictwa w turystyce na rynku krajowym,
⇒ zwiększone zainteresowanie turystyką aktywną, poznawczą i wiejską.
10. Popularność i znajomość regionu w Polsce i Europie.
11. Unikalne walory przyrodnicze, krajobrazowe i kulturowe.
12. Zapotrzebowanie na zdrową żywność w innych regionach kraju i w Europie Zach.
13. Zapotrzebowanie (moda) w Europie Zach. na wyroby meblarskie z drewna.
14. Możliwość eksportu do UE runa leśnego w formie przetworzonej.
15. Duże bezrobocie - niewykorzystane zasoby siły roboczej.
16. Uregulowania prawne - dostosowanie polskich przepisów do prawa UE zrównoważy
ceny usług turystycznych.
17. Bliskie wejście do UE.
ZAGROŻENIA ZEWNĘTRZNE
1. Niestabilny system polityczny kraju, w tym polityka podatkowa:
⇒ brak polityki państwa w stosunku do rolnictwa,
⇒ brak koncepcji rozwiązania problemu rolnictwa,
⇒ niskie ceny skupu produktów rolnych,
⇒ nieszczelna granica, brak ceł zaporowych.
2. Problemy z wejściem do UE bądź opóźnienie procesu integracji.
3. Trudności z pozyskiwaniem środków finansowych na rozwój regionalny - brak
informacji o funduszach pomocowych i trudności z ich zdobyciem.
4. Ograniczenia polityczne w dostępności regionu dla turystów z państw wschodnich (b.
ZSRR).
5. Bogatsza oferta turystyczna krajów zachodnich.
6. Konkurencyjność sąsiednich powiatów (Kętrzyn, Giżycko).
7. Napływ dużej ilości turystów - groźba dewastacji „dzikich” terenów regionu.
8. Brak dobrych połączeń komunikacyjnych regionu ze światem - brak dróg szybkiego
ruchu oraz zamiary likwidacji linii kolejowej Olsztyn - Ełk.
9. Brak stabilnych unormowań prawnych:
⇒ wykupywanie ziemi wokół jezior tylko dla potrzeb własnych - utrudniony dostęp dla
przeciętnego turysty,
⇒ zbyt rygorystyczne przepisy dot. ochrony środowiska np. zakaz używania łodzi
motorowych na niektórych akwenach,
⇒ rygorystyczne przepisy dot. inwestycji zagranicznych.
10. Małe zainteresowanie powiatem jako miejscem lokowania większego przemysłu brak możliwości efektywnego zmniejszania bezrobocia.
11. Zagrożenia płynące z podejmowania rozproszonych prób zrobienia wszystkiego i
wszędzie, zamiast współdziałania.
76
12. Brak identyfikacji poszczególnych gmin z zadaniami powiatu.
13. Brak integracji społeczności lokalnej.
14. Odpływ kwalifikowanych kadr w regiony bardziej atrakcyjne zawodowo.
15. Starzenie się społeczeństwa.
2. MISJA POWIATU MRĄGOWSKIEGO
W poprzednich rozdziałach omówiono aktualny poziom rozwoju społeczno-gospodarczego
powiatu oraz dokonano oceny najistotniejszych uwarunkowań tego rozwoju. Analizy te
pozwalają obecnie na określenie MISJI POWIATU MRĄGOWSKIEGO, zarówno jako
zbiorowości samodzielnych jednostek administracyjnych jak i mieszkańców tego terenu,
działających i żyjących w określonych warunkach. Tak zdefiniowana MISJA odnosi się do
celu, jaki stawia sobie przywództwo powiatu.
Wychodząc z tego założenia, MISJĘ POWIATU MRĄGOWSKIEGO sformułowano
następująco:
DEKLARACJI MISJI
DLA POWIATU MRĄGOWSKIEGO
MISJĄ WŁADZ SAMORZĄDOWYCH POWIATU MRĄGOWSKIEGO JEST
STAŁE, KONSEKWENTNE DĄŻENIE DO INTEGRACJI SPOŁECZNOŚCI
LOKALNEJ ZIEMI MRĄGOWSKIEJ ORAZ WSPÓLNE DZIAŁANIE Z
SAMORZĄDAMI GMIN NA RZECZ PODNOSZENIA POZIOMU ŻYCIA
MIESZKAŃCÓW POWIATU, PRZY RESPEKTOWANIU ZASAD OCHRONY
77
ŚRODOWISKA NATURALNEGO, JAKO NAJWIĘKSZEJ WARTOŚCI TEGO
OBSZARU.
3. WIZJA ROZWOJU POWIATU MRĄGOWSKIEGO - 2010 r.
„Strategia rozwoju społeczno-gospodarczego Powiatu Mrągowskiego” stawia sobie za
cel określenie zasad i sposobów rozwoju powiatu do 2010 r. Aby te zasady i sposoby
zdefiniować, niezbędna jest wizja, a więc docelowy wizerunek Ziemi Mrągowskie,
akceptowany przez jego mieszkańców i władze samorządów gminnych, a jednocześnie dający
wyobrażenie o drodze, jaką należy pokonać, aby wizję tę urzeczywistnić. Jej określenie to
także danie samorządom tego terenu szansy wyboru, w jaki sposób poruszać się, począwszy
od stanu obecnego, aby za 10 lat osiągnąć założony stan docelowy.
Traktując WIZJĘ ROZWOJU POWIATU MRĄGOWSKIEGO jako projekcję jego
poziomu rozwoju w ciągi najbliższych 10 lat, zdefiniowano ją w sposób następujący:
WIZJA ROZWOJU POWIATU MRĄGOWSKIEGO
POWIAT MRĄGOWSKI TO OBSZAR CHĘTNIE ODWIEDZANY PRZEZ
TURYSTÓW Z CAŁEJ EUROPY. ZINTEGROWANA SPOŁECZNOŚĆ, CZUJĄCA
SIĘ GOSPODARZEM TEJ ZIEMI, WSPÓLNIE Z LOKALNYMI SAMORZĄDAMI
GMIN I SAMORZĄDEM POWIATU DZIAŁA NA RZECZ PODNIESIENIA
POZIOMU ŻYCIA ORAZ ZDECYDOWANIE I SKUTECZNIE DBA O
78
ŚRODOWISKO NATURALNE. ZIEMIA MRĄGOWSKA TO JEDEN Z
NAJWAŻNIEJSZYCH W KRAJU PRODUCENTÓW ZDROWEJ ŻYWNOŚCI ORAZ
WAŻNY OŚRODEK PRZEMYSŁU DRZEWNEGO. JEST TO TAKŻE MIEJSCE
PRZYJAZNE DLA LUDZI MŁODYCH, KTÓRYM ZAPEWNIONE ZOSTAŁY
WARUNKI DO ROZWOJU I REALIZACJI SWOICH ASPIRACJI.
79
80
CZĘŚĆ CZWARTA - CELE, ZADANIA, EFEKTY
81
1. STRATEGICZNE CELE ROZWOJU
POWIATU MRĄGOWSKIEGO DO 2010 r.
Cele strategiczne to takie, które warunkują spełnienie założonej, docelowej WIZJI
rozwoju tego obszaru, w ustalonym horyzoncie czasowym, zgodnie z przyjęta MISJĄ władz
lokalnych.
Zgodnie z wypracowanym stanowiskiem Zespołu Planowania Strategicznego (ZPS)
Powiatu Mrągowskiego, główne działania na rzecz rozwoju społeczno-ekonomicznego tego
obszaru powinny koncentrować się w trzech domenach strategicznych, takich jak:
A) TURYSTYKA I REKREACJA,
B) MAŁE I ŚREDNIE PRZEDSIĘBORSTWA..
C) ROLNICTWO, PRZETWÓRSTWO ŻYWNOŚCI I PRZEMYSŁ DRZEWNY,
Należy pokreślić, że w opinii ZPS TURYSTYKA I REKREACJA muszą być domeną
wiodącą, a wszystkie działania w innych obszarach powinny być jej podporządkowane.
Dotyczy to zwłaszcza:
a) rozwoju infrastruktury technicznej,
b) oświaty,
c) ochrony środowiska.
82
Wychodząc z powyższych założeń, STRATEGICZNE CELE ROZWOJU Powiatu
Mrągowskiego określono i zhierarchizowano w sposób następujący:
DOMENA STRATEGICZNA:
TURYSTYKA I REKREACJA
• ZWIĘKSZENIE ATRAKCYJNOŚCI TURYSTYCZNEJ POWIATU PRZEZ
ZACHOWANIE WALORÓW KRAJOBRAZU, UPORZĄDKOWANIE ŁADU
PRZESTRZENNEGO ORAZ ROZSZERZANIE STANDARDU I ZAKRESU
ŚWIADCZONYCH USŁUG TURYSTYCZNYCH.
• PROPAGOWANIE UTWORZENIA W PRZYSZŁOŚCI MAZURSKIEGO PARKU
NARODOWEGO, JAKO ISTOTNEGO CZYNNIKA DZIAŁAŃ NA RZECZ
OCHRONY ŚRODOWISKA NATURALNEGO POWIATU, A JEDNOCZEŚNIE
ZNACZĄCEJ ATRAKCJI TURYSTYCZNEJ TEGO TERENU.
• PODNIESIENIE
STANDARDÓW
JAKOŚCI
ŻYCIA
SPOŁECZNOŚCI
LOKALNEJ POPRZEZ ZWIĘKSZENIE ILOŚCI MIEJSC PRACY I WZROST
DOCHODÓW Z TURYSTYKI DLA MIESZKAŃCÓW, INSTYTUCJI
ZAJMUJĄCYCH
OBSŁUGĄ
RUCHU
TURYSTYCZNEGO
ORAZ
SAMORZĄDÓW LOKALNYCH.
DOMENA STRATEGICZNA:
MAŁE I ŚREDNIE PRZEDSIĘBIORSTWA
• INTEGRACJA ŚRODOWISKA LOKALNYCH PRZEDSIĘBIORCÓW I ROZWÓJ
ŚWIADOMOŚCI GOSPODARCZEJ MIESZKAŃCÓW POWIATU.
• ROZWÓJ INFRASTRUKTURY TECHNICZNEJ NA OBSZARZE POWIATU,
JAKO JEDYNY SPOSÓB NA PRZYCIĄGANIE INWESTORÓW TWORZĄCYCH
NOWE MIEJSCA PRACY.
DOMENA STRATEGICZNA:
ROLNICTWO, PRZETWORSTWO ŻYWNOŚCI
I PRZEMYSŁ DRZEWNY
1. ROZWÓJ I PROPAGOWANIE ROLNICTWA EKOLOGICZNEGO JAKO
ALTERNATYWY DLA ŻYWNOŚCI PRODUKOWANEJ I KONSERWOWANEJ
CHEMICZNIE.
2. RESTRUKTURYZACJA
ROLNICTWA
SPECJALISTYCZNYCH
83
I
ROZWÓJ
GOSPODARSTW
3. ZAGOSPODAROWANIE WOLNYCH TERENÓW I OBIEKTÓW PO BYŁYCH
PGR-ach NA CELE TURYSTYCZNE, PRZETWÓRSTWO ROLNO-SPOŻYWCZE
I PRZEMYSŁ DRZEWNY NIE UCIĄŻLIWY DLA ŚRODOWISKA.
2. POŻĄDANY STAN DOCELOWY
ORAZ CELE OPERACYJNE ROZWOJU
POWIATU MRĄGOWSKIEGO do 2010 r.
Określone w poprzednim rozdziale STRATEGICZNE CELE ROZWOJU POWIATU
dla każdej domeny, stanowią swego rodzaju drogowskazy, wyznaczające kierunki działań. Są
one jednak na tyle ogólnikowe, iż na ich podstawie trudno byłoby określić zadania, niezbędne
do przeprowadzenia, aby cele te zrealizować. Z tego względu konieczne staje się
uszczegółowienie celów strategicznych poprzez przypisanie im tzw. celów szczegółowych
(operacyjnych), wyrażających często już pewien poziom ilościowy i jakościowy, pożądany
do osiągnięcia.
84
Aby ułatwić formułowanie celów operacyjnych, dla każdej z domen opisano także
tzw. POŻĄDANY STAN DOCELOWY, oparty na WIZJI rozwoju powiatu, lecz znacznie
bardziej szczegółowy.
2.1 TURYSTYKA I REKREACJA – POŻĄDANY STAN DOCELOWY
Turystyka dla Powiatu Mrągowskiego to funkcja podstawowa dla jego rozwoju, a
pozostałe funkcje (rolnictwo i przetwórstwo żywności oraz mała i średnia
przedsiębiorczość) powinny uwzględniać jej nadrzędność. W związku z tym,
dotychczasowe sfery gospodarcze muszą ulec przekształceniu i dostosowaniu, polegającym
na ograniczeniu działań, mogących pozostawać w sprzeczności z rozwojem turystyki i
rekreacji. Ograniczenia te, to przede wszystkim:
• odchodzenie od wielkotowarowych gospodarstw rolnych, na rzecz agroturystyki i
rolnictwa ekologicznego,
• tworzenie zakładów przetwórstwa żywności, nastawionych na obsługę rynku regionalnego,
• koncentrowanie się na tworzeniu firm usługowych, rozszerzających zakres usług dla
turystów,
• preferencje dla firm, działających w oparciu o nowoczesne systemy komunikacji
(Interenet) oraz niedopuszczanie do powstawania przedsiębiorstw agresywnych w
stosunku do środowiska naturalnego.
Należy podkreślić, że statutowe zadania powiatu, takie jak edukacja ponadpodstawowa,
ochrona zdrowia, ochrona środowiska, rozbudowa infrastruktury technicznej, promocja - są
realizowane z uwzględnieniem głównej funkcji rozwoju gospodarczego, biorąc pod uwagę
zarówno interesy społeczności lokalnej jak i przybywających tu gości.
2.1.1. PREFEROWANE
MRĄGOWSKIEGO
TYPY
TURYSTYKI
NA
OBSZARZE
POWIATU
A. TURYSTYKA AKTYWNA - oparta na wykorzystaniu walorów środowiska (żeglarstwo,
spływy kajakowe, turystyka konna, rowerowa, piesza, narciarstwo biegowe, bojery,
łyżwiarstwo, wędkarstwo, myślistwo).
• Sezonowość - całoroczna (dostosowana do warunków),
• Klienci - klasa średnia oraz młodzież (Polacy i turyści zagraniczni),
• Lokalizacja - Gmina Mikołajki, szlak rz. Krutyni, szlak Wlk. Jezior, Mazurski Park
Krajobrazowy (gminy Mrągowo, Piecki, Mikołajki),
• Przykładowy produkt - zorganizowany pobyt, łączący róże formy aktywnej turystyki (3
dni spływ kajakowy, 3 dniowy rajd konny, 3 dniowa wycieczka rowerowa - łącznie 10
dni),
• Czas pobytu - ok. 10 -14 dni.
B. TURYSTYKA POBYTOWA - oparta na wypoczynku w kwaterach agroturystycznych.
• Sezonowość - okres letni (czerwiec - wrzesień),
• Klienci - klasa niższa i niższa średnia, rodziny z dziećmi (klient polski),
• Lokalizacja - Gminy Piecki, Sorkwity i Mrągowo, w mniejszym stopniu Mikołajki.
• Przykładowy produkt - pobyt w gospodarstwie agroturystycznym z możliwością
uczestniczenia w pracach gospodarskich, wyżywienie na miejscu z wykorzystaniem
produkcji gospodarstwa,
• Czas pobytu - od 14 do 21 dni.
85
C. TURYSTYKA WEEKENDOWA - oparta o bazę prywatnych domów weekendowych i
pensjonatów oraz centra turystyczne (np. Inter Commerce),
• Sezonowość - praktycznie większa część roku,
• Klienci - klasa średnia i średnia wyższa (klient polski - Warszawa, Łódź, Gdańsk, Łomża,
Białystok, klient zagraniczny),
• Lokalizacja - obszar całego powiatu, z koncentracją w Gminie Mikołajki,
• Przykładowy produkt - pobyt, wykorzystujący lokalne wydarzenia kulturalne, imprezy
sportowe oraz zaplecze rekreacyjne np. miasta Mikołajki.
• Czas pobytu - 2,5 - 3 dni.
D. TURYSTYKA KONFERENCYJNO - SZKOLENIOWA - oparta na wykorzystaniu
dużych centrów konferencyjnych (Hotel „Gołębiewski” w Mikołajkach, Hotel „Mrongovia”
w Mrągowie, Pałac w Sorkwitach) oraz innych, obliczonych na obsługę mniejszych grup (np.
Zgon),
• Sezonowość - cały rok, oprócz miesięcy wakacyjnych (lipiec - sierpień)
• Klienci - pracownicy firm i instytucji z całego kraju,
• Lokalizacja - Mikołajki, Mrągowo, Sorkwity,
• Przykładowy produkt - pobyt szkoleniowy, z wykorzystaniem lokalnych atrakcji
turystycznych (np. 1-dniowy spływ kajakowy, wycieczka konna lub bryczkami, wycieczka
rowerowa, rejs statkiem, ognisko nad jeziorem z występami lokalnych zespołów
muzycznych),
• Czas pobytu - do 3 - 4 dni.
E. TURYSTYKA EKOLOGICZNO - KULTUROWA (ekoturystyka) - oparta na
wykorzystaniu walorów unikalnego środowiska naturalnego regionu,
• Sezonowość - cały rok,
• Klienci - dzieci i młodzież - tzw. „zielone szkoły”, studenci oraz osoby szukające kontaktu
z nie zdegradowanym środowiskiem naturalnym - klasa niższa i średnia, miłośnicy
przyrody - klasa średnia i wyższa, emeryci - zwłaszcza zagraniczni,
• Lokalizacja - obszar całego powiatu oraz Polska Północno-Wschodnia,
• Przykładowy produkt - zorganizowany pobyt w formie „pakietu turystycznego”,
obejmujący noclegi, wyżywienie, wycieczki z przewodnikiem np. 3 dni na terenie powiatu
(Mazurski Park Krajobrazowy, j. Łuknajno, Bagna Nietlickie), 1 dzień Puszcza Borecka, 2
dni bagna biebrzańskie, 1 dzień Puszcza Białowieska,
• Czas pobytu - od 5 do 10 dni, w zależności od pakietu.
2.1.2. CELE OPERACYJNE ROZWOJU TURYSTYKI
CEL STRATEGICZNY I:
ZWIĘKSZENIE ATRAKCYJNOŚCI TURYSTYCZNEJ POWIATU PRZEZ
ZACHOWANIE WALORÓW KRAJOBRAZU, UPORZĄDKOWANIE ŁADU
PRZESTRZENNEGO ORAZ STAŁE ROZSZERZANIE STANDARDU I ZAKRESU
ŚWIADCZONYCH USŁUG TURYSTYCZNYCH
CELE OPERACYJNE:
86
1. Opracowanie kompleksowej i zróżnicowanej oferty przyciągającej na teren powiatu osoby
zainteresowane różnorodnymi formami turystyki i wypoczynku oraz wydłużającej sezon
turystyczny.
2. Propagowanie Utworzenia Mazurskiego Parku Narodowego, jako istotnego czynnika
działań na rzecz ochrony środowiska naturalnego powiatu, a jednocześnie znaczącej
atrakcji turystycznej tego terenu.
3. Stworzenie systemu koordynującego przepływ informacji turystyczno-kulturalnej oraz
działania promocyjno-marketingowe.
4. Koordynacja działań i lokalnych uregulowań prawnych dotyczących zachowania ładu
przestrzennego w celu wzmacniania walorów estetycznych i krajobrazowych powiatu.
5. Prowadzenie aktywnych działań na rzecz segregacji i utylizacji odpadów stałych jak też
podnoszeniu świadomości ekologicznej mieszkańców powiatu i turystów przybywających
w te okolice.
CEL STRATEGICZNY II:
PODNIESIENIE STANDARDÓW JAKOŚCI ŻYCIA SPOŁECZNOŚCI LOKALNEJ
POPRZEZ ZWIĘKSZENIE ILOŚCI MIEJSC PRACY I WZROST DOCHODÓW Z
TURYSTYKI DLA MIESZKAŃCÓW, INSTYTUCJI ZAJMUJĄCYCH OBSŁUGĄ
RUCHU TURYSTYCZNEGO ORAZ SAMORZĄDÓW LOKALNYCH
CELE OPERACYJNE:
1. Rozbudowa i modernizacja infrastruktury technicznej na terenie powiatu.
2. Rozbudowa infrastruktury turystycznej na terenie powiatu umożliwiająca przedłużenie
sezonu wypoczynkowego.
3. Opracowanie kompleksowego systemu edukacyjnego dla mieszkańców oraz systemu
szkoleń specjalistycznych w zakresie turystyki.
4. Opracowanie strategii promocji inwestycyjnej powiatu w celu pozyskania inwestorów
działających w sferze turystyki.
2.2. MAŁE I ŚREDNIE PRZEDSIĘBIORSTWA – POŻĄDANY STAN
DOCELOWY
Wychodzą z założenia, iż podstawową funkcją rozwoju gospodarczego powiatu jest
turystyka, funkcji tej należy podporządkować większość podejmowanych działań, także w
sferze małej i średniej przedsiębiorczości. Dotyczy to zwłaszcza rodzajów firm, jakie
powinny tu funkcjonować, a także rygorystycznie egzekwowanego przestrzegania wymogów
ochrony środowiska.
W perspektywie 10 lat konieczne jest:
• zintegrowanie środowiska lokalnego biznesu tak, aby stał się on istotnym partnerem władz
lokalnych (gminnych, powiatowych, wojewódzkich) w procesie podejmowania decyzji
programowych, związanych z rozwojem ekonomicznym jak i siłą zdolną do
współfinansowania ważnych dla rozwoju regionalnego przedsięwzięć np.
infrastrukturalnych czy społecznych,
• doprowadzenie do stanu, kiedy znaczną większość przedsiębiorstw tego terenu będą
stanowiły firmy, związane z szeroko rozumianą obsługą ruchu turystycznego i ochroną
środowiska,
87
• lokalni przedsiębiorcy będą wspólnie z władzami samorządowymi tworzą podstawy
marketingu i promocji regionu, wykorzystując te działania także dla własnych celów
(promocji własnych firm),
• wdrożenie Programu LOKALNE PARTNERSTWO, poprzez który władze lokalne
(gminy, powiat) wspierają finansowo, prawnie i organizacyjnie inicjatywy społeczne,
prowadzące do powstawania inkubatorów przedsiębiorczości, poszerzania wiedzy
przedsiębiorców oraz aktywizacji społeczności w kierunku zakładania nowych, rodzinnych
firm,
• w 2001 r. władze powiatowe, przy współpracy z gminami, opracują kompleksową ofertę
terenów, możliwych do zainwestowania. Oferta ta będzie corocznie aktualizowana i
rozpowszechniana na rożnego typu targach, spotkaniach, w internecie, itp.,
• władze lokalne (gminy, powiat) udzielą pomocy finansowej, prawnej i organizacyjnej
wszystkim inicjatywom, zmierzającym do poszerzania wiedzy przedsiębiorców z zakresu
zasad działalności małych i średnich przedsiębiorstw w Unii Europejskiej tak, aby
środowisko to było w pełni przygotowane do pojęcia konkurencji, w momencie integracji
Polski z UE,
• w parciu o konsultacje środowiska biznesu i władz lokalnych zostanie przygotowany i
wdrożony program kształcenia kadr dla małych i średnich przedsiębiorstw, oparty na
miejscowych szkołach średnich. Program ten będzie sukcesywnie analizowany i
dostosowywany do zmieniającego się zapotrzebowania,
• w oparciu o Program LOKALNE PARTNERSTWO powstanie spójny system wspierania
przez samorządy gminne i władze powiatowe społecznych inicjatyw, służących
społeczności lokalnej, oparty na konkursie projektów, które będą dofinansowywane z
budżetów gmin i powiatu na zasadzie kontraktów bądź zlecania zadań własnych.
2.2.1. CELE OPERACYJNE ROZWOJU MAŁYCH I ŚREDNICH
PRZEDSIĘBIORSTW
CEL STRATEGICZNY I:
INTEGRACJA ŚRODOWISKA LOKALNYCH PRZEDSIĘBIORCÓW I ROZWÓJ
ŚWIADOMOŚCI GOSPODARCZEJ MIESZKAŃCÓW POWIATU
CELE OPERACYJNE:
• Nawiązanie ścisłej współpracy pomiędzy lokalnymi przedsiębiorcami, a także pomiędzy
ich reprezentacją i władzami samorządowymi.
• Udzielanie pomocy organizacyjnej i prawnej dla nowo powstających i istniejących firm,
zwłaszcza rodzinnych.
• Opracowanie systemu szkoleń i kształcenia zawodowego, umożliwiającego lokalnej
młodzieży oraz dorosłym uzyskanie konkurencyjnej pozycji na rynku pracy bądź
rozpoczęcie własnej działalności gospodarczej.
CEL STRATEGICZNY II:
PODNIESIENIE POZIOMU ŻYCIA MIESZKAŃCÓW POWIATU POPRZEZ ROZWÓJ
INFRASTRUKTURY TECHNICZNEJ I PRZYCIĄGANIE INWESTORÓW
TWORZĄCYCH NOWE MIEJSCA PRACY
CELE OPERACYJNE:
88
• Dostosowanie sieci infrastruktury technicznej do poziomu warunkującego zrównoważony
rozwój przedsiębiorczości i rynku usług.
• Przyciąganie inwestorów zewnętrznych oraz wspomaganie lokalnych przedsiębiorców
reprezentujących branże gospodarcze zgodne z głównymi kierunkami rozwoju regionu
(turystyka) oraz respektujących zasady ochrony środowiska
• Koordynacja działań służących promocji turystycznej i inwestycyjnej poszczególnych
gmin oraz powiatu na rynku krajowym i zagranicznym
2.3. DOCELOWY STAN ROZWOJU ROLNICTWA, PRZETWÓRSTWA
I PRZEMYSŁU DRZEWNEGO
Rolnictwo i przetwórstwo żywności pełni funkcję równoległą w stosunku do głównej
domeny rozwojowej powiatu jaką jest turystyka. W związku z tym następuje stopniowa
restrukturyzacja rolnictwa w kierunku rozwoju gospodarstw specjalistycznych i
ekologicznych.
Przetwórstwo żywności nastawione jest na obsługę rynku lokalnego, a w
gospodarstwach rodzinnych także na obsługę sezonowych klientów z grup turystycznych.
Zalecana i preferowana podatkowo jest współpraca między gestorami bazy turystycznej na
terenie powiatu, a specjalistycznymi gospodarstwami produkującymi żywność metodami
ekologicznymi. Promocja produktów z gospodarstw ukierunkowana jest na powstawanie w
perspektywie rynku zbytu w miejscowościach, w których przebywają turyści. W
perspektywie dekady zrealizowane powinno być
podstawowe przesłanie kampanii
promocyjnej powiatu „czyste środowisko i ekoturystyka,”.
Część gospodarstw rolnych, pełni funkcje agroturystyczne, a inne stanowią ofertę
uzupełniającą do wypracowanych produktów turystycznych (degustacje produktów,
uczestnictwo w pracach rolniczych, edukacja dla grup szkolnych). Jako forma uzyskiwania
dodatkowego dochodu rozwinięty skup ziół, we współpracy m.in. z „Herbapolem”.
Powiat (władze powiatu) wspólnie z wyspecjalizowanymi instytucjami (ODR) oraz
stowarzyszeniami grupującymi rolników, zabiegają o pomoc zewnętrzną (środki Unii
Europejskiej) na przekształcanie charakteru rolnictwa w regionie tzn. na promocję, rozwój i
kształcenie kadry wysokokwalifikowanych pracowników gospodarstw ekologicznych i
agroturystycznych. Wspomaga się tworzenie grup producentckich i działania zespołowe
rolników. W sferze edukacji podejmuje się działania na zorganizowanie szkolnictwa oraz
współpracy wyspecjalizowanych instytucji szkoleniowych, przygotowujących młodzież oraz
dorosłych do profesjonalnych działań w zakresie rolnictwa ekologicznego i agroturystyki.
Istniejące przedsiębiorstwa przetwarzające żywność są zobligowane do uzyskania
odpowiednich atestów i certyfikatów wykazujących produkcję, opartą na metodach i zasadach
ekologicznych.
Tereny dawnych PRG-ów są wykorzystywane głównie pod kątem ich użyteczności
turystycznej (zalesienia, przeznaczenie na działalność turystyczno rekreacyjną).
2.3.1. CELE OPERACYJNE ROZWOJU ROLNICTWA,
ŻYWNOŚCI ORAZ PRZEMYSŁU DRZEWNEGO
CEL STRATEGICZNY I:
89
PRZETWÓRSTWA
ROZWÓJ I PROPAGOWANIE ROLNICTWA EKOLOGICZNEGO, JAKO
ALTERNATYWY DLA ZYWNOŚCI PRODUKOWANEJ I KONSERWOWANEJ
CHEMICZNIE.
CELE OPERACYJNE:
1. Tworzenie warunków do funkcjonowania i rozwoju gospodarstw produkujących żywność
metodami ekologicznymi wraz z systematycznym podnoszeniem poziomu wiedzy
rolników, w zakresie produkcji rolnej i przetwórstwa rolno-spożywczego oraz szkoleniami
z zakresu zbioru i uprawy ziół.
2. Integracja rolników prowadzących gospodarstwa ekologiczne, tworzenie grup
producentckich oraz koordynacja działań pomiędzy producentami rolnymi i przetwórniami
rolno-spożywczymi.
3. Rozwój i zmiany w szkolnictwie, przygotowującym młodzież do profesjonalnej,
nowoczesnej i konkurencyjnej działalności w zakresie rolnictwa i przetwórstwa rolnospożywczego.
CEL STRATEGICZNY II:
RESTRUKTURYZACJA ROLNICTWA I ROZWÓJ GOSPODARSTW
SPECJALISTYCZNYCH
CELE OPERACYJNE:
1. Tworzenie warunków do funkcjonowania i rozwoju gospodarstw specjalistycznych wraz z
systematycznym podnoszeniem poziomu wiedzy rolników, w zakresie produkcji rolnej i
przetwórstwa rolno – spożywczego oraz szkoleniami z zakresu zbioru i uprawy ziół.
2. Integracja rolników prowadzących gospodarstwa specjalistyczne, tworzenie grup
producenckich oraz koordynacja działań pomiędzy producentami rolnymi i przetwórniami
rolno – spożywczymi.
3. Rozwój i zmiany w szkolnictwie, przygotowującym młodzież do profesjonalnej,
nowoczesnej i konkurencyjnej działalności w zakresie rolnictwa i przetwórstwa rolno spożywczego
CEL STRATEGICZNY III:
ZAGOSPODAROWANIE WOLNYCH TERENÓW I OBIEKTÓW PO BYŁYCH PGR-ach
NA CELE TURYSTYCZNE, PRZETWÓRSTWA ROLNO-SPOŻYWCZEGO I
PRZEMYSŁU DRZEWNEGO, NIE UCIĄŻLIWEGO DLA ŚRODOWISKA
NATURALNEGO.
CELE OPERACYJNE:
4. Opracowanie kompleksowego programu zagospodarowania majątku b. PGR-ów.
90
5. Stworzenie warunków dla rozwoju drobnego przetwórstwa rolno-spożywczego,
powiązanego z lokalnymi gospodarstwami rolnymi i przechowalniami, produkującego na
potrzeby mieszkańców regionu i przybywających tu turystów.
6. Aktywizacja społeczna i zawodowa byłych pracowników PGR-ów.
3. ZADANIA REALIZACYJNE W ODNIESIENIU
DO OPERACYJNYCH CELÓW ROZWOJU
POWIATU MRĄGOWSKIEGO
Aby przełożyć cele operacyjne na konkretne działania, służące ich realizacji, niezbędne jest
zdefiniowanie zadań, odniesionych do każdego z tych celów. Zadania te, to konkretny ,
wymiernie określony zakres czynności z wyznaczeniem ich kosztów oraz odpowiedzialności.
Stanowią one podstawę do kolejnego kroku, związanego z wdrażaniem STRATEGII tj. do
opracowania średniookresowych i krótkoterminowych programów realizacyjnych, mających
swoje bezpośrednie umocowanie w budżecie zadaniowym Starosta jak i poszczególnych
gmin.
o
DOMENA STRATEGICZNA: TURYSTYKA I REKREACJA
ƒ CEL STRATEGICZNY I: ZWIĘKSZENIE ATRAKCYJNOŚCI TURYSTYCZNEJ
POWIATU
PRZEZ
ZACHOWANIE
WALORÓW
KRAJOBRAZU,
UPORZĄDKOWANIE ŁADU PRZESTRZENNEGO ORAZ STAŁE ROZSZERZANIE
STANDARDU I ZAKRESU ŚWIADCZONYCH USŁUG TURYSTYCZNYCH
CEL OPERACYJNY 1:
Kompleksowa i zróżnicowana oferta turystyczna gmin powiatu.
ODPOWIEDZIALNOŚĆ: władze gmin i powiatu, organizacje turystyczne, przedsiębiorcy i
ich zrzeszenia, Dyrekcja Mazurskiego Parku Krajobrazowego
Lp.
ZADANIA REALIZACYJNE
NAKŁADY
TERMIN
w tyś. zł
1.
Koordynacja działań związanych z rozwojem
turystyki, rekreacji i kultury na poziomie powiatu:
a.
utworzenie, z inicjatywy Starosty Rady ds Turystyki
od
z udziałem Burmistrzów i Wójtów gmin, kier.
października
referatów odpowiedzialnych za rozwój gmin,
2000 r.
przedstawicieli organizacji turystycznych w powiecie
i reprezentantów lokalnego środowiska biznesu
turystycznego
b.
Utworzenie Powiatowego Centrum Turystyki i
powiat:
2001 - 2010
Kultury, koordynującego działania związane z
500,0
91
c.
d.
e.
f.
rozwojem turystyki, rekreacji i kultury. CEL:
maksymalizacja zysków dla lokalnej społeczności,
działania na rzecz wydłużenia sezonu, promocja
tradycji i kultury regionu
Opracowanie i wydanie profesjonalnego informatora
turystycznego o powiecie i jego cykliczna
aktualizacja
Zaprojektowanie i wykonanie profesjonalnej witryny
w Internecie, jako oferty turystycznej Ziemi
Mrągowskiej, wraz z jej cykliczną aktualizacją
Opracowanie, kolportaż i oraz analiza wyników
ankiet dla turystów „Co mi się podoba, a co nie na
Ziemi Mrągowskiej” (pensjonaty, hotele, ośrodki
wypoczynkowe, stacje benzynowe, etc.)
Opracowanie szczegółowej „Strategii rozwoju
turystycznego Powiatu Mrągowskiego”: walory
turystyczne, zdefiniowanie produktów turystycznych,
identyfikacja i analiza konkurencji, określenie rynków
i grup odbiorców produktu turystycznych powiatu.
RAZEM
gminy:
550,0
Razem:
1.050,0
powiat:
100,0
powiat:
50,0
I kwartał
2001 r.
I kwartał
2001 r.
2000 - 2004
250,0
powiat:
10,0
gminy:
5,0
do maja 2001r.
Razem: 15,0
1.465,0
2000 - 2010
CEL OPERACYJNY 2:
Propagowanie utworzenia w przyszłości Mazurskiego Parku Narodowego, jako
istotnego czynnika działań na rzecz ochrony środowiska naturalnego powiatu, a
jednocześnie znaczącej atrakcji turystycznej tego terenu.
ODPOWIEDZIALNOŚĆ: władze gmin i powiatu oraz organizacje pozarządowe, działające
jako lobby na rzecz utworzenia Parku.
Lp.
ZADANIA REALIZACYJNE
NAKŁADY
TERMIN
w tyś. zł
2000 - 2003
1. Propagowanie utworzenia Mazurskiego Parku
Narodowego wraz z opracowaniem i szerokim
propagowaniem w społeczności lokalnej zasad i
warunków rozwoju turystycznego w obrębie MPN
oraz ukazywaniem korzyści, jakie przyniesie Ziemi
Mrągowskiej jego utworzenie.
50,0
RAZEM
50,0
2000 - 2003
CEL OPERACYJNY 3:
Stworzenie systemu koordynującego przepływ informacji w ramach powiatu.
ODPOWIEDZIALNOŚĆ: władze gmin i powiatu, organizacje turystyczne, przedsiębiorcy i
ich zrzeszenia,
Lp.
ZADANIA REALIZACYJNE
NAKŁADY
TERMIN
w tyś. zł
92
1.
Powołanie Centrum Informacji Turystycznej w
powiat:
od 1 stycznia
ramach PCTiK, dysponującego stałym połączeniem
100,0,
2001 r.
internetowym z BIT w gminach, bazą danych o
gminy:
miejscach
noclegowych,
bazie
usługowej,
400,0
infrastrukturze
turystycznej,
przygotowującego
kalendarz imprez i wydarzeń, zajmującego się
całością działań marketingowo-promocyjnych w skali Razem: 500,0
powiatu
RAZEM
500,0
2001-2010
CEL OPERACYJNY 4:
Koordynacja działań i lokalnych uregulowań prawnych, dotyczących estetyki
zabudowy, ładu przestrzennego oraz standardów wypoczynku
ODPOWIEDZIALNOŚĆ: władze gmin i powiatu (nadzór budowlany, policja), Dyrekcja
Mazurskiego Parku Krajobrazowego
Lp.
ZADANIA REALIZACYJNE
NAKŁADY
TERMIN
w tyś. zł
od
1. Opinia Powiatowej Rady ds Turystyki w odniesieniu
do planów zagospodarowania przestrzennego gmin
2001 r.
2. Wprowadzenie i egzekwowanie przepisów, dot.
wyglądu obiektów (styl architektoniczny) oraz w
zakresie własności gruntów i ich sprzedaży, w celu
ograniczenia zabudowywania stref wzdłuż jezior
(zachowanie dostępności i swobody dojścia do jezior,
ochrona stref cennych krajobrazowo, przyrodniczo
od 2001 r.
itp.)
3. Objęcie strefą ciszy jak największej ilości akwenów
oraz wprowadzenie i egzekwowanie zakazu
poruszania się łodzi motorowych w strefach
brzegowych jezior.
od 2001 r.
500,0
RAZEM
500,0
2001 - 2010
CEL OPERACYJNY 5:
Uporządkowanie gospodarki odpadami oraz podnoszenie poziomu świadomości
ekologicznej społeczności lokalnej i przybywających tu turystów
ODPOWIEDZIALNOŚĆ: władze gmin i powiatu, ośrodki edukacji przyrodniczej,
organizacje turystyczne, organizacje pozarządowe, przedsiębiorcy i ich zrzeszenia, Dyrekcja
Mazurskiego Parku Krajobrazowego
Lp.
ZADANIA REALIZACYJNE
NAKŁADY
TERMIN
w tyś. zł
2000
r.,
1. Opracowanie efektywnego systemu zbiórki i
segregacji odpadów, przede wszystkim w strefach pól
wdrożenie od
namiotowych, campingów, miejsc postoju jachtów 2001 r.
działania wspólne powiatu i gmin.
300,0
93
2.
Opracowanie koncepcji i stworzenie zaplecza
sanitarnego wzdłuż brzegów jezior, rzek oraz ścieżek
rowerowych i konnych - działania wspólne powiatu i
gmin
500,0
3.
4.
5.
koncepcja:
2000 r.,
tworzenie
zaplecza:
2001-2003
od 2000 r.
Konsekwentne egzekwowanie już obowiązujących
przepisów i norm sanitarnych
Opracowanie i wdrożenie systemu stopniowej
powiat:
koncepcja:
likwidacji na terenie powiatu używania opakowań
50,0,
2000 r.,
plastikowych w sklepach i zastępowanie ich
gminy:
wdrożenie:
opakowaniami ekologicznymi (papier, materiał) 150,0
2001 - 2003
wykorzystać doświadczenia gminy Mikołajki
Razem: 200,0
Organizacja imprez i konkursów, służących
powiat:
koncepcja:
podnoszeniu świadomości ekologicznej mieszkańców
100,0,
do marca 2001
i turystów oraz poprawie estetyki miejscowości gminy:
r.,
działania wspólne powiatu i gmin
250,0
realizacja: od
czerwca
Razem: 350,0 2001 r. (2 razy
do roku)
RAZEM
1.350,0
2000 - 2010
3.1.2. CEL STRATEGICZNY II: PODNIESIENIE STANDARDÓW JAKOŚCI ŻYCIA
SPOŁECZNOŚCI LOKALNEJ POPRZEZ ZWIĘKSZENIE ILOŚCI MIEJSC PRACY
I WZROST DOCHODÓW Z TURYSTYKI DLA MIESZKAŃCÓW, INSTYTUCJI
ZAJMUJĄCYCH OBSŁUGĄ RUCHU TURYSTYCZNEGO ORAZ SAMORZĄDÓW
LOKALNYCH
CEL OPERACYJNY 1:
Rozbudowa i modernizacja infrastruktury technicznej na terenie powiatu.
ODPOWIEDZIALNOŚĆ: władze gmin i powiatu, władze wojewódzkie,
Sejmik Wojewódzki
Lp.
ZADANIA REALIZACYJNE
NAKŁADY
TERMIN
w tyś. zł
2000 - 2005
1. Rozbudowa sieci wodno-kanalizacyjnej na terenie
powiatu, ze szczególnym uwzględnieniem terenów
wiejskich - odpowiedzialność władz gmin
75.000,0
2. Rozbudowa sieci telekomunikacyjnej oraz dostępu do
stałych łącz internetowych, w pierwszej kolejności dla
szkół podstawowych, gimnazjów i szkół średnich.
2001 - 2002
200,0
2000 - 2010
3. Stała naprawa i modernizacja nawierzchni dróg
powiatowych i gminnych
60.000,0
2000 - 2010
4. Utrzymywanie przejezdności dróg zimą
1.000,0
2001 - 2003
5. Budowa nowoczesnego, spełniającego wymogi UE
wysypiska śmieci dla potrzeb powiatu - działania
wspólne powiatu i gmin
6. Przygotowanie koncepcji techniczno-organizacyjnej i
94
7.
8.
finansowej wprowadzenia „autobusów szynowych”
na linii kolejowej Olsztyn - Orzysz oraz jej wdrożenie
- działania wspólne powiatu i gmin wzdłuż linii kolej.
Przebudowa i modernizacja drogi krajowej nr. 16 władze krajowe i wojewódzkie
Opracowanie
koncepcji
budowy
wiejskich
oczyszczalni ścieków i jej wdrożenie oraz
modernizacja i rozbudowa oczyszczalni już
istniejących
dziania
wspólne
sejmiku
wojewódzkiego, powiatu i gmin
RAZEM
3.000,0
2001 - 2003
*
2001 - 2005
100.000,0
239.200,0
2001 - 2008
2000 – 2010
CEL OPERACYJNY 2:
Rozbudowa sieci infrastruktury turystycznej na terenie powiatu.
ODPOWIEDZIALNOŚĆ: władze gmin, Powiatowe centrum Turystyki i Kultury, sektor
prywatny, organizacje pozarządowe
Lp.
ZADANIA REALIZACYJNE
NAKŁADY
TERMIN
w tyś. zł
1. Wytyczenie, oznakowanie i wydanie odp. materiałów
informacyjnych dot. ścieżek przyrodniczych, tras
krajobrazowych, rowerowych, konnych, narciarskich
gminy:
(narciarstwo biegowe)
2000 - 2002
50,0
2001 - 2002
2. Wyposażenie w/w tras w zaplecze sanitarne
gminy: 250,0
2001 - 2002
3. Podjęcie prac programowych i projektowych,
związanych z:
• zagospodarowaniem turystycznym Góry Czterech
Wiatrów,
• koncepcją stworzenia turystycznego szlaku
kajakowego od j. Wągiel do j. Kiersztanowskiego i
dalej do Św. Lipki wraz z rozważeniem
50,0
możliwości połączenia j. Czarnego z j. Salęt
gminy:
4. Opracowanie kompleksowego systemu informacji
turystycznej, zarówno instytucjonalnego (gminne
150,0
BIT, Powiatowe Centrum Informacji Turystycznej jak
powiat:
i promocyjnego (oznakowanie, plany i mapy,
100,0
broszury, foldery itp.)
Razem: 250,0 2000 - 2010
RAZEM
550,0
2000 - 2010
CEL OPERACYJNY 3:
Opracowanie i wdrożenie kompleksowego systemu edukacyjnego i szkoleń w zakresie
turystyki
ODPOWIEDZIALNOŚĆ: władze powiatowe i gminne, Powiatowe Centrum Turystyki i
Kultury, organizacje pozarządowe
Lp.
ZADANIA REALIZACYJNE
NAKŁADY
TERMIN
95
w tyś. zł
1.
2.
3.
Określenie zapotrzebowania i uruchomienie, na bazie
istniejących szkół średnich profili nauczania
umożliwiających absolwentom uzyskanie szerokiej
wiedzy oraz praktycznych umiejętności do pracy w
sferze turystyki, rekreacji, ochrony środowiska główny nacisk powinien być położony na naukę
języków obcych, informatykę oraz marketing
Organizacja stałego, profesjonalnego cyklu szkoleń z
dziedziny organizacji turystyki, wymaganych
standardów, prawodawstwa UE oraz zasad
prowadzenia własnej działalności w sektorze usług
turystycznych - dofinansowywanie tego typu działań
realizowanych przez sektor pozarządowy.
Podnoszenie świadomości ekologicznej społeczności
lokalnej i przybywających tu turystów, a także
zwiększanie poczucia identyfikacji mieszkańców z
Ziemią Mrągowską i jej dziedzictwem kulturow0historycznym m.in. przez szeroką wymianę i kontakty
dzieci oraz młodzieży z ich rówieśnikami z Niemiec
oraz innych krajów UE
RAZEM
przygotowanie
2000 - 2001
wdrożenie:
od roku
szkolnego
2001/2002
5000,0
500,0
1000,0
6500,0
przygotowanie
programu:
2000,
wdrożenie i
realizacja:
2001 - 2010
przygotowanie
programu:
2000 r.,
wdrożenie i
realizacja:
2001 - 2010
2000 - 2010
CEL OPERACYJNY 4:
Opracowanie i wdrożenie strategii promocji inwestycyjnej powiatu, jako drogi do
pozyskania inwestorów zewnętrznych w sferze turystyki.
ODPOWIEDZIALNOŚĆ: władze gmin i powiatu,
Lp.
ZADANIA REALIZACYJNE
NAKŁADY
w tyś. zł
1. Przeprowadzenie, w skali powiatu (Wydział Strategii
i Promocji), szczegółowej inwentaryzacji terenów pod
kątem możliwości ich turystyczno-rekreacyjnego
wykorzystania. Spis powinien zawierać: lokalizację,
nazwę, powierzchnię, określenie własności i stanu
regulacji prawnych, stopień uzbrojenia (istniejący i
możliwy do uzyskania wraz z określeniem kosztów),
potencjalne przeznaczenie, wartość terenu
5,0
2. Przygotowanie mapy powiatu, prezentującej wolne
tereny pod inwestycje i zamieszczenie jej w
internecie, jako jeden z elementów szerokiej kampanii
promocyjnej (pisma branżowe, targi, biura radców
handlowych ambasad RP, izby gospodarcze, etc.)
50,0
3. Opracowanie i wdrożenie spójnego w skali powiatu
systemu preferencji i ulg podatkowych dla
inwestorów oraz opłat za niewłaściwe korzystanie ze
środowiska
naturalnego
np.
opłata
za
wykorzystywanie
plastikowych
opakowań
w
96
TERMIN
2000 - 2001
wraz ze stałą
aktualizacją
do końca
2001 r.
opracowanie
do końca
2001 r.,
wdrożenie:
od 2002 r.
4.
placówkach handlowych
Opracowanie i wdrożenie systemu szczególnych
preferencji podatkowych dla właścicieli obiektów,
inwestujących w działania na rzecz ochrony
środowiska (przydomowe oczyszczalnie ścieków,
elektrownie wiatrowe bądź słoneczne, kotłownie na
słomę itp.)
RAZEM
opracowanie
do końca
2001 r.,
wdrożenie:
2002 r.
55,0
2000 - 2010
o DOMENA STRATEGICZNA: MAŁE I ŚREDNIE
PRZEDSIĘBIORSTWA
3.2.1. CEL STRATEGICZNY I: INTEGRACJA ŚRODOWISKA LOKALNYCH
PRZEDSIĘBIORCÓW, DOSTOSOWYWANIE STANDARDOW DZIAŁALNOŚCI
FIRM DO WYMOGÓW UNII EUROPEJSKIEJ ORAZ ROZWÓJ ŚWIADOMOŚCI
GOSPODARCZEJ MIESZKAŃCÓW POWIATU
CEL OPERACYJNY 1
Nawiązanie ścisłej współpracy, pomiędzy lokalnymi przedsiębiorcami oraz uch
reprezentacją, a władzami samorządowymi gmin i powiatu.
ODPOWIEDZIALNOŚĆ: środowisko lokalnego biznesu, władze gmin, Wydział Strategii i
Promocji Powiatu.
Lp.
ZADANIA REALIZACYJNE
NAKŁADY
TERMIN
w tyś. zł
do połowy
1. Utworzenie Forum Przedsiębiorczości Powiatu (Izba
2001 r.
Gospodarczo-Handlowa na wzór zachodnioeuropejskich i amerykańskich Chamber of Commerce),
będącego reprezentacją lokalnego środowiska biznesu
w ich kontaktach z samorządem szczebla gminnego,
powiatowego i wojewódzkiego, a także z
organizacjami gospodarczymi i finansowymi.
Zadania FPP : organizacja regularnych spotkań i
seminariów, kontakty z podobnymi instytucjami w
kraju i za granicą, współudział w programowaniu i
planowaniu rozwoju regionu, wspólna promocja
produktów i poszukiwanie rynków zbytu etc.
RAZEM
2000 - 2010
CEL OPERACYJNY 2:
Pomoc organizacyjna i prawna do nowopowstających i istniejących form, zwłaszcza
rodzinnych.
97
ODPOWIEDZIALNOŚĆ: Zarząd Powiatu i Zarządy Gmin, poprzez kolegium Burmistrzów
i Wójtów, Forum Przedsiębiorców, organizacje pozarządowe
Lp.
ZADANIA REALIZACYJNE
NAKŁADY
TERMIN
w tyś. zł
Powołanie
1. Utworzenie instytucji (inkubator przedsiębiorczości,
agencja rozwoju gospodarczego Ziemi Mrągowskiej),
instytucji:
do końca
zajmującej się profesjonalnym doradztwem i
2001 r.,
wspieraniem drobnej przedsiębiorczości. Potencjalny
działalność
zakres działania: pomoc prawna z zakresu prawa
stała
podatkowego, ZUS, księgowości, zarządzania,
marketingu,
opracowywania
biznesplanów,
kontaktów z instytucjami finansowymi, prawne i
organizacyjne aspekty działalności MSP w Unii
Europejskiej, udział w targach i konferencjach
gospodarczych wraz z prezentacją profesjonalnej
oferty inwestycyjnej powiatu, monitorowanie i
pozyskiwanie zewnętrznych środków finansowych na
działalność statutową oraz realizowanie własnych
programów, związanych z rozwojem lokalnej
5.000,0
przedsiębiorczości.
2000 - 2010
2. Opracowanie harmonogramu i organizowanie, we
współpracy z Powiatowym Biurem Pracy szkoleń dla
początkujących przedsiębiorców i osób bezrobotnych,
pragnących podjąć działalność gospodarczą. Zakres:
prawne i finansowe zasady tworzenia i działania firm,
możliwości wsparcia finansowego
200,0
2001 - 2010
3. Wspieranie organizacyjne i finansowe (na zasadzie
kontraktów) działań podmiotów nie należących do
sektora
finansów
publicznych
(organizacje
pozarządowe), realizujących programy na rzecz
rozwoju lokalnej przedsiębiorczości i aktywizacji
gospodarczej
mieszkańców
powiatu
oraz
propagowania wiedzy o Unii Europejskiej
300,0
2000 - 2010
4. Koordynacja, przez Wydział Strategii i Promocji
Rozwoju
Starostwa
Powiatowego
działań
samorządów gminnych, w pozyskiwaniu inwestorów
zewnętrznych w branżach zgodnych z zasadą
zrównoważonego rozwoju powiatu i regionu.
RAZEM
5.500,0
2000 - 2010
CEL OPERACYJNY 3:
Opracowanie i wdrożenie systemu szkoleń i kształcenia zawodowego, umożliwiającego
młodzieży oraz dorosłym uzyskanie konkurencyjnej pozycji na rynku pracy bądź
podjęcie własnej działalności gospodarczej.
ODPOWIEDZIALNOŚĆ: władze powiatowe (Wydział Oświaty), Powiatowe Biuro Pracy,
organizacje pozarządowe.
Lp.
ZADANIA REALIZACYJNE
NAKŁADY
TERMIN
98
w tyś. zł
1.
2.
3.
4.
5.
Opracowanie i wprowadzenie w szkołach średnich
powiatu zajęć z przedmiotów, przekazujących
praktyczną wiedzę z dziedziny przedsiębiorczości,
gospodarki wolnorynkowej, zasad i standardów
działalności gospodarczej w Unii Europejskiej.
Opracowanie przez Zarząd Starostwa Powiatowego,
wspólnie
z
przedstawicielami
organizacji
pozarządowych, zasad wspierania działalności NGO’s
(kontrakty,
konkursy
grantowe,
zlecenia),
działających w sferze edukacji dzieci i młodzieży
Organizacja wraz z dofinansowaniem przez
samorządy gminne i Starostwo Powiatowe kursów
dokształcających dla dorosłych, na bazie szkół
średnich oraz ośrodków kształcenia zawodowego utworzenie w Mrągowie Centrum Kształcenia
Praktycznego,
Prowadzenie (Wydział Strategii i Promocji Rozwoju
Starostwa Powiatowego, Powiatowe Biuro Pracy)
aktywnej działalności informacyjnej, mającej za
zadanie rozbudzanie wśród dorosłych mieszkańców
regionu świadomości potrzeby dokształcania się oraz
udzielanie kompleksowej informacji o możliwościach
zatrudnienia w regionie wraz z wymaganiami
pracodawców.
Przeanalizowanie możliwości przejęcia części zadań
Powiatowego Biura Pracy w zakresie pośrednictwa
pracy przez firmy komercyjne - rozwiązanie
modelowe w skali kraju, oparte na wzorach krajów
skandynawskich (Dania, Norwegia)
RAZEM
od roku
szkolnego
2001/2002
2.000,0
do końca
2000 r.,
wdrożenie od
2001 r.
1.000,0
od 2001 r.
4.000,0
2000 - 2010
2001/2002
7.000,0
2000 - 2010
3.2.2. CEL STRATEGICZNY II: RESTRUKTURYZACJA ROLNICTWA I ROZWÓJ
GOSPODARSTW SPECJALISTYCZNYCH
CEL OPERACYJNY 1:
Tworzenie warunków do funkcjonowania i rozwoju gospodarstw specjalistycznych
ODPOWIEDZIALNOŚĆ: władze samorządowe gmin i powiatu. Ośrodek Doradztwa
Rolniczego, Agencja Własności Rolnej Skarbu Państwa, Agencja Restrukturyzacji i
Modernizacji Rolnictwa, organizacje pozarządowe
Lp.
ZADANIA REALIZACY
NAKŁADY
TERMIN
w tyś. zł
powiększenie
powierzchni
2001 - 2010
1. Sukcesywne
specjalistycznych gospodarstw rolnych poprzez zakup
gruntów z zasobów AWRSP oraz wzajemnego
wykupu
99
2.
Pomoc rolnikom w uzyskiwaniu kredytów, pożyczek
i dotacji z funduszy przedakcesyjnych, strukturalnych
oraz wspólnej polityki rolnej na rozwój gospodarstw
specjalistycznych – ODR, organizacje pozarządowe.
2000 - 2010
3.
Stała pomoc merytoryczna i organizacyjno – prawna
dla rolników, z zakresu ekonomiki rolnictwa, zasad i
form upraw specjalistycznych, rynków zbytu i
marketingu rolnego, tworzenia i prowadzenia
przetwórni rolno – spożywczych, zasad i standardów
działalności agroturystycznej, polityki rolnej Unii
Europejskiej. Dofinansowanie przez samorządy
programów organizacji i instytucji, prowadzących
tego typu programy.
RAZEM
500,0
500,0
2000 - 2010
CEL OPERACYJNY 2:
Integracja rolników prowadzących gospodarstwa specjalistyczne, tworzenie grup
producenckich oraz koordynacja działań pomiędzy producentami rolnymi i
przetwórniami rolno - spożywczymi
ODPOWIEDZIALNOŚĆ: Zarząd Powiatu, władze samorządowe gmin , organizacje
przedsiębiorców, organizacje pozarządowe
Lp.
ZADANIA REALIZACYJNE
NAKŁADY
TERMIN
w tyś. zł
rolników
do
tworzenia
grup
2000 -2010
1. Zachęcanie
producenckich poprzez prezentowanie efektów
działań grupowych, takich jak: obniżanie kosztów,
zdobywanie nowych rynków zbytu, możliwości
łatwiejszej i tańszej promocji np. wśród turystów
(jarmarki , degustacje)
2000-2010
2. Łączenie działalności agroturystycznej z produkcją
gospodarstw specjalistycznych – przyciąganie
turystów, zainteresowanych praca w gospodarstwie
rolnym jako sposobem na aktywne spędzanie wolnego
czasu.
ścisłej
współpracy
rolników
3. Nawiązanie
wytwarzających produkty rolne z odbiorcami tych
2000 - 2010
produktów ( rynki hurtowe, punkty skupu) i
przetwórniami rolno - spożywczymi
2000 - 2010
4. Wydział Strategii i Promocji – utworzenie i
aktualizowanie bazy danych o cenach, możliwościach
zbytu i regionalnych producentach żywności.
RAZEM
2000 - 2010
CEL OPERACYJNY 3:
100
Rozwój i zmainy w szkolnictwie, przygotowującym młodzież do profesjonalnej,
nowoczesnej i konkurencyjnej działalności w zakresie rolnictwa i przetwórstwa rolno –
spożywczego.
ODPOWIEDZIALNOŚĆ: władze samorządowe gmin i powiatu, dyrekcje szkół, Ośrodek
Doradztwa Rolniczego, organizacje pozarządowe.
Lp.
ZADANIA REALIZACYJNE
NAKŁADY
TERMIN
w tyś. zł
Od roku
1. Rozszerzenie ( wprowadzenie) w szkołach średnich
powiatu, a zwłaszcza w szkołach rolniczych, profili
szkolnego
nauczania o tematyce: wspólna produkcja rolna w
2001/2002
Unii Europejskiej, regionalna polityka strukturalna,
zasady i formy rolnictwa specjalistycznego,
przetwórstwo rolno – spożywcze, ochrona
środowiska.
1.500,0
2000 - 2010
2. P0ołożenie szczególnego nacisku na naukę w w/w
szkołach języków obcych oraz umiejętność
wykorzystania nowoczesnych źródeł informacji
( Internet) .
1.000,0
3.
4.
Zapewnienie młodzieży regularnych praktyk i
możliwości wyjazdów studyjnych do gospodarstw
specjalistycznych oraz przetwórni rolno-spożywczych
w kraju i za granicą(głównie Niemcy, Francja,
Szwecja) .
Opracowanie i wdrożenie spójnego, w skali powiatu,
systemu ulg i preferencji podatkowych oraz pomoc w
obsłudze prawnej i administracyjnej dla nowo
powstających, lokalnych firm
RAZEM
2000 - 2010
500,0
2001-2010
500,0
3.500,0
2000 - 2010
3.2.3.
CEL
STRATEGICZNY
II:
PODNIESIENIE
POZIOMU
ŻYCIA
MIESZKAŃCÓW
POWIATU
POPRZEZ
ROZWÓJ
INFRASTRUKTURY
TECHNICZNEJ I PRZYCIĄGANIE INWESTORÓW TWORZĄCYCH NOWE
MIEJSCA PRACY
CEL OPERACYJNY 1:
Dostosowanie sieci infrastruktury technicznej do poziomu warunkującego
zrównoważony rozwój przedsiębiorczości i rynku usług.
ODPOWIEDZIALNOŚĆ: władze samorządowe gmin i powiatu, organizacje
101
przedsiębiorców, organizacje pozarządowe
Lp.
ZADANIA REALIZACY
NAKŁADY
TERMIN
w tyś. zł
2000 - 2010
1. Monitoring i pozyskiwanie środków zewnętrznych
(PHARE 2000, SAPARD, EBOR) na tworzenie
infrastruktury technicznej i rozwój regionalny jak
jedno z głównych zadań Wydziały Strategii i
Promocji Starostwa Powiatowego
2000 - 2010
2. Opracowywanie przez Wydział Strategii i Promocji 1
-2 letnich programów operacyjnych rozwoju
infrastruktury technicznej, uwzględniających wnioski
(potrzeby) ze strategii rozwoju poszczególnych gmin,
z określeniem możliwych źródeł finansowania.
3. Rozbudowa sieci wodociągowych i kanalizacyjnych
wraz z oczyszczalniami ścieków, przede wszystkim
na terenach wiejskich oraz w strefach intensywnego
rozwoju gospodarczego (w tym turystycznego)
4. Dofinansowanie przez władze samorządowe instalacji
stałych łącz internetowych, zwłaszcza na terenach
wiejskich (szkoły)
5. Stała rozbudowa sieci elektroenergetycznych,
niezbędnych
dla
nowych
inwestycji
oraz
perspektywicznych
terenów
budownictwa
wypoczynkowego i mieszkaniowego
6. Rozwiązanie problemu utylizacji odpadów, przez
budowę
powiatowego
wysypiska
śmieci,
spełniającego normy i wymogi Unii Europejskiej,
stopniową eliminację opakowań plastikowych i
zastępowanie ich opakowaniami ekologicznymi
7. Modernizacja i stałe remonty sieci drogowej (drogi
powiatowe i gminne) wraz ze stałą dbałością o ich
przejezdność zimą.
8. Udzielanie pomocy finansowej (ulgi) i technicznej
gospodarstwom,
uruchamiającym
lokalne,
przydomowe oczyszczalnie ścieków.
RAZEM
2000 - 2010
UWAGA: poz. 3 - 7 zostały skwantyfikowane w domenie TURYSTYKA, cel strategiczny II, cel
operacyjny 1
CEL OPERACYJNY 2:
Przyciąganie inwestorów zewnętrznych oraz wspomaganie lokalnych przedsiębiorców
reprezentujących branże gospodarcze zgodne z głównymi kierunkami rozwoju regionu
(turystyka) oraz respektujących zasady ochrony środowiska
ODPOWIEDZIALNOŚĆ: Zarząd Powiatu, władze samorządowe gmin , organizacje
przedsiębiorców, organizacje pozarządowe
Lp.
ZADANIA REALIZACYJNE
NAKŁADY
TERMIN
102
w tyś. zł
1.
2.
3.
4.
5.
Utworzenie w strukturze Starostwa Powiatowego
Wydziału Strategii i Promocji (na bazie istniejącego
stanowiska ds promocji) z obsadą min. 3-4 osób o
odpowiedniej wiedzy merytorycznej i ze stosownym
do potrzeb zapleczem technicznym. Wydział
powinien
podlegać
bezpośrednio
Staroście
Powiatowemu
Opracowanie przez Wydział Strategii i Promocji, we
współpracy z gminami, inwentaryzacji w skali
powiatu obszarów przeznaczonych na działalność
gospodarczą wraz z oceną możliwością pełnego
uzbrojenia tych terenów również przy przyjęciu
wariantu partnerstwa publiczno-prywatnego. Szeroka
promocja i informacja o w/w dokumencie (targi,
konferencje, internet, media, organizacje gospodarcze
krajowe i zagraniczne, etc.)
Opracowanie przez Wydział Strategii i Promocji
inwentaryzacji wolnych obiektów magazynowych i
produkcyjnych, pod kątem ich wykorzystania na
działalność produkcyjną i usługową - lokalizacja,
dane dot. obiektu, w tym stosunki prawnowłasnościowe, możliwości i koszty adaptacji
(remontu), z uwzględnieniem partnerstwa publicznoprywatnego. Szeroka informacja o dokumencie (jak
wyżej)
Preferencje dla lokalnych przedsiębiorców z branży
budowlanej, przy realizacji inwestycji regionalnych
Wykorzystanie regionalnych tradycji, folkloru i
historii do rozwoju przemysłu pamiątkarskiego.
RAZEM
od stycznia
2001 r.
100,0
2001 r. ze
stałą
aktualizacją
(min. raz do
roku)
2001 r. ze
stałą
aktualizacją
(min. raz do
roku)
2000 - 2010
2000 - 2010
100,0
2000 - 2010
CEL OPERACYJNY 3:
Koordynacja działań służących promocji turystycznej i inwestycyjnej poszczególnych
gmin oraz powiatu na rynku krajowym i zagranicznym
ODPOWIEDZIALNOŚĆ: władze samorządowe gmin i powiatu , organizacje
przedsiębiorców, organizacje pozarządowe
Lp.
ZADANIA REALIZACYJNE
NAKŁADY
TERMIN
w tyś. zł
2000 - 2001
1. Opracowanie kompleksowej oferty terenów i
obiektów inwestycyjnych, zawierającej lokalizację
działek (obiektów), ich wielkość, stopień uzbrojenia,
stosunki
prawno-własnościowe,
przeznaczenie,
ograniczenia
architektoniczne
i
ekologiczne.
Zamieszczenie oferty w internecie, czasopismach
branżowych oraz druk w postaci broszur i folderów.
50,0
2000 - 2010
2. Udział przedstawicieli samorządów (powiat, gminy)
103
3.
4.
jako wspólnej reprezentacji regionu, w krajowych i
zagranicznych targach gospodarczych i komunalnych,
konferencjach i seminariach o tematyce gospodarczej,
wraz z profesjonalną prezentacją oferty inwestycyjnej
Ziemi Mrągowskiej. Prezentacja skierowana na
przyciągnięcie inwestorów reprezentujących głownie
przemysł
turystyczny,
przetwórstwo
rolnospożywcze,
produkcję
żywności
metodami
ekologicznymi
Współpraca samorządów gmin i powiatu oraz
reprezentacji
przedsiębiorców
(Forum
Przedsiębiorczości)
w
promocji
walorów
turystycznych i gospodarczych terenu, w połączeniu z
promocją lokalnych produktów.
Opracowanie i wdrożenie spójnego, w skali powiatu,
systemu ulg i preferencji podatkowych oraz pomoc w
obsłudze prawnej i administracyjnej dla nowo
powstających, lokalnych firm
RAZEM
1.000,0
2000 - 2010
od 2001 r.
1.050,0
2000 - 2010
3.3 DOMENA STRATEGICZNA: ROLNICTWO, PRZETWÓRSTWO
ŻYWNOŚCI I PRZMYSŁ DRZEWNY
3.3.1. CEL STRATEGICZNY I: ROZWÓJ I PROPAGOWANIE ROLNICTWA
EKOLOGICZNEGO, JAKO ALTERNATYWY DLA ZYWNOŚCI PRODUKOWANEJ
I KONSERWOWANEJ CHEMICZNIE.
CEL OPERACYJNY 1:
Tworzenie warunków do funkcjonowania i rozwoju gospodarstw produkujących
żywność metodami ekologicznymi.
ODPOWIEDZIALNOŚĆ: władze samorządowe gmin i powiatu. Ośrodek Doradztwa
Rolniczego, Agencja Własności Rolnej Skarbu Państwa, Agencja Restrukturyzacji i
Modernizacji Rolnictwa, organizacje pozarządowe, Ekoland.
Lp.
ZADANIA REALIZACYJNE
NAKŁADY
TERMIN
w tyś. zł
2001 - 2010
1. Wprowadzenie systemu ulg w podatku rolnym dla
rolników, prowadzących bądź rozpoczynających
działalność w zakresie produkcji rolnej metodami
ekologicznymi.
2000 - 2010
2. Pomoc rolnikom w uzyskiwaniu kredytów i pożyczek
na rozwój gospodarstw agroturystycznych i
ekologicznych - ODR, Ekoland, organizacje
pozarządowe.
2000 - 2010
3. Stała pomoc merytoryczna i organizacyjno-prawna
104
dla
rolników,
posiadających
gospodarstwa
ekologiczne i agroturystyczne, bądź chcących
prowadzić taką działalność. Organizowanie kursów i
szkoleń z zakresu: ekonomiki rolnictwa, zasad i form
upraw ekologicznych, rynków zbytu i marketingu
rolnego, tworzenia i prowadzenia przetwórni rolnospożywczych, zasad i standardów działalności
agroturystycznej, polityki rolnej Unii Europejskiej.
Dofinansowanie przez samorządy programów
organizacji i instytucji, prowadzących tego typu
programy.
500,0
500,0
RAZEM
2000 - 2010
CEL OPERACYJNY 2:
Integracja rolników prowadzących gospodarstwa ekologiczne, tworzenie grup
producentckich oraz koordynacja działań pomiędzy producentami rolnymi i
przetwórniami rolno-spożywczymi.
ODPOWIEDZIALNOŚĆ: władze samorządowe gmin i powiatu, Ośrodek Doradztwa
Rolniczego, organizacje pozarządowe, Ekoland.
Lp.
ZADANIA REALIZACYJNE
NAKŁADY
TERMIN
w tyś. zł
rolników
do
tworzenia
grup
2000 - 2010
1. Zachęcanie
producentckich poprzez prezentowanie efektów
działań grupowych, takich jak: obniżanie kosztów
produkcji i przechowywania, wspólny marketing i
zdobywanie nowych rynków zbytu, możliwości
łatwiejszej i tańszej promocji np. wśród turystów
(jarmarki, degustacje)
2000 - 2010
2. Łączenie działalności agroturystycznej z produkcją
żywności metodami ekologicznymi - przyciągnięcie
turystów, zainteresowanych pracą w gospodarstwie
rolnym jako sposobem na aktywne spędzanie wolnego
czasu.
ścisłej
współpracy
rolników,
2000 - 2010
3. Nawiązanie
produkujących żywność ekologiczną z odbiorcami
tych produktów (hotele, pensjonaty) i przetwórniami
rolno-spożywczymi.
Wydział
Strategii
i
Promocji
utworzenie
i
2000 - 2010
4.
105
aktualizowanie bazy danych o cenach, możliwościach
zbytu i regionalnych producentach żywności
ekologicznej.
RAZEM
-
2000 - 2010
CEL OPERACYJNY 3:
Rozwój i zmiany w szkolnictwie, przygotowującym młodzież do profesjonalnej,
nowoczesnej i konkurencyjnej działalności w zakresie rolnictwa i przetwórstwa rolnospożywczego.
ODPOWIEDZIALNOŚĆ: władze samorządowe gmin i powiatu, dyrekcje szkół, Ośrodek
Doradztwa Rolniczego, organizacje pozarządowe.
Lp.
ZADANIA REALIZACYJNE
NAKŁADY
TERMIN
w tyś. zł
od roku
1. Rozszerzenie (wprowadzenie) w szkołach średnich
powiatu, a zwłaszcza w szkołach rolniczych, profili
szkolnego
nauczania o tematyce: zasady i formy rolnictwa
2001/2002
ekologicznego,
przetwórstwo
rolno-spożywcze,
ochrona środowiska, produkcja rolna i rolnictwo w
Unii Europejskiej.
1.500,0
od roku
2. Położenie szczególnego nacisku na naukę w w/w
szkołach języków obcych oraz umiejętność
szkolnego
wykorzystania nowoczesnych źródeł informacji
2001/2002
(internet)
1.000,0
2001 - 2010
3. Zapewnienie młodzieży regularnych praktyk i
możliwości wyjazdów studyjnych do gospodarstw
ekologicznych i agroturystycznych oraz przetwórni
rolno-spożywczych w kraju i za granicą (głównie
Niemcy, Francja, Szwecja)
500,0
4. Dofinansowanie (zlecenia, kontrakty) organizacji
pozarządowych, realizujących tego typu programy.
500,0
RAZEM
3.500,0
2000 - 2010
3.3.2. CEL STRATEGICZNY II: ZAGOSPODAROWANIE WOLNYCH TERENÓW I
OBIEKTÓW PO BYŁYCH PGR-ach NA CELE TURYSTYCZNE, PRZETWÓRSTWA
ROLNO-SPOŻYWCZEGO I PRZEMYSŁU DRZEWNEGO, NIE UCIĄŻLIWEGO
DLA ŚRODOWISKA NATURALNEGO.
CEL OPERACYJNY 1:
Opracowanie kompleksowego programu zagospodarowania
majątku b. PGR-ów.
ODPOWIEDZIALNOŚĆ: władze samorządowe gmin i powiatu, Agencja Własności Rolnej
Skarbu Państwa, organizacje przedsiębiorców.
Lp.
ZADANIA REALIZACYJNE
NAKŁADY
TERMIN
w tyś. zł
106
1.
2.
3.
4.
Sporządzenie szczegółowej inwentaryzacji (Wydz.
Strategii i Promocji) terenów i obiektów po b. PGRach, pod kątem ich stanu technicznego, uzbrojenia
infrastrukturalnego,
możliwości
ponownego
wykorzystania z określeniem rodzajów działalności,
kosztów
adaptacji
(remontów).
Przykładowe
wykorzystanie:
• nieużytki rolne - zalesienie bądź przeznaczenie na
działalność turystyczno-rekreacyjną (boiska, korty,
pola golfowe, ośrodki jeździeckie),
• wolne obiekty - hurtownie, małe zakłady
produkcyjne bądź przetwórnie rolno-spożywcze,
miejsca
noclegowe
(schroniska)
bądź
gastronomiczne, „zielone szkoły”, etc.
Przy współpracy z Agencją Własności Rolnej Skarbu
Państwa opracowanie kompleksowej, profesjonalnej
oferty inwestycyjnej terenów i obiektów b. PGR,
zawierającej: dokładną lokalizację, wielkość, stopień
uzbrojenia, stan techniczny, stosunki prawnowłasnościowe,
ograniczenia
ekologiczne
i
architektoniczne, możliwe przeznaczenie.
Zamieszczenie oferty w internecie i czasopismach
branżowych ora druk w postaci broszur i folderów.
Przygotowanie programu (Wydz. Strategii i Promocji)
rozwoju terenów wiejskich i działanie na rzecz
pozyskania części środków na jego realizację z
europejskich funduszy regionalnych
Wspomaganie
lokalnych
przedsiębiorców
działających w branży drzewnej w nawiązywaniu
kontaktów kooperacyjnych z innymi, tego typu
firmami krajowymi i zagranicznymi - działania np.
Agencji Rozwoju Ziemi Mrągowskiej bądź Izby
Gospodarczej.
RAZEM
do połowy
2001 r.
do połowy
2001 r.
100,0
2001 - 2010
50,0
2000 - 2010
150,0
2000 - 2010
CEL OPERACYJNY 2:
Stworzenie warunków dla rozwoju drobnego przetwórstwa rolno-spożywczego,
powiązanego z lokalnymi gospodarstwami rolnymi i przechowalniami, produkującego
na potrzeby mieszkańców regionu i przybywających tu turystów.
ODPOWIEDZIALNOŚĆ: władze samorządowe gmin i powiatu, organizacje
przedsiębiorców, organizacje pozarządowe.
Lp.
ZADANIA REALIZACYJNE
NAKŁADY
TERMIN
w tyś. zł
opracowanie
1. Opracowanie i wdrożenie spójnego, powiatowego
systemu ulg i preferencji oraz pomoc w obsłudze
systemu prawnej i administracyjnej dla małych firm z branży
2000 r.,
przetwórstwa rolno-spożywczego i przechowalnictwa
wdrożenie:
107
2.
3.
4.
5.
6.
żywności, inwestujących na terenie powiatu.
Utworzenie w ramach przedsięwzięcia publicznoprywatnego „inkubatora kuchennego” - małej
przetwórni z pełnym wyposażeniem przetwórczym i
sanitarnym, w której możliwe są szybkie zamiany
profilu produkcji i która mogłaby być wynajmowana
osobom lub firmom, nie posiadającym własnego
zaplecza - sfinansowanie części kosztów inkubatora z
funduszy europejskich.
Współdziałanie lokalnych firm przetwórczych i
producentów żywności w promocji oferowanej
produkcji i poszukiwaniu rynków zbytu - udział w
targach, konferencjach, sympozjach.
Aktywna
promocja
lokalnych
produktów,
podkreślająca ich ekologiczny charakter, skierowana
do turystów i obiektów turystycznych (hotele,
pensjonaty) m.in. poprzez organizowanie jarmarków,
bezpłatnych degustacji itp.
Organizacja szkoleń i udostępnianie materiałów z
zakresu: przetwórstwa rolno-spożywczego (normy
sanitarne, standardy, wymogi UE, marketing) oraz
możliwości zbytu na rynkach Unii Europejskiej i
rynkach „wschodnich” - organizacja ODR, NGO’s
Ocena możliwości i ewent. zasad uzyskiwania
kredytów i pożyczek na rozwój przetwórstwa rolnospożywczego oraz dofinansowywania tego typu
inicjatyw z funduszy europejskich.
RAZEM
-
2001 r.
projekt:
2001 r.,
powstanie
inkubatora:
2002 r.
500,0
2001 - 2010
500,0
2000 - 2010
2001 - 2010
200,0
2001 - 2010
1.200,0
2000 - 2010
CEL OPERACYJNY 3:
Aktywizacja społeczna i zawodowa byłych pracowników PGR-ów.
ODPOWIEDZIALNOŚĆ: władze samorządowe gmin i powiatu, Wojewódzkie i Powiatowe
Biura Pracy, Ośrodek Doradztwa Rolniczego, organizacje pozarządowe.
Lp.
ZADANIA REALIZACYJNE
NAKŁADY
TERMIN
w tyś. zł
Powadzenie
aktywnej
polityki
informacyjnej
dot.
2000 - 2010
1.
możliwości zatrudnienia na lokalnym i regionalnym
rynku pracy, wymagań pracodawców, niezbędnych
kwalifikacji itp. - Powiatowe Biuro Pracy
2000 - 2010
2. Pomoc doradcza i szkoleniowa w aktywnym
poszukiwaniu pracy i zdobywaniu odpowiednich
kwalifikacji przez bezrobotnych oraz stworzenie stale
aktualizowanej bazy danych o miejscach pracy i
osobach jej poszukujących - Powiatowe Biuro Pracy,
komercyjne agencje pośrednictwa pracy, organizacje
pozarządowe.
2001 - 2010
3. Powierzenie i dofinansowanie (w ramach zleceń,
108
4.
kontraktów lub grantów) realizacji programów
aktywizacji
bezrobotnych
organizacjom
pozarządowym
(Program
LOKALNE
PARTNERSTWO)
Organizacja z możliwością dofinansowania przez
samorządy kursów dokształcających dla dorosłych, na
bazie lokalnych szkół średnich bądź proponowanego
CENTRUM KSZTAŁCENIA PRAKTYCZNEGO.
500,0
2001 - 2010
2.000,0
5.
Rozszerzenie modelowego Programu SZANSA,
realizowanego w Mikołajkach, na pozostałe gminy
powiatu.
RAZEM
2001 - 2010
1.500,0
4.000,0
2000 - 2010
4. ANALIZA FINANSOWA KOSZTÓW REALIZACJI
STRATEGII
Aby określić kapitałochłonność zaproponowanych działań, a jednocześnie określić ich
realność oraz wskazać potencjalne źródła finansowania, dokonano podsumowania wszystkich
nakładów, których poniesienie warunkuje realizację zaproponowanych zadań. Podsumowanie
to, wraz z analizą odniesiono zarówno do całości zadań jak też w rozbiciu na poszczególne
cele strategiczne, w każdej z domen, dla poszczególnych lat, począwszy od 2001 r.
CELE
STRATEGICZNE
LATA
1
I
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
Budżet
Starostwa
Powiatowego
Inne środki Fundusze
krajowe,
pomocowe, w
wojewódzkie
tym UE
regionalne
2
3
4
5
DOMENA STRATEGICZNA: TURYSTYKA I REKREACJA
215
318
278
178
158
108
81
81
81
81
Budżety
gmin
powiatu
250
255
260
120
120
120
120
120
120
120
120
100
40
40
40
40
40
40
109
-
w tys. zł.
RAZEM
6
215,688,633,538,318,268,241,241,241,241,-
2010
OGÓŁEM
II
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
OGÓŁEM
81
1.660,-
120
1.605-
40
600,-
-
241,3.865-
4505
4950
4875
5075
5075
4685
4695
4665
4665
4665
47.855,-
7450
7380
7140
7340
6940
2540
2740
2040
2040
2040
47.650,-
230
280
290
250
250
250
250
100
100
100
2.100,-
18795
18500
18500
12105
12000
79.900,-
12.185,31.405,30.805,31.165,24.370,19.475,7.685,6.805,6.805,6.805,177.505
Łączny koszt realizacji zdań w ramach w/w domeny zamyka się kwotą 181.370 tyś. zł, z
której po ok. 27% powinien sfinansować budżet Starostwa i budżety gmin, natomiast ok. 46%
musi pochodzić ze środków zewnętrznych, pozyskanych przez samorządy.
w tys. zł
1
2
3
4
5
6
DOMENA STRATEGICZNA: MAŁE I ŚREDNIE PRZEDSIĘBIORSTWA
I
2000
2001
190
65
155,2002
295
75
370,2003
370
85
160
615.2004
485
95
210
790,2005
610
105
260
975,2006
695
135
360
1.190,2007
875
155
360
1.390,2008
905
205
710
1.820,2009
935
255
1220
2.410,2010
990
375
1220
2.580,OGÓŁEM
6.350,1.550,4.600,12.500,II
2000
2001
35
35,
2002
45
45,2003
65
65,2004
95
95,2005
115
115,2006
135
135,2007
165
165,-
110
2008
2009
2010
OGÓŁEM
165
165
165
1.150,-
-
-
-
165,165,165,1.150,-
Realizacja zadań w ramach w/w domeny nie będzie obciążała budżetów gmin, natomiast
koszt realizacji założonych zadań rozłożą się pomiędzy budżet Starostwa Powiatowego (ok.
55%) i fundusze pozyskane z zewnątrz (ok. 45%, w tym. ok. 4.600 tyś zł z funduszy
pomocowych Unii Europejskiej).
w tys. zł
1
2
3
4
5
6
DOMENA STRATEGICZNA: ROLNICTWO, PRZETWÓRSTWO ŻYWNOŚCI I
PRZEMYSŁ DRZEWNY.
I
2000
2001
135
5
35
175,2002
170
10
70
250,2003
175
10
70
50
305,2004
180
10
70
80
340,2005
185
10
70
100
365,2006
190
10
70
150
420,2007
200
10
70
200
480,2008
210
10
70
240
530,2009
210
10
70
240
530,2010
245
15
105
240
605,OGÓŁEM
1.900,100,700,1.300,4.000,II
2000
2001
2002
5
5
70
80,111
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
OGÓŁEM
III
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
OGÓŁEM
5
10
10
10
10
10
10
10
80,-
5
10
10
10
10
10
10
10
80,-
250
250
250
250
250
250
250
250
1920,-
825
1000
1000
1000
1000
1000
1000
1000
7825,-
935,1270,1270,1270,1270,1270,1270,1270,9905,-
75
90
120
165
195
225
300
360
360
360
2.250,-
-
50
95
100
105
110
130
140
170
180
220
1.300,-
85
140
180
190
215
230
380
380
1.800,-
125,185,305,410,485,545,655,760,920,960,5.350,-
Łączne koszty realizacji zadań strategicznych, w okresie 2000 - 2010, dla każdej z
wyznaczonych domen przedstawia poniższe zestawienie:
DOMENA
Turystyka i rekreacja
Małe
i
średnie
przedsiębiorstwa
Rolnictwo,
przetwórstwo
żywności
i
przemysł
drzewny
RAZEM
KOSZT REALIZACJI
ZADAŃ w tyś. zł
181.370,-
UDZIAŁ W KOSZTACH
OGÓŁEM w %
85
13.650,-
6
19255,214275,-
9
100
Jak wynika z tej analizy, ok. 90% kosztów pochłoną zadania związane z rozwojem turystyki i
rekreacji. Wynika to z faktu, iż rozwój tej funkcji powiatu wymaga przeprowadzenia wielu,
kosztownych prac związanych m.in. z rozbudową infrastruktury technicznej w gminach tak,
aby stworzyć dogodne warunki zarówno dla inwestowania w turystykę, jako gałąź
gospodarki, ale także aby obszar ten był w pełni przygotowany na przyjęcie gości,
zapewniając im odpowiednie warunki i standard wypoczynku.
112
Koszty realizacji STRATEGII w rozbiciu na podstawowe źródła finansowania prezentuje
poniższe zestawienie:
LATA
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
OGÓŁEM
%
KOSZTY REALIZACJI ZADAŃ STRATEGII
wg ŹRÓDEŁ FINANSOWANIA w tyś. zł
Budżet
Budżety
Środki
Fundusze
RAZEM
Starostwa
gmin
lokalne
pomocowe,
powiatu
w tym UE
215,215,5.258,7.705,500,13.463,5.833,7.650,710,18.795,32.988,5.788,7.415,745,19.620,33.563,6.168,7.480,810,19.930,34.388,6.298,7.080,825,13.545,26.478,6.021,2.680,855,12.700,27.748,6.326,2.880,905,1.775,23.276,6.396,2.180,835,2.180,11.886,6.426,2.180,895,2.840,11.341,6.516,2.185,1090,2.840,12.631,61.265,49.455,8.170,95.425,214.275,29
23
4
44
100
Jak widać z powyższej analizy, udział budżetu powiatowego i budżetów gmin w
realizacji zadań STRATEGII wynosi ok. 54% całości kosztów, natomiast pozostałe 46%
to środki, jakie należy pozyskać zarówno z Urzędu Wojewódzkiego i Urzędu
Marszałkowskiego, ale przede wszystkim z funduszy pomocowych Unii Europejskiej,
(przed- i poakcesyjnych). Taki rozkład finansowania zadań strategicznych stawia
znaczne wyzwania władzom samorządowym powiatu i gmin, w zakresie umiejętności
składania aplikacji do różnych programów pomocowych.
W chwili obecnej niemożliwa jest do przewidzenia zarówno data wstąpienia Polski do
Unii Europejskiej (raczej będzie to rok 2005, niż 2003 r.), jak i też ostateczny tekst traktatu
akcesyjnego, a wiec warunki przyjęcia Polski do UE. Z tym fundamentalnymi zagadnieniami
związana jest ściśle wielkość funduszy pomocowych-poakcesyjnych, z jakich będzie mógł
korzystać nasz kraj, a zwłaszcza funduszu rozwoju regionalnego, przeznaczonego do tej pory
na wyrównywanie poziomów rozwoju regionów Unii, najsłabszych pod względem
społecznym i ekonomicznym . Z pomocy tego typu, w strukturach zjednoczonej Europy
korzystały m.in. takie kraje jak Hiszpania, Portugalia, Grecja czy Włochy. Dzięki tej pomocy
nastąpił wyraźny rozwój gospodarczy regionów najuboższych w tych krajach. Ponieważ
województwo warmińsko-mazurskie spełnia wszystkie (dotychczasowe) kryteria UE, w
zakresie tego typu pomocy można mieć nadzieje, że w momencie integracji byłoby one
objętego takim programem pomocy.
Obecnie, w gestii Urzędu Marszałkowskiego województwa znajdują się dwa
programy: PHARE 2000 i Europejskiego Banku Odbudowy i Rozwoju, których charakter jest
zbliżonych do funduszy regionalnych Unii Europejskiej. Oba, najprawdopodobniej rozpoczną
się w 2001 r. mają za cel wspieranie rozwoju obszarów zacofanych, m.in. poprzez
aktywizację społeczności, rozwój infrastruktury i tworzenie miejsc pracy poza rolnictwem.
Działania tego typu, w formie długofalowych (3-letnich) projektów mogą być realizowane
113
przez samorządy, organizacje pozarządowe czy też jako partnerstwo publiczno-prywatne. W
związku z tym, istnieje pilna konieczność zebrania informacji na temat w/w programów i
przygotowanie odpowiednich wniosków aplikacyjnych - powinno być to jednym z
pierwszych zadań Wydziału Strategii i Promocji Powiatu.
Kolejnym źródłem zewnętrznego finansowania rozwoju powiatu mogą być środki,
przekazywane z budżetu centralnego w ramach Ustawy z dnia 12 maja 2000 r. „O zasadach
wspierania rozwoju regionalnego”. W myśl tej ustawy, administracja rządowa, we
współpracy z jednostkami samorządu terytorialnego oraz partnerami społecznymi i
gospodarczymi będzie wspierała finansowo te przedsięwzięcia, których celem jest szeroko
rozumiany rozwój społeczno-gospodarczy regionów najuboższych. Zasady i cele tego
rozwoju, a także konkretne projekty (zadania) powinny, w myśl Ustawy być zapisane
zarówno w strategii regionalnej (wojewódzkiej) jak i w strategiach lokalnych. Powyższa
Ustawa i rozwiązania w niej zawarte, oparte na standardach Unii Europejskiej, mogą być
dużą szansą uzyskania dofinansowania programów, wynikających z niniejszego dokumentu.
Podobnie, jak w przypadku wyżej omówionych programów zagranicznych, także i tym
zagadnieniem powinien zając się jak najszybciej Wydział Strategii i Promocji Powiatu.
114
115
CZĘŚĆ PIĄTA - CO DALEJ?
116
1. ZASADY WDRAŻANIA I MONITORINGU
117
REALIZACJI STRATEGII
Zgodnie z doświadczeniami innych krajów, w których system długofalowego
planowania rozwoju społeczno-gospodarczego ma już wieloletnie tradycje, wdrażanie tego
typu programów następuje na trzech poziomach:
a) merytorycznym,
b) organizacyjnym,
c) społecznym
ad. a. Poziom merytoryczny.
Poziom ten obejmuje: strategie – a więc programy prowadzące do osiągania celów
strategicznych w wybranej dziedzinie życia powiatu, gmin czy województwa. W ramach
Strategii Rozwoju Powiatu Mrągowskiego odpowiada to zapisom strategii branżowych
(action plans).
Dla prawidłowego wdrożenia Strategii na tym poziomie niezbędne jest:
• Skoordynowanie zapisów planu strategicznego z planami / strategiami gmin powiatu
mrągowskiego oraz ze strategią województwa warmińsko-mazurskiego, a więc
umiejscowienie projektów w przestrzeni. Aby zapisy strategii branżowych mogły być
wdrażane bez przeszkód istnieje potrzeba skoordynowania ich z miejscowymi planami
zagospodarowania przestrzennego w gminach powiatu.
• Integracja strategii poprzez:
⇒ zorganizowanie spotkania z udziałem Zarządu Powiatu i zarządów gmin, na którym
zaprezentowane będą najistotniejsze zapisy dokumentu,
⇒ wysłanie zapisów strategii powiatowej do samorządów gminnych powiatu
mrągowskiego i samorządu wojewódzkiego z prośbą o zapoznanie i konsultację,
⇒ spotkanie z udziałem samorządu powiatowego i samorządów gmin – ostateczna
prezentacja Strategii Rozwoju Powiatu Mrągowskiego,
Za realizację w/w zadań na POZIOMIE MERYTORYCZNYM odpowiedzialność
spoczywa na Zarządzie Powiatu. Termin realizacji - do końca 2000 r.
ad. b. Poziom organizacyjny
Poziom organizacyjny obejmuje:
• Dostosowanie struktury organizacyjnej na poziomie Starostwa Powiatowego do pracy z
dokumentem strategii.
• Wykonanie szczegółowego opisu systemu oraz procedury działań, związanych z
corocznymi przeglądami strategii oraz wynikającymi z nich:
⇒ rekomendacjami dla m.in. budżetu na rok kolejny,
⇒ ustaleniem listy zadań priorytetowych do realizacji przez powiat na dany rok.
⇒ określeniem zakresu zadań, wynikających z zapisów STRATEGII, na które należy
pozyskać fundusze zewnętrzne, wraz z wyznaczeniem poziomu tych środków wraz ze
możliwie precyzyjnie ustalonymi źródłami ich pozyskiwania,
⇒ wyznaczeniem, jakie z zadań STRATEGII mogą być zlecone do realizacji „na
zewnątrz” np. organizacjom pozarządowym wraz z przygotowaniem procedur
zawierania kontraktów bądź zlecania zadań.
W ramach wdrażania STRATEGII na tym poziomie, szczególna rola przypada władzom
samorządowym powiatu, a przede wszystkim jego Zarządowi. Powinien on, w jak
najkrótszym czasie dostosować strukturę organizacyjną Starostwa Powiatowego do realizacji
zadań, wynikających z zapisów dokumentu. Najważniejszym działaniem w tym zakresie jest
118
przekształcenie istniejącego stanowiska ds. promocji w 3-5 osobowy Wydział Strategii i
Promocji Powiatu, bezpośrednio podległy Staroście. Rolą Wydziału byłoby:
• organizowanie raz w roku wspólnego spotkanie Zarządu Powiatu i zarządów gmin, w celu
przeglądu stopnia realizacji strategii powiatu i poszczególnych gmin oraz wprowadzanie
stosownych korekt i zmian w tych dokumentach,
• opracowywanie krótkoterminowych (rocznych) programów operacyjnych, wynikających z
zapisów Strategii,
• przygotowywanie projektów realizacyjnych, które mogłyby być sfinansowane ze źródeł
zewnętrznych,
• utrzymywanie stałego kontaktu z władzami województwa i poszczególnych gmin, przede
wszystkim w odniesieniu do działań związanych z promocją, marketingiem oraz
pozyskiwaniem informacji o możliwościach zewnętrznego finansowania inwestycji tak
powiatowych jak i gminnych.
Jednocześnie zadaniem Zarządu Powiatu, na omawianym poziomie wdrażania STRATEGII
powinno być:
• przekazywanie informacji z realizacji zadań wyznaczonych na kończący się rok
budżetowy,
• wyznaczenie zadań do realizacji na rok kolejny, m.in. w oparciu o spotkania publiczne
(konsultacyjne) ze środowiskiem przedsiębiorców i sferą pozarządową,
• przygotowanie na sesję powiatową informacji zawierającej: sprawozdanie zarządu z
realizacji zadań, wynik spotkań publicznych oraz propozycje zadań do realizacji na rok
kolejny.
Za realizację zadań na POZIOMIE ORGANIZACYJNYM odpowiedzialność spoczywa
na Zarządzie Powiatu.
ad. c. Poziom społeczny.
Wdrażanie STRATEGII na poziomie społecznym dotyczy upowszechniania zapisów
dokumentu wśród społeczności lokalnej, w związku z czym zaleca się:
• przeprowadzenie otwartego spotkania Zarządu Powiatu i Rady Powiatu z mieszkańcami
powiatu mrągowskiego, prezentujące główne kierunki i cele rozwoju tego terenu.
• organizowanie corocznych tego typu spotkań, poświęconych omówieniu stanu realizacji
STRATEGII i jej ewentualnym korektom,
• przeprowadzanie corocznych spotkań władz powiatu z zarządami wszystkich gmin,
poświęconych omówieniu stopnia realizacji zapisów STRATEGII,
• informowanie społeczności powiatu, poprzez media i wydawany informator Starostwa o:
⇒ realizacji najważniejszych zapisów dokumentu,
⇒ możliwościach współdziałania z rożnymi grupami czy organizacjami, przy realizacji
konkretnych zadań,
⇒ zasadach wdrażania Programu LOKALNE PARTNERSTWO.
Za realizację omówionych działań na POZIOMIE SPOŁECZNYM odpowiedzialność
powinna spoczywać na postulowanym do utworzenia Wydziale Strategii i Promocji
Powiatu.
119
CZĘŚĆ SZÓSTA - TABELE
120
121