Program edukacji dzieci z problemami emocjonalnymi

ora
s.p
l
PROGRAM EDUKACJI DZIECI Z PROBLEMAMI
EMOCJONALNYMI W SZKOLE PODSTAWOWEJ
ww
w.
sp
3.t
NR 3 im JANA PAW A II W SKOCZOWIE
AUTORKI:
mgr Barbara Kraszewska
mgr Bo ena Dedio
ora
s.p
l
Spis tre ci
1. Wst p.
3
2. Cele.
3. Za
3
enia programu.
3
3.1.Nadpobudliwo .
3
3.2.ADHD.
3
4. Metody wdra ania programu.
4
4.1.Wskazówki dla nauczycieli.
4
4.2. Wskazówki dla rodziców.
6
4.3. „10 pró b nadpobudliwego dziecka”.
6
5. Ewaluacja programu.
8
8
3.t
6. Za czniki.
Za cznik 1. Kryteria diagnostyczne zespo u nadpobudliwo ci psychoruchowej
ADHD wed ug Connersa.
8
9
Za cznik 3. Umowa ucznia z nauczycielem .
10
Za cznik 4. Konspekty lekcji wychowawczych:
11
w.
sp
Za cznik 2. Kryteria diagnostyczne ADHD.
Konspekt 1.Osi gam w yciu sukcesy.
11
Konspekt 2. Jak radz sobie z emocjami.
13
Konspekt 3. Z
15
, gniew, w ciek
Konspekt 4. Moje mocne strony.
18
Konspekt 5. Co to jest z
?
20
Konspekt 6. Jak pomóc tym, którzy czuj si odrzuceni?
21
7.Bibliografia.
ww
.
-2-
23
1. Wst p
ora
s.p
l
Problem ADHD w polskiej szkole, to bardzo trudny, ale te stosunkowo nowy temat. Zapewne
by by on niezauwa ony, gdyby nie determinacja rodziców dzieci przejawiaj cych problemy
z dostosowaniem si do regu szkolnego ycia. Zdarza si , e zauwa one przez nauczycieli czy rodziców
trudno ci w wychowaniu i w nauce cz sto nie s rozumiane i tolerowane, co przyczynia si do pope niania
powa nych b dów wychowawczych. Niniejszy program powsta w trosce o dzieci maj ce problemy
emocjonalne. G ównym celem programu jest przekazanie wiedzy na temat praktycznych sposobów
radzenia sobie z dzieckiem maj cym problemy emocjonalne. Jednocze nie nie mo na zapomnie , e
problemem tym dotkni ci s po rednio wszyscy uczniowie i nauczyciele, którzy maj kontakt z dzie mi
cierpi cymi na powy sz dysfunkcj . Umiej tno ci nabyte w ramach programu umo liwi zatem nie tylko
lepsze funkcjonowanie dzieci z problemami emocjonalnymi, ale równie ich kolegów i kole anek oraz
usprawni znacznie prac nauczycieli i pedagoga. Program zawiera g ówne cele, za enia programowe,
metody wdra ania programu, wskazówki dla rodziców i nauczycieli, ankiety diagnostyczne ADHD,
przyk adowe
scenariusze
lekcji
wychowawczych
oraz
ewaluacj
programu
i bibliografi .
Pami tajmy, e to nie dziecko jest winne, e ma problemy ze swoimi emocjami, ale te nie s
winni jego rodzice, ani my pracuj cy z tymi dzie mi nauczyciele.
2. Cele:
Umo liwienie uczniom z ADHD optymalnego funkcjonowania w warunkach szkolnych.
2.
Rozpowszechnienie w ród nauczycieli i rodziców wiedzy na temat istoty ADHD oraz metod
i sposobów radzenia sobie z problemem.
3.
Ujednolicenie oddzia ywa nauczycieli i rodziców (szko y i domu).
3. Za
enia programu:
w.
sp
3.1. Nadpobudliwo
3.t
1.
ww
Nadpobudliwo jest zespo em objawów wiadcz cych o zaburzonej funkcji mózgu spowodowanej
uszkodzeniem. Czynniki uszkadzaj ce mog dzia
na komórk rozrodcz , na organizm dziecka w
okresie p odowym, w czasie porodu oraz po urodzeniu. Nadpobudliwo dzieci mo e by wynikiem
zaburzonej funkcji o rodkowego uk adu nerwowego lub efektem dzia ania czynników spo ecznowychowawczych, zaburzaj cych równowag procesów nerwowych u dzieci. Nadpobudliwo jest ród em
niepowodze szkolnych. Dzieci nadpobudliwe s dzie mi trudnymi, wymagaj cymi wi kszego wk adu
pracy, wi kszej cierpliwo ci, bardziej przemy lanego, konkretnego dzia ania dla osi gni cia pozytywnych
rezultatów wychowawczych. Wprowadzaj doros ych w stan zdenerwowania, czasami nawet wyczerpaniawtedy zawodzi samokontrola, a zaczyna si samoobrona przed aktywno ci dziecka. Nadpobudliwo
powoduje ró norakie trudno ci w podporz dkowaniu si regulaminowi szkolnemu i dostosowaniu si do
wymaga nauczycieli, co w pierwszej chwili pobytu dziecka w szkole mo e niekorzystnie wp ywa na
stosunki ucze -nauczyciel. Równie stosunki z kolegami s zagro one na skutek nadmiernej
emocjonalno ci i aktywno ci. Je eli z nadpobudliwo ci wspó wyst puje dysharmonia rozwoju
umys owego, mog pojawi si trudno ci w nauce, które komplikuj dodatkowo sytuacj dziecka
nadpobudliwego.
3.2. Definicja poj cia ADHD.
ADHD (Attention Deficyt Hyperactivity Disorder) - zespó nadpobudliwo ci psychoruchowej. To
najcz stsze zaburzenie rozwojowe dotyka 5% dzieci. ADHD mo na okre li jako odmienn prac mózgu.
Tak , która uniemo liwia dziecku skuteczne kontrolowanie swoich zachowa , a wi c tak e kontrolowanie
uwagi, ruchów i emocji. Dziecko takie reaguje szybko, bezmy lnie i cz sto nieodpowiednio do sytuacji,
nie potrafi powstrzyma swoich odruchów. Dziecko z ADHD jest nadruchliwe, nadmiernie impulsywne
-3-
4. Metody wdra ania programu:
ora
s.p
l
oraz ma zaburzon koncentracj uwagi. ADHD ze wzgl du na swoje objawy utrudnia osi gni cie
sukcesów szkolnych, zawodowych, towarzyskich. Nasilenie objawów ADHD zmniejsza si z up ywem
czasu. Wczesne rozpocz cie terapii indywidualnej dziecka oraz terapii rodzinnej znacz co zwi ksza szans
na zmian zachowania dziecka. Osoba obci ona tym zaburzeniem ma specyficzny styl percepcji,
rejestruje wszystko, co si dzieje, uczy si mimochodem. Dzia ania celowe s utrudnione wskutek
zaburzonych:
mechanizmów
uwagi,
samokontroli
oraz
uczenia
si .
Dziecko
z ADHD nie zmieni si w dziecko „normalnie dzia aj ce”. Dziecko z ADHD musi szczególnie pracowa ,
eby wyuczy si zachowa spo ecznych. ADHD nie jest wymówk na ycie – tak, wi c obowi zuje tutaj
zasada jak w ka dym innym rodzaju rehabilitacji. Dziecko z ADHD ma osi gn te same cele, co jego
rówie nicy, ale przy wi kszym nak adzie swojej pracy oraz pomocy doros ych (rodziców i nauczycieli).
Przedstawienie programu do zaopiniowania przez Rad Pedagogiczn SP 3 im. Jana Paw a II
w Skoczowie.
2.
Rozpowszechnienie programu w ród wychowawców (odpowiedzialni twórcy programu).
3.
Udost pnienie programu lub jego elementów nauczycielom, g ównie ankiety i wskazówek do pracy
(odpowiedzialni wychowawcy).
4.
Konsekwentne wprowadzanie programu.
5.
Zach canie wychowawców do wst pnej diagnozy dzieci pod k tem ADHD.
6.
Wspó praca z rodzicami.
4.1. Wskazówki dla nauczycieli:
3.t
1.
ww
w.
sp
a) ogólne
posad ucznia w pierwszej awce
prowad lekcje w okre lonej strukturze
dziel zadania na wyra ne etapy, dostosowane do czasu koncentracji uwagi ucznia
doprowadzaj prac do ko ca
wyznaczaj okre lony czas na wykonanie zadania
kontroluj jego prac na lekcji oraz zadania domowe
wyra nie nagradzaj, nawet za starania
udzielaj krótkich, wyra nych instrukcji
usu z biurka ucznia wszystkie przedmioty niepotrzebne przy wykonywaniu zadania
postaraj si ograniczy ha asy z otoczenia i zb dne ród a wzrokowych bod ców
zaspakajaj potrzeb ruchu, stosuj wiczenia ródlekcyjne
podczas testu kolejne zadania podawaj pojedynczo, nie koniecznie musi zrobi tyle, co inni
uczniowie
pami taj, e dziecko z ADHD s yszy 50% twojej wypowiedzi, a realizuje 50% tego, co us ysza
stwórz z uczniem umow , w której zawarte zostan zasady waszej wspó pracy (za .3)
wspó pracuj z rodzicami i wspieraj ich
konsekwentny – stosuj zasad 7×S
Reakcja na niew
ciwe zachowanie dziecka powinna by :
Szybka – powinna nast pi natychmiast po „przewinieniu”.
Skuteczna – czyli doprowadzona do ko ca.
-4-
Sprawiedliwa – konsekwencja powinna by odpowiednia do przewinienia. Konsekwencje powinny
by sta e.
ora
s.p
l
uszna – konsekwencja powinna by zwi zana z rzeczywistym przewinieniem dziecka.
Sympatyczna – dziecko nie jest przest pc , a wi c nie jest z e. Nie nale y mu odbiera swojej
sympatii ani szacunku.
owna – zadaj c ból fizyczny s abszej od siebie istocie nie nauczymy dziecka adnych zasad.
Stanowcza – to przecie doro li decyduj o zasadach w domu lub w klasie.
b) co zrobi , kiedy…
3.t
mój ucze zaczyna si wierci = mój ucze potrzebuje roz adowa nadruchliwo
wy lij go po g bk , wod , kred
pozwól mu wyrzuci papierek do kosza
popro , eby rozwiesi map
zrób przerw na gimnastyk ródlekcyjn
popro o wyj cie z torby np. gumki i po ycz j od niego
daj mu dodatkowe zadanie, je li sko czy swoj prac
popro o zatemperowanie twojego o ówka
je eli tylko wysiedzi tyle, ile potrafi pochwal go gestem, s owem
je eli wysiedzi wi cej ni zwykle, wpisz mu pochwa
w.
sp
mój ucze robi/ mówi co bezmy lnego = da a o sobie zna impulsywno
przypomnij zasady funkcjonowania w szkole bez dodatkowych komentarzy
wyci gnij umówione konsekwencje
zignoruj rzeczy, którym nie warto po wi ca uwagi
dopilnuj tego, co zapowiedzia
postaraj si o dobry nastrój w klasie
ww
mój ucze patrzy gdzie przed siebie = mój ucze si rozproszy
poka mu, co ma pisa
podchod do niego co 5 minut
umów si z nim, ze dotkni cie jego ramienia b dzie tajnym sygna em, oznaczaj cy; „uwaga, to
wa ne”. „obud si ”
wydaj krótkie, jasne polecenia i powtórz je kilkakrotnie
przypomnij mu i sprawd , czy zapisa zadanie domowe, a je li trzeba sam je zapisz
wyt umacz mu jeszcze raz nawet pozornie atwe zadanie
podkre l i zwró uwag na ka dy wa ny do zapami tania fakt
zaanga uj go w prac , daj konkretne zadanie
ogranicz ilo materia u, który trzeba przepisa z tablicy
powiedz jasno i wyra nie, jakie s oczekiwania od uczniów
podaj tematy i czas ich opracowania
zaznacz termin powtórzenia materia u i sprawdzianu
postaraj si sprawdza jego wiedz ma ymi etapami
przepytaj go z materia u ustnie
sprawd prac domow i w razie braku wyznacz termin jej ponownego odrobienia
-5-
ora
s.p
l
zezwól na pisanie zadania na komputerze
je eli zapisze wa ne rzeczy w zeszycie, pochwal go
je eli wykona twoje polecenia po kilkakrotnym przypomnieniu daj mu swoja aprobat
4.2. Wskazówki dla rodziców:
ww
w.
sp
3.t
,,Mów, co my lisz, my l co mówisz i rób, co obiecujesz zrobi ’’
ustal normy post powania, które pomog panowa dziecku nad swoj impulsywno ci
zawsze stwarzaj poczucie bezpiecze stwa i da dziecku do zrozumienia, e si je kocha, ale jest si
konsekwentnym i wymagaj cym
konsekwentnym w ustalaniu regu , obowi zków i w karceniu
kontroluj swoje emocje w kontakcie z dzieckiem, nie wolno reagowa gwa townie, wybuchowo
wymagania stawiaj w sposób klarowny, aby dziecko zna o swoje obowi zki i wiedzia o jak ma si
zachowa w danej sytuacji
obowi zki domowe dostosuj do jego mo liwo ci
ka dy przejaw chaosu eliminuj, a chwal za dobre wykonanie zadania oraz doceniaj trud w ony w
prac cho by dziecko wykona o j mniej dok adnie
uporz dkuj rozk ad zaj dziecka
ogranicz czas ogl dania telewizji, wyeliminuj programy o tre ci agresywnej z du ym adunkiem
emocji i szybk akcj
przy odrabianiu lekcji eliminuj dodatkowe bod ce, które mog rozprasza (radio, zabawki na biurku)
nie zmuszaj dziecka do jedzenia czego , co mu stanowczo nie smakuje lub do noszenia garderoby,
która mu si nie podoba
formu uj krótkie komunikaty: zamiast: „Znowu nie schowa swojej kurtki do szafy ile razy mam ci
powtarza ” – powiedz ,, schowaj kurtk ” lub „kurtka ’’i upewnij si czy dziecko us ysza o poprzez
stwierdzenie ,,prosz powtórz’’
naucz si odczytywa sygna y ostrzegawcze dziecka poprzedzaj ce wybuch. Spokojnie interweniuj,
aby unikn wybuchu, przez odwrócenie uwagi lub spokojnie omów konflikt
w sytuacji konfliktowej nie zostawiaj dziecka zbyt d ugo w napi ciu emocjonalnym, np. odsy aj c je
do w asnego pokoju, odraczaj c kar . Rozwi zanie konfliktu powinno nast pi zaraz po sytuacji
konfliktowej
codziennie po wi caj troch czasu na rozmow i wspóln zabaw
odno si do dziecka z wyrozumia ci i cierpliwo ci , poniewa jego zachowanie nie wynika ze
ci, ale braku umiej tno ci kontrolowania swego zachowania
kary fizyczne s niedopuszczalne, je eli dziecko rzeczywi cie zas
o na kar zrealizuj j
niezw ocznie po przewinieniu. Kara odroczona daje efekt negatywnego wzmocnienia i pogarsza
zachowanie dziecka
wyznacz dla dziecka osobny pokój lub cz
pokoju jako jego w asny teren oraz miejsce do nauki,
przed którym znajduje si czysta ciana, pozbawiona dodatkowych elementów czy dekoracji
czasem przesta si nim zajmowa – nie po to by je ukara , lecz by zarówno sobie, jak i jemu da
czas na och oni cie
zawsze rozmawiaj z dzieckiem tak, by przyku jego uwag - cz sto zwracaj si do niego po imieniu,
patrz mu w oczy i u ywaj prostych s ów
4.3. „10 pró b nadpobudliwego dziecka”:
1. Pomó mi skupi si na jednej czynno ci.
Prosz ucz mnie tak e poprzez zmys dotyku. Potrzebuj , aby poprowadzi mnie za r
-6-
.
ora
s.p
l
2. Potrzebuj wiedzie , co zdarzy si za chwil .
Prosz stwórz mi uporz dkowane otoczenie, gdzie wszystko b dzie podporz dkowane sta ym
zasadom. Daj mi wyra nie zna , gdyby mia y nast pi zmiany.
3. Poczekaj na mnie, ja ci gle jeszcze si zastanawiam.
Prosz pozwól mi dzia w swoim w asnym tempie. Je li zaczn si spieszy , na pewno co pomyl
lub zrobi b d.
4. Jestem w kropce, nie potrafi tego zrobi .
Prosz zaproponuj mi mo liwo ci wyj cia z trudnej dla mnie sytuacji. Potrzebuj dowiedzie si , jak
mo na i dalej, je li droga jest zablokowana.
5. Czy to jest dobrze? Ja potrzebuj od razu wiedzie .
Zaraz po tym, jak co zrobi , szybko i szczegó owo pochwal to, co by o dobrego w mojej pracy.
6. Nie zapomnia em, ja tylko za pierwszym razem nie us ysza em Ci .
Prosz dawaj mi tylko jedno drobne polecenie na raz. Popro mnie, abym powtórzy Ci, co
us ysza em przed chwil .
7. Nie pomy la em, mnie ju nie by o.
Prosz przypomnij mi, abym zatrzyma si , pomy la i dopiero potem dzia .
8. Ja zawsze pracuj tylko w danej chwili.
Prosz dawaj mi tylko krótkie etapy pracy do wykonania, tak abym sam móg oceni , kiedy dojd
do ko ca.
3.t
9. Wiem- znowu WSZYSTKO zrobi em le?
Nagradzaj mnie, cho za cz
dobrze wykonanego zadania, za popraw , doskonalenie si , a nie za
bycie doskona ym.
ww
w.
sp
10. Dlaczego zawsze na mnie krzyczysz?
Prosz doce mnie, je li zrobi co dobrze: pochwal, je li uda mi si odpowiednio zachowa .
Przypominaj mi ( i sobie) o moich dobrych i mocnych stronach, kiedy mam z y dzie .
-7-
5. Ewaluacja programu
Obserwacja przebiegu realizacji programu.
Analiza dokumentacji.
Wywiady z nauczycielami.
Wywiady z dzie mi i ich rodzicami.
Modyfikacja programu w oparciu o zastosowane metody i wyniki tych czynno ci na zako czenie
roku szkolnego.
6. Za czniki
ora
s.p
l
1.
2.
3.
4.
5.
Za cznik 1
Kryteria diagnostyczne zespo u nadpobudliwo ci psychoruchowej ADHD wed ug Connersa.
Kwestionariusz dla rodziców i wychowawców (skrócona forma).
Prosz o ocen dziecka pod wzgl dem wyst powania u niego nast puj cych zachowa .
Data: ………………………….
NIE
Niespokojne albo nadmiernie ruchliwe
2.
Pobudliwe, impulsywne
3.
Bije i poszturchuje dzieci
4.
Nie ko czy rozpocz tych zaj
-krótkotrwa a koncentracja
5.
Ci gle si miota, kr ci
6.
Niuwa ne, powierzchowne
7.
Oczekiwania musz by niezw ocznie
spe nione, atwa frustracja
9.
w.
sp
8.
CZ STO
BARDZO
CZ STO
3.t
1.
CZASEM
acze z byle powodu
Szybkie i widoczne zmiany nastroju
10. Wybuchy z
zachowania
ci, nag e i nieprzewidywalne
ww
0p
Skala:
wi cej ni 16p- powa ne problemy w zachowaniu
wi cej ni 22p-ADHD
Wype nia: matka / ojciec / wychowawca.
-8-
1p
2p
3p
Za cznik 2
Kryteria diagnostyczne ADHD.
ZABURZENIA KONCENTRACJI UWAGI
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
ora
s.p
l
A. (1) Sze lub wi cej z podanych poni ej objawów zaburze koncentracji uwagi musi utrzymywa si
przez przynajmniej 6 miesi cy w stopniu utrudniaj cym adaptacj (funkcjonowanie) dziecka b
w
stopniu niewspó miernym do jego rozwoju.
Dziecko nie jest w stanie skoncentrowa si na szczegó ach podczas zaj szkolnych, pracy lub
w czasie wykonywania innych czynno ci. Pope nia b dy wynikaj ce z niedba ci.
Cz sto ma trudno ci z utrzymaniem uwagi na zadaniach i grach.
Cz sto wydaje si nie s ucha tego, co si do niego mówi.
Cz sto nie stosuje si do podawanych kolejno instrukcji i ma k opoty z doko czeniem zada
szkolnych i wype nianiem codziennych obowi zków, jednak nie z powodów przeciwstawiania si
lub niezrozumienia instrukcji.
Cz sto ma trudno ci ze zorganizowaniem sobie pracy lub innych zaj .
Nie lubi, oci ga si lub unika rozpocz cia zaj wymagaj cych d szego wysi ku umys owego - jak
nauka szkolna lub odrabianie zaj domowych.
Cz sto gubi rzeczy niezb dne do pracy lub innych zaj , np. zabawki, przybory szkolne, ksi ki.
atwo rozprasza si pod wp ywem zewn trznych bod ców.
Cz sto zapomina o ró nych codziennych sprawach.
NADRUCHLIWO
4.
5.
6.
Dziecko ma cz sto nerwowe ruchy r k lub stóp b
nie jest w stanie usiedzie w miejscu.
Wstaje z miejsca w czasie lekcji lub w innych sytuacjach wymagaj cych spokojnego siedzenia.
Cz sto chodzi po pomieszczeniu lub wspina si na meble w sytuacjach, gdy jest to zachowanie
niew ciwe-w szkole, pracy, w domu.
Cz sto ma trudno ci ze spokojnym bawieniem si lub odpoczywaniem.
Cz sto jest w ruchu; „biega jak nakr cone”.
Cz sto jest nadmiernie gadatliwe.
w.
sp
1.
2.
3.
3.t
(2) Sze lub wi cej z podanych poni ej objawów nadruchliwo ci i impulsywno ci (nadpobudliwo ci
psychoruchowej) musi si utrzymywa przez przynajmniej 6 miesi cy w stopniu utrudniaj cym adaptacj
(funkcjonowanie) dziecka b
w stopniu niewspó miernym do jego rozwoju.
IMPULSYWNO
1.
2.
3.
Cz sto wyrywa si z odpowiedzi , zanim pytanie zostanie w ca ci sformu owane.
Cz sto ma k opoty z zaczekaniem na swoj kolejno .
Cz sto przerywa lub przeszkadza innym(np. wtr ca si do rozmowy lub zabawy).
ww
B. Niektóre upo ledzaj ce funkcjonowanie dziecka objawy zaburze koncentracji uwagi lub
nadpobudliwo ci psychoruchowej (nadruchliwo , impulsywno ) ujawni y si przed 7 rokiem ycia
dziecka.
C. Upo ledzenie funkcjonowania dziecka spowodowane tymi objawami wyst puje w dwóch lub wi cej
sytuacjach (np. w szkole i w domu).
D. Stwierdza si klinicznie istotne upo ledzenie funkcjonowania spo ecznego, zawodowego lub szkolnego
(w zakresie edukacji).
-9-
ora
s.p
l
E. Objawy u dziecka nie wyst puj w przebiegu przetrwa ych zaburze rozwojowych, schizofrenii lub
innych psychoz i nie mo na ich trafniej uzna za objawy innego zaburzenia psychicznego (np. zaburze
nastroju, l kowych, dysocjacyjnych lub nieprawid owej osobowo ci).
Za cznik 3
Umowa zawieraj ce przyk adowe zasady wspó pracy pomi dzy uczniem a nauczycielem:
Zadania ucznia:
1.
Obecno
2.
Punktualne przybycie na wszystkie zaj cia.
3.
Zaj cie sta ego miejsca wyznaczonego przez nauczyciela.
4.
Utrzymanie porz dku na awce, wyj te s tylko przybory do wykonania aktualnego polecenia
nauczyciela.
5.
Zajmowanie si tym, co akurat poleci nauczyciel.
6.
Zg aszanie si do odpowiedzi na temat prowadzonej w
7.
Uszanowanie prawa innych do spokojnej nauki.
8.
Nie ruszanie w asno ci innych bez ich zgody.
nie lekcji.
uchanie wypowiedzi nauczyciela i zapytanych przez niego uczniów.
3.t
9.
na ka dej lekcji.
10. Zapisywanie w zeszytach przedmiotowych, co jest zadane.
11. Grzeczne odnoszenie si do innych.
12. Sprz tni cie wokó siebie pod koniec lekcji.
13. Wywi zywanie si z podj tych przez siebie zobowi za .
w.
sp
Zadania nauczyciela:
1.
Okazywanie uwagi uczniowi przynajmniej kilkakrotnie na ka dej lekcji.
2.
Zauwa anie mo liwie wielu cho by drobnych w
3.
Zadbanie o to, aby ucze zrozumia polecenia.
4.
Posadzenie w miejscu i otoczeniu sprzyjaj cym koncentracji uwagi.
5.
Bie ce dokumentowanie informacji o czynno ciach i post pach ucznia.
6.
Regularny kontakt z rodzicami ucznia.
ciwych, czynno ci ucznia.
ww
Podpis ucznia:
Podpis nauczyciela:
- 10 -
Za cznik 4
Temat: Osi gam w yciu sukcesy.
CELE OPERACYJNE
Ucze :
potrafi nazwa to, co sprawia mu przyjemno ,
rozumie poj cie sukces,
zauwa a sukcesy swoje i kolegów,
pozytywnie my li o w asnych mo liwo ciach.
ora
s.p
l
Konspekt 1
rodki dydaktyczne:
Papier, plansza ze s owem „Sukces” (przygotowana przez nauczyciela), przybory do pisania, magnetofon,
kaseta z muzyk , ró ka wró ki”, karty pracy „moje ma e sukcesy”.
PRZEBIEG ZAJ
ww
w.
sp
3.t
1. Rundka wst pna
Uczniowie, siedz c w kr gu kolejno okre laj swoj gotowo do pracy w skali od 1 do 10.
2. Pogadanka - „Sukces”
Nauczyciel rozmawia z uczniami na temat sukcesu-podaje definicj s owa sukces (np. z Ma ego
ownika j zyka polskiego), omawia jej tre z uczniami.
Sukces to udanie si czego ; pomy lny wynik jakiego przedsi wzi cia, imprezy itp.; powodzenie,
triumf, np. sukces artystyczny, sceniczny, sportowy, polityczny…
3. Zabawa - „S oneczko”
Wszyscy uczniowie, siedz c w kr gu, zapisuj na karteczkach w asne definicje s owa sukces.
Nauczyciel k adzie po rodku plansz ze s owem sukces. Uczniowie uk adaj swoje kartki dooko a
planszy promieni cie (tak by promienie tworzy y wyrazy o podobnym znaczeniu).
Przyk ad realizacji:
triumf
zwyci stwo
wygrana
satysfakcja przyjemno SUKCES dobra ocena uznanie
nagroda
pochwa a
osi gni cie
4. Omówienie
Nauczyciel zwraca uwag na ró ne znaczenia s owa sukces; zaznacza, e wielu ludzi nazywa
sukcesem niekiedy drobne, codzienne osi gni cia.
5. Zabawa - „Mag”
Ch tna osoba otrzymuje „ró
”- zostaje „Magiem”. „Mag” odtwarza dowolne nagranie,
uczniowie pl saj w takt muzyki. Kiedy muzyka cichnie, „Mag” przyjmuje dowoln poz ; mimik
twarzy sugeruje otoczeniu, e jest cz owiekiem sukcesu. Grupa na laduje „Maga”. „Mag”
przekazuje ró
tej osobie, która wed ug niego na ladowa a go najlepiej. Zabaw powtarzamy.
6. Praca indywidualna - karta pracy „Moje ma e sukcesy”
Ka dy ucze otrzymuje do wype nienia kart pracy „Moje ma e sukcesy”. W kolejnych rubrykach
(dom, szko a, podwórko) wymienia dzia ania, czynno ci, które - jak s dzi - wykonuje bardzo
dobrze.
- 11 -
ora
s.p
l
MOJE MA E SUKCESY
Imi i nazwisko………………………………………………………………………….
DOM
SZKO A
1.
2.
2.
3.
3.
4.
4.
5.
5.
6.
6.
7.
7.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
3.t
1.
PODWÓRKO
Przyk ady:
Rubryka DOM: porz dkowanie pokoju, pilnowanie m odszego rodze stwa, robienie zakupów,
pomaganie rodze stwu w odrabianiu lekcji.
w.
sp
Rubryka SZKO A: prowadzenie zeszytów, matematyka, recytowanie wierszy, udzia w
przedstawieniach szkolnych, pisanie opowiada , uprawianie sportów.
Rubryka PODWÓRKO: zabawa w „Berka”, zach canie kolegów do zabawy, jazda rowerem, jazda
na rolkach, gra w nog , gra w „dwa ognie”.
7. Omówienie
Uczniowie kolejno wymieniaj dzia ania, czynno ci, które zapisali w tabeli; mówi , któr kolumn
tabeli najtrudniej by o im uzupe ni , a któr naj atwiej. W rozmowie z klas nauczyciel podkre la,
e wszystkie wymienione czynno ci s sukcesami.
ww
8. Rundka ko cowa
Ka dy ucze ko czy zdanie: Na dzisiejszych zaj ciach nowe dla mnie by o….
- 12 -
Konspekt 2
CELE OPERACYJNE
Ucze :
potrafi nazwa swoje mocje,
okre la, które uczucia uwa a za przyjemne,
okre la, które uczucia uwa a za nieprzyjemne,
akceptuje swoje uczucia.
ora
s.p
l
Temat: Jak radz sobie z emocjami.
rodki dydaktyczne:
Karty pracy - „Lista uczu ”, przybory do pisania, du e arkusze papieru, arkusze „Radz sobie z…”
(przygotowane przez nauczyciela wed ug uznania)
PRZEBIEG ZAJ
1. Rundka wst pna
Uczniowie, siedz c w kr gu, kolejno okre laj swoje emocje, np. czuj spokój, niepokój,
zm czenie, rozleniwienie, ciekawo …
3.t
2. Zabawa ruchowa
Uczniowie ustawiaj krzes a tak, by tworzy y ko o, zajmuj wszystkie miejsca. Nauczyciel staje
po rodku ko a i wypowiada has o typu: niech wstan wszyscy ci, którzy jedz rano niadanie.
Osoby jedz ce rano niadanie wstaj i zamieniaj si miejscami. Ucze , który nie zd y zaj
miejsca, wymy la kolejne has o: niech wstan wszyscy ci, którzy maj na sobie co niebieskiegomiejscami zamieniaj si ci, którzy maj na sobie rzecz w kolorze niebieskim. Zabawa trwa dalej.
w.
sp
3. Praca indywidualna-karta pracy „lista uczu ”
Ka dy ucze otrzymuje kart pracy „lista uczu ”. Przy uczuciu, które uwa a za przyjemne, stawia
znak „+”. Je eli uznaje dane uczucie za nieprzyjemne, stawia „-„.
LISTA UCZU
ww
Mi
Nienawi
Smutek
Rado
Strach
k
Gniew
Zazdro
yczliwo
Duma
Zadowolenie
Wrogo
Rozpacz
Przyjemno
Przyja
- 13 -
ora
s.p
l
4. Omówienie
Uczniowie mówi o sytuacjach, w których do wiadczaj poszczególnych uczu , i sposobach
radzenia sobie z uczuciami nieprzyjemnymi. Na podstawie wypowiedzi uczniów nauczyciel
sporz dza list uczu przyjemnych i nieprzyjemnych.
Informacja dla nauczyciela
Nale y u wiadomi uczniom, e nie ma z ych uczu – z e bywaj sposoby reagowania na ró ne
sytuacje, wynikaj ce z braku umiej tno ci radzenia sobie z emocjami.
5. Zabawa – „Kiedy jestem…”
Uczniowie ustawiaj si w rozsypce. Nauczyciel proponuje klasie zabaw w pokazywanie uczu .
Mówi np. Kiedy jestem weso y, robi tak-u miecha si , podskakuje weso o. Uczniowie
odpowiadaj mu, demonstruj c w asne sposoby okazywania weso ci. Ch tna osoba wypowiada
formu zabawy, uzupe niaj c j nazw innego uczucia, np. Kiedy jestem smutna, robi tak - np.
spaceruje po sali ze spuszczon g ow . Inni w dowolny sposób mimik twarzy, gestami
demonstruj smutek itd.
6. Burza mózgów
Uczniowie wymieniaj sposoby radzenia sobie z nieprzyjemnymi uczuciami. Nauczyciel zapisuje
ich propozycje na arkuszach „Radz sobie z (nazwa uczucia)” pod odpowiednim has em.
Dokonuj c podsumowania zaj , nauczyciel zwraca uwag na takie zagadnienia, jak: prawo do
prze ywania ró nych uczu , odpowiedzialno za siebie (sposoby okazywania uczu , tak e tych
nieprzyjemnych).
ww
w.
sp
3.t
7. Rundka ko cowa
Ka dy ucze ko czy zdanie: Na dzisiejszych zaj ciach nowe dla mnie by o…
- 14 -
Temat:
, gniew, w ciek
.
ora
s.p
l
Konspekt 3
Czy potrafisz powiedzie , w jakich sytuacjach ogarnia ci z
?
w.
sp
3.t
Oto, co powiedzia pewien Antek:
„Z oszcz si najcz ciej wtedy, gdy nie jest tak, jak chc , eby by o. Leje deszcz –a chc , eby by o
onecznie. Moja siostra Ba ka rozwala ksi ki na stole-a ja akurat planowa em posk ada puzzle.
ciek em si na Bartka, bo mi nie przyniós obiecanej kasety. A dzi spad y mi lody z wafla i ze z ci a
mnie zatka o.
A kiedy Ty si z
cisz?
Podkre l zdania opisuj ce wybrane sytuacje, dopisz swoje:
niezapowiedziana klasówka
kole anki/koledzy nie zgadzaj si ze mn
ucieka autobus i spó ni si do kina
zmy lam jak historyjk , a kto przy apuje mnie na k amstwie
starsi ode mnie ch opcy nabijaj si ze mnie
deszczowa pogoda
rodzice nie zgadzaj si ze mn , nie przyznaj mi racji
ww
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
- 15 -
Kiedy jeste roz oszczony i w ciek y, co wtedy robisz? Jak si zachowujesz?
ora
s.p
l
Porozmawiaj o tym w swojej grupce 3-5 osób. Zaznacz, dopisz swoje pomys y:
óc si z ka dym, kto jest pod r , wrzeszcz
uk naczynia, rzucam ksi kami
acz
bij m odsze rodze stwo
kopi kraw nik albo cokolwiek
obra am innych, mówi bardzo nieprzyjemne rzeczy
zamykam si w pokoju i gryzmol po kartce
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
w.
sp
3.t
Porównaj swój zapis z zapisem kole anek/kolegów ze swojej grupki. Przez 5 minut porozmawiaj
o skutkach Waszych dzia i zachowa , jakie zdarzaj Wam si w z ci.
PRZECZYTAJ, ZANOTUJ
nie jest tak jak bym chcia
jestem w ciek y
zachowuj si agresywnie, napastliwie, k ótliwie
skutki
………………………………………………………………………………………………………………
ww
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
- 16 -
Panowania nad mocjami-tak e z
si tak, a nie inaczej?
ora
s.p
l
Warto wiedzie , w jakich sytuacjach ogarnia Ci z
, bo dzi ki temu mo esz:
- odkry , e czasami z
mo e odpr
i oczyszcza
- przewidzie swoje zachowanie i jego skutki
- unikn niektórych sytuacji
- nie da si opanowa z ci czy w ciek ci
- wyobrazi sobie, e nast pnym razem zachowasz si ca kiem inaczej.
ci -mo na si nauczy . Zastanów si , dlaczego w z
ci zachowujesz
Wybierz powód z listy poni ej, podkre l zdania, dopisz swoje pomys y.
- bo zawsze, od obka, z oszcz si w ten w nie sposób
- bo co w rodku popycha mnie do tego
- bo moi rodzice tak si z oszcz
- bo na filmach tak si z oszcz
- bo moi rówie nicy te tak si zachowuj
- …………………………………………………………………………………………………
- …………………………………………………………………………………………………
- …………………………………………………………………………………………………
- …………………………………………………………………………………………………
- …………………………………………………………………………………………………
3.t
- …………………………………………………………………………………………………
Porozmawiaj o tym w swojej ma ej grupce; porównaj to, co zaznaczyli cie i dopisali cie. Jak widzisz,
Twoje zachowanie zazwyczaj wynika albo z na ladowania kogo , albo z Twoich w asnych wewn trznych
impulsów. Jest jeszcze trzecia mo liwo : mo esz wypracowa sobie swoje w asne zachowanie.
Zastanówcie si wspólnie czy chcecie i czy mo ecie zmieni to, co robicie w z ci. Mo esz przecie
na ladowa kogo innego, mo esz te wymy li i wypróbowa inne sposoby reagowania na swoje
impulsy.
w.
sp
wiczenie.
Teraz czas na przedstawienie pt. „K ótnia”. Dwie grupki po 3-5 osób przygotuj krótkie scenki, a k óci
si mo ecie na dowolny temat. Jedna grupka b dzie si k óci „po staremu”, a druga postara si nie
dopu ci do rozkr cenia z ci i spróbuje zachowa si ca kiem inaczej ni zazwyczaj, nawet na przekór
sobie. Pod tablic b dzie scena. Ka da grupka ma na swoj prezentacj 4 minuty. Reszta klasy-to
widzowie, którzy uwa nie obserwuj scenki i zapisuj , jakie s owa i zachowania „aktorów” rozkr caj
ótni , a jakie prowadz do pokojowych rozwi za .
ww
Na zako czenie lekcji mo ecie wspólnie zrobi plakat, który poka e, jak opanowa z
umie ci na nim jakie rysunki i/lub zalecenia.
- 17 -
. Mo ecie
Konspekt 4
ora
s.p
l
Temat: Moje mocne strony.
CEL: rozwijanie umiej tno ci dostrzegania swoich mocnych stron i prezentowania ich innym ludziom
MATERIA Y: karta „Moje mocne strony”, papier, mazaki, materia y do wykonania „Dyplomu uznania”aktualna fotografia, kredki, farby, klej, kartka z bloku technicznego
PRZEBIEG ZAJ
:
1. Dyskusja
Porozmawiaj z uczniami o tym, czy warto jest my le dobrze o sobie. W czym to przeszkadza, a w
czym pomaga? Co i kto wp ywa na ich sposób my lenia o sobie.
Popro o podanie przyk adów z w asnego do wiadczenia. Porozmawiaj te o sytuacjach, w których
kto z klasy czy innej grupy rówie ników mówi dobrze o sobie.
Co wtedy czuj do tej osoby i co do niej mówi ?
w.
sp
3.t
2. List do kolegi lub karta „Moje mocne strony”
List do kolegi.
Zaproponuj uczniom zredagowanie listu do kolegi, kole anki lub kogo doros ego, kogo nie znaj i
chcieliby si przedstawi . Zaznacz, e celem listu jest dostarczenie adresatowi jak najwi cej
informacji na swój temat. Niech uwzgl dni swoje mocne strony i to, co u siebie lubi , np.:
co lubi w swoim wygl dzie zewn trznym
to, co lubi robi
moje umiej tno ci
osoby, które mnie lubi
moja wyj tkowo
moje plany na przysz
Kiedy uczniowie napisz listy, niech po cz si w 3-4 osobowe grupy i przeczytaj je. Popro
uczniów w ka dej grupie, aby uzupe nili listy kolegów o inne mocne strony i wyj tkowe cechy,
które dostrzegaj u autora listu.
Karta „Moje mocne strony”.
Popro uczniów o wype nienie karty „Moje mocne strony”. Po uzupe nieniu, niech po cz
w 3-4 osobowe grupy i przeczytaj swoje odpowiedzi. Popro uczniów
w ka dej grupie, aby uzupe nili kart kolegów o inne mocne strony i wyj tkowe cechy,
które w nich dostrzegaj .
ww
3. Dyplom uznania
Ka dy ucze projektuje dla siebie szat graficzn „Dyplomu uznania”. Ni ej podan tre
zapisa na tablicy jako przyk ad:
- Ja (imi i nazwisko) lubi siebie za …
- Moje mocne strony to …
- Jestem wyj tkowy, poniewa …
- Przyznaj sobie „Dyplom uznania” za to, e jestem w nie taki.
Na koniec lekcji nauczyciel wr cza dyplom ka demu uczniowi i odczytuje na g os
za co go otrzymuje.
- 18 -
si
mo esz
KARTA „MOJE MOCNE STRONY”
ora
s.p
l
Mam na imi :…………………………………………………………………………………....
Najbardziej lubi w sobie to, e ...…………………………………………………....................
…………………………………………………………………………………………………...
…………………………………………………………………………………………………...
Rzeczy, które robi dobrze to:
1………………………………………………………………………………………………….
2………………………………………………………………………………………………….
3………………………………………………………………………………………………….
4……………………….................................................................................................................
3.t
W ostatnim roku nauczy em si :
1………………………………………………………………………………………………….
2………………………………………………………………………………………………….
3………………………………………………………………………………………………….
w.
sp
4………………………………………………………………………………………………….
Inni ludzie lubi we mnie:
1……………………………………………………………………………………………….....
2………………………………………………………………………………………………….
3………………………………………………………………………………………………….
4………………………………………………………………………………………………….
ww
Dobre zdanie o sobie, które przychodzi mi do g owy:
……………………………………………………………………………………………….......
…………………………………………………………………………………………………...
- 19 -
Konspekt 5
?
ora
s.p
l
Temat: Co to jest z
CEL: uczniowie u wiadamiaj sobie, jak wyra aj swoj z
trudno ci
oraz jakie maj z tego korzy ci, a jakie
MATERIA Y: papier rysunkowy, kredki lub mazaki
PRZEBIEG ZAJ
:
1. Rysunek.
Powiedz, e tematem spotkania b dzie z
oraz sposoby jej wyra ania. Na pocz tek popro dzieci
o podanie wszystkich skojarze i synonimów zwi zanych ze s owem „z
”, „z ci si ”.
Nast pnie popro uczniów o przypomnienie sobie jakiej sytuacji, w której najcz ciej odczuwaj
i narysowanie tej sytuacji albo swojej z ci ( mog to zrobi za pomoc kolorów). Poka cie i
omówcie rysunki.
3.t
2. Kiedy prze ywamy z
?
Korzystaj c z sytuacji przedstawionych na rysunkach, zróbcie wspóln list pt. „Kiedy jestem
y”(mo na uwzgl dni inne sytuacje, które przypomn sobie uczniowie). Omówcie list ,
spróbujcie zwróci uwag na najcz ciej powtarzaj ce si sytuacje.
w.
sp
3. Dyskusja.
Porozmawiaj z dzie mi na temat prze ywania i wyra ania z
pytania:
- Po czym mo na pozna , ze kto si z ci?
- Po czym poznaje, e ja si z oszcz ?
- Jakie s z e strony z ci?
- Jakie s dobre strony z ci?
ci. Mo esz wykorzysta nast puj ce
ww
4. Rundka.
Zako cz spotkanie rundk doko czenia zdania: „ Podczas tych zaj
si , e …”.
- 20 -
dowiedzia em
Temat: Jak pomóc tym, którzy czuj si odrzuceni?
ora
s.p
l
Konspekt 6
CEL: uczniowie u wiadamiaj sobie uczucia, które prze ywa osoba odrzucona przez innych oraz
poszukuj sposobów, aby jej pomóc
MATERIA Y: arkusz „Dymki komiksowe”
PRZEBIEG ZAJ
:
1. Co mnie odró nia od innych?
Nauczyciel prosi uczniów, aby przypomnieli sobie sytuacje, w których zostali przez swoje
kole anki lub kolegów z jakich powodów odrzuceni, nast pnie uczniowie w grupach
kilkuosobowych opowiadaj sobie o tych sytuacjach.
Popro , aby ch tni uczniowie, którzy znale li si w takich sytuacjach powiedzieli,
jak si wtedy czuli, czego potrzebowali, jak sobie poradzili, kto i jak im wtedy
pomóg .
3.t
2. Dymki komiksowe.
Popro , aby dzieci dobra y si w trzyosobowe grupy Rozdaj grupom rysunki z pustymi dymkami
komiksowymi. Popro , aby wpisali do dymków zdania, które powiedzia y, czy pomy la y osoby
bior ce udzia w tym zdarzeniu. Popro dzieci, aby przedstawi y wyniki swojej pracy na forum
klasy.
w.
sp
3. Opowiadanie.
Nast pnie, w tych samych grupach, popro uczniów, aby napisa y krótkie opowiadanie.
Opowiadanie to b dzie doko czeniem zdarzenia przedstawionego na rysunku, który uzupe niali.
Przeczytajcie wspólnie te opowiadania.
4. Dyskusja.
Przeprowad dyskusj klasow u ywaj c nast puj cych pyta :
- Czy osoba odrzucona przez swych kolegów i kole anki z klasy powinna zrobi co ,
eby j zaakceptowano?
- Jakie mog by konsekwencje tego, e ta osoba zmieni si pod wp ywem klasy,
a jakie mog by konsekwencje tego, e ta osoba nie zmieni si ?
- Jak mo na pomóc osobie, która czuje si odrzucona, a chce wej do grupy?
ww
5. Lista dobrych rad.
Na podstawie wcze niejszej dyskusji utwórzcie list dobrych rad „Jak pomóc tym,
którzy czuj si odrzuceni?”.
- 21 -
ww
w.
sp
3.t
ora
s.p
l
Dymki komiksowe
- 22 -
7. BIBLIOGRAFIA:
ora
s.p
l
1. Bala J., Stanieczek A.: „Zaburzenia emocjonalne u dzieci, ich ró norodne objawy i metody
terapii”- materia y z warsztatów metodycznych.
2. Ko akowski A., Wola czyk T.: „ADHD-zespól nadpobudliwo ci psychoruchowej”, wyd. GWP,
Gda sk 2007.
3. Ko odziejczyk A., Czemierowska E.: „Spójrz inaczej”, wyd. ATE s.c., Skar ysko-Kamienna 1997.
4. Grochowska N., Sadowiska E.: „Lekcje wychowawcze- wiczenia dla uczniów”, wyd. Seventh Sea,
Warszawa 2000
5. Gruszka M., Janiak I., Pra at J.: „Scenariusze godzin wychowawczych dla szko y podstawowej”,
wyd. Harmonia, Gda sk 2005.
ww
w.
sp
3.t
6. Wielowiejska Comi I.: „Praca z dzieckiem nadpobudliwym”, wyd. Agencja ReklamowoWydawnicza A. Grzegorczyk, Warszawa 2005.
- 23 -