Stosunek długości korzenia do korony w zębach stałych u zdrowej

2005
Przeglądy i streszczenia
tom 1 nr 2
Stosunek długości korzenia do korony w zębach stałych
u zdrowej populacji fińskiej oceniany na pantomogramach
Root-crown ratios of permanent teeth in a healthy Finnish
population assessed from panoramic radiographs
P. Hölttä, M. Nyström, M. Evälanhti, S. Alaluusua
European Journal of Orthodontics 2004; 26:491-97
Krótkie korzenie, odpowiedzialne za niewłaściwy stosunek korzeń-korona (R/C) mogą komplikować planowanie
leczenia zarówno ortodontycznego jak i protetycznego.
Powstają w wyniku zaburzeń w okresie rozwoju lub resorpcji pierwotnie prawidłowo wyrzniętych korzeni.
Zęby stałe o korzeniach krótkich, będące konsekwencją nieprawidłowości zębowych mogą mieć podłoże genetyczne
oraz egzogenne, np. przy napromieniowaniu okolic głowy i szyi oraz/lub chemioterapii. Zjawisko to zaobserwowano
również w niedoczynności przytarczyc, w zespole Downa oraz w zespole Turnera. W niektórych przypadkach ma ono
charakter idiopatyczny.
Resorpcja korzenia jest częstym skutkiem ubocznym leczenia ortodontycznego lub wynikiem urazu zęba. W licznych
badaniach naukowych dokonywano ilościowej oceny resorpcji korzenia po leczeniu ortodontycznym przy użyciu zdjęć
zębowych i pantomogramów. Resorpcji średnio ulega do 2,5 mm korzenia, a procentowo waha się od 4,6% do 14,0%
jego pierwotnej długości. Większość autorów podaje, że siły ortodontyczne wywołują resorpcję niewielką lub umiarkowaną, ale obserwowano resorpcję zaawansowaną, przekraczającą 4mm lub osiągającą jedną trzecią pierwotnej długości
korzenia u 1,0-2,6% zębów.
W dotychczasowych badaniach, opartych na pomiarach zdjęć radiologicznych, istnieje szereg nieścisłości. Definiowanie zębów o krótkich korzeniach opierało się najczęściej na wrażeniu subiektywnym. Analizowanie nietypowych sytuacji
klinicznych, w tym skrócenia korzenia, utrudniła mała liczba badanych osób, co uniemożliwiło badaczom wyciągnięcie
istotnych wniosków.
Prezentowane badanie miało na celu przetestowanie prostej pomiarowej metody oceny stosunku korona-korzeń na
zdjęciach pantomograficznych oraz określenie średnich wartości podanego stosunku dla wszystkich w pełni rozwiniętych
zębów stałych, z wyłączeniem trzecich trzonowców u zdrowej populacji fińskiej.
Badany materiał obejmował 108 pantomogramów wykonanych u zdrowych nastolatków (53 osób płci męskiej i 55
osób płci żeńskiej). Na podstawie zdjęć zmierzono 2779 zębów, aby obliczyć stosunek korzeń-korona dla danego zęba
stałego. Wysokości koron i długości korzeni mierzono przy użyciu przezroczystej plastikowej siatki.
Do wykonania pomiarów przystosowano metodę Linda (1972). Określono punkt przecięcia pomiędzy koroną a korzeniem (punkt m) we wszystkich zębach, a następnie obliczano wysokość koron (C). Długość korzenia (R) wyznaczano
od punktu m pionowo do stycznej z wierzchołkiem. W przypadku zębów o kilku korzeniach, długość wyznaczano od
wierzchołka najdłuższego korzenia policzkowego. Stosunek korzenia do korony dla poszczególnych zębów obliczano,
dzieląc długość korzenia przez wysokość korony. Błąd pomiaru określano porównując wyniki każdego badacza wykonane w różnym czasie oraz wyniki obu badaczy.
W obydwu łukach zębowych dla obu płci najwyższą średnią wartość wskaźnika R/C stwierdzono dla drugich przedtrzonowców, następnie dla pierwszych przedtrzonowców oraz kłów. Najniższe wartości R/C zanotowano dla centralnych
siekaczy żuchwy. Dla osób płci męskiej średnie proporcje R/C były wyższe niż u osób płci żeńskiej (p< 0.05) w trzonowcach, siekaczach dolnych i centralnych siekaczach górnych. W porównaniu z zębami górnymi, zęby dolne wykazywały
wyższe wartości R/C.
Oszacowanie proporcji R/C zamiast pomiarów bezwzględnych jest korzystne w badaniu radiologicznym, ponieważ
zostaje wyeliminowany różny stopień powiększenia zdjęć.
Głównym źródłem błędu jest trudność w rozpoznawaniu punktów odniesienia, szczególnie przy określaniu punktu
m. W metodzie nie można uniknąć nieodłącznego problemu techniki pantomograficznej, tj. nakładania się zarysów
zębów zwłaszcza w okolicy zębów przedtrzonowych. Również zarys zatok szczękowych może utrudniać wyodrębnienie
wierzchołków korzeni górnych zębów bocznych.
Zmodyfikowana metoda Linda może być stosowana w obiektywnych badaniach skrócenia korzenia w różnych warunkach, powodujących wierzchołkową resorpcję korzenia lub mających wpływ na rozwój korzenia. Może też służyć do
określenia progresji wierzchołkowej resorpcji korzenia u pacjentów ortodontycznych lub u pacjentów po urazie zęba.
opracowała lek. stom. Magdalena Leszcz
26