Lokalni liderzy edukacji kulturalnej

Raport merytoryczny ze zrealizowanych badań
w ramach zadania Obserwatorium Kultury MKiDN:
KOMPETENCJE LOKALNYCH LIDERÓW EDUKACJI KULTURALNEJ
przygotowany przez zespół badawczy w składzie:
dr Marcin Poprawski, Michał Mękarski, Alicja Gojlik, dr Anna Weronika Brzezińska,
dr Piotr Landsberg, dr Przemysław Kieliszewski, Magdalena Brodniewicz, dr Katarzyna Linda
dr Roland Zarzycki, dr Krzysztof Lisowski, , dr Urszula Wróblewska, Beata Bielska, Karol Wittels
Kamila Węglarska, Filip Wróblewski, , Joanna Kuchta, Patrycja Stroka, Alicja Janiak, Ewa Kłosiewicz,
Joanna Bielak, Karolina Ciechorska-Kulesza, dr Radosław Kossakowski,
Magdalena Wójtowicz, Adam Konopka, Katarzyna Lis,
kierownik naukowy: prof. UAM dr hab. Jacek Sójka
współpraca:
Sylwia Kluczyńska (ZMP), Joanna Grochowska (ZMP), Żaneta Kopczyńska, Joanna Górska,
Małgorzata Lisowska, Michał Bargielski, Sandra Wilczewska, Zofia Puszcz
współpraca instytucjonalna:
Instytut Kultury Miejskiej w Gdańsku,
Mazowieckie Centrum Kultury i Sztuki w Warszawie,
Muzeum Okręgowe w Rzeszowie
Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego
w ramach Programu „Obserwatorium Kultury”
Poznań grudzień 2013
1
Spis treści
I. Wprowadzenie:
Idea projektu, cele i metody badania – czyli jak znaleźliśmy liderów................................. 4
1. Uwagi i wskazówki przydatne w odczytaniu raportu ............................................... 9
2. Analiza cech społeczno-demograficznych respondentów badania ilościowego ..... 10
II. Wyniki badania ilościowego
A. Edukacja kulturalna ......................................................................................................... 15
1. Znaczenie edukacji kulturalnej............................................................................... 15
2. Cechy edukacji kulturalnej ..................................................................................... 19
2.1. Trzy poziomy spojrzeń na edukację kulturalną
2.2. Edukacja kulturalna – oparta na tradycji czy nowoczesności?
2.3. Edukacja kulturalna – całkowicie darmowa czy częściowo płatna?
2.4. Edukacja kulturalna - dobrowolna czy obowiązkowa dla uczniów?
2.5. Edukacja kulturalna - trzy „typy” kultury
3. Ocena różnych aspektów edukacji kulturalnej ...................................................... 28
3.1. Ocena kompetencji kadr realizujących działania edukacji kulturalnej
3.2. Ocena jakości działań e. kulturalnej - zróżnicowanie przestrzenne i organizacyjne
3.3. Ocena współpracy w sektorze edukacji kulturalnej
3.4. Ocena ważnych elementów edukacji kulturalnej
4. Najlepszy system finansowania edukacji kulturalnej ........................................... 37
5. Jakie działania najbardziej pomogłyby i przyniosłyby najlepsze efekty w
realizacji edukacji kulturalnej w mieście? ............................................................. 40
6. Jakie podmioty najlepiej realizują edukację kulturalną w mieście? ...................... 46
7. Opinie badanych o wybranych elementach edukacji kulturalnej.......................... 47
7.1. Edukacja kulturalna nie spełnia swoich zadań i jest nieskuteczna
7.2. Edukacja kulturalna zniechęca lub nawet jest szkodliwa
7.3. Organizacja działań edukacji kulturalnej potrzebuje wprowadzenia elementów
dynamicznych: zespołów zadaniowych zamiast stałych „działów” i projektów zamiast
długofalowych działań
7.4. Edukacja kulturalna wymaga przekazywania kanonu wartości i wzorców
moralnych
7.5. Edukacja kulturalna wymaga stosowania podziału na twórców i odbiorców,
uczących i uczonych
7.6. Organizacje działające w sferze edukacji kulturalnej powinny robić badania
społeczne badając potrzeby potencjalnych uczestników na różne formy edukacji
7.7 Działaniami edukacji kulturalnej powinni zostać objęci seniorzy
7.8. Kadry edukacji kulturalnej wymagają szkoleń
2
B. Lider w edukacji kulturalnej
1. Najważniejsze cechy lidera edukacji kulturalnej ................................................... 65
2. Przydatność wymienionych cech w pracy lidera edukacji kulturalnej. ................. 69
3. Czynniki sukcesu w osiągnięciu pozycji lidera edukacji kulturalnej....................... 72
4. Którym z obszarów w pracy z zespołem powinien zajmować się lider?................ 75
5. Na ile dobra działalność w edukacji kulturalnej jest zasługą lidera
a na ile zespołu? ..................................................................................................... 76
6. Jakiego rodzaju wiedza jest najbardziej potrzebna liderowi
edukacji kulturalnej? .............................................................................................. 78
III. Wyniki badania jakościowego – wywiady pogłęb z liderami
A. Samoocena………………………………………………………………..………………………………………………..80
1. Dlaczego ja?
2. Czas i doświadczenie
3. Rodzaje działań
4. Motywacje
B. Warsztat pracy……………………………………………………………………………………………………………...87
1. Metody
2. Patent na projekt, patent na sukces
3. Promocja
4. Współpraca z mediami
C. Rozumienie pojęcia edukacja kulturalna……………………………………………………………………… 98
D. Najważniejsi adresaci działań edukacji kulturalnej……………………………………………………….103
E. Seniorzy w edukacji kulturalnej - trudności i potencjały……………………………………………….107
IV. Jaki jest lider edukacji kulturalnej? Raport z obserwacji uczestniczącej……………….… 114
1. Sposób realizacji zadania
2. Wygląd lidera i sposób zachowania
3. Styl pracy lidera i jego relacje z zespołem
4. Obowiązki lidera
5. Organizacja pracy lidera
6. Warunki pracy lidera
7. Sylwetka lidera
V. Dobre praktyki – baza projektów edukacji kulturalnej…………………………………………….. 122
3
I. Wprowadzenie:
idea projektu, cele i metody badania – czyli jak znaleźliśmy liderów
Ogólnopolski projekt badawczy Kompetencje lokalnych liderów edukacji kulturalnej.
Studium metod, mediów i warunków kulturalnego oddziaływania na mieszkańców polskich
miast, zrealizowany przez Związek Miast Polskich w partnerstwie z Centrum Uniwersytetu
im. Adama Mickiewicza w Poznaniu „Regionalnym Obserwatorium Kultury”, dofinansowany
ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach programu Obserwatorium
kultury wydaje się być kolejnym istotnym działaniem diagnozującym obszar edukacji
kulturalnej w Polsce. Wyjątkowość ujęcia tego tematu w prezentowanym raporcie związana
jest z przyjętym modelem badawczym, który koncentrował swoją uwagę nie na uczestnikach
procesu edukacji kulturalnej lecz na osobach, które ten system edukacyjny kreują.
Projekt badawczy zakładał cele i jakościowe rezultaty, które w opinii zespołu
badawczego udało się osiągnąć. Należały do nich:
- Wskazanie najlepszych wzorów i modeli dla metod, mediów i warunków oddziaływania
na mieszkańców polskich miast w zakresie szeroko pojętej edukacji kulturalnej.
- Sformułowanie charakterystyki i uwarunkowań różnorodnych kompetencji osób
postrzeganych przez lokalne środowiska opiniotwórcze jako liderów w zakresie
skutecznej, dobrej edukacji kulturalnej.
- Zbadanie kompetencji komunikacyjnych osób zajmujących się edukacją kulturalną, przy
uwzględnieniu
jakości,
różnorodności
użytych
mediów
oraz
skuteczności
komunikowania z odbiorcami oferty edukacji kulturalnej, mieszkańcami polskich
miast.
- Analiza warunków (szans i barier) dla realizacji aktywności z zakresu edukacji
kulturalnej na terenie polskich miast w ramach różnych form organizacyjnych:
instytucji kultury, organizacji pozarządowej, firmy, działalności niesformalizowanej.
- Zwrócenie uwagi na cechy i warunki działania organizacji o charakterze alternatywnym
względem konwencjonalnych pomysłów na treść, metodę i formę organizacyjną
prowadzenia edukacji kulturalnej.
- Opracowanie wzorów i modeli dla metod, mediów i warunków oddziaływania na
4
mieszkańców polskich miast w zakresie szeroko pojętej edukacji kulturalnej (
uwzględniające różne warunki i konteksty działania w organizacjach, lokalnym i
globalnym otoczeniu społeczno-kulturowym).
- Opracowanie modelowej charakterystyki różnorodnych kompetencji liderów skutecznej,
dobrej edukacji kulturalnej, która będzie użyteczna dla programów rozwoju kadr
kultury, animatorów, pracowników, liderów organizacji działających w zakresie
edukacji kulturalnej.
- Katalog dobrych praktyk - lokalnych działań z zakresu edukacji kulturalnej.
- Nowy zasób wiedzy i danych na temat jakości i warunków pracy organizacji i osób
zajmujących się edukacją kulturalną.
- Zestawienie rekomendacji dla samorządów miejskich w zakresie możliwych działań na
rzecz ułatwienia działalności w zakresie edukacji kulturalnej na terenie gmin
miejskich.
- Opracowanie zestawienia barier i zagrożeń związanych z aktywnością w zakresie
edukacji kulturalnej w polskich miastach.
Ogólna koncepcja projektu badawczego przewidywała dokonanie diagnozy i analizy
profesjonalnej aktywności osób, postrzeganych przez lokalne środowiska opiniotwórcze jako
liderów w zakresie skutecznej edukacji kulturalnej, działających w polskich miastach. W
związku z tym cały szereg poszczególnych etapów badawczych sprawił, iż ostateczna uwaga
zespołu badawczego skupiła się na osobach liderów w obszarze edukacji kulturalnej do
których dotarł zespół badawczy w 48 różnej wielkości miastach w całej Polsce. W
przekonaniu badaczy najlepsze praktyki wynikają z kompetencji i siły oddziaływania liderów
działających w różnego typu instytucjach i organizacjach zakorzenionych w danych
wspólnotach lokalnych dlatego też warto osobom liderów przyjrzeć się bliżej i skorzystać z
ich ogromnego wachlarza wiedzy i doświadczenia w obszarze edukacji kulturalnej.
Projekt badawczy rozpoczął się w lutym 2013 roku od etapu desk research a zatem od
analizy materiałów zastanych, publikacji, statystyk i raportów badawczych związanych z
obszarem
edukacji
kulturalnej.
Pierwszym,
widocznym dla
szerszej
publiczności,
przedsięwzięciem była organizacja (28.05.2013 r.) otwartego seminarium naukowego pt.
„Kulturalni Siłacze”. Dzięki odbywającym się w tym czasie prezentacjom, wystąpieniom i
5
dyskusjom badacze realizujący projekt mieli możliwość wymiany doświadczeń i poznania
wieloaspektowych opinii oraz sugestii dotyczących kształtu badań. Seminarium odbyło się w
Collegium Iuridicum Novum Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Seminarium
współprowadzili zaproszeni eksperci (z zakresu kulturoznawstwa, psychologii, etnologii,
zarządzania) - badacze oraz przedstawiciele instytucji kultury. Wśród zaproszonych gości
znaleźli się m.in. dr hab. Błażej Smykowski, dr Anna Weronika Brzezińska, dr Agata Siwiak
oraz teoretycy i praktycy związani z edukacją kulturalną, w tym reprezentanci instytucji z
Gdańska (Aleksandra Szymańska - Instytut Kultury Miejskiej), Warszawy (Magdalena Różycka
- Mazowieckie Centrum Kultury i Sztuki), Krakowa (Piotr Knaś - Małopolski Instytut Kultury) i
Katowic (Maciej Zygmunt - Regionalny Ośrodek Kultury).
Dalsza
realizacja
projektu
nastąpiła
poprzez
szereg
działań
badawczych
wykorzystujących zarówno metody badań ilościowych (kwestionariusz ankiety) jak i badań
jakościowych (zogniskowane wywiady grupowe, pogłębione wywiady indywidualne oraz
obserwacje).
W dwóch miastach w każdym województwie przeprowadzono badanie ankietowe
kierowane do wyselekcjonowanej grupy osób. Zespół badawczy, aby poznać szerokie
spektrum opinii o edukacji kulturalnej, włączył do etapu badań ilościowych cztery grupy,
które w różnym stopniu (jako: organizatorzy, bezpośredni edukatorzy i animatorzy,
nadzorujący i wytyczający polityki kulturalne oraz dystrybuujący środki finansowe) kreują
działania w obszarze edukacji kulturalnej. Respondenci reprezentowali kategorie: 1.
instytucje kultury (zarówno prywatne oraz publiczne - samorządowe i państwowe), 2.
instytucje oświatowe (dyrektorzy i ich zastępcy w szkołach podstawowych, średnich,
gimnazjach oraz przedszkolach), 3. obszar związany z samorządem terytorialnym (m.in.
naczelnicy wydziałów kultury/oświaty; burmistrzowie/wiceprezydenci ds. kultury/oświaty;
przewodniczący komisji kultury w radach miast), 4. organizacje kulturalne - III sektor
(fundacje i stowarzyszenia działające w obszarze kultury).
Wybór miast do badania nie był przypadkowy. Zespół badawczy, podczas etapu
wstępnego, postanowił wybrać te ośrodki miejskie, z których pochodzą organizacje i
instytucje, które zdobyły największą ilość dofinansowanych projektów w grantowych
konkursach na działania związane z edukacją kulturalną. W związku z tym badacze
przeanalizowali listy programów konkursowych i nałożyli na siebie beneficjentów z miast
następujących programów: program MKiDN Edukacja kulturalna (edycje z 2011, 2012 oraz
6
2013 roku), programy NCK: Dom Kultury + Edycja pierwsza, Dom Kultury + Edukacja
artystyczna, Dom Kultury + Inicjatywy lokalne oraz program Akademii Orange (edycje I, II, III,
IV). Dla zachowania różnorodności nakładając na tą klasyfikację zasadę, iż w każdym
województwie powinno znaleźć się duże i małe miasto.
Badania ilościowe z użyciem kwestionariusza ankiety (który wypełniał sam
respondent) realizowane były zatem w każdym województwie oraz w 32 różnej wielkości
miast w całej Polsce. Lista badanych miast (w kolejności alfabetycznej): Bytom, Chocianów,
Cieszyn, Dynów, Elbląg, Głuchołazy, Jarocin, Kamień Pomorski, Kędzierzyn-Koźle, Koszalin,
Legnica, Lubniewice, Mrągowo, Nowy Dwór Gdański, Piotrków Trybunalski, Płock, Podkowa
Leśna, Radzyń Podlaski, Rzepin, Sandomierz, Sejny, Sępólno Krajeńskie, Sieraków, Stalowa
Wola, Starachowice, Suwałki, Świecie, Tarnów, Tczew, Trzebinia, Uniejów, Zamość. W tym
etapie zebrano opinie łącznie 514 respondentów.
Ponadto w każdym mieście będącym stolicą województwa przeprowadzono etap
badania jakościowego. Zorganizowano zogniskowane wywiady grupowe z osobami
reprezentującymi rożne grupy opinio- i kulturotwórcze danego miasta (zaproszenia otrzymali
m.in. dyrektorzy i pracownicy instytucki kultury, przedstawiciele organizacji kulturalnych
działających w trzecim sektorze, samorządowcy i dziennikarze). W sumie zrealizowano 16
sesji fokusowych, które odbyły się w następujących miastach (w kolejności alfabetycznej):
Białystok, Gdańsk, Katowice, Kielce, Kraków, Lublin, Łódź, Olsztyn, Opole, Poznań, Rzeszów,
Szczecin, Toruń, Warszawa, Wrocław, Zielona Góra.
Działania podjęte podczas opisanych wyżej dwóch etapów badawczych pozwoliły
przeprowadzić kolejny, zasadniczy, etap: obserwacje oraz indywidualne wywiady pogłębione
z (wybranymi wcześniej przez środowisko w badanym mieście) 48 liderami działającymi w
obszarze edukacji kulturalnej. Taki relatywnie długi model wyboru liderów rodził w zespole
badawczym obawy o to czy się sprawdzi. Jak się okazało: obawy - nieuzasadnione. Zarówno
podczas zogniskowanych wywiadów grupowych jak i ankiet badane osoby (oczywiście w
sposób anonimowy) chętnie wskazywały trzy osoby, które uważają za „lokalnego lidera
edukacji kulturalnej”. Zliczając wszystkie głosy respondentów z danego miasta zespół
badawczy zdobył niezbędną wiedzę do jakiej konkretnej osoby udać się z prośbą o
uczestnictwo w kolejnym etapie badań. Biorąc pod uwagę jakość wiedzy, spektrum działań,
doświadczenie i wrażenie jakie pozostawiły na badaczach terenowych wyłonieni liderzy
7
możemy stwierdzić, iż model ich wyboru doskonale się sprawdził. Oddanie głosu lokalnemu
środowisku badanych miast było dobrym i skutecznym posunięciem badaczy.
Warto podkreślić również to, iż zespół badawczy zastosował, podczas spotkań z
liderami szczególny typ obserwacji tzw. shadowing tłumaczony na język polski jako „bycie
cieniem”. Polega on na towarzyszeniu osobie w pełnieniu przez nią roli społecznej,
wykonywaniu czynności, przy czym obserwator jest całkowicie pasywny, stara się nie
przeszkadzać, stopniowo staje się „niewidzialny”. Ten szczególny typ obserwacji, dokonany w
naturalnym środowisku osób badanych, pozwolił opisać interesujące badaczy zjawiska w
rzeczywistym kontekście - uchwycić liderów w ich pracy i działaniu. Umożliwiło to lepsze
zrozumienie osób, które postrzegane są przez lokalne środowisko jako liderzy w zakresie
edukacji kulturalnej. To indywidualne podejście do badanych osób ukazało różnorodną gamę
czynników wpływających na podejmowane przez liderów decyzje. Metoda ta pokazała
również warunki w jakich pracują na co dzień i ewentualne problemy z jakimi muszą sobie
radzić.
Specyfika, różnorodność i zasób poszczególnych badanych miast sprawił, iż wśród
wskazanych liderów znaleźli się zarówno dyrektorzy ośrodków kultury (m.in. muzeów,
teatrów, domów kultury, bibliotek, centrów kultury, galerii), animatorzy kultury, twórcy,
regionaliści czy przedstawiciele różnego typu organizacji pozarządowych działających w
obszarze edukacji kulturalnej.
Dodać należy, iż zespół badawczy przeprowadził w ramach tego projektu również
dwa panele eksperckie w postaci sesji fokusowych z samorządowcami z całej Polski podczas
V Samorządowego Forum Kultury, organizowanego przez Związek Miast Polskich w Gorzowie
Wielkopolskim w dniach 12-13.09.2013 r. a projekt zakończył się prezentacją wyników badań
podczas otwartej konferencji prasowej w siedzibie Regionalnego Obserwatorium Kultury Centrum Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, która miała miejsce 19.12.2013
r.
Podsumowując - we wszystkich działaniach badawczych udział wzięło 730 osób.
Ponad pół tysiąca osób (dokładnie 514) wypełniło kwestionariusz ankiety podczas etapu
badań ilościowych. Do tej liczby należy również dodać 168 uczestników zogniskowanych
wywiadów grupowych oraz 48 liderów z którymi przeprowadzono indywidualne wywiady
pogłębione i obserwacje.
8
Wyniki
uzyskane
w
ramach
projektu
badawczego
nie
mają
waloru
reprezentatywności, gdyż działania badawcze były celowo kierowane do osób, które
posiadają wiedzę w obszarze edukacji kulturalnej własnego miasta. Badania wydają się
jednak być dogłębne, dokonane z zaangażowaniem wiedzy eksperckiej, nowatorskie w
swoim ogólnopolskim zasięgu i specyfice podejścia do obszaru edukacji kulturalnej oraz
(mamy nadzieję) wartościowe pod względem poznawczym. Umożliwiają skonstruowanie i
przeprowadzenie w przyszłości kolejnych badań, a użyte narzędzia badawcze pozwalają na
ich multiplikowanie.
1. Uwagi i wskazówki przydatne w odczytaniu raportu
Wszystkie pytania zawarte w ankiecie poddane zostały analizie jednoczynnikowej.
Zespół badawczy opisał jej wyniki oraz dla lepszego ich zobrazowania i przedstawienia
większość z nich została przedstawiona w postaci wykresów i tabel. Następnie członkowie
zespołu każde pytanie poddali szczegółowej analizie zestawiając je z istotnymi, z punktu
widzenia celów badania, zmiennymi (takimi jak: płeć, grupa wiekowa, wielkość badanego
miasta z którym działa respondent czy grupa zawodowa). W związku z czym w
prezentowanym raporcie przedstawiono pełną analizę jednoczynnikową (prezentującą
opinie badanych dotyczącą różnych aspektów edukacji kulturalnej i cech osób będących
liderami w tym obszarze) wraz z najważniejszymi analizami ukazującymi zachodzące relacje
między najistotniejszymi i wyselekcjonowanymi zmiennymi.
W ankiecie zastosowano głownie pytania zamknięte (z określoną liczbą możliwych
odpowiedzi - kafeterią). W znacznej części pytań zamkniętych, pozostawiono jednakże
możliwość zaznaczenia odpowiedzi innej niż w kafeterii, poprzez dodanie kategorii „inne jakie? ...”, w której poproszono badanych o doprecyzowanie i doszczegółowienie wskazania,
dzięki czemu możliwe było pełniejsze poznanie indywidualnych opinii respondentów.
W tabelach, w których przedstawiono średnie, umieszczono także wartości
odchylenia standardowego - miary statystycznej, która daje obraz ogólnego rozkładu
odpowiedzi.
Niższe
odchylenie
standardowe
wskazuje
na
mniejszą
rozbieżność
wystawianych ocen – im mniejsza wartość odchylenia, tym odpowiedzi są bardziej skupione
9
wokół średniej. A zatem większe odchylenie standardowe oznacza, iż wskazania
respondentów cechowały się większą różnorodnością opinii.
Wyjaśnienia wymagają także liczby przedstawione w prezentowanych wykresach
i tabelach, dotyczące pytań wielokrotnego wyboru. We wszystkich tych pytaniach
respondenci mogli wskazać więcej niż jedną odpowiedź (np. dwa lub trzy wskazania), stąd
suma głosów przekracza liczebność próby, a łączne wartości procentowe wynoszą więcej niż
100%.
Aneksy załączone do końcowego raportu zawierają:
- bazę dobrych praktyk - udanych projektów edukacji kulturalnej, którą otrzymaliśmy od
badanych liderów - mogąca być źródłem inspiracji dla animatorów kultury
- kompletny zestaw narzędzi badawczych zastosowanych podczas badań ilościowych oraz
jakościowych projektu.
2. Analiza cech społeczno-demograficznych respondentów badania ilościowego
W grupie 514 respondentów badania ilościowego znalazły się 302 kobiety (które
stanowiły 58,8% wszystkich badanych) i 212 mężczyzn (41,2%). Najwięcej badanych pań
związanych było z instytucjami kultury (31,5%) i oświaty (27,8%). Najmniej z III sektorem
(18,5% pań). Natomiast co trzeci z badanych mężczyzn (33,5%) działa w organizacji trzeciego
sektora. Z samorządem związanych jest 26,4% ze wszystkich panów, instytucjami kultury
23,1% a placówkami oświatowymi - 17%. Biorąc pod uwagę wielkość miasta i płeć zauważyć
można, iż najwięcej badanych przedstawicielek płci pięknej działa w małym mieście (45%).
Natomiast wśród mężczyzn największy odsetek panów (38,7%) pracuje w dużym mieście.
Mimo, iż podczas doboru miast do badania zespół badawczy kierował się największą
liczbą zdobytych grantów w podziale na dwa rodzaje wielkości miast: małe/duże miasto w
każdym województwie to ogromna różnorodność wielkości zwycięskich miast i specyfika
poszczególnych województw w ostatecznym ich zestawieniu (32 ośrodki miejskie w Polsce)
spowodowała, iż w końcowej analizie zespół badawczy zdecydował się podzielić badane
miasta na trzy kategorie: małe, średnie oraz duże miasto. Dla celów badania przyjęto, iż
10
kategoria „małe miasto” liczy do 19 tysięcy mieszkańców, „średnie miasto” liczy od 20-59
tysięcy osób a miasta posiadające 60 tys. i więcej swoich mieszkańców zaliczone zostały do
kategorii „duże miasto”. Taki podział spowodował, iż badania odbyły się w 13 małych, 8
średnich i 11 dużych ośrodkach miejskich w Polsce. W związku z czym 40,1% wszystkich
respondentów pracuje/działa w małych ośrodkach, 24,9% w średnich a 35% w dużych.
Najmniejszym badanym miastem były Lubniewice w województwie lubuskim (ok. 2 tys.
mieszkańców). Największym natomiast był Bytom w województwie śląskim liczący ok. 175
tys. mieszkańców.
Badani poproszeni zostali o podanie swojego roku urodzenia a następnie podczas
opracowania danych zostali podzieleni na pięć grup wiekowych. Dwadzieścia trzy osoby nie
chciały podawać tej informacji w związku z czym analiza grup wiekowych obejmuje 491
respondentów. Nastraszy badany miał 78 lat a najmłodszy respondent - 19 lat. Średnia wieku
dla badanych, którzy podali rok urodzenia wyniosła 47 lat. Biorąc pod uwagę stworzone na
potrzeby analizy przedziały i grupy wiekowe najwięcej badanych osób (32,2%) mieściło się w
przedziale 50-59 lat. Kolejna pod względem popularności kategorią wiekową stanowiły osoby
w wieku 40-49 lat (26,5%) oraz 30-39 lat (21,2%). Co dziesiąta badana osoba (a dokładnie
13,4%) należała do najstarszej grupy wiekowej - osób mających 60 lat i więcej. Najmniej
liczną grupę osób (6,7%) reprezentowali najmłodsi badani, którzy liczyli sobie do 29 lat.
Niemal w każdej badanej grupie około 60% stanowiły kobiety. Wyjątkiem jest najstarsza
grupa wiekowa w której liczebnie dominują (56,1%) panowie. Zarówno w najmłodszej (do 29
lat) i najstarszej (powyżej 60 roku życia) kategorii wiekowej największy odsetek osób
związany jest z III sektorem (48,5% w najmłodszej i 43,9% w najstarszej grupie). Największy
odsetek osób w grupie 30-39 lat (41,3%) związany jest z instytucjami kultury. Natomiast w
przedziale 40-49 lat z instytucjami oświatowymi (34,6%) i kultury (30%). W grupie 50-59 lat
odnajdziemy najwięcej osób związanych z oświatą (34,8%) i samorządem (28,5%).
Ankieta kierowana była do intencjonalnie wybranych czterech grup (zawodowych)
badanych: osób działających w placówkach oświatowych, kulturalnych, organizacjach
pozarządowych oraz związanych ze sferą samorządową. W każdym badanym mieście
podjęto starania aby w równych proporcjach zdobyć opinie każdej z czterech badanych grup.
Nie zawsze ta równa proporcja była możliwa ze względu na ogromną różnorodność i
specyfikę „zasobów” (instytucjonalnych i kadrowych) poszczególnych badanych miast.
Niemniej jednak wydaje się, iż założony cel równomiernego rozkładu grup zawodowych
11
został zrealizowany gdy przyjrzymy się nieznacznie większej liczbie badanych pochodzących z
instytucji kultury (144 osób, które stanowią 28% wszystkich badanych) w porównaniu do 127
respondentów (24,7%) z III sektora, 123 badanych ze sfery samorządu terytorialnego (23,9%)
i 120 osób z sektora oświatowego (23,3%).
Płeć respondentów
Wielkość miasta badania
Duże miasto
Kobieta
40,1%
41,2%
35,0%
Średnie miasto
58,8%
Mężczyzna
Małe miasto
24,9%
Badana grupa respondentów
Grupy wiekowe respondentów
13,4%
Instytucje kultury
24,7%
28,0%
6,7%
21,2%
do 29 lat
30-39 lat
Instytucje oświaty
40-49 lat
23,9%
Samorząd
23,3%
50-59 lat
32,2%
60 lat i więcej
III sektor
26,5%
W związku z tym, iż kategoria czterech rodzajów instytucji/organizacji czy też grup
„zawodowych” jest niezwykle ważną kategorią zmiennych w kontekście całego badania
zespół badawczy postanowił w tej części dodać szczegółowe tabele krzyżowe z
najważniejszymi danymi jeszcze lepiej charakteryzującymi badanych.
Biorąc pod uwagę procentowy udział płci respondentów zauważyć można, iż panie
stanowią większość w grupach związanych z instytucjami kultury, oświaty i samorządem. W
największym stopniu (70%) w placówkach oświatowych. Natomiast wśród badanych z
organizacji trzeciego sektora większość (55,9%) stanowili mężczyźni.
12
Płeć a grupa zawodowa respondentów
Płeć
Liczebność
%
Liczebność
Mężczyzna
%
Liczebność
Ogółem
%
Kobieta
Grupa zawodowa respondentów
Instytucja Instytucja
III
Samorząd
kultury
oświaty
sektor
95
84
67
56
66,0%
70,0%
54,5%
44,1%
49
36
56
71
34,0%
30,0%
45,5%
55,9%
144
120
123
127
100,0%
100,0%
100,0%
100,0%
Ogółem
302
58,8%
212
41,2%
514
100,0%
Kiedy przyjrzymy się grupom wiekowym badanych zaobserwujemy, iż najliczniejszą
grupę wiekową: w instytucjach kultury stanowiły osoby w wieku 30-39 lat (31,2%), w
instytucji oświatowych i samorządzie osoby w wieku 50-59 lat (kolejno - 47,3% i 38,1%), w III
sektorze osoby mające 60 lat i więcej (24,4%). Natomiast biorąc pod uwagę średni wiek
respondenta to najmłodszymi badanymi były badani działający w instytucjach kultury (śr.
45,52) a najstarszymi pracujący w placówkach oświatowych (śr. 48,97).
Grupa wiekowa a grupa zawodowa respondentów
Grupy wiekowe
Do 29 lat
30-39 lat
40-49 lat
50-59 lat
60 lat i
więcej
Ogółem
Liczebność
%
Liczebność
%
Liczebność
%
Liczebność
%
Liczebność
%
Liczebność
%
Grupa zawodowa respondentów
Instytucja
Instytucja
Samorząd III sektor
kultury
oświaty
6
1
10
16
4,3%
0,9%
8,5%
13,4%
43
10
26
25
31,2%
8,6%
22,0%
21,0%
39
45
23
23
28,3%
38,8%
19,5%
19,3%
32
55
45
26
23,2%
47,4%
38,1%
21,8%
18
5
14
29
13,0%
4,3%
11,9%
24,4%
138
116
118
119
100,0%
100,0%
100,0%
100,0%
Ogółem
33
6,7%
104
21,2%
130
26,5%
158
32,2%
66
13,4%
491
100,0%
Średni wiek a grupa zawodowa respondentów
Grupa zawodowa respondentów
Instytucja kultury
Instytucja oświaty
Samorząd
III sektor
Ogółem
Wiek w latach
45,52
48,97
47,14
47,18
47,13
13
Analiza kategorii wielkości miast pozwala zauważyć, że najliczniejsza grupa badanych
osób z organizacji pozarządowych działa w dużym mieście (39,4%) a w pozostałych
kategoriach grup zawodowych respondentów jest to małe miasto.
Wielkość miasta a grupa zawodowa respondentów
Wielkość miasta
Liczebność
%
Liczebność
Średnie miasto
%
Liczebność
Duże miasto
%
Liczebność
Ogółem
%
Małe miasto
Grupa zawodowa respondentów
Instytucja Instytucja
III
Samorząd
kultury
oświaty
sektor
58
53
48
47
40,3%
44,2%
39,0%
37,0%
38
26
34
30
26,4%
21,7%
27,6%
23,6%
48
41
41
50
33,3%
34,2%
33,3%
39,4%
144
120
123
127
100,0%
100,0%
100,0%
100,0%
Ogółem
206
40,1%
128
24,9%
180
35,0%
514
100,0%
14
II. Wyniki badania ilościowego
A. Edukacja kulturalna
1. Znaczenie edukacji kulturalnej
Edukacja kulturalna jest terminem niezwykle znaczeniowo szerokim i nieostrym, pod
którym kryją się różne definicje, poziomy, cechy i działania, które zawierają się jej w obrębie.
Zespół badawczy chciał zatem przyjrzeć się bardziej szczegółowo tym różnym spojrzeniom na
edukację kulturalną. Sam sposób w jaki rozumie się to pojęcie wydaje się niezwykle ważne
gdyż determinuje on bezpośrednie działania jakie oferuje się „edukowanym” pod szyldem
edukacji kulturalnej. To jak osoba kreująca działania w edukacji kulturalnej patrzy na zakres
tej edukacji ma zatem duże znaczenie dla jej kolejnych wyborów i poczynań. Inne formy i
środki edukacyjne, obszary tematyczne, grupy odbiorców czy działania promocyjne i
informacyjne wybierze osoba dla której edukacja kulturalna to element wprowadzenia w
dziedzictwo regionu niż osoba, która patrzy na edukację kulturalną jako na przygotowanie do
twórczego działania artystycznego i nauki konkretnych umiejętności i talentów (np.
muzycznych, plastycznych).
Badani poproszeni zostali o wskazanie najważniejszych, w ich ocenie, znaczeń
edukacji kulturalnej. Do wyboru mieli siedem kategorii znaczeń edukacji kulturalnej: 1. jako
przygotowanie do świadomego i aktywnego uczestnictwa w kulturze - powinna wpływać na
rozbudzenie potrzeb uczestnictwa w kulturze; 2. jako przygotowanie do twórczego działania
artystycznego - powinna rozwijać twórcze, kreatywne i artystyczne zainteresowania kulturą i
sztuką, uczyć konkretnych umiejętności i rozwijać talenty (np. śpiew, rysunek); 3. jako
wprowadzenie w dziedzictwo kulturowe własnego regionu - powinna stawiać nacisk na
aspekty dziedzictwa kulturowego i tożsamości; 4. jako przygotowanie do krytycznego
odbioru kultury współczesnej, zwłaszcza korzystania z masowych środków przekazu; 5. jako
kształcenie międzykulturowe - powinna uczyć wrażliwości i pomagać zrozumieć inne kultury;
6. jako kształcenie wartości moralnych - powinna skupiać się na aspektach wychowania, etyki
i moralności; 7. jako kształcenie wartości obywatelskich - powinna skupiać się na
problematyce społeczeństwa obywatelskiego, aktywizacji, współpracy obywatelskiej i
rozwoju kapitału społecznego. Dodatkowo respondenci mogli w ósmej kategorii („inne,
15
jakie?”) zaproponować jeszcze inne, swoje własne znaczenie tego terminu, które nie
odnaleźli w kafeterii zaproponowanej przez zespół badawczy. Było to pytanie wielokrotnego
wyboru, gdyż badani poproszeni zostali o wskazanie maksymalnie trzech odpowiedzi.
Zdecydowanie najpopularniejszym znaczeniem edukacji kulturalnej jest łączenie jej z
przygotowaniem do aktywnego i świadomego uczestnictwa w kulturze, które wpłynąć ma na
rozbudzenie potrzeby uczestnictwa w niej (71,1%). Na drugim miejscu pod względem ilości
wskazań
(47%)
znalazło
się
rozumienie
edukacji
kulturalnej
jako
kształcenia
międzykulturowego, które uczy wrażliwości i pomaga zrozumieć inne kultury. Na trzecim
miejscu (41,5%) badani wskazali znaczenie edukacji kulturalnej jako przygotowania do
działania artystycznego (rozwoju twórczych zainteresowań sztuką i artystycznych talentów
oraz nauki konkretnych umiejętności – śpiewu czy tańca). Edukacja kulturalna traktowana
jako wprowadzenie w dziedzictwo kulturowe własnego regionu uzyskała natomiast 37,1% co
pozwoliło tej kategorii znaleźć się tuż za najpopularniejszą trójką odpowiedzi. Kolejnym
wskazaniem badanych osób (33,8%) była odpowiedź ukazująca edukację kulturalną jako
przygotowanie do krytycznego odbioru współczesnej kultury – zwłaszcza w obliczu
korzystania z masowych środków przekazu. Natomiast skupienie na aspektach wychowania,
etyki i moralności i traktowanie edukacji kulturalnej jako kształcenia wartości moralnych
uzyskało 28,9%. Pod względem popularności wskazań badanych na ostatnim miejscu (26,3%)
znalazło się znaczenie edukacji kulturalnej jako kształcenie wartości obywatelskich – takich
jak: aktywizacji i współpracy obywatelskiej czy rozwoju kapitału społecznego. Jedynie dwóch
badanych zdecydowało się wskazać swoje znaczenie tego pojęcia. Oto one:
powinna uczyć odróżniać tandetę od dzieła!; budowanie własnej osobowości i umiejętność
„sprzedawania" swoich wartości/umiejętności, „zarażania" potrzebą kontaktu z kulturą
innych.
16
Najważniejsze znaczenia edukacji kulturalnej
Przygotowanie do aktywnego i świadomego
uczestnictwa - rozbudzenie potrzeb uczestnictwa
w kulturze
71,1%
Kształcenie międzykulturowe - uczy wrażliwości i
zrozumienia innych kultur
47,0%
Przygotowanie do twórczego działania
artystycznego - rozwój talentów i artystycznych
umiejętności
41,5%
Wprowadzenie w dziedzictwo regionu - nacisk na
tożsamość i dziedzictwo kulturowe
37,1%
Przygotowanie do krytycznego odbioru kultury
współczesnej - zwłaszcza masowych środków
przekazu
33,8%
Kształcenie wartości moralnych - wychowanie,
etyka
28,9%
Kształcenie wartości obywatelskich - kapitał
społeczny i aktywność społeczeństwa
obywatelskiego
Inne
26,3%
0,4%
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80%
* Pytanie wielokrotnego wyboru. Respondent mógł wskazać więcej niż jedną odpowiedź stąd suma głosów
przekracza liczebność próby, a łączne wartości procentowe wynoszą więcej niż 100%.
Analiza tego pytania jest zdecydowanie ciekawsza kiedy weźmiemy pod uwagę cztery
grupy respondentów, którzy tworzą wizje, programy lub konkretne projekty edukacji
kulturalnej. Pozwala ona lepiej przyjrzeć się badanym grupom osób i ujrzeć w jaki sposób
samo to pojęcie definiują i co za tym idzie w jakich obszarach edukacji kulturalnej łatwiej im
kreować jej działania. Wyniki tego zestawienia pokazuje różnorodność spojrzeń na edukacje
kulturalną wśród badanych grup. Zauważyć należy, że badani związani z samorządem w
największym stopniu (w porównaniu z innymi badanymi grupami) widzą w edukacji
kulturalnej proces, który wprowadza w tożsamość i dziedzictwo kulturalne regionu (39,8%)
oraz wprowadza do aktywnego i świadomego uczestnictwa w kulturze (77,2%). Porównanie z
pozostałymi grupami respondentów w aspekcie edukacji kulturalnej jako przygotowania do
krytycznego odbioru kultury współczesnej pokazuje, iż samorządowcy w najmniejszym
stopniu w tym obszarze (29,3%) budowaliby jej znaczenie. Respondenci z instytucji kultury w
największym stopniu (biorąc pod uwagę wskazania wszystkich grup) postrzegają edukację
17
kulturalną przez pryzmat kształcenia międzykulturowego (51,7%) oraz przygotowania do
twórczego działania artystycznego (44,8%). Natomiast kiedy weźmiemy pod uwagę
znaczenie edukacji kulturalnej jako kształcenia wartości moralnych zauważymy, iż
zdecydowanie największy odsetek badanych (38,1%) wskazujący na takie znaczenie wywodzi
się z grupy instytucji oświatowych. Znaczące jest również to, iż największy procent
odpowiedzi respondentów przypisujących znaczenie edukacji kulturalnej jako kształcenia
wartości obywatelskich należy do grupy osób z trzeciego sektora (35,2%).
Znaczenie edukacji kulturalnej w badanych grupach respondentów
71,2%
77,2%
65,3%
70,6%
Przygotowanie do aktywnego i świadomego
uczestnictwa - rozbudzenie potrzeb uczestnictwa
w kulturze
Kształcenie międzykulturowe - uczy wrażliwości i
zrozumienia innych kultur
Przygotowanie do twórczego działania
artystycznego - rozwój talentów i artystycznych
umiejętności
Wprowadzenie w dziedzictwo regionu - nacisk na
tożsamość i dziedzictwo kulturowe
43,2%
45,5%
46,6%
51,7%
41,6%
39,8%
39,0%
44,8%
36,0%
39,8%
34,7%
37,8%
Przygotowanie do krytycznego odbioru kultury
współczesnej - zwłaszcza masowych środków
przekazu
33,6%
29,3%
36,4%
35,7%
Kształcenie wartości moralnych - wychowanie,
etyka
30,4%
26,0%
38,1%
22,4%
Kształcenie wartości obywatelskich - kapitał
społeczny i aktywność społeczeństwa
obywatelskiego
35,2%
31,7%
18,6%
20,3%
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90%
Instytucja kultury
Instytucja oświaty
Samorząd
III sektor
* Pytanie wielokrotnego wyboru. Respondent mógł wskazać więcej niż jedną odpowiedź stąd suma głosów
przekracza liczebność próby, a łączne wartości procentowe wynoszą więcej niż 100%.
Analiza wskazań badanych w perspektywie płci respondentów pozwala zauważyć, iż
kobiety częściej niż mężczyźni dostrzegają w edukacji kulturalnej aspektów kształcenia
międzykulturowego (52% kobiet do 39,7% mężczyzn) oraz przygotowania do twórczego
działania artystycznego (44,7% do 36,8%). Natomiast panowie częściej niż płeć piękna
18
rozumieją edukację kulturalną jako wprowadzenie w dziedzictwo regionu (41,1% mężczyzn
do 34,3% kobiet) oraz kształcenie wartości obywatelskich (33% do 21,7%).
Kiedy weźmiemy pod uwagę wielkość miast w których działają badani to w przypadku
większości kategorii nie zaobserwujemy większych różnic między respondentami w tym
obszarze. Wyjątkiem są dwa obszary znaczeniowe edukacji kulturalnej. W przypadku
znaczenia edukacji kulturalnej jako przygotowania do krytycznego odbioru kultury
współczesnej najwięcej badanych (39,1%) pochodziło z dużego miasta. Mniejsze procentowe
wskaźniki odpowiedzi znalazły się wśród badanych ze średniej wielkości miasta (31,5%) i
małych miast (30,5%). Natomiast edukację jako wprowadzenie w dziedzictwo regionu w
najmniejszym stopniu zaznaczyli badani dużych miast (33,5%) niż małych (36,9%) czy
średnich (42,5%).
Analiza grup wiekowych badanych przyniosła ciekawe wyniki. W najstarszej grupie
wiekowej (60 lat i więcej) dopiero na czwartym miejscu pod względem ilości wskazań
znalazło się rozumienie edukacji kulturalnej jako kształcenie międzykulturowe (36,4%), które
w pozostałych grupach wiekowych zajmowało drugie miejsce. W tej grupie badanych drugą
pozycję zdobyła kategoria edukacji kulturalnej jako wprowadzenia w dziedzictwo regionu
(40,9%). Dla porównania „jedynie” 30,3% najmłodszych badanych (do 29 lat) wskazało tę
opcję. Warto również podkreślić, iż w najmłodszej grupie respondentów odnaleźć możemy
najwyższy procent wskazania edukacji kulturalnej jako międzykulturowego kształcenia, który
uczy zrozumieć inne kultury (54,5%).
2. Cechy edukacji kulturalnej
Zespół badawczy postawił przed badanymi niełatwe zadanie prosząc o zaznaczenie (w
kilku grupach/blokach tez) wskazań dotyczących wybranych cech edukacji kulturalnej.
Trudność wyboru w zaprezentowanych blokach stwierdzeń polegała na tym, iż badany miał
wskazać w każdym z pięciu bloków tylko jedno stwierdzenie z którym najbardziej się zgadza.
Respondent wyboru dokonywał spośród następujących wskazań:
Edukacja kulturalna …
(1.1)
powinna koncentrować się na tożsamości lokalnej i uczyć dumy z kultury własnego regionu
(1.2)
powinna koncentrować się na tożsamości narodowej i uczyć dumy z polskiej kultury
19
(1.3)
powinna koncentrować się na tożsamości wielokulturowej i uczyć otwartości na inne kultury
(2.1)
powinna koncentrować się na współczesnych zjawiskach kultury
(2.2)
powinna koncentrować się na kanonie i tradycyjnych zjawiskach kultury
(3.1)
powinna być całkowicie darmowa
(3.2)
powinna być częściowo płatna
(4.1)
powinna być dobrowolna dla uczniów - dzieci i młodzieży w szkole
(4.2)
powinna być obowiązkowa dla uczniów - dzieci i młodzieży w szkole
(5.1)
powinna opierać się na kulturze masowej i popularnej
(5.2)
powinna opierać się na kulturze alternatywnej i niszowej
(5.3)
powinna opierać się na kulturze wysokiej i tradycyjnej
Oczywiście zespół badawczy ma świadomość tego, że rzeczywistość (szczególnie ta
związana z obszarem kultury) nie jest taka prosta i zero-jedynkowa a zaprezentowane
warianty często nie są rozłączne i przenikają się wzajemnie. Koncentrowanie się na
tożsamości lokalnej nie wyklucza możliwość włączania w swoje działania edukacyjne
tożsamości narodowej (itp.) należy jednak podkreślić, iż w prezentowanych grupach
stwierdzeń prosiliśmy badanych by pokazali nam na jakim obszarze w pierwszej kolejności
się koncentrują. Takie myślenie nie wydaje się być bezzasadne biorąc pod uwagę często
ograniczone środki (np. finansowe, materialne, kadrowe) które wymuszają sytuację w której
należy się na jednym, wybranym obszarze skoncentrować. Zaprezentowany układ pytań i
dyspozycji zespołu badawczego do bloków stwierdzeń wynika również z naszego
przekonania, iż gdyby w każdej z prezentowanych grup dodać wskazanie typu „to zależy”
albo „wszystkie odpowiedzi są warte zaznaczenia” to w niektórych przypadkach niemal
wszyscy badani wskazaliby taką możliwość.
Odrębną kwestią pozostaje otwarte pytanie czy tożsamość „wielokulturowa”, jako
jeden z typów tożsamości zaproponowany przez zespół badawczy w kafeterii, w ogólne
istnieje? W kontekście tego pytania owa tożsamość stanowi ona nie tyle rzeczywistą co
kontekstową kategorię, która w połączeniu z pozostałymi kategoriami daje trzy poziomy
spojrzeń na edukację kulturalną. Budowane obszary/poziomy to: 1. lokalność i region, 2.
Polska i naród, 3. ujęcie „ponad” narodowe („wielokulturowe”) i inne kultury.
20
Warto również w tym miejscu wyjaśnić intencje zespołu w stosunku do zamieszczenia
ostatniego bloku stwierdzeń. Stwierdzenia te oparte są bowiem na pewnych
hasłach/sloganach
(masowej-popularnej/alternatywnej-niszowej/wysokiej-tradycyjnej).
Zauważmy, iż kultura tradycyjna nie zawsze przecież musi być wysoka a niszowość
automatycznie nie wyznacza kultury alternatywnej. Niemniej jednak ciekawość na jakich
(wydaje się czytelnych społecznie) „hasłach” gotowi są respondenci w największym stopniu
opierać edukację kulturalną spowodowała, iż zespół badawczy zdecydował się umieścić
również ten blok stwierdzeń.
Jakie cechy powinna zatem mieć edukacja kulturalna? Na jakich elementach powinna
się koncentrować i opierać? Biorąc pod uwagę najliczniejsze wskazania wszystkich badanych
osób powinna ona: koncentrować się na tożsamości wielokulturowej i uczyć otwartości na
inne kultury (51,4%), koncentrować się na kanonie i tradycyjnych zjawiskach kultury (62,4%),
być częściowo płatna (50,5%), być obowiązkowa dla uczniów (74,2%) oraz opierać się na
kulturze wysokiej i tradycyjnej (74,4%).
Edukacja kulturalna powinna koncentrować się
na tożsamości …
Edukacja kulturalna powinna koncentrować się
na …
23,9%
37,6%
51,4%
24,7%
Tożsamości lokalnej i uczyć dumy z kultury
własnego regionu
Tożsamości narodowej i uczyć dumy z polskiej
kultury
Tożsamości wielokulturowej i uczyć otwartości na
inne kultury
62,4%
Współczesnych zjawiskach kultury
Kanonie i tradycyjnych zjawiskach kultury
21
Edukacja kulturalna powinna być …
Edukacja kulturalna powinna być …
25,8%
50,5%
49,5%
74,2%
Całkowicie darmowa
Dobrowolna dla uczniów
Częściowo płatna
Obowiązkowa dla uczniów
Edukacja kulturalna powinna opierać się na …
18,3%
7,3%
74,4%
Kulturze wysokiej i tradycyjnej
Kulturze alternatywnej i niszowej
Kulturze masowej i popularnej
2.1. Trzy poziomy spojrzeń na edukację kulturalną
Zespół badawczy konstruując ten zestaw twierdzeń o różnych cechach jakimi w
oczach badanych powinna charakteryzować się edukacja kulturalna chciał przede wszystkim
zobaczyć czy widoczne będą różnice między badanymi grupami czy też innymi
wyodrębnionymi zmiennymi.
Analiza wskazać czterech badanych grup respondentów pokazała, iż w największym
stopniu badani zatrudnieni w instytucjach kultury (59,7%) skłonni są łączyć edukację
kulturalną z tożsamością wielokulturową i traktować ją jako naukę otwartości na inne
kultury. Ten poziom na którym powinna koncentrować się edukacja kulturalna jest
najczęściej wybierany we wszystkich badanych grupach, lecz w przypadku badanych z
obszaru samorządu i instytucji oświatowych zyskał on najmniejsze wskazania – 47,1% i 47%.
22
Istotne wydaje się zauważenie, iż respondenci pracujący w instytucjach oświatowych w
największym stopniu ze wszystkich badanych grup (35%) uważają, iż edukacja kulturalna
powinna koncentrować się na tożsamości narodowej i uczyć dumy z polskiej kultury. Jest to
dwukrotnie większy procent tego wskazania niż w przypadku osób z instytucji kultury
(17,2%). Wydaje się, że takie spojrzenie na edukacje kulturalną może wyjaśniać organizację
w placówkach oświatowych różnych akademii, apelów i występów z okazji ważnych dla
Polski dat. Osoby z instytucji oświatowych w najmniejszym stopniu (17,9%) uważają, że
edukacja kulturalna związana powinna być z najbliższym, lokalnym i regionalnym poziomem.
Wydaje się, że może to być wynikiem sztywnych i napiętych programów nauczania w których
brakuje lekcji na których nauczyciel mógłby wprowadzić odniesienia do tego poziomu. Warte
zauważenia jest również to, że poziom lokalny i edukację kulturalną jako naukę dumy z
kultury własnego regionu w największym stopniu dostrzegają osoby związane z samorządem
miejskim (28,9%). Być może pewne nieporozumienia i niezrozumienia swoich działań w
edukacji kulturalnej między tymi czterema grupami wiążą się z różnymi poziomami,
obszarami i priorytetami, które stawiają sobie badane grupy.
Edukacja kulturalna powinna koncentrować się na tożsamości...
100%
90%
80%
70%
47,0%
47,1%
50,8%
17,2%
35,0%
24,0%
23,7%
23,1%
17,9%
28,9%
25,4%
Instytucja kultury
Instytucja oświaty
Samorząd
III Sektor
59,7%
60%
50%
40%
30%
20%
10%
0%
Tożsamości wielokulturowej i uczyć otwartości na inne kultury
Tożsamości narodowej i uczyć dumy z polskiej kultury
Tożsamości lokalnej i uczyć dumy z kultury własnego regionu
Analizując wielkość miast w których działają badane osoby zaobserwować należy, iż w
małych miastach tożsamość lokalna i duma z kultury regionu jest wskazaniem, który zyskało
drugie pod względem ilości głosów miejsce (28,8%). W przeciwieństwie do pozostałych
kategorii miast gdzie to wskazanie zdobyło niecałe 21% i było najmniej popularną
odpowiedzią.
23
Kiedy przyjrzymy się wskazaniom badanych pod kątem grupy wiekowej do której
należą zauważyć warto, iż co ciekawe poziom związany z tożsamością lokalną i dumą z
dziedzictwa kulturalnego regionu w najmniejszym stopniu (15,9%) podzielają badani z
najstarszej grupy wiekowej. Do największych zwolenników koncentrowania się edukacji
kulturalnej na tym obszarze należą osoby w wieku 30-39 lat (27,4%) i do 29 lat (26,7%).
Zresztą wśród tych dwóch najmłodszych grup wiekowych „najbliższy”, lokalny poziom
wyprzedził w ilości głosów wskazania związane z tożsamością narodową.
Wśród badanych mężczyzn na drugim miejscu pod względem ilości wskazań (28,4%)
znalazła się kategoria związana z tożsamością lokalną a najmniej popularną kategorią była
tożsamość narodowa (27%). W przypadku kobiet mamy do czynienia z sytuacja odwrotną:
tożsamość narodowa zyskała 23,1% wskazań a poziom lokalny - 20,6%.
2.2. Edukacja kulturalna – oparta na tradycji czy nowoczesności?
Kolejną zaproponowaną przez zespół badawczy grupą cech edukacji kulturalnej
stanowiła „klasyczna” opozycja: tradycja - nowoczesność. Badane osoby poproszone zostały
o wskazanie czy edukacja kulturalna powinna koncentrować się na kanonie i tradycyjnych
zjawiskach kultury czy też na współczesnych jej zjawiskach. Wszystkie badane grupy w
większości wskazały (powyżej 50%), iż edukacja kulturalna powinna opierać się na kanonie i
tradycji lecz wyrażały to z różną natężeniu. Największymi zwolennikami koncentracji edukacji
kulturalnej na tradycyjnych zjawiskach kultury są badani z instytucji oświatowych (67,6%) i
trzeciego sektora (66%). Natomiast w opinii 42,2% respondentów z instytucji kultury
edukacja kulturalna powinna jednak koncentrować się na współczesnych zjawiskach kultury wynik ten stanowił największy odsetek wskazań wśród badanych grup.
Edukacja kulturalna powinna koncentrować się na...
100%
90%
80%
70%
57,8%
67,6%
59,1%
66,0%
42,2%
32,4%
40,9%
34,0%
60%
50%
40%
30%
20%
10%
0%
Instytucja kultury
Instytucja oświaty
Współczesnych zjawiskach kultury
Samorząd
III Sektor
Kanonie i tradycyjnych zjawiskach kultury
24
Analiza tego pytania w kontekście wieku respondentów pokazuje, że im młodszy jest
wiek badanej grupy tym większy odsetek osób, które uważają, iż edukacja kulturalna
powinna koncentrować się na współczesnych zjawiskach kultury. Tak uważa 60% badanych z
najmłodszej kategorii wiekowej, 49,4% z grupy 30-39 lat, 38,8% w wieku 40-49 lat, 30,4%
osób 50-59 letnich i jedynie 21,1% osób powyżej 60 roku życia.
Warto odnotować, iż kobiety częściej niż mężczyźni (40% do 34,2%) wskazywały, iż
edukacja kulturalna opierać powinna się na współczesnych zjawiskach kultury.
2.3. Edukacja kulturalna – całkowicie darmowa czy częściowo płatna?
Zespół badawczy chciał zobaczyć jak w opinii badanych grup działających w obszarze
edukacji kulturalnej powinien wyglądać aspekt finansowania działań edukacyjnych przez
uczestników. Respondenci pracujący w sektorze oświatowym jako jedyna z badanych grup w
większości wskazali, iż edukacja kulturalna powinna być całkowicie darmowa (61,1%). Wśród
pozostałych grup więcej badanych osób było zdania, iż powinna ona być częściowo płatna.
Największy wskaźnik takiego wskazania odnaleźć możemy wśród badanych z instytucji
kultury (57,9%).
Edukacja kulturalna powinna być...
100%
90%
80%
70%
38,9%
57,9%
50,4%
53,2%
49,6%
46,8%
Samorząd
III Sektor
60%
50%
40%
61,1%
30%
20%
42,1%
10%
0%
Instytucja kultury
Instytucja oświaty
Całowicie darmowa
Częściowo płatna
Jedynie respondenci z małych miast w większości odpowiedzieli się za tym, iż
edukacja kulturalna powinna być całkowicie darmowa (58,5%). W najmniejszym stopniu taki
pogląd podzielają badani działający z dużych miastach (40,1%).
25
W większości mężczyźni (55%) są zwolennikami edukacji kulturalnej która powinna
być całkowicie darmowa. Więcej kobiet (54,3%) uważa natomiast, że powinna być częściowo
płatna.
2.4. Edukacja kulturalna - dobrowolna czy obowiązkowa dla uczniów?
Wszystkie badane grupy (w zbliżonych do siebie ilościowo wskazaniach - powyżej
70%) opowiedziały się za twierdzeniem, iż edukacja kulturalna powinna być obowiązkowa
dla uczniów. Największymi zwolennikami tak postawionej tezy były osoby z instytucji oświaty
(77,3%) oraz kultury (74,5%).
Edukacja kulturalna powinna być...
100%
90%
80%
70%
60%
74,5%
77,3%
72,1%
72,8%
25,5%
22,7%
27,9%
27,2%
Instytucja kultury
Instytucja oświaty
Samorząd
III Sektor
50%
40%
30%
20%
10%
0%
Dobrowolna dla uczniów
Obowiązkowa dla uczniów
Warto w tym miejscu zauważyć, iż w największy odsetek osób opowiadających się za
dobrowolnością edukacji kulturalnej jest wśród respondentów z małych miast (31,4%) osoby z dużych i średnich miast wskazały tę opcję w 22,4% i 22,2%.
Kategoria wieku badanych również różnicuje wskazania respondentów. Niemal
połowa najmłodszych respondentów (48,4%) wskazuje na odpowiedź, że edukacja kulturalna
powinna być dobrowolna dla uczniów. Jedynie 14,8% osób w kategorii wiekowej 60 i więcej
lat jest tego samego zdania.
26
2.5. Edukacja kulturalna - trzy „typy” kultury
Zespół badawczy był niezmiernie ciekawy na jakich „hasłach”, typach kultury badane
osoby gotowe są w największym stopniu opierać edukację kulturalną. Analiza tego pytania w
kontekście czterech grup respondentów pokazuje ciekawe wyniki. W największym stopniu
wszystkie grupy (co nie powinno być zaskoczeniem) uważają, iż edukacja kulturalna powinna
opierać się na kulturze „wysokiej i tradycyjnej”. Największymi zwolennikami tego rodzaju
kultury są osoby związane z instytucjami oświatowymi (78,5%). Warto jednak zwrócić uwagę
na pozostałe wskazania badanych. Niemal co piąty (24,1%) respondent z kręgu
samorządowego jest dania, iż w największym stopniu edukacja kulturalna winna opierać się
na kulturze „masowej i popularnej”. Biorąc pod uwagę tę kategorię jest to o niemal 10%
więcej wskazań niż odpowiedzi osób z trzeciego sektora (14,6%). Niezwykle istotne wydaje
się również zauważenie, iż aż 14,6% (w porównaniu do 1,9% i 2,7% wskazań osób z instytucji
oświatowych i samorządu) respondentów organizacji pozarządowych uważa, iż edukacja
kulturalna powinna opierać się na kulturze „alternatywnej i niszowej”. Takie przekonanie jest
również udziałem co dziesiątej (10,2%) osoby związanej z instytucją kultury. Te wskazania
poszczególnych grup wyjaśniać mogą częstsze sięganie do form, obszarów, artystów i
tematów będących „poza” głównym nurtem życia kulturalnego przez NGOsy i instytucje
kultury, festynowo-masowy (kierowany do szerokiej grupy mieszkańców) charakter wielu
wydarzeń kulturalnych organizowanych przez osoby związane z samorządem czy też
„oficjalny” (wysoki/tradycyjny) poziom działań edukacji kulturalnej w placówkach
oświatowych (szkołach i przedszkolach).
Edukacja kulturalna powinna opierać się na...
100%
90%
80%
70%
60%
74,8%
78,5%
73,2%
70,9%
50%
40%
1,9%
30%
20%
10%
0%
2,7%
10,2%
15,0%
19,6%
24,1%
14,6%
14,6%
Instytucja kultury
Instytucja oświaty
Samorząd
III Sektor
Kulturze masowej i popularnej
Kulturze alternatywnej i niszowej
Kulturze wysokiej i tradycyjnej
27
Badani działający w małych ośrodkach miejskich w największym stopniu (21,1%)
uznali, iż edukacja kulturalna powinna opierać się na kulturze masowej i popularnej. To
wskazanie zyskało natomiast 14,5% w przypadku badanych z dużych miast. Respondenci z
małych miast w najmniejszym stopniu skłonni byliby łączyć działania edukacji kulturalnej z
kulturą alternatywną i niszową (5,3%). Dla porównania - 7,3% osób z dużych i 10,6% ze
średnich miast poddanych badaniu.
Najmłodsi badani (do 29 lat) w największym stopniu skłonni są opierać edukację
kulturalną na kulturze alternatywnej i niszowej (17,9%). Równie duży odsetek wskazań
łączący edukację kulturalną z tym rodzajem kultury odnaleźć możemy u badanych w wieku
30-39 lat. Najmniejszy natomiast wśród osób w wieku 50-59 lat (2,9%) i 60 i więcej (3,4%).
3. Ocena różnych aspektów edukacji kulturalnej
Każdy z respondentów poproszony został o ocenę wybranych szesnastu aspektów
edukacji kulturalnej. Oceny dokonywał w skali od 1 (ocena niedostateczna) do 5 (bardzo
dobra). Warto w tym miejscu dodać, iż zespól badawczy w dyspozycjach do tego pytania dał
respondentom również możliwość wskazania kategorii „0” jako „nie mam wiedzy w danym
zakresie”. Dzięki czemu żaden z badanych nie czuł się zobowiązany, by („na siłę”) oceniać
poszczególne aspekty edukacji kulturalnej. Zastosowanie tej kategorii pozwoliło zatem
uzyskać oceny bardziej precyzyjne i zgodne z rzeczywistym stanem wiedzy badanych. Poza
tym warto zauważyć, że czasami również wskazania typu „nie mam zdania/wiedzy” stanowią
ważny element analizy i interpretacji poszczególnych wyników.
Zespół badawczy wybrał kilkanaście różnych elementów i obszarów związanych z
edukacja kulturalną. Oceniane przez badanych kategorie brzmiały:
Jak ocenia Pan/i:
1. Jakość wiedzy o kulturze osób zajmujących się edukacją kulturalną w Pana/i mieście.
2. Kompetencje komunikacyjne i interpersonalne osób zajmujących się edukacją kulturalną w
Pana/i mieście.
3. Kompetencje organizacyjne (planowanie i realizacja działań, zarządzanie projektem i zespołem)
osób zajmujących się edukacją kulturalną w Pana/i mieście.
28
4. Kompetencje kulturowe (m.in. do odbioru kultury, aktywności twórczej i wrażliwości na sztukę)
osób zajmujących się edukacją kulturalną w Pana/i mieście.
5. Zaplecze techniczne, materialne instytucji i organizacji zajmujących się edukacją kulturalną w
Pana/i mieście.
6. Skuteczność działań związanych z edukacją kulturalną prowadzonych w Pana/i mieście.
7. Promocję i informację wydarzeń związanych z edukacją kulturalną w Pana/i mieście.
8. Dostępność oferty związanej z edukacją kulturalną dla mieszkańców Pana/i miasta.
9. Ilość środków finansowych przeznaczonych przez samorząd na edukacje kulturalną w Pana/i
mieście.
10. Możliwości doskonalenia kadry edukacji kulturalnej (kursy, warsztaty, studia, wymiana
doświadczeń).
11. Współpracę samorządu miejskiego z instytucjami/organizacjami zajmującymi się edukacją
kulturalną.
12. Jakość działań w zakresie edukacji kulturalnej w Pana/i mieście.
13. Jakość działań w zakresie edukacji kulturalnej realizowanych przez placówki/organizacje
oświatowe w Pana/i mieście (m.in. szkoły, przedszkola).
14. Jakość działań w zakresie edukacji kulturalnej realizowanych przez placówki/organizacje
kulturalne w Pana/i mieście (m.in. domy kultury, muzea, biblioteki, teatry, stowarzyszenia,
inicjatywy prywatne).
15. Współpracę instytucji/organizacji oświatowych z instytucjami/organizacjami kulturalnymi w
zakresie edukacji kulturalnej.
16. Jakość działań w zakresie edukacji kulturalnej w Polsce.
Biorąc pod uwagę dużą ilość kategorii poddawanych ocenie dla ich łatwiejszego
zobrazowania w zbiorczej tabeli ze średnimi ocenami przedstawiono wszystkie elementy
edukacji kulturalnej poddawane ocenie. Dodatkowo odrębnymi kolorami zaznaczono cztery
wyodrębnione obszary związane z: jakością działań (różnych podmiotów i miejsc),
kompetencjami kadr edukacji kulturalnej, współpracą w działaniach edukacji kulturalnej oraz
innymi ważnymi cechami czy właściwościami obszaru edukacji kulturalnej (m.in. jej
dostępnością, promocją czy ilością środków finansowych). Natomiast na wykresach
kołowych, które zostały pogrupowane w wyodrębnione obszary analityczne, przedstawiono
procentowy rozkład wszystkich wskazań badanych osób. W tym miejscu warto również
dodać, iż przedstawione w tabeli średnie ocen zostały oczywiście obliczone z wyłączeniem
29
wskazania „0”. Do tej tabeli dodano także miarę odchylenia standardowego - ogólnego
rozkładu odpowiedzi.
Analiza średnich ocen wszystkich zaproponowanych przez zespół badawczy obszarów
pokazuje, że zdecydowanie najwyższą ocenę (śr. 3,9) uzyskał element jakości działań edukacji
kulturalnej realizowany przez instytucje kultury w badanych miastach. Warto w tym miejscu
zwrócić uwagę na odchylenie standardowe, które przyjmuje najmniejszy, ze wszystkich
ocenianych elementów, wskaźnik. Oznacza to największą wśród badanych zgodność z tak
wysokimi ocenami, gdyż odpowiedzi są skupione wokół wysokiej średniej. Kiedy weźmiemy
pod uwagę pozostałe oceniane elementy w obszarze jakości działań zauważymy, iż jakość
działań w edukacji kulturalnej realizowana przez instytucje oświatowe została średnio
oceniona na 3,6. Kiedy natomiast na analizowaną kategorię jakości działań spojrzymy przez
pryzmat miejsca w których odbywają się te działania zauważymy, iż badani zdecydowanie
lepiej oceniają swoje miasto (śr. 3,59) niż Polskę (śr. 3,13). Respondenci wysoko ocenili
również poszczególne elementy związane z obszarem kompetencji kadr sektora edukacji
kulturalnej. Takie same średnie wskazania (i wysokie drugie miejsca) zyskały kompetencje
organizacyjne (śr. 3,75) i kulturowe (śr. 3,75) osób zajmujących się edukacja kulturalną w
badanym mieście. Wysoko oceniona została również jakość wiedzy o kulturze (śr. 3,71) oraz
kompetencje komunikacyjne i interpersonalne (śr. 3,68) kadr edukacji kulturalnej. Na
średnim poziomie (biorąc pod uwagę wszystkie badane aspekty) oceniony został obszar
dotyczący współpracy. Nieznacznie lepiej (śr. 3,5 do 3,48) badani ocenili współpracę
samorządu miejskiego z instytucjami/organizacjami zajmującymi się edukacją kulturalną niż
współpracę instytucji/organizacji oświatowych z instytucjami/organizacjami kulturalnymi w
zakresie edukacji kulturalnej. Choć w kontekście tego pytania zauważyć należy bardzo wysoki
(jeden z najwyższych w tym pytaniu) współczynnik odchylenia standardowego w przypadku
współpracy samorządu z realizatorami edukacji kulturalnej, który pokazuje na dużą
różnorodność ocen i niejednomyślność badanych w tym elemencie. Warto również przyjrzeć
się ocenom niezwykle ważnych elementów edukacji kulturalnej takich jak jej skuteczność,
dostępność, informacja i promocja, zaplecze materialne, możliwość rozwoju kadr czy ilość
środków finansowych. Na początku podkreślić należy bardzo dobrą średnią ocenę (3,73) i
wysokie miejsce aspektu związanego z dostępnością oferty związanej z edukacja kulturalną
dla mieszkańców badanych miast. Relatywnie wysoko została oceniona przez respondentów
(śr. 3,62) promocja i informacja wydarzeń związanych z edukacją kulturalną w badanych
30
miastach. Oceny kolejnych elementów w tym wyodrębnionym obszarze należały do
najniższych. O ile jeszcze średnia ocena zaplecza technicznego i materialnego instytucji i
organizacji zajmujących się edukacją kulturalną w mieście i skuteczność działań związanych z
edukacją kulturalną prowadzonych w mieście badania była powyżej 3,0 (dokładnie 3,38 i
3,34) to aspekty finansowe i możliwości doskonalenia kadr znalazły się na samym dole ocen
badanych
osób.
Najgorzej
został
oceniony
aspekt
ilości
środków
finansowych
przeznaczonych przez samorząd na miejską edukację kulturalną (śr. 2,78). Niewiele lepsze
oceny (śr. 2,94) uzyskało stwierdzenie dotyczące możliwości (poprzez kursy, warsztaty,
studia czy wymianę doświadczeń) doskonalenia kompetencji i umiejętności kadr sektora
edukacji kulturalnej - choć warto zwrócić uwagę na fakt, iż oba najniżej ocenione elementy
uzyskały jedne z najwyższych wskazań odchylenia standardowego świadczące o
różnorodności ocen poszczególnych respondentów. Niemniej jednak o ile brak lub
niewystarczająca ilość środków finansowych nie może być dla nikogo zaskoczeniem to
martwić mogą szczególnie niskie oceny skuteczności, efektywności działań edukacji
kulturalnej oraz możliwości doskonalenia rozwoju kadr tego sektora kultury.
Tab. 1. Średnie oceny wybranych aspektów edukacji kulturalnej
Średnie oceny wybranych elementów związanych z edukacją
kulturalną
Odchylenie
N
Średnia
505
3,90
0,816
492
3,75
0,929
484
3,75
0,927
Dostępność oferty związanej z edukacją kulturalną dla mieszkańców miasta
509
3,73
0,974
Jakość wiedzy o kulturze osób zajmujących się edukacją kulturalną w mieście
487
3,71
0,970
Kompetencje komunikacyjne i interpersonalne osób zajmujących się edukacją
kulturalną w mieście
493
3,68
0,966
Promocja i informacja wydarzeń związanych z edukacją kulturalną w mieście
510
3,62
0,961
Jakość działań edukacji kulturalnej realizowanych przez instytucje/organizacje
oświatowe w mieście
482
3,60
0,891
Jakość działań w zakresie edukacji kulturalnej w mieście
498
3,59
0,879
471
3,50
1,060
480
3,48
0,984
494
3,38
1,021
Jakość działań edukacji kulturalnej realizowanych przez instytucje/organizacje
kulturalne w mieście
Kompetencje organizacyjne (planowanie i realizacja działań, zarządzanie
projektem i zespołem) osób zajmujących się edukacją kulturalną w mieście
Kompetencje kulturowe (m.in. do odbioru kultury, aktywności twórczej i
wrażliwości na sztukę) osób zajmujących się edukacją kulturalną w mieście
Współpraca samorządu miejskiego z instytucjami/organizacjami zajmującymi
się edukacją kulturalną
Współpraca instytucji/organizacji oświatowych z instytucjami/organizacjami
kulturalnymi w zakresie edukacji kulturalnej
Zaplecze techniczne, materialne instytucji i organizacji zajmujących się
edukacją kulturalną w mieście
standardowe
31
Skuteczność działań związanych z edukacją kulturalną prowadzonych w
mieście badania
490
3,34
0,841
Jakość działań edukacji kulturalnej w Polsce
455
3,13
0,847
429
2,94
1,054
446
2,78
1,080
Możliwości doskonalenia kadry edukacji kulturalnej (kursy, warsztaty,
wymiana doświadczeń, studia)
Ilość środków finansowych przeznaczonych przez samorząd na edukacje
kulturalną w mieście
Analiza średnich ocen poszczególnych grup zawodowych respondentów pokazuje, iż
niemal we wszystkich ocenianych aspektach edukacji kulturalnej najwyższe oceny kierowały
osoby z obszaru samorządowego. Wyjątkiem były obszary: współpracy na polu instytucje
oświatowe - instytucje kulturalne (najwyższa średnia należała do badanych z instytucji
oświatowych - śr. 3,77), jakości działań edukacji kulturalnej w Polsce (najwyższa średnia
należała do osób z instytucji kultury - śr. 3,24) oraz jakości działań edukacji kulturalnej
realizowanej przez instytucje oświatowe (najwyższa średnia należała do badanych z instytucji
oświatowych - śr. 3,94). Natomiast w każdym z wymienionych obszarów poddanych ocenie
badani z III sektora wystawiali w porównaniu do pozostałych grup zawodowych najniższe
oceny. Kiedy przyjrzymy się najwyżej i najniżej ocenianym elementom edukacji kulturalnej
wśród poszczególnych grup badanych zauważymy, iż osoby działające w obszarze
pozarządowym najwyżej oceniły obszar jakości działań edukacji kulturalnej realizowany przez
instytucje i organizacje kulturalne w mieście (śr. 3,62) oraz dostępność (śr. 3,46)
kompetencje kulturowe (śr. 3,45) i organizacyjne kadry (śr. 3,43). Najniżej ilość środków
finansowych (śr. 2,51) i możliwość doskonalenia kadry (śr. 2,70). Badani z instytucji kultury
najwyżej ocenili jakość działań edukacji kulturalnej realizowanej przez instytucje kultury (śr.
4,02), dostępność (śr. 3,83) i kompetencje organizacyjne kadry (śr. 3,82) a najniżej: ilość
środków finansowych (śr. 2,64) i jakość działań edukacji kulturalnej w Polsce (śr. 3,24 - co i
tak stanowiło najwyższą średnią tej kategorii we wszystkich czterech grupach) i skuteczność
edukacji kulturalnej (śr. 3,33). Respondenci pracujący w instytucjach oświatowych najwyżej
ocenili oprócz jakości działań edukacji kulturalnej realizowanych przez instytucje oświaty (śr.
3,94) również jakości działań edukacji kulturalnej realizowanych przez instytucje kultury (śr.
3,90) oraz kompetencje kulturowe kadry (śr. 3,83) a najniżej: ilość środków finansowych (śr.
2,60) i możliwość doskonalenia kadry (śr. 2,87). Kiedy pod uwagę weźmiemy oceny osób z
samorządu zobaczymy, iż najwyżej oceniono jakości działań edukacji kulturalnej
realizowanych przez instytucje kultury (śr. 4,05), kompetencje kulturowe kadry (śr. 4,04),
32
jakość wiedzy kadry (śr. 4,03) oraz współpracę samorządu z instytucjami zajmującymi się
edukacją kulturalną (śr. 4,02) a najniższe średnie noty zyskały obszary: jakość działań
edukacji kulturalnej w Polsce (śr. 3,14), ilość środków finansowych (śr. 3,37) oraz możliwość
doskonalenia kadry (śr. 3,41).
Analizując oceny respondentów w odniesieniu do wielkości miast w których działają
zauważyć można, że im mniejsze wielkości miasto tym lepiej oceniana jest współpraca
samorządu z podmiotami edukacji kulturalnej. Badani z małego miasta średnio ocenili ją na
3,62, średniego na 3,54 natomiast dużego na 3,34. Ta spadkowa tendencja ocen związana ze
wzrostem wielkości miasta nie jest odosobniona. Niemal we wszystkich badanych aspektach
edukacji kulturalnej respondenci z małych miast wystawiali najwyższe średnie oceny a
badani z dużych ośrodków miejskich - najniższe. Wyjątkiem jest ocena zaplecza technicznego
i materialnego w której to kategorii najniższe oceny należały do badanych z małych miast (śr.
3,29) podczas gdy respondenci ze średnich i dużych miast ocenili ten aspekt na 3,44.
Ponadto w aspekcie oceny skuteczności działań najniżej ten aspekt oceniły osoby ze średnich
miast (śr. 2,87). Natomiast w przypadku oceny ilości środków finansowych przeznaczonych
na edukacje kulturalną można z przekąsem powiedzieć, że najbardziej zadowolonych i
najwyżej oceniających ten element odnaleźć możemy wśród badanych ze średnich miast (śr.
2,87).
3.1. Ocena kompetencji kadr realizujących działania edukacji kulturalnej
Najpopularniejszą wystawianą przez badanych oceną we wszystkich czterech
aspektach związanych z obszarem kompetencji osób realizujących edukację kulturalną w
badanym mieście była „4”. Na drugim miejscu pod względem częstotliwości wskazań była
ocena „3”. Niemniej po najwyższą notę („5”) sięgnął niemal co piąty badany w przypadku
oceny kompetencji komunikacyjnych/ interpersonalnych (18,3%) i kulturowych (19,6%) lub
co piąty badany w przypadku: kompetencji organizacyjnych (20,2%) i jakości wiedzy o
kulturze (20,3%).
33
Ocena – kompetencje organizacyjne
kadry edukacji kulturalnej
2,0% 3,7%
6,5%
20,2%
Ocena – kompetencje kulturowe kadry
edukacji kulturalnej
2,0% 5,3%
6,3%
Ocena – jakość wiedzy o kulturze kadry
edukacji kulturalnej
2,5%
19,6%
4,9%
20,3%
7,0%
25,0%
25,2%
25,8%
42,5%
Ocena – kompetencje komunikacyjne i
interpersonalne kadry edukacji
kulturalnej
2,8%
41,9%
39,5%
Legenda - oceny od 1 (ocena niedostateczna) do 5 (bardzo dobra) oraz 0 jako „nie mam
wiedzy”
3,1%
18,3%
8,1%
24,8%
43,0%
3.2. Ocena jakości działań edukacji kulturalnej - zróżnicowanie przestrzenne i
organizacyjne
Analiza szczegółowych ocen badanych w obszarze jakości działań edukacji kulturalnej
pozwala zauważyć, iż niemalże trzech na czterech respondentów (73,1%) oceniła na „4” lub
„5” jakość działań realizowanych przez instytucje i organizacje kulturalne (m.in. domy
kultury, muzea, biblioteki, teatry, stowarzyszenia, inicjatywy prywatne) w swoich miastach.
Jedynie 4,7% badanych wystawiło notę „1” lub „2”. Dla porównania jakość działań
realizowanych przez placówki/organizacje oświatowe (m.in. szkoły, przedszkola) została
oceniona na najwyższe dwie oceny przez 55,1% badanych a co dziesiąty (10,4%) respondent
ocenił ją na poziomie „1” i „2”. Najczęściej wskazywaną oceną dla jakości działań edukacji
kulturalnej w Polsce była średnia ocena („3”) - zaznaczyło ją 43,8% badanych. Jedynie co
czwarty respondent (28,7%) wystawił dwie najwyższe oceny a aż 17,7% - „1” oraz „2”.
Zdecydowanie lepiej oceniony został poziom badanych miast. Tam największy odsetek
badanych wskazał ocenę „4” (46,2%). Więcej było również bardzo zadowolonych osób z
jakości działań edukacji kulturalnej w ich mieście (12% wskazań „5”) niż tych, którzy wskazali
dwie najgorsze oceny („1” i „2” uzyskały łącznie 10,1%). Zauważyć należy również największy
34
wskaźnik wskazań „nie mam wiedzy” w przypadku oceny jakości działań edukacji kulturalnej
w perspektywie całego kraju (9,9%) oraz wysoki odsetek badanych osób (5,3%) w przypadku
oceny działań realizowanych przez instytucje oświatowe.
Ocena – jakość działań realizowanych
przez instytucje/organizacje kulturalne
3,7%
1,0%
Ocena – jakość działań realizowanych
przez instytucje oświatowe
0,8%
21,8%
1,2%
5,3%
Ocena – jakość działań edukacji
kulturalnej w mieście
2,0%
13,4%
8,1%
9,2%
1,8%
12,0%
21,4%
30,0%
29,3%
41,7%
46,2%
51,3%
Ocena – jakość działań edukacji
kulturalnej w Polsce
9,9%
Legenda - oceny od 1 (ocena niedostateczna) do 5 (bardzo dobra) oraz 0 jako „nie mam
wiedzy”
3,4%
3,2%
25,3%
14,5%
43,8%
3.3. Ocena współpracy w sektorze edukacji kulturalnej
Poszczególne oceny respondentów w obszarze związanym ze współpracą czy to
samorządu miejskiego z realizatorami edukacji kulturalnej czy instytucjami kulturalnymi i
oświatowymi są niemal identyczne. Nieco więcej badanych wystawiło najwyższą ocenę
współpracy samorząd-realizatorzy edukacji kulturalnej (15,1%) niż współpracy na polu
edukacji kulturalnej między placówkami kultury a oświaty (13,2%). O 5,1% było więcej osób
wystawiających średnią ocenę („3”) w przypadku współpracy sektora kultury z sektorem
oświatowym (30,2%) niż samorządu z organizacjami zajmującymi się edukacją kulturalną
(25,1%).
35
Ocena – współpraca samorządu
miejskiego z instytucjami/organizacjami
zajmującymi się edukacją kulturalną
7,5%
4,7%
15,1%
Ocena – współpraca instytucji/organizacji
oświatowych z instytucjami/organizacjami
kulturalnymi w zakresie edukacji
kulturalnej
3,0%
11,8%
5,3%
Legenda - oceny od 1 (ocena
niedostateczna) do 5 (bardzo dobra) oraz
0 jako „nie mam wiedzy”
13,2%
11,0%
30,2%
25,1%
36,5%
36,5%
3.4. Ocena ważnych elementów edukacji kulturalnej
Kolejny obszar oceny edukacji kulturalnej trudno ująć w jedno słowo gdyż obejmuje
on różnorodne jej elementy od oceny skuteczności i dostępności, przez informację i
promocję oferty edukacji kulturalnej, ocenę warunków materialnych i technicznych i
możliwości doskonalenia kadr po kwestie związane z finansami. Z pewnością jednak
wymienione wyżej i wchodzące w jego obręb elementy są niezwykle ważne dla
prawidłowego jego funkcjonowania. Zdecydowanie najlepiej oceniony został aspekt
dostępności oferty dla mieszkańców badanych miast. Jedynie co dziesiąta badana osoba
oceniła ten element edukacji kulturalnej na poziomie „1” lub „2” a aż 64% wskazało na
najwyższe dwie noty („4” i „5”). Ponad połowa respondentów (57,3% wskazań „4” i „5”)
wysoko ocenia również element promocji i informacji wydarzeń związanych z edukacja
kulturalną w ich mieście. Warto zauważyć, że obszar ten wraz ze aspektem skuteczności
działań edukacji kulturalnej zyskał najmniejszy odsetek ocen „1” - zaledwie 1,8%.
Najpopularniejszą oceną w przypadku skuteczności edukacji kulturalnej jest trójka, którą
wskazało 40,2% badanych. Podobnie wyglądają najpopularniejsze oceny badanych w
przypadku dwóch najgorzej ocenianych kategorii w tym obszarze: możliwości doskonalenia
kadr (30,6% wskazań „3”) i ilości środków finansowych (30,9% odpowiedzi „3”). Diametralna
różnica polega na tym, iż możliwość rozwoju kadr edukacji kulturalnej zdobyło aż 9,2% ocen
niedostatecznych („1”) a ilość środków finansowych - 11,7%. Warto również zauważyć, że te
dwa ostatnie elementy zdobyły również zdecydowanie największą ilość wskazań „nie mam
wiedzy” wśród badanych osób (15,9% i 12,7%).
36
Ocena – dostępność oferty związanej z
edukacją kulturalną dla mieszkańców
miasta
7,3%
2,7%
Ocena – promocja i informacja wydarzeń
związanych z edukacją kulturalną w
mieście
0,2%
10,6%
22,0%
1,8% 0,2%
Ocena – zaplecze techniczne, materialne
instytucji i organizacji zajmujących się
edukacją kulturalną w mieście
4,9%
18,4%
3,3% 11,9%
12,3%
25,9%
34,8%
30,1%
32,7%
38,9%
42,0%
Ocena – skuteczność działań związanych
z edukacją kulturalną prowadzonych w
mieście badania
1,8%
3,5%
Ocena – możliwości doskonalenia kadry
edukacji kulturalnej (kursy, warsztaty,
wymiana doświadczeń, studia)
5,9%
15,9%
Ocena – ilość środków finansowych
przeznaczonych przez samorząd na
edukacje kulturalną w mieście
4,1%
12,0%
12,7%
4,7%
17,6%
22,7%
9,2%
11,7%
36,6%
22,3%
40,2%
30,9%
30,6%
17,5%
Legenda - oceny od 1 (ocena niedostateczna) do 5 (bardzo dobra) oraz 0 jako „nie mam wiedzy”
4. Najlepszy system finansowania edukacji kulturalnej
Zdecydowanie największa ilość badanych osób (77,5%) jest zwolennikiem połączenia
stałego systemu finansowania z systemem grantowym jako najlepszego systemu
finansowania
działań
edukacji
kulturalnej.
Kolejne
wskazanie
dotyczące
samego
finansowania stałego z budżetu zyskało uznanie 14,3% respondentów. Pod względem ilości
wskazań ostatnie miejsce zyskała opcja która wskazywała jako najlepszy system
finansowania w edukacji kulturalnej system grantowy, projektowy, konkursowy.
37
Najlepszy system finansowania edukacji
kulturalnej
14,3%
Finansowanie stałe z
budżetu
8,2%
System grantowy,
projektowy,
konkursowy
Połączenie stałego
systemu finansowania
z systemem
grantowym
77,5%
Największymi zwolennikami funkcjonowania połączonego systemu finansowania
działań edukacji kulturalnej są osoby związane z samorządem (87,6%) i III sektorem (78,6%).
Natomiast biorąc pod uwagę wskazania związane z finansowaniem stałym z budżetu to
największymi zwolennikami tego typu finansowania edukacji kulturalnej są instytucje
oświatowe (24,2%) i kultury (18,2%). Jedynie 3,3% respondentów-samorządowców
zaznaczyło tę kategorię jako najlepszy system finansowania.
Najlepszy system finansowania edukacji kulturalnej
100%
90%
80%
70%
60%
50%
40%
30%
20%
10%
0%
87,6%
74,1%
78,6%
70,0%
18,2%
7,7%
5,8%
Połączenie stałego
System grantowy,
systemu finansowania z konkursowy,projektowy
systemem grantowym
Instytucja kultury
24,2%
9,1% 10,3%
Instytucja oświaty
11,1%
3,3%
Finansowanie stałe z
budżetu
Samorząd
III sektor
Analiza opinii badanych osób pod kątem wielkości miast z których pochodzą badane
osoby pokazuje, iż o ile odsetek badanych wybierających połączony system w każdym typie
miast jest niemal taki sam (niewiele ponad 77%) to już wyraźnie widać, iż wraz ze wzrostem
liczby mieszkańców rośnie również procent osób wybierających system grantowy – w małych
miastach jest ich 5,9%, średnich 8,7% a dużych 10,6%. Odwrotną tendencję spotkamy w
38
kategorii „finansowanie stałe z budżetu” - tę odpowiedź wskazało 11,7% badanych, którzy
działają w dużym mieście, 14,2% w średnim i 16,7% w małym.
Zespół badawczy chciał również poznać proporcję w jakich środki finansowe powinny
być rozdzielane w połączonym systemie. W związku z tym kiedy respondent wskazał
odpowiedź, iż w jego ocenie najlepszym systemem finansowania działań edukacji kulturalnej
jest połączenie systemu stałego/budżetowego z grantowym/konkursowym to poproszony
został o określenie procentowych proporcji. Najwięcej badanych osób (24%) zaznaczyła
odpowiedź 50% (procentowa proporcja stałych środków do grantowych). Kolejną pod
względem popularności wskazań była proporcja 70% (zaznaczyło ją 17,1%) i 60% (15,2%). Na
kolejnych miejscach pojawiły się wskazania: 40% (14,5%), 80% (11,4%), 30% (11,1%).
Jak się okazuje średnia dla wszystkich badanych, którzy zaznaczyli taką odpowiedź,
wynosi 53,8 co oznacza, iż większe środki finansowe powinny być zapewnione po stronie
środków stałych. Kiedy przyjrzymy się średnim poszczególnych grup respondentów
zauważymy iż największy (średni) procent finansowania stałego w stosunku do grantowego
należy do osób z instytucji kultury (śr. 61,83). Powyżej ogólnej średniej dla wszystkich
badanych są również wskazania badanych z placówek oświatowych (śr. 54,27). Natomiast
większą ilość grantowych, konkursowych środków finansowych przeznaczonych na działania
edukacji kulturalnej niż stałych wskazują osoby z samorządu (śr. 48,57 procent finansowania
stałego w stosunku do grantowego).
70
Średnia - Procent finasowania stałego w stosunku do grantowego
Śr: 53,80%
60
50
40
30
61,83
54,27
48,57
50,42
Samorząd
III sektor
20
10
0
Instytucje kultury
Instytucje oświaty
39
5.
Jakie działania najbardziej pomogłyby i przyniosłyby najlepsze efekty w realizacji
edukacji kulturalnej w mieście?
W kolejnym pytaniu badani poproszeni zostali o wskazanie maksymalnie trzech
zaproponowanych przez zespół badawczy działań, które najbardziej pomogłyby w realizacji
edukacji kulturalnej w ich mieście. Zespół badawczy na podstawie wcześniejszych faz
badania (m.in. desk research) przygotował listę trzynastu różnorodnych propozycji. Zostawił
również możliwość (dzięki czternastej kategorii „inne-jakie?”) dopisania własnej propozycji
działań, która przyniosłaby pozytywny efekt w realizacji działań edukacji kulturalnej.
Zaproponowane działania wyglądały następująco:
osoba kuratora ds. edukacji kulturalnej będącego łącznikiem i koordynatorem między trzema
(1)
obszarami: samorządem - oświatą - kulturą.
(2)
stworzenie i bieżąca aktualizacja wspólnego kalendarza wydarzeń i projektów edukacji kulturalnej
w mieście
(3) szkolenia i warsztaty dla kadry związanej z edukacją kulturalną
wymiana doświadczeń, dobrych praktyk, cykliczne spotkania różnych środowisk związanych z
(4)
edukacją kulturalną
(5)
zbadanie potrzeb kulturalnych różnych grup mieszkańców, by kierować do nich konkretną ofertę
na którą jest zapotrzebowanie lub która uzupełnia braki
(6)
stworzenie płaszczyzny do prezentacji, wymiany i promocji informacji o edukacji kulturalnej - np.
portal informacyjny, wydawnictwo, informatory
(7)
przekazywanie większych stałych środków finansowych z budżetu miasta wyłącznie na projekty
edukacji kulturalnej
(8)
zwiększenie środków na projekty/konkursy i rozpisywanie otwartych konkursów w zakresie
edukacji kulturalnej
(9)
umożliwienie finansowania z budżetu miasta działań z zakresu edukacji kulturalnej przez
inicjatywy prywatne (twórców, animatorów) którzy nie działają w ramach stowarzyszeń i fundacji
(10)
prezentowanie w szkołach oferty edukacji kulturalnej - np. stoiska informacyjne, kampanie
promocyjne
(11)
zbudowanie systemu nagród, rekomendacji, certyfikacji, premiowania najlepszych wydarzeń
kulturalnych o profilu edukacyjnym
40
(12)
stworzenie programów nauczania w ramach których wychowawcy klas mogliby minimum dwie
godziny w semestrze przeznaczyć na działania związane z edukacja kulturalną odbywające się poza
terenem szkoły
(13) większe zaangażowanie szkół artystycznych w szeroko dostępną edukację kulturalną
Największą popularnością badanych osób cieszyły się propozycje związane ze
stworzeniem wspólnego kalendarza wydarzeń i projektów edukacji kulturalnej (34,4%),
zbadaniem potrzeb kulturalnych mieszkańców (34,1%) oraz organizacją cyklicznych spotkań,
wymiany doświadczeń i dobrych praktyk (33,9%). Dużą popularnością cieszyły się również
propozycje by zwiększyć stałe środki finansowe kierowane wyłącznie na działania w ramach
edukacji kulturalnej (32,7%) oraz stworzenie prawnych/systemowych możliwości by w
programach nauczania pojawiły się godziny w ramach których klasa mogłaby wyjść poza
teren szkoły odwiedzając instytucję czy organizacje kulturalną (30,4%).
Na dalszych
miejscach pod względem liczby wskazań znalazły się propozycje by zwiększyć środki
finansowe na granty i organizować otwarte konkursy (24,5%) oraz organizacja szkoleń i
warsztatów dla kadry (19,8%). Wskazania w okolicach 15% zyskały takie propozycje jak:
system nagród, certyfikacji i premiowania najlepszych wydarzeń edukacji kulturalnej (15,9%),
osoba kuratora będąca łącznikiem między sektorami samorządowym, oświatowym i
kulturalnym (14,9%) oraz stworzenie płaszczyzny informacyjnej i promocyjnej (14,3%).
Jeszcze mniej wskazań uzyskały propozycje by umożliwić prowadzenie działań edukacji
kulturalnej przez artystów i podmioty prywatne (11,8%) oraz prezentować w szkołach ofertę
edukacji kulturalnej przez kampanie promocyjne czy stoiska informacyjne (11,4%).
Najmniejszą ilość głosów (6,5%) dostała propozycja by zwiększyć zaangażowanie szkół
artystycznych w edukację kulturalną. W kategorii „inne” pojawiły się nieliczne wskazania
badanych, którzy zdecydowali się dopisać własne propozycje. Pojawiły się wśród nich: pomoc
stowarzyszeniom i artystom w sprawach papierkowo-biurokratycznych, aby mogli skupić się
na działaniu kulturalnym; nie utrudniać pasjonatom działalności przez ograniczenia
formalne; zwiększenie i urozmaicenie oferty kulturalnej dla odpowiednich grup mieszkańców;
zapisy na temat edukacji kulturalnej w dokumentach strategicznych - edukacja kulturalna
jako element wizji rozwoju władz samorządowych.
41
Najbardziej pomocne działania w realizacji edukacji kulturalnej
Wspólny kalendarz wydarzeń i projektów edukacji
kulturalnej
34,4%
Zbadanie potrzeb kulturalnych mieszkańców
34,1%
Organizacja cyklicznych spotkań, wymiana
doświadczeń i dobrych praktyk
33,9%
Zwiększenie stałych środków finansowych
wyłącznie na edukację kulturalną
32,7%
Stworzenie programów nauczania z godzinami
edukacji kulturalnej poza terenem szkoły
30,4%
Zwiększenie środków finansowych na projekty i
przeprowadzenie otwartych konkursów
24,5%
19,8%
Szkolenia i warsztaty dla kadry
System nagród, certyfikacji, premiowania
najlepszych wydarzeń edukacji kulturalnej
15,9%
Kurator ds. edukacji kulturalnej - łącznik między
samorządem-oświatą-kulturą
14,9%
Stworzenie płaszczyzny informacyjnej i
promocyjnej - informatory, portal
14,3%
Umożliwienie prowadzenia działań edukacji
kulturalnej przez artystów i podmioty prywatne
11,8%
Prezentowanie w szkołach oferty - stoiska
informacyjne, kampanie promocyjne
11,4%
Większe zaangażowanie szkół artystycznych w
edukację kulturalną
6,5%
1,0%
Inne
0%
5%
10% 15% 20% 25% 30% 35% 40%
* Pytanie wielokrotnego wyboru. Respondent mógł wskazać więcej niż jedną odpowiedź stąd suma głosów
przekracza liczebność próby, a łączne wartości procentowe wynoszą więcej niż 100%.
Szczególnie w kontekście tego pytania warto bardziej szczegółowo przyjrzeć się
wskazaniom badanych osób pod względem grupy, którą reprezentują. Analiza pierwszych
sześciu wskazań badanych pokazuje, że grupa zawodowa w przypadkach niektórych
propozycji znacznie różnicuje badane osoby. Stworzenie programów nauczania z możliwością
wyjścia poza teren szkoły w ramach zajęć związanych z edukacją kulturalną jako dobry i
przynoszący pozytywne efekty pomysł oceniło zdecydowanie najwięcej (aż 40,1%) osób z
instytucji kultury. Wymowne jest również to (choć w perspektywie braku środków nie może
specjalnie dziwić), że respondenci związani z samorządem w najmniejszym stopniu ze
wszystkich czterech grup popierają zwiększenie stałych środków finansowych na edukacje
kulturalną („zaledwie” 21,3%). Osoby te są za to największymi zwolennikami organizacji
42
cyklicznych spotkań, wymiany doświadczeń (39,3%) oraz zbadania potrzeb kulturalnych
mieszkańców (37,7%). Największymi zwolennikami wspólnego kalendarza wydarzeń i
projektów edukacji kulturalnej są organizacje trzeciego sektora (38,1%) i instytucje oświaty
(36,7%). Natomiast (co również nie może zaskakiwać) największymi zwolennikami
zwiększenia środków finansowych na projekty grantowe i organizowanie otartych konkursów
są osoby działające w ramach trzeciego sektora (33,3%).
Najbardziej pomocne działania w realizacji edukacji kulturalnej
Wspólny kalendarz wydarzeń i projektów
edukacji kulturalnej
38,1%
30,3%
36,7%
32,4%
Zbadanie potrzeb kulturalnych mieszkańców
33,3%
37,7%
35,0%
31,0%
Organizacja cyklicznych spotkań, wymiana
doświadczeń i dobrych praktyk
31,7%
39,3%
30,8%
33,8%
33,3%
Zwiększenie stałych środków finansowych
wyłącznie na edukację kulturalną
Stworzenie programów nauczania z godzinami
edukacji kulturalnej poza terenem szkoły
Zwiększenie środków finansowych na projekty i
przeprowadzenie otwartych konkursów
21,3%
37,5%
38,0%
24,6%
26,2%
29,2%
40,1%
33,3%
27,0%
19,2%
19,0%
0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 40% 45%
Instytucja kultury
Instytucja oświaty
Samorząd
III sektor
* Pytanie wielokrotnego wyboru. Respondent mógł wskazać więcej niż jedną odpowiedź stąd suma głosów
przekracza liczebność próby, a łączne wartości procentowe wynoszą więcej niż 100%.
Analiza kolejnych wskazań badanych osób w podziale na poszczególne grupy
zawodowe w ramach których działają badane osoby pokazuje badani z instytucji oświaty w
najmniejszym stopniu widzą potrzebę szkoleń i warsztatów dla kadry (15,8%) i kuratora ds.
43
edukacji kulturalnej będący łącznikiem między różnymi jej sektorami (10%). Natomiast wraz z
badanymi samorządowcami są największymi zwolennikami prezentowania w szkołach oferty
edukacji kulturalnej (15,8% i 14,8%) oraz systemu nagród, premiowania i certyfikacji
najlepszych działań i projektów edukacji kulturalnej (17,5% i 19,7%). Warto również zwrócić
uwagę na najniższe procentowe wskazania osób III sektora w kategorii systemu nagród i
certyfikacji (11,1%) oraz prezentowania w szkołach oferty edukacji kulturalnej (4,8%).
Natomiast najmniej zwolenników stworzenia płaszczyzny informacyjno-promocyjnej jest (co
może zaskakiwać) wśród osób działających w ramach instytucji kultury - 8,5%.
Najbardziej pomocne działania w realizacji edukacji kulturalnej
21,4%
20,5%
15,8%
21,1%
Szkolenia i warsztaty dla kadry
11,1%
System nagród, certyfikacji, premiowania
najlepszych wydarzeń edukacji kulturalnej
19,7%
17,5%
15,5%
Kurator ds. edukacji kulturalnej - łącznik między
samorządem-oświatą-kulturą
16,7%
15,6%
10,0%
16,9%
Stworzenie płaszczyzny informacyjnej i
promocyjnej - informatory, portal
16,7%
16,4%
16,7%
8,5%
11,9%
9,0%
12,5%
13,4%
Umożliwienie prowadzenia działań edukacji
kulturalnej przez artystów i podmioty prywatne
4,8%
Prezentowanie w szkołach oferty - stoiska
informacyjne, kampanie promocyjne
14,8%
15,8%
10,6%
7,9%
6,6%
5,8%
5,6%
Większe zaangażowanie szkół artystycznych w
edukację kulturalną
0%
Instytucja kultury
5%
Instytucja oświaty
10%
15%
Samorząd
20%
25%
III sektor
* Pytanie wielokrotnego wyboru. Respondent mógł wskazać więcej niż jedną odpowiedź stąd suma głosów
przekracza liczebność próby, a łączne wartości procentowe wynoszą więcej niż 100%.
44
W momencie gdy wprowadzimy do analizy tego pytania kategorii wielkości miast
zauważyć możemy, iż największymi zwolennikami szkoleń i warsztatów dla kadry są
respondenci z małych miast (25%). W mniejszym stopniu tę kategorię zaznaczyły badane
osoby z dużych ośrodków miejskich (18%) i średniej wielkości miast („zaledwie” 12,6%).
Najpopularniejszymi pomocnymi działaniami, które pomogłoby w realizacji edukacji
kulturalnej dla badanych z małych miast byłaby organizacja cyklicznych spotkań, wymiana
dobrych praktyk i doświadczeń (37,6%) zbadanie potrzeb kulturalnych mieszkańców (34,6%)
oraz zwiększenie stałych środków tylko na projekty edukacji kulturalnej (34,1%). Dla osób ze
średnich miast byłoby: zbadanie potrzeb kulturalnych mieszkańców (40,2%), wspólny
kalendarz wydarzeń i projektów edukacji kulturalnej (38,6%) oraz organizacja cyklicznych
spotkań połączona z wymianą doświadczeń (34,6%). Natomiast wśród badanych z dużych
miast najpopularniejszymi formami działań były: wspólny kalendarz działań z obszaru
edukacji kulturalnej (36%), stworzenie programów nauczania z godzinami edukacji
kulturalnej realizowanej poza terenem szkoły (35,4%) oraz zwiększenie stałych środków na
edukację kulturalną (34,3%). Warto też zauważyć, iż system nagród, certyfikacji,
rekomendowania i premiowania najlepszych wydarzeń edukacji kulturalnej najbardziej
spodobał się badanym z dużych miast (21,3%) - podczas gdy w małych i średnich zyskał
kolejno 13,2% i 12,6%.
Biorąc pod uwagę wiek badanych osób można zaobserwować, iż szkolenia i warsztaty
największych zwolenników posiadają w grupie osób 30-39 lat (31,1%) a najmniej
zwolenników w grupie do 29 lat i 50-59 lat (15,2%). Warto zauważyć również, że o zbadanie
potrzeb kulturalnych w najmniejszym (choć i tak dużym) stopniu opowiadają się badani z
najstarszej grupy wiekowej (60 lat i więcej) - 29,2%. Pozostałe grupy wiekowe ten wskaźnik
mają od 32,3% (50-59 lat) do 36,4% (do 29 lat). Dla najmłodszej (42,4%) i najstarszej (44,6%)
kategorii wiekowej najczęściej wybieranym wskazaniem jest wspólny kalendarz wydarzeń.
Diagnoza potrzeb, która miałaby się odbyć przy pomocy badań jest najpopularniejszą
odpowiedzią w grupie 30-39 lat (35%) i 40-49 (35,9%). Natomiast najwięcej osób w wieku 5059 lat (38,6%) dostrzega w wymianie doświadczeń podczas cyklicznych spotkań działanie,
które najbardziej pomogłoby obszarowi edukacji kulturalnej.
45
6. Jakie podmioty najlepiej realizują edukację kulturalną w mieście?
Zespół badawczy chciał sprawdzić kto w opinii badanych osób najlepiej realizuje
działania związane z edukacja kulturalną w badanych miastach. Poproszono zatem
respondentów o wskazanie jednej grupy która najlepiej w ich ocenie realizuje działania
edukacji kulturalnej. Zaproponowano im pięć kategorii: „twórcy, artyści”; „instytucje kultury”;
„instytucje oświatowe”; „organizacje pozarządowe”; „inicjatywy prywatne” oraz dano możliwość w
szóstej kategorii „inna grupa - jaka?” dopisać nieujęte wyżej wskazanie.
Największa ilość wskazań w przypadku tego pytania należała do instytucji kultury
(62,2%). Na kolejnym miejscu znalazły się organizacje pozarządowe (17,6%) i instytucje
oświatowe (11,1%). Twórcy i artyści zdobyli 6,5% wszystkich głosów a inicjatywy prywatne
1,4%. W dodatkowej kategorii inna grupa pojawiły się takie wskazania jak: szkoła muzyczna
(dwa wskazania); szkoły artystyczne; nikt; osoby zaangażowane w realizacje sprofilowanego
programu dla swojej społeczności; wydział w urzędzie miasta.
Kto najlepiej realizuje działania edukacji kulturalnej w mieście?
70%
60%
50%
40%
30%
62,2%
20%
10%
17,6%
11,1%
0%
Instytucje
kultury
Organizacje
pozarządowe
Instytucje
oświatowe
6,5%
1,4%
1,2%
Twórcy, artyści
inicjatywy
prywatne
Inna grupa
Kiedy weźmiemy pod uwagę wielkość badanych miast. We wszystkich grupach
(małe/średnie/duże) najwięcej wskazań zyskały instytucje kultury (kolejno: 57,8%/66,4%
/64%). Natomiast w przypadku wskazań instytucji oświatowych zauważyć należy, iż 16,6%
osób z małych miast zaznaczyło właśnie tę grupę jako najlepiej realizująca działania edukacji
kulturalnej. Dla porównania w dużym mieście ta grupa zyskała 9% a średnim - 5,5%.
46
Wskazanie organizacji pozarządowych największym odsetkiem odpowiedzi cieszyło się w
średniej wielkości miastach (20,3%). W małych uzyskało 17,1% a dużych – 16,3%.
Analiza wskazań badanych pod kątem przynależności do czterech badanych grup
pozwoliła zaobserwować, iż osoby działające w III sektorze (jako jedyna badana grupa)
najczęściej wskazywali (39%) organizacje pozarządowe jako grupę najlepiej realizującą
edukacje kulturalną w mieście. Wśród tych osób na drugim miejscu znalazły się instytucje
kultury (36,6%) a na kolejnym (z aż 12,2% w porównaniu do innych grup) twórcy i artyści.
Kiedy weźmiemy pod uwagę osoby działające w instytucjach kultury to zauważymy, iż
największy (aż 80,1%) odsetek osób również wskazał swoją grupę (kategoria „instytucje
kultury”) jako najlepiej realizujących działania w edukacji kulturalnej w mieście. Na drugim
miejscu znalazły się organizacje pozarządowe (9,2%) i ex aequo (3,5%) instytucje oświatowe i
twórcy/artyści. Wśród badanych z instytucji oświatowych największą ilość wskazań zyskała
kategoria „instytucje kultury” (63%) a na kolejnym miejscu „instytucje oświatowe” (24,4%).
Dwóch na trzech (66,4%) badanych samorządowców uważa, że to instytucje kultury najlepiej
działają w obszarze edukacji kulturalnej w mieście, 18% jest zdania, że tą grupą są
organizacje pozarządowe, 9,8% instytucje oświatowe a 4,9% - twórcy i artyści.
7. Opinie badanych o wybranych elementach edukacji kulturalnej
7.1. Edukacja kulturalna nie spełnia swoich zadań i jest nieskuteczna
Pierwszym z ośmiu twierdzeń o ustosunkowanie się do których poproszono badane
osoby była teza: „edukacja kulturalna w obecnym kształcie organizacyjnym nie spełnia
swoich zadań i jest nieskuteczna”. Tak postawione sformułowanie (wraz z kolejnymi dwoma,
które w dalszej kolejności w tym raporcie będą analizowane) jest próbą skonfrontowania tez
przedstawionych w raporcie dotyczącym edukacji kulturalnej autorstwa Barbary Fatygi
„Jakiej kultury Polacy potrzebują i czy edukacja kulturalna im ją zapewnia?” (raport
opracowany w 2009 roku na zlecenie Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, jako
jeden z Raportów o Stanie Kultury) z opiniami osób, które realizują działania w ramach
edukacji kulturalnej. Intencją zespołu badawczego było zatem przyjrzenie się czy osoby te
podzielają czy też sprzeciwiają się takiemu obrazowi i tak postawionej diagnozie stanu
edukacji kulturalnej w Polsce. Badanych poproszono o wyrażenie swojej opinii przy pomocy
47
pięciostopniowej skali Likerta od zdecydowanej aprobaty (wskazanie „zdecydowanie tak”) do
stanowczej negacji (odpowiedź „zdecydowanie nie”).
Zestawiając to stwierdzenie z opiniami wszystkich badanych osób możemy zauważyć,
iż więcej jest przeciwników tezy o nieskuteczności edukacji kulturalnej w jej obecnym
kształcie (46,1% wskazań „zdecydowanie nie” i „raczej nie”). Jest niemal trzy razy więcej
zdecydowanych przeciwników tezy o niespełnieniu zadań przez edukacje kulturalną niż osób
które w sposób zdecydowany popierają tak postawioną tezę (12,2% odpowiedzi
„zdecydowanie nie” i 4,9% „zdecydowanie tak”). Warto zwrócić uwagę również na bardzo
dużą ilość wskazań „trudno powiedzieć”, którą wskazał co czwarty respondent (25,6%).
Edukacja kulturalna w obecnym kształcie nie spełnia
swoich zadań i jest nieskuteczna
12,2%
4,9%
23,4%
Zdecydowanie tak
Raczej tak
Trudno powiedzieć
Raczej nie
33,9%
Zdecydowanie nie
25,6%
Kiedy przyjrzymy się wskazaniom poszczególnych badanych grup zauważyć możemy,
iż z nieskutecznością i niespełnieniem swoich zadań przez edukacje kulturalną w obecnym
kształcie zgadza się aż 41,7% osób działających w III sektorze. Przeciwników tak postawionej
tezy jest w tej grupie 29,9%. Należy zauważyć, że aż 11,8% (w porównaniu do wskazań tej
kategorii wśród innych badanych grup) z organizacji trzeciego sektora w najsilniejszy sposób
(„zdecydowanie tak”) aprobuje przekonanie o elementarnej przecież kwestii dla edukacji
kulturalnej jaką jest jej skuteczność i wypełnianie swojej roli. Największymi przeciwnikami
tezy o nieskuteczności edukacji kulturalnej w jej obecnym kształcie organizacyjnym są osoby
związane z samorządem (59,5%). Mimo, iż badani działający w instytucjach kultury należą do
grupy, która „jedynie” w 45,8% nie zgadza się z tak postawioną tezą to zwrócić uwagę należy,
iż niemal co piąty respondent w tej grupie (18,3%) wskazuje kategorię „zdecydowanie nie”.
48
Edukacja kulturalna w obecnym kształcie organizacyjnym nie spełnia
swoich zadań i jest nieskuteczna
100%
90%
11,0%
18,3%
5,5%
13,2%
24,4%
80%
70%
39,0%
27,5%
46,3%
60%
28,3%
50%
40%
28,9%
27,1%
17,4%
30%
29,9%
20%
10%
0%
21,8%
20,3%
21,5%
3,5%
2,5%
1,7%
Instytucja kultury
Instytucja oświaty
Samorząd
Zdecydowanie tak
Raczej tak
Trudno powiedzieć
11,8%
Raczej nie
III Sektor
Zdecydowanie nie
7.2. Edukacja kulturalna zniechęca lub nawet jest szkodliwa
Kolejne twierdzenie jest jeszcze ostrzejsze w swojej wymowie. Teza zaproponowana
przez zespół badawczy brzmiała: „edukacja kulturalna w obecnym kształcie zniechęca lub
nawet jest szkodliwa”. Jedynie 6,8% respondentów zgodziło się z tak postawionym
stwierdzeniem. Największą popularnością cieszyły się wskazania „zdecydowanie nie” (aż
43,2%) oraz „raczej nie” (35,5%).
Edukacja kulturalna w obecnym kształcie zniechęca lub
nawet jest szkodliwa
1,2% 5,7%
14,5%
Zdecydowanie tak
Raczej tak
43,2%
Trudno powiedzieć
Raczej nie
Zdecydowanie nie
35,5%
Analiza tej tezy pod kątem grup do których należą badani pokazała, że nie było żadnej
osoby działającej w instytucji kultury, która by w sposób zdecydowany opowiedziała się za
tym, iż edukacja kulturalna w obecnym kształcie zniechęca lub jest szkodliwa. Natomiast aż
15% badanych działających w organizacjach pozarządowych zgadza się z tak postawiona
49
opinią. W tej grupie badanych jest też największy odsetek osób które nie potrafiły
jednoznacznie udzielić swojej odpowiedzi (21,3% wskazań „trudno powiedzieć”) i
najmniejszy procent osób, które dały odpowiedź „zdecydowanie nie” na tak postawioną tezę
(28,3%).
Edukacja kulturalna w obecnym kształcie zniechęca lub nawet jest
szkodliwa
100%
90%
28,3%
80%
48,6%
43,7%
70%
51,6%
60%
35,4%
50%
40%
30%
34,7%
37,8%
34,4%
21,3%
20%
10%
0%
11,1%
5,6%
0,0%
Instytucja kultury
Zdecydowanie tak
14,3%
2,5%
1,7%
Instytucja oświaty
Raczej tak
11,5%
1,6%
0,8%
Samorząd
Trudno powiedzieć
Raczej nie
12,6%
2,4%
III Sektor
Zdecydowanie nie
7.3. Organizacja działań edukacji kulturalnej potrzebuje wprowadzenia elementów
dynamicznych: zespołów zadaniowych zamiast stałych „działów” i projektów zamiast
długofalowych działań
Z kolejnym twierdzeniem, które brzmiało: „organizacja działań edukacji kulturalnej
potrzebuje wprowadzenia elementów dynamicznych: zespołów zadaniowych zamiast stałych
„działów” i projektów zamiast długofalowych działań” większość badanych osób się zgodziła
(54,6%). Niezdecydowany był niemal co czwarty respondent (24,8%) a co piąty (20,6%)
uważa, że organizacja działań edukacji kulturalnej nie wymaga wprowadzenia elementów
dynamicznych (zespołów zadaniowych i projektów).
50
Potrzeba zmiany organizacji działań edukacji kulturalnej wprowadzenia elementów dynamicznych (zespoły
zadaniowe/projekty)
5,1%
17,7%
15,5%
Zdecydowanie tak
Raczej tak
Trudno powiedzieć
Raczej nie
24,8%
Zdecydowanie nie
36,9%
Największymi zwolennikami wprowadzenia elementów dynamicznych do obszaru
związanego z edukacją kulturalną są osoby związane z III sektorem (58,1% odniosło się z
aprobatą do tak postawionej tezy - z czego 23,4% w stopniu najbardziej zdecydowanym).
Warto również zwrócić uwagę na fakt, iż zdecydowanymi przeciwnikami tego stwierdzenia
było jedynie 0,8% badanych samorządowców.
Organizacja działań edukacji kulturalnej potrzebuje wprowadzenia
elementów dynamicznych: zespołów zadaniowych zamiast stałych
"działów" i projektów zamiast długofalowych działań
100%
0,8%
6,3%
6,7%
18,8%
11,8%
20,8%
31,1%
90%
80%
70%
60%
6,5%
14,8%
16,1%
28,7%
19,4%
50%
40%
34,7%
36,9%
36,1%
40,3%
30%
20%
10%
18,1%
10,1%
18,9%
23,4%
Samorząd
III Sektor
0%
Instytucja kultury
Zdecydowanie tak
Instytucja oświaty
Raczej tak
Trudno powiedzieć
Raczej nie
Zdecydowanie nie
51
7.4. Edukacja kulturalna wymaga przekazywania kanonu wartości i wzorców moralnych
W kolejnym stwierdzeniu badani poproszeni zostali (również na pięciostopniowej
skali Likerta od zdecydowanej aprobaty do zdecydowanej negacji) o ustosunkowanie się do
opinii: „edukacja kulturalna wymaga przekazywania kanonu wartości i wzorców moralnych”.
Z tak postawiona tezą zgodziła się nawiesza ilość badanych (biorąc pod uwagę wszystkie
osiem tez w tym bloku pytań w ankiecie) - aż 82,2%. Niemal połowa (47%) w stopniu
najbardziej zdecydowanym. Warto również zauważyć najmniejszą ilość odpowiedzi „trudno
powiedzieć” (10,6%) ze wszystkich prezentowanych stwierdzeń dotyczących opinii badanych
o edukacji kulturalnej.
Edukacja kulturalna wymaga przekazywania kanonu
wartości i wzorców moralnych
1,6%
5,5%
10,6%
Zdecydowanie tak
Raczej tak
47,0%
Trudno powiedzieć
Raczej nie
Zdecydowanie nie
35,2%
Analiza tezy o tym, że jedną z ról edukacji kulturalnej jest przekaz kanonu wartości i
wzorców moralnych w aspekcie grup zawodowych pokazuje, że najmniej przekonani (choć i
tak w 76,9%) do takiej roli edukacji kulturalnej są respondenci z organizacji pozarządowych.
To właśnie wśród tej grupy osób odnaleźć możemy największy odsetek (10,3%)
przeciwników tej tezy. Natomiast największymi zwolennikami takiego podejścia do edukacji
kulturalnej są osoby z instytucji oświatowych (88,2% odpowiedzi „tak” z czego aż 52,1%
„zdecydowanie tak”).
52
Edukacja kulturalna wymaga przekazywania kanonu wartości i wzorców
moralnych
100%
90%
1,4%
5,7%
11,3%
0,0%
6,7%
5,0%
0,8%
3,3%
13,1%
6,3%
12,7%
80%
36,1%
70%
60%
4,0%
36,9%
36,2%
31,7%
50%
40%
30%
20%
52,1%
45,4%
45,9%
45,2%
Samorząd
III Sektor
10%
0%
Instytucja kultury
Zdecydowanie tak
Instytucja oświaty
Raczej tak
Trudno powiedzieć
Raczej nie
Zdecydowanie nie
7.5. Edukacja kulturalna wymaga stosowania podziału na twórców i odbiorców, uczących i
uczonych
Zespół badawczy postawił przed badanymi osobami tezę: „edukacja kulturalna
wymaga stosowania podziału na twórców i odbiorców, uczących i uczonych” gdyż ciekawy
był opinii respondentów dotyczących elementarnej formy jaką przybrać ma owa „edukacja”.
Okazało się, że w opinii większej części badanych (43,1%) edukacja kulturalna nie wymaga
podziału na twórców i odbiorców czy też uczących-uczonych. Co trzeci badany (33,4%)
dostrzega potrzebę stosowania tego podziału. Interesujące jest również to, iż jest dokładnie
tyle samo zdecydowanych zwolenników co zdecydowanych przeciwników tak postawionej
tezy (12,5%).
Edukacja kulturalna wymaga stosowania podziału na
twórców i odbiorców, uczących i uczonych
12,5%
12,5%
Zdecydowanie tak
20,9%
Raczej tak
Trudno powiedzieć
30,6%
Raczej nie
Zdecydowanie nie
23,5%
53
Kiedy poddamy analizie wskazania badanych ze względu na grupę którą reprezentują
zobaczy możemy, że największymi przeciwnikami stosowania podziału na uczących i
uczonych oraz twórców i odbiorców są respondenci pracujący w placówkach oświatowych
(46,6%). Jest to niezwykle ciekawy wynik gdyż to przecież w tych instytucjach budowany jest
jasny podział: nauczyciel - uczeń.
Edukacja kulturalna wymaga stosowania podziału na twórców i odbiorców,
uczących i uczonych
100%
13,7%
10,2%
31,7%
36,4%
10,1%
15,7%
90%
80%
70%
27,7%
26,8%
60%
50%
18,7%
40%
30%
20,1%
20%
10%
26,9%
23,6%
25,4%
23,5%
18,1%
5,9%
11,8%
15,7%
Instytucja oświaty
Samorząd
III Sektor
22,0%
15,8%
0%
Instytucja kultury
Zdecydowanie tak
Raczej tak
Trudno powiedzieć
Raczej nie
Zdecydowanie nie
7.6. Organizacje działające w sferze edukacji kulturalnej powinny robić badania społeczne
badając potrzeby potencjalnych uczestników na różne formy edukacji
Badani w kolejnym stwierdzeniu poproszeni zostali o wyrażenie swojego zdania w
stosunku do tezy: „organizacje działające w sferze edukacji kulturalnej powinny robić
badania społeczne badając potrzeby potencjalnych uczestników na różne formy edukacji”.
Trzech na czterech (76,3%) badanych osób jest zwolennikami przeprowadzania badań
społecznych które diagnozowałyby potrzeby osób na rożne formy edukacji. Natomiast 8,9%
respondentów jest odmiennego zdania.
54
Organizacje działające w edukacji kulturalnej powinny
robić badania społeczne badając potrzeby uczestników na
różne formy edukacji
6,7% 2,2%
29,6%
Zdecydowanie tak
14,8%
Raczej tak
Trudno powiedzieć
Raczej nie
Zdecydowanie nie
46,7%
Największymi zwolennikami tezy, iż organizacje działające w obszarze edukacji
kulturalnej powinny robić badania społeczne badając potrzeby potencjalnych uczestników
jest wśród osób związanych ze sfera samorządową (81,7%). Największymi przeciwnikami
robienia badań potrzeb uczestników edukacji kulturalnej są osoby działające w III sektorze
(12,8% wskazań „raczej nie” i „zdecydowanie nie”).
100%
Organizacje działające w sferze edukacji kulturalnej powinny robić badania
społeczne badając potrzeby potencjalnych uczestników na różne formy
0,8% edukacji
1,4%
4,9%
7,5%
18,3%
17,5%
90%
80%
2,5%
5,8%
10,0%
4,0%
8,8%
12,8%
70%
60%
50%
43,7%
49,2%
46,4%
48,3%
40%
30%
20%
31,7%
25,8%
Instytucja kultury
Instytucja oświaty
10%
32,5%
28,0%
Samorząd
III Sektor
0%
Zdecydowanie tak
Raczej tak
Trudno powiedzieć
Raczej nie
Zdecydowanie nie
7.7 Działaniami edukacji kulturalnej powinni zostać objęci seniorzy
W kolejnym z pytań w ankiecie poproszono respondentów o ustosunkowanie się do
stwierdzenia: „działaniami edukacji kulturalnej powinni zostać objęci seniorzy”. Niemal 3/4
badanych (71,9%) zgodziło się, że należy włączyć osoby starsze do działań związanych z
55
edukacją kulturalną (suma wskazań „zdecydowanie tak” oraz „raczej tak”). Przeciwników
objęcia najstarszych osób działaniami edukacji kulturalnej było zaledwie 6,4% badanych (w
tym odsetek osób zaznaczających wskazanie „zdecydowanie nie” wynosił 1,4%). Natomiast
co piąta badana osoba (20,7%) nie potrafiła jednoznacznie opowiedzieć się za jedną ze stron
wskazując opcje „trudno powiedzieć”.
Działaniami edukacji kulturalnej powinni zostać objęci
seniorzy
6,0% 1,4%
Zdecydowanie tak
20,7%
46,1%
Raczej tak
Trudno powiedzieć
Raczej nie
Zdecydowanie nie
25,8%
Najwięcej zwolenników tej tezy (76,6% wskazań zdecydowanie i raczej tak) było
wśród badanych, którzy pracowali w instytucjach kultury. Warto również zauważyć, iż nie
było w tej grupie żadnego respondenta, który wskazałby „zdecydowanie nie”. Najmniejszą
(lecz nadal bardzo wysoką) zgodą na tak postawioną tezę cechowały się odpowiedzi osób
związanych z organizacjami pozarządowymi (65,3% łącznych wskazań „tak”). Należy również
zauważyć, że największy odsetek osób, które nie udzieliły jednoznacznej odpowiedzi był
wśród osób związanych z obszarem samorządowym (24,4% wskazań „trudno powiedzieć)
oraz osób z trzeciego sektora (25%). Dla porównania 15,6% badanych reprezentujących
instytucje kultury wybrało takie wskazanie.
56
Działaniami edukacji kulturalnej powinni zostać objęci seniorzy
100%
0,0%
7,8%
1,7%
5,0%
1,7%
3,4%
15,6%
18,5%
24,4%
2,4%
7,3%
90%
80%
25,0%
70%
60%
27,0%
26,1%
27,7%
22,6%
50%
40%
30%
20%
49,6%
48,7%
42,9%
42,7%
Instytucja kultury
Instytucja oświaty
Samorząd
III Sektor
10%
0%
Zdecydowanie tak
Raczej tak
Trudno powiedzieć
Raczej nie
Zdecydowanie nie
7.7.1. Dlaczego działaniami edukacji kulturalnej powinni zostać objęci seniorzy?
Pytania zamknięte zastosowane w ankiecie dają badaczom pewną ogólną wiedzę o
opiniach badanych osób (odpowiadają na pytanie: jak jest?) natomiast przez swoją formę nie
mogą dać bardziej pogłębionych, szczegółowych wskazań (odpowiedzi na pytanie - dlaczego
tak jest?). Mając tego świadomość zespół badawczy zdecydował, iż w przypadku tego
pytania da możliwość umotywowania i pełniejszego wyrażenia swojej opinii. Badani
poproszeni zostali o uzasadnienie swojego wskazania. Analiza tych odpowiedzi przyniosła
niezwykle ciekawe wyniki, gdyż pokazała niezwykle szerokie spektrum różnych uzasadnień i
poziomów w jakich osoby związane z edukacją kulturalną traktują osoby starsze w jej
kontekście.
W tym miejscu warto również zwrócić uwagę na trudności jakie w analizie niesie ze
sobą otwarta i nieograniczona, narzuconą przez badaczy kafeterią, formuła pytania
otwartego. Pytania, które dają możliwość bardzo różnorodnych odpowiedzi. Analizująca je
osoba dokonuje zatem próby pogrupowania tych odpowiedzi w pewne wyróżniające się
tematycznie i obszarowo kategorie. Trzeba mieć świadomość, że pewne odpowiedzi
respondentów mieszczą się w kilku kategoriach. Niemniej jednak, by lepiej zobrazować daną
kategorię obszarową wybrane zostało kilka/kilkanaście wskazań badanych - które dla
wyróżnienia, zaznaczono kursywą.
Różne odpowiedzi badanych pogrupowane zostały zatem w kilka dających się
wyodrębnić kategorii. Najliczniejszą z nich była ta związaną z aspektem poczucia bycia
57
potrzebnym i wykorzystaniem doświadczenia osób starszych. Wskazało ją 52 badanych osób
a zawierała takie uzasadnienia jak: wykorzystanie ich dorobku życiowego; doświadczenie
życiowe; kontakt z młodzieżą wzbogaciłaby obie grupy; mają do przekazania swoją wiedzę;
wiele doświadczenia, którym chcą się dzielić; będą czuć się potrzebni. Drugą pod względem
ilości wskazań (48) była kategoria odpowiedzi związanych z cechą edukacji kulturalnej, która
powinna być dla wszystkich nią zainteresowanych osób a zatem również dla seniorów:
edukacja kulturalna powinna być dostępna dla każdego; kultura należy się każdemu w
każdym wieku; są pełnoprawnymi członkami społeczeństwa; głupie pytanie; a dlaczego nie?;
bo to też ludzie. Trzecią grupą uzasadnień, która zyskała 42 wskazania były opinie o tym, że
osobom starszym trzeba pomóc (ze względu na różne czynniki tj. braki kompetencji, strach
czy samotność): niska świadomość kultury i strach wynikający z niewiedzy, grupa do
„zagospodarowania”; dla samotnych obcowanie z kulturą jest bezcenne; zrozumienie
dynamiki zmian modelu kulturowego; widoczne braki w edukacji kulturalnej; potrzebują
różnorodnych zajęć; wymagają zagospodarowania społeczno-kulturalnego; aktualizacja
wiedzy o współczesne trendy kultury. Kolejna kategoria wskazań badanych osób związana
była z opiniami respondentów o seniorach jako o grupie społecznej aktywnej i chętnej do
podejmowania różnych działań (38 odpowiedzi): najbardziej chłonna grupa i bardzo tego
świadomie chce; dysponują chęcią do działania; bardzo zmotywowana grupa społeczna; duża
grupa o dużych chęciach, potencjale; mają ochotę do poznawania nowej rzeczywistości;
grupa, która jest bardzo często aktywna; wykazują dużą aktywność w różnych dziedzinach; to
kreatywni, chcący działać, aktywni ludzie; widać bardzo duże zainteresowanie seniorów sferą
kultury. Badani zauważali również (a dokładnie 31 z nich) fakt, iż osoby starsze mają dużo
czasu wolnego, który mogą spożytkować włączając się w działania edukacji kulturalnej: nie
miały wcześniej możliwości na rozwijanie talentów, mogą jako seniorzy właśnie na to
wykorzystać wolny czas; mają czas na kulturą; wypełnienie czasu wolnego. Dwudziestu
sześciu badanych uzasadniło, iż włączenie seniorów w działania edukacji kulturalnej
skutkować będzie przeciwdziałaniu ich wykluczeniu: zapobieganie wykluczeniu, by nie
wyłączać ich z życia miasta; wybór na nie oznacza wykluczenie; przeciwdziałające
wykluczeniu i wyobcowaniu. Natomiast dwudziestu trzech respondentów podkreśliło w
swoich uzasadnieniach wymiar związany z aktywizacją: aktywizacja osób starszych jest
bardzo ważnym elementem edukacji kulturalnej; aktywizuje to ludzi starszych; danie
możliwości współdziałania; uaktywnienie seniorów; zmobilizowanie do aktywności i
58
uczestnictwa. Niemal tyle samo osób (22) co we wcześniejszej kategorii motywowało swoje
wskazanie tym, że osoby starsze to coraz liczniejsza grupa społeczna: bardzo duża grupa
społeczna, coraz większa; dynamicznie wzrasta ilość seniorów, starzejące się społeczeństwo;
w Elblągu jest coraz więcej ludzi starych, młodzi wyjechali. Część badanych osób (17)
wskazywała, iż seniorzy są już odbiorcami różnych działań kierowanych do nich w ramach
edukacji kulturalnej i fakt ten należy kontynuować: są działania dla nich w MOK; wielu
twórców ludowych to seniorzy; wystarczy zapytać seniorów. Ja pytałem; tak samo ważna
grupa jak młodzież; są dobrymi odbiorcami wydarzeń. Ostatnią lecz jak się wydaje nie mniej
istotną kategorią uzasadnień respondentów była kategoria wskazana przez 14 osób
zwracających uwagę na to, iż włączenie osób starszych do działań edukacji kulturalnej
polepszy jakość ich życia: wpłynie na polepszenie jakości życia i wydłużenie życia; wyzwala u
nich kreatywność i integracje środowiska; powinni ujawnić swoje talenty; chcą się rozwijać;
szansa na rozwój osobowości.
Wszystkie wyżej wyodrębnione kategorie uzasadnień ukazują w jaki sposób o
osobach starszych myślą badani kreujący obszar edukacji kulturalnej. Wyłania się z nich
obraz seniorów jako coraz liczniejszej grupy osób, aktywnej, chętnej i zaangażowanej, której
również przez działania edukacji kulturalnej można pomóc. Skutkiem włączenia ich w te
działania będzie wzrost ich aktywności, przeciwdziałanie wykluczeniu, polepszenie jakości
życia oraz sprawienie, że dzięki sięganiu po ich doświadczenia i wiedzę poczują się nadal
potrzebni społeczeństwu.
Biorąc pod uwagę różne uzasadnienia włączania seniorów należy zauważyć, że w
zależności od tego jak będziemy postrzegać i myśleć o osobach starszych to w inny sposób
będziemy traktować tę grupę i proponować im różne działania w samym procesie edukacji
kulturalnej. Jeśli skłonni jesteśmy uważać seniorów za osoby, którym „należy pomóc” gdyż są
zagubione w obecnej, otaczającej ich kulturowej rzeczywistości i nie orientują się w
przemianach współczesnej kultury wtedy postawimy ich w roli uczniów i skierujemy wobec
nich strumień wiedzy np. organizując im prelekcje ze specjalistą w dziedzinie sztuki
współczesnej, który wyjaśni im jej główne i aktualne kierunki czy formy. Natomiast zupełnie
w innej (również społecznie) roli w procesie edukacyjnym postawimy osoby starsze kiedy
będziemy w nich widzieć potencjał do wykorzystania ich doświadczenia, wiedzy czy pamięci
o przeszłości. Wtedy jednym z możliwych pomysłów byłoby zaoferowanie osobom starszym
roli już nie osób uczonych lecz uczących, nauczycieli, edukatorów, którzy z innymi, młodszymi
59
pokoleniami mogliby się swoją wiedzą podzielić. W takim przypadku można programować
projekty międzygeneracyjne, gdzie osoby starsze, ich doświadczenie życiowe czy pamięć o
przeszłych wydarzeniach mogłyby się stać obrazową, „żywą” i przez to ciekawszą lekcją
historii.
7.8. Kadry edukacji kulturalnej wymagają szkoleń
Ostatnia z ośmiu tez zaproponowana badanym przez zespół badawczy w ankiecie
brzmiała: „kadry edukacji kulturalnej wymagają szkoleń”. Dokładnie 60% respondentów
zgodziło się z tak postawionym stwierdzeniem. Przeciwnego zdania było 8% z nich a aż
niemal co trzeci (32,1% - największy odsetek z całego bloku pytań w ankiecie) badany nie
udzielił jednoznacznej odpowiedzi zaznaczając kategorię „trudno powiedzieć”.
Kadry edukacji kulturalnej wymagają szkoleń
6,5%
1,5%
30,6%
Zdecydowanie tak
Raczej tak
Trudno powiedzieć
32,1%
Raczej nie
Zdecydowanie nie
29,4%
Kiedy przyjrzymy się odpowiedziom badanych z perspektywy grup zawodowych
zauważyć możemy, iż zdecydowanie największy odsetek osób niezdecydowanych
(wskazujących „trudno powiedzieć”) jest wśród badanych z instytucji oświatowych - aż
44,7%. To wskazanie oraz największy procent osób w opinii których kadry te nie wymagają
szkoleń (12,2% - wskazań raczej i zdecydowanie nie) sprawił, iż w tej grupie jest najmniejszy
odsetek osób popierających tak przedstawioną tezę („zaledwie” 43%) . Najbardziej
przekonaną o potrzebie szkoleń kadr edukacji kulturalnej są respondenci z instytucji kultury
(70%) oraz III sektora (66,6%).
60
Kadry edukacji kulturalnej wymagają szkoleń
100%
2,3%
3,1%
90%
80%
0,9%
6,0%
2,6%
9,6%
0,0%
7,5%
24,6%
25,8%
34,5%
70%
44,7%
60%
50%
30,8%
28,3%
33,6%
40%
24,6%
30%
20%
39,2%
38,3%
10%
25,0%
18,4%
0%
Instytucja oświaty
Instytucja kultury
Zdecydowanie tak
Raczej tak
Samorząd
Trudno powiedzieć
III Sektor
Raczej nie
Zdecydowanie nie
7.8.1. Jakiego obszaru mają dotyczyć szkolenia kadr edukacji kulturalnej?
Podobnie jak podczas wcześniejszego wskazania badanych dotyczącego udziału osób
starszych w edukacji kulturalnej tak i w przypadku tego pytania zespół zdecydował się
pogłębić opinie badanych i poprosił w pytaniu otwartym (tych respondentów którzy wskazali
na potrzebę organizowania szkoleń dla kadr sektora edukacji kulturalnej) o wskazanie
obszaru, tematyki czy zakresu w którym te szkolenia miałyby się odbywać.
Różnorodne wskazania badanych zostały podzielone na dających się wyodrębnić
kilkanaście obszarów, które ułatwić mają czytelnikowi oczytanie tak znacznej ilości propozycji
badanych osób. Najliczniejsza wyodrębniona kategoria (licząca 34 wskazania) związana jest
aktualizacją wiedzy i nowościami jakie powinny znaleźć się w programach szkoleniowych w
różnych dziedzinach powiązanych z edukacją kulturalną. Warto w tym miejscu zauważyć, że
ta kategoria (przez swoją wielowymiarowość) w największy sposób łączy się z innymi
wyodrębnionymi grupami wskazań badanych osób. Zawiera ona, między innymi, takie
propozycje respondentów jak: bieżących szkoleń każdy potrzebuje; aktualnych zjawisk
kulturalnych, świeżych; aktualizacja potrzeb kulturalnych środowiska; aktualizacja wiedzy;
edukacji w zakresie sztuki współczesnej; współczesne metody nauczania; świeżość spojrzenia;
nowatorskie i atrakcyjne rozwiązania; nowoczesne formy animacji, nowości w tej sferze;
nowoczesne
technologie;
nowoczesnych
form
przekazu,
komunikacji
społecznej;
innowacyjność w kulturze; nowoczesnych instrumentów edukacji; nowych metod pracy;
61
nowości; powinien szkolić się na bieżąco w swoich specjalnościach a nie bazować na tym co
było dawniej; wyszkoleni fachowcy mogą przekazywać wiedzę i nowe trendy; stosowanie
nowoczesnych i innowacyjnych metod w edukacji; aktualne trendy; wiedza uzupełniana na
bieżąco; współczesnych zjawisk kultury; kultura się zmienia więc kadry też powinny
poznawać te zmiany. Niemniej liczną kategorią wskazań (liczącą 30 propozycji badanych)
obszarów szkoleń kadr sektora edukacji kulturalnej była sfera związana (szczególnie, choć nie
tylko) z aspektem grantowym, projektowym szczególnie w obszarze jego finansowania i
pozyskiwania środków zewnętrznych, ale również innych działań związanych z pracą przy
projektach (pisania wniosków; pozyskiwania środków na nią [kulturę]; działań projektowych;
finansowania kultury; możliwość pozyskiwania grantów; pozyskiwanie środków na
działalność kulturalną; księgowych; pozyskiwanie środków zewnętrznych; pozyskiwanie
funduszy unijnych; pozyskiwanie środków grantowych; umiejętność pisania projektów;
szkolenia z zakresu pozyskiwania środków na realizację projektów). Kolejną ważną grupą
wskazań badanych, która liczy 26 opinii, były te odpowiedzi, które obejmowały szkolenia z
obszaru kompetencji komunikacyjnych i interpersonalnych: komunikacji interpersonalnej;
komunikacja interpersonalna, umiejętność przemawiania do większej ilości osób,
komunikacja połączona z programem kultury skierowana do osób o niższej sprawności
fizycznej lub umysłowej; kontaktów z dana grupą; kontaktów ze środowiskami; metod
dotarcia do młodego pokolenia; praca nad kreatywnością i komunikatywnością;
nowoczesnych form przekazu, komunikacji społecznej; skutecznych form przekazu informacji;
umiejętności interpersonalnych; rozwijanie kompetencji komunikacyjnych; kontaktu z ludźmi;
trening interpersonalny. W tym miejscu zauważyć należy, że następna pod względem ilości
propozycji (25 wskazań) respondentów kategoria jest ściśle połączona z wcześniejszą
dotyczącą szkolenia kadr z zakresu komunikacji i relacji interpersonalnych, gdyż dotyczy
metod edukacyjnych, które przecież muszą bazować na umiejętności „dotarcia” do drugiej
osoby. W tej kategorii zawierającej wskazania badanych osób z obszaru metodyki w edukacji
kulturalnej odnaleźć można takie głosy jak: metodyki pracy z grupą; dydaktyka, współczesne
metody nauczania; form edukacji; nowoczesne metody kształcenia; metodyki; nowoczesnych
technik edukacji; metod i form działania; nowych metod i form edukacji kulturalnej;
merytoryczne kompetencje. Czternaście respondentów wskazało, iż szkolenia powinny
dotyczyć sfery związanej z organizacją i zarządzaniem w kulturze: zarządzanie kulturą;
instruktażowych - jak prowadzić działalność; organizacja imprez, eventów; organizacja
62
imprez edukacyjnych; planowanie i organizacja; planowanie i realizacja działań; sprawy
organizacyjne; zarządzanie w zakresie organizacji. Kolejnym obszarem który możemy
zaobserwować analizując wskazania badanych (13 osób) jest sfera związana z animacją
kulturalną: animacja kultury; animacji; animacji kulturalnej; nowoczesne formy animacji;
praca z seniorami, nowoczesne formy aktywizacji kulturalnej, zasady animacji kulturalnej i
potrzeby związane z animacja kulturalną w społeczeństwie lokalnym. Niewiele mniej
propozycji (12) badanych dotyczyło obszaru szkoleń związanego z promocją i marketingiem:
PR; marketing; promocji; promocji własnego regionu; promocja działań; promocja wydarzeń.
W opinii jedenastu badanych osób szkolenia kadr edukacji kulturalnej powinny zawierać
również komponent związany ze współpracą i umiejętnościami budowania partnerstw:
współpraca; współpraca z innymi regionami; tworzenia wspólnych działań przez różne grupy
np. partnerstwa szkoła – twórca - instytucja kultury; współpracy międzyludzkiej; tworzenie
wspólnych projektów, budowanie partnerstw. Dziewięciu respondentów wskazało
odpowiedzi które można pogrupować w kategorię szkoleń związaną z nowymi technologiami
i mediami: wykorzystania nowych mediów; nowoczesne technologie; obsługa Internetu,
komputera; obsługa sprzętu elektronicznego i posługiwanie się programami komputerowymi;
wykorzystanie nowych technologii; technik komputerowych; wykorzystanie technik IT.
Natomiast ośmiu badanych chciałoby żeby szkolenia dotyczyły sfery rozwoju w kadrach
umiejętności artystycznych: głównie kierunku artystycznego; artystycznych; merytorycznego
- muzyka, wokalistyka, teatr, film; sfera muzyki; kompetencji artystycznych. Osiem wskazań
zyskał też wyodrębniony w toku analizy obszar lepszego dostosowania i dotarcia do grup
odbiorców: umiejętność dostosowania oferty do potrzeb i oczekiwań mieszkańców;
umiejętność aktywizowania środowisk; uaktywnienie młodzieży, pobudzenie kreatywności bo
spędzają czas przy komputerze; dostosowanie do typu prowadzonej działalności; jak
upowszechniać kulturę w małych ośrodkach; docierania do odbiorców. Warto zauważyć, iż
powyższe odpowiedzi łączą się bezpośrednio ze wskazaniami pięciu badanych osób, które są
zwolennikami włączenia do tematyki szkoleń obszaru badań społecznych i technik diagnozy
oczekiwań i potrzeb: badania potrzeb; potrzeb i oczekiwań odbiorców; w zależności od
potrzeb wybadanych w diagnozie; prowadzenie badań. Wśród głosów respondentów
pojawiły się również wskazania dotyczące tego jakie formy powinny przybierać szkolenia
prowadzone dla kadr edukacji kulturalnej, czemu miałyby służyć i jakie cechy rozwijać:
warsztaty tematyczne; szkolenia profilowane, tanie; szkolenia miękkie, umiejętności
63
praktyczne; zapraszanie znanych twórców, warsztaty; profesjonalne szkolenia; rozwijające
umiejętności, przeciwwypaleniu; umiejętności praktycznych szkoleń warsztatowych; by
wiedzieć jak skutecznie działać; kompetencji kluczowych, wiedzy; kreatywność, skuteczność;
poszerzenia horyzontów w zakresie różnych kultur. Sześciu badanych chciałoby aby przyjęły
one również formę wymiany doświadczeń. A czterech życzyłoby sobie by szkolenia kadr
edukacji kulturalnej obejmowały swoim zakresem również aspekty prawne: bieżące przepisy
prawa w zakresie kultury; realia prawa; zagadnienia prawne.
64
B. Lider w edukacji kulturalnej
1. Najważniejsze cechy lidera edukacji kulturalnej
Pytania w drugiej części ankiety dotyczyły charakterystyki lidera w obszarze edukacji
kulturalnej. Zespół badawczy chciał zobaczyć jak badani postrzegają osoby będące liderami
edukacji kulturalnej. Jakimi kompetencjami i cechami powinien się on charakteryzować? Jaka
jest rola zespołu i otoczenia lidera? Jaka jest rola lidera w zespole? Czy też jakie czynniki
sprawiły, iż dana osoba została liderem? W związku z czym respondenci, na między innymi te
pytania, udzielali swoich wskazań.
Pierwszym, wydaje się elementarnym zagadnieniem kiedy myślimy o osobie lidera w
każdej dziedzinie życia jest zestaw jego najważniejszych cech, charakterystyk, które
wyróżniają go od innych osób i sprawiają, że dana osoba zostaje uznana na „lidera”.
Respondentom zaproponowano kafeterię liczącą czternaście różnych cech, którymi
charakteryzować może się lider edukacji kulturalnej i poproszono badanych by wskazali
maksymalnie trzy, które są w ich ocenie najważniejsze. Dodatkowo każdy z respondentów
mógł przy pomocy piętnastej kategorii „inne-jakie?” dopisać cechę, która nie została ujęta w
zaproponowanym zestawieniu. Jednak w tym przypadku żadne z badanych nie zdecydował
się tego uczynić. Zaproponowane badanym cechy wyglądały następująco:
(1) dąży do ciągłego samorozwoju, poszerzania różnorodnych kompetencji i wiedzy
(2) wyznacza kierunki, cele, strategie - jest wizjonerem
(3) sam podejmuje decyzje i rozwiązuje problemy
(4) jest otwarty na pomysły innych - konsultuje decyzje z zespołem
(5)
inicjuje przygotowanie wniosków grantowych, znajduje sponsorów i pozyskuje zewnętrze środki
finansowe
(6) myśli kategoriami biznesowymi i jest przedsiębiorczy
(7) realizuje swoje pasje - aktywność kulturalna jest jego powołaniem
(8) motywuje do działania współpracowników, zaraża energią, stymuluje aktywność innych osób
(9) posiada liczne kontakty, zna ludzi i potrafi to wykorzystać
(10) jest medialną twarzą organizacji/instytucji, którą reprezentuje i promuje
(11) potrafi przekonać do pomysłu, zjednoczyć i zaangażować do współpracy różne środowiska i osoby
65
(12) trafnie dobiera zespół ludzi z którymi wspólnie realizuje zamierzone działania
(13) osobiście realizuje działania animacyjne i edukacyjne
(14) wykorzystuje i upowszechnia nowe metody i formy edukacji kulturalnej
Analiza wskazań badanych pokazała, iż najczęściej wybieraną cechą badanych osób
była otwartość lidera na pomysły innych osób oraz to, iż konsultuje swoje decyzje z zespołem
(48,2%). Na drugim miejscu pod względem popularności odpowiedzi znalazła się umiejętność
lidera do przekonania do swojego pomysłu, zjednoczenia i zaangażowania różnych środowisk
(41,4%). Na trzecim miejscu badani wskazali, iż liderem jest osoba, która zaraża energią,
motywuje inne osoby do działania i stymuluje ich aktywność (38,1%). Kolejnymi ważnymi
cechami lidera jest to, iż uważany jest za osobę, która jest wizjonerem, gdyż wyznacza cele i
kierunki działania (35%) oraz dąży do własnego rozwoju i ciągle chce poszerzać swoje
kompetencje (32,6%). Jest to zestaw pięciu zdecydowanie najpopularniejszych cech osób,
które uważane są dzięki nim za liderów edukacji kulturalnej. Na kolejnych miejscach z
mniejszą popularnością wskazań badanych cieszyły się takie cechy lidera jak: inicjuje
przygotowanie wniosków, znajduje sponsorów i pozyskuje zewnętrzne środki (23,6%),
realizuje swoje pasje a aktywność kulturalna jest jego powołaniem (18,6%), potrafi trafnie
dobrać zespół współpracowników (16,4%). W dalszej kolejności lider w opinii respondentów
charakteryzuje się tym, iż posiada liczne kontakty, zna ludzi i potrafi to wykorzystać (11,9%)
oraz wykorzystuje i upowszechnia nowe metody i formy edukacji kulturalnej (11,3%). W
najmniejszym stopniu w opinii badanych lider cechuje się tym, że myśli kategoriami
biznesowymi i jest przedsiębiorczy (7,8%), samodzielnie podejmuje decyzje i rozwiązuje
problemy (4,7%), osobiście realizuje działania animacyjne i edukacyjne (3,3%) oraz jest
medialną twarzą organizacji czy instytucji, którą reprezentuje i promuje (2,5%).
Kolejność i popularność poszczególnych cech pokazuje, iż lider musi być przede
wszystkim osobą otwartą, działającą z innymi i potrafiącą przekonać do swoich pomysłów
(które zresztą wcześniej konsultuje) różne środowiska. Lidera w obszarze edukacji kulturalnej
charakteryzuje zapałem, energią, którą „zaraża” współpracowników a także chęcią
ustawicznego rozwoju i poszerzania swoich kompetencji. Dzięki temu inni traktują lidera jako
wizjonera, który wyznacza strategie, kierunki i cele. W opinii badanych osób lider nie musi
osobiście realizować działań edukacyjnych i animacyjnych, być przedsiębiorczy czy medialny.
66
Najważniejsze cechy lidera edukacji kulturalnej
Otwarty na pomysły innych - konsultuje decyzje z
zespołem
48,2%
Potrafi przekonać do pomysłu, jednoczy i
angażuje do współpracy różne środowiska
41,4%
Motywuje do działania innych, zaraża energią,
stymuluje aktywność innych
38,1%
35,0%
Wizjoner - wyznacza kierunki, cele, strategie
Dąży do samorozwoju, poszerza kompetencje i
wiedzę
32,6%
Inicjuje przygotowanie wniosków, znajduje
sponsorów, pozyskuje zewnętrzne środki
23,6%
Relizuje swoje pasje - aktywność kulturalna to
powołanie
18,6%
Trafnie dobiera zespół współpracowników
16,4%
Posiada liczne kontakty, zna ludzi i potrafi to
wykorzystać
11,9%
Wykorzystuje i upowszechnia nowe metody i
formy edukacji kulturalnej
11,3%
Myśli kategoriami biznesowymi - jest
przedsiębiorczy
Samodzielnie podejmuje decyzje i rozwiązuje
problemy
7,8%
4,7%
Osobiście realizuje działania animacyjne i
edukacyjne
3,3%
Medialna twarz instytucji/organizacji, którą
reprezentuje i promuje
2,5%
0%
10% 20% 30% 40% 50% 60%
* Pytanie wielokrotnego wyboru. Respondent mógł wskazać więcej niż jedną odpowiedź stąd suma głosów
przekracza liczebność próby, a łączne wartości procentowe wynoszą więcej niż 100%.
Analiza wskazań badanych w zestawieniu z ich płcią pokazuje, że w niektórych
obszarach cech lidera można zauważyć różnice między kobietami a mężczyznami.
Najpopularniejszą cechą lidera w przekonaniu pań jest to, że potrafi on przekonać do
własnego pomysłu i zjednoczyć różne środowiska (47,3%). W przypadku mężczyzn to
wskazanie zyskało „zaledwie” 33%. Najpopularniejszą kategorią u mężczyzn jest odpowiedź,
że lider jest osobą otwartą na pomysły innych i konsultującą swoje decyzje z zespołem (50%).
Mężczyźni w większym stopniu niż kobiety skłonni są przypisać liderowi to, że realizuje swoje
pasje (23,1% do 15,3%). Natomiast panie bardziej niż panowie wskazują na lidera jako osobę,
która motywuje innych do działania przez swoją aktywność (41,3% do 33,5%).
Kiedy to pytanie przeanalizujemy pod kątem czterech grup badanych zauważymy, że
osoby związane z samorządem najbardziej ze wszystkich badanych grup widziałyby w liderze
67
osobę, która inicjuje przygotowanie wniosków i znajduje sponsorów (34,4%). Dla
porównania wskazania osób z instytucji kultury w przypadku tej odpowiedzi wynoszą 18,2%.
Wartą odnotowania obserwacją jest to, że kategoria „motywuje do działania innych, zaraża
energią” zyskała procentowo najmniejszy wskaźnik wśród osób z instytucji kultury (29,9%) pozostałe grupy miały ponad 40% wskazań w tej kategorii. Za to respondenci z instytucji
kultury posiadali największy wskaźnik (39,9%) ze wszystkich grup w kategorii „wizjoner wyznacza kierunki, cele, strategie”. Istotnym wydaje się również zauważenie wskazań
badanych osób w aspekcie cech lidera, który myśli kategoriami biznesowymi, jest
przedsiębiorczy. W tej kategorii obserwujemy największy odsetek respondentów z trzeciego
sektora (11%) i jedynie 5% z instytucji oświatowych. Podobną sytuacje mamy w przypadku
obszaru cech lidera związanych z jego pasją - najliczniejszy odsetek wskazań należy do
badanych z III sektora (23,6%) i instytucji kultury (22,4%) a jedynie 9,8% wśród badanych z
samorządu.
W zależności od wielkości miasta w którym działa badany zauważyć możemy w
niektórych zarysowanych obszarach różne sposoby patrzenia na cechy, którymi
charakteryzować powinien się lider w edukacji kulturalnej. Postać lidera jako wizjonera jest
bardziej popularna w dużym (40%) i średnim mieście (37,3%) niż małym (29,1%). Odwrotnie
natomiast ma się aspekt związany z otwartością lidera i tym, że konsultuje on swoje decyzje z
zespołem. W przypadku tej kategorii największy odsetek badanych był w małych ośrodkach
miejskich (54,4%) i średniej wielkości miast (50,8%) a najmniejszy w dużych miastach
(39,4%).
Ciekawe różnice w sposobie charakteryzowania lidera edukacji kulturalnej przynosi
analiza wieku respondentów. W najmniejszym stopniu otwartość na pomysły innych i
konsultacje swoich decyzji wskazują najmłodsi badani (30,3%). Podczas gdy pozostałe grupy
(poza 40-49 - 42,3%) tę kategorię wskazują w ponad 52%. Natomiast najmłodsza badana
kategoria osób (do 29 lat) stanowi największy odsetek badanych wskazujących na to, iż lider
powinien charakteryzować się pozyskiwaniem zewnętrznych środków, inicjowaniem pisania
wniosków i znajdowaniem sponsorów (33,3%) oraz tym, że lider myśli kategoriami
biznesowymi i jest przedsiębiorczy (aż 21,2% - biorąc pod uwagę pozostałe wskazania innych
grup wiekowych – od 8,3% do 6,1%).
68
2. Przydatność wymienionych cech w pracy lidera edukacji kulturalnej.
Badane osoby w kolejnym pytaniu dotyczącym cech liderów edukacji kulturalnej
poproszone zostały o ocenę wybranych przez zespół badawczy cech lidera pod kątem tego
jak przydatne są one w pracy lidera. Dziesięć wymienionych cech respondenci mogli ocenić w
skali od 1 (zupełnie nieistotne) do 5 (bardzo istotne). W tabeli ze średnimi ocenami dodano
również dwie kolumny z kategoriami „minimum” i „maksimum”. Pokazują one minimalne i
maksymalne wskazania badanych. Kiedy zatem w danej kategorii „minimum” nie znajdziemy
„1” oznacza to, że żaden z respondentów nie zdecydował się wskazać w tej kategorii
najniższej oceny.
Analiza średnich ocen poszczególnych cech pokazuje, iż w ocenie respondentów
zdecydowanie najbardziej przydatną cechą w pracy lidera edukacji kulturalnej jest
kreatywność i pomysłowość (śr. 4,8 i zdecydowanie najniższy wskaźnik odchylenia
standardowego). Na kolejnych wysoko ocenianych miejscach znalazły się takie cechy jak:
sprawność organizacyjna (śr. 4,62), pasja (śr. 4,6), umiejętności interpersonalne (śr. 4,54). Na
kolejnych miejscach biorąc pod uwagę średnie wskazania istotności poszczególnych cech są:
determinacja, skuteczność (śr. 4,46) i dbałość o stabilną i harmonijną współpracę (śr. 4,40).
Średnią ocenę powyżej czterech uzyskały również charyzma (śr. 4,31) i przedsiębiorczość,
elastyczność (śr. 4,25). W przypadku charyzmy warto zauważyć też jeden z najwyższych
wartości odchylenia standardowego, który informuje o sporej rozbieżności ocen badanych.
Najniżej ocenione (ale również z największymi wartościami odchylenia standardowego)
zostały takie cechu jak przebojowość, medialność (śr. 3,74) i wszechstronne wykształcenie
(śr. 3,57). Widać zatem, iż w oczach badanych osób lider posługuje się w swoich działaniach
przede wszystkim pomysłowością i kreatywnością która w połączeniu z pasją,
umiejętnościami interpersonalnymi i sprawnością organizacyjną zapewnia mu skuteczność.
Po raz kolejny okazuje się, że lider edukacji kulturalnej nie zawsze musi być charyzmatyczny,
przedsiębiorczy, przebojowy i … wszechstronnie wykształcony.
69
Przydatność wymienionych cech
w pracy lidera edukacji kulturalnej
Odchylenie
N
Minimum
Maksimum
Średnia
Kreatywność, pomysłowość
512
2
5
4,80
0,493
Sprawność organizacyjna
500
2
5
4,62
0,613
Pasja
508
2
5
4,60
0,661
Umiejętności interpersonalne
506
1
5
4,54
0,626
Determinacja, skuteczność
499
2
5
4,46
0,680
Dbałość o stabilną i harmonijną współpracę
510
2
5
4,40
0,696
Charyzma
506
1
5
4,31
0,824
Przedsiębiorczość, elastyczność
495
1
5
4,25
0,764
Przebojowość, medialność
496
1
5
3,74
0,928
Wszechstronne wykształcenie
503
1
5
3,57
0,981
Skala od 1(zupełnie nieistotne) do 5 (bardzo istotne)
standardowe
Kiedy przyjrzymy się szczegółowo procentowym rozkładom poszczególnych ocen i
cech zauważymy z jak wielką przewagą głosów „bardzo istotne” („5”) mamy do czynienia w
przypadku oceny przydatności kreatywności, pomysłowości w pracy lidera edukacji
kulturalnej (aż 83,8%). Kolejny pod względem ilości procentowego odsetka osób
zaznaczających opcję „5” było w kategorii pasja, gdzie wynosił on 69,1%. Warto zauważyć, że
o ile w przypadku charyzmy nieznacznie ponad połowa (50,3%) badanych wskazała kategorię
„5” (najpopularniejsza ocena) to już przedsiębiorczość i elastyczność jako przydatna cecha
lidera oceniona została częściej na „4” (43,6%) niż „5” (41,8%). Najpopularniejszą oceną
wszechstronnego wykształcenia (34,8%) była trójka a aż 12,5% badanych zdecydowało się w
przypadku tej cechy ocenić ją na „1” lub „2” – z czego 2% uznało wszechstronne
wykształcenie jako cechę zupełnie nieistotną.
70
Ocena – kreatywność, pomysłowość
3,5%
12,5%
Ocena – sprawność organizacyjna
0,2%
4,0%
Ocena - pasja
1,0%
6,3%
1,2%
23,4%
26,8%
68,2%
69,1%
83,8%
Ocena – umiejętności
interpersonalne
5,3%
0,2%
Ocena – determinacja, skuteczność
0,2%
7,6%
Ocena – dbałość o stabilną i
harmonijną współprace
1,0%
8,0%
1,4%
33,8%
39,6%
51,0%
55,9%
60,5%
35,5%
Ocena – przedsiębiorczość,
elastyczność
Ocena - charyzma
0,6%
2,4%
1,6%
Ocena – przebojowość, medialność
6,0%
0,4%
2,0%
21,2%
12,5%
12,5%
29,2%
41,8%
50,3%
43,6%
41,5%
34,2%
Ocena – wszechstronne
wykształcenie
Legenda - oceny od 5 (bardzo istotne) do 1 (zupełnie nieistotne)
2,0%
10,5%
19,3%
34,8%
33,4%
71
Analiza poziomu istotności poszczególnych cech lidera pomocnych w realizowaniu
przez niego działań edukacji kulturalnej pokazuje, że możemy wyróżnić kilka kategorii które
różnicuje rodzaj grupy zawodowej badanych. W ocenie charyzmy w najmniejszą średnią
(4,25) charakteryzowały się głosy respondentów z instytucji kultury i oświaty. Największą
średnią (4,44) zdobyła ta kategoria wśród badanych działających w trzecim sektorze. Kiedy
natomiast przyjrzymy się bardziej szczegółowo ocenom wystawionym wskazaniom
„przebojowość, medialność” zauważymy, iż najmniejszą wagę do tego aspektu przejawiają
badane osoby z III sektora (śr. 3,61) i instytucji kultury (śr. 3,68) a największą samorządowcy
(śr. 3,89). Inny rozkład głosów obserwujemy gdy przeanalizujemy wskazania kategorii
„dbałość o stabilną i harmonijną współpracę”. W tym przypadku najmniejsza średnia ocena
należała do badanych z obszaru samorządu (śr. 4,33) a największa (śr. 4,45) do osób z
organizacji pozarządowych.
3. Czynniki sukcesu w osiągnięciu pozycji lidera edukacji kulturalnej.
Zespół badawczy przy pomocy ankiety poprosił badane osoby o wskazanie
maksymalnie dwóch najważniejszych czynników, które decydują o sukcesie w osiągnięciu
pozycji lidera edukacji kulturalnej. Badanym zaproponowano dziewięć możliwych
odpowiedzi oraz otwartą kategorię „inne-jakie? By samodzielnie wpisać nieujęty w kafeterii
czynnik. Do kategorii, które znalazły się w ankiecie należały:
(1) nastawienie na współpracę
(2) szerokie kontakty i znajomości
(3) dobre kontakty z mediami i umiejętność promocji swoich działań
(4) posiadanie wrodzonych cech przywódczych
(5) ciężka praca, nauka oraz nabywanie wiedzy i kompetencji
(6) sprzyjające otoczenie
(7) dobry zespół i stworzenie korzystnej atmosfery
(8) upór i wytrwałość
(9) umiejętność pisania zwycięskich projektów oraz zdobywania środków finansowych
72
Zdecydowanie najpopularniejszym czynnikiem sukcesu w osiągnięciu pozycji lidera
edukacji kulturalnej został wybrany przez respondentów „dobry zespół i stworzenie
korzystnej atmosfery”(aż 54,9%). Na drugim miejscu również związany z tym obszar
nastawienia lidera na współpracę (36,3%). Kolejnym wskazaniem, które zdobyło 26,2% była
ciężka praca, nauka i nabywanie wiedzy i kompetencji. Mniej istotnymi czynnikami, które
umożliwiają osiągnięcie pozycji lidera są: umiejętność pisania zwycięskich projektów i
zdobywania środków finansowych (18,2%), dobre kontakty z mediami i umiejętność
promocji swoich działań (16,8%), upór i wytrwałość (15,8%). W opinii badanych sukces może
zapewnić ciężka praca, współpraca i dobry zespół a nie szerokie kontakty i znajomości
(10,9%), posiadanie wrodzonych cech przywódczych (10,7%) czy sprzyjające otoczenie
(8,8%). W kategorii „inne” znalazły się takie wskazania badanych jak: kreatywność; wiele
różnych czynników; promocja celem zmaksymalizowania zainteresowań określonym
zadaniem.
Najważniejsze czynniki sukcesu w osiągnięciu pozycji lidera edukacji kulturalnej
Dobry zespół i stworzenie korzystnej atmosfery
54,9%
Nastawienie na współpacę
36,3%
Ciężka praca, nauka i nabywanie wiedzy i kompetencji
26,2%
Umiejetność pisania zwycięskich projektów i
zdobywanie środków finansowych
18,2%
Dobre kontakty z mediami i umijętność promocji swoich
działań
16,8%
Upór i wytrwałość
15,8%
Szerokie kontakty i znajomości
10,9%
Posiadanie wrodzonych cech przywódczych
10,7%
Sprzyjające otoczenie
Inne
8,8%
0,6%
0%
10% 20% 30% 40% 50% 60%
* Pytanie wielokrotnego wyboru. Respondent mógł wskazać więcej niż jedną odpowiedź stąd suma głosów
przekracza liczebność próby, a łączne wartości procentowe wynoszą więcej niż 100%.
Analiza czynników sukcesu w osiągnięciu pozycji lidera obszarze edukacji kulturalnej
pod kątem wyodrębnionych czterech grup badanych pokazuje ciekawe różnice. W aspekcie
73
związanym z szerokimi kontaktami i znajomościami zaobserwować możemy, iż grupą która w
największym stopniu (15,1%) wskazała tę odpowiedź był III sektor. Najrzadziej spośród
czterech grup respondentów skłonne do wskazania tego czynnika były osoby z samorządu
(7,4%). Badani z obszaru samorządu najliczniej wskazywali kategorię „posiadanie cech
przywódczych” (14,8%) podczas gdy w przypadku pozostałych grup odsetek odpowiedzi
wynosił w granicach 9%. Respondenci z instytucji kultury są największymi orędownikami
czynnika w postaci dobrego zespołu i stworzenia korzystnej atmosfery (63,2%) - wskaźnik w
pozostałych grupach oscyluje wokół 50-52%. Warto również zauważyć, że wskazanie
„umiejętność pisania zwycięskich projektów i zdobywanie środków finansowych” w
największym stopniu było udziałem osób z samorządu (23%) i III sektora (20,6%) a w
najmniejszym z instytucji kultury (12,5%).
Kiedy przyjrzymy się czynnikom sukcesu z perspektywy płci badanej osoby w
niektórych wskazaniach respondentów odnajdziemy interesujące różnice. Trzykrotnie
częściej mężczyźni niż kobiety wskazywali, iż czynnikiem sukcesu są szerokie kontakty i
znajomości (18% mężczyzn, 6% odpowiedzi kobiet). Panowie w większym stopniu niż panie
uważają, że czynnikiem sukcesu jest ciężka praca, nauka i zdobywanie doświadczenia (30,3%
do 23,3%). Natomiast kobiety częściej niż mężczyźni wskazują na aspekt związany z
nastawieniem na współpracę (39,2% do 32,2%).
Biorąc pod uwagę wielkość miasta w którym działa respondent zauważyć należy, iż
czynnik związany z szerokimi kontaktami i znajomościami cieszy się największą popularnością
wśród osób z dużych miast (15%). W małym i średnim mieście to wskazanie zyskało 8,7%.
Czynnik związany z nastawieniem na współpracę największy procent głosów zdobył wśród
badanych z małych miast (38,8%) a najmniejszy w dużych (32,8%). Odwrotną sytuację mamy
w przypadku aspektu związanego z ciężką pracą, nauką i nabywaniem doświadczenia – tam
najwięcej badanych zaznaczyło te odpowiedź z dużego miasta (28,3%) a najmniej z małego
(23,3%).
Analiza tego pytania pod względem grupy wiekowej badanych pokazuje, że czynnik
związany z nastawieniem na współpracę zmniejsza się wraz z wiekiem. O ile wśród
najmłodszej grupy wiekowej wynosiło on 42,4% to w przypadku osób w wieku 40-49 lat
wynosił 37,2% a w kategorii osób powyżej 60 roku życia osiągnął 30,3%. Co ciekawe szerokie
kontakty i znajomości jako czynnik sukcesu lidera w największym stopniu wskazały
najmłodsze (18,2%) i najstarsze (15,2%) grupy badanych. W pozostałych grupach wiekowych
74
osiągnął on od 8,2% do 9,6%. Warto przyjrzeć się również kategorii „dobry zespół i
stworzenie korzystnej atmosfery” gdyż taką odpowiedź wskazał „zaledwie” 33,3% osób do
29 roku życia – dla porównania odsetek wskazań wśród pozostałych grup wiekowych wyniósł
od 54,5% do 58,9%.
4. Którym z obszarów w pracy z zespołem powinien zajmować się lider?
Badani w kolejnym pytaniu mieli za zadanie wskazanie jednego najważniejszego
obszaru, którym powinien zajmować się lider w pracy ze swoim zespołem. Biorąc pod uwagę
wcześniejsze wskazania badanych, które ukazują niezwykle ważną relacje zespół-lider w
obszarze edukacji kulturalnej pytanie to staje niezwykle istotne. Respondenci wyboru
dokonywali spośród kategorii: „rozdziela i deleguje zadania”, „motywuje zespół do pracy”,
„kontroluje”, „wyznacza cele i tworzy wizje”, „tworzy dobrą atmosferę w grupie”, „słucha
opinii i sugestii innych - zgodnie z nimi modeluje działania”. Nie zabrakło również i w tym
pytaniu dodatkowej otwartej kategorii „inne-jakie?”.
Niemal połowa badanych (43,8%) widzi w liderze osobę, która zajmuje się w zespole
wyznaczaniem celów i tworzeniem przyszłościowych planów. Niemal co piąty respondent
(19,5%) uważa, że najważniejszym obszarem pracy lidera z zespołem jest słuchanie sugestii i
opinii innych i postępowanie zgodnie z nimi. Niewiele mniej głosów (17,8%) zyskało
przekonanie, iż lider powinien motywować zespół do pracy. Co dziesiąta badana osoba
(11,6%) uważa, że najistotniejszym obszarem działań lidera w zespole jest rozdzielanie i
delegowanie zadań. Natomiast tworzenie w grupie dobrej atmosfery wskazało 4,1%
respondentów. Najmniej popularną kategorią (zaledwie 0,8%) obszaru pracy lidera z
zespołem okazał się obszar kontroli działań zespołu przez lidera. W dodatkowej kategorii
„inne” badani zwracali uwagę na: kontakt z ludźmi i dobra organizacja pracy; motywuje,
słucha sugestii innych i rozlicza z przydzielonych zadań; zależy od grupy; współtworzy zespół i
z nim pracuje; rozdziela i deleguje zadania oraz kontroluje ich realizację i efekty.
Ponadto 7 osób wskazało, iż nie potrafią wybrać najistotniejszego obszaru, gdyż w ich ocenie
wszystkie wymienione kategorie są w równym stopniu ważne (wszystkie powyższe;
kompilacja od 1 do 6; powinien spełniać wszystkie wyżej wymienione zadania).
75
Najważniejszy obszar pracy lidera z zespołem
50%
45%
40%
35%
30%
25%
20%
15%
10%
5%
0%
43,8%
19,5%
Wyznacza Słucha opinii
cele i tworzy
innych wizje
zgodnie z
nimi modeluje
działania
17,8%
Motywuje
zespół do
pracy
11,6%
2,4%
0,8%
Inny
Kontroluje
4,1%
Rozdziela i Tworzy dobrą
deleguje
atmosferę w
zadania
grupie
Kiedy przyjrzymy się obszarom pracy lidera z perspektywy grup zawodowych
badanych osób zauważyć możemy, że największy odsetek osób wskazujących, iż lider
powinien przede wszystkim motywować zespół do pracy jest wśród badanych z instytucji
kultury (20,3%) i samorządu (19,2%). Najmniejszy w grupie osób z III sektora - 14,5%.
Największymi zwolennikami kategorii „słucha innych - zgodnie z nimi modeluje działania” są
osoby z instytucji oświaty (26,7%) i III sektora (20,2%). W najmniejszym stopniu podziela to
zdanie 15,8% samorządowców. Wskazanie „wyznacza cele i tworzy wizje” cieszyło się
największą popularnością wśród respondentów z samorządu (51,7%) i instytucji kultury
(46,9%) a najmniejszą wśród osób z instytucji oświaty („zaledwie” 34,2%).
5. Na ile dobra działalność w edukacji kulturalnej jest zasługą lidera a na ile zespołu?
W kolejnym pytaniu dotyczącym relacji lidera z zespołem zadano pytanie badanym
osobom na ile dobra działalność w edukacji kulturalnej może być zasługą lidera a na ile
zespołu? Badanych poproszono, by określili procentowy udział „zasług” lidera w stosunku do
zespołu.
Najpopularniejszym wskazaniem respondentów (35,9%) była wartość 50% a zatem co
trzeci badany uważa, że dobra działalność edukacji kulturalnej jest w równym stopniu
zasługą i lidera i zespołu. Na kolejnym miejscu pod względem liczby wskazań (18,8%) znalazła
się kategoria „40%” - przypisująca nieco większe zasługi zespołowi. Jednak niewiele mniej
76
głosów (17,1%) zyskała opcja „60%”, która z kolei w większym stopniu przypisywała liderowi
nieco większy udział w realizacji dobrych działań edukacji kulturalnej. Co dziesiąty badany
(10,2%) zaznaczył „30%”, ale niewiele mniej (9,6%) wskazało „70%”. Widzimy zatem, że
wskazania badanych rozłożyły się bardzo równomiernie. O czym może świadczyć nawet fakt,
że były po dwa wskazania badanych którzy przypisali liderowi zarówno „10%” jak i „100%”
zasług.
Podobny bardzo zbliżony do siebie rozkład głosów badanych możemy zaobserwować
analizując średnie procenty wskazań poszczególnych badanych grup zawodowych. Wyniki te
są bardzo do siebie zbliżone niemniej jednak w największym stopniu proporcję na korzyść
lidera edukacji kulturalnej w stosunku do zespołu dostrzegają osoby z III sektora (śr. 51,07).
Powyżej średniej dla wszystkich badanych, która wyniosła 50,45% znalazły się również
średnie wskazania samorządowców (śr. 50,59). Niemal równo z ogólną średnią znalazły się
odpowiedzi respondentów działających w instytucjach kultury (śr. 50,44). Natomiast w tym
uśrednionym ujęciu proporcję zasług na korzyść zespołu a nie lidera prezentowali badani
reprezentujący instytucje oświatowe (śr. 49,65)
51,5
Średnia - Procent zasług lidera edukacji kulturalnej w stosunku do
jego zespołu
Śr: 50,45%
51
50,5
50
51,07
49,5
50,59
50,44
49,65
49
48,5
Instytucje kultury
Instytucje oświaty
Samorząd
III sektor
Proporcje w relacji zasługi lidera a zespołu przeanalizowane pod katem wielkości
miast badanych osób pokazały, iż w małych miastach badani skłonni są większą rolę
przypisać liderowi (śr. 51,38). W średnich wielkości ośrodkach miejskich ta proporcja jest
ustawiona dokładnie po połowie (śr. 50 zasług lidera w stosunku do zespołu) a w przypadku
dużych miast wynosi ona śr. 49,71. O ile we wszystkich kategoriach wielkości miast
najpopularniejszym wskazaniem było „50%” to w przypadku małych ośrodków miejskich
77
drugim pod względem wielkości wskazaniem było „60%”, którą wskazało 20,4%
respondentów. Natomiast drugimi pod względem popularności wskazań kategoriami w
przypadku badanych z większych miast były wskazania „40%”.
6. Jakiego rodzaju wiedza jest najbardziej potrzebna liderowi edukacji kulturalnej?
Respondenci poproszeni zostali również o wskazanie rodzaju wiedzy, która jest
najbardziej potrzebna liderowi edukacji kulturalnej. Wybierali oni jedną odpowiedź z
kafeterii, która liczyła pięć możliwości: „o profilu kulturoznawczym”; „z zakresu zarządzania
kulturą”; „o profilu artystycznym”; „z zakresu edukacji i animacji kulturalnej” oraz
stosowanej przez zespół badawczy otwartej kategorii „inna - jaka?”.
Zdecydowanie największy procent wskazań (43,7%) uzyskała odpowiedź z której wynika, iż
najbardziej potrzebnym obszarem wiedzy dla lidera jest wiedza z zakresu edukacji i animacji
kulturalnej. To ciekawe wskazanie, gdyż we wcześniejszych obszarach badawczych
respondenci wskazali, że lider niekoniecznie musi osobiście prowadzić działania edukacyjne
i animacyjne. Niemniej jednak wiedza w tym obszarze wydaje się niezbędna do
odpowiedniego doboru (a potem oceny) zespołu i osób, które będą miały bezpośredni
kontakt z edukowanymi. Niemal trzydzieści procent badanych (29,9%) za najważniejszy
obszar wiedzy potrzebny liderowi uznała wiedzę z zakresu zarządzania kulturą. Ponad
piętnaście procent (15,4%) respondentów uznała wiedzę o profilu kulturoznawczym za
najistotniejszą dla lidera a 6,4% o profilu artystycznym. Relatywnie dużo wskazań (4,6%)
zyskała w przypadku tego pytania kategoria „inne”. Pojawiły się tam zarówno bardziej
szczegółowe obszary wiedzy takie jak: historia (3 wskazania); logika;
zarządzanie i
ekonomia; finansowanie działań z zakresu kultury (2 wskazania); przedsiębiorczości jak i
mniej konkretne obszary: multikulti; humanistyczna; potrzeb intelektualnych człowieka; coś
co kiedyś określano wiedzą humanistyczną lub też szlachetnym wykształceniem. Część
badanych wskazała, iż obszar wiedzy potrzebny liderowi zależy od obszaru w którym będzie
pracował: zależne od instytucji w której pracuje; zależne od kierowanej instytucji np.
muzealnictwo.
Inni
respondenci
(6
osób)
podkreślali
wszechstronność
i
interdyscyplinarność wiedzy, którą powinien posiadać lider: wszechstronnej; wszystkie po
trochu; wszystkie wyżej wymienione; interdyscyplinarna. Respondenci zauważali również, iż
78
lider powinien posiadać wiedzę o otoczeniu, środowisku w którym działa: wiedzę na temat
obszaru i struktury społecznej z którą będzie pracować; powinien znać środowisko lokalne i
jego potrzeby; wiedzy o środowisku w którym działa.
Rodzaj wiedzy najbardziej potrzebny liderowi edukacji kulturalnej
50%
45%
40%
35%
30%
25%
20%
15%
10%
5%
0%
43,7%
29,9%
15,4%
Z zakresu edukacji
Z zakresu
O profilu
i animacji
zarządzania kulturą kulturoznawczym
kulturalnej
6,4%
4,6%
O profilu
artystycznym
Inna
Badani z samorządu w największym stopniu ze wszystkich czterech wyodrębnionych
kategorii zawodowych uważają, iż liderowi w obszarze edukacji kulturalnej w największym
stopniu potrzebna jest wiedza z zakresu zarządzania kulturą (42,5%). Najmniej przekonanych
do tego zakresu wiedzy znajdziemy wśród osób z III sektora (22%).
79
III. Wyniki badania jakościowego – wywiady pogłębione z liderami
A. Samoocema lidera
1. Dlaczego ja?
Bardzo często, odpowiedź na pytanie o to dlaczego dana społeczność wskazała daną
osobę jako lidera edukacji kulturalnej zaczyna się od słów: „Nie wiem”. Część osób, rozwija
swoją wypowiedź powołując się na reprezentowaną
przez siebie instytucję czy
stowarzyszenie i jej rozpoznawalność, a co za tym idzie jakieś konkretne oddziaływanie na
lokalną społeczność. „No nie wiem… widocznie uważają, że coś tam jest w tym
stowarzyszeniu. (…) ale chyba jest jakiś szacunek do tego co robimy. I jak gdyby mamy dobrą
markę w mieście i chyba dlatego”. Zdarza się, że jakaś instytucja jest jedyną w swoim
rodzaju. „Muzeum Dobranocek jest jedyną tego typu placówką w Polsce, często biorę udział
w różnorodnych projektach we współpracy z wieloma placówkami edukacyjnymi oraz
instytucjami kultury, które cieszą się duża popularnością uczestników działań i mediów stąd
zapewne pochlebna opinia kolegów”. Niektórzy rozmówcy odwoływali się do swoich
osiągnięć, do ilości przeprowadzonych działań, do zmian, jakie udało im się wprowadzić. „Ja
uważam, że zrobiłem z tej instytucji, przynajmniej w sensie programowym, instytucje
nowoczesną. (…) Z drugiej strony jak się jest 30 lat w branży, jak się nie jest widocznym to
znaczy, że się pomyliło powołanie”. „Więc sądzę, że ta ilość wykonanej pracy i pewna
nadaktywność, którą mam po rodzicach, spowodowało to, że jestem kojarzona”. Wielu
liderów mówiło o posiadanych cechach czy charakterystycznych dla siebie sposobach
działania. Oprócz „nadaktywności” wskazywali otwartość, potrzebę dialogu, pracy z ludźmi,
pracy w zespole, rozwoju osobistego. „Myślę, ze od początku swego działania jeszcze jako
student i później, nie koncentruję się na jednej ideologii, staram się szeroko dyskutować o
tym co robię z innymi ludźmi i współpracować z wieloma organizacjami. Chcę rozmawiać z
różnymi osobami, bez względu na ich poglądy”. Jako wartość lidera przytaczano tu także
różnorodne doświadczenie. „Nie wiem, być może ze względu na to, że mam zróżnicowane
doświadczenie. Pracowałam w obszarze edukacji artystycznej, kulturalnej zarówno w
jednostce samorządu terytorialnego, w sensie w placówce instytucjonalnej, jak też w
80
sektorze pozarządowym. To jest jednak ciągle edukacja nieformalna, ale instytucjonalna i
poza instytucją”.
2. Czas i doświadczenie
Wśród wybranych liderów znaleźli się tzw. starzy wyżeracze, związani w różny sposób
z kulturą od kilkunastu czy kilkudziesięciu lat („Uuu, ja ponad 20 lat pracowałam w szkole i
właściwie od początku takie działania podejmowałam”, „pracuję w animacji kultury 29 lat i
interesuje mnie tylko ten świat. (...) Mnie zawsze interesowana edukacja”), jak i ludzie
młodsi, zarówno wiekiem jak i stażem („Od 2007 roku w zasadzie chyba już”). Są wśród nich
głównie pedagodzy i artyści. Wielu zaczynało swoją przygodę z edukacją kulturalną od bycia
instruktorem, wychowawcą czy wolontariuszem. „Bo ja jestem osobą, która od 20 lat już
współpracuje z Borussią i przeszłam wszystkie szczeble w tej organizacji począwszy od
wolontariuszki, a skończywszy na zaszczytnej funkcji prezesa (…)”. Niektórzy z nich kierują
dziś
instytucjami,
inni
pracują
w
III
sektorze,
umożliwiającym
własną,
często
niekonwencjonalną działalność. Ilość zrealizowanych przez lidera projektów, w potocznym
tego słowa rozumieniu, zależy z oczywistych względów od ilości przepracowanych lat oraz od
sposobu działania. Niektórzy skupiają się na jednym dużym projekcie rocznym. „Co roku
robimy jeden, czyli co najmniej sześć. Ale zrobiliśmy czasem też z urzędu marszałkowskiego
jakieś dwa albo trzy projekty, potem robiłem też różne projekty z urzędu miasta (…)”.
Niektórzy podejmują współpracę z wieloma podmiotami na raz i realizują nienormowaną
ilość projektów. „Projekt projektowi jest nierówny, więc nie wiem czy mam tutaj brać pod
uwagę tygodniowe lub dwumiesięczne akcje? (…) Kilkadziesiąt, sto? Nie wiem, naprawdę”.
„Rokrocznie organizowanych jest kilkanaście wystaw czasowych w siedzibie muzeum,
plenerze oraz instytucjach kultury w całej Polsce. Wystawom organizowanym przez Muzeum
Dobranocek towarzyszy tematyczna oferta edukacyjna lekcji muzealnych, warsztatów,
imprez skierowanych do uczestników w różnym wieku”.
81
3. Rodzaje działań
Wśród działań, o których opowiadali nam wybrani liderzy znaleźć można mnóstwo
różnych form i pomysłów. Trudno o nich mówić bez próby stworzenia pewnych
porządkujących je kategorii. Podzieliliśmy je na projekty (rozumiane jako przedsięwzięcia
jednorazowe, a przynajmniej nie powtarzające się w identycznej formie, z natury rzeczy
raczej niekonwencjonalne oraz interdyscyplinarne), warsztaty, wystawy, festiwale. Należy
także wspomnieć tutaj o tym, że w trakcie wywiadów liderzy nie opisywali szczegółowo
wszystkich swoich przedsięwzięć. Wspominali często te bieżące lub najciekawsze. Dlatego
wymienione poniżej działania nie wyczerpią zapewne rodzajów i form pracy naszych
rozmówców.
Projekty:
„Tożsamościowe”: poznawanie historii danej społeczności, miejsca, bądź obiektu. Np.
„Korzenie Siekierek” (poznajemy historię swojej dzielnicy), „Wielka Szpera” (wystawa
połączona z akcją edukacyjną dla szkół i tworzącym się w jej trakcie spektaklem teatralnym),
Synagoga Wyobraźni (prowadzenie warsztatów archeologicznych w celu odnalezienia
fundamentów zniszczonej i przykrytej kolejną warstwą miasta synagogi.)
Integracyjne: dialog pomiędzy różnymi narodowościami, religiami, tradycjami;
projekty aktywizujące osoby niepełnosprawne, seniorów, czy inne grupy defaworyzowane
np. „Subiektywna mapa Torunia”, różne dźwiękowe akcje „Dźwiękowa mapa Torunia” też był
taki projekt, „Kreatywnie na Bydgoskim”” (przykłady projektów włączających trudną
młodzież); inicjatywy sąsiedzkie.
Artystyczne: kreacja artystyczna jako nadrzędny cel działania: instalacje plenerowe,
projekty teatralne, filmowe, muzyczne, plastyczne, audiobooki, publikacje, tworzenie miejsc
spotkań i wymiany dla artystów np. Kontenerart.
Szkolne: nauka z podziałem na bloki tematyczne, projekty edukacyjne będące
uzupełnieniem oferty muzealnej.
Warsztaty: dotyczące najrozmaitszych dziedzin sztuki, przygotowywane dla bardzo
różnorodnych grup odbiorców, od matek w ciąży i niemowląt zaczynając, a na seniorach
kończąc, często dające możliwość kontynuacji i rozwoju na kolejnych stopniach
zaawansowania. Np. Dorożkarnia.
82
Wystawy: prezentujące eksponaty, dzieła sztuki, instalacje; poświęcone postaciom
historycznym (Szyk, Bobkowski), zagadnieniom np. historii relacji polsko-żydowskich, historii
getta łódzkiego; przygotowywane z myślą o dzieciach (można dotykać); niepełnosprawnych
(wystawy dla osób niewidzących w Muzeum Dobranocek).
Festiwale: dla dzieci, będące formą prezentacji twórczości np. Dziecięca Stolica,
filmowe np. „Integracja Ty i Ja” poświęcony osobom niepełnosprawnym.
4. Motywacje
Poczucie misji.
Wiele osób mówiło potrzebie działania dla grup, które z różnych względów można by
określić mianem defaforyzowanych. Chodzi tu głównie o młodzież z rodzin patologicznych, o
seniorów, osoby chore, bezdomne. „Zawsze jakąś tam ofertę działań kierowaliśmy do tak
zwanych grup defaworyzowanych. Tu domy dziecka, młodzież wykluczona. To wszystko
wynika z jakiegoś takiego podłoża pierwszej pracy, bo pracowałam w Fundacji Pomocy
Wzajemnej „Barka” z bezdomnymi i bezrobotnymi, ale też z ich dziećmi”. Inną grupę
wykluczoną stanowią mieszkańcy wsi, czy terenów słabo rozwiniętych. „Zauważyłam jeżdżąc
tam cyklicznie, dość często, że tam szczególnie jest mało takich zjawisk. Takich nowych form
wprowadzania edukacji kulturalnej. Stwierdziłam, że tam jest nisza i że tam uderzymyz
projektem. Zależało nam, żeby dotrzeć do takich malutkich ośrodków, gdzie nie ma
infrastruktury kulturalnej, gdzie nie docierają pewne jakieś tendencje, formuły”.
Proces wychowawczy.
W naszych rozmowach pojawił się też bardzo wyraźnie kontekst wychowawczy.
Liderzy często mówili o potrzebie pracy z dziećmi i młodzieżą, a więc z odbiorcami, którzy nie
są jeszcze do końca ukształtowani, którym w tym procesie kształtowania się można, trzeba
pomóc. „Nie odnajduję się w jakiś takich miejscach, obszarach, które są dość ograniczone i
ograniczane, a tutaj jednak praca z dzieciakami i z młodzieżą jest dużym też polem inspiracji.
Dużo jest w tym fantazji co bardzo szczególnie mi odpowiada. Jest dużo możliwości, bardzo
dużo możliwości”.
Pojawiają się też głosy o potrzebie zapewnienia uczestnikom oferowanych zajęć
pewnej ciągłości edukacyjnej, która w różnych miejscach i środowiskach przybiera bardzo
83
różne formy. Np. w Sompolnie Krajeńskim, szefowa lokalnego ośrodka kultury stworzyła
ofertę kulturalną dla matek w ciąży. Kiedy kobietom zaczęły rodzić się dzieci –
dostosowywała ofertę w taki sposób, żeby była atrakcyjna dla matek z małymi dziećmi i,
odpowiednio, dla coraz starszych dzieci. Obecnie mają one po sześć lat i nadal, już
samodzielnie, uczestniczą w różnych działaniach edukacyjnych. „O Matko, czy nastąpi taki
moment, że te dzieci pozostaną z nami, że to będzie ten efekt mierzalny, nie odejścia od
instytucji. One ciągle z nami są, więc chyba jest im tu dobrze, mam taką nadzieję”. W dużych
miastach ośrodki czy projekty artystyczne muszą być o wiele bardziej sprofilowane. Tam nie
wystarczy podstawowa wiedza z danej dziedziny artystycznej. Liderka, która przez wiele lat
prowadziła w Warszawie Teatr Pantera, mówi o systemie wychowania estetycznego, który
stworzyła, w którym „działa do dzisiaj Dorożkarnia”, prowadzony przez nią ośrodek działań
artystycznych dla dzieci i młodzieży. W ośrodku, oprócz najróżniejszych działań dla różnych
grup wiekowych, w tym także całych rodzin, istnieje kilka grup teatralnych. Różnią się one
nie tylko profilem, ale też stopniem wtajemniczenia. Młodzi aktorzy mają możliwość
rozwijania swoich umiejętności na różnych poziomach zaawansowania.
Poczucie spełnienia, rozwój osobisty
Wiele osób, z którymi rozmawialiśmy mówiło o tym, że animowanie innych przynosi
im zadowolenie i satysfakcję. Daje możliwość realizacji i rozwoju własnych zdolności,
nabywania nowych kompetencji: organizacyjnych, artystycznych, pedagogicznych. Stanowi
formę rozwoju osobistego. „Ale umówmy się, że robię to dla siebie. Olbrzymią radością i tzw.
funem jest to, że widzi się radość ludzi, że jest się szczęśliwym, że coś się udało. Także
stwarzanie pewnego poziomu profesjonalizmu. (...) Konkretne osoby przeżyły coś
pozytywnego, albo trudne doświadczenie. To są wszystkie rzeczy na poziomie społeczności.
Także robimy coś dla innych, ale też dla siebie. Niektórzy animatorzy mówią, że to zawsze dla
innych i ja kompletnie w to nie wierzę”.
Motywacja jest czynnikiem warunkującym podejmowanie różnego rodzaju działań,
ale też realizowane działania mają wpływ na motywację. Zaangażowanie w projekt kształtuje
i zmienia osobę lidera, jego postrzeganie świata, jego wrażliwość i doświadczenie, dzięki
czemu, rodzą się kolejne, nowe, lepsze pomysły. „(…) lider musi się też rozwijać, bo inaczej
traci motywację. (…) Pojawia się perspektywa rozwoju pewnych idei, bo tu nie chodzi o
ambicję, tylko o rozwój pewnych idei, pewnych pomysłów, które w jakiejś skali mogą być
84
zrealizowane, w pewnej skali nie mogą być. Jak się ma już poczucie doświadczenia, siły, mocy
sprawczych no to, to jak te wyzwania są to się szuka tych wyzwań coraz większych, to jest
naturalne”.
Stworzyć dzieło
Liderzy wskazywali często na potrzebę tworzenia projektów, które miałyby wartość
artystyczną. Spora część z nich to ludzie, którzy chcą się realizować jako twórcy. „Mam
pięćdziesiąt osób na scenie i w trzy dni zmontować spektakl, który potem ogląda 250 osób. I
to było niezwykłym rajcem i przeżyciem. Samo to, nie potrzebowałem tak naprawdę nic
więcej. (…) Też szukam miejsca i ludzi, żeby poprzez stowarzyszenie i taką organizację robić
sztukę jako artysta zawodowy”. Dzieło stwarza twórcy możliwość artystycznego wyrazu, ale
to także pewna siła nośna. „Czyli, musi powstać dzieło, które zostanie wystawione na oczy
ludzi, i które ich obejdzie. Nie pozwoli im być w stosunku do tego dzieła postronnymi. Nie
pozwoli im się wykpić. I wtedy jak gdyby poprzez to oni mogą wejść w tą kulturę. Ale tylko
poprzez to. Więc ja sobie wyobrażam, że tu chodzi tylko o dostarczenie samej sztuki, a
poprzez tę sztukę ludzie zapragną kultury i zapragną tego, żeby więcej w tym uczestniczyć”.
Odbiór społeczny
Oczywiście niezwykle istotną kwestią motywacyjną jest pozytywny odbiór społeczny
tego, co się robi. Wielu naszych rozmówców powoływało się właśnie na ten aspekt przy
odpowiedzi na pytanie o to dlaczego ich zdaniem zostali wskazani przez lokalne społeczności.
Chodzi tu o bezpośrednich odbiorców różnych konkretnych działań, jak i instytucje
samorządowe wspierające działania liderów od strony finansowej. „Teraz, po tych paru
latach, czuję jakąś taką odpowiedzialność społeczną, ale czuję też coś takiego, że nie mogę
przestać tego kontynuować. Że to musi dalej iść, bo widzę w tym olbrzymi sens. I też
dochodzą do mnie takie głosy z zewnątrz, że to jest ważne. Więc nie jestem w stanie tego
zarzucić z takich powodów, nie jestem w stanie sobie na to pozwolić, żeby przestać teraz już,
czuję jakieś takie brzemię tego”. „Jeździłam, żeby usłyszeć to pytanie: Kiedy znowu do nas
przyjedziecie? „To było dla mnie w całym projekcie najważniejsze”.
85
Praca z ludźmi
Jako czynnik motywujący, pojawił się także fenomen zespołu, praca z ludźmi,
zachodzące między nimi interakcje. „- Motywuje mnie mój zespół; zwiększający się udział
mieszkańców w wydarzeniach; wspólna praca zespołowa”. Jest to jeden z ważniejszych
aspektów, który tak naprawdę pojawia się w każdej rozmowie, choć nie każdy powołuje się
na niego mówiąc o swoich motywacjach. Większość liderów wskazuje na potrzebę wspólnej
pracy, wspólnych działań rozwijając temat metody, sposobu na stworzenie dobrego
projektu. Dlatego wrócimy do tego ważnego zagadnienia omawiając warsztat pracy
badanych osób.
Edukacja jako skutek uboczny
Czasem edukacja staje się efektem ubocznym pewnych działań. Nie jest jasno
sprecyzowanym celem, któremu podporządkowane są metody pracy. Jeden z liderów
opowiadał nam o tym, że wybrał teatr jako formę zaangażowania w życie polityczne, jako
pewną płaszczyzną wyrazu swoich poglądów politycznych. „To znaczy wie Pan [motywacje]
to one były bardziej takie, że one by się wiązały nie z edukacją sensu stricte, tylko z sytuacją
polityczną w Polsce. (…)Więc jakby to pójście do teatru było pójściem w zastępstwie, a
jednocześnie też jakby z niezgody na instytucje, na teatr ten dramatyczny. A ta edukacja to
przyszła przy okazji, bo ona przyszła dlatego, że uznaliśmy, że nie będziemy konkurować z
zawodowym teatrem, bo przecież nie byliśmy zawodowcami, tylko że dla nas taką
przestrzenią fantastyczną jest wszystko, co jest parateatrem, czyli właśnie warsztaty, czyli
takie projekty interwencyjne, czyli takie społeczno-artystyczne rzeczy, no i jakby stąd się
pojawiła ta kwestia edukacji”.
86
B. Warsztat pracy
1. Metody
Brak metody
„Ja właściwie nie wiem, jakimi metodami pracuję do końca, bo to jest wszystko tak
spontanicznie i tak różne w każdej miejscowości i w każdym obszarze działań”. Bardzo często
w odpowiedzi na pytanie o metodę, liderzy przyznają, że w ich działaniu nie ma żadnej
konkretnej metody. Wskazują na pewne ponadczasowe wartości takie jak rozmowa,
spotkanie, współdziałanie. „Moim zdaniem tu nie ma żadnej metody. Metodą jest spotkanie
ludzkie. To znaczy ja wierzę w spotkanie. To znaczy nie wierzę, że da się multimedialnie
edukować”. „Ja myślę, że takie dwa najprostsze rozwiązania to jest: rozmowa i przykład”.
„Warsztaty, projekty, spotkania, teatr”
Pewnie dlatego, mówiąc o metodzie, wielu liderów wskazuje takie formy jak
warsztaty czy projekty, które z założenia moją raczej otwartą formułę, które umożliwiają
swego rodzaju interakcję między osobami prowadzącymi a uczestnikami, które tak naprawdę
bazują na włączeniu uczestników w realizację projektu, a często także stwarzają im
możliwość wyboru formy działania. „Pozostawiam im w pewien sposób wolną rękę, że mogą
decydować o składowych danych działań. Dostosowuję się na bieżąco, to też jest związane z
ewaluacją, że oni mają w pewnym momencie możliwość wolnego wyboru, wybierania czy
pójdziemy w tą stronę, czy w drugą. To zależy też od specyfiki warsztatu, ale zawsze staramy
się gdzieś jakąś formę wyboru pozostawić, że mogą współdecydować w pewnych
momentach nad dalszym przebiegiem działań”.
Oczywiście w różnych miejscach metoda warsztatowo-projektowa przyjmuje bardzo
różną formę. W dużej mierze zależy ona od zainteresowań i doświadczenia poszczególnych
liderów. Czasami są to zajęcia wyraźnie sprofilowane – np. teatr, film, plastyka, taniec.
Bardzo często jednak projekty, o których opowiadały badane przez nas osoby miały
charakter interdyscyplinarny. „(…) cały czas tylko plastyka, muzyka, plastyka, muzyka. Sam
ten podział jest już sztuczny teraz: na rzeźbę, na malarstwo, rysunek, to już jest nieaktualne.
To już wszystko tak uległo już dawno temu zmianom, nie ma już takiego klasycznego
podziału”. „Tutaj jednak, przez to, że są to zajęcia transdyscyplinarne, tak holistycznie trochę
87
podchodzimy do tych działań i czerpiemy z nowych technologii też. Współpracujemy z
doktorantami informatyki, stawiamy na interaktywność, ale też przenikanie się pewnych
sfer. Czyli różne dziedziny wiedzy tutaj się spotykają”.
Prawie zawsze, punktem wyjścia przy doborze metody realizacji projektu jest wybór
docelowej grupy odbiorców np. młodzież defaworyzowana, chorzy, bezrobotni, seniorzy itp.
Szczegółowe metody pracy dopasowuje się wtedy do potrzeb i możliwości określonych grup.
Młodzieży proponuje się zwykle inne działania niż dzieciom czy seniorom, bardziej
niekonwencjonalne, oparte często na możliwościach związanych z rozwojem nowych
technologii. Np. dźwiękospacery, dźwiękowe mapy miast, projekty filmowe itp. „(…) ważne
jest to żeby najpierw zbadać zapotrzebowanie danego środowiska albo też zweryfikować
czego brakuje, czym się dana grupa charakteryzuje, żeby wiedzieć z czym wyjść do grupy. (…)
Poddawanie ciągłym procesom i możliwości reagowania na zmiany i zmieniające się
potrzeby”.
Bardzo wdzięczną formą pracy, nie tylko z młodymi, wydaje się teatr, który z natury
rzeczy stwarza możliwości wszechstronnego rozwoju, jest bardzo pojemny, jeśli chodzi o
towarzyszące mu formy artystycznego wyrazu. Pracuje w ten sposób znaczna część osób, z
którymi udało nam się porozmawiać.
Liderzy lubią projekty. Dają im one nie tylko dużą swobodę działania, ale też
możliwość przejrzystej weryfikacji i oceny efektów pracy. „Metoda projektowa. Nawet
warsztaty trzeba traktować jak projekty. To pozwala żeby spojrzeć z perspektywy czasu,
zobaczyć cel, zasoby”. Nie sposób nie wspomnieć tu o potrzebie ewaluacji, na którą wskazują
praktycznie wszystkie osoby osobiście zaangażowane w tworzenie projektów. Jest to na tyle
ważne zagadnienie, że poświęcimy mu osobną część.
Metoda integracji
Wielu liderów, jako metodę pracy wskazywało próbę łączenia różnych środowisk.
Jedna z osób nazwała ją „metodą integracji”. „Staram się łączyć ze sobą bardzo różnych ludzi,
różne instytucje. Bo człowiek ma taką naturalną potrzebę rozmowy, przekazywania wiedzy o
sobie innym. Przede wszystkim, żeby ta druga osoba ich słuchała”. Dość częstym przykładem
jest łączenie grup dzieci i seniorów. W Koszalinie, w ramach festiwalu „Integracja. Ty i Ja”
łączy się poprzez pracę nad filmem ludzi zdrowych z niepełnosprawnymi. Bardzo ciekawym
przykładem jest zapraszanie paraolimpijczyków do zakładów karnych. „Ogromną wartością
88
jest to, że co rok odwiedzamy Zakład Karny. Paraolimpijczycy. To jest edukacja w 2 strony.
Oni przychodzą do kogoś kto w życiu jest tak jak oni uwięzieni we własnym ciele. Jak to
powiedział jeden z osadzonych, oni mają podobnie, tyle są uwięzieni za kratami. Zaczyna się
przewartościowanie celów, wartości. Dobieram tak ludzi, żeby po prostu tym, którzy są po
drugiej stronie tzw. walka upadła. Żeby to było silne i mocne. Później (…) prowadzimy
wywiady i obserwację z osadzonymi. Oni się otwierają kompletnie. Przy takich bezpośrednich
rozmowach wychodzi , boże co ja robiłem do tej pory z życiem”.
Łączenie ludzi z różnych środowisk nie tylko sprzyja integracji, ale także rodzi pewną
różnorodność, którą można w sposób twórczy wykorzystać, która może być inspiracją dla
osoby tworzącej dany projekt. „Zrobiliśmy spektakl z Romami od początku do końca, była
grupa muzyczna – cała grała. Zaczęli przychodzić od tobołów i od niewyłączania komórek, z
dziećmi, z żonami, i krok po kroku udawało mi się dopasować te dwa światy do siebie, tak że
stworzyliśmy fajny team”.
Odbelfrzyć belfra
Wielu liderów mówiło także o potrzebie łamania różnego rodzaju stereotypów.
Chodzi o to, żeby działanie było wiarygodne; ale też żeby było ciekawe, w jakiś sposób inne,
niż np. standardowe działania szkolne. Lider realizujący z młodzieżą projekty teatralne, mówi
o sobie w następujący sposób: „(…) oczywiście, mam jakąś swoją formę i granicę,
prywatność, ale próbuję szczerze gadać z tymi ludźmi. Czasami nawet specjalnie używam
przekleństw, żeby odbelfrzyć moją postać. I jakby zdjąć z niej taką jakąś przegrodę, żeby
pokazać im że też jestem pogubiony, że też do końca wszystkiego nie wiem. Żeby pokazać
im, że nie różnią się niczym ode mnie, że musimy RAZEM nad tym pracować. Bo traktuję ich
jako partnerów”. Innym przykładem może być krakowska „Łaźnia”, w której spektakle służą
włączeniu widzów w działania artystyczne. „To jest główna rzecz, że ta edukacja jest
rodzajem kreowania, nie jest tylko świadkiem pewnego procesu. Nie jest tak zwanym
„odbiorcą”, który ma dobrą wolę wysłuchania propozycji narracyjnych jakichś, ale tak
naprawdę rozbudza się w nim wiarę, że można współkreować pewne procesy, że jest
podmiotowo potraktowany jako potencjalny – właściwie – głos w danej instytucji”.
89
Festiwale, duże imprezy cykliczne
To formy o dużo większym zasięgu oddziaływania. Skierowane również, do biernych
odbiorców, nie zaangażowanych w bezpośredni sposób w realizację działań czyli do widzów,
swego rodzaju świadków zdarzenia. Festiwale dają możliwość oddziaływania na wielu
różnych poziomach. Stają się dużą sceną, na której poszczególne grupy, ośrodki mogą
prezentować swoje osiągnięcia. Przykładem może tu być „Dziecięca Stolica”, Warszawski
Festiwal Edukacji Kulturalnej, który realizowany jest co roku z okazji dnia dziecka. Ideą p
przewodnią tego festiwalu jest możliwość zaprezentowania swojej twórczości mieszkańcom
miasta przez dzieci z wszystkich dzielnic Warszawy. Festiwale to formy bardzo medialne. To
także sposób autopromocji, do czego wrócimy jeszcze omawiając temat preferowanych
przez liderów działań promocyjnych.
Wyjść „na zewnętrz”
Niewielu liderów, z którymi rozmawialiśmy, zaangażowanych jest bezpośrednio w
organizację festiwali. Spora grupa natomiast decyduje się na różnego rodzaju akcje
„zewnętrzne”. Czasami związane jest to z brakiem własnej infrastruktury, jak było w
przypadku nieistniejącego już dzisiaj Teatru Pantera. Zanim w Siekierkach pojawiła się
prowadzona przez liderkę Pantery Dorożkarnia, w której obecnie działa wiele różnych grup
teatralnych, Teatr Pantera borykał się z problemami lokalowymi. Próby, a także występy
odbywały się więc w innych miejscach: szkołach, teatrach. „To był przykład działań
partnerskich. W sąsiadujących szkołach i różnych zaprzyjaźnionych miejscach mieliśmy
próby, graliśmy i to było takie fajne zbliżenie różnych środowisk”.
Czasami liderzy świadomie wybierają tego typu działania. Przykładem mogą tutaj być
legnickie „Zaczepki”, czyli próba wymuszenia przez aktorów jakiejś interakcji artystycznej na
przypadkowych przechodniach. Innym przykładem działań zewnętrznych mogą być
dynowskie spacery. „I się okazało, że te spacery, żeby zabrać człowieka na spacer po
Dynowie, dać mu fotografa, który załapie aparatem atmosferę tego spotkania, pokaże tę
jego opowieść, okazało się w ogóle niesamowitym odkryciem, dało inną perspektywę
rozmowy ze sobą. Wróciliśmy potem do tych zdjęć. Oglądaliśmy je sobie nawzajem. Każdy
był zdziwiony, że mamy takie miejsca. Że każdy autorski spacer okazał się taką niesamowitą
jednorazową historią, którą ktoś chciał opowiedzieć. Przez te zdjęcia zobaczyliśmy też oczami
tej osoby Dynów, dzięki tej perspektywie obrazu”. Liderzy opowiadali nam także o akcjach,
90
które można by nazwać „tożsamościowymi”. Jedną z nich były „Korzenie Siekierek”, projekt
skierowany do młodzieży mieszkającej w tej dzielnicy Warszawy, która przed wojną miała
status wsi. Akcja poległa na oblepieniu miejscowych słupów czarnobiałymi zdjęciami, na
których uwiecznione były te same miejsca ale w różnym czasie. Kiedyś i teraz. Celem akcji
było budowanie wspólnoty wśród mieszkańców niezbyt prężnie rozwijającej się dzielnicy.
2. Patent na projekt, patent na sukces
Dobry projekt to dobry pomysł. „Na pewno musi być fajny pomysł i dobre metody do
niego dobrane”. Wiele ciekawych projektów zaczyna się od dobrych pomysłów. Nie tylko na
to co zrobić, ale też z kim i w jaki sposób.
Co robimy?
Coś co ma wartość artystyczną, edukacyjną, wychowawczą, emocjonalną. Tu warto
się pewnie odwołać do różnorodności działań, o której mówiliśmy wcześniej.
Z kim?
Trzeba ustalić docelową grupę odbiorców. To bardzo ważny moment, o którym
wspominaliśmy już przy metodzie, ponieważ od niego w dużej mierze zależy sposób
działania. Wachlarz możliwości jest bardzo bogaty. Nasi rozmówcy wykazywali się dużą
kreatywnością przy doborze odbiorców swoich działań. Poczynając od matek w ciąży i
niemowląt, przez dzieci, młodzież, całe rodziny, najróżniejsze grupy wykluczone (czy to ze
względu na status społeczny, na wiek, zdrowie, czy też miejsce zamieszkania), lokalne
społeczności, aż do przypadkowych przechodniów…
Jak?
„[Metoda pracy] zawsze jest dostosowana do kontekstu, czyli do obszaru, w którym
się znajdujemy i do grupy społecznej”. Ten kontekst trzeba w jakiś sposób ustalić. „Wiem, że
to wymaga więcej pracy, ale bez tego, bez wiedzy czego oczekują te osoby, ja sobie nie
wyobrażam tego. Pierwszą taką metodą to jest kontakt i rozmowa. Na tym to polega,
żebyśmy się poznali, dowiedzieli czegoś o sobie”. Badanie zapotrzebowania danych grup
91
odbiorców jest na tyle istotną kwestią, że należy ją omówić bardziej szczegółowo w osobnym
rozdziale.
Należy działać profesjonalnie. „Sukces tego teatru polegał na tym, że z tymi młodymi
ludźmi pracowali profesjonaliści. W latach 80-ątych kiedy teatr kojarzył się z jednym
instruktorem, który kończył jakikolwiek kurs, to już udało się nam mieć profesjonalnego
kompozytora, tancerza, aktora, wokalistę. Ta młodzież uczyła się od najlepszych. Graliśmy
normalnie na zasadach repertuarowych. Współpracowały z nami markowe teatry np.
Rozmaitości. Na nasze spektakle kupowało się bilety, więc od razu była weryfikacja”.
Należy działać niekonwencjonalnie. „Bo o to też trochę chodzi, żeby na granicach
przyzwoitości szokować i zaskakiwać. To, co jest utarte i to, co jest popularne jest też nudne
dla odbiorcy. I on z reguły nie przyjdzie, bo nie będzie ciekawy tego naszego pomysłu”. Dzięki
temu można w ludziach poruszyć emocje, które wpłyną na ich zaangażowanie w projekt.
Dobrym przykładem może tutaj być „pogotowie kulturalne” jeżdżące po Sompolnie
Krajeńskim i okolicznych wsiach. Autorka pomysłu przemalowała starą karetkę pogotowia na
wyrazisty różowy kolor przenosząc pewne mentalne skojarzenia na grunt edukacji
kulturalnej. Jedziemy na sygnale, żeby kogoś reanimować, przewozimy specjalistyczny sprzęt
i fachowców, których w wiejskiej świetlicy często nie ma. Dobre skojarzenie budzi dobre
emocje. Pogotowie może być czymś ożywczym. Na pogotowie się czeka. Te emocje są ważne
i dla odbiorcy i dla ludzi zaangażowanych w projekt, bo mają wpływ na ich motywację. „Więc
okazuje się, że starym autem można dotrzeć do tych świetlic i do tych odbiorców. I oni
wszędzie tam byli, oni na nas czekali. A więc to już była od razu ta wartość taka bardzo
pozytywna tego przedsięwzięcia. Bo fajnie jest do kogoś jechać, jak tam po drugiej stronie
ktoś jest i czeka”.
Zupełnie innym przykładem mogą być wspomniane już wcześniej „Zaczepki” czy
spektakle organizowane przez Łaźnię krakowską. Tu szokowanie dokonuje się poprzez
wciągnięcie w działanie teatralne widza, czy przechodnia, będącego z założenia biernym
obserwatorem. Nagle zachęca się go, czy wręcz wywiera pewną presję, by wyszedł ze swojej
dotychczasowej roli, żeby stał się aktywny, żeby wszedł w interakcję. „To znaczy projekty
edukacji kulturalnej muszą wyjść poza sztampę i dlatego moim zdaniem to jest strasznie
ważne, żeby one były takie… no używa się slangowo takiego terminu ‘odjechane’. Moim
zdaniem im bardziej odjechane, tym lepsze. To znaczy dzisiaj, przy tej… przy pewnym…
dostępie do wszystkiego… Jak robiliśmy w ’85 warsztaty, to rozumie Pan, to był inny świat.
92
Dzisiaj te takie klasyczne warsztaty już też przestają mieć rację bytu – dzisiaj uczestnik powie
Ci ‘ale nudno jest’ i tak dalej. Dlatego moim zdaniem powinno się mocno wspierać,
promować, finansować projekty odjechane, takie, które właśnie przekraczają granicę takiej
poprawności, a jednocześnie, które mocno angażują ludzi (…).”
Należy stworzyć więź. To jest proces, który wymaga czasu. Żeby stworzyć więź trzeba
się dłużej ze sobą spotykać, trzeba wspólnie przeżyć różne sytuacje, trzeba coś wspólnie
zrobić. „działanie jest kolejna konkretną metodą, bardzo fajną, naturalną. Czyli poznajemy
się przez działanie. Nie wyciągamy od razu wniosków, zobaczymy, co wyjdzie z tej relacji. Bo
to relacja jest najważniejsza i to ona wprowadza zmiany, i wiedzę nam daje”. Ważna jest
więź między liderem i grupą. Ważna jest też więź między uczestnikami danych warsztatów
czy projektów. „Tak, mówi się, opowiadam o sobie, jakichś swoich doświadczeniach, oni
potem coś o sobie mówią. No i siłą rzeczy, ja mówię więcej od nich. Bo potrzebny jest jakiś
czas. Ale potem dostają swoje działania, odchodzą na bok i wtedy już nie wiem o czym
gadają. Ale potem dużo osób spotyka się poza stowarzyszeniem, nawiązują się przyjaźnie. I
to wtedy zaczyna się tworzyć grupa”.
Trzeba się zaangażować. Liderzy często pełnią w inicjowanych przez siebie projektach
bardzo różne role. Są tacy, którzy głównie angażują się w działania organizacyjne, spinają
najróżniejsze przedsięwzięcia, szukają źródeł dofinansowania, dbają o szeroko rozumiane
zaplecze. Sami nie są już, rzadziej w ogóle, instruktorami. Ich zaangażowanie wyraża się
często poprzez postawę czujności. „Oczywiście nie uczestniczyłam w całym projekcie, bo
łącznie Pogotowie Kulturalne przejechało 720 km i tam było bardzo dużo tych godzin
edukacyjnych. Ale tam przynajmniej w każdej wsi byłam na jednym z takich spotkań. I tylko
czekałam na to pytanie Kiedy znowu do nas przyjedziecie? „To było dla mnie w całym
projekcie najważniejsze”. Znaczna część liderów, to jednak ludzie osobiście zaangażowani w
projekt, świadomi swoich mocy sprawczych, chcący kształtować pewne postawy, estetyczne,
etyczne. Ich zaangażowanie przejawia się w postawie rozwoju, o czym wspominaliśmy już
mówiąc o motywacjach. To osoby, które się zmieniają, które ciągle się kształtują, szukają, są
otwarte na zmiany i eksperymenty. „Z roku na rok, jak piszę następny projekt to chcę
spróbować czegoś nowego. Sprawdzić to od tej strony. Pewne elementy, które mi wyszły,
biorę do tego przyszłego roku, a te które mi się nie podobały, to już ich nie piszę”.
Ewaluacja. Nierozerwalnie związana z rozwojem i zaangażowaniem. Liderzy
podkreślali często, że właściwie każdy projekt powinien podlegać wnikliwej analizie. „Trzeba
93
pogadać z tymi ludźmi, co uczestniczyli w projekcie. Pogadać, najlepiej o czymś innym, to
wtedy opowiedzą o projekcie”. Pojawiały się tu także zarzuty, wobec braku refleksji i debaty
związanej z edukacją kulturalną, powielające się w działaniach różnych podmiotów
stereotypy. „Tak, są to szablony. Myślę, że tutaj w Toruniu szczególnie. Mamy większość
projektów edukacyjnych właśnie kierowanych też do młodych. To jest przeważnie żaba,
piernik, Kopernik. To jest bardzo smutne, że poruszamy się w bardzo
wąskim polu
stereotypów i dziwnych wyobrażeń na ten temat. Natomiast, no na pewno jest edukacja
medialna do ruszenia, nowe technologie. To są ciągle niezagospodarowane szczególnie w
Toruniu obszary myślę”.
Komunikacja. Szeroko pojęta komunikacja, z zespołem, z odbiorcami w bezpośredni
sposób uczestniczącymi w projekcie, ze światem zewnętrznym. „Więc to jest też ciekawe, że
ta instytucja posługuje się tak zwanym – jak ta koleżanka moja kierowniczka powiedziała, że
jej chodzi o ten zasięg docierania – i ten zasięg docierania jest gwarantowany przez pewien
tryb komunikacji, który w gruncie rzeczy eliminuje jakiś wymiar ludzki, wpisuje się w taki nurt
dosyć – bym powiedział – chłodnego komunikatu. I tu jest to pytanie jak to uzupełniać, jak
budować ten… Stąd ten pomysł ambasadorów w tej chwili, czyli uruchomienia ludzi, którzy
przeszli przez pewien proces w Łaźni, żeby też samodzielnie pewne rzeczy zaczęli robić, to
jest jakiś element tego edukacyjnego projektu, który chcę przygotować”. Wiele osób mówiło
także o potrzebie komunikacji z innymi podmiotami, które podejmują podobne działania, np.
poprzez wspólny kalendarz wydarzeń. Takie inicjatywy stanowią pomoc logistyczną a także
budują poczucie przynależności do wspólnoty.
Baza dobrych praktyk. „Mam koleżankę, która jest z malutkiej miejscowości i jest
dyrektorką małego domu kultury i teraz pisze do mnie, że chce wydać audiobooka, bo my
teraz wydajemy audiobooka i ja jej opowiadałam o tym. I pyta, co ma zrobić, gdzie ma iść, do
kogo, jakie są koszty, bo chce napisać projekt, [prosi] o takie abecadło. Taka baza projektów
jest bardzo fajna. Ale chyba odeszłam od tematu”.
Warto podpatrywać. „Ja też pojechałam do Wrocławia [na tę Żywą Bibliotekę] i
słuchałam też o niej. I dziewczyny przyszły [z pytaniem] czy nie moglibyśmy tego zrobić.
94
Uważam, że jest to idealne dla nas działanie i będziemy [je robić] co najmniej raz w roku, tzn.
na razie robimy pierwszy raz, ale nie ma wątpliwości, że to jest bardzo dobry projekt”.
3. Promocja
Internet. Zdecydowanie wszyscy liderzy przyznali, że korzystają z internetu jako
narzędzia promocji. Nie zawsze wynika to jednak z osobistych preferencji, czasem po prostu
z przeświadczenia, że dzisiaj inaczej nie można. Najpopularniejsze są różne portale
społecznościowe oraz strony internetowe. Ciekawym przykładem jest system internetowy,
zarządzany ze strony Urzędu Miasta, który służy do stworzenia sieci kontaktów. W
Warszawie jest w nią włączonych ponad 950 koordynatorów. „Tu jest bardzo precyzyjna
siatka, bezpośrednich kontaktów. Jeśli chce sobie dotrzeć z projektem do wszystkich
gimnazjów w Warszawie, to po prostu jedną listą dystrybucyjną wysyłam do wszystkich. Jeśli
chce tylko na Mokotowie, to mam inną listę dystrybucyjną. Zostało to pomyślane w ten
sposób, żeby nie zalewać informacjami. Ścieżka w edukacji jest taka, że ciekawa propozycja
ginie w sekretariacie w zalewie podobnych i stąd w każdej szkole, instytucji koordynator,
który potrafi wyłowić te ciekawe”.
Wśród najpopularniejszych i najskuteczniejszych form promocji liderzy bardzo często
wskazywali „marketing szeptany”. „(…)w takich miejscach jak Legnica bardzo ważne jest tak
zwana ‘szeptanka’. To znaczy w mniejszych środowiskach – a Legnica nie jest dużym
środowiskiem – nie trzeba wieszać dużych billboardów na blokach, tylko wystarczy dać
pozytywną informację o projekcie. To znaczy jeden człowiek drugiemu, drugi trzeciemu,
trzeci czwartemu”. Co ciekawe o takiej formie promocji mówiły także osoby z największych
ośrodków, takich jak Warszawa.
Liderzy mówili o tym, że korzystają także z tradycyjnej reklamy tj. ulotek, plakatów,
gablot, gadżetów reklamowych. „Może to już jest forma nieco skompromitowana ale my
uważamy że dobrze przygotowane, piękne plakaty też budują markę”. „Np. robimy zakładki
do książek i pytamy się kto czyta. Dajemy tylko tym. Robimy także plany lekcji, estetyczny
gadżet zamiast plakatów nastoletnich piosenkarzy”.
Inną formą promocji są publikacje poświęcone zrealizowanym projektom.
„Promocyjnym narzędziem jest też to, że z większości projektów powstaje jednak jakaś
95
publikacja. Czy jest to w formie elektronicznej jakiś PDF, czy też po prostu książka, płyta. To
są też narzędzia promocyjne, które dystrybuujemy potem w różnych grupach”.
Festiwale, happeningi oraz inne działania zewnętrzne to także rodzaj wizytówki.
„Jeszcze jest jedna ważna rzecz. bardzo często jest tak, że społeczności miejskie nie wiedzą,
że w ich okolicy jest dom kultury, czy bardzo ciekawe stowarzyszenie. I wtedy przychodzą na
tą Dziecięca Stolicę i w jednym miejscu widzą, jakie miejsca w ogóle są i patrzą jakie jest
najbliższe. To jest tez w maju z tego powodu, że potem wiedzą we wrześniu, gdzie zapisać się
na zajęcia”.
Do promocyjnych celów wykorzystuje się także współpracę między różnymi
podmiotami. Jeden z liderów mówił o tym, że w esemesowym konkursie lokalnej gazety
można wygrać bilety do kina znajdującego się na terenie prowadzonego przez niego domu
kultury. Każdy na tym w jakiś sposób korzysta.
Według jednej z rozmówczyń pewną siłę oddziaływania mają także kampanie
społeczne. „(…) element, na który mamy najmniejszy wpływ, to duże kampanie społeczne.
Była kampania Kultura Się Liczy, została zapamiętana”.
4. Współpraca z mediami
Współpraca z mediami nie jest dla wszystkich liderów tak oczywistą formą promocji
jak internet. Wynika to z różnych uwarunkowań. Jednym z nich jest wielkość i znaczenia
miasta, na terenie którego dany lider podejmuje działania. W dużych miastach o wiele
trudniej jest zwrócić uwagę mediów. Trzeba o nie zawalczyć, choć pojawiały się głosy, że w
dobie internetu znaczenie takich przekaźników informacji jak prasa zdecydowanie zmalało.
„Jedną z najtrudniejszych przeciwników była prasa. Była bardzo duża bariera między tym,
jakie bariery były, a co prasa chciała napisać. Teraz nie możemy na to narzekać, bo prasy już
prawie nie ma. Na szczęście mamy teraz internet, którym zarządzamy sami”.
Zupełnie inaczej wygląda sytuacja w miastach średniej wielkości. Liderzy z takich
ośrodków jak np. Płock, Toruń, Legnica przyznawali, że media często „same przychodzą”. Nie
odbywa się to jednak bez żadnego zaangażowanie ze strony osób podejmujących różne
edukacyjne inicjatywy. Najczęściej wystarczą jednak standardowe działania, takie jak
regularnie wysyłane zaproszenia i informacje na temat bieżących wydarzeń. „Przeważnie jest
96
tak, że media się same zgłaszają, tudzież my informujemy o bieżących ofertach lokalne
media, w przypadku lokalnych jakichś ofert kulturalnych”.
Oczywiście, niezależnie od miasta i rodzaju działalności istotna jest także marka:
„Duże gazety w świetle tematu np. Dzień Dziecka zadzwonią do nas, aby powołać się na
eksperta”. Ta marka, pewna rozpoznawalność wiąże się nie tylko z jakością i ilością
przeprowadzonych projektów, ale także z poparciem lokalnych władz. „Prestiż, czyli wsparcie
władz, czyli np. Prezydenta Miasta. (...) Jest bardzo dużo projektów tego typu, więc jeśli coś
ma patronat to wiadomo, że to jest marka, znak jakości”.
Niektóre działania zwracają na siebie uwagę mediów ze względu na to, że są inne, że
robi się coś nowego, niestandardowego. Np. dźwiękospacery. Niektórzy, chcąc zwrócić na
siebie uwagę mediów, uciekają się też do świadomej prowokacji. „Mariusz Wróbel z Domu
Kultury w Bytomiu napisał tekst o seksie na samochodzie domokulturowym: "Kultura jest jak
seks, wszyscy o niej mówią, niektórzy tylko uprawiają." Tam pojawił się nawet Teleexpress”.
Najczęściej liderzy współpracują z lokalnymi mediami, choć zdarzały się też wyjątki:
„(…) aczkolwiek w przypadku Kulturhauzu doszliśmy trochę właściwie na rynek ogólnopolski.
Był ten artykuł w „Przekroju”, było parę wywiadów w ogólnopolskim radiu, gdzieś jest”.
Pojawiły się też głosy świadczące o braku działań związanych z szukaniem kontaktu z
mediami. „Mamy bardzo słabą promocję. Koncentrujemy się przede wszystkim na działaniu.
Tę stronę zaniedbujemy. Jeżeli można tu mówić o sukcesie, to jest to sukces wszystkich
uczestników i nowych instrumentów internetowych. Mamy kilku administratorów i twórców
treści. Wiąże się to z pewnym ryzykiem, ale możemy sobie na nie pozwolić”.
97
C. Rozumienie pojęcia edukacja kulturalna.
1. Edukacja kulturalna? To jakby coś związanego z kulturą…
Przewrotny tytuł niniejszego fragmentu tylko z pozoru jest ironiczny. Pod pojęciem
edukacji kulturalnej kryje się cała masa rozpoznanych i nie rozpoznanych zjawisk, zatem
odpowiedź na pytanie: „Co to jest edukacja kulturalna?” przysparza sporo trudności nie tylko
osobom edukowanym, ale także cieszącym się społecznym uznaniem liderom. Zdefiniowanie
edukacji kulturalnej w dużej mierze zależy od tego w jaki sposób pojmujemy kulturę.
Zważywszy na fakt, iż w ogólnym dyskursie humanistycznym funkcjonują setki związanych z
nią znaczeń i odniesień, próba systematycznych rozważań na ten temat zdecydowanie
wykraczałaby poza ramy niniejszego opracowania. Co więcej, niektóre spośród osób
badanych unikało prób zdefiniowania działalności edukacyjnej z różnych powodów, od tych
które polegały na tym, że osoby badane „nie czują się na siłach, aby zdefiniować edukację
kulturalną” po takie, dla których uzasadnieniem była obserwacja, iż:
„(…) edukacja teraz odbywa się właściwie poza instytucjami edukacyjnymi. Edukujemy się w znacznym
stopniu na własną rękę, poza szkołami, i tak zwanymi instytucjami oświaty. I edukujemy się
pozasystemowo i całe życie. Nie zawsze świadomie”. (Cieszyn)
I rzeczywiście definicje, które wiązały edukację kulturalną
z systemem oświaty
należały wśród zebranych wypowiedzi do rzadkości, niemniej jednak niektórzy badani liderzy
z całą powagą usiłowali ujmować ją jako pewien system, dający możliwości nieograniczonego
rozwoju dzięki działalności własnych instytucji lub organizacji, mający wciąż sztywny,
hierarchiczny podział na osoby edukujące i edukowane. W myśl tego edukacja kulturalna to
na przykład:
„(…) ogół edukacji poza systemem oświaty, z różnych dziedzin, bo to może być kultura, sztuka, które
uzupełniają ten państwowy system oświatowy”. (Elbląg)
lub też w wersji dopuszczającej jej pozasystemowy wymiar:
„(…) edukacja to inaczej poznawanie, nauka przez coś, a tutaj jakby zawężona jest do wymiaru kultury,
sztuki i tego wszystkiego. (…) Edukacja może odbywać się w różnoraki sposób i to niekoniecznie trzeba
kojarzyć ją ze szkołą, czyli z takim systemem lekcyjnym i przekazywaniem przez jednego słusznego
wykładowcę. Edukacja kulturalna jest też samą edukacją.(…)” (Świecie)
98
Możliwe jest także włączenie omawianych zagadnień w inny system, niekoniecznie
związany ze szkołą – system wychowania obywatelskiego. Jak stwierdził jeden z liderów:
„Dla mnie edukacje kulturalna jest niezwykle ważnym elementem wychowania i kształtowania każdego
człowieka. Trudno sobie wyobrazić przyszłego obywatela, a przez obywatelskość rozumiem
odpowiednie postępowanie już dorosłego człowieka, bez znajomości podstaw kultury, bez znajomości
podstaw kulturalnego zachowania się i bez znajomości wiedzy na ten temat. I stąd właśnie dla mnie
bardzo istotnym elementem wychowania jest edukacja kulturalna. (…) Te poranki umuzykalniające
temu służą (…), temu służy również film i teatr dla przedszkolaków i dla dzieci i młodzieży, temu służą
zajęcie w domach kultury, które kształtują młodych ludzi”. (Trzebinia)
W wypowiedziach badanych liderów edukacji kulturalnej zdecydowanie przeważają
stanowiska, wedle których edukacja kulturalna nie stanowi systemu, jest czymś
zdecydowanie rozproszonym, niemniej jednak mającym zdolność do skutecznego
zaspokajania określonych potrzeb społecznych. Generalnie rzecz ujmując, wśród osób
badanych dają się zauważyć dwa podstawowe paradygmaty pojęciowego ujmowania
edukacji w zakresie kultury:
1)
ukierunkowane na przyszłość, akcentujące funkcję rozwoju osobowości, dzięki
czemu młody człowiek jest lepiej przygotowany do funkcjonowania w życiu,
2)
ukierunkowane na teraźniejszość, akcentujące jej funkcję „uświadamiającą”,
gdzie kultura umożliwia świadome funkcjonowanie w świecie, kształtuje wrażliwość na
różnorakość ludzkich pragnień i podkreśla konieczność dialogu.
Podkreślić należy, że dwóch powyższych stanowisk nie sposób jest traktować
całkowicie rozłącznie. Wielu liderów akcentowało, że edukację kulturalną należy rozumieć
jak najszerzej i mieści się w niej całe spectrum różnorodnych zjawisk. Jest ona zauważalna
najpełniej w następujących wypowiedziach:
„(…) to jest po prostu kontaktowanie ludzi ze sztuką w różnych wymiarach. Najważniejsze jest dla mnie
to, żeby rozróżnić dwa pojęcia: upowszechniania kultury, czyli edukowania społeczeństwa o jej
wartościach, o jej możliwościach, o możliwościach korzystania kultury, z animowaniem, czyli
wychodzeniem do publiczności i pracą z publicznością (…)”. (Katowice)
„(…) edukację kulturalną można realizować na różne sposoby. W taki tradycyjny sposób poprzez
zajęcie instruktorskie, to jest taka edukacja kulturalna sensu stricto, kiedy uczestnicy zajęć są
wyposażani w kompletną wiedzę, kompletne umiejętności, mamy zajęcia plastyczne i wokalne i
instrumentalne i taneczne. Mamy też edukacje kulturalna pojmowaną w kategoriach animacji, kiedy
my wychodzimy z ofertą do społeczeństwa, ale też staramy się społeczeństwo zaangażować w
tworzenie tej oferty (…)”. (Lubniewice)
99
Wyróżnienie dwóch powyższych paradygmatów w pewnych punktach pokrywa się z
cytowanymi rozróżnieniami na upowszechnianie kultury poprzez zajęcia instruktorskie oraz
animację. Bardziej niż to, istotne wydaje się w wypowiedziach liderów samo ukierunkowanie
działań edukacyjnych poprzez kulturę, stąd niniejszym opracowaniu przywoływane są różne
czasowe ich perspektywy.
2. Edukacja kulturalna jako narzędzie rozwoju osobowości
W myśl pierwszego z nakreślonych paradygmatów, edukacja kulturalna jest
narzędziem służącym rozbudzaniu ludzkiej aktywności, przeciwdziałaniu pasywności,
kształtowaniu współodpowiedzialności za otoczenie. Posiada ona także funkcję wzmacnianie
poczucia tożsamości i więzów z miejscem, w którym się funkcjonuje. Liderzy nie zaniechali
także mówienia o uczeniu odpowiedniego zachowywania się. Poniższe przykłady mówią o
tym w sposób bardzo wyraźny:
„Edukacja kulturalna jest to działalność która zmierza do przygotowania, do uczestnictwa w kulturze,
uczestnictwa jako widz, a również uczestnictwa jako twórca, no może ona dotyczyć dzieci, młodzieży
(…), a również może dotyczyć osób starszych (…)”. (Mrągowo)
„(…) są to wszelkie działania, które powinny rozpoczynać się we wczesnym wieku, celem ich jest
uwrażliwienie na piękno otaczającego świata i umiejętność szanowania tego piękna i poruszania się w
obszarze właśnie kultury i sztuki (…).”(Sępólno Krajeńskie)
„(…) edukacja kulturalna to jest także możliwość stwarzania uczestnictwa w wydarzeniach,
pokazywanie jak bogata oferta kulturalna gdzieś tam istnieje. Ale też stwarzanie takiej potrzeby,
kreowanie, rozbudzanie potrzeby uczestnictwa w wydarzeniach kulturalnych. I też myślę, że dzięki
temu buduje się takie uczucie współodpowiedzialności za świat wokół, że my też możemy coś zrobić.
To niweluje postawę pasywną bierności (…)”. (Bytom)
„Uważam, że edukacja kulturalna to jest budowanie w ludziach różnego wieku pewnego poczucia
tożsamości z miejscem, uczestniczenia w pewnym procesie, który się odbywa od wieków i cały czas ma
miejsce w procesie rozwoju danej społeczności pod każdym względem. Bo ta kultura jest coś więcej niż
tylko taka kultura i sztuka, ale generalnie to kim jesteśmy i jak jesteśmy”. (Radzyń Podlaski)
„(…) (młodzież) będąc na wystawie uczy się nie tylko poznając prace, ale uczy się zachowania
odpowiedniego”. (Uniejów)
3. Edukacja kulturalna jako nauka dialogu
100
W ramach drugiego spośród nakreślonych paradygmatów – edukacji kulturalnej
nastawionej na teraźniejszość, akcentowana jest przede wszystkim codzienna aktywność
człowieka, gdzie edukowanie polega przede wszystkim na jej zwiększeniu i ukierunkowaniu
na działania społeczne. To na tym gruncie sytuuje się większość projektów animacyjnych,
programów aktywizacji, czy projektów artystycznych, przyjmujących za swą zasadę szczery i
uczciwy dialog z otaczającą rzeczywistością. Jedna z liderek, formułując swoją koncepcję
edukacji kulturalnej, stwierdziła, że:
„(…) to rodzaj aktywizacji. W ogóle kultura jest bardzo szerokim pojęciem. Tak naprawdę jest to jakiś
przejaw aktywnego życia, zaangażowania w pewne kwestie społeczne właśnie. Danie wyrazu pewnym
aspiracjom.” (Toruń)
Inna z osób badanych podkreślała pozytywne zmiany, jakie niesie za sobą kontakt z
kulturą:
„Dla mnie jest to takie codzienne uczestniczenie w kulturze, jakieś świadomie. Tak najprościej mówiąc,
to chyba jest dążenie do takiego zaszczepienia u odbiorców z którymi pracujemy, albo z którymi
chcielibyśmy pracować, że coś takiego jak kultura istnieje, że to jest obok i że ja, czy każdy, mogę w
tym uczestniczyć i że działanie może pozytywnie wpłynąć na moje życie”. (Tarnów)
Zauważono także, że tak pojmowana edukacja kulturalna zmienia nie tylko ludzi, ale
także instytucje kultury, pozostające w większości w kręgach myślenia, sytuującego się w
obrębie upowszechniania kultury „wysokiej”. Jak stwierdził jeden z liderów:
„Wydaje mi się, że nieustająco jesteśmy o krok do przodu, to znaczy edukacja kulturalna, to nie jest li
tylko i wyłącznie tak zwane instrumentalne podnoszenie kompetencji ludzi, wiedzy na temat
współczesnej sztuki, czy teatru. Raczej praca nad pewnymi kompetencjami o charakterze społecznym,
żeby rzeczywiście przywrócić wiarę i chęć do traktowania instytucji kultury jako przestrzeni własnej. I
tak naprawdę – można by powiedzieć – że to jest ocieplanie wizerunku, ale tak naprawdę to jest
zmiana absolutnego paradygmatu rozumienia instytucji kultury. Na tym polega cały proces edukacyjny
właśnie”. (Kraków)
Ważnym elementem edukacji kulturalnej jest także poznawanie samego siebie,
odkrywanie swojej osobowej tożsamości i danie wyrazu naturalnej (choć przecież
kulturowej) twórczej ekspresji:
„(…) edukacja jest narzędziem, daniem możliwości po to, żeby człowiek mógł coś w sobie odkryć i w
tym kierunku się rozwijać. To jest dla mnie najważniejsze: stworzenie możliwości, przestrzeni, i także
wybór metod - przede wszystkim tych, które są nieinwazyjne, najbardziej naturalne, przystępne dla
ludzi. Żeby nie czuli się do czegoś zmuszeni. Ludzie myślą że to jest edukacja właśnie przez kulturę. Dla
mnie to jest totalna bzdura. Oczywiście, to jest najpowszechniejsze działanie szkoły. Nie wyobrażam
101
sobie, żeby z kimkolwiek przejść do jakiegoś działania, zanim nie porozmawiamy. (…)Wiem, że to
wymaga więcej pracy, ale bez tego, bez wiedzy czego oczekują te osoby, nie wyobrażam sobie
edukacji. (Dynów)
Wśród definicji sytuujących się w ramach omawianego paradygmatu, podkreślano też
wzajemną zależność edukujących i edukowanych oraz zaangażowanie tych ostatnich
w ustalanie zasad rządzących procesami edukacji.
„Dla mnie edukacja kulturalna polega na wspólnym działaniu. Takim w dwie strony działaniu, gdzie
realizuje się jakiś pomysł w sposób bardzo taki partycypacyjny. Czyli jakaś instytucja kultury, czy
organizacja ma jakiś pomysł, uzgadnia go, konsultuje z osobami, do których ma ów pomysł trafić. (…)
Edukacja kulturalna z jednej strony wypływa od nas, ale z drugiej strony my się też uczymy od tych
ludzi. Czyli to jest taka edukacja jakby w dwie strony. Dajemy i bierzemy. Na pewno jest to takie
wzajemne oddziaływanie, które ma na celu na pewno też pogłębianie wiedzy w zakresie kultury na
różnych płaszczyznach (…). (Stalowa Wola)
Ostatnim elementem, na który warto zwrócić uwagę mówiąc o edukacji kulturalnej w
ramach drugiego z paradygmatów jest dialogiczność relacji edukacyjnych, co najpełniej
obrazują następujące wypowiedzi liderów:
„Wydaje mi się, że edukacja kulturalna jest to pewna rozmowa, dialog, czasami niekoniecznie słowny, z
drugim człowiekiem i pokazanie mu, że może w różny sposób wyrażać swoją wrażliwość”. (Płock)
„Edukacja kulturalna to jest umiejętność dialogu. Jeżeli będziemy monologować, to jakaś część
wyciągnie z tego wnioski, poczuje się naładowana wiedzą, ale będzie miało to bardzo wąski zakres.
Edukacja kulturalna to stworzenie jak najlepszych warunków do dialogu. Trzeba pamiętać, że w
każdym społeczeństwie są osoby, które mają chociażby jakieś swoje hobby i potrzebę, aby swoje
kompetencje w tym właśnie zakresie zwiększać. I wtedy istnieje potrzeba spotkania jakiegoś mistrza –
edukatora. Ta wąska edukacja (monologiczna) jest także potrzebna”. (Poznań)
102
D. Najważniejsi adresaci działań edukacji kulturalnej
Zespół badawczy chciał poznać opinie liderów na temat najważniejszych adresatów
działań związanych z edukacją kulturalną. W związku z tym podczas pogłębionego wywiadu
indywidualnego każdy lider poproszony został o odpowiedź na pytanie: jaka grupa społeczna
powinna być najważniejszym adresatem działań związanych z edukacja kulturalną? Kolejna
prośba badaczy terenowych przeprowadzających badanie związana była z umotywowaniem
swojego wskazania.
Mniej więcej co trzeci badany lider nie chciał wskazywać konkretnej grupy osób
argumentujący tym, iż edukacja kulturalna powinna być kierowana do wszystkich czy też do
różnych grup (społecznych i wiekowych). Badani liderzy nie chcieli przy tym wartościować czy
faworyzować jednej z grup gdyż to oznaczałoby pomijanie innych kręgów osób. Warto
zauważyć, że badani swój wybór argumentowali również tym, że na każdym etapie życia
pojawiają się potrzebny edukacyjne dlatego też nie należy kategoryzować i zamykać się na
wybraną grupę społeczną czy wiekową.
„Ja nie defaworyzowałabym różnych grup. Każdemu jest potrzebna na pewnym szczeblu rozwojowym
edukacja kulturalna”.
„Wszyscy są ważni”.
„My edukację prowadzimy bardzo szeroką, do różnych grup wiekowych. Absolutnie. (…) Docieramy do
wszystkich, tylko nie kategoryzować. Absolutnie, nie kategoryzować”.
„W naszym wypadku to powinien być każdy odbiorca. Tutaj nie możemy się zamykać, zarówno na tych
najczęściej z nas korzystających [czy] pozostać na etapie przysłowiowo mówiąc przedszkola, szkoły
podstawowej (…). Tutaj powinny być też te kolejne etapy edukacyjne, czyli gimnazjum, szkoła średnia,
technikum, uniwersytet trzeciego wieku”.
„Ja bym właśnie nie chciała tutaj jakoś wartościować kto ważniejszy, a kto mniej ważny (…)”.
„My nie możemy nazywać żadnej grupy, że jest dla nas najważniejsza”.
„Nie wyodrębniałbym tu żadnej grupy. Wszyscy mogą być, a kto najważniejszy? Nie, nie, nie
wyodrębniałbym, każda grupa społeczna, każda grupa wiekowa również. Nie zamykam drogi, każdy ma
jakieś potrzeby” (…).
Niektóre odpowiedzi badanych na pozór wydają się wewnętrznie sprzeczne, gdyż z
jednej strony liderzy wskazują, iż edukacja kulturalna powinna być kierowana szeroko i do
każdej osoby/grupy a z drugiej wskazują konkretne, najważniejsze czy też najbardziej
potrzebujące pomocy grupy adresatów. Zauważmy, iż takie rozumowanie nie jest jednak
103
pozbawione logiki ponieważ wskazane konkretnej grupy, która wymaga dodatkowej uwagi,
nie wyklucza myślenia o adresatach czy odbiorcach edukacji kulturalnej w jej szerokim
ujęciu.
„Edukacja kulturalna jest kierowana ku całej naszej populacji, z tym, że główny akcent kierujemy na
populację najmłodszą i w wieku szkolnym (…) odbiorcami są [również] ludzie dojrzali. To też jest pewna
forma ich edukacji, tego społeczeństwa, ale mamy świadomość, że tak ukształtować naprawdę ich już
nie możemy. Możemy uzupełnić jakąś ich wrażliwość, ich zdolność percepcji, ale tylko tyle. Natomiast
naprawdę nakierować na prawdziwy odbiór to możemy jedynie tych najmłodszych. Ich uwrażliwić, ich
nakierować i oni świadomie będą już naszymi odbiorcami”.
„Broń Boże podziały. Każdy zasługuje na edukacje kulturalną, nad każdym powinniśmy się pochylać
dodatkowo. Jednak najtrudniejsze grupy dla nas jako animatorów to grupy nieformalne i młodzież,
która nie chce uczestniczyć, czyli np. spotykają się i nawet maja pieniądze, ale nie wejdą do domu
kultury. (...) To jest młodzież, dla której powinny powstać specjalne programy”.
Kiedy weźmiemy pod uwagę wszystkie opinie badanych liderów możemy zauważyć,
że większość z nich wskazała na najmłodszych członków społeczeństwa (dzieci i młodzież)
jako na grupę osób na których powinny w szczególności koncentrować się działania edukacji
kulturalnej.
„Dzieci i młodzież. Inne grupy nie powinny być oczywiście pomijane, ale ta jest z całą pewnością
najważniejsza”.
„Zdecydowanie dzieci i młodzież. Na to kładziemy główny nacisk”.
„Dzieci i młodzież - są to obecni i przyszli odbiorcy oferty kulturalnej”.
Oczywiście badani zauważyli, że im wcześniej włączy się osoby w działania edukacyjne
tym lepiej, gdyż wtedy przynoszą one najlepsze skutki. Dzieci należą do grupy niezwykle
otwartej i chłonnej nowej wiedzy. To właśnie w tym okresie najłatwiej i najefektywniej
można kształtować człowieka.
„Żeby uzyskać te wymarzone efekty i skutki, no to myślę, że edukacja kulturalna im się zacznie
wcześniej, tym lepiej. Od najmłodszych lat”.
„Po pierwsze, traktujemy dzieciaki, bo uważamy że to ma sens (…) to jest fajne, że buduje się coś
takiego, że one już wtedy wiedzą, że ta sztuka może różnie wyglądać, że może mieć różną formę. To
jest jakby naturalne, że one w tym wyrastają. [Wiedzą] że to nie jest tak, że musi być „złota rama na
obrazie” i to wtedy jest wartościowe”.
Młode osoby są na takim etapie rozwoju, który umożliwia wyrobienie nawyku
uczestnictwa w życiu kulturalnym i wykreowanie potrzeby do odbioru i tworzenia kultury.
Swoiste wychowanie przyszłego odbiorcy powinno w związku z tym w opinii liderów
odbywać się już od najmłodszych lat.
104
„Na pewno młodzież powinna, bo jeśli nie będzie tego przyzwyczajenia uczenia się bycia z tą kulturą, to
potem ciężko to nadrobić. A szkoła jest teraz w takiej sytuacji, że liczy się czas, czas i po prostu nie ma
tam tego. Wydaje mi się, że wyjście poza szkołę z ofertą dla młodzieży jest ważne”.
„Dla nas najważniejszą grupą są przedszkolaki, ponieważ zakładamy, że my wychowujemy sobie
odbiorcę, to jest nasz przyszły odbiorca. Bo to chodzi o wyrobienie jakiegoś nawyku i w naszym
społeczeństwie tego nawyku nie ma - uczestnictwa w edukacji kulturalnej, w wydarzeniu kulturalnym”.
Młode osoby traktowane są przez wskazanych liderów jako potencjał, który
potrzebuje wsparcia w działaniach edukacyjnych, by mógł w przyszłości zaprocentować.
„(…) młodzież jest takim potencjałem, że może coś świeżego, nowego wnieść. Poza tym ważna jest o
tyle, że młodzi jeżeli za młodu wejdą w to życie kulturalne, uczestniczą i tworzą je i przepuszczą przez
siebie, to mogą zostać liderami w przyszłości już w swoim środowisku. Mogą wrócić do tego miasta i
oto chyba chodzi, a to niestety jak na razie jeszcze nie działa”.
Badani wskazując grupę „dzieci i młodzieży” podawali różne powody dla których
należy skoncentrować się właśnie na tej grupie osób. Natomiast tendencją, którą można
zaobserwować szczególnie wśród liderów działających w mniejszych miastach jest to, iż rolą
edukacji kulturalnej jest również budowanie więzi, identyfikacji i pozytywnych relacji z
miejscem w którym mieszkają. Zauważyć trzeba, że w małych miejscowościach jest to bardzo
ważny problem związany z tym, iż najlepiej wykształcone młode osoby po studiach w dużych
ośrodkach miejskich nie chcą wracać w rodzinne strony. Nawet jak pominiemy wątek
powrotów to nie należy bagatelizować niezwykle istotnego obszaru związanego z poczuciem
tożsamości, który budowany jest w oparciu o działania edukacji kulturalnej.
„Oczywiście młodzież, dzieci i młodzież. To w nich trzeba zaszczepić taki związek z miejscem, w którym
żyją, w którym się wychowali, urodzili. Niekoniecznie z konkretną miejscowością, ale takie
przekonanie, że każdy ma miejscowość, która ma swoją specyfikę, coś co jest wartościowe, co trzeba
znać, z czym trzeba się utożsamić i można wyjechać do innego miasta i tam się odnaleźć znowu, ale
znając poczucie wartości taki miejsc, takich aspektów, wydających się nieważnymi.(…) Ale oni są
zdecydowanie najważniejsi, bo oni będą dokonywać zmian”.
Biorąc pod uwagę nie najlepiej oceniany przez badanych liderów napięty program
edukacyjny prowadzony w szkołach to jedną z ważniejszych grup adresatów mogą być osoby
w wieku gimnazjalnym i nieco starsze. To wyjątkowo trudny czas „przejścia” między światem
dziecka a dorosłością w którym istotnym elementem wspierającym (czy też „odciągającym”
od złych decyzji i pokus) może być obszar kultury.
„Od początku, czyli od tych najmłodszych. A jeżeli chodzi o gimnazjum i szkołę średnią, to tu
szczególnie. Niestety trzeba się odwołać do systemu oświaty, [który] nie jest najlepszy i (…) rzeczy
105
niepożądanych najwięcej pokazuje się w tym okresie gimnazjalnym. (…) Tu trzeba trzymać rękę na
pulsie. Myślę, że kierowanie projektów w tą stronę byłoby niezmiernie zasadne”.
Badani zauważyli również to, że często zainteresowanie wybranymi grupami
społecznymi (będącymi adresatami projektów edukacji kulturalnej) jest podyktowane modą
czy też zewnętrznymi funduszami, które można pozyskać w konkursach grantowych.
„Fakt, że wszyscy dbają o dzieci, młodzież, następnie o seniorów - na to są fundusze. To oczywiście
kwestia mody. O! Teraz pojawiła się moda na rodziny wielodzietne. A później chyba przyjdzie czas na
osoby samotne. Nie wiem…”
106
E. Seniorzy w edukacji kulturalnej - trudności i potencjały
Jednym z tematów zaproponowanych podczas rozmowy z liderami przez zespół
badawczy był obszar związany z osobami starszymi w kontekście edukacji kulturalnej.
Wyłonionych liderów zapytano wprost - czy w ich opinii działaniami edukacji kulturalnej
powinni zostać objęci seniorzy? Poproszono ich również o uzasadnienie swojego zdania. Na
samym początku należy podkreślić, że wśród badanych liderów z całej Polski nie znalazła się
żadna osoba, która przecząco odpowiedziałaby na tak postawione pytanie. W większości
pierwsze słowa liderów brzmiały podobnie:
„To nie podlega dla mnie dyskusji, że oni powinny być. To na pewno. Bo jest to taki okres, gdzie łatwo
się wykluczyć”.
„Absolutnie. Uważam, że nie ma ograniczeń wiekowych”.
„A nie są? Ja uważam, że są. W [jednym z badanych miast] bardzo”.
Najbardziej ciekawe w dalszej analizie tego pytania są różnego rodzaju motywacje i
opinie, które pojawiły u badanych liderów w obszarze edukacji kulturalnej. Podkreślano w
nich zarówno wartości i korzyści jakie niesie ze sobą „włączenie” seniorów do edukacji
kulturalnej, ale pojawiły się również głosy pokazujące trudności przed jakimi stają same
osoby starsze i organizacje czy instytucje kulturalne działające w obszarze edukacji
„dojrzałych” wiekiem osób.
Oczywiście badani liderzy zauważają, iż liczba osób starszych w ich lokalnych
społecznościach rośnie co jest wynikiem procesu starzenia społeczeństwa w naszym kraju.
Lecz co istotniejsze dostrzegają wśród seniorów również coraz liczniej grupę uczestników i
odbiorców swojej oferty kulturalnej.
„Seniorzy są odbiorcami tej naszej oferty z czego się bardzo cieszę. To też jest poważna grupa
populacji, mieszkańców miasta i gminy (…) charakterystyczne z roku na rok (prowadzimy już 8 lat UTW)
liczba osób, która inauguruje owy rok akademicki na UTW systematycznie wzrasta. Czyli widać, że ta
oferta im odpowiada. Nie jest to jakiś zanikający trend, a coś wręcz przeciwnego”.
„To jest też szersze zjawisko, że w różnych działaniach kulturalnych na różnych wydarzeniach można
właśnie spotkać osoby starsze. Jeszcze z 10 lat temu z trudem sobie przypominam. To były jakieś
jednostki - osoby, które z racji swoich zainteresowań czy jakiś kontaktów brały udział w takich
działaniach. Teraz jest to może nie powszechne, ale (…) seniorów jest coraz więcej”.
Liderzy zauważyli, że w obecnym momencie mamy do czynienia z bardzo bogatą
ofertą kierowaną do osób starszych. Ten sprzyjający i „dobry” okres dla działań angażujących
107
osoby starsze nie jest dziełem przypadku. Związany jest on ze znaczną ilością programów i
środków finansowych (grantów) na projekty związane z seniorami.
„(…) państwo widzi jakby taką potrzebę i pokazała się duża możliwość aplikacyjna. Właściwie jakby tak
popatrzeć to niewiele jest stowarzyszeń, które nie aplikują w obrębie swoich zainteresowań w tę grupę
wiekową”.
„Nasze muzeum opracowało ofertę kulturalną w ramach programu „Kultura 60+” (…) ci odbiorcy mają
więcej czasu i tym chętniej korzystają z oferty kulturalnej”.
„To jest też moda trochę na trzeci wiek, na wszelkiego rodzaju projekty unijne”.
„(…) oni po prostu przychodzą - sami z siebie przychodzą - chociaż też jest taka jakby ogólna polityka
pro-seniorska”.
„(…) „50+”, „60+” - uważam, że teraz już jest taka oferta, że tylko być seniorem”.
Biorąc pod uwagę to, że seniorzy bardzo często są uczestnikami wydarzeń
proponowanych przez liderów nie może nikogo dziwić, że są oni jedną ze szczególnie
lubianych i docenianych grup:
„To jest bardzo wdzięczna grupa (…) bardzo sympatyczna grupa i bierze udział w naszych działaniach”.
„Mamy wspaniałych emerytów. Oni korzystają z tego. (…) To jest dosyć aktywna grupa”.
Osoby starsze coraz częściej wybierają aktywne formy spędzania czasu. Przełamując
tym samym stereotyp siedzącego w domu i biernego seniora. Jedną z form organizacji ich
czasu są Uniwersytety Trzeciego Wieku (działające również przy instytucjach kultury), które
w ramach swoich działań organizują im różne działania na polu kulturalnym.
„Seniorzy (…) są bardzo aktywni. I to też jest fenomen. Są dwa uniwersytety [trzeciego wieku]. Oni są
świetni, oni są bardzo fajni, ale powiedzmy, że aż tak bardzo ich nie zachęcamy, bo oni przychodzą po
prostu. Oni mają czas, oni mają potrzebę i oni przychodzą”.
„(…) niby nasuwałoby, że starsze osoby są zamknięte w domu, ale to już się zmieniło i to super, tutaj [w
badanym mieście] świetnie działa Uniwersytet Trzeciego Wieku. Każdy czwartek jest pełen starszych
osób (…) potańcówki sobie robią, bawią się świetnie. Ich muzyka tam leci, taka stara, ale i wyjeżdżają
do teatru. Świetnie działa ten uniwersytet także to już nieaktualne, że starsze osoby nie uczestniczą”.
Część badanych liderów podkreślała ogromy potencjał i chęci, które posiadają osoby
starsze, które chcą aktywnie zaangażować się w życie kulturalne swoich miast.
„Seniorzy chcą się pokazać wystawiając swoje prace, swoje robótki (…) Jak najbardziej, oni są chętni,
chcą. Chcą się dzielić tym co zgromadzili albo szukać nowych bodźców. Wspólne uczestnictwo, nie
mogą siedzieć w domu - senior ma czas”. To jest ważne żeby senior także uczestniczył.
„W starszym pokoleniu też jest ogromny potencjał tak naprawdę (…) oni mają potencjalnie bardzo
duże zainteresowanie różnymi działaniami czy udziałem w różnych działaniach (…) oni rzeczywiście
uczestniczą w tym życiu kulturalnym”.
108
Edukacja kulturalna kierowana do osób starszych nie powinna zamykać się jedynie na
traktowaniu seniorów jako odbiorców oferty kulturalnej, biernych widzach czy słuchaczach.
Bardzo duża ilość liderów podkreślała, iż seniorzy powinni stać się uczestnikami a nie tylko
odbiorcami oferty. Uczestnikami, którzy partycypującą w kreowaniu a także samodzielnie
tworzą ofertę edukacji kulturalnej. Osoby starsze należy zatem aktywnie zaangażować w
proces edukacyjny a nie tylko kierować do tej grupy społecznej strumień edukacji.
„[Należy] po prostu ich bardziej angażować, niż do nich tylko adresować właśnie. Oferta skierowana
dla osób 60+? Nie. Już nie. Bardziej wciąganie, bardziej społecznie, bardziej jeśli senior to i dziecko i tak
dalej. Niech przyjdzie ten senior. Świetnie opowiada bajki? Niech opowie tym dzieciom bajki, a może
niech coś wspólnie zrobią i tak dalej, na takiej zasadzie”.
„To są osoby, które do tej pory nie miały czasu na edukację kulturalną a teraz koniecznie powinni być
objęci, ale jako osoby uczestniczące w procesie. Wiele osób patrzy na nich tylko jako odbiorców. (…)
nowym wyzwaniem jest współpraca z aktywną grupą seniorów, którzy po prostu chcą w czymś
uczestniczyć. Negatywne podejście to takie, że oni będą odbiorcą a my zrobimy dla nich koncert. (…) W
jednym z domów kultury zobaczyłam, że tam nie ma kursów komputerowych tylko projekty robienia
grafiki, czy gazety, czyli od razu kreatywności”.
Badani dostrzegali w osobach starszych niezbędny element, ogniwo, bez którego
edukacja kulturalna może napotkać poważne przeszkody. Chodzi o rolę seniorów jako
transmiterów wartości i postaw. Jako osób, które przekazują dobre wzorce, wychowują.
Budują więź emocjonalną z młodszymi pokoleniami i przekazują im swoje doświadczenie i
zdobytą mądrość życiową.
„Nie może być edukacji kulturalnej bez wsparcia rodziców, bez wsparcia młodzieży i bez wsparcia
dziadków. To musi iść wszystko w parze. Skądś te dobre wzorce trzeba czerpać. Nie da się ich czerpać z
książek czy z jakichś tam wybujałych opowieści czy fantazji. Musi być (…) ten kontakt człowieka z
człowiekiem. A, że są różne pokolenia - o to właśnie w tym chodzi”.
Wiedza i zaangażowanie osób starszych może stać się również dużym zasobem
instytucji czy organizacji kulturalnych:
„(…) warto korzystać z doświadczeń tych ludzi. One są przecież niesamowite. Raz, im dawać, ale też i
wyciągać z nich i korzystać z tego. To też są nieraz doskonali pomocnicy, wolontariusze, do wydarzeń”.
„(…) mówimy o działaniach związanych z tą tożsamością lokalną, jest to szalenie istotne, bo bardzo
często te osoby mogą nam pomóc, bo mają atut pamięci”.
109
Wśród badanych osób pojawiły się również opinie w myśl których jeszcze zbyt słabo
wykorzystywany jest potencjał jaki drzemie w seniorach: w ich wiedzy, doświadczeniu,
chęciach i zaangażowaniu.
„My też w ogóle nie doceniamy tego zasobu, a to są ludzie, którzy mają niesamowity potencjał. A
największą wartość w tych działaniach dla seniorów widzę w tym, że oni sami kreują tą rzeczywistość
edukacji kulturalnej. To znaczy oni są wdrożeni w projekt i potem za niego odpowiedzialni. (…) Przecież
ci ludzie mają ogromne doświadczenie (…) to są specjaliści w różnych dziedzinach. My się możemy od
nich tyle nauczyć, a tak naprawdę nie korzystamy z tego, ani w potencjale społecznym. Czasami ktoś
albo nie ma wnuka, albo ma go daleko z powodu emigracji dzieci i nie jest w żaden sposób
wykorzystywany jego potencjał. I myślę, że my tutaj bardziej powinniśmy im pewne rzeczy powiedzieć,
niż kazać robić i pokazywać”.
Jak duże korzyści (i to dla wszystkich stron) przynoszą projekty edukacyjne włączające
osoby starsze w działania edukacji kulturalnej może pokazać relacja lidera z projektu
włączonych seniorów w działania związane z pamięcią historyczną:
„(…) podchodzili harcerze w wieku sześćdziesięciu paru lat i dziękowali, że oni mogli znowu się poczuć
harcerzami. Że oni byli potrzebni, że to co przeżyli było, potrzebne dla kogoś. (…) żadna historia
przeczytana w książce, w Internecie nie będzie tak ciekawa dla młodego człowiek jak opowiedziana
przez osobę, która to przeżyła. Ona opowiada, ma łzy w oczach, pokazuje zdjęcia jak wyglądała jak była
dzieckiem, co się tutaj działo, dlaczego tak się stało i tak dalej i często ona opowiada kawał historii tego
miasta (…). [Projekt] się bardzo nam udał. On nas bardzo dużo uczy, a tym ludziom daje ten moment
[poczucia], że oni są potrzebni, że oni mogą jeszcze coś nam przekazać, opowiedzieć. Z tego wyjdą
fajne rzeczy, bo wyjdą wystawy, z tego wyjdą publikacje (…)”.
Obszar edukacji kulturalnej w kontekście osób starszych związany jest nie tylko z
pozytywnymi aspektami. Jak każda sfera życia społecznego posiada również swoje problemy
i trudności, które utrudniają lub nawet uniemożliwiają realizację szczytnych idei i planów.
Jedną z trudności w procesie „włączenia” seniorów do działań edukacji kulturalnej może być
mała potrzeba uczestnictwa w tych działaniach wśród samych osób starszych, która swoje
przyczyny może mieć w strukturze społecznej danego miasta.
„W idealnym świecie z zainteresowaniem z obu stron to rzeczywiście nie powinno być [problemu], co
widzimy, że w wielu miastach, (…) ośrodkach oferta skierowana dla seniorów (uniwersytet trzeciego
wieku czy działania w placówkach muzealnych) ma rację bytu, przyciąga wielu odbiorców. Natomiast w
naszym [przypadku] pewne próby były podejmowane, jednak nie spotkały się z zainteresowaniem. Tak
sobie próbujemy tłumaczyć, że może jest to związane ze specyfiką tego miasta gdzie nie ma
wykształconej warstwy społecznej, ośrodka akademickiego, miasta intelektualnie rozwiniętego”.
110
Trudności w obszarze edukacji kulturalnej mogą pojawić się w kwestii elementarnej
dla procesu edukacyjnego a zatem w samym kontakcie edukatorów z osobami starszymi
związanym z obszarem mentalnościowym (obu stron). Osobom o różnych bagażach
doświadczeń i żyjących w odmiennych czasach historycznych może sprawić niemałe
trudności odnalezienie wspólnego języka. Wartości, postawy i przyzwyczajenia gruntują się
przez całe życie i trudno jest je (zwłaszcza na starość) zmieniać.
„Zdecydowanie powinni być objęci, ale to jest dosyć trudne ze względów mentalnościowych. (…) to nie
jest takie proste, siedemdziesiąt lat, całe życie wmawiano, że sztuka to jest bukiet kwiatów w wazonie
albo konie na pastwisku - to jest trudno przełamać. Można być otwartym, ale nawet wtedy to jest
strasznie trudne, ale możliwe”.
Trudną do pokonania barierą w uczestnictwie osób starszych w procesie edukacji
kulturalnej są również rzeczy zupełnie przyziemne. Należą do nich chociażby bariery
architektoniczne, które utrudniają lub uniemożliwiając mniej sprawnym fizycznie seniorom
uczestnictwo w miejscach, które nie zostały wcześniej do ich ograniczeń odpowiednio
przystosowane.
„My akurat mamy tak zbudowany obiekt, że są pewne bariery architektoniczne i nie mamy
pomieszczeń na dole, w których moglibyśmy tego typu ofertę tworzyć. (…) mieliśmy taką informację
zwrotną, że jesteśmy niedostępni”.
Nie należy również zapominać o niezwykle istotnym problemie jakim jest niewielki
zasób portfela osób starszych. W związku należy mieć na uwadze, kreując działania dla
seniorów, ważny z tego punktu widzenia aspekt finansowy.
„Natomiast jest to jednak kłopot. Ci starsi ludzie nie mają na tyle wysokich emerytur, żeby móc sobie
pozwolić na zbyt dużo. Często tak bywa, że muszą też pomagać własnym dzieciom, wnukom”.
Ponadto nie wszyscy liderzy (i z pewnością nie jest to opinia w społeczeństwie
polskim odosobniona) dostrzegają tak duży potencjał w osobach starszych. Pojawił się wśród
badanych liderów również głos „studzący” możliwości wpływu osób starszych na
społeczeństwo czy same chęci osób starszych do zaangażowania się w działania dla innych
osób.
„(…) dla seniorów, którzy mają dużo więcej czasu i też dosyć świadomie korzystają z tej oferty (…)
aczkolwiek nie ma to zbyt wielkiego wpływu na całą społeczność, bo 55+ już zmiany społecznej nie
uczynią, bo zmiany robią ludzie, którzy mają 20, 30 lat. (…) Seniorzy mają więcej czasu i oczywiście ten
czas musi zostać zorganizowany. Albo sobie go zorganizują na działkach, przed radiem, z gazetą w ręku,
albo wspólnie na różnych rodzaju zajęciach, chórach, spotkaniach z rękodziełem, ze sztuką czy
wykładzie na UTW. Poza wpływem jaki oni mają na młodzież, to oni zbyt konkretnych zmian nie
111
dokonają, bo ci ludzie nie chcą się też jakoś tak specjalnie angażować. Oni chcą się angażować tak, aby
swój czas mile spędzić, ale niekoniecznie angażować się dla innych poza własną, najbliższą rodziną”.
Pamiętać należy również o tym (trochę również w kontekście ostatniego, ale i
wcześniejszych opinii liderów), iż osoby starsze tworzą ogromnie niejednorodną grupę. Ta
różnorodność sprawia, iż jest to poznawczo niezwykle ciekawa grupa, której specyficzne
potrzeby w każdym przypadku trzeba poznać, gdyż niekoniecznie zawsze muszą być takie
same jak wcześniej poznanych osób starszych. Bowiem, kolokwialnie - nie można wrzucać
wszystkich seniorów do jednego worka i zamykać całą grupę w stałych i sztywnych ramach.
Receptą na skuteczne działanie edukacji kulturalnej podjęte z tą grupą może być poznanie
różnych motywacji seniorów a czasami również (gdy zdiagnozujemy takie chęci i potrzeby)
zdecydowanie się na tworzenie projektów łączących pokolenia, międzygeneracyjnych.
„Seniorzy to bardzo ciekawa grupa. (…) są ludzie, którzy próbują jakoś uczestniczyć w kulturze. Ona
jakoś się zamyka pomiędzy ciastkiem a pomiędzy tym, żeby się ładnie ubrać, a tym żeby po prostu
podpisać listę. Ale to nie szkodzi. Bo oni uczestniczą, oglądają, zawsze dwa, trzy słowa powiedzą. Ci
ludzie już sporo rzeczy w życiu widzieli. I też rzeczy z innej epoki, z czasów zaraz powojennych,
niektórzy i wojnę widzieli. To jest strasznie ciekawa grupa i ci, którzy chcą uczestniczyć w tej kulturze,
oni to robią. Czasem kameralnie, czasem tak, ale widać, że tego potrzebują”.
„(…) wszystkich wrzucamy do jednego wora, zapominamy, że seniorzy to są bardzo często ludzie
wykształceni, ludzie, którzy nie muszą korzystać tylko i wyłącznie z takiej bardzo komercyjnej oferty”.
„Starać się nie kategoryzować właśnie. Nie tworzyć specjalnych ofert, bo to teraz bardzo modne: dla
seniorów, nie seniorów i tak dalej. Tworzyć programy, które będą łączyć ludzi. I wzajemnie, żeby ta
interakcja była, żeby dzieci oddziaływały na tych starszych ludzi i ci starsi na te dzieci”.
Truizmem jest dostrzeżenie, iż swoista „przewaga” osób starszych nad resztą
społeczeństwa związana jest z tym, że ich czas nie jest zajęty przez pracę zawodową. We
wcześniej umieszczonych opiniach liderów dosyć często pojawiły się stwierdzenia, iż osoby
starsze dysponują czasem. Nawet (można by dodać) nadmiarem tego czasu, biorąc pod
uwagę jak wielką jego ilość w poprzednich etapach życia przeznaczamy na pracę. Oczywiście
to od indywidualnych cech i potrzeb poszczególnych osób zależy w jaki sposób będą chciały
wykorzystać swój wolny czas. Nie ulega jednak wątpliwości, iż obszar związany z kulturą
może być traktowany jako sfera pomagająca zachować dobrą sprawność psychiczną w
okresie „jesieni życia”.
„Ten okres takiego pędu, związanego z codziennym życiem kończy się w momencie zakończenia pracy i
przejścia na emeryturę. Nagle się pojawia tego czasu zbyt dużo. Albo ci starsi ludzie zamykają się w
sobie i we własnym mieszkaniu i tak właściwie kończą swoje życie. Albo stać ich na tą odwagę, żeby
112
wyjść jednak poza dom i spotkać się z ludźmi. Fajnie, jak takie wyjście rzeczywiście zakończy się
nowymi znajomościami i podtrzymaniem tego wspólnego uczestnictwa w tak zwanym klubie seniora
(…) Faktycznie ta oferta dla zachowania zdrowia psychicznego, oferta kulturalna, myślę, że jest bardzo
potrzebna”.
„Grupa [osób pracujących - przed osiągnięciem wieku emerytalnego] jest dla nas stracona. Musimy
czekać aż staną się seniorami i na powrót staną się aktywni”.
Dobrym podsumowaniem tego fragmentu raportu wydają się być słowa jednego z
liderów, które pokazują, że pojęcie wieku jest tak naprawdę pojęciem względnym biorąc pod
uwagę to, że coraz częściej mamy do czynienia z pełnymi energii i pasji życiowej seniorami,
którzy „niszczą” stereotypowe obrazy biernych starszych ludzi.
„(…) prowadzę w domu kultury amatorski teatr dla dorosłych. Ja nie powiem o nikim stamtąd, że to są
seniorzy, chociaż są to panie po 60-tce, ale nie uważam, że są seniorkami, bo my byśmy tu razem
odpadli. To co potrafi robić np. moja ukochana Basia, jest tak aktywna, jest emerytowaną nauczycielką
(…), która prowadzi tak szaleńczo intensywny, interesujący mnie tryb życia, że po prostu wymiękam.
Więc ja nie mam problemu z seniorami, bo widzę, że to się dzieje bardzo aktywnie. (…) Nie uważam,
żeby seniorzy byli opuszczeni, bardziej są opuszczeni przez siebie, przez taką bierność, niewiedzę,
niechęć, trochę wstyd, trochę wychowanie w takich a nie innych czasach, które były takie konkretne,
zabraniające. W takim [przykład miasta 70 tysięcznego] naprawdę wystarczy się rozejrzeć i mamy
nawet nie wiem, czy nie większą ofertę dla dorosłych, seniorów niż dla np. młodzieży studenckiej”.
113
IV. Jaki jest lider edukacji kulturalnej?
Raport z obserwacji uczestniczącej
1.Sposób realizacji zadania
Raport powstał w oparciu o dane zebrane metodą obserwacji uczestniczącej jawnej
(na potrzeby raportu nazywanej shadowingiem, oznaczającej bycie cieniem osoby badanej),
odbywającej się podczas dnia roboczego lidera. Dzień oraz miejsce obserwacji ustalone
zostały na drodze negocjacji pomiędzy badaczem, a osobą badaną. W zdecydowanej
większości obserwacja został przeprowadzona w miejscu (lub miejscach) pracy lidera. Liderzy
wybrani do tego etapu badania zostali wskazani przez członków swoich środowisk
(samorządowców, nauczycieli, pracowników instytucji kultury itp.), którzy brali udział w
innym etapie badania. Ze wszystkich wskazanych osób utworzono ranking, a osoba z
największą liczbą wskazań została poproszona o wrażenie zgody na badanie typu shadowing.
Wskazanie lidera przez członków jego środowiska jest już istotną informacją –
wskazuje bowiem na fakt, iż działania lidera, jego osoba i projekty przez niego realizowane są
zauważalne w środowisku i w pewien sposób doceniane, uznawane za godne wskazania,
wyróżnienia, pochwalenia. Świadczy to także o sil przebicia wskazanego lidera i o
skuteczności jego działań.
W sumie w każdym z województw dokonano 3 obserwacji (na 3 liderach), w tym w
stolicy województwa oraz w 2 mniejszych ośrodkach miejskich. Przede wszystkim są to
kobiety (60%), mężczyźni stanowią 40% ogółu badanych. Liderzy pracują w instytucjach
kultury – ośrodki kultury, galerie sztuki, teatry (73%) oraz w III sektorze (27%), w tym w
dużych miastach w przeważającej części są to kobiety (73%). W przeważającej części badani
liderzy zajmują stanowiska kierownicze – całej instytucji lub ważnego działu merytorycznego
/ organizacyjnego odpowiadającego np. za kluczowe decyzje w zakresie edukacji kulturalnej.
Zważywszy na fakt, że były to osoby wskazywane przez innych, taki wynik pokazuje, w jaki
sposób potocznie jest rozumiane (definiowane) samo pojęcie lidera. Za takiego jest
uznawana osoba, które nie tylko aktywie działa, ale także zajmuje stanowisko kierownicze,
będące rolą sformalizowaną, wynikającą z zakresu obowiązków.
Trudnością w przeprowadzeniu badania była słaba znajomość zastosowanej techniki
badawczej, mocno ingerującej w rytm pracy lidera. Do pojedynczych przypadków zaliczyć
można te, kiedy lider okazywał niechęć wobec takiej formy, długo nie chciał się umówić na
114
spotkanie lub podczas badania zmieniał zdanie. Zdecydowana większość wskazanych do
badań liderów bardzo chętnie na nie przystała, na początku okazując pewnie skrępowanie.
W
wielu
przypadkach
badacz
podkreślał
wysoki
poziom
umiejętności
komunikacyjnych, zarówno w kontaktach z pracownikami, jak i interesantami. W
zdecydowanej większości lider chętnie opowiadał o swojej pracy, przedstawiał pracowników,
zezwalał badaczowi na udział w spotkaniach i działaniach zaplanowanych na dzień badania.
2. Wygląd lidera i sposób zachowania
Lider jest osobą w przedziale wiekowym 30-50 lat, jest osobą zadbaną, nie
wyróżniającą się jednak specjalnie swoim wyglądem. Styl ubierania najczęściej wygodny, z
lekką nutą elegancji (żakiet, marynarka), jednak często sam lider podkreślał że do pracy
ubiera się wygodnie, a bardziej elegancko ubiera się tylko w sytuacjach tego wymagających
(wernisaże, zebrania, wizyty w urzędzie, uroczystości). Sposób ubierania się jest
dostosowany do dni pracy, który zazwyczaj składa się z wielu działań, wymagających także
od lidera częstego przemieszczania się. Sami o sobie liderzy mówili, że muszą się ubierać
wygodnie, i że nie przywiązują dużej uwagi do wyglądu. Często pojawiającym się
przymiotnikiem opisującym wygląd oraz sposób zachowania to „skromność”. Nieco inaczej o
swoim wyglądzie mówili tez liderzy, którzy zajmują stanowisk kierownicze (a wcześniej byli
szeregowymi pracownikami instytucji). W momencie awansu poczuli się reprezentantami
swojej instytucji, co postanowili (zwłaszcza na początku pracy) podkreślać bardziej oficjalnym
(eleganckim) ubiorem. Z czasem jednak zrezygnowali z tego, jako powód podając wygodę.
W zakresie cech, charakteru i kompetencji lider jest przede wszystkim osobą
skromną, choć świadomą swojej wiedzy i umiejętności. Nowych wyzwań podejmuje się w
zakresie tylko swoich kompetencji, rzadko ryzykując – co dotyczy zwłaszcza pracowników
instytucji kultury, w mniejszych ośrodkach. Skłonność do ryzykowania i próbowania nowych
rozwiązań, sięgania po nowe tematy i formy pracy dotyczy bardziej ośrodków
wielkomiejskich, instytucji bardziej artystycznych (teatr, galerie sztuki) oraz osób związanych
z III sektorem. Liderzy są uważnymi obserwatorami otaczającej ich, najbliższej rzeczywistości,
co pozwala im w miarę szybko reagować na pojawiające się potrzeby.
Jest osoba kompetentną w wielu zazwyczaj dziedzinach, poza wykształceniem
kierunkowym (studia, w tym podyplomowe; kursy), posiada szereg umiejętności „nabytych
przy okazji”, zdobytych podczas pracy, często wymuszonych okolicznościami. Kompetencje
115
lidera znacznie wykraczają ponad zakres obowiązków określonych np. w umowie o prace, czy
koniecznych do pełnienia określonego stanowiska. Tutaj jest wyraźna różnica pomiędzy
liderami pracującymi w:
- domach kultury – multikompetencyjność, będąca efektem konieczności radzenia
sobie samemu w wielu sytuacjach, oraz brakiem wystarczających środków finansowych na
zatrudnienie specjalistów)
- instytucjach artystycznych typu galerie, teatry – kompetencje artystyczne
pogłębiane i zdobywane zgodnie z pierwszym wykształceniem, czy odpowiadające
charakterowi pracy
- III sektorze – często umiejętności oraz indywidualne zainteresowania doprowadziły
do założenia organizacji i są w pierwszej kolejności związane z realizowaniem własnych
potrzeb.
Wszyscy liderzy natomiast są osobami z pasją i zainteresowaniami, także sami o sobie
mówili, że gdyby nie ich indywidualne zainteresowania, nie byliby w stanie dobrze
wykonywać swojej pracy, ani bez reszty się jej poświęcać.
3. Styl pracy lidera i jego relacje z zespołem
W zdecydowanej większości styl pracy lidera można określić jako demokratyczny,
starający się wsłuchiwać w potrzeby swojego zespołu oraz odbiorców działań. Styl ten ulega
zakłóceniu w sytuacjach formalnych, kiedy liderowi istotne wydaje się zaznaczenie swojego
innego statusu (w przypadku dyrektorów/kierowników) lub w przypadku wydarzeń
określanych jako reprezentacyjne czy sztandarowe. Bywają jednak częste sytuacje, kiedy
trzeba podejmować trudne decyzje (personalne, finansowe), wtedy decyzja należy do lidera.
W przypadku części obserwacji widoczna jest różnica pomiędzy liderem – kobietą, a
liderem – mężczyzną, a zwłaszcza mężczyzna zajmującym stanowisko kierownicze (dyrektor,
kierownik założyciel organizacji lub członek jej zarządu). Kobiety maja wyraźną tendencje do
wprowadzania atmosfery familiarności, mówienia do pracowników po imieniu (zarówno w
relacji obustronnej, jak i jednostronnej), co bywa przeszkodą w egzekwowaniu od
pracowników/współpracowników ich obowiązków. W kontaktach z organem prowadzącym
(samorząd) liderki często nie potrafią zachowywać się asertywnie, z czego same nie są
zadowolone (zwłaszcza na linii mężczyzna-przełożony/samorządowiec, a kobieta-liderka).
116
W sferze deklaracji lider sam siebie często określa mianem „autorytarnego”, co
jednak nie do końca znajduje odzwierciedlenie w sposobach budowania więzi z
pracownikami. Autorytarność dotyczy raczej pomysłów i sposobów ich realizacji, niż
twardego zarządzania zespołem ludzi. Lider ceni sobie sytuację, w której może mieć realny
wpływ na budowanie zespołu, dobieranie jego członków zarówno pod katem umiejętności i
wiedzy, jak i cech osobowości. Dużo trudniej pracuje się liderowi zajmującemu stanowisko
kierownicze w środowisku, którego sam był częścią.
Pojawiały się głosy dotyczące tego, iż podczas sukcesów zespół lidera wspiera,
podczas porażek trudniej o takie wsparcie i zrozumienie. Pracy w zespole zwłaszcza w
środowiskach lokalnych nie sprzyjają także układy rodzinne i sąsiedzkie, ale także
upolitycznienie stanowiska lub uzależnienie wysokości finansowania od stopnia angażowania
się lidera w politykę na szczeblu lokalnym i regionalnym. W kontaktach z zespołem brakuje
liderowi zdecydowania – czy raczej wyboru stylu pracy z zespołem i konsekwentnego się
trzymania obranej linii.
4. Obowiązki lidera
Lider jest osobą zajętą, którego zakres wykonywanych czynności znacznie przewyższa
te wynikające z umowy o pracę / stanowiska / dobrowolnie przyjętego zobowiązania na
początku pracy. Rytm i tempo pracy mają charakter cykliczny, nasilający się w momentach
kulminacji wydarzeń (koncertów, warsztatów, innych imprez), a także w okresie kiedy należy
przygotować sprawozdanie, rozliczenie lub aplikację nowego wniosku. Często lider pozostaje
w pracy dłużej niż ma określone w umowie, czego efektem jest także nieumiejętność w
delegowaniu zadań. Nawet jeśli lider zleca pracownikowi / współpracownikowi wykonanie
zadania, to lubi wiedzieć (sprawdzać, kontrolować) przebieg tego zadania. Około połowa
liderów ma wyznaczony czas zarezerwowany na spotkania z zespołem, który wykorzystuje na
omówienie zadań zrealizowanych, ale także na przygotowanie się do następnych działań.
Czas w pracy jest przeznaczany nie tylko na bieżąca działalność instytucji / organizacji,
ale także na spotkania poza miejscem pracy, w tym z organami prowadzącymi. Skutkuje to
bardzo napiętym grafikiem, dużą ilością spotkań, utrzymywaniem kontaktów z dużą grupą
osób. W większości przypadków lider w ciągu dnia kilkukrotnie zmienia plany – dopisuje
spotkania, przekłada, modyfikuje kalendarz zgodnie z bieżącym wydarzeniami w instytucji /
117
organizacji. Zdecydowani bardziej zajętymi liderami są kobiety, zwłaszcza te zajmujące
stanowisk kierownicze lub odpowiadające za kluczowe projekty.
Często wydłużony dzień pracy lub nieustabilizowany godzinowo tydzień pracy
skutkuje także załatwianiem spraw rodzinnych (kontakt telefoniczny z rodziną, koordynacja
na odległość życia rodzinnego). Ze wszystkich czynności wykonywanych przez lidera 1/3
stanowi właściwi prace o charakterze wolontariackim – poza godzinami pracy i poza
wyznaczonymi obowiązkami.
5. Organizacja pracy lidera
Zespół lidera składa się z kilku (zdecydowana większość) lub kilkunastu osób
(mniejszość), mniej więcej połowa liderów korzysta z pracy wolontariuszy. Praca w ramach
wolontariatu najczęściej dotyczy pomocy przy organizowaniu konkretnych imprez czy
większych wydarzeń, w tym działań edukacyjnych na większą skalę. Są to zespoły
interdyscyplinarne, a kiedy sytuacja wymaga wielu rak do pracy, to włączają się w nią
wszyscy, często na równych zasadach (także lider). Lider rzadko korzysta z pomocy
sekretarki, jeśli już istnieje takie stanowisko w miejscu pracy, to nie nosi ono znamion
„asystentki” dyrektora/kierownika, a raczej osoby wspierającej lidera w działalności
organizacyjnej, przede wszystkim w kwestiach administracyjnych.
Odbieranie telefonów i poczty elektronicznej lider także nie zleca innym osobom.
Rzadko korzysta z komputera osobistego, który jest przeznaczony tylko i wyłącznie dla jego
potrzeb. Załatwiając sprawy służbowe korzysta często z telefonu prywatnego, w którym ma
zapisanych średnio 150-200 kontaktów. Są one zarówno prywatne, jak i zawodowe.
Podobnie z udzielaniem się na serwisach społecznościowych (w których prym wiedzie
Facebook). Kontakty prywatne i zawodowe są przemieszane, traktowane na równi, lider nie
przywiązuje dużej uwagi do kreowania swojego wizerunku zawodowego w sieci. Prywatny
profil służy także do załatwiania spraw zawodowych, m.in. poprzez udostępnianie informacji
o wydarzeniach organizowanych przez instytucję / organizacje, w której lider działa. Liczba
znajomych w serwisie FB waha się od kilkudziesięciu to ponad dwustu.
Kontakty utrzymywane telefonicznie oraz za pośrednictwem Internetu nie są
wyraźnie posegregowane na prywatne i zawodowe. Lider funkcjonuje w sieci ludzi
zaangażowanych w organizowanie kultury, jej uczestników i często stałej grupy odbiorców.
Zdecydowana większość badanych posiada doświadczenie w zdobywaniu środków
118
zewnętrznych na realizację projektów, średnio ok. 5-10 projektów, pozyskiwanych z różnych
źródeł i na różne cele. W większości sytuacji zdobywanie dodatkowych funduszy jest
koniecznością – zwłaszcza w instytucjach finansowanych z poziomu gminy lub powiatu. Bez
dodatkowych funduszy lider nie byłby w stanie często prowadzić nawet działalności
statutowej – podstawowej. Doświadczenie w ubieganiu się o środki zewnętrzne lider
zdobywał sam, rzadko mając możliwość korzystania z pomocy profesjonalisty.
6. Warunki pracy lidera
Miejsce pracy lidera jest bardzo zróżnicowane. Spośród tych zaobserwowanych
podczas badan można wyróżnić dwa typy, z których każdy ma odmienny charakter i inaczej
wpływa na warunki pracy lidera oraz na stopień identyfikowania się z miejscem pracy.
Nadrzędną kwestią uzasadniającą poniższy podział jest kwestia finansowa, wpływająca na
sposób zorganizowania przestrzeni oraz jej jakość i atrakcyjność. Jest to także związane ze
sprawnością samorządu lokalnego i umiejętnościami aplikowania o środki unijne. Można
poczynić założenie, że poniżej przedstawiona typologia jest sytuacją dynamiczną, która w
najbliższych latach ulegnie zmianie w związku z nowymi programami unijnymi oraz większym
doświadczeniem w aplikowaniu o te środki.
Do pierwszej grupy zaliczane są obiekty świeżo wyremontowane w ostatnich kilku
latach, remonty często były kapitalne i w sposób znaczny ingerowały w układ pomieszczeń,
co miało tez wpływ na reorganizację pracowników i umożliwienie im korzystania z nowych
pomieszczeń. Są to miejsca dobrze wyposażone, w nowe meble i sprzęt biurowy, jednak o
stosunkowo niskim stopniu spersonalizowania. Czyni to z tych przestrzeni miejsca mało
przyjazne, co nie do końca odpowiada samym liderom, którzy sami czują się nimi nieco
onieśmieleni.
Druga część obiektów to te od lat nie remontowane, często w złym stanie
technicznym, o niskim stopniu funkcjonalności, często wpisane do rejestru zabytków i o
dużej kubaturze. Najczęściej są to ośrodki kultury finansowane z poziomu gminy i powiatu.
Budynki są niedogrzane, wymagające także rearanżacji przestrzeni. Wpływa to na komfort
pracy, ale też na poczucie braku reprezentacyjności jedynej często instytucji kultury w
miejscowości. W opinii liderów zaniedbany budynek odstrasza potencjalnych odbiorców
działań i nie sprzyja budowaniu pozytywnego wizerunku działań z zakresu edukacji
kulturalnej. W podobnej sytuacji są niektórzy działacze związani z III sektorem, którzy ni
119
omega liczyć na wsparcie z budżetu samorządu lokalnego i podnajmują przestrzenie w
nikłym stopniu przystosowane do charakteru ich działalności.
Warunki pracy liderów są także uwarunkowane charakterem ich działalności, w tym
przypadku wydzielić można trzy grupy. Do pierwszej zaliczyć można miejsca pracy liderów
będących pracownikami / działaczami III sektora, którzy nie przywiązują dużej wagi do
posiadania osobnego pomieszczenia do pracy. Areną ich działań jest przestrzeń często
wynajmowana, udostępniania przez zaprzyjaźnione instytucje lub przestrzeń publiczna, a
wpływ na jej wybór i charakter ma konkretny projekt oraz przebieg jego realizacji. Jeśli
organizacja posiada własny lokal, to pełni on wiele funkcji, rzadko jest w nim wydzielone
osobne pomieszczenie dla lidera. W kilku przypadkach była to także przestrzeń własnego
mieszkania lub przestrzeń będącą zarazem przestrzenią ogólnie dostępną (kawiarnia,
świetlica).
Druga grupa to przestrzenie zajmowane przez liderów zajmujących kierownicze
stanowiska, często dyrektorskie. W tych instytucjach funkcjonuje osobne pomieszczenie,
przeznaczone na tzw. gabinet dyrektora. To w dużej mierze pomieszczenia skromnie
wyposażone, w niewielkim stopniu spersonalizowane, a często pełniące funkcje pomieszczeń
służących na spotkania z pracownikami. W zdecydowanej większości gabinet dyrektorski jest
miejscem otwartym, do którego pracownicy mają swobodny dostęp i mają możliwość z
korzystania ze znajdującego się w nim sprzętu. W takim pomieszczeniu często znajdują się
różnego rodzaju plakaty, pamiątki, dyplomy i wyróżnienia będące odzwierciedleniem
działalności instytucji.
Trzecia grupa to miejsce pracy lidera nie zajmującego stanowiska kierowniczego. W
takiej sytuacji lider korzysta z pomieszczenia zajmowanego jednocześnie przez inne osoby.
Pomieszczenie pełni to zazwyczaj wiele funkcji, odbywa się w nim wiele różnego rodzaju
spotkań, narad, a także działań edukacyjnych. Liderzy wraz z pracownikami swobodnie
przemieszczają się po całym budynku, korzystając ze sprzętów ulokowanych także w obrębie
gabinetów dyrektorskich. Nie sprzyja to jednak organizowaniu własnej, prywatnej
przestrzeni w miejscu pracy i często związane jest z poczuciem braku posiadania własnego
miejsca do spokojnej pracy.
Co ciekawe większość miejsc pracy liderów jest wyposażona w podstawowy sprzęt
biurowy, często kupowany za środki zewnętrzne tzw. projektowe. Każdy ma do dyspozycji
komputer, telefon z faxem oraz ksero. Sprzęty te zazwyczaj są usytuowane w ogólnie
120
dostępnym dla wszystkich pracowników pomieszczeniu, a jeśli znajdują się
gabinecie
dyrektora / kierownika, to nie ma problemu w dostępie do nich.
7. Sylwetka lidera
Edukacja kulturalna jest zapracowaną i zajętą kobietą, pracującą w instytucji kultury,
jako dyrektor lub zajmującą kierownicze stanowisko w dziale merytorycznym. Jeśli pracuje w
III sektorze, to jest jego założycielką, prezeską lub członkinią zarządu. W pracy skraca dystans
z pracownikami, często nie potrafi być asertywna i bierze na siebie zbyt dużo obowiązków.
Zarządza niewielkim zespołem ludzi, zanim zajęła stanowisko kierownicze była częścią tego
zespołu, co czasem bywa przyczyną nieporozumień. Pracuje w instytucji kultury, która
zwłaszcza na szczeblu gminnym i powiatowym, jest niedofinansowana i wymaga zdobywania
środków zewnętrznych, w ubieganiu o które liderka często zostaje pozostawiona sama sobie.
Liderka jest osobą kompetentną, samokształcącą się, licząca się ze zdaniem zespołu, ale też
zanadto skromną i nie wierząca do końca w swoje siły i możliwości. Nie radzi sobie w
spotkaniach z samorządowcami.
121
DOBRE PRAKTYKI – BAZA PROJEKTÓW EDUKACJI KULTURALNEJ
I PROJEKT
1. Tytuł projektu: „STACJA KREATYWNA – DRUGA”
2. Miejsce realizacji: Zamość, Zamojski Dom Kultury
3. Okres realizacji (od: dd-mm-rrrr do: dd-mm-rrrr): od 11 marca 2013r. do 13 grudnia 2013r.
4. Osoby/instytucje/organizacje zaangażowane w projekt (np. pomysłodawcy, wykonawcy, edukatorzy,
animatorzy, artyści, partnerzy, sponsorzy itp.):
W realizację projektu oprócz Zamojskiego Domu Kultury – głównego organizatora zostały
zaangażowane placówki oświatowe, instytucje kultury, młodzieżowe organizacje pozarządowe i grupy
nieformalne z terenu Zamościa.
Zadanie realizowane przez zespół doświadczonych instruktorów Zamojskiego Domu Kultury /6 osób/
oraz zatrudnionych instruktorów specjalistów do prowadzenia zajęć warsztatowych /8 osób/.
Projekt realizowany ze środków M. Zamość.
5. Do kogo był adresowany – opis grup uczestników:
Projekt adresowany jest do dzieci i młodzieży zamojskich szkół podstawowych, gimnazjów, szkół
ponadgimnazjalnych oraz studentów z uwzględnieniem środowisk zagrożonych wszelkiego typu
uzależnieniami.
6. Liczba uczestników:
Liczba stałych uczestników warsztatów artystycznych - 75 osób
Liczba osób zaangażowanych w realizację przedsięwzięć artystycznych – 100 osób
7. Opis projektu:
7.1. Cel/e projektu:
Głównym celem projektu jest ograniczenie i zapobieganie zjawiskom patologicznym wśród
dzieci, młodzieży poprzez promocję zdrowego stylu życia, wolnego od środków uzależniających.
Realizacja zadania pozwoli na wykorzystanie całego zakresu możliwości, jaki dają zajęcia
warsztatowe z różnych dziedzin sztuki - zwiększanie dostępności do alternatywnych form spędzania
wolnego czasu poprzez aktywne uczestnictwo w zajęciach, warsztatach twórczych,
interdyscyplinarnych działaniach artystycznych. Różnorodność proponowanych form artystycznych
ma za zadanie stymulowanie uczestników do twórczego działania, rozwijania talentów i pasji,
rozbudzenie różnych form ich aktywności, odkrywania nowych umiejętności, kreatywności, fantazji,
pomysłowości.
Cele szczegółowe:
- animowanie aktywności kulturalnej dzieci i młodzieży, kształtowanie postaw prospołecznych,
- inspirowanie, wspieranie i pomoc w realizacji pomysłów, twórczych inicjatyw młodzieży na rzecz
środowiska rówieśniczego i społeczności miasta,
- zmniejszenie stopnia zachowań ryzykownych dzieci i młodzieży poprzez
konstruktywne, atrakcyjne alternatywy promujące zdrowy styl życia,
- aktywizacja do twórczego spędzania wolnego czasu poprzez działania artystyczne, edukacyjne.
Realizacja programu ograniczy liczbę dzieci i młodzieży, która wpadła w złe towarzystwo poprzez brak
wiedzy na temat konstruktywnego spożytkowania wolnego czasu.
7.2. Opis działań:
„Stacja Kreatywna - Druga” jest kontynuacją ubiegłorocznego zadania artystyczno
–
edukacyjnego organizowanego w formie cyklicznych zajęć pozaszkolnych. Kontynuowane są formy,
które cieszyły się dużym zainteresowaniem w roku ubiegłym oraz nowe, wprowadzone na życzenie
samej młodzieży - warsztaty artystyczne, angażowanie w różnego rodzaju aktywność kulturalną.
122
1/ Warsztaty z zakresu rysunku i malarstwa dla młodzieży /10 osób/. Zajęcia raz w tygodniu pod
kierunkiem instruktora ZDK. Uczestnicy warsztatów będą również realizatorami 2 przedsięwzięć:
- stritart tj. instalacja artystyczna w przestrzeni miasta /maj 2013r/,
- wystawa prac uczestników podsumowująca zajęcia / grudzień 2013r./.
2/ Warsztaty taneczne - polskie tańce narodowe w formie towarzyskiej. Cykl warsztatów dla 30 osobowej grupy młodzieży pod kierunkiem instruktora ZDK i zatrudnionych specjalistów. W ramach
programu udział grupy w plenerowym przedsięwzięciu „Polonez na Rynku Wielkim” – zaproszenie do
tańca jak największej liczby mieszkańców Zamościa, głównie dzieci i młodzieży (3 maja 2013r.).
3/ Warsztaty wokalne w Studiu Piosenki Autorskiej. Zajęcia wokalne dla 10 – osobowej grupy
młodzieży szkół ponadgimnazjalnych, gimnazjalnych pod kierunkiem instruktora ZDK.
W
ramach warsztatów młodzież będzie również realizatorem dwu przedsięwzięć: Dzień Dziecka i
Mikołajki.
4/ Warsztaty muzyczne – kurs gry na instrumentach muzycznych i zajęcia wokalne.
Zajęcia dla 10-osobowej grupy pod kierunkiem zatrudnionego specjalisty. Uczestnicy warsztatów
kontynuować będą swoją pracę w Zespole Muzyki Dawnej „Capella all’ Antico”.
5/ Warsztaty interdyscyplinarne z dominacją literacką dla 15 – osobowej grupy młodzieży
w wieku gimnazjalnym, pochodzącej w większości z rodzin trudnych, rekrutowana na podstawie
konsultacji z nauczycielami i dyrekcją szkół. W programie zajęcia o charakterze ogólnorozwojowym.
Efektem warsztatów literackich będzie wydanie dziennika w formie książkowej. Poza tym grupa
skorzysta z zajęć teatralnych – warsztaty teatralne, wokalnych, muzycznych, plastycznych. W
programie zaplanowano również wyjście do kina, na spektakl teatralny, wystawy, do kręgielni i inne.
Spotkania pod kierunkiem instruktora ZDK i zajęcia warsztatowe /teatralne, literackie / prowadzonych
przez zatrudnionych specjalistów.
6/ Punkt wsparcia młodzieżowych grup nieformalnych „SOS dla młodzieżowych inicjatyw”, celem
którego jest pomoc młodym, kreatywnym animatorom kultury, którzy chcą coś zrobić dla swoich
rówieśników. Zgłoszone projekty kulturalne realizowane na terenie Zamościa otrzymają wsparcie
merytoryczne, organizacyjne oraz finansowe /m.in. na wynagrodzenia, zakup materiałów i usług
niezbędnych do organizacji danego wydarzenia/. Grupa nieformalna może zgłosić swój projekt i
uzyskać pomoc w realizacji inicjatywy. Preferowane są projekty plenerowe, a o ich wyborze
zadecyduje komisja w skład której wejdą instruktorzy ZDK i przedstawiciele grup młodzieżowych.
Zakładamy wsparcie finansowe 4 przedsięwzięć kulturalnych.
7.3. Metody i formy edukacji kulturalnej:
- zajęcia warsztatowe grupowe i indywidualne,
- imprezy kulturalne, pokazy, wystawy
- doradztwo, konsultacje
7.4. Wskazanie zasobów i środków przy pomocy których odbywał się projekt:
Projekt dofinansowany ze środków Miejskiego Programu Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów
Alkoholowych w 2013 roku
Przy realizacji zadania
zostanie wykorzystana baza lokalowa Zamojskiego Domu Kultury
/pomieszczenia na zajęcia, warsztaty/ oraz niezbędny sprzęt: komputerowy, poligraficzny, muzyczny,
aparatura nagłośniająca i oświetleniowa.
8. Rezultaty, wyniki, skutki projektu (rezultaty twarde i miękkie):
Rezultaty twarde:
- liczba stałych uczestników zadania (cyklicznych zajęć, warsztatów) - 75 osób,
- liczba osób zaangażowanych w realizację przedsięwzięć artystycznych – 100 osób
- organizacja i współorganizacja min. 8 miejskich przedsięwzięć kulturalnych,
- liczba odbiorców (widzów) przedsięwzięć ok. 3 tys. osób.
- zakup sprzętu: pianino Korg 250
Rezultaty miękkie:
123
Rezultatem zadania będzie wzrost aktywności i zaangażowania młodych ludzi przy
organizacji wspólnych działań kulturalnych. Zintegrowanie nieformalnych grup młodzieżowych oraz
wzmocnienie potencjału liderów tych grup. Nabycie w trakcje realizacji projektu nowych umiejętności i
kompetencji w zakresie animacji kulturalnej. Stworzenie dla grupy docelowej miejsca do twórczego
rozwoju, realizacji pasji i zainteresowań. Zmniejszenie zachowań patologicznych wśród dzieci i
młodzieży.
II PROJEKT
1. Tytuł projektu: MIKOŁAJKOWY AUTOBUS
2. Miejsce realizacji: Jarszewo, Górki, Wrzosowo,
3. Okres realizacji (od: dd-mm-rrrr do: dd-mm-rrrr): 14.12.2012
4. Osoby/instytucje/organizacje zaangażowane w projekt (np. pomysłodawcy, wykonawcy, edukatorzy,
animatorzy, artyści, partnerzy, sponsorzy itp.):
Kamieński Dom Kultury, Tomasz Kubik, Wolontariusze Kamieńskiego Domu Kultury, Komenda
Powiatowa Policji w Kamieniu Pomorskim, GZOO Kamień Pomorski.
Sponsorzy: Miejski Ośrodek Sportu i Rekreacji w Kamieniu Pomorskim, Gmina Kamień Pomorski.
Partnerzy:
Szkoła Podstawowa w Jarszewie, Szkoła Podstawowa w Górkach, Szkoła Podstawowa im. Marii
Konopnickiej we Wrzosowie,
5. Do kogo był adresowany – opis grup uczestników:
Dzieci ze szkół wiejskich Gminy Kamień Pomorski.
6. Liczba uczestników:
300
7.1. Cel/e projektu:
Wprowadzenie dzieci w klimat świąteczny, dostarczenie rozrywki poprzez spotkanie z mikołajem i
bałwankiem. Celem było to, aby każde dziecko po naszej wizycie było szczęśliwsze przez kolejne
spotkanie z mikołajem.
7.2. Opis działań:
Pracownicy Kamieńskiego Domu Kultury wspólnie z wolontariuszami, Tomaszem Kubikiem i delegacją
kamieńskiej policji odwiedzili dzieci ze szkół wiejskich Gminy Kamień Pomorski. W trakcie odwiedzin
dzieci mogły rozmawiać z mikołajem, odbywało się też wspólne śpiewanie oraz tańce. Kamieńska
policja przeprowadziła w każdej placówce wykłady na temat bezpieczeństwa jakie powinny zachować
wszystkie dzieci w trakcie zimy, a zwłaszcza ferii zimowych, gdzie mają dużo wolnego czasu na
zabawę. Wszyscy razem mogliśmy robić sobie wspólne zdjęcie, a finałem spotkania było obdarowanie
dzieci przez mikołaja paczką słodyczy ufundowaną przez sponsorów tego wydarzenia. Radość dzieci
jaką dało im to spotkanie jest niemierzalna.
7.3. Metody i formy edukacji kulturalnej:
Rozmowa mikołaja z dziećmi o tradycjach bożonarodzeniowych, wspólne śpiewanie i tańczenie w
klimacie świątecznym. Barwny korowód powitalny dla mikołaja z gośćmi.
7.4. Wskazanie zasobów i środków przy pomocy których odbywał się projekt:
Dzięki sponsorom zakupiliśmy słodycze do paczek dla dzieci szkół wiejskich. PKP Kamień Pomorski
udostępniło autokar, którym mogliśmy dotrzeć do wszystkich partnerów akcji „Mikołajkowy Autobus”.
Tomasz Kubik udostępnił stroje świąteczne dla wolontariuszy oraz sam był mikołajem.
8. Rezultaty, wyniki, skutki projektu (rezultaty twarde i miękkie):
124
III PROJEKT
1. Tytuł projektu: „PAPIERNIA” – AKADEMIA PAPIEROWYCH MOŻLIWOŚCI
2. Miejsce realizacji: Świecie, dział OKSiR - Centrum Działań Plastycznych „Akademia”
3. Okres realizacji: 10.03.2012 r. – 21.11.2012 r.
4. Osoby/instytucje/organizacje zaangażowane w projekt (np. pomysłodawcy, wykonawcy, edukatorzy,
animatorzy, artyści partnerzy, sponsorzy itp.
Dofinansowano ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego w kwocie 36200 zł.
Koordynator projektu/pomysłodawca: Anna Tomasik ukończyła Akademię Jana Długosza w
Częstochowie na kierunku grafika warsztatowa oraz muzealnictwo na Uniwersytecie Mikołaja
Kopernika w Toruniu. Studentka arteterapii na Akademii Humanistyczno – Ekonomicznej w Łódzi.
Organizator wielu wystaw z zakresu sztuk wizualnych, wydarzeń muzycznych, animatorka warsztatów
plastycznych i arteterapeutycznych, autorka projektu "PAPIERNIA", "ORANŻADA jest kobietą", "Babie
Lato".
Prof. Eugeniusz Józefowski, ukończył Uniwersytet Marii Cure - Skłodowskiej w Lublinie. W 1996
przeprowadził przewód kwalifikacyjny I stopnia w dyscyplinie malarstwo, a następnie w 2000 roku
przewód II stopnia w dyscyplinie grafika na Akademii Sztuk Pięknych w Poznaniu. W 2004 roku
otrzymał tytuł profesora sztuk plastycznych. Jest profesorem zwyczajnym na dwóch uczelniach
wyższych. Uprawia malarstwo, grafikę, fotografię. Zajmuje się również książką artystyczną. Jest
autorem ponad setki książek unikatowych. Laureat wielu prestiżowych nagród. Miał kilkadziesiąt
wystaw indywidualnych w Polsce i za granicą. Uczestniczył w wielu wystawach ogólnopolskich i
międzynarodowych. Przeprowadził w latach 1978-2009 około 300 warsztatów twórczych w Polsce,
Niemczech, Holandii . Od 1983 roku jest członkiem Związku Polskich Artystów Plastyków. Mieszka
pod Wrocławiem we wsi Krępice.
Prowadzący warsztaty:
Edyta Cieślik-Moczek absolwentka PLSP w Kielcach, studia w Wyższej Szkole Pedagogicznej w
Częstochowie na kierunku Wychowanie Plastyczne - dyplom 1993.
Asystentka w Zakładzie Wychowania przez Sztukę w Instytucie Plastyki Akademii im. J. Długosza w
Częstochowie, prowadzi zajęcia z metodyki plastyki i warsztatów arteterapii. Jest instruktorem
hathajogi. Realizuje projekty artystyczno-edukacyjne, warsztaty, plenery dla dzieci i młodzieży.
Uprawia rysunek, malarstwo i rzeźbę.
Barbara Wilińska absolwentka psychologii na UAM w Poznaniu i otrzymała dyplom ukończenia PSM II
stopnia. Od wielu lat śpiewa tradycyjne pieśni polskie i pieśni innych tradycji słowiańskich.
Akompaniuje sobie na dawnych instrumentach, m.in. na lirze korbowej, suce biłgorajskiej, tamburze.
Współtworzy zespoły wykonujące muzykę średniowieczną i tradycyjną różnych krajów. Od 13 lat
prowadzi warsztaty głosowe dla dorosłych, zespoły śpiewacze oraz zajęcia muzyczne związane z
kulturą tradycyjną dla dzieci. Od wielu lat zajmuje się kaligrafią łacińską i edukacją w tym zakresie.
Jest stypendystką Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w 2005 roku.
Marcin Sudziński z zawodu pszczelarz, studia licencjackie na kierunku animator i menadżer kultury
UMCS w Lublinie, studia magisterskie na kulturoznawstwie UMCS zakończone pracą z zakresu
twórczości Pietera Brueghela starszego. Muzyk gitarzysta, autor piosenek, współtwórca zespołu
rockowego Stodoła i Janowiecki Band, fotograf (Akademia Fotografii w Warszawie).
Bartosz Frączek ukończył studia w instytucie plastyki WSP w Częstochowie,(obecnie Akademia im.
Jana Długosza). Dyplom z malarstwa z wyróżnieniem w pracowni prof. Wincentego Maszkowskiego.
Doktorat na wydziale Malarstwa ASP w Krakowie 2009.Adiunkt na Wydziale Wychowania
Artystycznego AJD w Częstochowie. Czterokrotnie uhonorowany stypendium prezydenta miasta
Częstochowy. Otrzymał na konkursach malarskich wiele nagród i wyróżnień. Jest pomysłodawcą i
125
kuratorem Międzynarodowego Biennale Miniatury. Jego prace znajdują się w kolekcjach prywatnych w
kraju i za granicą. Zajmuje się malarstwem i rysunkiem.
Partnerzy:
1. Muzeum Piśmiennictwa i Drukarstwa w Grębocinie, współpraca merytoryczna (materiały dotyczące
czerpania papieru), promocja projektu
2. Miejski Ośrodek Kultury w Bydgoszczy, współpraca merytoryczna, (pomoc w rekrutacji), promocja
projektu Etap III, II,I
3. Wyższa Szkoła Gospodarki w Bydgoszczy, ulotki, 1000 szt x 0,28, razem: 280 zł., promocja
projektu
4. Akademia Jana Długosza w Częstochowie, promocja Etapu III, II
5. Ośrodek Oświaty i Wychowania w Świeciu, promocja Etapu I, wolontariusze 6 osób
Partnerzy medialni:
Telewizja Bydgoszcz, Gazeta Pomorska, Przegląd Papierniczy – gazeta branżowa, Biuletyn
wewnętrzny Mondi Świecie S.A. "Wstęga", Telewizja Kablowa, Radio Pik
Sponsorzy:
Mondi Świecie S.A. wsparcie finansowe
Elzan Sport Poznań wsparcie finansowe
Armar wsparcie finansowe
5. Do kogo był adresowany – opis uczestników:
Etap I - dzieci od 6 - 10 lat, (cykl: czerpanie papieru), planowana liczba uczestników: 200 osób
młodzież gimnazjalna, (cykl: czerpanie papieru, książka artystyczna), planowana liczba uczestników:
80 osób; młodzież licealna, (cykl: papier w fotografii, papier mache, kaligrafia łacińska), planowana
liczba uczestników: 45 osób; dorośli: (cykl: decoupage, kaligrafia łacińska), planowana liczba
uczestników: 70 osób
Etap II - dorośli, zainteresowani konkursem, planowana liczba uczestników: 70 osób, mieszkańcy
miasta i zwiedzający, planowana liczba uczestników: 2500 osób
Etap III - mieszkańcy miasta, planowana liczba odbiorców: 2000 osób; środowiska artystyczne,
planowana liczba odbiorców: 100 osób
Etap IV- zakończenie, osoby zaproszone, partnerzy projektu, sponsorzy, przedstawiciele środowisk
twórczych, przedstawiciele szkół, planowana liczba uczestników: 200 osób
6. Liczba uczestników: 261 osób
7. Opis projektu:
7.1. Cele projektu:
1. Przedstawienie papieru jako szlachetnego medium, ponadczasowego, wielofunkcyjnego, którego
wartości nie doceniamy na codzień.
2. Przeprowadzenie wartościowych, kreatywnych warsztatów (ogólnodostępnych) z dziedzin
unikatowych i zanikającego rzemiosła.
3. Promocja recyclingu wśród młodzieży szkolnej za pośrednictwem warsztatów "Papier Mache" przy
wtórnym wykorzystaniu gazet.
4. Zachęcenie dzieci, młodzieży i mieszkańców miasta do aktywnego uczestnictwa w życiu
kulturalnym i społecznym miasta oraz do ingerencji w przestrzeń społeczną za pośrednictwem
powstałych efektów rzeczowych warsztatów.
5. Zwiększenie tożsamości mieszkańców miasta i identyfikacja z miejscem, w którym od lat
produkowany jest papier (istnieje w Świeciu Zakłady Celulozy i Papieru (obecnie Mondi Świecie S.A.)
od ponad 40 lat gdzie ok. 800 osób ze Świecia jest zatrudnionych w firmie, często pracują tam rodziny
z pokolenia na pokolenie).
7.2. Opis działań:
Projekt "PAPIERNIA" – Akademia Papierowych Możliwości był projektem o charakterze
interdyscyplinarnym, przedstawiał artystyczne przedsięwzięcia z obszaru edukacji i animacji
126
plastycznej, w których głównym medium był papier. Projekt oparty był o działania warsztatowe
rozwijające kreatywność przy jednoczesnym zdobywaniu umiejętności.
Działania podzielone zostały na etapy takie jak:
Etap I Edukacyjny -składał się z warsztatów i pokazów edukacyjnych,
Etap II konkursowy, ogólnopolski, KONKURS na niesamowity decoupage,
Etap III plenerowy składa się z trzech elementów: wystawy: książka artystyczna - happeningu papierowe graffiti oraz Festiwalu Papieru "Papierowa Jurta".
Etap IV zakończenie projektu.
Wstęp na wszystkie działania jest bezpłatny.
7.3. Metody i formy edukacji kulturalnej:
Etapy podzielone zostały na 9 cykli (warsztaty):
1.Niesamowity Decoupage TRWAJĄCE od 23 - 27 marca 2012
2. Warsztaty kaligrafii TRWAJĄCE 21 - 22 i 28 kwietnia 2012
3. Niesamowity Decoupage TRWAJACE 24 i 26 - 27 kwietnia 2012
4. Niesamowity Decoupage TRWAJĄCE 15 i 17-18 maja 2012
5. Warsztaty czerpania papieru: 23 czerwca 2012
6. Warsztaty papier mache TRWAJĄCE 2 - 6 lipca 2012
7. Warsztaty papier w fotografii 16 – 20 lipca
8. Ksiażka Artystyczna od 6 – 10 sierpnia 2012
9. Wystawa książki artystycznej: 10 sierpnia 2012
a także konkurs ogólnopolski na najlepszy Decupage, Spektakl Ptasie Wesele.
7.4. Wskazanie zasobów i środków przy pomocy których odbył się projekt:
Wolontariusze 6 osób, pomieszczenia, materiały niezbędne do prowadzenia zajęć, samochód do
przewożenia materiałów, scena, nagłośnienie, aparat.
8. Rezultaty, skutki wyniki projektu:
Rezultaty zadania:
- zaznajomienie dzieci i młodzieży z techniką czerpania papieru
- przybliżenie historii papiernictwa
- wykorzystanie papieru w zabawie
- zaznajomienie dorosłych i młodzieży z kaligrafią łacińską
- ćwiczenia manualne z zakresu pisania piórem, stalówką
- nabycie umiejętności kaligrafowania łacińskiej czcionki UNCJAŁY
- zapoznanie z technikami naświetleń papieru fotograficznego
- zapoznanie z możliwościami efektów specjalnych podczas wywoływania naświetlonych papierów
- zapoznanie z różnorodnością form książek w tym książek artystycznych
- kształcenie umiejętności wyrażania swojej ekspresji w ćwiczeniach z papierem fotograficznym
- kształcenie umiejętności związanych z ozdabianem i dekoratorstwem z użyciem papieru
(decoupage)
- kształcenie umiejętności młodzieży w rozwiązaniach przestrzennych, rzeźba z papieru
- zapoznanie z techniką papier mache
- zaktywizowanie do samodzielnych działań w dziedzinie kreacji z medium jakim jest papier
- zapoznanie z technikami wykonywania książek
- rozwinięcie umiejętności myślenia kreatywnego o formie
- rozwinięcie umiejętności projektowania
- zwiększenie poczucia tożsamości i identyfikacji z miastem, którego jednym z ważnych elementów
jest papier
http://www.papiernia.oksir.eu/
127
IV PROJEKT
1. Tytuł projektu: „FAMILIJNA ZABAWA TO ŚWIETNA SPRAWA”!. KREATYWNE WAKACJE NA
WYSPIE SKARBÓW
2. Miejsce realizacji: Świecie, dział OKSiR - Wyspa Skarbów, Parking OKSiR
3. Okres realizacji: 01.07 – 30.08.2013 r.
4. Osoby/instytucje/organizacje zaangażowane w projekt (np. pomysłodawcy, wykonawcy, edukatorzy,
animatorzy, artyści partnerzy, sponsorzy itp.
Dofinansowano przez Mondi Świecie S.A. w kwocie 15500 zł.
Koordynator projektu: Agnieszka Piątkowska – animator Wyspy Skarbów
5. Grupa odbiorców:
Poniedziałek - Piątek - Od 9:30 do 15:30 działania skierowane są do dzieci w wieku od 3 do 10 lat
POPOŁUDNIOWE Piątki - Od 16:30 do 18:30 działania skierowane są do dzieci w wieku od 2 do 10
lat z rodzicami, dziadkami, opiekunami
6. Cel zadania:
6.1.Krótki opis zadania:
Zajęcia dla dzieci odbywać się będą od poniedziałku do piątku w godzinach dopołudniowych oraz w
piątki w godzinach popołudniowych każdego tygodnia lipca i sierpnia pod opieką wykwalifikowanych
animatorów. Działania podzielone zostaną na tematyczne tygodnie.
I. Od poniedziałku do piątku dopołudniowe działania dla dzieci. Celem działań jest zagospodarowanie
czasu wolnego dzieci niezależnie od ich sytuacji materialnej, przy pomocy tematycznych działań
zgodnie z poniższym harmonogramem.
W każde piątki dodatkowo działania popołudniowe dla dzieci z rodzicami, dziadkami, opiekunami –
celem działań jest umocnienie rodzinnych relacji, łączenie pokoleń, wymiana doświadczeń i
umiejętności oraz ukazanie aktywnych form spędzania wolnego czasu w sposób kreatywny dla dzieci
niezależnie od ich sytuacji materialnej ( działania z wykorzystaniem różnych dziedzin i technik kultury,
sztuki i sportu tj. taniec, muzyka, plastyka, sport).
Projekt ma na celu zagospodarowanie wakacyjnego czasu wolnego poprzez dostarczenie
niecodziennej rozrywki, w sposób bezpieczny, pożyteczny i kreatywny. Ponadto bardzo ważnym
zadaniem jest tworzenie sytuacji do zaciskania rodzinnych więzi podczas wspólnej zabawy bez
konieczności wyjeżdżania za miasto oraz niezależnie od statusu społecznego.
Cele szczegółowe :
wspomaganie dzieci w rozwijaniu uzdolnień i zainteresowań
wspieranie ogólnego rozwoju dzieci
uczenie zdrowego stylu życia, aktywnego spędzania czasu wolnego
wspieranie dziecięcych talentów
kształtowanie pozytywnych postaw społecznych
rozbudzenie wśród dzieci chęci uczestniczenia w życiu kulturalnym i wprowadzenie dzieci w świat
wartości estetycznych, rozwijanie umiejętności wypowiadania się poprzez muzykę, małe formy
teatralne oraz sztuki plastyczne
szerokie oddziaływanie na wyobraźnię,
łączenie pokoleń i budowanie więzi,
wymiana doświadczeń i umiejętności pomiędzy uczestnikami zajęć
Harmonogram planowanych działań
Etap przygotowawczy/działania promocyjne:
Przygotowanie treści i grafiki ulotek, roznoszenie ulotek do szkół, przedszkoli i sklepów dziecięcych,
rozwieszenie plakatów na słupach ogłoszeniowych, zamieszczenie informacji w telewizji oraz na
128
stronie internetowej, przygotowanie materiałów służących do realizacji zajęć, udekorowanie sali
zgodnie z tematyką zajęć.
Tydzień I: „Skrzynia pomysłów”
1.07 - 05.07. 2013
działania dopołudniowe od 10.00 do 15.30
Zajęcia podczas których dzieci będą samodzielnie tworzyć pomysły, kreować swoje działania
spontanicznie i i według własnego pomysłu. Np. działania typu: co robi ślady, gdzie mieszka jeż, z
czego powstaje burza, dlaczego mama się złości itp. Zajęcia prowadzone będą w sposób nie
narzucający konkretnych działań, a jedynie ukazujący wachlarz propozycji, z którego dziecko będzie
mogło samo wybrać to, co sprawia mu największą przyjemność. Na czas przebywania dziecka na
Wyspie Skarbów zapewnione będą czas na drugie śniadanie i podwieczorek oraz opieka animatorek z
Wyspy Skarbów.
Tydzień II: „Teatranki”
08.07. - 12.07.2013 r.
działania dopołudniowe od 10.00 do 15.30
Cykl zajęć teatralnych kształtujących odmienną wrażliwość od tej, która proponują nam media. Mają
one na celu przygotować dziecko do tego, aby w przyszłości stało się dojrzałym odbiorcą sztuki
teatralnej. Ponadto zabawa w teatr pozwoli rozwinąć pamięć wzrokowo- słuchową, wyobraźnię, piękną
i poprawną wymowę. Na zajęciach dzieci min. będą mogli odegrać rolę swoich ulubionych bohaterów,
zrelaksują się od codziennych obowiązków i na „chwilę” poczują się jak Alicja w krainie czarów lub jak
Ben Ten. Na koniec tygodnia dzieci razem z panią z wyspy skarbów odegrają swoja sztukę, której
autorami scenariusza, scenografii i ubioru będą dzieci.
Tydzień III: „Kino to też fajna zabawa”
15.07 - 19.07.2013 działania dopołudniowe od 10.00 do 15.30
Podczas tego tygodnia dzieci będą uczyły się obcowania z kinem, z ciemnością jaka panuje na sali
oraz z tym jak wysiedzieć tyle czasu na fotelu. Kino WRZOS w tym czasie będzie prowadziło
nietypowe seanse filmowe w godzinach od 10:00 do 11:30 puszczając bajki, na które głównie
zaproszeni będą rodzice z dziećmi od 3 do 5 roku życia. Sala będzie przygotowana specjalnie na
potrzeby klientów, co umożliwi animatorce z wyspy przeprowadzić z dziećmi „obcowanie z kinem”. W
sali rozłożone będą materace, koce i wygodne poduszki, każde dziecko otrzyma maskotkę, którą
później będzie mogło zabrać do domu. Sala będzie jedynie przyciemniona a nie całkowicie
zaciemniona jak to zwykle bywa, dźwięk będzie odpowiednio ściszony tak by nie drażnił pociechy.
Natomiast w godzinach od 12:30 do 14:00 w kinie puszczany będzie film przygodowy w jakości 3D, na
który zaproszone będą dzieci od 6 do 10 roku życia . Oprócz tego pracownik kina zapozna dzieci z
kabiną projekcyjną oraz z całą „drogą” jaką musi pokonać film abyśmy mogli go obejrzeć. Dzieci
dowiedzą się na czym polega produkcja filmu, a animatorki wyspy skarbów przebrane za postacie z
bajek będą przeprowadzać konkursy z dziedziny filmu.
Tydzień IV: „Zdrowie rzecz najważniejsza”
22.07 - 26.07.2013 działania dopołudniowe od 10.00 do 15.30
W tym czasie animatorki wyspy skarbów będą poruszać zagadnienia zdrowego stylu życia. Dzieci
zaproponują jaki owoc, warzywo itp. chcieli by mieć na zajęciach, animatorki wyspy wybiorą te
najczęściej się powtarzające i w każdym dniu tego tygodnia dzieci razem z panią będą przygotowywać
posiłki z danym produktem, zrobią ekologiczny strój dla swojego „warzywa” oraz narysują swoją
ulubioną potrawę. W tym czasie dzieci będą spędzać dużo czasu na świeżym powietrzu uprawiając
różne sporty, gry i zabawy usprawniające kondycje fizyczną. Oprócz tego panie z wyspy skarbów
będą uczyć dzieci pierwszej pomocy.
Tydzień V: „Plastyczny ogród - budujemy farmę”
29.07- 02.08.2013 działania dopołudniowe od 10.00 do 15.30
Cykl działań plastycznych prowadzonych w plenerze i w pomieszczeniach wyspy skarbów z
wykorzystaniem różnych odcieni szarego papieru, kolorowych piórek, różnych szablonów oraz
kształtów geometrycznych. Dzieci w tym czasie pod okiem animatorów stworzą zwierzątka
mieszkające na farmie, zbudują różne pomieszczenia znajdujące się na farmie, które zostaną
129
pomalowane z wykorzystaniem trzech podstawowych kolorów, dzieci naucza się jak połączyć kolory
ażeby powstała cała paleta. W wybrany dzień dogodny dla wszystkich, dzieci będą mogły
przyprowadzić swoje małe zwierzątko domowe i opowiedzieć o jego zwyczajach, co je jak się nim
opiekuje itp.
Tydzień VI: „Magikomania”
05.08. - 09.08.2013 działania dopołudniowe od 10.00 do 15.30
Ten tydzień przeniesie dzieci do zaczarowanego świata magii oraz poznają one tajniki zabaw
cyrkowych. Dzieci doświadczą min. takich wydarzeń jak: znikające i latające przedmioty, żonglerka
piłeczkami i chusteczkami oraz wirowania magicznymi talerzykami i utrzymanie równowagi na
balansie. Każdy z uczestników będzie ćwiczyć tajniki magii, jak układać ręce żeby utrzymać całą talię
kart, dowiedzą się na czym polega iluzja oraz spróbują swoich sztuczek.
Tydzień VII: „Stacja plastyczna”
12.08. - 16.08.2013 działania dopołudniowe od 10.00 do 15.30
Tego tygodnia dzieci będą uczestniczyć na zajęciach pod nazwą maskarada. Dzieci zapoznają się z
takimi technikami jak : papier mache i malowanie oraz stworzą maskę afrykańską. Dzieci będą mogły
zrobić sobie profesjonalne zdjęcie w kolorowych maskach. Podczas wykonywanych prac będzie
puszczana muzyka klasyczna, która pozwoli dzieciom skupić się oraz ich zrelaksuje.
Tydzień VIII: „ Profesor Ciekawski „
19.08 - 23.08.2013 działania dopołudniowe od 10.00 do 15.30
W tym tygodniu na Wyspie Skarbów zawita zabawa pełna wiedzy, ale też dobrego humoru Profesor
Ciekawski będzie przedstawiał dzieciom sekrety wody, powietrza, elektryczności, światła, ruchu ciał i
ludzkich zmysłów. Podczas wspólnej zabawy zapozna je z niezwykłymi eksperymentami naukowymi,
często przeczącymi prawom logiki, dzieci zostaną zamykane w ogromnych bańkach mydlanych, będą
produkowały niewidzialny płyn, pianową fontannę i dowiedzą się w jaki sposób zrobić suchy lód.
Uczestnicy będą przyglądać się zaskakującym eksperymentom i zapoznawać się z naukowym
wyjaśnieniem zjawisk oraz samodzielnie dochodzić do wiedzy i próbować swoich sił w
eksperymentowaniu pod okiem wykwalifikowanych edukatorów.
Tydzień IX: „Roztańczone nutki ”
26.08. - 30.08.2013 działania dopołudniowe od 10.00 do 15.30
W tym tygodniu dzieci będą miały okazję uczestniczyć w zajęciach muzycznych, na których
zaprezentowany zostanie warsztat pracy z ciałem oparty na metodach improwizacji tanecznej: proste
układy taneczne, oparte o krótkie historie i łatwe do zapamiętania sekwencje ruchów. Nie zabraknie
również tańca z rekwizytami i wspólnego śpiewania przyjemnych i zabawnych piosenek. Zajęcia mają
na celu przedstawić taniec i śpiew jako doskonałe, aktywne formy zabawy oraz pokazać dzieciom, że
muzyka łączy, uczy wyrażać swoje emocje a tworzenie jej to ogromna radość.
Po zakończeniu każdego tygodnia wyspa skarbów planu podsumowanie działań, które zostaną
przeprowadzone razem z rodzicami dziadkami lub opiekunami w zabawach popołudniowych,
odbywających w każdy piątek w godzinach od 16.30 do 18.30. Będą to min. takie imprezy jak:
Przypadki Doktora Bonifacego Trąbki, Zaczarowany świat, Zdrowo żyj, Plastyka dla dużego i małego,
itp.
5. Prowadzący zajęcia
Zajęcia będą prowadzone przede wszystkim przez animatorki wyspy skarbów oraz pracowników
OKSiR, oprócz tego pragniemy zaprosić Teatr Frajda i Mistrza Łukasza, oraz specjalistów z dziedziny
zdrowego żywienia, z dziedziny chemii i fizyki.
130
V PROJEKT
1. Tytuł projektu: WOLNOŚĆ ŚWIEŻO MALOWANA
2. Miejsce realizacji: Gdańsk-Brzeźno
3. Okres realizacji od: 1-07-2013 do: 30-08-2013
4. Osoby/instytucje/organizacje zaangażowane w projekt (np. pomysłodawcy, wykonawcy, edukatorzy,
animatorzy, artyści, partnerzy, sponsorzy itp.):
Europejskie Centrum Solidarności (ECS) – organizator projektu „Zrozumieć Sierpień”, w ramach
którego odbyła się „Wolność świeżo malowana”, ECS przekazał środki na realizację projektu.
Gdański Archipelag Kultury Projektornia – partner projektu – na jego terenie realizowany był projekt.
Anna Miler – pomysłodawczyni, pracownica Projektorni GAK
Jarosław Kucharski, Marta Dziedzic – streetworkerzy z Gdańskiego Centrum Profilaktyki Uzależnień
Dacjan, Kmer – artyści graffiti
Muzycy hiphopowi: 2YA, Falanga, Dyh/Jankes, Kaz, OdNowa Crew, Edzio, Somal, Chmiela, Michał
Zamek, Dj Długi, Dj Polan
5. Do kogo był adresowany – opis grup uczestników:
Grupą bezpośrednich odbiorców była młodzież mieszkająca w Brzeźnie, spędzająca czas wolny na
Placu Sąsiedzkim znajdującym się przy Projektorni GAK. W zdecydowanej większości to chłopacy w
wieku 13-19 lat. W Brzeźnie jest niewielka oferta kulturalna dla młodzieży w wieku gimnazjalnym i
ponadgimnazjalnym. Chłopacy, z którymi pracowaliśmy nad projektem, interesują się kulturą
hiphopową. Cześć z nich samodzielnie pisze teksty i nagrywa utwory. Do tej pory nie mieli jednak
możliwości zaprezentować się publicznie.
6. Liczba uczestników: 20 osób zaangażowanych w tworzenie projektu graffiti i organizację koncertu,
około 300 odbiorców koncertu oraz dzieciaków i młodzieży, która sporadycznie uczestniczyła w
tworzeniu projektu graffiti i jego malowaniu.
7. Opis projektu:
7.1. Cel/e projektu:
Głównym celem projektu było zaktywizowanie młodzieży do działania na rzecz lokalnego środowiska i
zwiększenie jej zaangażowania w decydowanie o najbliższym otoczeniu poprzez przygotowanie
projektu i wykonanie graffiti.
Dzięki udziałowi w warsztatach młodzież poznała idee towarzyszące ruchowi Solidarność.
Realizacja projektu zwiększyła także ofertę spędzania czasu wolnego w okresie letnim i pozwoliła
poznać potrzeby kulturalne młodych ludzi, co obecnie przekłada się na próby stworzenia dla nich
oferty w domu kultury.
W trakcie realizacji projektu okazało się, że najważniejszym z punktu widzenia młodzieży działaniem
jest zorganizowanie koncertu hip-hopowego. W związku z tym przeformułowaliśmy cele i
najważniejszym stało się zorganizowanie przez młodzież koncertu, a w efekcie zwiększenie ich
umiejętności w zakresie realizowania działań projektowych.
7.2. Opis działań:
Projekt rozpoczął się od konsultacji ze streetworkerem i streetworkerką, którzy pracują z młodzieżą w
Brzeźnie od kilku lat. Stworzyliśmy trzyosobowy zespół odpowiedzialny za realizację działań.
Wybraliśmy artystę graffiti odpowiedzialnego za stworzenie projektu z pomysłów zgłoszonych przez
młodzież. Zaprosiliśmy także młodzież na pierwsze spotkanie w budynku Projektorni, gdzie
wyjaśniliśmy, jakie mamy plany i że chcemy, aby stworzyli projekt graffiti i następnie wykonali je
samodzielnie na płocie. Następnie w porozumieniu z młodzieżą planowaliśmy kolejne spotkania, które
odbywały się na dworze, pod płotem. Zbieraliśmy pomysły na projekt, które Dacjan następnie złożył w
całość. Równocześnie koordynatorka rozmawiała z właścicielem płotu i uzyskała zgodę na jego
pomalowanie. Zaczęliśmy czyścić płot ze starej farby oraz przygotowywać koncert. Malowanie płotu
131
rozpoczęło się w ostatni tygodniu sierpnia, towarzyszyły im freestyle – rozgrzewki przed koncertami.
Zdobyliśmy materiały promocyjne z Urzędu Miasta w Gdańsku, które służyły jako nagrody w
konkursach 30 sierpnia.
30 sierpnia o godzinie 13:30 rozpoczęły się mecze streetballa, który towarzyszyły freestyle oraz grill. O
godzinie 17:00 rozpoczął się koncert. Prowadził go Dawid Chmielewski - jeden z chłopaków
zaangażowanych w projekt od samego początku. Równocześnie trwało malowanie płotu – ten proces
zakończył się dopiero tydzień później.
7.3. Metody i formy edukacji kulturalnej:
Młodzież była aktywnie zaangażowana we wszystkie działania - tworzyła projekt graffiti, czyściła płot,
malowała jego poszczególne elementy. Koncert był ich pomysłem, który zrealizowali od
zaproponowania listy artystów, po ustalenie, jaki sprzęt jest potrzebny do jego realizacji, po jego
poprowadzenie. Prowadzili także działania promocyjne, uczestniczyli w montażu sceny i nagłośnienia.
Naszym pomysłem było przekazanie im pola do działania i wspieranie w kwestiach organizacyjnych.
Nie udało się przeprowadzić warsztatów dotyczących haseł związanych z Solidarnością, ale
uznaliśmy, że będzie to zbyt zamknięta formuła i konsultacje treści graffiti odbywały się podczas
wspólnych rozmów. Daliśmy chłopakom możliwość decydowania, w jakie działania chcą się
zaangażować, kiedy chcą przyjść. Wiele z zastosowanych rozwiązań pochodziło z metodologii pracy
streetworkerskiej.
7.4. Wskazanie zasobów i środków, przy pomocy których odbywał się projekt:
dofinansowanie w ramach projektu “Zrozumieć Sierpień”, koszulki, lniane torby i poczęstunek od
Europejskiego Centrum Solidarności; scena wypożyczona od ECSu; wsparcie i obecność
koordynatorki projektu
wiedza, umiejętności i kontakty streetworkerów z Brzeźna
zasoby Projektorni GAK: nagłośnienie, lokal
Zasoby kadrowe Projektorni GAK
8. Rezultaty, wyniki, skutki projektu (rezultaty twarde i miękkie):
- graffiti inspirowane hasłami „Solidarności”
- koncert hip-hopowy
- współpraca Projektorni GAK ze streetworkerami z Gdańskiego Centrum Profilaktyki Uzależnień
pracującymi w Brzeźnie - regularne spotkania, rozmowy o możliwych wspólnych projektach
- raperzy organizują próby przed swoimi koncertami w Projektorni GAK
- mniej lub bardziej regularne spotkania z raperami - w siedzibie GCPU, budynku Projektorni
- informowanie się na fb o kolejnych hiphopowych inicjatywach w Trójmieście
- chłopacy przychodzą do Projektorni i przynoszą pomysł na wspólne działania
- spotkanie z młodzieżą na temat ich potrzeb związanych z uczestnictwem w kulturze, który odbędzie
się 13 grudnia
VI PROJEKT
1. Tytuł projektu: STOCZNIA JEST KOBIETĄ. OPOWIEŚCI KOBIET ZE STOCZNI GDAŃSKIEJ
2. Miejsce realizacji: Gdańsk i Trójmiasto
3. Okres realizacji (od: dd-mm-rrrr do: dd-mm-rrrr): 21.01.2013-24.01.2014
4. Osoby/instytucje/organizacje zaangażowane w projekt (np. pomysłodawcy, wykonawcy, edukatorzy,
animatorzy, artyści, partnerzy, sponsorzy itp.):
Stowarzyszenie Arteria - organizacja, która otrzymała dotację na projekt
Anna Miler - pomysłodawczyni, członkini Stowarzyszenia Arteria i Marta Tymińska - koordynatorki
projektu
Anna Miler, Marta Tymińska, Katarzyna Gumowska, Agata Włodarczyk, Barbara Borowiak, Łukasz
Tymiński - grupa inicjatywna
132
Instytut Kultury Miejskiej i grupa Metropolitanka - partnerzy projektu
Program Młodzież w Działaniu - grantodawca
Sławomira Walczewska, Olga Rodak, Agnieszka Zarzyńska - prowadzące warsztaty
Maciej Tęgi - reżyser dźwięku
Patroni medialni: Platforma Kutlury, iBedeker, Radio MORS
Patronat honorowy: Pełnomocnik Rządu ds. Równego Traktowania
Matronat: Feminoteka
5. Do kogo był adresowany – opis grup uczestników:
Osoby w wieku 18 - 30 lat, głównie studentki lub studenci kierunków: etnologia, kulturoznawstwo,
socjologia, historia, krajoznawstwo, dziennikarstwo czy pokrewnych, czyli osoby, które pracują lub po
studiach będą pracować z ludźmi w różnym zakresie; osoby zainteresowane historią Gdańska oraz
historią codzienności.
w założeniu: pracownice dawnej Stoczni Gdańskiej oraz zakładów obsługujących Stocznię (np. lekarki
i pielęgniarki), uczestniczki strajków w Stoczni oraz inne kobiety związane ze Stocznia (np. matki,
żony, córki stoczniowców), a także z mężczyźni związane ze stocznią a mającymi wiedzę i informacje
na temat kobiet. W praktyce rozmawiałyśmy i rozmawialiśmy z dawnymi pracownicami i dawnymi
pracownikami Stoczni i zakładów ją obsługujących.
6. Liczba uczestników: 16 uczestniczek i uczestników warsztatów, 15 byłych pracownic i pracowników
Stoczni
7. Opis projektu:
7.1. Cel/e projektu: (z wniosku)
- dotarcie, poprzez osoby uczestniczące w projekcie, do informatorów i informatorek znających
zapomniane historie kobiet z terenu Stoczni Gdańskiej;
- wyposażenie uczestniczek i uczestników warsztatów w umiejętności przygotowania, prowadzenia i
dokumentowania wywiadów;
- przeprowadzenie narracyjnych wywiadów z osobami będącymi świadkiniami i świadkami historii
Stoczni Gdańskiej ze szczególnym uwzględnieniem historii kobiet;
- zebranie ustnych opowieści pracowniczek i pracowników Stoczni w celu stworzenia archiwum
audiowizualnego;
- stworzenie materiałów do publicznej dystrybucji i dalszego wykorzystania np. w postaci wpisów na
blogu;
- poszerzanie wiedzy osób uczestniczących w projekcie i korzystających z przygotowanych materiałów
z zakresu najnowszej historii Polski, przemian demokratycznych;
- zwiększenie obecności kobiet w historii lokalnej;
- popularyzacja wiedzy o dawnej Stoczni Gdańskiej;
- nawiązanie dialogu między młodzieżą˛ a osobami starszymi o co najmniej jedno pokolenie,
obejmujące doświadczenia przemian politycznych i społecznych;
- wzbudzenie zainteresowania losami kobiet na tle przemian społeczno-politycznych;
- wypracowanie modelu działania - scenariuszy tworzenia zbioru historii mówionych;
- wypracowanie odpowiedniego warsztatu etnograficznego i dziennikarskiego u osób uczestniczących,
który pozwoli im na dalszą pracę badawczą z ludźmi;
- rozwój kompetencji społecznych osób uczestniczących;
- promocja edukacji pozaformalnej i równościowej;
- popularyzacja zagadnień herstorii (historii kobiecej).
7.2. Opis działań:
Zdobycie patronatów i matronatów, stworzenie identyfikacji graficznej, rekrutacja uczestniczek i
uczestników
13-14 kwietnia (sobota-niedziela): dwudniowe darmowe warsztaty historii mówionej (oral history)..
Podczas warsztatów dowiedzieliśmy się, dlaczego historia mówiona jest ważna, jak przygotować się
do rozmowy, na co zwracać uwagę w trakcie wywiadu, jak zbudować atmosferę zaufania między
rozmówcami/rozmówczyniami. Warsztat poprowadziła Sławomira Walczewska.
20 kwietnia: spotkanie z Maciejem Tęgim, realizatorem dźwięku, na temat technicznych aspektów
nagrywania wywiadów. Po spotkaniu wspólny spacer po terenach postoczniowych w celu lepszego ich
133
poznania. Oprowadzały przewodniczki z grupy Metropolitanka i jednocześnie uczestniczki projektu
“Stocznia jest kobietą...”.
19 maja: warsztat antropologiczny prowadzony przez Olgę Rodak i Agnieszkę Zarzyńską.Warsztat
poświęcony był wiedzy i umiejętnościom, jakie antropologia społeczna i kulturowa może wnieść do
pracy uczestników i uczestniczek projektu „Stocznia jest kobietą”. Szczególną uwagę zwrócona była
na sztukę prowadzenia wywiadu pogłębionego oraz wiążące się z nim wyzwania: zrozumienie wpływu
badacza/ki na przebieg wywiadu czy budowanie relacji z rozmówcami. Osoby uczestniczące uczyły
się, jak dostrzegać i problematyzować zjawiska, które wydają się nam naturalne i oczywiste –
umiejętność przydatna, gdy prowadzi się badania wśród osób funkcjonujących w tym samym
kontekście kulturowym, co badacz/ka.
Czerwiec - październik: przeprowadzenie wywiadów z pracownicami dawnej Stoczni Gdańskiej oraz
zakładów obsługujących Stocznię (np. lekarkami i pielęgniarkami), uczestniczkami strajków w Stoczni,
a także z mężczyznami związanymi ze stocznią a mającymi wiedzę i informacje na temat kobiet. W
tym okresie pozostawaliśmy w regularnym kontakcie za pośrednictwem listy mailingowej projektu oraz
zamkniętej grupy na facebooku. Omawialiśmy tam kwestie merytoryczne i techniczne. Informowaliśmy
się o postępach projektu, spotykaliśmy na spacerach po terenach postoczniowych.
Październik-styczeń: montaż audioprzewodnika na podstawie wybranych fragmentów wywiadów. Za
scenariusz i reżyserię odpowiedzialne były: Anna Miler, Marty Tymińska, Joanna Ilczyszyn. Realizacją
dźwięku (montażem i udźwiękowieniem) zajął się Maciej Tęgi.
10 grudnia - spotkanie promujące audioprzewodnik, prapremiera w Instytucie Kultury Miejskiej. Na
spotkaniu obecne były rozmówczynie i jeden rozmówca. Przedstawiłyśmy przebieg prac nad
audioprzewodnikiem, zaprezentowałyśmy jego dłuższy fragment, po którym nastąpiła dyskusja na
temat pamięci, tworzenia mitów o stoczni.
Audioprzewodnik zostanie opublikowany do 17 stycznia.
W styczniu odbędzie się dwudniowy warsztat ewaluacyjny projektu.
Organizatorki planują kontynuację projektu - dalsze zbieranie wywiadów oraz tworzenie słuchowisk o
Stoczni.
7.3. Metody i formy edukacji kulturalnej:
Podczas warsztatu z historii mówionej wspólnie wypracowaliśmy metodologię zbierania wywiadów.
Uczestniczki i uczestnicy otrzymali dużą swobodę w zakresie organizowania swojej pracy przy
prowadzeniu wywiadów - otrzymali bazę kontaktów od grupy Metropolitanka, ale szukali także
samodzielnie wśród rodziny i znajomych. Część osób w ten sposób dotarła do dawnych pracowni i
pracowników Stoczni. Projekt nastawiony był na zdobywanie umiejętności wchodzenia w dialog
między pokoleniami poprzez spotkanie i rozmowę. Spotkanie promujące projekt było także
zaplanowane i zor
ganizowane przez uczestniczki i uczestników projektu.
Zebranie wywiadów i opublikowanie wspomnień pracownic i pracowników przyczyny się do
zwiększenia wiedzy na temat kultury codziennej życia w Stoczni Gdańskiej.
7.4. Wskazanie zasobów i środków przy pomocy których odbywał się projekt:
dyktafon, mikrofon i dysk twardy (2 TB) zakupione w ramach projektu.
przestrzeń udostępniana na spotkania przez Instytut Kultury Miejskiej i Stowarzyszenie Waga
komputer i drukarka będące w posiadaniu Stowarzyszenia.
8. Rezultaty, wyniki, skutki projektu (rezultaty twarde i miękkie):
Rezultaty twarde:
65 minutowy audioprzewodnik
15 wywiadów z dawnymi pracownicami i pracownikami byłej Stoczni
reportaż przygotowany przez Hannę Bogotuję-Zakrzewską i wyemitowany w Programie Trzecim
Polskiego Radia
reportaż w studenckim Radiu MORS
tekst w “Wysokich Obcasach” - planowana data publikacji: 28 grudnia 2013
teksty prasowe na temat projektu
spotkanie promujące audioprzewodnik
134
film animowany promujący audioprzewodnik
baza kontaktów do osób historycznie związanymi ze Stocznią Gdańską
przygotowanie i opublikowanie w internecie dobrych praktyk z projektu dotyczącego zbierania i
opracowywanie historii mówionej.
Rezultaty miękkie
większe umiejętności uczestniczek i uczestników w zakresie prowadzenia wywiadów narracyjnych
większe kompetencje interpersonalne uczestniczek i uczestników
zawiązanie relacji międzypokoleniowych między osobami, które przeprowadzały wywiady a
rozmówcami i rozmówczyniami.
wypracowanie modelu prowadzenia wywiadów;
wzmocnienie zainteresowania społecznego rolą kobiet w historii współczesnej;
zawiązanie sieci współpracy z grupą młodych badaczek i badaczy lokalnej historii;
zaistnienie herstorycznego aspektu Stoczni Gdańskiej w ogólnym dyskursie na temat Stoczni
Gdańskiej;
spopularyzowanie Stoczni Gdańskiej i jej historii;
zbudowanie relacji i współpracy pomiędzy uczestniczkami i uczestnikami a informatorkami oraz
informatorami;
stworzenie możliwości do samodzielnego poznawania herstorii Stoczni Gdańskiej osobom
zainteresowanym poprzez audioprzewodnik.
VII PROJEKT
1. Tytuł projektu: WĘDRUJĄCA ESTRADA 2013
2. Miejsce realizacji:
Projekt został zrealizowany w Zamościu na czterech zamojskich osiedlach:
- Zamoyskiego
- Orzeszkowej
- Słoneczny Stok
- Promyk
3. Okres realizacji (od: dd-mm-rrrr do: dd-mm-rrrr):
Od 10.07.1013 do 14.08.2013
4. Osoby/instytucje/organizacje zaangażowane w projekt (np. pomysłodawcy, wykonawcy, edukatorzy,
animatorzy, artyści, partnerzy, sponsorzy itp.):
Pomysłodawcą i realizatorem projektu był zespół doświadczonych instruktorów Zamojskiego Domu
Kultury, posiadających kwalifikacje i wieloletnie doświadczenie oraz zatrudnionych animatorów
Kultury: plastyków, muzyków. W organizację imprez włączyły się: Spółdzielnia Mieszkaniowa im. Jana
Zamoyskiego, Spółdzielnia Mieszkaniowa im. Waleriana Łukasińskiego oraz Zarządy Osiedli
Słoneczny Stok i Promyk.
Do współpracy zaprosiliśmy również animatorów kultury, grupy nieformalne /Grupa Teatralna Utopia/,
organizacje pozarządowe: Zamojskie Stowarzyszenie Czerwony Smok, Zamojskie Stowarzyszenie
Dziennikarzy, Stowarzyszenie „Projekt Europa”, Stowarzyszenie „Drukarnia Wyobraźni”,
Stowarzyszenie Abrakadabra, Zamojskie Centrum Wolontariatu, PCK, Uniwersytet Dziecięcy
”Unikids”, Diecezjalny Klub Sportowy „Gaudium” w Zamościu oraz instytucje społeczne i miejskie:
Ośrodek Interwencji Kryzysowej w Zamościu, MPCR, Piecza Zastępcza, Policja Miejska, Państwowa
Straż Pożarna i Straż Miejska w Zamościu.
5. Do kogo był adresowany – opis grup uczestników:
Zadanie adresowane było do mieszkańców Zamościa – całych rodzin zamieszkujących cztery
zamojskie osiedla o największym skupisku ludności: Zamojskiego, Orzeszkowej, Słoneczny Stok i
Promyk.
135
Osiedla te nie zostały wybrane przypadkowo – to tutaj mieszkańcy mają niedostateczny dostęp do
Kultury, zamieszkiwane też są licznie przez rodziny borykające się z wieloma dysfunkcjami.
6. Liczba uczestników:
Szacunkowa liczba odbiorców wszystkich przedsięwzięć kulturalnych przeszło 1200 osób.
7. Opis projektu:
7.1. Cel/e projektu:
Celem projektu było wypełnienie pustej przestrzeni w życiu społeczności, angażowanie dzieci i
młodzieży oraz ich rodzin do aktywnego uczestnictwa w projektach artystycznych - łączących
edukację kulturalną i wychowanie przez sztukę ze wspólną zabawą. Zamojski Dom Kultury poprzez
stworzenie cyklicznej imprezy interdyscyplinarnej zaktywizował do działania nie tylko mieszkańców,
ale również zamojskie organizacje pozarządowe i inne jednostki zależne miasta.
Wakacje są specyficznym okresem kiedy rodziny mają więcej czasu dla siebie, a wielu nie stać na
wczasy i wyjazdy. Swoimi działaniami Zamojski Dom Kultury wypełnił powstałą pustkę – zachęcił do
czynnego wypoczynku na świeżym powietrzu mieszkańców Zamościa i pokazał, że całe rodziny w
sytuacjach zabawowo – zadaniowych mogą współdziałać, integrować się i relaksować.
Wśród celów szczegółowych przedsięwzięcia, które zostały osiągnięte, należy wymienić:
- wzrost świadomości społecznej i kulturalnej uczestników,
- aktywizacja mieszkańców do współdziałania z organizacjami pozarządowymi i w ich obszarze,
- zagospodarowanie i efektywne wykorzystanie czasu wolnego, poprawa samopoczucia i zdrowia,
- wzmocnienie wiary we własne siły, umiejętności i doświadczenie,
- usuwanie barier społecznych,
- zmniejszenie skali zachowań destrukcyjnych wśród dzieci, młodzieży i osób dorosłych.
7.2. Opis działań:
„Wędrująca Estrada” była propozycją relaksowo-zabawowego zagospodarowania czasu wolnego,
adresowaną do mieszkańców czterech zamojskich osiedli z wykorzystaniem idei pikniku trzech
pokoleń - w ramach kampanii „Postaw na rodzinę”.
Informacje o projekcie ukazały się w lokalnej prasie oraz portalach internetowych, rozniesione zostały
afisze i ulotki.
Godzinę przed rozpoczęciem - po Zamościu kursowało kolorowo pomalowane auto zapraszając całe
rodziny do uczestnictwa w imprezie.
Na danym osiedlu rozstawiona została scena, namioty do prowadzenia warsztatów. Pojawiły się place
zabaw dla dzieci z dmuchanymi atrakcjami i stoiska gastronomiczne.
Przez całą imprezę otwarty był punkt „SOS Potrzeb Społecznych” gdzie Radni Miasta Zamość,
przedstawiciele instytucji publicznych, Zarządu Osiedla udzielali porad i odpowiadali na nurtujące
mieszkańców pytania.
Równocześnie w wybranej przestrzeni osiedla odbywały się zajęcia warsztatowe ze specjalistami
różnych dziedzin sztuki: muzyka, plastyka, teatr, pedagogika cyrku:
- warsztaty teatralne – przygotowanie etiud, humorystycznych scenek rodzajowych, zakończone
prezentacją zgromadzonej publiczności,
- warsztaty cyrkowe – poznanie tajników żonglerki, ekwilibrystyki, akrobatyki oraz sztuki chodzenia na
szczudłach,
- warsztaty muzyczne – udowodniliśmy, że muzykę można dotknąć, zobaczyć, smakować; wspólne
muzykowanie zakończyło ułożenie piosenki o osiedlu i zaprezentowanie jej na scenie.
- warsztaty plastyczne - poznanie technik wykonywania „papierowych cudów” m.in. kwiat lotosu
metodą orgiami, pudełka na prezenty ozdabiane metodą quilingu, róże z krepiny, koszyczki, tekturowe
kurki oraz zdobienie filiżanek plasteliną i lakierem.
Przez całą imprezę funkcjonował kącik ekologiczno - artystyczny, gdzie uczyliśmy jak segregować
śmieci, dbać o przyrodę i robić cuda z niczego – czyli z materiałów, papieru, pustych opakowań i mieć
przy tym mnóstwo zabawy. Niemałym zainteresowaniem cieszył się również kącik gier planszowych
136
zapewniający dobra rozrywkę całym rodzinom. Dużą atrakcją dla dzieci było malowanie twarzy przez
animatorki, które przy użyciu farbek z atestem wyczarowały na dziecięcych buziach miłe i śmieszne
wizerunki.
Nad całością przedsięwzięcia czuwali animatorzy, zapraszając do udziału w warsztatach, grach
sportowych, pokazach. Mieszkańcy korzystali z konsultacji w poszczególnych punktach m.in.
udzielania pierwszej pomocy, rozwiązywania problemów społecznych, znakowania rowerów, pokazie
tresury psów, eksperymentów naukowych.
Każdą osiedlową imprezę kończyła „biesiada rodzinna”, mająca na celu integrację osiedlowej
społeczności poprzez wspólna zabawę przy muzyce, tańcach integracyjnych i konkursach z
nagrodami.
7.3. Metody i formy edukacji kulturalnej:
Projekt ZDK był multidyscyplinarny, stąd składało się na niego:
- angażowanie dzieci i młodzieży oraz ich rodzin do aktywnego uczestnictwa w projektach
artystycznych - łączących wychowanie przez sztukę ze wspólną zabawą.
- zapewnienie rodzinom ze środowisk zagrożonych patologią możliwości uczestnictwa w kulturze
- kształcenie umiejętności odbioru sztuki
- stwarzanie warunków do indywidualnego rozwoju osobowości, do konfrontacji, oceny i wymiany
doświadczeń, ujawnianie talentów
- kształcenie umiejętności związanych z aktywnością twórczą w wybranym rodzaju sztuki
- edukacja wielo i miedzykulturowa
- kształcenie potrzeb kulturalnych
- pielęgnowanie dziedzictwa kulturowego
- rozwój osobowości w aspekcie kreatywności, odpowiedzialności, wrażliwości, tolerancji
- pomoc w szukaniu własnych dróg ekspresji
- nawiązywanie kontaktów i budowa więzi opartych na zrozumieniu, tolerancji, otwartości
- poznawanie kultury własnego narodu
- promocja miasta i osiedla na terenie kraju
7.4. Wskazanie zasobów i środków przy pomocy których odbywał się projekt:
Projekt sfinansowany został z budżetu Miasta Zamość.
Realizacja projektu była możliwa dzięki zaangażowaniu wielu ludzi i instytucji.
Imprezy odbywały się na terenach należących do SM im. Waleriana Łukasińskiego w Zamościu, SM
im. J. Zamoyskiego oraz Zarządu Osiedla Słoneczny Stok i Osiedla Promyk. Sprzęt niezbędny do
realizacji projektu (nagłośnienie, oświetlenie, scena, namioty, krzesła, stoły) należał do Zamojskiego
Domu Kultury. Również osoby zatrudnione w Zamojskim Domu Kultury zajmowały się animacją,
prowadziły zajęcia warsztatowe, były odpowiedzialne za sprawy finansowe, techniczne oraz
porządkowe.
8. Rezultaty, wyniki, skutki projektu (rezultaty twarde i miękkie):
ZDK udało się połączyć edukacje kulturalną, dobrą zabawę i rekreację z możliwością rozwiązywania
różnych problemów społecznych mieszkańców Zamościa. Projekt stworzył przestrzeń do spotkania z
Radnymi Miasta, Zarządami Osiedli, przedstawicielami instytucji państwowych i pozarządowych –
umożliwiło to poszukiwanie wspólnych rozwiązań istniejących problemów i wypracowanie dobrych
praktyk.
ZDK zaktywizował do współpracy zamojskie NGO’s, które w atrakcyjny sposób zaprezentowały swoją
działalność statutową i zachęcały do angażowania się w życie organizacji pozarządowych.
Mieszkańcy aktywnie uczestniczyli w projekcie ucząc się pracy w grupie, rozwijając swoje
umiejętności i dobrze się bawiąc.
Rezultatem zadania było również odbudowanie funkcji opiekuńczych i wychowawczych rodziny wobec
dzieci, integracja rodziny ze środowiskiem. Mieszkańcy uzupełnili wiedzę dotyczącą wpływu
aktywnego wypoczynku na życie i zdrowie człowieka, zmiany stylu życia.
137
Projekt ”Wędrująca Estrada” był dobrym przykładem budowania społeczeństwa obywatelskiego
poprzez działania kulturalne i zabawę. Spotkał się z pozytywną opinią mieszkańców i przedstawicieli
władz. Postanowiono na stałe wpisać ją w kalendarz imprez kulturalnych miasta Zamość, rozszerzając
zasięg na pozostałe zamojskie osiedla.
Skutki zrealizowanego przez Zamojski Dom Kultury projektu będą niewątpliwie długofalowe.
Budowanie więzi rodzinnych, wzmacnianie ich trwałości są działaniami nadrzędnymi wspierającymi
dobre funkcjonowanie społeczeństwa. Jest to dobrą podstawą do dalszego budowania społeczeństwa
obywatelskiego, społeczeństwa zaangażowanego, walczącego o swoje lepsze jutro poprzez stawianie
może i pozornie małych kroków w kierunku poprawy swojego bytu i zadowolenia z życia.
Wymiernym skutkiem potwierdzonym statystykami strony www.zamosc.naprawmyto.pl jest
zwiększona liczba zgłoszonych alertów dotyczących usterek miasta (dziur w ulicach, krzywych
chodników, zwalonych drzew itp.), jak i komentarzy zamieszczanych w serwisie.
Ponadto mieszkańcy w czasie „Wędrującej Estrady” nawiązali bliższy kontakt z radnymi ze swoich
okręgów oraz przewodniczącymi osiedli. Niejednokrotnie po prostu ich poznali. W ramach
prowadzonej przez członków Stowarzyszenia „Projekt-Europa” kampanii informacyjnej dot. inicjatywy
lokalnej mieszkańcy za pośrednictwem stowarzyszenia złożyli wniosek o podjęcie inicjatywy lokalnej
dot. obsadzenia donic kwiatowych znajdujących się w centrum miasta.
Dzięki środkom finansowym przyznanym przez Miasto Zamość na realizację projektu, zakupiono
sprzęt nagłośnieniowy, sceniczny, poziomice, kratownice i pary ledowe.
VIII PROJEKT
1. Tytuł projektu: UNIEJOWSKI TYGIEL KULTURY
2. Miejsce realizacji: Uniejów- Izba Regionalna prowadzona przez Towarzystwo Przyjaciół Uniejowa,
Miejsko Gminny Ośrodek Kultury w Uniejowie, Kolegiata w Uniejowie
3. Okres realizacji: 07 maja 2012 do 31 grudnia 2012 roku
4. Osoby/instytucje/organizacje zaangażowane w projekt (np. pomysłodawcy, wykonawcy, edukatorzy,
animatorzy, artyści, partnerzy, sponsorzy itp.): Towarzystwo Przyjaciół Uniejowa (pomysłodawca i
wykonawca), Urząd Miasta W Uniejowie, PGK "Termy Uniejów", Komenda ZHP w Uniejowie
5. Do kogo był adresowany: Projekt adresowany do grup zróżnicowanych wiekowo z terenu Miasta i
Gminy Uniejów( dzieci i młodzieży, osób dorosłych- w tym seniorów), a także do turystów coraz liczniej
odwiedzających Uniejów- miasto ze statusem Uzdrowiska Termalnego, szukających atrakcji
kulturalnych.
6. Liczba uczestników: Każdorazowo w wydarzeniach od 70- 100 osób.
7. Opis projektu:
7.1. Cel/e projektu: głównymi celami realizowanego projektu było pokazanie naszej kultury i tradycji,
podniesienie poziomu wiedzy o historii regionu, promowanie uzdolnionej młodzieży i twórców
lokalnych, pobudzanie ich do rozwijania talentów i pasji.
Projekt realizowano również w celu aktywizacji dzieci i młodzieży oraz osób starszych do działań na
rzecz krzewienia kultury, pielęgnowania tradycji i dorobku pokoleń, budowania integracji
międzypokoleniowej.
7.2. Opis działań:
Maj
Spotkanie z partnerami w celu ustalenia warunków współpracy
Akcja promocyjna poprzez plakaty, ulotki i na stronach www.
138
"Spacerkiem po Uniejowie i okolicy"-wycieczki
Opracowanie graficzne folderu o historii Uniejowa i jego druk
Czerwiec
Promocja folderu połączona z projekcją archiwalnego filmu o Uniejowie.
Lipiec - Spotkania z cyklu "Ludzie z pasją"
Wernisaż prac malarskich uniejowskiego artysty
Koncert muzyki organowej i kameralnej
Wystawa fotograficzna z cyklu "Moje podróże małe i duże" w formie wystawy fotografii i prezentacji
multimedialnej, uświetniona występem indianistów z zespołu "Ranores"
Sierpień
"Uniejoviana"- wystawa czasopism lokalnych i o regionie oraz promocja widokówek z fraszką.
Wrzesień - Historia w ujęciu rocznicowym
Wystawa historyczna pt. "Militaria II wojny światowej".
Prelekcja "Wojna i okupacja w Uniejowie"
Spotkanie ze świadkami wojennych wydarzeń
Październik - Ocalone od zapomnienia
Promocja broszury "Szkoły, których nie ma" połączona ze spotkaniem nauczycieli Seniorów z terenu
gminy Uniejów i zlikwidowanych w wyniku reformy oświaty szkół
Listopad- Historia w ujęciu rocznicowym
Udział uczestników projektu w radosnym Święcie Niepodległości
Koncert muzyczny w wykonaniu uczniów miejscowej Szkoły Muzycznej I stopnia oraz recytacje
uczniów miejscowych szkół podstawowych i gimnazjum
Prelekcja pt. "Uniejów w czasie zaborów"
Grudzień
Kiermasz ozdób świątecznych połączony z tradycją bożonarodzeniową w naszej okolicy
Koncert kolęd w wykonaniu uczniów
Podsumowanie projektu w obecności partnerów
7.3. Metody i formy edukacji kulturalnej: angażowanie i aktywne uczestnictwo (poprzez występy,
przygotowywanie
wystaw,
dokumentowanie
fotograficzne,
przygotowywanie
prezentacji
multimedialnych, notatek prasowych) głównie dzieci i młodzieży z terenu gminy Uniejów w
organizowanych spotkaniach i koncertach, wycieczkach.
7.4. Wskazanie zasobów i środków przy pomocy których odbywał się projekt:
Zasoby kadrowe: nauczyciele - regionaliści, pedagog, fotograf, nauczyciel- historyk, artysta plastykgrafik, muzyk-organista i klawesynista, dyrektor szkoły muzycznej i miejscowych szkół podstawowych i
gimnazjum, proboszcz parafii, osoba obsługująca sprzęt nagłaśniający, harcerze, uczniowie.
Ogólny koszt projektu: 16 730 zł, w tym: dotacje 14 620 zł, środki własne 2310 zł. Wszystkie sprawy
organizacyjne wykonane w ramach wolontariatu.
8. Rezultaty, wyniki, skutki projektu (rezultaty twarde i miękkie):
W wyniku realizacji zadania (poprzez prelekcje, filmy, wydawnictwa) została rozpowszechniona
wiedza o historii i tradycjach Uniejowa i okolicy. Młodzież z Uniejowa i okolicy (30 osób) bliżej poznała
historie ciekawych miejsc w najbliższej okolicy. Mieszkańcy miasta i gminy Uniejów wzięli udział w
różnorodnych wydarzeniach kulturalnych. Miejscowi artyści zaprezentowali swój dorobek, talent i
pasje. Do istniejących już zasobów wydawniczych Towarzystwa Przyjaciół Uniejowa dołączono folder,
broszurę, tomik wierszy, kolejna seria widokówek. Pozostały prezentacje multimedialne.
139
IX PROJEKT
1. Tytuł projektu: EUROPEJSKI FESTIWAL FILMOWY INTEGRACJA TY I JA
2. Miejsce realizacji: Koszalin i 40 miejscowości w kraju – Małe Festiwale Ty i Ja i kina studyjne
3. Okres realizacji: jeden rok kalendarzowy od stycznia do grudnia, projekt cykliczny- realizowany od
2003 roku
4. Osoby/instytucje/organizacje zaangażowane w projekt (np. pomysłodawcy, wykonawcy, edukatorzy,
animatorzy, artyści, partnerzy, sponsorzy itp.):
Pomysłodawca – Barbara Bielińska – Jaroszyk;
Wykonawca – Koszalińskie Towarzystwo Społeczno – Kulturalne;
Edukatorzy – Politechnika Koszalińska, Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy, UAM
Poznań, Biuro Pełnomocnika Rządu ds. Osób Niepełnosprawnych, Międzynarodowa Organizacja
Edukacja dla Pokoju przy ONZ, Joanna Skrzydlewska, posłanka do Parlamentu Europejskiego w
Brukseli;
Animatorzy – Pałac Młodzieży w Koszalinie, Instytut Polityki Społecznej i Stosunków
Międzynarodowych Politechniki Koszalińskiej, Instytut Neofilologii o Komunikacji Społecznej
Politechniki Koszalińskiej, Studio Miniatur Filmowych w Warszawie, Fundacja Fabryka UTU w Toruniu.
Artyści – twórcy i odtwórcy filmowi, wokaliści, plastycy, fotograficy, rzeźbiarze, uznani artyści sprawni i
niepełnosprawni.
Sponsorzy – Lotto, Energa, Mercedes Benz – Dealer Mojsiuk, Uzdrowisko Połczyn Zdrój; Patroni
honorowi: Kanclerz Krajowy Międzynarodowej Organizacji Edukacja dla Pokoju przy ONZ, Posłanka
do Parlamentu Europejskiego Joanna Skrzydlewska, Pełnomocnik Rządu ds. Osób
Niepełnosprawnych, Rzecznik Praw Obywatelskich, Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego,
Marszałek Województwa Zachodniopomorskiego, Filmoteka Narodowa, Prezydent Miasta Koszalina;
Partnerzy – Kiwanis International Klub Koszalin, Stowarzyszenie Osób Niepełnosprawnych Ikar,
Stowarzyszenie Osób Niepełnosprawnych, Ich Rodzin i Przyjaciół Opoka
5. Do kogo był adresowany – opis grup uczestników:
Środowiska zorganizowane i nigdzie nie przynależne, skupiające osoby niepełnosprawne, młodzież
szkół średnich, studenci, mieszkańcy miasta Koszalina i okolic, seniorzy, wczasowicze i kuracjusze,
widzowie kin studyjnych.
6. Liczba uczestników: ok. 5000
7. Opis projektu:
Europejski Festiwal Filmowy Integracja Ty i Ja jest jednym z nielicznych wydarzeń filmowych
poświęconych problemom osób niepełnosprawnych w Europie. Jego celem jest popularyzacja i
rozpowszechnienie najnowszego dorobku polskiej i światowej kinematografii, podejmującej
różnorodne aspekty problematyki niepełnosprawności. Prezentacja rozmaitych form i treści
zgłębiających tę tematykę w połączeniu z szeregiem interdyscyplinarnych imprez towarzyszących
pozwala w pełni realizować ideę wielopłaszczyznowej integracji społecznej. Podczas festiwalu
tworzymy warunki do publicznej debaty na temat niepełnosprawności, przedstawiamy i rozwijamy
nowe formy rehabilitacji i integracji społecznej poprzez sztukę filmową.
7.1. Cel/e projektu:
- Promowanie wiedzy na temat osiągnięć kinematografii polskiej i zagranicznej w
wielopłaszczyznowym aspekcie problematyki niepełnosprawności.
- Integracja osób niepełnosprawnych z pozostałą częścią społeczeństwa poprzez sztukę filmową,
- Podkreślenie roli filmu, jako narzędzia do budowania integracji społecznej, która powinna być
nieodzownym elementem współczesnej kultury
140
- Poszukiwanie i prezentacja nowych obszarów rehabilitacji społecznej niwelujących wykluczenie
- Inspirowanie twórców do rozwoju kultury filmowej poprzez stworzenie możliwości do bezpośredniego
zetknięcia z potencjalnymi bohaterami i ich problemami.
- Upowszechnianie ambitnego, niekomercyjnego repertuaru filmowego związanego z problematyką
niepełnosprawności
- Przedstawienie roli filmu jako oryginalnej formy terapii
- Promowanie kinematografii polskiej w kraju i za granicą jako kinematografii "przyjaznej osobom
niepełnosprawnym"
- Wzrost zainteresowania problematyką niepełnosprawności organizacji i instytucji, mediów i osób
prywatnych (a w szczególności młodzieży)
- Dobór i prezentacja takiego materiału filmowego, który poprzez dramaturgię, komizm i ciekawą
fabułę trafi do zróżnicowanego grona odbiorców
- Wzrost aktywności kulturalnej lokalnej społeczności
7.2. Opis działań:
Założenia merytoryczne i organizacyjne naszego festiwalu oparte będą są koncepcji uwzględniającej
oryginalność i wysoki, niekomercyjny poziom artystyczny filmów i imprez towarzyszących. Każda
projekcja festiwalowa i inne aktywności kulturalne są elementami społecznej integracji. Dzięki
równolegle odbywającym się Małym Festiwalom "Ty i Ja" w mniejszych miejscowościach naszego
kraju (o ograniczonym dostępie do dóbr kultury), dzięki projekcjom filmowym w kinach studyjnych (w
największych miastach w Polsce) upowszechniamy kino ambitne i nietuzinkową problematykę. W
koncepcji upowszechniania kina ambitnego; w szczególności wśród młodzieży, znajdują się takie
obszary jak Filmowa Akademia Integracji, pokazy specjalne filmów o niepełnosprawności, spotkania z
filmowcami, którzy mają za zadanie poszerzyć wiedzę o filmie. Aby zmotywować i zainspirować
młodych twórców do podejmowania ważkich i nietuzinkowych tematów, wyróżniamy i promujemy ich
sylwetki i dokonania w środkach masowego przekazu, przedstawiamy ich jako osoby wrażliwe i
odpowiadające swoją twórczością na zapotrzebowania społeczne. Aby zrealizować tę koncepcję z
roku na rok poszerzamy współpracę ze szkołami filmowymi. Program filmowy budujemy tak aby w
ciągu 5 dni festiwalowych można było obejrzeć jak najwięcej jak najlepszych produkcji z różnych
kinematografii światowych, a szczególnie z Polski z ostatnich 3 lat. Wszystkie filmy muszą zawierać
aspekt niepełnosprawności. Ocenia je międzynarodowe jury a konkurs odbywa się w kategorii film
fabularny, dokumentalny, film amatorski (tworzony przez osoby niepełnosprawne lub ze znacznym ich
udziałem) oraz etiuda studencka. Każdego roku pokazujemy ok. 40 takich obrazów. Spotkania widzów
z twórcami i bohaterami ich filmów są tak skonstruowane i dobrane tematycznie aby niewymuszony
dialog pomiędzy widzem a twórcą w sposób naturalny i interesujący pogłębiał integrację społeczną.
Każda edycja festiwalu jest inna, poświęcona różnym aspektom niepełnosprawności (np.
rodzicielstwu, seksualności, nowinkom technicznym, pasji i miłości, dokonaniom sportowym) ale
zawsze najważniejszy jest film, jako narzędzie do budowania integracji społecznej poprzez sztukę
filmową. Zapraszamy do Koszalina ośrodki i osoby prywatne które podczas festiwalu zgłębiają wiedzę
na temat oryginalnej i skutecznej formy rehabilitacji przez film. Filmoterapia wyróżnia nasz festiwal
jako wydarzenie, w którym sztuka filmowa ma niebagatelne znaczenie w procesie terapeutycznym.
Organizacja warsztatów filmowych pozwala uczestnikom poszerzać wiedzę na temat terapii filmem.
Dzięki organizowanym spotkaniom z cyklu „Najlepsi z najlepszych” zaznajamiamy z problematyką
niepełnosprawności koszalińską młodzież. Bezpośrednie spotkania z niepełnosprawnymi twórcami,
podróżnikami i sportowcami, prezentacja ich pasji i dokonań oraz otwarte dyskusje przybliżają ich
sylwetki i niosą ze sobą wielką wartość edukacyjną i wychowawczą. Poprzez organizację szeregu
interdyscyplinarnych imprez towarzyszących takich jak koncerty, wystawy, happeningi, filmowe pokazy
specjalne, warsztaty, spotkania z twórcami i masową, otwarte imprezy masowe zapraszamy do
aktywnego uczestnictwa w wydarzeniach mieszkańców Koszalina a także turystów i kuracjuszy
przebywających w regionie. Organizowane już w 30 miejscowościach w kraju Małe Festiwale „Ty i Ja”
oraz projekcje w 15 kinach studyjnych dużych, polskich miast umożliwiają zapoznanie się z dorobkiem
kinematografii polskiej i zagranicznej poruszającej temat niepełnosprawności. Angażują placówki
szkolno – wychowawcze, domy kultury, świetlice, biblioteki, fundacje i stowarzyszenia działające na
rzecz osób niepełnosprawnych do działania na rzecz swoich lokalnych społeczności. Wszystkie
działania przyczyniają się do budowania pozytywnego wizerunku naszego miasta, w kontekście
miasta przyjaznego, tolerancyjnego i otwartego na potrzeby wszystkich grup społecznych.
7.3. Metody i formy edukacji kulturalnej:
całoroczna Filmowa Akademia Integracji, warsztaty filmowe, fotograficzne, plastyczne, edukacyjne
poranki filmowe, konfrerencje, debaty publiczne, „żywe lekcje wychowawcze” - spotkania z młodzieżą,
141
resocjalizacyjne spotkanie paraolimpijczyków, podróżników itp. z osadzonymi, spotkania z twórcami
filmowymi i autorami wystaw, integracyjne imprezy masowe (np. Drift Niepokonanych w Moto Parku w
Koszalinie)
7.4. Wskazanie zasobów i środków przy pomocy których odbywał się projekt:
sponsorzy prywatni, FIO, PFRON, MKiDN, PISF, Gmina Miasta Koszalina, Urząd Marszałkowski
Województwa Zachodniopomorskiego.
8. Rezultaty, wyniki, skutki projektu (rezultaty twarde i miękkie):
Dzięki organizacji 10 Edycji Europejskiego Festiwalu Filmowego Integracja Ty i Ja osiągnięto
następujące rezultaty:
 zwiększono liczbę instytucji i osób działających na rzecz integracji społecznej
 „żywe lekcje wychowawcze” w szkołach przybliżają osiągnięcia i sylwetki wyjątkowych os.
niepełnosprawnych co przyczyniło się do większej tolerancji i przełamało stereotypy związane
z niepełnosprawnością
 po prezentacji ok. 400 filmów widzowie mogli ocenić jak postrzegany jest problem
niepełnosprawności w krajach zróżnicowanych cywilizacyjnie, mentalnie i kulturowo
 zainspirowaliśmy twórców do tworzenia kina niekomercyjnego; wyczulonego na sprawy
społeczne
 osobom niepełnosprawnym wskazaliśmy obszary do samorealizacji i podniesienia swojej
samooceny
 rozwinęliśmy współpracę z wolontariuszami
 stworzyliśmy forum do wymiany poglądów i myśli, na wielu płaszczyznach i różnych
kontekstach
 zainteresowaliśmy ośrodki medialne problematyką niepełnosprawności
 zbudowaliśmy drogę do rozwoju festiwalu w Europie poprzez wizytę studyjną w Parlamencie
Europejskim w Brukseli i organizację Małego Festiwalu „Ty i Ja” w Polskim Ośrodku
Społeczno – Kulturalnym
 wszystkie działania edukacji kulturalnej w zakresie problematyki niepełnosprawności umocniły
ideę integracji społecznej
X PROJEKT
1. Tytuł projektu: PARTYCYPACJE
2. Miejsce realizacji: Nowa Huta, Babice
3. Okres realizacji (od: dd-mm-rrrr do: dd-mm-rrrr): luty 2013-maj 2014
4. Osoby/instytucje/organizacje zaangażowane w projekt (np. pomysłodawcy, wykonawcy, edukatorzy,
animatorzy, artyści, partnerzy, sponsorzy itp.): Łaźnia Nowa, Bartosz Szydłowski, Matylda Stanowska
/Lodołamacz/
5. Do kogo był adresowany – opis grup uczestników: to projekt międzygeneracyjny, wzmacniający
kompetencje społecznych relacji, adresatem byli i seniorzy i młodzi, mieszkańcy Nowej Huty, Babic i
Wygiełzowa, ale również wszyscy, którzy wyrazili chęć uczestniczenia w nim nawet spoza ośrodków,
gdzie były realizowane poszczególne części projektu
6. Liczba uczestników: aktywnych , czyli współtworzących projekt 80, biernych, czyli obserwatorów
efektów, uczestników dyskusji, widzów 4000, czytelników Lodołamacza-kilkanaście tysięcy /projekt
jest w trakcie realizacji – przed nami odsłona na zamku Lipowiec w Babicach/
7. Opis projektu:
142
7.1. Cel/e projektu: celem większości działań edukacyjnych w Łaźni Nowej jest tworzenie naturalnego
środowisko wokół teatru, wzmocnienie więzi wspólnotowych i nadanie tym samym instytucji kultury
szczególnej roli w strukturze społecznej dzielnicy. Zatem celem jest wypracowywanie kompetencji
wspólnotowych, obywatelskich, które stanowią fundamentalny warunek uczestnictwa w kulturze.
Aktywizacja i rozbudzenie identyfikacji z działaniami kulturotwórczymi.
7.2. Opis działań: praca nad spektaklem Klub miłośników filmu Misja, przygotowanie cyklu TEATR
ZGROMADZENIE, druk lokalnego dwutygodnika LODOŁAMACZ, spektakl LIPOWIEC
7.3. Metody i formy edukacji kulturalnej: praktyczne uczestnictwo w procesie tworzenia spektaklu, oraz
dwutygodnika, wymiana kompetencji, wzmacnianie podmiotowości i wspólnotowych relacji, warsztaty
aktorskich improwizacji, warsztaty dziennikarskie.
7.4. Wskazanie zasobów i środków przy pomocy których odbywał się projekt: środki europejskie
/mrpo/ i zaplecze teatru Łaźnia Nowa. Budżet całości 700 000 zł
8. Rezultaty, wyniki, skutki projektu (rezultaty twarde i miękkie):
-
XI PROJEKT
1. Tytuł projektu: KLUB GOŃCA TEATRALNEGO
2. Miejsce realizacji: Teatr im. Heleny Modrzejewskiej w Legnicy
3. Okres realizacji (od: dd-mm-rrrr do: dd-mm-rrrr):od 30-09-1991, aktualnie działania w toku
4. Osoby/instytucje/organizacje zaangażowane w projekt (np. pomysłodawcy, wykonawcy, edukatorzy,
animatorzy, artyści, partnerzy, sponsorzy itp.): Stowarzyszenie Inicjatyw Twórczych z Legnicy,
Fundacja Teatr AVATAR z Legnicy, teatry alternatywne i młodzieżowe z całej Polski, legniccy aktorzy i
aktorzy współpracujący z teatrem z całej Polski
5. Do kogo był adresowany – opis grup uczestników: działania są adresowane do wszystkich grup
wiekowych: dzieci, młodzież, dorośli i seniorzy oraz dorosłe osoby chore psychicznie i ich rodziny.
Przyjmujemy każdego, nie organizujemy castingów, zależy nam na wszystkich, którzy chcą rozwijać
się poprzez teatr.
6. Liczba uczestników: około 200 osób każdego roku uczestniczy w stałych warsztatach teatralnych i
twórczych.
7. Opis projektu:
7.1. Cel/e projektu: Rozwijanie aktywności twórczej i wyobraźni uczestników poprzez aktywne
działania teatralne, integracja międzypokoleniowa, zwiększenie zainteresowania teatrem, szansa na
rozwój osobisty, umiejętność współpracy w grupie, terapia przez teatr.
7.2. Opis działań: Każda grupa wiekowa uczestniczy w warsztatach twórczych raz w tygodniu,
organizujemy także warsztaty dla wszystkich grup szczególnie przed wspólnymi prezentacjami
scenicznymi. Uczestnicy występują w happeningach, spektaklach, akcjach plenerowych.
7.3. Metody i formy edukacji kulturalnej: warsztaty twórcze, spektakle, eventy, happeningi,
performance.
7.4. Wskazanie zasobów i środków przy pomocy których odbywał się projekt: działania są
finansowane z budżetu teatru oraz doraźnie z dotacji zewnętrznych w ramach programów:
Narodowego Centrum Kultury w Warszawie, Fundacja POLSKA MIEDŹ.
8. Rezultaty, wyniki, skutki projektu (rezultaty twarde i miękkie): wzrost kreatywności i asertywności
uczestników, rozwój kompetencji artystycznych, chęć współpracy z teatrem na zasadzie wolontariatu:
143
pomoc w zajęciach dla dzieci oraz promocji teatru, poszerzenie wiedzy o teatrze, w szczególności
legnickim.
XII PROJEKT
1.Tytuł projektu: OŚRODEK NOWY ŚWIAT
2. Miejsce realizacji: Stary teatr przy ul. Nowy Świat 19, Legnica
3. Okres realizacji (od: dd-mm-rrrr do: dd-mm-rrrr): . Od 2 stycznia 2010 do chwili obecnej
4. Osoby/instytucje/organizacje zaangażowane w projekt (np. pomysłodawcy, wykonawcy, edukatorzy,
animatorzy, artyści, partnerzy, sponsorzy itp.):
Pomysłodawcy:
Jacek Głomb
Magdalena Pietrewicz
Fundatorzy (w różnych latach) :
Fundacja Polska Miedź
MKiDN
Fundacja Rosa
Partnerzy (przy różnych projektach):
- Miesięcznik „Słowo Żydowskie” (Warszawa)
- Stowarzyszenie „Teatr Brama” (Goleniów) w ramach Akademii Teatru Alternatywnego,
- Stowarzyszenie „Teatr Kana” (Szczecin),
- Katedra Etnologii i Antropologii Kulturowej, Uniwersytet Wrocławski (Wrocław),
- Uniwersytet Artystyczny w Poznaniu,
- SIT – Stowarzyszenie Inicjatyw Twórczych, LCK – Legnickim Centrum Kultury,
- KMF – Klub Miłośników Filmu,
- Fundacja „Avatar” – Teatrem Tancerzy Ognia.
- Stowarzyszenie „Tylko Miedź”.
Prowadzący:
Różni instruktorzy
6. Liczba uczestników:
około 800 osób rocznie
l.p.
rodzaj
usługi
1.
warsztaty
ilość
osób
ogółem
310 osób
2.
kino
190 osób
3.
ogniska
210 osób
4.
projekty
80 osób
ogółem:
790 osób
kobiet
y
mężczy
źni
wiek
5-13
wiek
13-25
wiek
26-50
wiek
50+
narodowość
110
osób
115
osób
200
osób
75
osób
260 osób
20 osób
30 osób
Polacy: 310
40 osób
60 osób
70 osób
0
osób
20
osób
90
osób
0
osób
120
osób
0 osób
70 osób
50 osób
80 osób
0 osób
40 osób
40 osób
315
osób
395
osób
370 osób
170 osób
220 osób
10
osób
0
osób
Polacy:
178
osób
Niemcy:
7
osób
Łemkowie: 5
Polacy: 210
Polacy:
osób
Rosjanie:
osób
30
osób
144
78
2
7. Opis projektu:
Ogólną koncepcją Ośrodka „Nowy Świat” jest stworzenie miejsca spotkań. To nawiązujący do nazwy
jednego ze zdegradowanych obiektów cykl eventów, happeningów i zdarzeń społeczno –
artystycznych, które mają ożywić to i inne podobne miejsca w Legnicy, a także przyczynić się do
rewitalizacji jednego z najpiękniejszych miejsc na Dolnym Śląsku.
W swoich założeniach wpisujemy się w koncepcję „kultury głębokiej” jako część Laboratorium
Europejskiej Stolicy Kultury Wrocław 2016.
Legnica jest miastem z zawiłą, wielokulturową historią. Wynika z niej ciekawa i wartościowa
różnorodność etniczna. Ale jak potwierdziły jakościowe badania socjologiczno –etnograficzne
(prowadzone od stycznia 2010 przez etnologa mgr Magdalenę Pietrewicz) powoduje to też wiele
napięć i problemów społecznych, jak uprzedzenia, stereotypy, konflikty. Wynikają one z niewiedzy
oraz trudnych przeżyć jednostek. Uprzedzenia te często przekazywane są z pokolenia na pokolenie.
Ponadto badania naświetliły jeszcze jedną kwestię sytuację życiową i materialną mieszkańców okolicy
ulicy Nowy Świat.
Oto ogólne nakreślenie sytuacji: kamienice w okolicy Ośrodka są c zęsto zamieszkałe przez rodziny
osób przesiedlonych z tzw. byłych „kresów wschodnich” na ziemie Dolnego Śląska. Często mieszkają
tam od czasów przesiedleń. Mimo upływu lat jest to przestrzeń jeszcze nie do końca oswojona, gdzie
problemy tożsamościowe dają o sobie znać. Przestrzeń publiczna jest zaniedbana czego przykładem
są klatki schodowe i podwórka. W tej okolicy bardziej niż w sąsiednich nasila się problem wykluczenia
społecznego szczególnie w przypadku ubogich rodzin wielodzietnych, w przypadku rodzin z
problemami alkoholowymi oraz w przypadku osób samotnych w wieku 25 – 50 lat (są to najczęściej
rozwodnicy). Ogółem nie mają oni alternatyw spędzania wolnego czasu. Na ogół spędzają go na
podwórku. Dorośli często w bramach spożywając alkohol. Dzieci natomiast bawią się na podwórzu
bez opieki, często do zabaw wykorzystując niebezpieczne przedmioty.
7.1. Cel/e projektu
Przeprowadzone badania naświetliły potrzeby mieszkańców, z czego wynikają poniższe cele, jakie
sobie założyliśmy:
-Animacja i rewitalizacja społeczna okolicy ulicy Nowy Świat oraz całego miasta,
-aktywizacja społeczna mieszkańców okolicy Nowy Świat poprzez czynne angażowanie ich w
przygotowania i uczestnictwo w wydarzeniach kulturalnych,
-umożliwianie dostępu do kultury, zainteresowanie i zachęcenie do udziału w wydarzeniach
kulturalnych (na wszystkie wydarzenia wstęp jest darmowy),
-edukację o lokalnej historii, co pogłębi poczucie tożsamości,
-edukacja o wieloetniczności tak okolicy ulicy Nowy Świat jak i całego miasta, co pomoże w
uniknięciu uprzedzeń i stereotypów, pozwoli na tolerancję i akceptację dla inności,
-zmiana sposobu myślenia, przełamywanie barier w myśleniu, burzenie stereotypów,
inspirowanie, zachęcanie do pracy twórczej dzieci, młodzież i dorosłych,
-dawanie możliwości wyrażenia siebie,
-kształtowanie świadomego odbiorcy kultury i sztuki.
Ponadto naszymi ważnymi celami są także:
-Tworzenie miejsca spotkań, w którym mają miejsce wydarzenia kulturalne w dwóch wymiarach:
lokalnym i międzynarodowym,
-tworzenie miejsca integrującego różne środowiska, grup wiekowych,
ekologia kultury (dbanie o środowisko, działanie według zasad ekologii i promowanie jej poprzez
dawanie przykładu),
-organizowanie wydarzeń na możliwie wysokim poziome artystycznym,
-dokumentowanie i utrwalanie rzeczywistości, historii miasta i jego mieszkańców,
-popularyzacja materiałów – wyników działań twórczych oraz dokumentacji tak by mogły być
przydatne innym
-umieszczanie wyników badań etnograficznych, zdjęć, filmów w internecie m.in. na naszej stronie:
www.osrodeknowyswiat.pl, blogu legnicanowyswiat.blogspot.com , youtube, facebooku.
- istotnym celem jest wspólna rewitalizacja wnętrz, nadająca każdemu z pomieszczeń właściwą
poszczególnym narodom estetykę,
7.2. Opis działań:
145
Opis obecnie prowadzonych działań:
Ośrodek Nowy Świat w swojej działalności w 2013 roku skupił się na działaniach, których celem jest
wzmacnianie integracji wśród społeczności lokalnej. Działania warsztatowe skierowane są głównie do
dzieci i młodzieży oraz ich opiekunów. Oprócz rozwoju osobistego, mają na celu zawężanie więzi
koleżeńskich pomiędzy dziećmi zamieszkującymi pobliskie podwórka a także więzi rodzicielskich
pomiędzy dziećmi i rodzicami. Mają także zaktywizować społeczność lokalną - większość działań jest
organizowana przy pomocy mieszkańców okolicy. Część z działań nawiązuje do innych projektów
dziejących się równolegle na Nowym Świecie a część zgodnie z profilem Ośrodka Nowy Świat
nawiązuje do tematyki mniejszości etnicznych a część nawiązuje do tematyki artystycznej.
Innym rodzajem działań animacyjno – integracyjnych Ośrodka Nowy Świat są sobotnie spotkania
mieszkańców okolicy przy wspólnym stole. Do dyspozycji uczestników udostępniony jest grill a także
gry planszowe i gry stołowe. Spotkania te skierowane są do wszystkich grup wiekowych, także dla
osób starszych i wykluczonych społecznie.
Poza tym organizowane są pokazy filmów dla dzieci, młodzieży i osób dorosłych
W okolicy Ośrodka Nowy Świat mieszka wielu kibiców Klubu Piłkarskiego MKS Miedz Legnica.
Dlatego właśnie piłka nożna była głównym tematem projektu „Miedzianka”, czyli projektu stworzenia
filmu dokumentalnego o Nowym Świecie. Poprzez piłkę nożną nią chcieliśmy wprowadzić okolicznych
kibiców w świat sztuki. Na działania te składa się szukanie opowieści, czyli badania etnograficzne
wśród kibiców a następnie warsztaty filmowe prowadzone przez antropologów i doświadczonych
filmowców. Podczas warsztatów uczestnicy zapoznali się z filmami dokumentalnymi o tematyce
związanej z piłką nożną oraz podstawowymi zasadami realizacji filmu.
Dało to możliwość przyjrzenia się z bliska życiu ludzi, dla których dopingowanie lokalnej drużynie
bywa jedną z niewielu rzeczy, które angażują ich i pozwalają czerpać siłę do zmagań z codziennością.
W efekcie powstanie obraz filmowy łączący pracę bohaterów z profesjonalną realizacją, zbiorowy
portret ludzi w różnym wieku połączonych wspólną pasją.
Odwołując się do historii Legnicy chcemy także odbudować Nowy Świat w równie wielokulturowym
duchu. Skoro ma to być miejsce spotkań ludzi o różnym pochodzeniu, niech zawiera elementy ich
kultur, tak by przestrzeń ta wychodziła poza jeden krąg kulturowy. Dlatego, począwszy od wiosny 2013
w Ośrodku Nowy Świat odbyły się kilkudniowe warsztaty plenerowe kilkudziesięciu studentów
Uniwersytetu Artystycznego w Poznaniu. Ich zadaniem jest zaprojektować poszczególne
pomieszczenia lub elementy przestrzeni w międzykulturowym duchu podczas kilku spotkań
warsztatowych a następnie konsultowanie projektu z mieszkańcami okolicy ulicy Nowy Świat.
7.3. Metody i formy edukacji kulturalnej:
Metody:
etnografia performatywna,
antropologia wizualna
praca u podstaw
kreowanie społeczeństwa obywatelskiego
antropologia społeczna
Formy:
warsztaty teatralne lub filmowe,
spotkania,
debaty,
warsztaty dla dzieci rozwijające ich kreatywność i samodzielność.
7.4. Wskazanie zasobów i środków przy pomocy których odbywał się projekt:
Środki własne oraz dofinansowania zewnętrze
8. Rezultaty, wyniki, skutki projektu (rezultaty twarde i miękkie):
Rezultaty naszych działań:
-Ciągły proces rewitalizowania okolicy pod względem społecznym, kulturowym oraz materialnym (w
przyszłości remont podwórza i siedziby Ośrodka „Nowy Świat”),
-czynne zaangażowanie mieszkańców w kreatywne organizowanie sobie czasu wolnego,
146
-zaangażowanie mieszkańców w pracę na rzecz „własnego podwórka”,
-umożliwienie dostępu do kultury szczególnie tym, którzy na ogół nie biorą w niej udziału,
poprzez uczestnictwo w wydarzeniach i warsztatach
-wykształtowanie świadomego odbiorcy kultury i sztuki,
-pogłębienie poczucia tożsamości z miejscem zamieszkania,
-pogłębienie wiedzy o lokalnej historii i wieloetniczności Legnicy,
-łamanie barier, stereotypów,
-tolerancja i akceptacja „inności”,
-współpraca ze środowiskami zagrożonymi wykluczeniem społecznym,
-wolny dostęp do materiałów i dokumentacji działań w Internecie.
-spotkania, warsztaty, projekcje, różnego rodzaju prezentacje (np. obiektów artystycznych).
XIII PROJEKT
1. Tytuł projektu: PARK TYSIĄCLECIA, MILLENIUM PARK
2. Miejsce realizacji: Zielona Góra, Park Tysiąclecia, przestrzeń miejska, BWA, Fundacja „Salony”
3. Okres realizacji (od: 01-01-2010 do: 01-01-2015):
4. Osoby/instytucje/organizacje zaangażowane w projekt (np. pomysłodawcy, wykonawcy, edukatorzy,
animatorzy, artyści, partnerzy, sponsorzy itp.):
Projekt Fundacji Salony i BWA Zielona Góra we współpracy z Urzędem Miasta Zielona Góra
Marta Gendera – kuratorka, koordynacja projektu /Fundacja Salony/
Romuald Demidenko – kurator /BWA Zielona Góra/
Wojciech Kozłowski – kurator, opieka merytoryczna /BWA Zielona Góra/
Grzegorz Kowalczyk – asystent techniczny / Fundacja Salony/
Marcin Kubiak – asystent techniczny /BWA Zielona Góra/
Nora Markiewicz – asystentka projektu /BWA Zielona Góra, Fundacja Salony/
Michał Rogoziński – finanse, tłumaczenia /Fundacja Salony/
Karolina Spiak – współpraca merytoryczna /BWA Zielona Góra/
Marek Lalko – dokumentacja fotograficzna
Rafał Wilk – dokumentacja filmowa
Magdalena Heliasz – identyfikacja wizualna
Noviki.net – strona internetowa
Feliks Marciniak – strona internetowa
5. Do kogo był adresowany – opis grup uczestników: mieszkańcy Zielonej Góry
6. Liczba uczestników: W różnych działaniach (konferencje, dyskusje, działania w terenie, badania
ankietowe) uczestniczyły różne grupy Zielonogórzan. Ogółem do tej pory w różnych działaniach wzięło
udział kilkaset osób.
7. Opis projektu:
7.1. Cel/e projektu: Przygotowanie społecznej koncepcji rewitalizacji Parku Tysiąclecia w Zielonej
Górze
7.2. Opis działań: Przygotowanie diagnozy dotyczącej stanu obecnego i oczekiwań mieszkańców
wobec parku. Przygotowanie projektu architektonicznego rewitalizacji, uwzględniającego opinie i
potrzeby mieszkańców i wdrożenie go.
7.3. Metody i formy edukacji kulturalnej: Dyskusje, spotkania, warsztaty, happeningi, wystawy,
prezentacje, konferencje prasowe, itp.
147
7.4. Wskazanie zasobów i środków przy pomocy których odbywał się projekt:
W projekt zaangażowana jest fundacja „Salony”, Biuro Wystaw Artystycznych i Urząd Miasta Zielona
Góra. Zapraszano do współpracy mieszkańców a także specjalistów architektów, artystów, działaczy
społecznych. Finansowany jest ze środków miasta
8. Rezultaty, wyniki, skutki projektu (rezultaty twarde i miękkie): Projekt trwa nadal, dotychczas udało
się ustalić potrzeby i możliwe funkcje, które park powinien pełnić w przyszłości. Przy pomocy
specjalistów stworzono projekty nowych aranżacji przestrzeni parku i poddano je społecznej
konsultacji. Kolejny etap będzie polegał na wdrażaniu ustaleń będących wynikiem prac specjalistów i
pomysłów mieszkańców.
8. Rezultaty, wyniki, skutki projektu (rezultaty twarde i miękkie): przygotowanie koncepcji ożywienia
„umierającej” starówki zielonogórskiej.
ZIELONA GÓRA-CENTRUM-REAKTYWACJA [1626.10.11]
Szanowni Państwo,
zwracam się z prośbą do wszystkich, którym leży na sercu sprawa przywrócenia do życia centrum
Zielonej Góry. Dyskusja na temat przesuwania się centrum naszego Miasta do centrów handlowych,
toczy się w mediach i prywatnych rozmowach. Proces, którego jesteśmy świadkami, jest trendem
ogólnoświatowym, trudnym do zatrzymania, ponieważ wynikającym z kształtu współczesnej ekonomii i
przemian społeczeństwa.
Wydaje mi się jednak, że skala Zielonej Góry, potencjalnie możliwe, wspólne zaangażowanie
członków społeczności miasta, to czynniki, które pozwalają na podjęcie próby przeciwstawienia się
pozornie nieuniknionemu rozwojowi zdarzeń.
Warto przy tym sięgnąć do doświadczeń i myśli ludzi, którzy profesjonalnie zajmują się kwestiami
nowoczesnej urbanizacji. Pozwoliłem sobie przedstawić nasze problemy jednemu z najciekawszych
obecnie naukowców badających przestrzeń miejską - Krzysztof Nawratek jest autorem głośnej książki
„Miasto jako idea polityczna", wykładowcą architektury na Uniwersytecie w Plymouth, fachowcem
zarówno w obszarze teorii jak i praktyki urbanistycznej. Uzyskałem od niego obietnicę współpracy w
kwestii pomysłów na nowy kształt centrum naszego miasta.
W październiku 2011 roku Krzysztof Nawratek i 20 studentów, przyjadą do Zielonej Góry na 10 dni,
aby zapoznać się z przestrzenią miasta, jego problemami urbanistycznymi i społecznymi, istniejącymi
projektami zagospodarowania. Na podstawie wszystkich pozyskanych danych będą projektować
rozwiązania, mogące ożywić deptak i całe centrum. Przez cały rok akademicki będą pracować nad
projektami i książką, która będzie zbiorem projektów dla Zielonej Góry. Planujemy także wystawę
podsumowującą prace studentów z Plymouth, w trakcie Winobrania 2012.
Gorąco wierzę, że to przedsięwzięcie pokaże nam, co możemy zrobić, aby uczynić nasze miasto
lepszym. Proszę wszystkich o pomoc, szczególnie w trakcie pobytu gości z Plymouth, który planujemy
na czas od 16. do 26.10.2011. Każda uwaga, chęć spotkania, podzielenia się swoimi spostrzeżeniami
i potrzebami, będą w tym projekcie cenne i ważne. Efekt może być nieocenionym sukcesem
wspólnego działania zielonogórzan i młodych urbanistów. Dajmy sobie szansę perspektywicznego
myślenia, uwzględniającego to, co najciekawsze w dzisiejszej refleksji nad miastem jako przestrzenią
wspólnoty mieszkańców. Będzie to też możliwość do pokazania Zielonej Góry jako miasta aktywnego
podejścia do powszechnie istniejącego problemu deurbanizacji centrów miast.
Liczę na to, że stworzymy naszym gościom możliwość i przestrzeń do satysfakcjonującej twórczości i
bardzo proszę o pomoc i współpracę.
Wojciech Kozłowski
Obcy w Obcym Mieście
Dr Krzysztof Nawratek, University of Plymouth, Wielka Brytania
"Co oni mogą wiedzieć o naszym mieście?" jest zapewne pytaniem, które wielu z mieszkańców
148
Zielonej Góry zadało sobie, gdy usłyszeli, że jacyś studenci z Wielkiej Brytanii przylatują i będą
zastanawiali się nad przyszłością ich miasta.
Zabawne, że podobne głosy niektórzy nasi studenci usłyszeli w zeszłym roku gdy pracowali nad
projektem dotyczącym przyszłości centrum Plymouth, miasta w którym znajduje się nasz uniwersytet.
Wątpliwości mieli lokalni naukowcy i politycy, a brały się one stąd, że nie wszyscy nasi studenci z
Wielkiej Brytanii pochodzą. I nie chodziło tu o rasistowskie uprzedzenia (a w każdym razie, chcę
wierzyć, że nie taka była przyczyna), lecz o zwykłą nieufność wobec obcych i przekonanie, że tylko
lokalni mieszkańcy posiadają wiedzę o swoim miejscu zamieszkiwania.
Bo my jesteśmy obcy - kierujący programem studiów magisterskich (którego studenci ostatniego roku
przylatują do Zielonej Góry) pochodzi z Polski, z doświadczeniem pracy na Łotwie, w Irlandii, w
Chinach (króciutkim, ale jednak); szef Szkoły pochodzi ze okolic Chicago, a doświadczenie zbierał w
Afryce, wschodnim Londynie i Indiach, nasi studenci pochodzą z Malezji, Grecji, Sri Lanki... a ci,
którzy są Brytyjczykami, zanim wrócili na studia zdążyli popracować we Francji, Niemczech czy
Chinach... Jesteśmy obcy w Plymouth i będziemy obcy w Zielonej Górze.
Nie przyjeżdżamy z „cywilizowanego Zachodu" by pouczać „młodszych braci ze Wschodniej Europy",
nie przyjeżdżamy by się wymądrzać, nie przywozimy gotowych rozwiązań w teczkach.
Przywozimy nasze różnorodne doświadczenia, umiejętności, bagaż kultury, wiedzę, ale przede
wszystkim przywozimy naszą obcość, ciekawość świata, chęć zrozumienia i nauki.
Jaką wartość ma obcość?
Fundamentalną.
To oczywiste, że mieszkańcy Zielonej Góry znają swoje miasto, że politycy, urzędnicy, aktywiści i
naukowcy wiedzą o swoim mieście tyle ile my nie mamy szansy się dowiedzieć. A jednak, to właśnie
nasz brak wiedzy jest tym, co pozwoli nam spojrzeć na Zieloną Górę i jej problemy w inny sposób, pod
innym kątem niż potrafią zrobić to ludzie, którzy znają miasto na wylot.
Nie twierdzę, że nasze spojrzenie będzie lepsze, że my dostrzeżemy coś, czego nikt do tej pory nie
dostrzegł. Być może tak się stanie, ale nie to jest najważniejsze.
Nasi studenci co roku jadą za granicę i co roku stawiają się w pozycji obcych w obcym kraju. Gdy kilka
lat temu byli w San Sebastian w Hiszpanii, byli pierwszymi, którzy zapytali mieszkańców tego miasta,
czego ci mieszkańcy tak naprawdę chcą, gdy dwa lata temu byli w Rydze zadawali pytania o relacje
pomiędzy mieszkającymi tam Rosjanami i Łotyszami, bez obawy, że ktoś ich po którejś stronie
barykady ustawi. Nasza obcość i brak wiedzy o miejscu do którego przybywamy jest rodzajem próżni,
która odsłania to co nie do końca jest oczywiste dla mieszkańców. Jesteśmy jak odkurzacz, który spod
warstw oczywistości wydobywa istotne, a dziś niedostrzegane sprawy.
Nasi studenci spędzą w Zielonej Górze niecałe dwa tygodnie, będą starali się zrozumieć to miasto,
będą rozmawiali z ludźmi, urzędnikami, politykami, działaczami społecznymi... z każdym, kto będzie
chciał z nimi porozmawiać. Potem wrócą do Plymouth, gdzie przez następne siedem miesięcy będą
pracowali nad propozycjami dla miasta.
Efekty ich pracy, zostaną przedstawione mieszkańcom Zielonej Góry. I tak naprawdę, wtedy
rozpocznie się najważniejszy proces. To od mieszkańców miasta będzie zależało, co stanie się dalej,
jaki sens będzie miała nasza praca. Dostaną oni około dwudziestu różnych pomysłów, strategii, wizji.
Żadna z tych wizji nie będzie rościć sobie pretensji do bycia ostateczną, najlepszą, jedyną. Każda z
nich będzie widziała Zieloną Górę z określonej, wybranej, jednostkowej perspektywy. Każda z nich, i
wszystkie one mogą stać się podstawą dyskusji i decyzji, których nie będą podejmowali obcy, lecz
tylko i wyłącznie mieszkańcy Zielonej Góry.
To od nich zależy, czy będą chcieli - choćby na chwilę - spojrzeć na swoje miasto oczami Innych, i
tylko od mieszkańców Zielonej Góry zależy czego się z tego spojrzenia o swoim mieście dowiedzą.
149
XIV PROJEKT
1. Tytuł projektu: CUDZE CHWALICIE, SWEGO NIE ZNACIE
2. Miejsce realizacji: Powiat kostrzyński
3. Okres realizacji (od: 01-04-2013 do: 31-10-2013):
4. Osoby/instytucje/organizacje zaangażowane w projekt (np. pomysłodawcy, wykonawcy, edukatorzy,
animatorzy, artyści, partnerzy, sponsorzy itp.): Urząd Marszałkowski woj. Lubuskiego, Koło
Regionalistów Rzepin, Damian Utracki
5. Do kogo był adresowany – opis grup uczestników: W ramach projektu realizowane były bardzo
różne działania, miedzy innymi konkurs fotograficzny, wycieczki piesze, wycieczki rowerowe.
Uczestnikami byli mieszkańcy powiatu rzepińskiego, którzy zainteresowali się ofertą imprez
promujących czy pokazujących w różnej formie uroki „małej ojczyzny”.
6. Liczba uczestników:150
7. Opis projektu:
7.1. Cel/e projektu: Celem projektu było promowanie urokliwych miejsc i wydarzeń w powiecie
rzepińskim.
7.2. Opis działań: Działania miały charakter wycieczek pieszych i rowerowych, zwiedzanie
interesujących obiektów architektonicznych i ciekawym miejsc pod względem przyrodniczym. Każda
impreza miała swoją specyfikę i klimat, zawsze było miejsce na wspólny odpoczynek, ognisko,
pieczenie kiełbasek czy ziemniaków. Między innymi podjęto następujące działania „Rowerowe
grzybobranie”, „Szlakiem zaginionych osad”, Nocny Rzepin”, Polowanie na grzyby”, Festiwal kultury
łowieckiej:, Konkurs fotograficzny co w puszczy piszczy” i wiele innych.
7.3. Metody i formy edukacji kulturalnej: wycieczki, spotkania, konkursy
7.4. Wskazanie zasobów i środków przy pomocy których odbywał się projekt: Projekt był finansowany
z funduszy europejskich, przy udziale UM woj. Lubuskiego
8. Rezultaty, wyniki, skutki projektu (rezultaty twarde i miękkie): Poznanie urokliwych przyrodniczo i
architektonicznie miejsc powiatu rzepińskiego. Aktywizacja mieszkańców (wiele działań miało
charakter wycieczek pieszych i rowerowych. Poznanie zwyczajów i kultur różnych grup społecznych.
Opis niektórych działań
Rzepińskie Koło Regionalistów zaprasza wszystkich chętnych na sobotnią wycieczkę do
Dobrosułowa. Celem wyjazdu jest udział w święcie pieczonego ziemniaka oraz mistrzostwach powiatu
krośnieńskiego w grzybobraniu.
Miejski Dom Kultury w Rzepinie realizujący projekt pn. „Cudze chwalicie … SWEGO nie znacie”
ogłasza konkurs fotograficzny pn. „Zobacz co w Puszczy piszczy...”.
Celem konkursu jest przedstawienie własnej, indywidualnej interpretacji nazwy konkursu "Zobacz co w
puszczy piszczy...”. Uczestnicy konkursu mają za zadanie ukazać piękno oraz różnorodność Puszczy
Rzepińskiej. Fotografie mogą przekazywać walory przyrodnicze, kulturowe, krajobrazowe czy
historyczne szeroko rozumianej Puszczy Rzepińskiej. W ujęciach fotograficznych może być
przedstawione zarówno piękno otaczającej Nas przyrody, krajobrazy, interesujące obiekty i zabytki,
wszelkiego rodzaju inwestycje, jak i wydarzenia, imprezy, inne ciekawe miejsca czy ludzie.
Każdy uczestnik zgłasza do konkursu maksymalnie 3 fotografie. Powinny być one wykonane na
papierze fotograficznym (format A4) lub w postaci elektronicznej: na płycie CD lub przesłane emailem, zapisane w jak największej rozdzielczości. Termin nadsyłania prac mija 10 października 2013
r. (decyduje data wpływu).
150
Koło Regionalistów i Miejski Dom Kultury w Rzepinie zapraszają na podsumowanie siódmego sezonu
działalności miłośników wycieczek po okolicy. Okazją będzie rowerowa wycieczka "Szlakiem
zaginionych osad", w sobotę 28 września o godz. 14.00.
Na zakończenie rowerowego sezonu przewidziano krótką trasę, prowadzącą głównie drogami
leśnymi. Regionaliści udadzą się do Nowego Młyna. Na miejscu organizatorzy przewidzieli ognisko
wraz z kiełbaskami.
Będzie to ostatnia z plenerowych imprez projektu "Cudze chwalicie... SWEGO nie znacie"
realizowanego przez rzepiński dom kultury.
XV PROJEKT
1. Tytuł projektu: GO!spodynie
2. Miejsce realizacji: Świetlica we wsi Gajec, MDK Rzepin
3. Okres realizacji (od: 15-07-2011 do: 15-11-2011):
4. Osoby/instytucje/organizacje zaangażowane w projekt (np. pomysłodawcy, wykonawcy, edukatorzy,
animatorzy, artyści, partnerzy, sponsorzy itp.): „Go!spodynie” to projekt który uzyskał dofinansowanie
(w kwocie 4 080 zł) w ramach programu „Działaj Lokalnie” Polsko-Amerykańskiej Fundacji Wolności
i Fundacji na rzecz Collegium Polonicum.
5. Do kogo był adresowany – opis grup uczestników: Projekt skierowany był do mieszkanek Gajca:
zarówno tych młodych w wieku 13+, uczących się lub pozostających obecnie w domu, pracujących
oraz tych bez pracy, ale także tych starszych w wieku 45-80 lat przebywających na rencie lub
emeryturze. Chcemy ponadto, aby projekt-warsztaty otwarte były dla wszystkich kobiet z Gajca, także
dla tych pracujących, które będą miały ochotę wziąć w nich udział.
6. Liczba uczestników: 30
7. Opis projektu:
7.1. Cel/e projektu: Aktywizacja i zainspirowanie kobiet ze wsi Gajec do podjęcia działań na rzecz
swojego własnego rozwoju poprzez udział w zajęciach dopasowanych do ich zainteresowań.
7.2. Opis działań: Warsztaty rękodzielnicze – 8 spotkań po 2-3 godziny- w ramach warsztatów kobiety
rozwiną swoje zdolności manualne, nauczą się jak wykonać samodzielnie biżuterię (np. kolczyki,
agrafki, naszyjniki), poznają nowe metody ozdabiania (decoupage).Efektem prac będzie wspólnie
zrobiony wieniec dożynkowy oraz własnoręcznie przygotowany wystrój stoiska np. samodzielnie
wykonane kwiaty, ozdoby i wystawione podczas tegorocznych dożynek gminnych.
Spotkania kulinarne – 10 spotkań (1 × w tyg.) – Cotygodniowe spotkania będą okazją do wymiany
przepisów, przede wszystkim doświadczeń kulinarnych oraz „dobrych praktyk” w kuchni. W ramach
spotkań zorganizowane zostanie spotkanie z Piotrem Kiewrą – byłym nauczycielem, obecnie
propagatorem zdrowego stylu życia.
Dożynki gminne- Podczas corocznych dożynek uczestniczki projektu zaprezentują swoje prace:
wypieki kulinarne oraz wyroby ręcznie robione (kolczyki, wisiorki itp.). Dochód ze sprzedaży zostanie
przeznaczony na zakup kijków do nordic walkingu.
Warsztaty aktywności fizycznej – 12 spotkań (5 z aerobiku oraz 7 z nordic walkingu).
Zajęcia z aerobiku odbywać się będą na świetlicy, zaś nordic walking na świeżym powietrzu.
Filmowe wieczory – proponujemy matkom, córkom i babciom wspólne filmowe wieczory na świetlicy
przy herbacie i uprzednio upieczonym cieście. Repertuar filmowy zostanie wspólnie uzgodniony przez
uczestniczki.
151
Dla osób najbardziej zaangażowanych (uczestniczek projektu) zorganizowany zostanie wyjazd do
gorzowskiego teatru. Wyjazd ten (oraz obiad na mieście) będzie pośrednio nagrodą za wkład i
zaangażowanie w projekt oraz w intensywne przygotowanie do dożynek gminnych.
7.3. Metody i formy edukacji kulturalnej: Spotkania, warsztaty, dyskusje, wyjazdy na imprezy kulturalne
7.4. Wskazanie zasobów i środków przy pomocy których odbywał się projekt: Polsko Amerykańska
Fundacja Wolności, Akademia Rozwoju Filantropii w Polsce, Collegium Pollonicum Słubice
8. Rezultaty, wyniki, skutki projektu (rezultaty twarde i miękkie): Projekt zaktywizuje kobiety, ale także
dzieci i młodzież, zintegruje wszystkich mieszkańców, pobudzi ich do działania oraz zainteresuje
rozwojem osobistym oraz wsi. Mamy nadzieję, iż wspólne spotkania zaowocują nowymi pomysłami na
rozwój wsi.
XVI PROJEKT
1. Tytuł projektu: „STOP KLATKA” WARSZTATY FILMOWE
2. Miejsce realizacji: Gminny Ośrodek Kultury
3. Okres realizacji (od: 01-08-2011 do: 31-12-2011)
4. Osoby/instytucje/organizacje zaangażowane w projekt (np. pomysłodawcy, wykonawcy, edukatorzy,
animatorzy, artyści, partnerzy, sponsorzy itp.): GOK Lubniewice, Wojciech Tomczyk (filmowiec,
fotograf)
5. Do kogo był adresowany – opis grup uczestników: Projekt był adresowany do młodzieży
gimnazjalnej
6. Liczba uczestników: W sumie w projekcie brało udział około 200 uczestników
7. Opis projektu:
7.1. Cel/e projektu: Zapoznanie młodzieży z warsztatem filmowym i fotograficznym
7.2. Opis działań: W trakcie projektu realizowano szereg działań, miedzy innymi warsztaty obsługi
sprzętu filmowego i fotograficznego (zorganizowano wystawę prac uczestników). Pojawiły się także
elementy języka filmu (plany, kadrowanie, praca z aktorem, elementy montażu, itp.). Uczestnicy
nakręcali własne filmy, odbywały się pokazy i dyskusje.
7.3. Metody i formy edukacji kulturalnej: Warsztaty, wykłady, zajęcia terenowe.
7.4. Wskazanie zasobów i środków przy pomocy których odbywał się projekt: Projekt był realizowany
dzięki wsparciu finansowemu NCK i środkom GOK Lubniewice.
8. Rezultaty, wyniki, skutki projektu (rezultaty twarde i miękkie): Zwiększenie wiedzy teoretycznej i
praktycznej uczestników z zakresu sztuki filmowej i fotograficznej. Powstały także prace młodzieży
(fotografie, filmy), które były prezentowane publicznie.
152
XVII PROJEKT
1. Tytuł projektu: LUBNIEWICE W OBIEKTYWIE
2. Miejsce realizacji: GOK Lubniewice, miasto Lubniewice
3. Okres realizacji (od: 01-06-2012 do: 30-08-2012):
4. Osoby/instytucje/organizacje zaangażowane w projekt (np. pomysłodawcy, wykonawcy, edukatorzy,
animatorzy, artyści, partnerzy, sponsorzy itp.): GOK Lubniewice, Przemysław Warden
5. Do kogo był adresowany – opis grup uczestników: Projekt objął wsparciem 20 osób, które brały
udział w seminarium i warsztatach (przedstawiciele ważnych instytucji działających w gminie,
organizacji pozarządowych, sektorach biznesu, oraz młodzież szkół gimnazjalnych) zamieszkujących
w Gminie Lubniewice.
6. Liczba uczestników: 20
7. Opis projektu:
7.1. Cel/e projektu: Projekt stanowi oddolną inicjatywę edukacyjną, przyczyniającą się do poprawy
warunków rozwoju edukacji w Gminie Lubniewice i jest odpowiedzią na konkretne potrzeby społeczne,
wyartykułowane aktywnością tej społeczności. Projekt w całości jest odpowiedzią na potrzeby osób,
które zgłaszały do GOK-u swoje zapytania i oczekiwania, przygotowany jest zatem zgodnie z
sugestiami i oczekiwaniami grupy docelowej.
7.2. Opis działań: Realizacja projektu rozpoczęła się od dwudniowego seminarium, które odbyło się w
dniach 16-17 czerwca. Do udziału w seminarium zaproszono przedstawicieli jednostek gminnych oraz
gimnazjalistów. W trakcie realizacji projektu prowadzono zajęcia warsztatowe dotyczące technik
fotografowania, poszerzano wiedzę uczestników z tego zakresu. Bardzo ważnym elementem było
prezentowanie i analizowanie wykonanych fotografii.
7.3. Metody i formy edukacji kulturalnej: seminaria, warsztaty, zajęcia praktyczne, terenowe.
7.4. Wskazanie zasobów i środków przy pomocy których odbywał się projekt: Projekt
współfinansowany ze środków EFS
8. Rezultaty, wyniki, skutki projektu (rezultaty twarde i miękkie): Uczestnicy poszerzyli swoje wiedzę i
umiejętności z zakresu fotografii. Wykonali szereg zdjęć, zorganizowali wystawę.
XVIII PROJEKT
1. Tytuł projektu: POGOTOWIE KULTURALNE 2013
2. Miejsce realizacji: Świetlice wiejskie w Gminie Sępólno Krajeńskie – 18 miejscowości.
3. Okres realizacji od 01.01.2013 r. – 02.06.2013 r.
4. Osoby/instytucje/organizacje zaangażowane w projekt (np. pomysłodawcy, wykonawcy, edukatorzy,
animatorzy, artyści, partnerzy, sponsorzy itp.):
E- krajna (portal internetowy obejmujący swoim zasięgiem takie miasta z Pojezierza Krajeńskiego jak
Sępólno Krajeńskiego, Kamień Krajeński, Sośno, Więcbork, Łobżenica, Złotów. Firma Kubi (firma
153
doświadczona w organizacji plenerów fotograficznych, wystaw fotograficznych, cyfrowej obróbki
zdjęć). Wiadomości Krajeńskie (promocja projektu, informowanie o aktualnie realizowanych eventach.
Firma Voice Design (agencja doświadczona w organizacji koncertów, eventów, przedsięwzięć
edukacyjnych)
5. Do kogo był adresowany – opis grup uczestników: projekt adresowany był głównie do dzieci i
młodzieży z terenów wiejskich. Z miejscowości dotkniętych bezrobociem i biedą strukturalną z
miejscowości popegeerowski.
6. Liczba uczestników: 350 osób
7. Opis projektu:
CKiS dysponuje samochodem sanitarnym ,,starą karetką pogotowia” z napisem Pogotowie Kulturalne,
wyposażone w głośnik do nadawania treści propagandowo-promocyjnych. Auto zostało wykorzystane
w projekcie w celu dostarczenia treści i wartości kulturalnych do małych miejscowości w gminie. Do
każdej z 18 miejscowości pogotowie kulturalne zawitało 6 razy w ciągu trwania projektu, za każdym
razem promowało inną dziedzinę artystyczną poprzez realizację 6-godzinnego eventu:
- Operuje głosem-śpiew, opera, operetka, musical,
- Świat w obiektywie – fotografia moja pasja,
- Instrumentologia,
- Sztuka zapomniana – rękodzielnictwo,
- Moje małe Hollywood,
- Tańczyć każdy może.
Wraz z moderatorami pogotowie kulturalne dostarczyło do świetlic akcesoria: nagrania muzyczne,
odtwarzacze muzyczne, instrumenty muzyczne, sprzęt fotograficzny, urządzenia video itp. Niezbędne
do przeprowadzenia eventów. Ze względu na różna formę zajęć do eventu można było dołączyć w
każdym momencie jego trwania.
7.1. Cel/e projektu:
Głównym celem projektu było zorganizowanie swoistego turnee ,,pogotowia kulturalnego ”po 18
miejscowościach Gminy Sępólno Krajeńskie oraz zaangażowanie dzieci i młodzieży w eventy
kulturalne, przy wykorzystaniu mediów kultury z różnych dziedzin artystycznych : śpiew, fotografia,
instrumenty muzyczne, rękodzielnictwo, taniec, film. Celem projektu było także otwarcie przez
młodych ludzi nowych przestrzeni do działania pozaszkolnego w sferze kultury, takich, które
najbardziej odpowiadały ich zainteresowaniom, predyspozycjom, oczekiwaniom. Działania w projekcie
miały pokazać młodym ludziom, że działania artystyczne mogą być znakomitym narzędziem nie tylko
do zdobywania wiedzy i nowych umiejętności, ale także odkrywania świata i spełniania marzeń.
7.2. Opis działań:
Działania projektowe rozpoczęto od szczegółowego opracowania trasy tournee, scenariuszy eventów,
podpisania stosownych umów oraz spotkań roboczych z wykonawcami projektu. Po opracowaniu i
dystrybucji materiałów promocyjnych, utworzeniu podstrony internetowej i promocji na portalach
przystąpiono do realizacji projektu. Ogółem odbyło się 6 tematycznych podróży. Podróż pierwsza –
Operuję głosem - śpiew, opera, operetka, w ramach którego odbyły się ćwiczenia oddechowe,
ćwiczenie dykcji, próby śpiewu, próbne nagrania w formie zabawy, mini konkursy wokalne.
Podróż druga – Świat w obiektywie, fotografia moja pasja. W ramach tej podróży zaproponowaliśmy
zajęcia z historii fotografii, obsługę sprzętu fotograficznego, wykonanie i obróbkę komputerową zdjęć,
tworzenie albumów. Podróż trzecia – Instrumentologia poświęcona była instrumentom muzycznym:
budowie instrumentów, kategoriom, zasadom gry, ćwiczeniom, próbom stworzenia małej orkiestry.
Podróż czwarta – Sztuka zapomniana rękodzielnictwo poświęcona była rękodzielnictwu, przędzeniu
na kołowrotku i wrzecionie, tkaniu na krosnach, filcowaniu, obróbce wełny, Podróż V Moje małe
Hollywood to event poświęcony filmowi: historii filmu, budowie scenariuszy i próbach własnych
nagrań. Podróż ostatnia Tańczyć każdy może poświęcona była sztuce tanecznej.
7.3. Metody i formy edukacji kulturalnej:
Poprzez zaprezentowanie różnych metod, form i dziedzin artystycznych chcieliśmy zaproponować
uczestnikom bogactwo mediów kultury i stworzyć przestrzeń decyzyjności, w ten sposób, by sami
mogli określić co jest ich pasją, w czym dobrze się czują, jakie umiejętności i talenty chcieliby
154
rozwijać. Innowacyjny charakter projektu wynikał także z przeniesienia punktu ciężkości z instruktora
na uczestnika. Instruktor dobierał metody i formy , ale w projekcie był tylko moderatorem pomysłów,
idei, pytań, doświadczeń płynących od uczestników w tematycznym obszarze eventu.
7.4. Wskazanie zasobów i środków przy pomocy których odbywał się projekt: środki na realizację
projektu pochodziły z dotacji Akademii Orange i środków własnych Centrum Kultury i Sztuki w
Sępólnie Krajeńskim.
8. Rezultaty, wyniki, skutki projektu (rezultaty twarde i miękkie):
Pogotowie kulturalne w ciągu trwania projektu przebyło trasę 720 km. Zorganizowanych zostało 108
eventów z 6 obszarów tematycznych. Ogólnie zrealizowano 648 h edukacyjnych. Przeprowadzona
była ponadto 1 impreza plenerowa w ramach Tygodnia Akademii Orange z 6 konkursami: 1 wystawą
prac fotograficznych, 1 konkursem tematycznym, 18 etiud filmowych, 1 konkursem piosenki.
XIX PROJEKT
1. Tytuł projektu: SĘPOLEŃSKI UNIWERSYTET DZIECKA
2. Miejsce realizacji: Sala widowiskowo-kinowa Centrum Kultury i Sztuki w Sępólnie Krajeńskim
3. Okres realizacji od września 2011 r.
4. Osoby/instytucje/organizacje zaangażowane w projekt (np. pomysłodawcy, wykonawcy, edukatorzy,
animatorzy, artyści, partnerzy, sponsorzy itp.):
Pomysłodawcą projekt jest Centrum Kultury i Sztuki w Sępólnie Krajeńskim. Do realizacji projektu
zaangażowani byli aktorzy, dziennikarze, piosenkarze, ludzie znani ze świata mediów. Wykładowcami
na uniwersytecie byli m.in. Magda Steczkowska, Tomasz Sekielski, Mirosław Hermaszewski, Grażyna
Nita, Jolanta Garyłkiewicz, Dorota Zawadzka, misjonarz Ryszard Pełech, Józef Broda.
5. Do kogo był adresowany – opis grup uczestników:
Projekt był adresowany do dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym.
6. Liczba uczestników: ogółem w projekcie uczestniczyło ok. 3000 uczestników.
7. Opis projektu:
7.1. Cel/e projektu:
Głównym celem projektu było wdrażanie wartości moralnych z małego kompasu moralnego
opracowanego przez Fundację ABC XXI z Warszawy. Osoby dorosłe wcielające się w rolę
wykładowców próbowały wytłumaczyć trudną definicję poszczególnych wartości. Przybliżono dzieciom
12 wartości moralnych: mądrość, przyjaźń i miłość, piękno, solidarność, sprawiedliwość, szczęście,
humor i optymizm, pokojowość, samodyscyplinę, odwagę, odpowiedzialność, uczciwość, szacunek.
7.2. Opis działań:
Podczas każdego wykładu (jeden raz w miesiącu) przybliżano dzieciom kolejną wartość. I tak dla
przykładu w miesiącu marcu 2013 r. przybliżaliśmy dzieciom wartość moralną jaką jest pokojowość. W
rolę osoby wprowadzającej i przybliżającej definicję wartości wcieliła się ciocia Klara, która mówiła o
unikaniu przemocy, osiąganiu celu poprzez rozum i refleksje, szanowaniu innych, spokoju, cierpliwości
i łagodności, poszukiwaniu rozwiązań uwzględniających interesy wszystkich. Tłumaczyła, że na
pokojowość składa się m.in. dojrzałe radzenie sobie ze złością, zgoda, kompromis, strategia wygranawygrany, kontrola impulsów. Przystępność tychże niezwykle trudnych zagadnień przybliżono dzieciom
podczas inscenizacji ,,Dolina spokoju”. Wielki ptak, kurka Helenka i królik Franio, którzy zamieszkiwali
Dolinę spokoju. Po okresie kłótni, burz zapanowała pomiędzy mieszkańcami doliny zgoda. Nad ich
pokojowymi obliczami pojawiło się słońce. Nieco inny charakter miał wykład z panem generałem
Mirosławem Hermaszewskim, który pomagał dzieciom zrozumieć termin odwagi. Gośćmi spotkania
byli również przedstawiciele służb mundurowych w osobach komendantów policji i straży.
155
Rozmawiano z dziećmi o tym: jak być odważnym/, czy są różnice pomiędzy odwagą a brawurą i o tym
co skłania nas do niebezpiecznych czynów?
7.3. Wskazanie zasobów i środków przy pomocy których odbywał się projekt:
Projekt realizowany był ze środków Centrum Kultury i Sztuki w Sępólnie Krajeńskim oraz ze środków
Gminy Sępólno Krajeńskie.
8. Rezultaty, wyniki, skutki projektu (rezultaty twarde i miękkie): Rezultatami projektu mają być
opanowanie przez dziecko systemu wartości moralnych. Próby zrozumienia zagadnień,
identyfikowania ich i umiejętność zastosowania w życiu wartościowych rozwiązań.
XX PROJEKT
1. Tytuł projektu: UTWORZENIE W WIEJSKIM DOM KULTURY W LGOCIE PRACOWNI I GALERII
RĘKODZIEŁA ARTYSTYCZNEGO ORAZ POMIESZCZENIA ŚWIETLICOWEGO POPRZEZ
ODNOWIENIE SAL I ICH WYPOSAŻENIE. PROWADZENIE WARSZTATÓW ARTYSTYCZNYCH NA
BAZIE NOWO UTWORZONEJ PRACOWNI ORAZ SEKCJI TENISA STOŁOWEGO I BILARDOWEJ
W ODNOWIONEJ I WYPOSAŻONEJ SALI ŚWIETLICOWEJ.
2. Miejsce realizacji: Wiejski Dom Kultury w Lgocie.
3. Okres realizacji (od: dd-mm-rrrr do: dd-mm-rrrr): 01.06.2012 – 21.08.2013
4. Osoby/instytucje/organizacje zaangażowane w projekt (np. pomysłodawcy, wykonawcy, edukatorzy,
animatorzy, artyści, partnerzy, sponsorzy itp.): Trzebińskie Centrum Kultury w Trzebini, animatorzy
kultury zatrudnieni w WDK w Lgocie, członkowie Stowarzyszenia „ANIMA”
5. Do kogo był adresowany – opis grup uczestników: Dzieci i młodzież ze środowisk wiejskich.
6. Liczba uczestników: 250 osób
7. Opis projektu:
7.1. Cel/e projektu: Rozwijanie aktywności społeczności lokalnej poprzez poszerzenie oferty
kulturalnej oraz podniesienie standardów świadczonych usług kulturalnych przez Wiejski Dom Kultury
w Lgocie.
7.2. Opis działań: Głównymi celami zadania publicznego było rozwijanie aktywności społeczności
lokalnej poprzez poszerzenie oferty kulturalnej oraz podniesienie standardu świadczonych usług
kulturalnych przez Wiejski Dom Kultury w Lgocie. Cele te zostały zrealizowane. Odnowienie,
doposażenie pomieszczeń oraz zorganizowanie warsztatów artystycznych pozwoliło dzieciom i
młodzieży w sposób twórczy spędzać czas wolny, zdobyły nową wiedzę , nabyły nowe umiejętności.
Kolejnym bardzo ważnym elementem było wspieranie niezależnych inicjatyw artystycznych, twórczych
i obywatelskich mieszkańców gminy Trzebinia w dziedzinie kultury i sztuki. Poszerzona oferta
kulturalna zainteresowała i przyciągnęła nie tylko mieszkańców Lgoty, lecz także sąsiednich
miejscowości. Poprzez zabawę i naukę nastąpiła integracja mieszkańców z poszczególnych sołectw,
w tym - międzypokoleniowa. Zaangażowanie społeczeństwa w szereg wspólnie realizowanych
różnorodnych działań nauczyło nas mądrego korzystania z czasu wolnego.
7.3. Metody i formy edukacji kulturalnej:
Nowatorskie metody pracy edukacyjnej z dziećmi i młodzieżą.
7.4. Wskazanie zasobów i środków przy pomocy których odbywał się projekt:
Zasoby kadrowe i materiały niezbędne do zrealizowania warsztatów.
8. Rezultaty, wyniki, skutki projektu (rezultaty twarde i miękkie):
156
a) Rozbudzenie potencjału twórczego wśród uczestników warsztatów.
b) Przeprowadzenie warsztatów tematycznych – odbyło się 12 warsztatów plastycznych, 12 - sekcji
bilarda, 12 - sekcji tenisa, 3 wystawy prac powstałych na zajęciach plastycznych.
XXI PROJEKT
1. Tytuł projektu: DZIADKI-DZIATKOM. PAMIĘTNIK ZE STAREGO RADZYNIA
2. Miejsce realizacji: Radzyń Podlaski
3. Okres realizacji (od: dd-mm-rrrr do: dd-mm-rrrr): 2009-2010 i są zbierane materiały do kontynuacji
4. Osoby/instytucje/organizacje zaangażowane w projekt (np. pomysłodawcy, wykonawcy, edukatorzy,
animatorzy, artyści, partnerzy, sponsorzy itp.):
Pomysłodawca: Jakub Jakubowski; Wykonawcy: wolontariusze Stowarzyszenia Stuk-Puk (około 10
osób). Instytucje i organizacje: przede wszystkim Stowarzyszenie Stuk-Puk, ale także Filia
Lubelskiego Uniwersytetu III wieku działająca w Radzyniu, Miejska Biblioteka Publiczna w Radzyniu
Podlaskim. Sponsorzy: Towarzystwo Inicjatyw Twórczych Ę, Polsko-Amerykańska Fundacja Wolności
oraz pomocy finansowa Miasta Radzyń Podlaski oraz Powiatu Radzyńskiego
5. Do kogo był adresowany – opis grup uczestników: do osób, które już się interesują lokalną historią
oraz różnymi ciekawostkami z nią związanymi
6. Liczba uczestników: do dziś szacuje się, że film, który powstał, zobaczyły tysiące osób.
7. Opis projektu:
7.1. Cel/e projektu: zainteresowanie lokalną historią, podaną w interesujący sposób
7.2. Opis działań: Opowieści najstarszych mieszkańców, przedstawione w formie filmu; opowieści z
dzieciństwa, obrazujące charakter życia w mieście.
7.3. Metody i formy edukacji kulturalnej: film, spacer po Radzyniu, z prezentacją ciekawostek, wydanie
pocztówek
7.4. Wskazanie zasobów i środków przy pomocy których odbywał się projekt: sprzęt należący do
Stowarzyszenia, wsparcie finansowe sponsorów
8. Rezultaty, wyniki, skutki projektu (rezultaty twarde i miękkie): 1000 kompletów DVD, które się
rozeszły, materiał historyczny, który wszedł do nieoficjalnego kanonu radzyńskich źródeł
historycznych, wiedza na temat historii miasta, ciekawostek z nim związanych, a tym samym większe
zainteresowanie historią lokalną.
XXII PROJEKT
1. Tytuł projektu: KAWIARNIA ARTYSTYCZNA KOFI&TI.
2. Miejsce realizacji: Radzyń Podlaski
3. Okres realizacji (od: dd-mm-rrrr do: dd-mm-rrrr): od lipca 2011
a
157
4. Osoby/instytucje/organizacje zaangażowane w projekt (np. pomysłodawcy, wykonawcy, edukatorzy,
animatorzy, artyści, partnerzy, sponsorzy itp.):
Justyna I Jakub Jakubowscy, 50 wolontariuszy. W miarę potrzeb zgłaszają się zainteresowane osoby i
instytucje, które chcą współpracować, na przykład finał konkursu literackiego, zorganizowanego przez
Miejską Bibliotekę Publiczną, odbył się w Kawiarni itp.
5. Do kogo był adresowany – opis grup uczestników:
Pierwotnie adresowany do osób starszych, ale obecnie beneficjentem jest głównie młodzież
6. Liczba uczestników: około 50 osób dziennie, którzy są nie tylko klientami Kawiarni, ale uczestniczą
w organizowanych tam wydarzeniach
7. Opis projektu:
7.1. Cel/e projektu: stworzenie miejsca, gdzie ludzie mogliby się dobrze czuć, inspirować, uczyć,
poznawać ciekawe aspekty z życia miasta, jego historii, ciekawe osoby. Czasami spotkanie jest
zamierzone, ale często jest to przypadkowe spotkanie.
7.2. Opis działań:
Prowadzenie kawiarni, w której poza kawę i herbatą odbywa się dużo kulturalnych wydarzeń.
7.3. Metody i formy edukacji kulturalnej: ogólnie: metodą i formą jest prowadzenie działalności
gospodarczej, wspieranej przez działania kulturalne. Szczegółowo zaś to wystawy, warsztaty itp.
7.4. Wskazanie zasobów i środków przy pomocy których odbywał się projekt:
8. Rezultaty, wyniki, skutki projektu (rezultaty twarde i miękkie): Lepsze ocena własnego miasta i
lepsze poczucie bycia we własnym mieście
XXIII PROJEKT
1. Tytuł projektu: DO KULTURY + INICJATYWY LOKALNE (DIAGNOZA POTRZEB
SPOŁECZNOŚCI LOKALNEJ ORAZ REALIZACJA 7 INICJATYW MIESZKAŃCÓW)
2. Miejsce: Dynów
3. Okres realizacji (od: 02.05. 2013 – 1.08.2013 – diagnoza; 16.09. – 30.11.2013 – 7 inicjatyw
mieszkańców)
4. Osoby/instytucje/organizacje zaangażowane w projekt (np. pomysłodawcy, wykonawcy, edukatorzy,
animatorzy, artyści, partnerzy, sponsorzy itp.):
Miejski Ośrodek Kultury – Organizator, koordynacja: Aneta Pepaś
5. Do kogo był adresowany – opis grup uczestników: mieszkańcy Dynowa (seniorzy, młodzież, kobiety
50+, artyści i animatorzy kultury, bezrobotni, pracownicy instytucji)
6. Liczba uczestników: ponad 200 osób
7. Opis projektu:
Miejski Dom Kultury w Dynowie bierze udział w programie Dom Kultury +, wspieranym przez
Narodowe Centrum Kultury. MOK przygotował projekt, który zakłada, że w ciągu kilku miesięcy
mieszkańcy najpierw opowiedzą, jak żyje im się w Dynowie, jakie są ich marzenia, a potem podejmą
kilka różnorodnych inicjatyw społeczno-kulturalnych ze wsparciem MOK. W efekcie przysłuży się to
integracji mieszkańców wokół domu kultury.
Diagnoza: I etap
W ramach Dom Kultury + inicjatywy lokalne Miejski Ośrodek Kultury przygotował pomysł na to, jak w
krótkim czasie uzyskać wiedzę na temat potrzeb różnych grup mieszkańców, ich marzeń związanych
158
z Dynowem, problemów utrudniających podejmowanie inicjatyw. Pomysł był prosty: zaprosić
mieszkańców do rozmowy w kilku grupach reprezentatywnych dla sześciotysięcznego,
podkarpackiego miasteczka, a mianowicie: kobiet, pracowników instytucji, seniorów, młodzieży,
bezrobotnych oraz organizacji pozarządowych. Tę ostatnią grupę nazwaliśmy ekspertami, gdyż ich
wiedza na temat w/w grup wynika z podejmowania różnych inicjatyw z nimi i dla nich.
II etap diagnozy:
W II etapie naszych działań poszukiwaliśmy pomysłów na inicjatywy poprzez badania w działaniu –
„wprawiliśmy się w ruch” i wyruszyliśmy pieszo na odkrywanie naszego miasteczka i jego okolic.
Przedsięwzięcie było proste z założenia i w praktyce: zaprosić mieszkańców na fotograficzne spacery
po Dynowie po hasłem „Pokaż mi Dynów, a w nim siebie”. Inicjatywa okazała się interesująca dla
wszystkich, czyli dla nas jako partnerów w działaniu i dla tych, którzy poświęcili swój czas i
opowiedzieli swoje historie trzem fotografikom, w tym dwom z poza naszej miejscowości. Nagle fala
pomysłów na działania osiągnęła punkt kulminacyjny. Spotkaliśmy ponownie „przy stole” i z wypiekami
na twarzy oglądaliśmy zdjęcia z „osobistymi historiami” w tle, które wybrzmiały jakby na nowe dzięki
wrażliwemu spojrzeniu fotografów oraz ich relacjom przelanym na papier. A efektem owych
fotograficznych spacerów jest folder, który możecie Państwo obejrzeć i sami ocenić
(http://issuu.com/bartekkedzierski/docs/katalog_mok).
Chcielibyśmy, aby prowokował do kolejnych rozmów o naszym mieście, o jego mieszkańcach i o
pomysłach na ciekawe inicjatywy, które można wspólnie przeprowadzić w Dynowie. Zdjęcia pozwalają
odnieść rozmowę do konkretnego „obrazu”, który być może sprawi, że inni będą mogli zobaczyć daną
sprawę z innej perspektywy. Spacery fotograficzne po Dynowie stały się również okazją do przyjrzenia
się naszemu miastu na nowo, do spojrzenia jak na własny dom – i choć czasem wymaga remontu „tu i
tam”, to jednak przekonaliśmy się, że warto o niego dbać.
Działania mieszkańców wynikające z diagnozy:
Konkurs na inicjatywy mieszkańców został ogłoszony w dniu 18 lipca 2013 r. Mieszkańcy miasta i
gminy Dynów mogli składać swoje pomysły na działania w formie projektów do dnia 25 lipca, godz.
15.00
Komisja konkursowa w składzie: Renata Jurasińska, Kinga Bielec, Bartosz Motyka, Barbara
Porzuczek, Anna Baran, Ewa Hadam obradowała w terminie 25.07.- 29.07. 2013 r.
Inicjatywy:
1. „Żywa altana” – kwota dofinansowania: 3 335 zł
Opis: warsztaty wikliniarskie dla mieszkańców Dynowa, których efektem będzie żywa altana
ustawiona w pobliżu rzeki San. Warsztaty zostaną poprowadzone przez Bernarda Borzeckiego.
Inicjatorami projektu jest Sylwester Sadurski, Ewa Woźniak, Janusz Miklasz, Mateusz Mikoś
http://mok.dynow.pl/aktualnosc/283/warsztaty-wikliniarskie-zywa-altana-plener.html
2. „Pozostaniemy młodymi, dokąd będziemy uczyć się”
- kwota dofinansowania: 2135 zł
Opis: projekt aktywizacji słuchaczy Uniwersytetu Złotej Jesieni i emerytów niezrzeszonych zakładający
przeprowadzenie cyklu spotkań i wykładów dla grupy 40 osób. Inicjatorami projektu są słuchacze
Uniwersytetu Złotej Jesieni
http://mok.dynow.pl/aktualnosc/276/jestesmy-mlodzi-dopoki-uczymy-sie.html
3. „Dynowianie – ich pasje i otoczenie” –
kwota dofinansowania: 2 535 zł
Opis: serwis internetowy gromadzący informacje o ciekawych ludziach i ich pasjach oraz otoczeniu
Dynowa. Celem projektu jest wdrażanie nowych rozwiązań medialnych w miasteczku oraz aktywizacja
młodzieży do dalszego tworzenia serwisu i pogłębiania jego zawartości poprzez video reportaże,
reportaże dziennikarskie, fotografie i inne media. Inicjatorami projektu są Bartosz Kędzierski i Mateusz
Martyna.
http://mok.dynow.pl/aktualnosc/285/filmy-o-pasjach-mieszkancow-dynowa.html
4. „Dynów i okolice w starych fotografiach i współczesnych odsłonach” – kwota dofinansowania: 3 335
zł
159
Opis: projekt zakłada powstanie dwóch witryn internetowych (podstron) przeznaczonych do publikacji
na stronach Urzędu Miasta w Dynowie oraz MOK w Dynowie i innych. Witryny: „Pogórze Travel” –
zbiór fotografii dokumentującej najatrakcyjniejsze turystycznie miejsca Pogórza Dynowskiego z
naniesiona na mapę lokalizacją oraz „Miejsca zapomniane – historie odzyskane”, czyli Dynów na
starych fotografiach. Inicjatorami projektu są: Wojciech Skowron, Daniel Gąsecki, Maciej Wyskiel
5. „Teatralna garderoba dostępna dla wszystkich”
– kwota dofinansowania: 3 335 zł
Opis: zespół teatralny Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w Dynowie przez ostanie 10 lat
działalności artystycznej zgromadził ponad 100 kostiumów teatralnych i rekwizytów. W związku z tym
powstał pomysł, aby stworzyć wypożyczalnie, która służyłaby wszystkim pasjonatom sztuki teatralnej,
w tym szkołom. Inicjatorami projektu jest Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół” w Dynowie kierowane
przez Panią Krystynę Dżułę
http://mok.dynow.pl/aktualnosc/275/inicjatywa-t-g-quotsokolquot-w-dynowie.html
6. „Biżuteria witrażowa metodą Tiffany’ego”
- kwota dofinansowania: 3335 zł
Opis: Celem projektu jest przeprowadzenie warsztatów biżuterii witrażowej metodą Tiffaniego. Zajęcia
prowadzone będą w małych grupach, a poprowadzi je Pan Jacek Pyś. Inicjatorkami projektu są:
Magdalena Pantoł i Katarzyna Mol
http://mok.dynow.pl/aktualnosc/274/ruszyly-warsztaty-witrazu.html
7. „Kochamy Dynowinkę” – kwota dofinansowania: 2 985 zł
Opis: „Dynowinka” jest miesięcznikiem wydawanym społecznie przez grupę entuzjastów od ponad
dwudziestu lat. Aby uatrakcyjnić jej formułę dla mieszkańców Dynowa redaktorzy – społecznicy wpadli
na pomysł zorganizować warsztaty dziennikarskie dla młodzieży szkolnej w Dynowie. Równolegle
spotkania będą również odbywały się w gronie członków redakcji miesięcznika.
http://mok.dynow.pl/aktualnosc/280/warsztaty-dziennikarskie.html
7.1. Cel/e projektu: powyżej w opisie
7.2. Opis działań: powyżej w opisie
7.3. Metody i formy edukacji kulturalnej: powyżej w opisie
7.4. Wskazanie zasobów i środków przy pomocy których odbywał się projekt:
Działania są finansowane przez Narodowe Centrum Kultury, Miejski Ośrodek Kultury w Dynowie
8. Rezultaty, wyniki, skutki projektu (rezultaty twarde i miękkie):
- powstały 3 nowe strony internetowe: (można wejść na nie przez stronę MOK)
- 3 filmy o ludziach z pasją
- biżuteria witrażowa
- Żywa altana na polu namiotowym „Błękitny San”
- 4 wycieczki seniorów
- 6 warsztatów dziennikarskich
- 4 wykłady dla seniorów
- wspaniała atmosfera spotkań i rozmowy
- integracja mieszkańców wokół miejskiego ośrodka kultury
Więcej: www.mok.dynow.pl. Zakładka „projekty”
XXIV PROJEKT
1. Tytuł projektu: ARTYSTYCZNY KULTUROBUS
2. Miejsce realizacji: Wrzosowo , Jarszewo , Górki Pomorskie , Trzebieszewo (miejscowości wiejskie
gminy Kamień Pomorski )
160
3. Okres realizacji:(od: październik 2012 do: listopad 2012)
4. Osoby/instytucje/organizacje zaangażowane w projekt (np. pomysłodawcy, wykonawcy, edukatorzy,
animatorzy, artyści, partnerzy, sponsorzy itp.)
-Rada Sołecka Trzebieszewo
Partnerzy:
-Szkoła Podstawowa nr 1 im. Bolesława Chrobrego w Kamieniu Pomorskim
-Szkoła Podstawowa nr 2 im. Leonida Teligi w Kamieniu Pomorskim
-Szkoła Podstawowa w Górkach
-Szkoła Podstawowa w Jarszewie
-Szkoła Podstawowa im. Marii Konopnickiej we Wrzosowie
-wolontariusze Kamieńskiego Domu Kultury
-wolontariusze „Teatru A”, „Nie Ma” oraz „Krzywa Scena”
-Spółdzielnia Socjalna Starej Szkoły w Prostkach
Sponsorzy:
-A. Tetela, M. Tetela Ertel
-SK MEBEL
Animatorzy:
-Tatiana Malinowska-Tyszkiewicz (warsztaty teatralne)
-Jolanta Trojan (warsztaty taneczne)
-Stanisław Motyka (warsztaty plastyczne)
5. Do kogo był adresowany – opis grup uczestników:
Projekt skierowany do wszystkich grup szkół podstawowych w gminie Kamień Pomorski, młodzieży i
emerytów, gdzie mieszkańcy mają ograniczony dostęp do jakiejkolwiek oferty edukacyjnej
wychodzącej poza ramy szkolnego nauczania.
6. Liczba uczestników: 300 uczestników
7. Opis projektu:
7.1. Cel/e projektu: Celem projektu było umożliwienie edukacji kulturalnej mieszkańców miejscowości
wiejskich Gminy Kamień Pomorski. W ramach projektu animatorzy kultury i instruktorzy odwiedzali
sołectwa i organizowali warsztaty edukacyjno-plastyczne, muzyczne, teatralne i taneczne.
7.2. Opis działań: W poszczególnych szkołach np. w Szkole Podstawowej w Górkach, liczba chętnych
uczestników przekroczyła liczbę miejsc na warsztaty. Zakres wiekowy dzieci kwalifikowanych do
udziału w warsztatach był rozszerzony w szkołach wiejskich ze względu na małą liczbę dzieci
uczęszczających do tych placówek. Niesamowicie ciekawe i inspirujące okazały się spotkania z
regionalnym zespołem ludowym „Stawnianki”. Uczestnicy spotkań mogli zobaczyć charakterystyczne
stroje ludowe z wyszytym mikołajkiem nadmorskim, przedmioty codziennego użytku dawnych
gospodyń oraz posłuchać pieśni ludowych w wykonaniu zespołu. Spotkania oparte były na dialogu z
uczestnikami. Po spotkaniach do Kamieńskiego Domu Kultury zgłaszali się dyrektorzy innych
placówek zainteresowani przeprowadzeniem takich warsztatów w swojej szkole.
Warsztaty plastyczne były inspirowane charakterystycznymi elementami kultury ludowej regionu oraz
krajobrazu Gminy i uczyły podejmowania samodzielnych praktyk artystycznych. Każdy uczestnik miał
znaleźć i wybrać element, który chciałby umieścić w swojej pracy. Zajęcia nie tylko rozszerzyły
kompetencje z zakresu ekspresji przez sztukę, ucząc wyrażania swoich emocji, ale także podnoszenia
i doskonalenia umiejętności plastycznych, kompozycji i komponowania.
Warsztaty taneczne skupiały się na ekspresji przez naukę jednej wspólnej choreografii. Jednostka
uczyła się współpracy i współodpowiedzialności za grupę. Bardzo ważnym elementem tych zajęć była
sama prezentacja osiągnięć grupy. Układ był trudny i wymagał od uczestników skupienia oraz dużego
wysiłku.
Warsztaty teatralne były najbardziej skomplikowane do zrealizowania dlatego też uległy niewielkiej
modyfikacji polegającej na wprowadzeniu uczniów w gotowy już spektakl a nie przygotowanie od
161
początku. Zajęcia prowadziła reżyser teatru Polskiego w Szczecinie Pani Tatiana MalinowskaTyszkiewicz oraz wolontariusze – aktorzy Teatru „A” z Kamienia Pomorskiego, „Krzywa Scena”, „Nie
Ma”. Uczestnicy warsztatów mieli zajęcia dotyczące gry aktorskiej, , interpretacji tekstu literackiego
oraz improwizacji i ćwiczeń z dykcją. Na koniec warsztatów dzieci wzięły udział w spektaklu, w którym
głównym zadaniem było pokazanie obrazów wyświetlanych z projektora na białym tle. Elementami
kultury ludowej były nie tylko same sceny pokazywane przez uczestników ale także kolorowe wianki i
wstążki. Warsztaty okazały się być integrujące i mocno nastawione na ekspresję przez sztukę.
Podsumowania „Artystycznego Kulturobusu”, które odbyły się 17 listopada w partnerskich szkołach
przyciągnęły większą ilość rodziców/opiekunów i nauczycieli niż same warsztaty. Każdy mógł
zobaczyć osiągnięcia uczestników warsztatów – wystawę prac plastycznych, występy taneczne i
teatralne.
Oficjalne zakończenie projektu odbyło się 25 listopada na Hali Widowiskowo-Sportowej w Kamieniu
Pomorskim. Przed budynkiem stał zaparkowany tytułowy artystyczny kulturobus (bus oklejony
plakatami promocyjnymi projekt). Na korytarzu głównym zostały zawieszone zdjęcia ze wszystkich
warsztatów projektu ( 100 szt ) formatu A3. Impreza rozpoczęła się oficjalnym otwarciem wystawy prac
plastycznych uczestników warsztatów ( ponad 200 prac ). Wszyscy zgromadzeni mieszkańcy Gminy
Kamień Pomorski mogli podziwiać występy taneczne, twórczość plastyczną swoich dzieci oraz
spektakl teatralny. Największą atrakcją zakończenia projektu było wielkie budowanie z ponad 80
tysięcy drewnianych klocków. Całe rodziny chętnie włączyły się w tę integrującą zabawę. Powstawały
przeróżne konstrukcje bardzo często sięgające kilku metrów wysokości. Podczas imprezy został
pobity także rekord Polski na najwyższą budowle z klocków, która osiągnęła prawie 10 m ! Była to
zasługa pracowników i Dyrektora Spółdzielni Socjalnej Starej Szkoły w Prostkach, która dostarczyła na
zakończenie „Artystycznego Kulturobusu” wszystkie klocki. Na koniec odbył się spektakl z udziałem
uczestników warsztatów teatralnych.
7.3. Metody i formy edukacji kulturalnej:
Warsztaty
teatralne,
taneczne
i
instruktorów/animatorów
plastyczne
prowadzone
przez
profesjonalnych
7.4. Wskazanie zasobów i środków przy pomocy których odbywał się projekt:
Całkowity koszt: 41993,14zł w tym:
 koszty pokryte z dofinansowania (program NCK „Domy Kultury+. Edukacja artystyczna”):
33500,00zł
 własne środki finansowe: 8493,14 zł
8. Rezultaty, wyniki, skutki projektu (rezultaty twarde i miękkie):
Rezultaty twarde:
-Liczba spotkań, warsztatów, dyskusji, lekcji, zajęć i innych form aktywności w ramach zadania: 18
-Liczba godzin spotkań, warsztatów, dyskusji, lekcji, zajęć i innych form aktywności w ramach zadania
(godzina zajęciowa 45 minut): 110
-Liczba uczestników spotkań, warsztatów, dyskusji, lekcji, zajęć i innych form aktywności w ramach
zadania: 300
-Liczba powstałych scenariuszy zajęć: 3
Rezultaty miękkie:
-Zwiększenie zapotrzebowania przez uczestników projektu na następne edycję tego przedsięwzięcia,
-Stworzenie nowych zespołów muzycznych, teatralnych i tanecznych,
-Nowe wydarzenia kulturalne,
-Zwiększenie liczby odbiorców dóbr kultury.
162
XXV PROJEKT
1. Tytuł projektu: ZAJĘCIA TANECZNE GR. PARADOX
2. Miejsce realizacji: Ośrodek Promocji Aktywności Kulturalnej w Sandomierzu
3. Okres realizacji (od: dd-mm-rrrr do: dd-mm-rrrr): 16.09.2013 – 29.06.2014
4. Osoby/instytucje/organizacje zaangażowane w projekt (np. pomysłodawcy, wykonawcy, edukatorzy,
animatorzy, artyści, partnerzy, sponsorzy itp.):
Monika Magda - instruktor tańca
Justyna Duszkiewicz – instruktor tańca
Grupa taneczna PROLOGOS z Sokolnik
Małgorzata Chmielowiec – pedagog i instruktor tańca
Marcin Wąsik – scenografia
Marian Zych – muzyka
Sandomierskie Studio Piosenki
5. Do kogo był adresowany – opis grup uczestników:
Zespoły grup tanecznych PARADOX działające przy Sandomierskim Centrum Kultury, gromadzą w
swoich szeregach dzieci i młodzież pasjonującą się tańcem. Uczestnictwo w zajęciach to doskonały
sposób na rozwijanie pasji tanecznej oraz wrażliwości estetycznej poprzez kontakt z tańcem.
Na co dzień tancerze ćwiczą w 4 grupach wiekowych:
PARADOX IV – gr. przedszkolna
PARADOX III – gr. dziecięca w wieku 7-9 lat
PARADOX II – gr. dziecięca w wieku 10-12 lat
PARADOX I – młodzież gimnazjalna i ponadgimnazjalna
6. Liczba uczestników: 96 osób
7. Opis projektu:
Na zajęciach grup PARADOX dzieci młodzież poznają techniki tańca nowoczesnego z elementami:
klasyki, jazz, modern jazz. Zajęcia odbywają się w IV grupach wiekowych (4-20 lat), każda z grup ma
spotkania 2 razy w tygodniu.
7.1. Cel/e projektu:
Zajęcia taneczne mają na celu:
 rozwijać zainteresowania młodych tancerzy;
 przygotować nowe układy taneczne oraz skorygować istniejące;
 pomóc w doborze odpowiedniego podkładu muzycznego;
 doskonalić poczucie rytmu oraz wrażliwości na muzykę;
 kształtować sprawność planowania i organizowania czasu na próbach;
 rozwijać u młodych tancerzy odpowiedzialność i systematyczność;
 polepszenie współpracy w grupie.
7.2. Opis działań:
W roku szkolnym grupy PARADOX mają systematyczne zajęcia taneczne (2 razy w tygodniu). Na
zajęciach dzieci i młodzież wytrwale ćwiczy istniejące i nowe układy.
W celu poznania nowych technik, uczestnicy z najstarszej grupy, ma możliwość doszkolenia się na
warsztatach tanecznych organizowanych przez Kielecki Teatr Tańca. Swoją wiedzę wykorzystują
później na zajęciach tanecznych.
Poza tym, młode tancerki same organizują czas prób. Mają za zadanie poprowadzić rozgrzewki,
przećwiczyć klasyczne układy oraz zaprezentować własne układy (pomysł na własne choreografie
rozwija kreatywne myślenie oraz pobudza wyobraźnię).
163
Każdy uczestnik zajęć ma możliwość zaprezentowania swoich pomysłów, wspólnie z instruktorem
dopracowywano układy. Wspólne pomysły powstają podczas dyskusji, pogadanek. Zajęcia praktyczne
udoskonalają każdy etap projektu.
Osoby aktywne na zajęciach i próbach są typowane do prowadzenia rozgrzewek, niesienia pomocy
osobom słabszym i przede wszystkim prowadzenia solowych partii w układach. Takie wyróżnienie
motywuje pozostałe jednostki do pracy nad swoimi zdolnościami.
Współpraca w grupie rozwijała w uczestnikach zdolności organizacyjne, odpowiedzialność, otwartość
oraz pomysłowość. Zajęcia efektywnie wpływają na czas wolny, rozwijają zainteresowania, wrażliwość
na muzykę i ruch.
7.3. Metody i formy edukacji kulturalnej:
zajęcia pozalekcyjne - zajęcia mają formę pracy grupowej oraz indywidualnej. Każdy uczestnik zajęć
ma możliwość zaprezentowania swoich pomysłów, które są wspólnie z instruktorem realizowane i
dopracowywane na zajęciach. Wspólne pomysły powstają podczas dyskusji, pogadanek;
udział w okolicznych imprezach i wydarzeniach miejskich: Finał Wielkiej Orkiestry Świątecznej
Pomocy, Dzień Dziecka, Dni Sandomierza, Jarmark Jagielloński, Pożegnanie Wakacji;
udział w przeglądach i konkursach tanecznych organizowanych w kraju - w zeszłym sezonie
najstarsza grupa taneczna PARADOX I zdobyła II miejsce w na Festiwalu Tańca POWIEW w
Tarnobrzegu;
warsztaty taneczne organizowane z instruktorami spoza Sandomierza;
dofinansowanie warsztatów organizowanych przez Kielecki Teatr Tańca;
wymiana młodzieży: warsztaty i występy grupy PARADOX I w Emmendingen;
współpraca z zespołem PROLOGOS z Sokolnik;
organizowanie wakacyjnych pozamiejscowych obozów tanecznych.
7.4. Wskazanie zasobów i środków przy pomocy których odbywał się projekt:




dofinansowanie z Urzędu Miasta Sandomierz;
wkład własny Sandomierskiego Centrum Kultury;
opłaty za zajęcia;
nagroda finansowana za zdobycie II miejsca na Festiwalu Tańca POWIEW
8. Rezultaty, wyniki, skutki projektu (rezultaty twarde i miękkie):
 zwiększenie zainteresowania zajęciami tanecznymi wśród mieszkańców miasta i okolic;
 rozwijanie pasji tanecznych wśród uczestniczek, m.in. udział w kursach na instruktorów tańca;
 reprezentacja miasta na terenie kraju i poza jej granicami;
 uzyskanie nowych umiejętności i doświadczeń;
 rozwijanie zdolności artystycznych;
 zwiększenie zdolności komunikacyjnych.
XXVI PROJEKT
1. Tytuł projektu: ZAJĘCIA TEATRALNE – MAŁE FORMY TEATRALNE ORAZ GRUPA TEATRALNA
METAFORA
2. Miejsce realizacji: Ośrodek Promocji Aktywności Kulturalnej w Sandomierzu
3. Okres realizacji (od: dd-mm-rrrr do: dd-mm-rrrr): 06.09.2013 – czerwiec 2014 r.
4. Osoby/instytucje/organizacje zaangażowane w projekt (np. pomysłodawcy, wykonawcy, edukatorzy,
animatorzy, artyści, partnerzy, sponsorzy itp.):
Magdalena Gach – główny instruktor teatralny
Marcin Wąsik – plastyk,
Marta Szpyra
164
5. Do kogo był adresowany – opis grup uczestników:
Zajęcia teatralne są skierowane do dzieci oraz młodzieży gimnazjalnej i ponadgimnazjalnej. Zadaniem
spotkań jest wychowanie i kształcenie młodych jednostek przez kulturę oraz dla kultury.
Spotkania odbywają się w Ośrodku Promocji Aktywności Kulturalnej, gdzie organizowane są zajęcia
dla 3 grup wiekowych:
Małe Formy Teatralne III – dzieci 5-6 lat
Małe Formy Teatralne II – dzieci 7-9 lat
Grupa Teatralna METAFORA – dzieci z klas V-VI sz. podstawowej, młodzież gimnazjalna
i ponadgimnazjalna
6. Liczba uczestników: 31 uczestników
7. Opis projektu:
7.1. Cel/e projektu:
Zajęcia teatralne mają za zadanie:
 propagować
idee
zajęć
teatralnych
wśród
młodzieży
szkół
gimnazjalnych
i ponadgimnazjalnych;
 pracę nad głosem i ciałem;
 nauczyć używać swoich emocji;
 wykształcić umiejętność interpretacji tekstu;
 przełamywać swoją wstydliwość i zwalczać tremę;
 współpracę w grupie;
 rozwijać kreatywne myślenie;
 aktywny udział w przygotowywaniu scenariusza, rekwizytów, dekoracji;
 zdobywanie nowych umiejętności i wiadomości z dziedziny wiedzy o teatrze, scenografii,
technik scenicznych.
7.2. Opis działań:
Zajęcia rozpoczynają się od ćwiczeń emisji głosu, dykcji mające na celu wyćwiczyć poprane i wyraźne
wypowiadanie słów. Tematyka zajęć obejmuje: ruch sceniczny, pracę nad ciałem (gesty, mimika,
postawa); środki wyrazu aktora, praca nad wyobraźnią, ćwiczenia orientacji przestrzennej. Ważną rolę
w zajęciach odgrywają różnego rodzaju inscenizacje.
W trakcie zajęć młodzieżowa grupa ćwiczy elementarne zadania z działania scenicznego, odgrywanie
scen aktorskich bez tekstu.
Poza tym grupa METAFORA na zajęciach zajmuje się głownie wspólnym tworzeniem scenariuszy.
Wynikiem spotkań są autorskie scenariusze m.in. „Eskejp”, „Szkoła Morderców”, „Upupieni”,
„Przystanek” czy najnowszy spektakl „Żmigród”. Intensywne próby przygotowują młodzież do
prezentacji przedstawień szerszej publiczności. Korzystając z różnych metod (np. burzy mózgów,
banku pomysłów, inscenizacji) grupa opracowuje scenariusze o wszelkiej tematyce, odbywają się
liczne próby, odgrywanie inscenizacji.
Przygotowanie przedstawienia wymaga zaangażowania wszystkich członków grupy. Młodzież
samodzielnie przygotowuje scenografię, dekorację, kostiumy, rekwizyty, podkłady muzyczne oraz
plakaty na premierę danego przedstawienia. Takie zaangażowanie podnosi samoocenę, daje poczucie
swojej wartości oraz motywuje do dalszej pracy, a także uczy współpracy w zespole,
odpowiedzialności, rozwija kreatywność oraz umacnia więzi emocjonalne między członkami.
Oprócz standardowych zajęć w roku szkolnym, w miesiącach lipiec – sierpień grupa Metafora ma
możliwość przygotowania bloku artystycznego podczas imprez plenerowych organizowanych w
Sandomierzu, tj. Dzień Dziecka, Jarmark Jagielloński i Festyn Rycerski, Dookoła Wody Festival,
Pożegnanie Wakacji. Ich zadaniem jest odegranie krótkich inscenizacji, w których udział biorą również
widzowie. Dzięki umiejętnej improwizacji w krótkich przedstawieniach licznie biorą udział dzieci z
widowni, a stosowanie dramy pozwala na wykorzystanie spontanicznej ekspresji aktorskiej.
7.3. Metody i formy edukacji kulturalnej:
 zajęcia pozalekcyjne - zajęcia mają formę pracy grupowej oraz indywidualnej. Każdy uczestnik
zajęć ma możliwość zaprezentowania swoich pomysłów, które są wspólnie z instruktorem
165





realizowane i dopracowywane na zajęciach. Wspólne pomysły powstają podczas dyskusji,
pogadanek;
udział w okolicznych imprezach i wydarzeniach miejskich: Dzień Dziecka, Dni Sandomierza,
Jarmark Jagielloński, Dookoła Wody Festival, Pożegnanie Wakacji;
udział w przeglądach i konkursach teatralnych organizowanych w kraju - w zeszłym sezonie grupa
METAFORA wzięła udział w XIX Zamkowych Spotkaniach Teatralnych o laur „Złotego Gargulca” w
Szydłowcu, na których otrzymała wyróżnienie za przedstawienie pt. „Upupieni”. Natomiast w
czerwcu br. grupa zdobyła I miejsce w kategorii scena teatralna za przedstawienie „Przystanek”
podczas Festiwalu Miasto Młodych Artystów w Sandomierzu;
organizowanie premier autorskich spektakli oraz przedstawienie ich szerszej publiczności;
zachęcenie do korzystania z instytucji kulturalnych i uczestnictwa w wydarzeniach kulturalnych na
terenie miasta;
uczestnictwo w przedsięwzięciach kulturalnych organizowanych na terenie Miasta poprzez
przygotowanie animacji dla dzieci na Rynku Starego Miasta w ramach akcji „Lato w mieście”.
7.4. Wskazanie zasobów i środków przy pomocy których odbywał się projekt:
 wkład własny Sandomierskiego Centrum Kultury;
 dofinansowanie zajęć przez Urząd Miasta Sandomierz;
 nagroda pieniężna zdobyta podczas Festiwalu Miasto Młodych Artystów została
przeznaczona na realizację 10 września br. premiery autorskiego spektaklu „Żmigród”.
8. Rezultaty, wyniki, skutki projektu (rezultaty twarde i miękkie):
Zaangażowanie dzieci i młodzieży w tworzenie amatorskiego ruchu teatralnego to dobry sposób na
odpowiednie zagospodarowanie czasu wolnego, a przede wszystkim podnosi samoocenę, daje
poczucie swojej wartości oraz motywuje do dalszej pracy, a także uczy współpracy w zespole,
odpowiedzialności, rozwija kreatywność oraz umacnia więzi emocjonalne między członkami. Działania
grupy METAFORA rozwijają i uczą uczestników aktywnego udziału w życiu kultury, animacji kultury,
improwizacji oraz rozwija umiejętność twórczego i kreatywnego myślenia czy działania. Spotkania
przygotowują do uczestnictwa w kulturze, do duchowego i materialnego korzystania z dóbr kultury
oraz edukacji poprzez twórczość kulturalną.
XXVII PROJEKT
1. Tytuł projektu: SANDOMIERSKIE STUDIO PIOSENKI
2. Miejsce realizacji: Pracownia artystyczna, Rynek 25/27 w Sandomierzu
3. Okres realizacji (od: dd-mm-rrrr do: dd-mm-rrrr): 02.09.2013 – czerwiec 2014 r.
4. Osoby/instytucje/organizacje zaangażowane w projekt (np. pomysłodawcy, wykonawcy, edukatorzy,
animatorzy, artyści, partnerzy, sponsorzy itp.):
Martyna Puszka-Maziarz – główny instruktor wokalny
Rafał Panek – instruktor nauki gry na gitarze
5. Do kogo był adresowany – opis grup uczestników:
Zajęcia teatralne są skierowane do dzieci oraz młodzieży gimnazjalnej i ponadgimnazjalnej. Zadaniem
spotkań jest wychowanie i kształcenie młodych jednostek przez kulturę zdolności artystycznych, w tym
- pracy w zespołach muzycznych, kształtowania gustu muzycznego. W tym celu młodzi muzycy mogą
brać udział w zajęciach wokalnych studia piosenki.
6. Liczba uczestników: 25 uczestników
7. Opis projektu:
166
Sandomierskie Studio Piosenki to zajęcia wokalne dla dzieci i młodzieży. Na zajęciach uczestnicy
poznają zasady: emisji głosu i prawidłowego oddechu; interpretacji piosenek i wyrażania emocji; ruchu
scenicznego i pracy z mikrofonem; kształcenia słuchu i podstawowej wiedzy muzycznej.
7.1. Cel/e projektu:
 pobudzenie oraz rozwój u dzieci i młodzieży aktywności i wrażliwości muzycznej, poszerzanie
zainteresowań związanych z muzyką;
 rozwijanie umiejętności refleksyjnego słuchania muzyki;
 stwarzanie sytuacji dających możliwość przeżyć wewnętrznych, kontemplacji a także
autorefleksji;
 rozbudzania, rozwijania oraz prezentowania (uświadamiania, wykorzystania) uzdolnień
muzycznych uczniów;
 świadomego korzystania z dorobku kultury muzycznej, jak i aktywnego uczestnictwa w życiu
muzycznym;
 kształcenie głosu i umiejętności posługiwania się nim;
 wyposażenie uczniów w podstawowe umiejętności wokalne;
 kształcenie właściwych i pożądanych nawyków w czasie śpiewu;
 kształcenie nawyków związanych z obecnością na estradzie;
 kształtowanie postawy szacunku i tolerancji dla różnorodności gatunków i stylów
muzycznych;
 kształcenie umiejętności pracy w grupie, postawy odpowiedzialności za jakość wykonania
utworu, systematyczności.
7.2. Opis działań:
Zajęcia studia piosenki obejmują m.in. ćwiczenia emisji głosu, dykcji mające na celu wyćwiczyć
poprane i wyraźne wypowiadanie słów. Program jest dostosowany do indywidualnych potrzeb
każdego uczestnika.
Tematyka zajęć obejmuje:
 kształcenie głosu i umiejętności posługiwania się nim;
 wyposażenie uczestników w podstawowe umiejętności wokalne, dykcji i barwy głosu;
 ćwiczenia emisyjne, kształtujące prawidłowy oddech i poszerzające skalę głosu (ćwiczenia
oddechowe, dykcji, intonacyjne);
 nauka prawidłowej interpretacji tekstu i pracy z mikrofonem;
 odpowiedni dobór piosenek dla każdego uczestnika odpowiednio dla jego wieku i
umiejętności;
 praca nad prawidłowym tonem oddechowym;
 ćwiczenia rozluźniające mięśnie twarzy, krtani, przygotowujące do śpiewu
 praca nad problemami głosowymi: śpiew wysiłkowy, nadmierne napięcie strun głosowych i
krtani, przepowietrzenie głosu,;
 praca nad pełnym pasmem brzmienia, prawidłową rezonacją;
 nauka bądź poprawa zdolności muzyczne, tj.: słuch muzyczny, poczucie rytmu;
 kształcenie właściwych i pożądanych nawyków w czasie śpiewu;
 przygotowanie uczniów do występów przed publicznością;
 praca nad ruchem scenicznym, praca nad ciałem (gesty, mimika, postawa);
 opracowywanie materiału wokalnego pod kątem imprez wynikających z potrzeb środowiska
lokalnego.
7.3. Metody i formy edukacji kulturalnej:
Metody:
 analiza dźwiękowa i wokalna utworów;
 śpiew grupowy i solowy;
 nowe aranżacje istniejących utworów;
 występy na forum środowiska lokalnego;
 ćwiczenia doskonalące;
 śpiew indywidualny i zbiorowy z akompaniamentem instrumentów, z wykorzystaniem
podkładów muzycznych;
 ekspresja – np. wysłuchanie fragmentów opracowywanego utworu w innym wykonaniu;
167

organizowania i rozwijania działalności muzycznej ucznia np. próby wykonawcze, własne
propozycje interpretacji utworów muzycznych, prezentowanie osiągnięć i dokonań, występy
muzyczne, nagrania utworów, integracja różnych form działań muzycznych uczniów.
Formy:
 udział w konkursach, przeglądach i festiwalach wokalnych, m.in. Festiwalu Miasto Młodych
Artystów – zdobycie nagrody głównej przez Patrycję Szubstarską w kategorii scena
muzyczna; wyróżnienie dla Gabrieli Klocek z kategorii wiekowej 10-13 lat oraz wyróżnienie dla
Patrycji Klocek w kategorii wiekowej 17-20 lat w V Ogólnopolskim Konkursie Wokalnym
„Ocalić od zapomnienia 2013” w Ćmielowie;
 udział w okolicznych imprezach i wydarzeniach miejskich: Finał Wielkiej Orkiestry Świątecznej
Pomocy, Dzień Dziecka, Dni Sandomierza, Jarmark Jagielloński, Dookoła Wody Festival,
Pożegnanie Wakacji, Kolęda Świąteczna;
 organizowanie koncertów tematycznych;
 zachęcenie do korzystania z instytucji kulturalnych i uczestnictwa w wydarzeniach
kulturalnych na terenie miasta;
 warsztaty wokalne organizowane z instruktorami spoza Sandomierza: 15-16/22-23.01.2013 r.
„Warsztaty muzyczno-wokalne” z Konradem Mastyko, 30-31.08.2013 warsztaty wokalne z
Sonią Lachowolską;
 uczestnictwo w warsztatach wokalnych organizowanych na terenie kraju
7.4. Wskazanie zasobów i środków przy pomocy których odbywał się projekt:

wkład własny Sandomierskiego Centrum Kultury;

opłata za zajęcia;

dofinansowanie zajęć przez Urząd Miasta Sandomierz
8. Rezultaty, wyniki, skutki projektu (rezultaty twarde i miękkie):
Program daje możliwość świadomego i aktywnego uczestnictwa w kulturze muzycznej, rozwijania
wrażliwości na świat dźwięków, co jest ważnym aspektem wychowawczym w rozbudzaniu
odpowiedzialnej i twórczej postawy dzieci i młodzieży. Zajęcia wokalne pozwalają włączenie się w
życie artystyczne miasta.
Spotkania przygotowują do uczestnictwa w kulturze, do duchowego i materialnego korzystania z dóbr
kultury oraz edukacji poprzez twórczość kulturalną.
Pozostałe atuty zajęć pozalekcyjnych:
 pozytywne zagospodarowanie czasu wolnego;
 radość i zadowolenie wynikające z twórczej działalności (samorealizacja), dowartościowanie,
wiara we własne siły;
 wyzbycie się wstydu, pokonanie nieśmiałości;
 uatrakcyjnianie imprez i uroczystości lokalnych;
 reprezentowanie miasta na różnego rodzaju konkursach;
XXVIII PROJEKT
1. Tytuł projektu: KLUB KURIERA
2. Miejsce realizacji: Łódź i region Łódki
3. Okres realizacji od: 01-03-2013 do: 30-11-2013
4. Osoby/instytucje/organizacje zaangażowane w projekt (np. pomysłodawcy, wykonawcy, edukatorzy,
animatorzy, artyści, partnerzy, sponsorzy itp.):
Pomysłodawca i edukator: Szymon Pawlak 9pracownik Centrum Dialogu im. Marka Edelmana)
Sponsor: Orange Property Group
Partnerzy: Szkoły ponadgimnazjalne, w których przeprowadzono zajęcia
5. Do kogo był adresowany – opis grup uczestników: młodzież ponadgimnazjalna.
168
6. Liczba uczestników: 1000 osób
7. Opis projektu:
7.1. Cel/e projektu:
Celem zadania jest popularyzacja postaci Jana Karskiego i Sprawiedliwych Wśród Narodów Świata
oraz upowszechnienie postawy życzliwości,
otwartości na innego, odwagi osobistej i cywilnej wśród młodzieży szkół ponadgimnazjalnych z Łodzi i
regionu łódzkiego. Zadanie jest podzielone na dwa etapy. W ramach I etapu w 5 łódzkich liceach
powstanie "Klub Kuriera", grupujący uczniów zainteresowanych historią i przyciągający pozostałych
atrakcyjnymi zajęciami, wycieczkami i dopasowaną do profilu grupy docelowej komunikacją. Młodzież
zostanie zaangażowana w tworzenie baz danych o Janie Karskim (wykorzystując materiały
przygotowane przez MHP w ramach zadania "Jan Karski. Niedokończona Misja") i innych polskich
Sprawiedliwych Wśród Narodów Świata z województwa łódzkiego oraz Ocałałych posiadających
drzewka w Parku Ocalałych w Łodzi. Weźmie udział w 4 wyjazdach na "szlak kuriera" do miejsc
związanych z postacią Karskiego i przygotowaniem materiałów na wspólnie tworzoną stronę
internetową. Równolegle odbywać się będą zajęcia edukacyjne w liceach, o nazwie "Karski. Jan
Karski". Etap II to rozszerzenie działalności "Klubu Kuriera" na inne szkoły z regionu łódzkiego,
również gimnazjalne, oraz dalsza rozbudowa wspólnie tworzonych baz danych o Sprawiedliwych
Wśród Narodów Świata i Ocalałych.
7.2. Opis działań:
ETAP I (Marzec - Lipiec 2013)
a) Stworzenie i początek działalności Klubu Kuriera
b) Budowa strony internetowej Klubu Kuriera
c) Budowa bazy informacji o Janie Karskim i innych polskich
d) Sprawiedliwych Wśród Narodów Świata z województwa łódzkiego
e) Budowa bazy informacji o Ocalonych posiadających drzewka w Parku
f) Ocalałych w Łodzi
g) Organizacja 4 wycieczek do miejsc związanych z Janem Karskim i jego
h) szlakiem kuriera: do Warszawy, Krakowa, Izbicy Lubelskiej-Bełżca oraz Nowego SączaZakopanego-Piwnicznej-Eliaszówki
i) Organizacja zamkniętego pokazu filmów o Janie Karskim dla członków Klubu Kuriera w
Muzeum Miasta Łodzi.
j) Zajęcia edukacyjne "Karski. Jan Karski" dla uczniów szkół biorących udział w zadaniu.
k) Poszerzenie kręgu członków Klubu Kuriera.
ETAP II
Drugi etap zadania skierowany był do młodzieży gimnazjalnej i ponadgimnazjalnej uczącej się w
szkołach na terenie województwa łódzkiego oraz do młodzieży skupionej w kołach i stowarzyszeniach
historycznych naszego województwa.
a) Nawiązanie kontaktów ze szkołami gimnazjalnymi i ponadgimnazjalnymi z województwa
łódzkiego oraz umówienie terminów zajęć edukacyjnych.
b) Powoływanie nowych oddziałów Klubu Kuriera poza Łodzią
c) Zajęcia edukacyjne „Karski. Jan Karski” w szkołach gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych
województwa łódzkiego,
d) Publikacja na stronie i profilu Klubu relacji z zajęć prowadzonych przez członków Klubu
Kuriera w trakcie etapu
e) Rozbudowa baz informacji o polskich Sprawiedliwych Wśród Narodów Świata z województwa
łódzkiego oraz Ocalałych
f) posiadających drzewka w Parku Ocalałych w Łodzi.
7.3. Metody i formy edukacji kulturalnej:
ETAP I:
a) Lekcje w szkołach uczestniczących w projekcie, prowadzone przez pracownika Centrum
Dialogu im. Marka Edelmana – Szymona Pawlaka.
b) Utworzenie Klubu Kuriera, którego członkowie zostali przygotowani przez Szymona Pawlaka
do poprowadzenia lekcji w szkołach w regionie łódzkim
ETAP II:
a) Lekcje w regionie prowadzone przez członków Klubu Kuriera po nadzorem Szymona Pawlaka.
169
7.4. Wskazanie zasobów i środków przy pomocy których odbywał się projekt:
Muzeum Historii Polski w ramach programu „Patriotyzm Jutra” – 80% funduszy
Centrum Dialogu im. Marka Edelmana – 20 % funduszy
Orange Property Group – wkład rzeczowy
8. Rezultaty, wyniki, skutki projektu (rezultaty twarde i miękkie):
- powstanie Klubu Kuriera w Łodzi i oddziałów w woj. łódzkim;
- ponad 1 000 uczniów wzięło udział w zajęciach edukacyjnych i działaniach Klubu;
- 1 pokaz filmów;
- 4 wycieczki do miejsc związanych z Janem Karskim;
- 2 multimedialne bazy danych;
- 1 strona internetowa Klubu (w formie podstrony na stronie www.centrumdialogu.com).
Rezultaty miękkie:
Uczniowie biorący udział w zajęciach i działaniach Klubu m.in. poznali informacje w obszarach:
1) Daty – 1914–2000(daty życia Jana Karskiego), 09.1935 (wprowadzenie ustaw norymberskich w
Niemczech), 01.1940 (pierwsza
misja kurierska Jana Karskiego), 06.1940 (aresztowanie, przesłuchania i odbicie Karskiego z rąk
Gestapo), 01.1942 (konferencja w Waansee),
09.1942 – (spotkanie Karskiego z przedstawicielami organizacji Żydowskich, wizyty w getcie
warszawskim i Izbicy Lubelskiej), 11.1942
(ostatnia misja Karskiego do Londynu), 1943 (wyjazd Karskiego do USA), 1944 (opublikowanie w USA
– "Tajnego Państwa"), 1982, 1995, 2012
(przyznanie Karskiemu kolejnych odznaczeń i orderów);
2) Postacie – Jan Kozielewski (Jan Karski), Marian Kozielewski, Stefan Grot-Rowecki, Władysław
Sikorski, Zofia Kossak-Szczucka, Irena
Sendlerowa, Cyryl Ratajski, Adam Czerniaków, Winston Churchill, Anthony Eden, Franklin Delano
Roosevelt, Feliks Frankfurter;
3)Pojęcia – getto ławkowe, shoah, getto, eksterminacja, ośrodki zagłady, Polskie Państwo Podziemne,
Rząd Emigracyjny, Delegatura Rządu na
Kraj, Armia Krajowa, Żegota.
XXIX PROJEKT
1. Tytuł projektu: ORKIESTRA CZTERECH KULTUR
2. Miejsce realizacji: Łódź – Poznań – Warszawa
3. Okres realizacji od 01-05-2013 do: 31-10-2013
4. Osoby/instytucje/organizacje zaangażowane w projekt (np. pomysłodawcy, wykonawcy, edukatorzy,
animatorzy, artyści, partnerzy, sponsorzy itp.):
Pomysłodawca – Joanna Podolska i Lech Dzierżanowski
Tutorzy: Maciej Łabecki, Max Simon, Zvi Carmeli, Konstantin Manaev
Dyrygent: Daniel Raiskin
5. Do kogo był adresowany – opis grup uczestników:
Odbiorcami zadania są: publiczność w Łodzi, Poznaniu i Warszawie (w sumie 650 osób), słuchacze 2
Programu Polskiego Radia sami muzycy Orkiestry, w szczególności 20 młodych muzyków, dla których
udział w projekcie może stanowić wstęp do profesjonalnej kariery.
6. Liczba uczestników:
1 dyrygent, 4 tutorów, 20 młodych muzyków i 650 słuchaczy
7. Opis projektu:
170
"Orkiestra Czterech Kultur" jest projektem artystycznym łączącym kultury muzyczne Polski, Niemiec,
Rosji i Izraela. 24 osobowa Orkiestra, złożona ze studentów wyższych szkół muzycznych
pochodzących z czterech wymienionych krajów (łącznie 20 osób) oraz czterech doświadczonych
muzyków ­ tutorów, pod batutą Daniela Raiskina, głównego dyrygenta Staatsorchester Rheinische
Philharmonie w Koblencji oraz Filharmonii Łódzkiej, w salach koncertowych Łodzi, Poznania i
Warszawy zagrali utwory kompozytorów : Grażyny Bacewicz, Wolfganga Rihma, Aleksandra
Tansmana oraz Dymitra Szostakowicza. Kultywując tradycję Rzeczpospolitej wielu narodów, otwartej
na obecność i wpływy innych kultur, Orkiestra Czterech Kultur ma stanowić artystyczne uosobienie
idei tolerancji i różnorodności, ukazujących jedność kultury europejskiej przy wszystkich różnicach
między zaangażowanymi w zadanie artystami.
7.1. Cel/e projektu:
Głównym celem zadania była kultywacja tradycji wielokulturowej Polski i polskiej kultury muzycznej.
Cele pośrednie zadania:
1) Zawiązanie Orkiestry łączącej młodych muzyków z czterech nacji w przeszłości zamieszkujących
tereny dzisiejszej Polski;
2) Wymiana doświadczeń między muzykami młodego i średniego pokolenia;
3) Promocja wybitnej twórczości kompozytorskiej Grażyny Bacewicz, Wolfganga Rihma, Aleksandra
Tansmana i Dymitra Szostakowicza;
4) Upowszechnienie idei tolerancji i różnorodności, obecnych w wspólnym idiomie kultury muzycznej
Polski i Europy
7.2. Opis działań:
1) Rekrutacja do Orkiestry 4 Kultur (V ­ VIII 2013) Łącznie wyłoniono 20 osób z 4 krajów: Niemiec,
Polski, Rosji i Izraela. Skład Orkiestry został uzupełniony muzykami Kwartetu Czterech Kultur, którzy
sprawowali opiekę artystyczną nad młodymi muzykami.
2) Zawiązanie Orkiestry 4 Kultur (IX 2013) Zaproszeni muzycy oraz dyrygent spotkali się w Łodzi
gdzie odbyły się próby.
3) Trasa koncertowa Orkiestry 4 Kultur (IX 2013) Łódź, Poznań, Warszawa
7.3. Metody i formy edukacji kulturalnej:
Młodzi muzycy zostali podzieleni na cztery grupy (w zależności od tego na jakim instrumencie grali).
Każda z grup – skrzypce (2 grupy), altówki i wiolonczele została przydzielona konkretnemu tutorowi.
Przez dni muzycy ćwiczyli pod okiem tutorów zaplanowany repertuar.
Łódzki koncert (premierowy) był pierwszym sprawdzianem nowoutworzonego zespołu przed
publicznością. W każdym z kolejnych miast (Poznań i Warszawa) orkiestra szlifowała wykonanie.
7.4. Wskazanie zasobów i środków przy pomocy których odbywał się projekt: Ministerstwo Kultury i
Dziedzictwa Narodowego
- 70% budżetu
Ambasada Republiki Federalnej Niemiec – 3,7% budżetu
Dotacja celowa UMŁ – 7% budżetu
Mała Wielka Czekolada – 0,7% budżetu
Dalkia – 1,7 % budżetu
Amcor – 1,4% budżetu
8. Rezultaty, wyniki, skutki projektu (rezultaty twarde i miękkie):
Rezultaty zadania:
a) Utworzenie Orkiestry Czterech Kultur złożonej z czterech profesjonalnych muzyków i 20
studentów szkół muzycznych z czterech krajów: Polski, Niemiec, Izraela i Rosji.
b) Trzy koncerty 24 osobowej Orkiestry w Łodzi, Poznaniu i Warszawie dla 650 osób łącznie
c) Transmisja na żywo koncertu w Warszawie przez Program 2 Polskiego Radia
171
XXX PROJEKT
1. Tytuł projektu: RODZINNA I SZKOLNA AKADEMIA POMYSŁÓW
2. Miejsce realizacji: ŻOK, Żuławski Bank Spółdzielczy, Żuławski Park Historyczny
3. Okres realizacji: od: 01-09-2012 do: 30-06-2013
4. Osoby/instytucje/organizacje zaangażowane w projekt (np. pomysłodawcy, wykonawcy, edukatorzy,
animatorzy, artyści, partnerzy, sponsorzy itp.): ŻOK, Fundacja Kreatywna Edukacja, nauczyciele z
Nowego Dworu Gdańskiego
5. Do kogo był adresowany – opis grup uczestników: dzieci 3-5 wraz z rodzicami, klasy 1-3 szkół
podstawowych.
6. Liczba uczestników: 130
7. Opis projektu: Projekt prowadzony był dwutorowo: wg programu dla uczestniczących w projekcie
dwóch klas ze szkół podstawowych i wg programu dla dzieci z towarzyszeniem rodziców. Programy w
wielu punktach się pokrywały, są jednak przygotowane zgodnie z metodyką pracy z mniejszą i
większą grupą, a także z rodzicami. Ważną grupą uczestniczącą w projekcie byli nauczyciele,
pedagodzy, artyści, specjaliści prowadzący zajęcia. Dotychczas angażowali się na własnych
„podwórkach” i byli trochę samotnymi żaglami, teraz tworzą małą flotę żeglującą do wyspy
skarbów. Brzmi to zabawnie, ale prawdziwie i prawdziwie cieszy, ponieważ już na etapie
przygotowywania projektu, idea „Akademii Pomysłów” znajdowała coraz to nowych zwolenników i
pomocników. Zajęcia Akademii Pomysłów odbywały się przez cały rok szkolny. Każdy mały student już
na początku otrzymał swój indeks, do którego wpisywaliśmy każde zajęcia. Program zajęć obejmował
nauki ścisłe i humanistyczne.
7.1. Cel/e projektu: Rozbudzenie pasji i zainteresowań wśród dzieci.
7.2. Opis działań:
7.3. Metody i formy edukacji kulturalnej: warsztaty, wykłady
7.4. Wskazanie zasobów i środków przy pomocy których odbywał się projekt: Fundacja PZU, środki
ŻOK i Fundacji Kreatywna Edukacja
8. Rezultaty, wyniki, skutki projektu (rezultaty twarde i miękkie):
130 uczestników, ok 140 godzin zajęć.
http://kreatywnaedukacja.org.pl/images/stories/album/index.html
XXXI PROJEKT
1. Tytuł projektu: ROBOTY W KULTURZE
2. Miejsce realizacji: ŻOK
3. Okres realizacji (od: dd-mm-rrrr do: dd-mm-rrrr): 2011
4. Osoby/instytucje/organizacje zaangażowane w projekt (np. pomysłodawcy, wykonawcy, edukatorzy,
animatorzy, artyści, partnerzy, sponsorzy itp.):ŻOK, pracownia kreatywna, robotyki amatorskiej,
plastyczna
172
5. Do kogo był adresowany – opis grup uczestników: dzieci i młodzież skupiona wokół pracowni w
ŻOK
6. Liczba uczestników: 30 + uczestnicy wystawy ok 100
7. Opis projektu: Projekt realizowany w trzech pracowniach. W dwóch z nich powstały prace
inspirowane robotami (plastyczne, instalacje i rzeźby), a w trzeciej autentyczne roboty autonomiczne.
Efekty można było podziwiać na wystawie łączącej dwa wydarzenia: zakończenie projektu i 60.
rocznicę wydania pierwszej książki Stanisława Lema „Astronauci”.
7.1. Cel/e projektu: integracja pracowni, inspiracja robotami i ich miejsce w domu kultury, powstanie
pierwszego robota animatora
7.2. Opis działań:
7.3. Metody i formy edukacji kulturalnej: warsztaty.
7.4. Wskazanie zasobów i środków przy pomocy których odbywał się projekt: Narodowe Centrum
Kultury, środki własne ŻOK
8.Rezultaty, wyniki, skutki projektu (rezultaty twarde i miękkie):
http://www.platformakultury.pl/artykuly/101771-roboty-w-kulturze.html
http://www.stara.zok-ndg.pl/photogallery.php?album_id=105
XXXII PROJEKT
1. Tytuł projektu: BOŻE NARODZENIE
2. Miejsce realizacji: Fabryka Sztuk, ul. 30 stycznia 4, 83 – 110 Tczew
3. Okres realizacji: od 01 do 21.12.2013 r.
4. Osoby/instytucje/organizacje zaangażowane w projekt (np. pomysłodawcy, wykonawcy, edukatorzy,
animatorzy, artyści, partnerzy, sponsorzy itp.):
pracownicy Fabryki Sztuk: Kamila Gillmeister, Klaudia Lasota, Radosław Wiecki
5. Do kogo był adresowany – opis grup uczestników:
uczniowie wszystkich etapów edukacji szkolnej.
6. Liczba uczestników: 1582 os.
7. Opis projektu:
7.1. Cel/e projektu:
 zapoznanie uczestników z tradycjami bożonarodzeniowymi,
 zapoznanie z tradycją darowania prezentów różnych krajach europejskich,
 nauczenie szacunku do innych kultur,
 nabycie umiejętności wykonywania własnoręcznych ozdób choinkowych,
 rozwijanie kreatywności, zdolności plastycznych i manualnych,
 integracja wewnątrzgrupowa – umiejętności pracy w grupie,
 wyrażanie siebie poprzez działania plastyczne,
 pobudzanie wrażliwości.
7.2. Opis działań:
projekt bożonarodzeniowy jest powtarzany co roku. W ramach projektu uczestnicy mogą uczestniczyć
w dwóch lekcjach z prezentacją multimedialną nt. „Boże Narodzenie na Pomorzu” i „Nie tylko św.
Mikołaj przynosi prezenty. O tradycji darowania prezentów w okresie bożonarodzeniowym” oraz w
trzech warsztatach: „Kartki bożonarodzeniowe”, „Wykonywanie ozdób choinowych”, „Ozdabianie
173
bombek” . Lekcje są prowadzone w zabytkowym budynku „poniatówce”, w której są zgromadzone
eksponaty etnograficzne.
7.3. Metody i formy edukacji kulturalnej: wykład z dyskusją, warsztaty.
7.4. Wskazanie zasobów i środków przy pomocy których odbywał się projekt:
prezentacja multimedialna, burza mózgów, różnorodne materiały plastyczne (m.im. brokat sypki, filc,
folie brokatowe, elementy z pianki, naklejki, stempelki…)
8. Rezultaty, wyniki, skutki projektu (rezultaty twarde i miękkie):
 wzmacnianie poczucia tożsamości regionalnej,
 nauczanie szacunku do tradycji,
 umocnienie więzi międzypokoleniowej – lepsze zrozumienie środowiska kulturowego, w
którym wychowali się dziadkowie uczniów,
 rozwinięcie i poszarzenie wyobrazi, kreatywności, sprawności manualnych,
 zwiększenie szans edukacyjnych,
 rozwój zainteresowań plastycznych i antropologicznych.
XXXIII PROJEKT
1. Tytuł projektu: DOSTĘPNE
NIEPEŁNOSPRAWNYCH
MUZEUM.
ZINTEGROWANY
PROGRAM
DLA
OSÓB
2. Miejsce realizacji: Muzeum Regionalne w Stalowej Woli
3. Okres realizacji (od: dd-mm-rrrr do: dd-mm-rrrr): IV 2007 - VI 2008
4. Osoby/instytucje/organizacje zaangażowane w projekt (np. pomysłodawcy, wykonawcy, edukatorzy,
animatorzy, artyści, partnerzy, sponsorzy itp.):
Autor programu: Lucyna Mizera, autor warsztatów: Edyta Lisek-Lubaś.
Partnerzy projektu:
Metropolitan University of Leeds
Lwowska Narodowa Akademia Sztuk Pięknych
Lwowskie Muzeum Historyczne
Centrum Rzeźby Polskiej w Orońsku
UMCS w Lublinie
Akademia Pedagogiki Specjalnej w Warszawie
Polski Związek Niewidomych
Polski Związek Głuchych
Polski Zwiazek Głuchoniewidomych
Polski Związek Niewidomych oddział w Stalowej Woli
Polski Związek Głuchych oddział w Stalowej Woli
Polski Związek Głuchych oddział w Rzeszowie
5. Do kogo był adresowany – opis grup uczestników: Osoby z dysfunkcją narządu ruchu, wzroku,
słuchu i osoby niepełnosprawne intelektualnie; Edukatorzy muzeów polskich i ukraińskich
6. Liczba uczestników: Trudne do oszacowania, projekt trwa nadal
7. Opis projektu:
Muzeum Regionalne w Stalowej Woli od roku 2006 realizuje program DOSTĘPNE MUZEUM – GOŚĆ
NIEPEŁNOSPRAWNY W MUZEUM.
W jego ramach powstała rzeźbiarska Galeria przez Dotyk, pakiet edukacyjny, a także przewodnik dla
muzealników. Przygotowany został ponadto cykl specjalnych warsztatów i lekcji muzealnych.
174
Sukcesywnie zlikwidowane zostały bariery architektoniczne w zabytkowej siedzibie Muzeum,
dostosowano podpisy, m.in. wprowadzając opisy w alfabecie Braille’a. Także w tym alfabecie powstał
specjalny przewodnik po stałej, regionalnej wystawie Muzeum „Z dziejów regionu nadsańskiego”.
Aby nieco zlikwidować pewne bariery mentalne oraz podzielić się zdobytą wiedzą Muzeum
zorganizowało także szkolenia dla muzealników w zakresie obsługi gości niepełnosprawnych.
Galeria przesz dotyk
„Galeria przez Dotyk” to stała, plenerowa ekspozycja rzeźb, zlokalizowana na dziedzińcu Muzeum
Regionalnego w Stalowej Woli. Są to w sumie 24 kamienne rzeźby z przeznaczeniem do percepcji
dotykowej. Rzeźby powstały podczas dwóch ukraińsko-polskich plenerów rzeźbiarskich
zorganizowanych w latach 2007-2008. Specjalny program edukacyjny dla osób z dysfunkcją wzroku
„Galeria przez Dotyk”, otrzymał wyróżnienie w konkursie Wydarzenie Muzealne 2007 roku Sybilla.
Do każdej z edycji Galerii powstał katalog rzeźb, w którym znalazły się zdjęcia oraz opisy w językach:
polskim, ukraiński i angielskim, a także w alfabecie Braille’a.
Szkolenia
Szkolenie „Gość niepełnosprawny w Muzeum” odbyło się kwietniu 2009 roku i było pierwszym
ogólnopolskim szkoleniem dla muzealników poświęconym w całości problematyce obsługi gości
niepełnosprawnych w placówkach kultury.
Zostało ono poprzedzone badaniem ankietowym na temat dostępności polskich muzeów (wyniki
badań okazały się niereprezentatywne, na ankietę odpowiedziało jedynie 39 instytucji spośród 740, do
których została wysłana).
Zajęcia prowadzili eksperci z Polski i Wielkiej Brytanii. Prelegentami były także osoby z fizyczną
niepełnosprawnością, które postrzegają bariery i ich wpływ z perspektywy własnych codziennych
doświadczeń.
Program szkolenia przygotowano w oparciu o przeprowadzone wśród polskich muzealników badania
ankietowe. W ramach dwudniowego cyklu wykładów i warsztatów, odbyły się panele teoretyczne i
praktyczne prowadzone przez polskich i zagranicznych ekspertów. Wśród prelegentów byli specjaliści
w zakresie pracy z osobami o różnych dysfunkcjach, ale też osoby takimi dysfunkcjami dotknięte. Z
wielką uwagą słuchali uczestnicy wystąpienia pani prezes Polskiego Związku Niewidomych, Anny
Woźniak-Szymańskiej. Poruszający się na wózku inwalidzkim Tomasz Wasielewski „na żywo” testował
przestrzeń stalowowolskiego Muzeum.Wielkie zainteresowanie wzbudziły warsztaty prowadzone
przez szkockiego naukowca, Gavina Fairbairna, który aktywizował uczestników do wspólnego
rozważania problematyki odbioru sztuki przez osoby niepełnosprawne intelektualnie. Swoimi
doświadczeniami z pracy z głuchoniewidomymi dzielił się z uczestnikami Ryszard Stryjecki,
prowadzący od lat plenery w Orońsku dla tych osób. Janusz Padziński z Lublina omawiał kwestie
aktywności twórczej osób z dysfunkcją intelektualną, Teresa Cwalina z Lasek przekazywała swoją
wiedzę na temat osób niewidomych i autystycznych, a Robert Gdela z Lublina - głuchych.
Szkolenie uświadomiło uczestnikom pracującym w placówkach kulturalnych, jak ważne są
zrozumienie i wiedza na temat poszczególnych dysfunkcji. Pozwoliło poczuć problemy osób
niepełnosprawnych, powstały idee wprowadzania zmian w instytucjach kultury.
W materiałach poszkoleniowych, które są do pobrania, zostały zawarte wszystkie wystąpienia
prelegentów.
http://muzeum.stalowawola.pl/_ext/niepelnosprawni/gfx/biuletyn_poszkoleniowy.pdf
Drugie szkolenie, które odbyło się w z końcem listopada 2010 roku, dotyczyło tematyki osób z
dysfunkcją intelektualną pn. „Gość niepełnosprawny intelektualnie w muzeum”. Dwudniowy warsztat
obejmował zarówno wykłady jak i przede wszystkim praktyczne ćwiczenia. Głównym prowadzącymi
byli prof. Gavin Fairbairn oraz Denis Rowley z Wielkiej Brytanii, wspierani przez Janusza
Padzińskiego. Uczestnikami byli muzealnicy pragnący nabyć wiedzę jak przyjmować, edukować i
przede wszystkim rozumieć gości z dysfunkcjami intelektualnymi (learning disability). To wciąż trudny
temat, wymagający niezwykłej empatii, wiedzy i delikatności.
Pakiet edukacyjny
W odpowiedzi na zapotrzebowanie specjalne formuły warsztatów powstał specjalny pakiet edukacyjny,
w którego powstaniu pomogli eksperci z danych dziedzin niepełnosprawności. Pakiet zawiera
175
warsztaty dla osób niesłyszących opracowane przez surdopedagoga Edytę Lisek-Lubaś, przy
konsultacjach prof. Kazimiery Krakowiak. Przy warsztatach dla osób niewidomych konsultacji udzieliła
Teresa Cwalina, wieloletni pedagog ze szkoły w Laskach, zaś program edukacyjny dla osób z
dysfunkcjami intelektualnymi opracował Michał Stanowski, na co dzień twórca „Nieprzetartego
Szlaku”. Dodatkowym elementem w pakiecie są warsztaty integracyjne warsztaty plastyczne.
Wystawy
Idąc w ślad idei pełnego dostępu do kultury oraz czynnego w niej uczestnictwa Muzeum rozpoczęło
cykl wystaw twórczości osób niepełnosprawnych. Muzeum, na indywidualnych wystawach, gościło
takich artystów jak Jacek Gałczyński (niesłyszący malarz, tworzący wspaniałe krajobrazy), czy
Jarosław Kamiński (podopieczny Domu Pomocy Społecznej im. Matki Teresy z Kalkuty w Lublinie),
który urzekł publiczność swoimi malarskimi żyrafami. Swoje stałe miejsce mają wystawy prac z
Warsztatów Terapii Zajęciowej.
7.1. Cel/e projektu:
Głównym celem projektu jest wyrównywanie szans osób niepełnosprawnych w dostępie do kultury
poprzez likwidację barier edukacyjnych i architektonicznych.
Cele szczegółowe:
 Poprawa jakości edukacji osób niepełnosprawnych
 Poszerzenie dostępu osób niepełnosprawnych do różnorodnych form edukacji muzealnej
 Osiągnięcie możliwie najpełniejszej integracji społecznej osób niepełnosprawnych
 Promowanie twórczości artystycznej osób niepełnosprawnych
 Podnoszenie kwalifikacji osób działających w sferze edukacji muzealnej w obsłudze gości
niepełnosprawnych
 Usprawnienie komunikacji i wymiany doświadczeń w działaniach na rzecz osób
niepełnosprawnych
7.2. Opis działań:
Muzeum Regionalne w Stalowej Woli od kilku lat realizuje program, mający na celu ułatwienie
uczestnictwa w kulturze osobom dotkniętym różnymi dysfunkcjami.
„Dostępne Muzeum” to nowatorski, pierwszy w Polsce zintegrowany program edukacyjny dla osób
niepełnosprawnych, który poprzez likwidację barier architektonicznych i mentalnych umożliwia odbiór
sztuki osobom z dysfunkcją narządu ruchu, wzroku, słuchu, a także niepełnosprawnym intelektualnie.
W związku z tym, że każda niepełnosprawność jest odmienna i wymaga różnych rozwiązań, program
uwzględnia rozmaite potrzeby, zainteresowania, zdolności i ograniczenia.
Osoby z dysfunkcją narządu ruchu w Muzeum (likwidacja barier architektonicznych)
Budynek Muzeum to neoklasyczny „Zamek Lubomirskich” z drugiej połowy XVIII wieku, otoczony
ogrodem urządzonym zgodnie z historyczną kompozycją z przełomu XIX i XX wieku. Dzięki likwidacji
barier architektonicznych obiekt stał się dostępny dla osób o różnej niepełnosprawności, szczególnie
dla osób z dysfunkcją narządu ruchu.
Przestrzeń zewnętrzna Muzeum została dostosowana do potrzeb publiczności niepełnosprawnej:
 Zorganizowano i oznakowano dwa miejsca parkingowe
 Utworzono podjazd dla osób niepełnosprawnych w części frontowej przed budynkiem
 Utworzono nowe, bądź dostosowano już istniejące, ciągi komunikacyjne do poruszania się na
wózkach inwalidzkich
 Wykonano ekspozytory, na których zamieszczane są informacje wielką czcionką o
wydarzeniach muzealnych i dostępności Muzeum do osób niepełnosprawnych.
Budynek Muzeum został zmodernizowany i dostosowany do potrzeb osób niepełnosprawnych.
W ramach projektu pomieszczeniom zlokalizowanym w strefie wejściowej na parterze budynku
Muzeum nadano nowe funkcje użytkowe:
 Wyposażono w artefakty dla osób niepełnosprawnych salę edukacyjną
 Urządzono toaletę dla osób niepełnosprawnych

Utworzono sklepik samoobsługowy, po którym bez ograniczeń mogą poruszać się wózki
inwalidzkie
176






Zainstalowano platformę samobieżną i zakupiono schodołaz
Zamontowano kompleksowy system informacji z myślą o osobach słabowidzących
Zlikwidowano progi w salach ekspozycyjnych i edukacyjnych
Położono antypoślizgowe posadzki w strefie wejściowej, w holu i na klatce schodowej
Zamontowano poręcze na klatce schodowej, I i II piętrze - prowadnice dla osób
niepełnosprawnych
Zainstalowano przy drzwiach wejściowych dzwonek elektryczny z przyciskiem podświetlanym
dla osób słabowidzących
Osoby niewidome i słabowidzące w Muzeum:
Dla osób z dysfunkcją wzroku Muzeum udostępnia:
„Galerię przez Dotyk”, plenerową wystawę 25 rzeźb z granitu wykonanych przez artystów z Polski i
Ukrainy z myślą o percepcji dotykowej. W ramach projektu „Dostępne Muzeum” został zorganizowany
plener rzeźbiarski, w wyniku którego powstało 13 nowych rzeźb z granitu, które utworzyły II część
Galerii. Została zlokalizowana na dziedzińcu Muzeum i wyposażona w infrastrukturę: w ciągi
komunikacyjne dla zwiedzających na wózkach inwalidzkich oraz w oświetlenie umożliwiające
odbywanie warsztatów także w godzinach wieczornych. Osoby niewidome i słabowidzące mogą
zwiedzać Galerię, dotykając podpisów wykonanych w brajlu, umieszczonych na aluminiowych
tabliczkach, bądź korzystając z mówionych opisów rzeźb przygotowanych w formacie mp3. Po
wycieczce dotykowej uczestniczą w warsztatach plastycznych, mając do dyspozycji artefakty
wykonane specjalnie z myślą o osobach niewidomych, pokazujące różne formy i możliwości
rzeźbiarskie, oraz makiety, np. budynku Muzeum oraz jego najbliższego otoczenia - jako rodzaju
trójwymiarowej mapy, ale i z możliwością poznania kształtu XVIII-wiecznego pałacu, czy też
neogotyckiego kościoła.
Wystawy stałe Muzeum dostosowane do zwiedzania dotykowego.
Ekspozycja „Z dziejów regionu nadsańskiego” (eksponaty archeologiczne, etnograficzne, z zakresu
historii i sztuki) została uzupełniona o zbiór artefaktów do percepcji dotykowej. Zwiedzający mogą
korzystać z palmptopów z tekstem dostosowanym do odbioru przez osoby niewidome i słabowidzące
oraz z opisów wystawy w brajlu.
Wystawa „Narodziny Stalowej Woli 1938 r.” (eksponaty w stylistyce art déco) także została
rozszerzona o zbiór artefaktów do percepcji dotykowej.
Opracowano i wydrukowano publikacje w brajlu i wielkim drukiem
Program Edukacyjny, Edyta Lisek, dr hab. Kazimiera Krakowiak, Teresa Cwalina, Anna Szlązak,
Michał Stanowski, Stalowa Wola, 2008
W skład programu edukacyjnego weszły opracowania ekspertów z poszczególnych rodzajów
niepełnosprawności. W ramach pakietu opracowano „Warsztaty dla osób niewidomych i
niedowidzących” (warsztaty artystyczne oraz wycieczki dotykowe) oraz Program Edukacyjny „Muzeum
bez granic”. Program Edukacyjny warsztatów artystycznych pn. „Powiedz mi, co widzę” został
skierowany do osób niesłyszących i słabosłyszących.
Galeria przez dotyk. Edycja II. Katalog poplenerowej wystawy rzeźby, w brajlu, j. polskim, angielskim,
ukraińskim, Stalowa Wola 2008.
Przewodniki
Wystawa stała Z dziejów regionu nadsańskiego, w j. polskim, Stalowa Wola 2008
Wystawa stała Z dziejów regionu nadsańskiego, j. angielskim, Stalowa Wola 2008
Wystawa stała Z dziejów regionu nadsańskiego, j. ukraińskim, Stalowa Wola 2008
Wystawa stała Z dziejów regionu nadsańskiego, w brajlu, Stalowa Wola 2008
Folder informacyjny Muzeum, 2008, wielką czcionka w j. polskim, angielskim, Stalowa Wola 2008
Osoby niesłyszące i słabosłyszące w Muzeum
177
W ramach programu „Dostępne Muzeum” prowadzona jest obsługa gości w języku migowym:
wycieczki edukacyjne, oprowadzanie, warsztaty, lekcje muzealne. Także Internet staje się sposobem
na poznawanie, edukację i dostarczanie informacji dla osób z dysfunkcją słuchu. Na przystępnej i
przejrzyście prowadzonej stronie pod adresem www.muzeum.stalowawola.pl znajdują się filmy z
ekspozycji stałych z tłumaczem w języku migowym. Na ekspozycji stałej „Z dziejów regionu
nadsańskiego” zwiedzający mogą korzystać z palmptopów z tekstem dostosowanym do odbioru przez
osoby niesłyszące i słabosłyszące.
Osoby niepełnosprawne intelektualnie w Muzeum.
Znaczącą grupę publiczności stalowowolskiego Muzeum stanowią osoby niepełnosprawne
intelektualnie. Sztuka pełni bardzo ważną funkcję w ich życiu. Program „Dostępne Muzeum” pozwala
nie tylko na bezpośrednie obcowanie z dziełami sztuki, ale także na własny proces twórczy. Osoby z
dysfunkcją intelektualną są aktywnymi uczestnikami zindywidualizowanych zajęć zespołowych: lekcji
muzealnych i warsztatów artystycznych. Twórczość niepełnosprawnych intelektualnie stawia nas
wobec fenomenu ich talentu, dlatego regułą stały się prezentacje prac na wystawach autorskich i
zbiorowych w naszym Muzeum.
Działania edukacyjne
Programy edukacyjne opracowują specjaliści w poszczególnych rodzajach niepełnosprawności, wraz
z pracownikami merytorycznymi Centrum Edukacji Artystycznej działającym w Muzeum Regionalnym
w Stalowej Woli.
W ramach programu „Dostępne Muzeum” odbywają się warsztaty z zakresu plastyki, etnografii,
historii, historii sztuki:





Program Edukacyjny warsztatów artystycznych dla osób niesłyszących i słabo słyszących „
POWIEDZ MI, CO WIDZĘ...”
Program edukacyjny dla osób niepełnosprawnych intelektualnie
Warsztaty dla osób niewidomych i słabowidzących
Integracyjne warsztaty plastyczne
Integracyjne warsztaty objazdowe
W latach 2007-2009 odbyły się 142 warsztaty dla osób o różnej niepełnosprawności. Od 2008 r.
realizowany jest cykl zajęć poza siedzibą Muzeum, w Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej –
„Terapia przez sztukę. Podróż do świata barw i dźwięków”, a od 2009 r. prowadzone są zajęcia
plastyczne w siedzibie PZG i PZN w ramach tzw. „Laboratorium Sztuki”.
Warsztaty prowadzą edukatorzy muzealni, którzy ukończyli specjalistyczne studia podyplomowe o
kierunkach: arteterapia, surdopedagogika, tyflopedagogika i dwu-stopniowy kurs metody fonogestów.
Personel Muzeum został przeszkolony w zakresie:
 Obsługi osób niewidomych i słabowidzących
 Obsługi osób niesłyszących i słabo słyszących
 Obsługi osób niepełnosprawnych intelektualnie
 III- stopniowy kurs języka migowego (2 os)
W Muzeum został powołany koordynator ds. gości niepełnosprawnych, który zapewnia sprawną
obsługę zwiedzających, komunikację społeczną, informację i promocję programu.
Działania integracyjne.
Wszystkie działania podejmowane w stalowowolskim Muzeum zmierzają do minimalizowania
tradycyjnego podziału na świat ludzi pełnosprawnych i „sprawnych inaczej”.
Muzeum zapewnia uczestnictwo osób niepełnosprawnych na równych prawach we wszystkich
wydarzeniach: wernisażach,
178
wystawach, spotkaniach, koncertach. Osoby niepełnosprawne są autorami wystaw i gwiazdami
koncertów. Co roku przestrzeń
Muzeum zostaje udostępniona twórcom niepełnosprawnym. W ramach programu „Dostępne Muzeum”
odbyły się następujące wystawy, którym towarzyszą katalogi:
1. Rzeźba Bogdana Markowskiego (osoba niepełnosprawna fizycznie)-2008
2. Malarstwo Jacka Gałczyńskiego (osoba niesłysząca)- 2008
3. Żyrafy Jarosława Kamińskiego (osoba niepełnosprawna intelektualnie)- 2008
4. Wystawa Warsztatów Terapii Zajęciowej (osoby niepełnosprawne intelektualnie)-2008
5. Rzeźba głuchoniewidomych, plenerowa wystawa -2009
Działania wspierające
Przy Muzeum Regionalnym w Stalowej Woli działa Rada ds. Gości Niepełnosprawnych złożona z
osób o różnej niepełnosprawności, fachowców z poszczególnych dziedzin i pracowników Muzeum.
Wspólnie planowane są działania merytoryczne (warsztaty, wystawy, spotkania, publikacje) oraz
inwestycyjne (likwidacja barier architektonicznych).
Zasięg
Wydarzenie ma zasięg międzynarodowy, adresowany jest w pierwszej kolejności do osób
niepełnosprawnych województwa podkarpackiego i obwodu lwowskiego.
7.3. Metody i formy edukacji kulturalnej:
7.4. Wskazanie zasobów i środków przy pomocy których odbywał się projekt:
Projekt zrealizowany ze środków Programu Sąsiedztwa Polska – Białoruś – Ukraina INTERREG III A/
TACIS CBC 2004 – 2006
8. Rezultaty, wyniki, skutki projektu (rezultaty twarde i miękkie):
Projekt otrzymał w 2010 r. I nagrodę w konkursie „Polska Pięknieje – 7 Cudów Funduszy
Europejskich" oraz w 2009 r. nominację w konkursie Wydarzenie Muzealne Roku – Sybilla, w kategorii
Edukacja.








Liczba osób niepełnosprawnych korzystająca z usług doradczych- 260 os.
Liczba osób, które ukończyły szkolenia - 20 os.
Liczba instytucji uczestniczących w inicjatywach poświęconym osobom niepełnosprawnym - 9
szt.
Liczba wind dla niepełnosprawnych-1 szt.
Liczba zdemontowanych progów - 17 szt.
Liczba schodołazów - 1 szt
Liczba miejsc parkingowych dla osób niepełnosprawnych - 2 szt.
Liczba uczestników szkoleń w zakresie języka migowego - 2 os. Liczba publikacji
adresowanych do niepełnosprawnych - 4 szt.
XXXIV PROJEKT
1. Tytuł projektu: TURYSTYCZNY SZLAK GNIAZD RODOWYCH LUBOMIRSKICH.
2. Miejsce realizacji: Muzeum Regionalne w Stalowej Woli
3. Okres realizacji (od: dd-mm-rrrr do: dd-mm-rrrr):
W latach: 2005-2006
4. Osoby/instytucje/organizacje zaangażowane w projekt (np. pomysłodawcy, wykonawcy, edukatorzy,
animatorzy, artyści, partnerzy, sponsorzy itp.):
179
Autor programu: Lucyna Mizera, autorzy opracowań merytorycznych: Marek Wiatrowicz, Miroslav
Števik, dr Krzysztof Kałamucki, , prof. Mieczysław Sirko,. dr hab. Sławomir Jacek Żurek
Instytucje:
Muzea: Muzeum Regionalne w Stalowej Woli, Muzeum Zamek w Starej Lubowli, Muzeum Historyczne
we Lwowie; uczelnie: UMCS w Lublinie, KUL, WSE w Stalowej Woli, Akademia Komercyjna we
Lwowie
5. Do kogo był adresowany – opis grup uczestników: dzieci, młodzież, dorośli, rodziny, seniorzy turyści
z Polski i zagranicy
6. Liczba uczestników: trudna do oszacowania,
7. Opis projektu:
Wytyczenie Turystycznego Szlaku Gniazd Rodowych Lubomirskich http://www.szlaklubomirskich.stalowawola.pl/ stało się podstawą do zbudowania szerokiego, nowatorskiego programu
edukacyjnego. Wokół Szlaku powstały wycieczki edukacyjne, multimedialne lekcje muzealne,
szkolenia dla nauczycieli, konkursy dla uczniów i nauczycieli, wydawnictwa książkowe, elektroniczne,
a nawet puzzle dla dzieci a sam szlak obecny jest w szkolnej edukacji regionalnej Ten sposób
zapoznawania uczniów z historią lokalną pozwala w atrakcyjnej formie przekazać informacje o
przeszłości, kulturze, wybitnych postaciach związanych z miejscem zamieszkania. Trasa Szlaku
pomaga powiązać dzieje stron rodzinnych z dziejami Polski i Europy Środkowej. Publikacja
przewodników w trzech językach ma na celu upowszechnić tę inicjatywę wśród jak najszerszego
kręgu zainteresowanych, wpisując się w ten sposób w ogólną tendencję turystyki kulturalnej.
Udział w programie edukacyjnym Szlaku naukowców specjalizujących się w pedagogice,
pozwolił przygotować w sposób profesjonalny pakiet edukacyjny. Dzięki temu Szlak obudowany został
inicjatywami pedagogicznymi, wydawniczymi, multumedialnymi i artystycznymi, stanowiąc pole
kompleksowego oddziaływania edukacyjnego.
Program otrzymał I miejsce w konkursie Wydarzenie muzealne roku – Sybilla 2006 w kategorii:
programy edukacyjne, oświatowo-wychowawcze i promocyjne.
7.1. Cel/e projektu:
Popularyzacja wiedzy historycznej i zasobów kulturowych
regionów objętych szlakiem oraz
poszerzenie oferty edukacyjnej dla nauczycieli
7.2. Opis działań:
 Wytyczenie i opracowanie Turystycznego Szlaku Gniazd Rodowych Lubomirskich
 Opracowanie merytoryczne i wydanie publikacji promocyjnych w j. polskim, słowackim i
angielskim: mapa, folder, ulotka

Opracowanie i wykonanie tablic informacyjnych o obiektach gniazd rodowych Lubomirskich i
ich montaż w terenie
 Uruchomienie strony internetowej Szlaku wraz z mapą interaktywną (w języku polskim,
słowackim i angielskim): www.szlak-lubomirskich.stalowawola.pl

Szkolenie pn. Kultura i turystyka dynamizują rozwój gospodarczy regionów
 Wystawa fotograficzna „Gniazda rodowe Lubomirskich”
 Opracowanie Pakietu Edukacyjnego szlaku gniazd rodowych Lubomirskich

Rajd promocyjny szlakiem gniazd rodowych Lubomirskich
II ETAP:
 Wytyczenie Szlaku Gniazd Rodowych Lubomirskich na Ukrainie
 Druk przewodnika, map, folderów i ulotek
szlaku w j. polskim, ukraińskim, słowackim i
angielskim
 Organizacja wystawy pn. „Lubomirscy w zbiorach lwowskich”
 Konkurs dla nauczycieli na autorski scenariusz lekcji do szlaku
 Konkurs plastyczny dla dzieci do szlaku
 Uruchomienie strony internetowej Szlaku z wirtualną mapą w j. ukraińskim, słowackim,
polskim, angielskim
180
7.3. Metody i formy edukacji kulturalnej:
7.4. Wskazanie zasobów i środków przy pomocy których odbywał się projekt:
Narodowy Program dla Polski 2003 Fundusz Małych Projektów Linia budżetowa PL2003/005 –
710.06.02 (PHARE)
Narodowy Program dla Polski 2002 Fundusz Małych Projektów(PHARE)
8. Rezultaty, wyniki, skutki projektu (rezultaty twarde i miękkie):
Utworzenie i uruchomienie międzynarodowego szlaku kulturowego,
Opracowanie i wydanie Pakietu edukacyjnego dla nauczycieli,
Uruchomienie strony internetowej upowszechniającej wiedze historyczną i kulturową na temat
Rodu Lubomirskich i miejscowości z nimi związanych w języku polskim, słowackim i
angielskim i ukraińskim z bogatą galeria zdjęć i mapą interaktywną: www.szlaklubomirskich.stalowawola.pl,
Wydanie płyty CD ze szlakiem Lubomirskich, Wydawnictwa
Druk nagrodzonych scenariuszy lekcji do Szlaku Lubomirskich w konkursie dla nauczycieli oraz
prac plastycznych dzieci i młodzieży
 Turystyczny Szlak Gniazd Rodowych Lubomirskich. Przewodnik. Zawiera opisy wszystkich
miejscowości na szlaku, ich historię, zabytki i związki z rodem Lubomirskich. Ponadto zostały
wymienione i opisane inne atrakcyjne miejscowości, położone na trasie.
 Tourist Route of the Lubomirski Family Seats. Guide-Book
Angielska wersja przewodnika po szlaku
 Туристичний шлях родових гнізд Любомирських. Путівник
Ukraińska wersja przewodnika po szlaku
 Mapa do Turystycznego Szlaku Gniazd Rodowych Lubomirskich. Zawiera pełną trasę,
przebiegającą przez Polskę, Ukrainę i Słowację. Na odwrocie fotografie i opisy miejscowości
położonych na szlaku. Mapa w skali 1:400 000, składana, format po rozłożeniu 47 x 66 cm,
złożona: 23,5 x11 cm
 Mapy, ulotki, foldery w języku polskim , angielskim i słowackim


Wystawiennictwo
Wystawa pokonkursowa prac plastycznych: Gniazda Rodowe Lubomirskich
Wystawa fotografii autorstwa Adama Krzykwy: Gniazda Rodowe Lubomirskich
XXXV PROJEKT
1. Tytuł projektu: WARSZTATY ANIMACJI CO W TRAWIE PISZCZY
2. Miejsce realizacji: Muzeum Dobranocek ze zbiorów Wojciecha Jamy w Rzeszowie
3. Okres realizacji (od: 16-09-2013 do: 18-09-2013):
4. Osoby/instytucje/organizacje zaangażowane w projekt (np. pomysłodawcy, wykonawcy, edukatorzy,
animatorzy, artyści, partnerzy, sponsorzy itp.): Joanna Jasińska-Koronkiewicz –adiunkt w PWSFTViT
im. L.Schillera w Łodzi, reżyser, animator, twórczyni filmów animowanych, Paweł Olearka fotograf,
opiekun grupy, edukatorzy z Muzeum Dobranocek,
partner – Zespół Szkół Plastycznych w Rzeszowie
PGNiG mecenas Muzeum Dobranocek
5. Do kogo był adresowany
Plastycznych, klasy 1 i 2
opis grup uczestników: amatorzy,
młodzież z Zespołu Szkół
6. Liczba uczestników: 25 os.
181
7. Opis projektu: Warsztaty animacji poklatkowej realizowane rokrocznie w Muzeum Dobranocek jako
jeden z elementów edukacji filmowej z cyklu Sztuka animacji, w ramach którego organizowane są
spotkania z twórcami, warsztaty artystyczne plastyczne, filmowe, lalkowe związane z popularnymi
animacjami dla dzieci. W trakcie warsztatów, młodzi wielbiciele i adepci sztuki animacji mają
niepowtarzalną okazję zgłębiać pod kierunkiem specjalisty tajniki tworzenia filmów animowanych i
zrealizować własna animację pod kierunkiem profesjonalistów.
7.1. Cel/e projektu: rozbudzanie zainteresowań animacją, zachęcenie młodzieży do uczestnictwa w
zajęciach Klubu animatora Animart, uzupełnienie prowadzonej przez Muzeum Dobranocek
działalności upowszechniania wiedzy na temat sztuki animacji.
7.2. Opis działań: Młodzi wielbiciele i adepci sztuki animacji w trakcie trwania warsztatów mają
niepowtarzalną okazję zgłębiać pod kierunkiem specjalisty tajniki tworzenia filmów animowanych.
Młodzież pracuje w kilkuosobowych zespołach. Młodzi filmowcy mają okazję oswoić się z różnymi
technikami animacji i poznać proces tworzenia filmu animowanego od podstaw.
Po zapoznaniu się z tematyką projektu oraz obejrzeniu filmów zrealizowanych podczas
wcześniejszych edycji młodzież poznaje techniki tworzenia filmów animowanych i pod kierunkiem
prowadzącej zajęcia wybiera technikę, w której wykona swoje zadanie.
Na tegorocznych warsztatach młodzież zrealizowała film na podstawie wiersza Wandy Chotomskiej
Co w trawie piszczy (w technice malarskiej oraz wycinankowej).
W kolejnych dniach warsztatów uczestnicy projektu pracowali nad realizacją filmu począwszy od
zaprojektowania postaci, scenografii, wykonania animacji, nagrania ścieżki dźwiękowej aż po montaż
proces twórczy przebiegał pod profesjonalnym okiem reżyserki. W trakcie warsztatów powstał film,
którego projekcja w uroczysty sposób zakończyła warsztaty. Animację młodych twórców można
zobaczyć na YouTube oraz stronie internetowej Muzeum Dobranocek.
7.3. Metody i formy edukacji kulturalnej: wykład, projekcje filmowe, warsztaty animacji poklatkowej
7.4. Wskazanie zasobów i środków przy pomocy których odbywał się projekt: dotacja podmiotowa,
wypracowane środki własne, sprzęt będący na wyposażeniu pracowni edukacyjnej MD
8. Rezultaty, wyniki, skutki projektu (rezultaty twarde i miękkie): wynikiem projektu jest film
zrealizowany podczas warsztatów, wiedza i doświadczenie zdobyte przez młodzież podczas
trzydniowych, kilkugodzinnych zajęć praktycznych, nowe zainteresowania.
XXXVI PROJEKT
1. Tytuł projektu: 50 URODZINY JACKA I AGATKI
2. Miejsce realizacji: Muzeum Dobranocek ze zbiorów Wojciecha Jamy w Rzeszowie
3. Okres realizacji: 21.08.2013-31.10.2012
4. Osoby/instytucje/organizacje zaangażowane w projekt (np. pomysłodawcy, wykonawcy, edukatorzy,
animatorzy, artyści, partnerzy, sponsorzy itp.): pracownicy Muzeum Dobranocek, pisarska Wanda
Chotomska, Adam Kilian – autor oprawy plastycznej do Jacka i Agatki oraz Jarosław Kilian konsultant projektu tablicy pamiątkowej
PGNiG mecenas muzeum Dobranocek, Piekarnia – cukiernia Rak fundator ogromnego tortu
5. Do kogo był adresowany opis grup uczestników: dzieci – grupy przedszkolne i szkolne
6. Liczba uczestników: 2968
182
7. Opis projektu: Projekt wystawienniczo-edukacyjny
7.1. Cel/e projektu: upowszechnianie wiedzy na temat historii animacji, kreowanie potrzeby kontaktu
ze sztuką filmową, pobudzenie zainteresowań literackich, artystycznych i kolekcjonerskich.
7.2. Opis działań: w ramach projektu zorganizowane zostały:
-konkurs plastyczny,
- spotkanie autorskie z Wandą Chotomską - twórczynią scenariusza pierwszej polskiej dobranocki,
- spektakl teatralny oraz występy artystyczne w sali widowiskowej Teatru Maska,
- wystawa prac konkursowych 50 urodziny Jacka i Agatki z wernisażem i wręczeniem nagród
laureatom
- Internetowa galeria prac dzieci (ponad 800 prac),
- wystawa 50 lat minęło prezentująca pamiątki związane z bohaterami najstarszej polskiej dobranocki,
- warsztaty artystyczne Pacynki i na urodzinki
- warsztaty plastyczne Rysowanki-malowanki,
- kiermasz wydawnictw.
- na uczestników urodzin czekał ogromny urodzinowy tort w kształcie telewizora, z bohaterami bajki na
ekranie.
- Muzeum Dobranocek wydało urodzinową kartkę pocztową z wierszykiem pt. Jubileusz autorstwa
Wandy Chotomskiej oraz pamiątkowy stempel.
- W ramach projektu została zaprojektowana i wykonana w brązie płaskorzeźba upamiętniająca
wydarzenie.
- W czasie trwania wystaw zorganizowano lekcje muzealne oraz zajęcia edukacyjne w siedzibie
muzeum oraz placówkach edukacyjnych i kulturalnych w Rzeszowie, którym towarzyszyły zabawy i
konkursy z nagrodami.
- Projektowi towarzyszyły projekcje archiwalnych odcinków najstarszej polskiej dobranocki pt.: Kino
Jacka i Agatki
7.3. Metody i formy edukacji kulturalnej: spotkanie autorskie, warsztaty artystyczne, lekcje muzealne,
projekcje filmowe, , nauka poprzez zabawę i twórczą aktywność
7.4. Wskazanie zasobów i środków przy pomocy których odbywał się projekt: dotacja podmiotowa,
wypracowane środki własne, środki pozyskane od sponsorów, nagrody rzeczowe ufundowane przez
sponsorów, zakwaterowanie dla gości ufundowane przez sponsora,
8. Rezultaty, wyniki, skutki projektu (rezultaty twarde i miękkie): powstanie pamiątkowej tablicy
upamiętniającej bohaterów oraz twórców pierwszej polskiej dobranocki, udział dzieci w organizacji
urodzin bohaterów dobranocki (przygotowanie części artystycznej), rozwijanie twórczej wyobraźni
(konkurs plastyczny) kształtowanie wyobraźni oraz zainteresowań plastycznych oraz zainteresowań
tematyką filmową uczestników programu, rozwijanie uzdolnień artystycznych, inspirowanie do pracy
twórczej, upowszechnianie wiedzy na temat polskich dobranocek, ich twórców oraz realizatorów,
popularyzowanie polskich filmów animowanych, rozbudzenie chęci udziału w kolejnych wydarzeniach
organizowanych w Muzeum Dobranocek.
XXXVII PROJEKT
1. Tytuł projektu: ART. & MONEY, MIĘDZYNARODOWE LATO ARTYSTYCZNE
2. Miejsce realizacji: Krzyżowa
3. Okres realizacji 14.07.2013-26.07.2013
4. Osoby/instytucje/organizacje zaangażowane w projekt (np. pomysłodawcy, wykonawcy, edukatorzy,
animatorzy, artyści, partnerzy, sponsorzy itp.):
183
Fundacja Krzyzowa dla porozumienia europejskiego, Karolina Moroz Dom Kultury Dorożkarnia, Anna
Michalak, Grzegorz Pohl, Mateusz Ciągło, Akademia Sztuk Pięknych Wrocław, Marek Stanielewicz,
Akademie Sztuk Pięknych z Mińska (Białoruś),Lwowa (Ukraina), Sankt Petersburga (Rosja), Ośrodek
Kultury Atrium z Berlina(Niemcy) Toralf Albrecht oraz Rafal Pieślak, Wilno( Litwa), Aleksandra
Ivanowa, Mińsk(Białoruś), Janina Meronova, Lwów (Ukraina), Wera Śliwowska, sant Petersburg
(Rosja).
Sponsorzy: Fundacja Kronenberga, Fundacja Współpracy Polsko Niemieckiej, Polsko Niemiecka
Wymiana Mlodzieży ect
5. Do kogo był adresowany – opis grup uczestników:
Młodzież z Europy Środkowej od 14 do 19 roku życia i studenci ASP z Europy wschodniej od 19 do 24
6. Liczba uczestników: 65
7. Opis projektu:
7.1. Cel/e projektu
międzypokoleniowe.
edukacja
Artystyczna
poprzez
sztuke,
działania
międzykulturowe
i
7.2. Opis działań Warsztaty artystyczne : teatralne, Sztuki użytkowej, fotograficzne, filmowe oraz kursy
mistrzowskie z rzeźby, malarstwa, ceramiki i grafiki. Na zakończenie wspólne instalacje,
wernisaże,happeningi i prezentacje działań.
7.3. Metody i formy edukacji kulturalnej: warsztaty teatralne, fotograficzne, filmowe; konkursy,
instalacje, wernisaże.
7.4. Wskazanie zasobów i środków przy pomocy których odbywał się projekt:
8. Rezultaty, wyniki, skutki projektu (rezultaty twarde i miękkie): powstanie konkretnych produktów z
każdego warsztatu od spektaklu teatralnego po grafiki, obrazy, rzeźby, biżuteria, i róznego rodzaju
przedmioty dizajnerskie codziennego użytku (od lamp , notesów z papieru czerpanego po kolczyki),
użytkowe serwisy do kawy, 4 filmy i wystawa fotograficzna.
XXXVIII PROJEKT
1. Tytuł projektu: PŁOCKI SPACERNIAK TEATRALNY
Wydarzenie zrealizowane w ramach projektu HUTA PŁOCK 2011 (Hangar Utylizacji Totalnego Artu) zadanie publiczne zlecone i współfinansowane ze środków Urzędu Miasta Płocka (okres realizacji: od
4 maja do 16 grudnia 2011r.).
2. Miejsce realizacji:
Przygotowania – warsztaty teatralne:
sala Stowarzyszenia Teatru Per Se (Scena Off Off) przy ul. 3 Maja 18 w Płocku
Pokazy spektakli:
Hotel Herman (ul. Sienkiewicza 30, Płock)
Hotel Tumski (ul. Piekarska 9, Płock)
Lokalne Zrzeszenie Właścicieli Nieruchomości (ul. Nowy Rynek 12, Płock)
Schody przy ul. Kazimierza Wielkiego i ul. Okrzei w Płocku
Dom Darmstadt – brama, podwórko (ul. Stary Rynek 8, Płock)
Molo (Płock)
Plaża nad Wisła (na wysokości Spichlerza)
Skwer przy pomniku Ludwika Krzywickiego (na Tumach, Płock)
Kawiarnia "Czarny Kot" (Pl. Starego Rynku, Płock)
Okolice zabytkowego muru przy ul. Bielskiej 7 (Płock)
Płocka Galeria Sztuki (ul. Sienkiewicza 36, Płock)
Młodzieżowy Dom Kultury (ul. Tumska 9, Płock)
184
Podwórko przy ul. Tumskiej 6 (Płock)
Wydarzenie towarzyszące - Wystawy fotograficzne :
Nove Kino Przedwiośnie (ul. Tumska 5a, Płock)
Hotel Tumski (ul. ul. Piekarska 9, Płock)
3. Okres realizacji (od: dd-mm-rrrr do: dd-mm-rrrr):
od: 01-04-2011 do: 24 lipca 2011
4. Osoby/instytucje/organizacje zaangażowane w projekt (np. pomysłodawcy, wykonawcy, edukatorzy,
animatorzy, artyści, partnerzy, sponsorzy itp.):
Instruktorzy teatralni – prowadzący warsztaty – reżyserzy spektakli:
Magdalena Tomaszewska,
Adam Bonalski,
Mariusz Pogonowski,
Marek Walczak
Osoby uczestniczące w realizacji projektu:
Krystyna Falkowska - fotograf
5. Do kogo był adresowany – opis grup uczestników:
Projekt adresowany był do każdego, kto chciał spróbować swoich sił na scenie, bez względu na wiek;
do udziału w projekcie zaproszone były również osoby, które chciały zaprezentować na scenie sztukę
własnego autorstwa; ostatecznie głównymi odbiorcami projektu była młodzież, uczniowie płockich
szkół gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych (14 – 19 lat) oraz nieliczna grupa studentów i osób
pracujących
6. Liczba uczestników:
40 osób
7. Opis projektu:
Płocki Spacerniak Teatralny był rodzajem eksperymentu artystycznego. Wyróżniał go fakt, iż teksty –
scenariusze spektakli zostały napisane w większości przez młodych uczestników warsztatów
teatralnych, do tego autorzy tekstów scenariuszy spektakli sami w nich zagrali. Przedstawienia,
których powstało łącznie 14 (!) wystawiane były w niezwykłych przestrzeniach miasta (hotelach,
bramach ulic, podwórkach). Podczas Płockiego Spacerniaka Teatralnego grupy artystyczne Teatru
Per Se zaprezentowały aż 81 pokazów spektakli w ciągu 9 dni. Ciekawą i ambitną inicjatywę Teatru
Per Se docenili mieszkańcy i czytelnicy „Tygodnika Płockiego”, gdyż w plebiscycie „Z Tumskiego
Wzgórza” – „Płocki Spacerniak Teatralny” zwyciężył w kategorii „kultura i rozrywka” i tym samym został
uznany za najważniejsze wydarzenie kulturalne roku 2011.
7.1. Cel/e projektu:
Integracja młodzieży z płockich szkół wykazującej szczególne zainteresowanie teatrem i możliwość
pokazania szerszej publiczności dokonań artystycznych młodych płocczan; „Płocki Spacerniak
Teatralny” miał urzeczywistnić i potwierdzić ideę, że teatr może zaistnieć w niemal każdej przestrzeni i
być dostępny dla każdego, bez wyjątku. Inicjatywa Teatru Per Se by prezentować spektakle w różnych
lokalizacjach Płocka, a nie tradycyjnie, na scenie teatru to pomysł oryginalny, ale mający też wymiar
społeczny. Dzięki takiej formie prezentowania sztuki, jej odbiorcami mogły być osoby z różnych
środowisk, dla których dostęp do kultury jest utrudniony np. ze względu na trudną sytuację materialną.
7.2. Opis działań:
Od 1 kwietnia do 30 czerwca trwały przygotowania – warsztaty teatralne w 7 grupach prowadzone
przez instruktorów teatralnych: Magdalenę Tomaszewską, Adama Bonalskiego, Mariusza
Pogonowskiego i Marka Walczaka. Zajęcia odbywały się w sali Stowarzyszenia Teatru Per Se (Scena
Off Off) przy ul. 3 Maja 18 w Płocku oraz w Teatrze Dramatycznym im. J. Szaniawskiego w Płocku. W
okresie: od 1 lipca do 7 sierpnia 2011 r. zostało zaprezentowanych 14 premierowych spektakli, które
były pokazywane wielokrotnie w nietypowych miejscach: hotelach, skwerach, schodach, plaży (wykaz
miejsc w pkt 2). Ostatecznie w ciągu 9 dni (3 weekendy wakacji: 1-3.07.2011, 22-24.07.2011, 5-7
sierpnia 2011) odbyło się 81 pokazów 30 minutowych spektakli. Pokazom towarzyszyły wystawy
fotograficzne - zdjęcia ze spektakli autorstwa Krystyny Falkowskiej można było obejrzeć w Hotelu
Tumskim oraz w Novym Kinie Przedwiośnie.
185
7.3. Metody i formy edukacji kulturalnej:
Warsztaty teatralne mające na celu rozwijanie umiejętności aktorskich m.in. poruszania się na scenie,
ćwiczeń z emisji głosu, dykcji, impostacji, ćwiczenia ruchowe, poznawanie tekstów kultury, budowanie
roli itp. Ważnym elementem pracy nad realizacją poszczególnych spektakli było wykorzystanie i
adaptacja scenariuszy sztuk teatralnych napisanych uprzednio przez samych uczestników warsztatów.
7.4. Wskazanie zasobów i środków przy pomocy których odbywał się projekt:
Profesjonalna kadra – prowadzący warsztaty teatralne – zawodowi aktorzy.
Profesjonalna obsługa techniczna spektakli – pracownicy Teatru Dramatycznego w Płocku.
Rekwizyty i scenografia do spektakli;
Sprzęt oświetleniowy i nagłośnieniowy własny.
Wydarzenie –Płocki Spacerniak Teatralny zostało zrealizowane w ramach projektu HUTA PŁOCK 2011
– Hangar Utylizacji Totalnego Artu, zadania publicznego zleconego i współfinansowanego ze środków
Urzędu Miasta Płocka oraz wsparciu finansowemu sponsorów Stowarzyszenia: PKN Orlen SA, PSS
Społem Zgoda;
Udział partnera Stowarzyszenia – Płockiego Ośrodka Kultury i Sztuki: dystrybucja materiałów
promocyjnych (plakaty na słupach ogłoszeniowych).
Zasoby PR- reklama, promocja wydarzenia w lokalnych mediach.
8. Rezultaty, wyniki, skutki projektu (rezultaty twarde i miękkie):
Integracja młodzieży z płockich szkół oraz osób dorosłych wykazujących szczególne zainteresowanie
teatrem i możliwość pokazania szerszej publiczności dokonań artystycznych młodych płocczan;
Podczas Płockiego Spacerniaka Teatralnego grupy artystyczne Teatru Per Se zaprezentowały aż 14
premierowych pokazów spektakli, łącznie 81 spektakli w ciągu 9 dni.
Oryginalna forma przekazu, przełamywanie stereotypów, wychodzenie poza schematy - spektakle
prezentowane były w przestrzeni miasta, hotelach, a nie na scenie w teatrze, poza tym innowacyjność
pod względem formalnym jak i treści zawartych w poszczególnych inscenizacjach.
Wymiar społeczny. Dzięki takiej formie prezentowania sztuki, jej odbiorcami mogły być osoby z
różnych środowisk, dla których dostęp do kultury jest utrudniony.
XXXIX PROJEKT
1. Tytuł projektu: FESTIWAL SZKÓŁ TEATRALNYCH PŁOCK 2013
Wydarzenie zrealizowane w ramach projektu HUTA PŁOCK 2013 (Hangar Utylizacji Totalnego) zadanie publiczne zlecone i współfinansowane ze środków Urzędu Miasta Płocka, okres realizacji: od
2 kwietnia do 31 grudnia 2013 r.
Dodatkowo: wydarzenie towarzyszące obchodom XXI Dni Historii Płocka (24 -26.05.2013r.)
2. Miejsce realizacji:
przygotowania – warsztaty teatralne:
sale udostępnione przez 6 płockich szkół gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych:
Zespół Szkół nr 6: L.O. im. Wł. Jagiełły i Gimnazjum nr 14 w Płocku;
L.O. im. St. Małachowskiego w Płocku;
Zespół Szkół nr 3: III L.O. im. M. Dąbrowskiej i Gimnazjum nr 13 w Płocku; Akademickie Liceum
Ogólnokształcące w Płocku;
V L.O. Zespół Szkół Centrum Edukacji w Płocku;
Zespół Szkół nr 5: VII L.O. i Gimnazjum nr 8 w Płocku;
oraz
sala Stowarzyszenia Teatru Per Se (Scena Off Off) przy ul. 3 Maja 18 w Płocku
wydarzenie – Festiwal Szkół Teatralnych:
dzień pierwszy Festiwalu – Spółdzielczy Dom Kultury w Płocku;
dzień drugi Festiwalu – ul. Tumska 5a, scena przed Novym Kinem Przedwiośnie.
3. Okres realizacji (od: dd-mm-rrrr do: dd-mm-rrrr):
186
od: 02.04.2013 do: 26.05.2013 r.
4. Osoby/instytucje/organizacje zaangażowane w projekt (np. pomysłodawcy, wykonawcy, edukatorzy,
animatorzy, artyści, partnerzy, sponsorzy itp.):
Instruktorki teatralne - prowadzące warsztaty teatralne :
Katarzyna Joda, Anna Kaźmierowska, Joanna Stanowska;
Jurorzy festiwalowi:
Krzysztof Bień, Szymon Cempura, Sebastian Ryś (aktorzy Teatru Dramatycznego im. J.
Szaniawskiego w Płocku)
Instytucje: Spółdzielczy Dom Kultury - instytucja, która udostępniła salę i w której odbył się Festiwal;
Szkoły: Zespół Szkół nr 6: L.O. im. Wł. Jagiełły i Gimnazjum nr 14; L.O. im. St. Małachowskiego;
Zespół
Szkół nr 3: III L.O. im. M. Dąbrowskiej i Gimnazjum nr 13; Akademickie Liceum
Ogólnokształcące; V L.O. Zespół Szkół Centrum Edukacji; Zespół Szkół nr 5: VII L.O. i Gimnazjum nr
8
Partnerzy: Płocki Ośrodek Kultury i Sztuki
Urząd Miasta Płocka – Wydział Kultury (główny organizator XXI Dni Historii Płocka); wydarzenie
Festiwal Szkół Teatralnych zostało zrealizowane i współfinansowane ze środków Urzędu Miasta
Płocka (w ramach projektu, zadania publicznego Huta Płock 2013 – Hangar Utylizacji Totalnego Artu)
Sponsorzy: PKN Orlen SA, PSS Społem ZGODA Płock
5. Do kogo był adresowany – opis grup uczestników:
uczniowie sześciu płockich szkół gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych (wiek: 14 – 18 lat); wykaz szkół
w pkt 2 i 4
6. Liczba uczestników: 60 osób
7. Opis projektu:
7.1. Cel/e projektu:
Główną ideą, celem festiwalu była integracja młodzieży z płockich szkół wykazującej szczególne
zainteresowanie teatrem i możliwość pokazania szerszej publiczności dokonań artystycznych młodych
płocczan;
7.2. Opis działań:
Od 2 kwietnia do 24 maja 2013 r. w 6 płockich szkołach gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych pod
kierunkiem trzech instruktorek teatralnych były prowadzone warsztaty teatralne. Warsztaty zostały
poprzedzone rozmowami z dyrektorami poszczególnych szkół oraz wizytami w szkołach, podczas
których prezes Stowarzyszenia Mariusz Pogonowski zachęcał młodzież do udziału w warsztatach.
Ostatecznie w 6 szkołach powstało 6 grup teatralnych. Zajęcia odbywały się po lekcjach w salach
udostępnionych przez szkoły oraz w sali Stowarzyszenia przy ul. 3 Maja 18. Warsztaty prowadziły
absolwentki szkół teatralnych, zawodowe aktorki z doświadczeniem w pracy z młodzieżą: Anna
Kaźmierowska, Joanna Stanowska (absolwentki Akademii Teatralnej im. A. Zelwerowicza w
Warszawie (na Wydziale Sztuki Lalkarskiej w Białymstoku) oraz Katarzyna Joda (absolwentka
Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej im. Ludwika Solskiego w Krakowie (Wydziały Zamiejscowe we
Wrocławiu). Głównym celem pracy warsztatowej było zrealizowanie spektaklu, którego prezentacja
miała nastąpić podczas organizowanego w tym roku po raz pierwszy – Festiwalu Szkół Teatralnych
Płock 2013. Każda z 6 grup miała za zadanie przygotować jeden spektakl.
2 dniowy Festiwal odbył się 25 i 26 maja 2013 r. w ramach obchodów Dni Historii Płocka w 2013 r.;
podczas Festiwalu nastąpiła prezentacja 6 spektakli przygotowanych przez uczestników warsztatów
teatralnych prowadzonych w 6 płockich szkołach (opis warsztatów powyżej); do konkursu zgłosiła się
również grupa teatralna działająca w III Liceum Ogólnokształcącym w Płocku kierowana przez Adama
Łoniewskiego (spektakl prezentowany z gościnnym udziałem zespołu Highway to heaven).
Pierwszego dnia Festiwalu na scenie Spółdzielczego Domu Kultury w Płocku 7 grup teatralnych z 6
płockich szkół zaprezentowało łącznie 8 spektakli, które oceniało zawodowe jury w składzie: Krzysztof
187
Bień, Szymon Cempura i Sebastian Ryś. Repertuar przygotowywanych spektakli oparty był w
większości na polskich tekstach literackich, paraliterackich o zabarwieniu humorystycznym,
satyrycznym, kabaretowym. Drugiego dnia Festiwalu na scenie na ul. Tumskiej młodzież
zaprezentowała 2 nagrodzone i wyróżnione spektakle.
7.3. Metody i formy edukacji kulturalnej:
Na zajęciach – warsztatach teatralnych młodzież poznała główne techniki gry aktorskiej Czechowa,
Meyerholda, Grotowskiego i innych. Uczyli się metod improwizacji aktorskiej oraz wyrażania emocji
nie tylko za pomocą słowa, ale przede wszystkim ruchu, gestu. Praca nad dykcją, emisją, impostacją
głosu. Ponadto uczestnicy warsztatów podczas zajęć mogli oglądać i analizować spektakle w różnych
technikach teatralnych z całego świata. Każda grupa miała za zadanie zrealizować własny spektakl,
do którego sami stworzyli scenografię i dobrali muzykę.
7.4. Wskazanie zasobów i środków przy pomocy których odbywał się projekt:
Prowadzące warsztaty teatralne – zawodowe aktorki.
Profesjonalne jury festiwalowe – zawodowi aktorzy.
Obsługa techniczna spektaklu – pracownicy Spółdzielczego Domu Kultury w Płocku oraz Teatru
Dramatycznego w Płocku.
Profesjonalna i dobrze wyposażona sala widowiskowa Spółdzielczego Domu Kultury w Płocku;
Sale udostępnione przez 6 płockich szkół gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych;
Rekwizyty i scenografia do spektakli;
Sprzęt oświetleniowy i nagłośnieniowy własny oraz Spółdzielczego Domu Kultury.
Nagrody książkowe dla uczestników warsztatów teatralnych.
Wydarzenie – Festiwal Szkół Teatralnych Płock 2013 zostało zrealizowane w ramach projektu HUTA
PŁOCK 2013 – Hangar Utylizacji Totalnego Artu, zadania publicznego zleconego i
współfinansowanego ze środków Urzędu Miasta Płocka (okres realizacji : od 2 kwietnia do 31 grudnia
2013r.) oraz wsparciu finansowemu sponsorów Stowarzyszenia: PKN Orlen SA, PSS Społem Zgoda;
Udział partnera Stowarzyszenia – Płockiego Ośrodka Kultury i Sztuki: dystrybucja materiałów
promocyjnych (plakaty na słupach ogłoszeniowych).
Zasoby PR- reklama, promocja, bieżący postęp pracy relacjonowany na profilu Stowarzyszenia Teatr
Per Se na Facebook'u.
Reklama w lokalnych mediach.
8. Rezultaty, wyniki, skutki projektu (rezultaty twarde i miękkie):
Po około 2 miesięcznym okresie przygotowań, warsztatach teatralnych w płockich szkołach
pierwszego dnia Festiwalu Szkół Teatralnych Płock 2013 odbył się pokaz
etiud, spektakli
przygotowanych przez 6 grup teatralnych. Do konkursu zgłosiła się również grupa teatralna działająca
w III Liceum Ogólnokształcącym w Płocku kierowana przez Adama Łoniewskiego (spektakl
prezentowany z gościnnym udziałem zespołu muzycznego Highway to heaven). Ostatecznie licznie
zgromadzona publiczność na scenie Spółdzielczego Domu Kultury miała okazję zobaczyć łącznie 8
spektakli. Zmagania aktorów (60 uczniów płockich szkół) oceniało 3-osobowe jury złożone z
profesjonalnych aktorów, które na zakończenie pokazu odczytało werdykt i nagrodziło najlepsze ich
zdaniem spektakle (nagrody książkowe).
Przy realizacji wydarzenia łącznie udział wzięło 90 osób.
Dzięki warsztatom teatralnym oraz Festiwalowi Szkół Teatralnych uczestnicy – uczniowie płockich
szkół zdobyli nowe umiejętności aktorskie, mieli okazję wystąpić przed publicznością oraz poznać się
nawzajem. Zakładany cel, integracja młodzieży pasjonującej się sztuką teatralną został osiągnięty.
Spośród 60 osób, uczniów, którzy uczestniczyli w realizacji projektu, połowa kontynuuje współpracę ze
Stowarzyszeniem, uczestniczy w kolejnych warsztatach teatralnych, chociażby w realizowanym
podczas tegorocznych wakacji projekcie "Lato w Teatrze". Warto również zaznaczyć, że tego typu
Festiwal odbył się w Płocku po raz pierwszy.
188
XL PROJEKT
1. Tytuł projektu: PROGRAM EDUKACYJNY- „MOJA POLSKA- MIĘDZY LITERĄ A SŁOWEM”
2. Miejsce realizacji: Lublin
3. Okres realizacji :15 lutego- 17 grudzień 2007
4. Osoby/instytucje/organizacje zaangażowane w projekt (np. pomysłodawcy, wykonawcy, edukatorzy,
animatorzy, artyści, partnerzy, sponsorzy itp.):
Program Edukacyjny przygotowany przez Pracownię Słowa - Centrum Kultury w Lublinie
Pomysłodawcy- realizatorzy
Pracownia Słowa - Centrum Kultury w Lublinie
Anna Krawczyk - koordynator projektu, (pedagog, animator kultury, instruktor kultury żywego słowa,
kierownik Działu Edukacji Kulturalnej, Prezes Towarzystwa Polsko – Izraelskiego)
edukatorzy - Przemysław Buksiński, Aleksandra Kochańska, Mateusz Nowak, Anna Paluch,
Katarzyna Rzepa
współpracownicy - Mirosław Szulewski, Ilona Targońska, Piotr Wysocki, Robert Zając, Lesław
Skwarski
artyści, animatorzy-Milena Kazanowska, Anna Skorek, Kinga Smarź, Anna Grzybek, Agnieszka
Terpiłowska, Karolina Podsiadlik, Agnieszka Malinowska, Angelika Kańczugowska, Joanna Szuba,
Paulina Mileszczyk, Inez Siemczyk, Agnieszka Turska, Joanna Marczewska, Monika Górecka,
Radosław Misztal, Kamil Choina,Irena Jun, Daniel Kalinowski, Zbigniew Dmitroca, Edyta Solnica,
Magdalena Szubielska, Aleksander Wójtowicz, Klementyna Cybulska
partnerzy – Miejska Biblioteka Publiczna im. H. Łopacińskiego w Lublinie
sponsor - Hurtownia fotograficzna KDM
instytucje wspierające : Lubelskie Kuratorium, Wydział Oświaty i Wychowania Urzędu Miasta Lublin,
oraz portale internetowe: Lublin 2016, Lublin.eu, www.miastostudentow.pl, Radio.Lublin.pl,
Poema.art.pl-serwis literacki, Lubelski Serwis Informacyjny Koziołek, www.student.lublin.pl, www.euroregion.pl, Kurier Lubelski, Dziennik Wschodni, Gazeta w Lublinie, Radio Lublin, Radio Centrum ,
Radio eR, Lubelski Informator Kulturalny ZOOM
5. Do kogo był adresowany – opis grup uczestników: dzieci, młodzież, dorośli
6. Liczba uczestników: 1700 uczestników + 300 zwiedzających wystawę
7. Opis projektu:
7.1. Cel/e projektu:
• Edukacja patriotyczna skierowana do młodzieży, prowadzona w sposób zrozumiały i atrakcyjny.
• Upowszechnianie wiedzy na temat polskiej tradycji narodowej, historii kultury, a zwłaszcza literatury i
języka polskiego, w formie atrakcyjnej dla odbiorcy.
• Wzmocnienie identyfikacji z miejscem pochodzenia i jego dziedzictwem kulturowym, budowanie
więzi lokalnych opartych na świadomości wspólnego dziedzictwa kulturowego, jego ochronie i
pielęgnowaniu.
• Promocja świadomości młodzieży w zakresie dbałości o czystość języka polskiego oraz aktywnej
postawy obywatelskiej, przejawiającej się w odwadze pięknego mówienia.
• Popularyzacja miejsc związanych ze znanymi postaciami literackimi i historycznymi, miejsc
upamiętniających znanych polskich twórców związanych z literackim, historycznym kontekstem.
7.2. Opis działań:
W ciągu 8 miesięcy realizacji programu edukacyjnego odbyło się ponad 90 spotkań warsztatowych:
ekspresji twórczej „Próba”, prowadzonych przez Przemysława Buksińskiego, higieny i emisji głosu,
189
prowadzonych przez Katarzynę Rzepę oraz zajęć grupy recytatorskiej prowadzonych przez Mateusza
Nowaka. Ponadto odbyło się 8 spotkań literackich „To słowo od innych mi droższe” z udziałem m.in.:
Ireny Jun, Zbigniewa Dmitrocy, Aleksandra Wójtowicza i Daniela Kalinowskiego oraz dwa spektakle.
Integralną częścią programu edukacyjnego stanowił Ogólnopolski Konkurs Fotograficzny „Literacki
Ślad - Polska, Moje miejsce na Ziemi”, na który napłynęło 140 prac fotograficznych. W spotkaniach
oraz zajęciach warsztatowych udział wzięło
ponad 1700 osób m in. uczniów, studentów, nauczycieli, instruktorów żywego słowa z Lublina i regionu
lubelskiego oraz ok. 300 zwiedzających wystawę
7.3. Metody i formy edukacji kulturalnej:
- spotkania –wykłady połączone z dyskusją, czytaniem lub prezentacją tekstów ,
- warsztaty technik mówienia, higieny i emisji głosu, przygotowanie tekstu do prezentacji
- warsztat – przygotowanie spektaklu – próby teatralne
- konkurs fotograficzny – popularyzacja miejsc związanych z postaciami literackimi i historycznymi.
7.4. Wskazanie zasobów i środków przy pomocy których odbywał się projekt:
środki własne oraz zrealizowany w ramach Programu Operacyjnego „Patriotyzm Jutra” ogłoszonego
przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego
8. Rezultaty, wyniki, skutki projektu (rezultaty twarde i miękkie):
twarde: 1700 uczestników, 90 spotkań warsztatowych dla dorosłych i dla młodzieży (ekspresji twórczej
”Próba”, higieny i emisji głosu, zajęć grupy recytatorskiej), 8 spotkań literackich „to słowo od innych mi
droższe”, 2 spektakle „Wiwisekcja” i „Spacer krawędzią nieba”, 1 Ogólnopolski Konkurs Fotograficzny
„Polska- moje miejsce na ziemi”- 140 prac fotograficznych, 1 wystawa pokonkursowa, dalej
prezentowana w 30 filiach Miejskiej Biblioteki Publicznej
w projekt zaangażowane były 224 placówki szkolne i kultury oraz biblioteki Lublina i Lubelszczyzny
wydano broszurę o projekcie (500 szt.) ulotki informacyjne (1000 szt.), 8 rodzajów afiszy o
spotkaniach literackich( po 500 szt.).
XLI PROJEKT
1. Tytuł projektu: MOJA POLSKA- MIĘDZY LITERĄ A SŁOWEM- II EDYCJA
2. Miejsce realizacji: Lublin
3. Okres realizacji (od: dd-mm-rrrr do: dd-mm-rrrr): 01.04.2008- 29.12.2008
4. Osoby/instytucje/organizacje zaangażowane w projekt (np. pomysłodawcy, wykonawcy, edukatorzy,
animatorzy, artyści, partnerzy, sponsorzy itp.):
Program Edukacyjny przygotowany przez Pracownię Słowa - Centrum Kultury w Lublinie
Pomysłodawcy- realizatorzy
Pracownia Słowa - Centrum Kultury w Lublinie
Anna Krawczyk - koordynator projektu, (pedagog, animator kultury, instruktor kultury żywego słowa,
kierownik Działu Edukacji Kulturalnej, Prezes Towarzystwa Polsko – Izraelskiego)
Mateusz Nowak- asystent koordynatora, edukator, instruktor żywego słowa
zespół realizujący Joanna Kolstrung, Małgorzata Kobus, Katarzyna Rzepa( edukator), Przemysław
Buksiński ( edukator)
partener – Miejska Biblioteka Publiczna im. H. Łopacińskiego w Lublinie
sponsor - Hurtownia fotograficzna KDM
instytucje wspierające : Lubelskie Kuratorium, Wydział Oświaty i Wychowania Urzędu Miasta Lublin,
oraz portale internetowe: Lublin 2016, Lublin.eu, www.miastostudentow.pl, Radio.Lublin.pl,
Poema.art.pl-serwis literacki, Lubelski Serwis Informacyjny Koziołek, www.student.lublin.pl, www.euro-
190
region.pl, Kurier Lubelski, Dziennik Wschodni, Gazeta w Lublinie, Radio Lublin, Radio Centrum ,
Radio eR, Lubelski Informator Kulturalny ZOOM
5. Do kogo był adresowany – opis grup uczestników: młodzież, dorośli, nauczyciele i instruktorzy
pracujący z recytatorami i grupami teatralnymi, recytatorzy, młodzi aktorzy i wszyscy pracujący
głosem.
6. Liczba uczestników: 3000 osób w całym województwie lubelskim
7. Opis projektu:
7.1. Cel/e projektu:
• Edukacja patriotyczna skierowana do młodzieży, prowadzona w sposób zrozumiały i atrakcyjny.
• Upowszechnianie wiedzy na temat polskiej tradycji narodowej, historii kultury, a zwłaszcza literatury i
języka polskiego, w formie atrakcyjnej dla odbiorcy.
• Wzmocnienie identyfikacji z miejscem pochodzenia i jego dziedzictwem kulturowym, budowanie
więzi lokalnych opartych na świadomości wspólnego dziedzictwa kulturowego, jego ochronie i
pielęgnowaniu.
• Promocja świadomości młodzieży w zakresie dbałości o czystość języka polskiego oraz aktywnej
postawy obywatelskiej, przejawiającej się w odwadze pięknego mówienia.
• Popularyzacja miejsc związanych ze znanymi postaciami literackimi i historycznymi, miejsc
upamiętniających znanych polskich twórców związanych z literackim, historycznym kontekstem.
7.2. Opis działań:
W ramach realizacji zadania od 01.04.2008 do 29.12.2008 odbyło się:
47 spotkań warsztatowych ( edukacyjnych) : ekspresji twórczej „Próba”, higieny i emisji głosu, grupy
recytatorskiej, dla nauczycieli i instruktorów pracujących z recytatorami i grupami teatralnymi, których
podsumowującym działaniem było przygotowanie dwóch spektakli: „Portret słowem malowany”, oraz
spektakl grupy Warsztatów Ekspresji Twórczej „Próba” – „ Improv - teatralne show, którego kształt i
tematyka zależy wyłącznie od widzów”, odbyły się też 2 spotkania literackie.
W tych wszystkich działaniach bardzo licznie uczestniczyła młodzież lubelskich szkół średnich,
wyższych oraz dorośli( łącznie ok. 1000 osób), a wśród prowadzących pojawili się wybitni, znani
specjaliści, m.in. aktorka Irena Jun, literaturoznawcy - dr Tadeusz Karabowicz i dr Rafał
Szczerbakiewicz, poeta i prozaik Ołeksandr Irvaneć i in.
W ramach projektu przeprowadzono na terenie województwa lubelskiego 12 Jesienny Konkurs
Recytatorski „Moje miejsce na Ziemi”, w którym wzięło udział tylko na szczeblu powiatowym w Lublinie
i wojewódzkim ok. 400 osób (w eliminacjach w całym województwie wzięło udział ok. 2000 osób).
Konkurs przeprowadzono we współorganizacji i przy wsparciu merytorycznym Wojewódzkiego
Ośrodka Kultury w Lublinie.
Odbył się też II Ogólnopolski Konkurs Fotograficzny „Literacki Ślad”, w którym wzięło udział 56
autorów ( 217 prac fotograficznych) z całej Polski. Wystawę pokonkursową, która towarzyszyła
projektowi, realizowaną we współpracy z Miejską Biblioteką Publiczną im. H. Łopacińskiego
odwiedziło ok. 300 osób, a dalej będzie ona prezentowana w 30 filiach w/w Biblioteki na terenie
miasta Lublina, a następnie będzie ją można wypożyczać do szkół i placówek kultury.
7.3. Metody i formy edukacji kulturalnej:
Założone cele zrealizowano przez organizację następujących działań:
Spotkania Literackie – To słowo od innych mi droższe
Konkurs Fotograficzny – Literacki Ślad
Konkurs Recytatorski – Moje miejsce na ziemi
Spektakl poetycki
Otwarte warsztaty dla młodzieży i dorosłych:
Warsztaty Higieny i Emisji Głosu
Warsztaty Ekspresji Twórczej „Próba”
Warsztaty Grupy Recytatorskiej
Warsztaty dla nauczycieli i instruktorów pracujących z recytatorami.
191
7.4. Wskazanie zasobów i środków przy pomocy których odbywał się projekt:
środki własne oraz zrealizowany w ramach Programu Operacyjnego „Patriotyzm Jutra” ogłoszonego
przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego
8. Rezultaty, wyniki, skutki projektu (rezultaty twarde i miękkie):
Pośrednio w zadaniu uczestniczyły lubelskie i ogólnopolskie media (ok.10) oraz Lubelskie Kuratorium
Oświaty, które promowały działania edukacyjne wśród mieszkańców miasta i uczniów lubelskich szkół
- 224 placówki, z których uczniowie uczestniczyli w projekcie.
Realizacja projektu pozwoliła wprowadzić uczestników programu w świat tradycji ojczystej,
patriotycznej oraz literatury narodowej, a także wprowadziła w świat doskonalenia umiejętności
prezentowania tych wartości w sposób przystępny i najbardziej dla młodych „artystów” atrakcyjny.
Liczba wydarzeń kulturalnych – 9, liczba uczestników bezposrednich1700
liczba zajęć edukacyjnych 47
jedna broszura ( 500 szt.)
XLII PROJEKT
1. Tytuł projektu: LUBELSKA MOZAIKA KULTUROWA.
2. Miejsce realizacji: Lublin
3. Okres realizacji (od: dd-mm-rrrr do: dd-mm-rrrr): .01.03.2012 do 30.09.2012
4. Osoby/instytucje/organizacje zaangażowane w projekt (np. pomysłodawcy, wykonawcy, edukatorzy,
animatorzy, artyści, partnerzy, sponsorzy itp.):
pomysłodawcy: Dział Edukacji Kulturalnej Centrum Kultury w Lublinie:
Anna Krawczyk, Joanna Kolstrung
partnerzy – 14 organizacji
Gmina Wyznaniowa Żydowska w Warszawie Filia w Lublinie
Liga Muzułmańska w RP Oddział Lubelski
Centrum Islamu w Lublinie
Lubelska Fundacja MOST
Ośrodek Misyjny Zangdok Palri
Parafia Ewangelicko-Augsburska Św. Trójcy w Lublinie
Parafia Greckokatolicka p.w.Narodzenia NMP w Lublinie
Parafia Prawosławna p.w.Przemienienia Pańskiego wLublinie
Parafia Prawosławna p.w.Św. Metropolity Piotra Mohyły w Lublinie
Polskie Towarzystwo Białorutenistyczne
Stowarzyszenie Centrum Wolontariatu w Lublinie
Towarzystwo Polsko-Nigeryjskie Oddział w Lublinie
Stowarzyszenie Nova Roma
Towarzystwo Ukraińskie
animatorzy, artyści, edukatorzy m.in.:
Serhij Żadan - jeden z najwybitniejszych pisarzy ukraińskich, prozaik, performer, reżyser, laureat
wielu prestiżowych nagród
Karolina Kotowska - instruktorka tańca żydowskiego, studentka ASP w Warszawie, tańczyła w
Zespole Tańca Izraelskiego SNUNIT
192
Sendi Krzyżanowska - instruktorska tańca romskiego, tancerka i wokalistka, organizatorka i
uczestniczka projektów promujących kulturę romską
5. Do kogo był adresowany – opis grup uczestników:
dzieci, młodzież, studenci, dorośli – mieszkańcy Lublina oraz Lubelszczyzny ( w tym mniejszości
narodowe, religijne, etniczne)
6. Liczba uczestników: - w tym tez odbiorców 13 500
7. Opis projektu:
7.1. Cel/e projektu:
Lublin historycznie i współcześnie jest miastem wielokulturowym. Zdecydowało o tym w dużej mierze
położenie geograficzne, umiejscawiając go blisko granic kraju, na drodze szlaków handlowych. Dużym
bodźcem do rozwoju było także utworzenie Trybunału Koronnego, czy istotne wydarzenia historyczne
takie jak Unia Lubelska czy jeden z hołdów pruskich. W czasach późniejszych zaś na charakter miasta
znaczny wpływ miało powołanie uczelni wyższych. Te warunki zadecydowały o wzmożonych
kontaktach z przedstawicielami innych narodów i religii. Słynna, zniszczona do fundamentów podczas
wojny, dzielnica żydowska czy budownictwo przemysłowe osadników ewangelickich to jedne z
licznych przykładów. Współczesny klimat społeczno-kulturalny Lublina w dużej mierze budują
mniejszości narodowe, etniczne, religijne i wyznaniowe, uchodźcy i studenci pochodzący z zagranicy.
Celem zadania było przede wszystkim zwiększenie wiedzy o kulturze mniejszości. Zrozumienie
podłoża obyczajów kulturowych i ich specyfiki sprzyja wykorzenianiu negatywnych opinii i stereotypów.
Jest to szansa na budowanie dobrych, sąsiedzkich relacji. Zadanie służyło przełamywaniu barier ze
strony większości, jak również dało możliwość jawnego i dumnego prezentowania własnej tożsamości
reprezentantom mniejszości. Sprzyjało więc wyrównywaniu szans społecznych i integracji.
Najefektywniejszą formą kształtowania było aktywne uczestnictwo, trzon naszego projektu stanowiły
więc warsztaty umiejętności, które zyskały sobie liczne grono odbiorców podczas festiwalu
"Wielokulturowy Lublin'. Dodatkowym rezultatem był również rozwój umiejętności twórczych.
7.2. Opis działań:
W ramach projektu Lubelska Mozaika Kulturowa odbyły się: warsztaty umiejętności (gra na bębnach
afrykańskich, haft ukraiński, malowanie ciała henną, taniec romski i taniec żydowski), spotkanie z
ukraińskim literatem Serhijem Żadanem, spektakl białoruski oraz koncert muzyczno-taneczny. Jako
organizatorzy otrzymaliśmy wiele pozytywnych opinii o wszystkich częściach projektu
Warsztaty umiejętności okazały się doskonałą formą spędzenia wolnego czasu dla uczestników w
każdym wieku. Zajęcia te były nie tylko okazją do rozmów o danej mniejszości, ale także umożliwiły
nabycie lub doskonalenia umiejętności takich jak haft, gra na bębnach, taniec czy zdobienie ciała
henną. Każdy rodzaj warsztatu obejmował 4 minimum dwugodzinne spotkania (często zajęcia były
przedłużane ze względu na prośby uczestników). Część zajęć odbyła się podczas festiwalu
Wielokulturowy Lublin, dzięki czemu stali uczestnicy mogli pokazać już nabyte umiejętności innym.
Takie rozwiązanie miało podwójne znaczenie dydaktyczne. Z jednej strony ich obecność i
zaangażowanie zachęcały kolejne osoby do dołączenia do grupy. Z drugiej zaś stali uczestnicy
mimowolnie wchodzili w rolę "ekspertów", identyfikując się z kulturą danej mniejszości.
Spotkanie z Serhijem Żadanem spotkało się z zainteresowaniem dwóch grup odbiorców. Cześć
publiczności stanowiły osoby związane z literaturą i kulturą żywego słowa (spotkanie odbyło podczas
realizacji wydarzenia Polsko-Ukraińskie Spotkania Mistrzów Słowa), dla innych ważniejszy był aspekt
ukraińskiego pochodzenia pisarza. Podczas rozmowy poruszane były problemy dotyczące obydwu
wymienionych obszarów. Dzięki temu wszyscy uczestnicy poszerzyli swoją wiedzę nie tylko w znanej
sobie dziedzinie.
Wydarzenia artystyczne (spektakl i koncerty), zgodnie z założeniami, gromadziły całe rodzinny.
Spektakl "Przygody Kublickiego a Zabłockiego" autorstwa Serhija Kowalowa, w wykonaniu
Mohylewskiego Teatru Lalkowego to widowisko zrozumiałe zarówno dla najmłodszych, jak i dla
dorosłych widzów. Dla ułatwienia odbioru został on opatrzony napisami w tłumaczeniu na język polski.
Koncert "Nuty Narodów" ze względów organizacyjnych został rozdzielony na dwa dni. Zaprezentowało
się w nim 9 podmiotów wykonawczych (oraz dodatkowo zespół bałkański finansowany spoza
projektu). Wydarzenie odbyło się w centralnym punkcie Lublina - na placu Litewskim, co zapewniło
dotarcie do szerokiej rzeszy odbiorców. Atmosfera rodzinnego pikniku sprzyjała budowaniu otwartej
193
postawy względem przedstawicieli mniejszości narodowych. Prezentacja kultury i tożsamości poprzez
śpiew i taniec okazała się prostą i bezpośrednią metodą edukacji wielokulturowej.
7.3. Metody i formy edukacji kulturalnej:
Trzonem programowym projektu były warsztaty umiejętności, jako najefektywniejsza i bezpośrednia
forma aktywności kulturalnej: m.in.:
Warsztaty tańca żydowskiego –
Warsztaty tańca romskiego
Warsztaty ukraińskiego haftu krzyżykowego
Warsztaty gry na bębnach
7.4. Wskazanie zasobów i środków przy pomocy których odbywał się projekt:
środki własne
środki Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego
wkład własny partnerów- współorganizatorów
8. Rezultaty, wyniki, skutki projektu (rezultaty twarde i miękkie):
W ramach projektu wydany został poradnik dla nauczycieli "W wielokulturowym tyglu". Jest to zbiór
informacji dotyczący 11 kultur i tradycji uczestniczących w projekcie. Każdy rozdział (dotyczący jednej
mniejszości) składa się z tekstu merytorycznego, zawierający podstawowe wiadomości i pojęcia oraz
ze scenariusza zajęć lekcyjnych. Mamy nadzieję, że taka pomoc metodyczna zachęci pedagogów do
przeprowadzania lekcji o innych narodach, religiach i wyznaniach obecnych w Polsce. Wydawnictwu
towarzyszy płyta DVD z trzema filmami dokumentalnymi: "Luteranie w Lublinie", "Dzieje i kultura
Romów" oraz "Gwiazdy Czeczenii". Wszystkie filmy wykorzystane za zgodą ich właścicieli.
500szt.- poradnika, 700 szt. płyt DVD ,
liczba uczestników warsztatów –120 osób
liczba godzin warsztatowych – 40
Współorganizatorzy projektu wspierali nas merytorycznie na etapie planowania i realizacji, przede
wszystkim ułatwiając nawiązanie kontaktów z prowadzącymi warsztaty oraz artystami oraz pilnując
rzetelności przekazywanej wiedzy. Część z nich jest także autorami tekstów merytorycznych
poradnika dla nauczycieli. – 11 scenariuszy
XLIII PROJEKT
1. Tytuł projektu: ABECADŁO SZTUKI
2. Miejsce realizacji: BWA w Tarnowie ( galeria na Dworcu, Pałacyk Strzelecki)
3. Okres realizacji (od: dd-mm-rrrr do: dd-mm-rrrr): luty/2011 – 31/12/2013
4. Osoby/instytucje/organizacje zaangażowane w projekt (np. pomysłodawcy, wykonawcy, edukatorzy,
animatorzy, artyści, partnerzy, sponsorzy itp.): pomysłodawca współprowadząca – Katarzyna
Górowska, współprowadząca od samego początku – Magdalena Burdzyńska
5. Do kogo był adresowany – opis grup uczestników: dzieci w przedziale wiekowym 5 – 8 roku życia
6. Liczba uczestników: do 20
7. Opis projektu:
7.1. Cel/e projektu:
Projekt wspomagający edukację artystyczną, rozwój kreatywności, wprowadzenie wiedzy z zakresu
historii sztuki
194
7.2. Opis działań: jest zaproszeniem do galerii najmłodszych odbiorców. Każde ze spotkań dotyczy
wybranego dzieła sztuki. Dzieci poznają jego historię, a potem próbują swoich własnych sił. Zajęcia są
podróżą do świata sztuki współczesnej i dawnej, poprzez dzieła Christo, Andy’ego Warhola, Picassa,
Cindy Sherman, Marcela Duchampa, Jacksona Pollocka…, ale też obrazy Breughela czy Arcimbolda.
7.3. Metody i formy edukacji kulturalnej: pokazy multimedialne, burza mózgów, pogadanka, zajęcia
plastyczne oparte na różnych dziedzinach sztuk plastycznych, technikach, możliwościach.
7.4. Wskazanie zasobów i środków przy pomocy których odbywał się projekt: I edycja dofinansowana
z budżetu Miasta Tarnowa , II i III wprowadzone opłaty 250 zł na rok
8. Rezultaty, wyniki, skutki projektu (rezultaty twarde i miękkie): rozwój artystyczny, wprowadzenie
wiedzy z zakresu historii sztuki – wybranych zagadnień; rozwój kreacji, postrzegania pewnych zjawisk
funkcjonujących w sztuce, umiejętność „odnalezienia się” w przestrzenni galeryjnej.
XLIV PROJEKT
1. Tytuł projektu: ZABAWA W KANTORA
2. Miejsce realizacji: BWA TARNÓW, Pałacyk Strzelecki
3. Okres realizacji (od: dd-mm-rrrr do: dd-mm-rrrr): 1/6/2013
4. Osoby/instytucje/organizacje zaangażowane w projekt (np. pomysłodawcy, wykonawcy, edukatorzy,
animatorzy, artyści, partnerzy, sponsorzy itp.):
Katarzyna Górowska, historyk sztuki, pedagog i Magdalena Burdzyńska, artystka malarka
5. Do kogo był adresowany – opis grup uczestników:
Maksymalna ilość osób 24 ( wraz z rodzicami), wiek dzieci przedszkolno - wczesnoszkolny
6. Liczba uczestników: 24 x 2 grupy
7. Opis projektu:
7.1. Cel/e projektu: edukacyjny, historyczno – sztuczno – plastyczny, rozwijanie kreatywnego
myślenia, stawiania pytań i zmotywowania do twórczego działania.
7.2. Opis działań: Jak się staje kim się jest? Asamblaż (assemblage )-przestrzenny collage
Punktem wyjścia do stworzenia nowego dzieła jest kartonowe pudełko. Dzieci wraz z
rodzicami/opiekunami wbudowują, obudowują, rozbudowują swój własny obraz. Do dyspozycji
przedmioty przyniesione i znalezione oraz folię, taśmę i jeden kolor.
7.3. Metody i formy edukacji kulturalnej:
Burza mózgów, pokaz ilustracji, wystawa „jak się staje, kim się jest”, praca artystyczna
7.4. Wskazanie zasobów i środków przy pomocy których odbywał się projekt:
Dofinansowanie z budżetu Miasta Tarnowa oraz Unii Europejskiej (Małopolski Program Operacyjny)
8. Rezultaty, wyniki, skutki projektu (rezultaty twarde i miękkie):
prace plastyczne, wiedza na temat wystawy i postaci Tadeusza Kantora, niezwykła współpraca
rodzinna i międzyrodzinna.
195