1 Zygmunt Pejsak, Marian Porowski* Państwowy Instytut

Zygmunt Pejsak, Marian Porowski*
Państwowy Instytut Weterynaryjny – Państwowy Instytut Badawczy w Puławach,
* Vet-COM, Olsztyn
Sprawdzone w Europie i w USA sposoby uwalniania stad świń od Mycoplsama
hyopenumoniae
Applied successfully in different European countries and in the USA methods of
Mycoplasma hyopneumoniae eradication
Summary
Paper present updated informations concerning methods of Mycoplasma hyopneumoniae
(M.hyo.) eradication from swine herds. Eradication of this pathogen has become a goal for
many production systems in several countries. The most efficient methods, but also the
most expensive ones are total and partial depopulation of the herds. The last one method,
due to lower cost, is most often used. Paper presents programs used by Swiss and Norway
veterinarians and swine producers. To be very effective recommended partial depopulation
should be accompanied by strategic medication. Tiamulin is recommended as a drug of
choice for M.hyo treatment. It was underlined that strategic medication of sows and gilts
can help to eradicate M. hyo. , but do not eliminate the organism from the herd. Also
vaccines against M. hyopneumoniae can be used for efficient control of clinical symptoms
of the disease. Even intensive use of vaccine do not eradicate mentioned pathogen from the
swine herd. Currently, both single – and dual dose vaccination protocols are used
successfully to control – not to eradicate disease. Proper cleaning, disinfection and control
of rodents are crucial for M. hyo. eradication. Preventing reinfection of free from M.hyo.
herd is also critical in performing eradication programs. In general, methods and tools are
available which can be used for eradication of M.hyo. from infected herd.
W rozwiniętych rolniczo krajach świata coraz częściej podejmowane są w pełni skuteczne
działania, których celem jest nie tylko ograniczenie strat związanych z występowaniem
1
mykoplazmowego zapalenia płuc (MPS) ale eliminacja ze stada czynnika etiologicznego
tej bardzo kosztownej choroby (eradykacja choroby).
Skuteczność postępowania zależna jest przede wszystkim od determinacji oraz
solidnej współpracy hodowców i producentów świń z kompetentnymi lekarzami
weterynarii. Efektywne, długotrwałe wykorzenienie Mycoplasma hyopneumoniae (Mhp)
czynnika etiologicznego MPS ze stada możliwe jest tylko wtedy gdy jest ono oddalone o
kilka kilometrów od innych stad świń lub co najbardziej korzystne program eradykacji
MPS wdrożony zostanie we wszystkich stadach danego regionu; np. gminy czy powiatu.
Oczywiście, w takim przypadku realizacja programu musi być koordynowana przez
odpowiednie służby.
O tym, że uwolnienie stada, a nawet całych krajów jest możliwe przekonują
zaprezentowane poniżej wyniki uzyskane przez hodowców i producentów świń w
Norwegii i Szwajcarii.
W badaniach dotyczących eradykacji Mhp w ramach tzw. programu norweskiego
brali udział hodowcy świń i przedstawiciele przemysłu mięsnego przy wiodącej roli
Norweskiej Służby Zdrowia Świń. Program opierał się na udziale dobrowolnym przy
pewnym wsparciu finansowym ze strony przemysłu mięsnego i funduszu podatkowego
(tax fund). Stada świń klasyfikowano jako wolne od Mhp jeśli 60 i 40 próbek krwi lub
siary było wolnych od przeciwciał swoistych dla tego drobnoustroju. Dla stad
konwencjonalnych początkowa klasyfikacja opierała się na próbkach krwi lub siary od co
najmniej 20 świń (loch lub poddanych ubojowi świń). Stada z 1 lub 2 dodatnimi próbkami
badano ponownie. Dla utrzymania statusu stad jako wolne od Mhp badane były one raz w
roku (co najmniej 10 świń na stado). Stada konwencjonalne były badane co roku w
pierwszych latach trwania programu.
Przegląd sytuacji zdrowotnej wspomnianych stad odnośnie MPS oparty był na
klinicznych objawach i kontroli poubojowej zmian w płucach. Stada, w których świnie
wykazywały objawy lub zmiany anatomopatologiczne charakterystyczne dla MPS badane
były serologicznie. Próbki surowicy i siary analizowano na obecność przeciwciał
swoistych dla Mhp przy użyciu testu ELISA
W ramach programów eradykacji zakażeń Mhp większość zakażonych stad
zarodowych i stad o zamkniętym cyklu produkcji segregowano w oparciu o
zaawansowanie procesu chorobowego i poddawano leczeniu. Zakażone Mhp stada tuczu i
niektóre stada hodowlane wybijano i odbudowano na nowo przy udziale świń wolnych od
2
Mhp. W niektórych przypadkach zaprzestano produkcji świń, zależnie od wskaźników
ekonomicznych.
W latach 1994-2009 zbadano próbki od 138 635 świń z 3247 stad w kierunku
przeciwciał przeciw Mhp. Jako dodatnie okazało się 5538 próbek, czyli 4% i 389 (12%)
stad. W regionie południowej Norwegii stada dodatnie stanowiły 5,8%, a w południowozachodnim 19,2%. Wolnych od infekcji było w 2009 r. 839 stad. Ważna w eradykacji
okazała się ścisła regionalizacja programu zwalczania.
Całkowita lub częściowa depopulacja stada – optymalna metoda eradykacji
Mhp.
Wydaje się, że wyjątkowo profesjonalnie do eradykacji Mhp z terytorium całego kraju
podeszli hodowcy i producenci świń w Szwajcarii. W kraju tym program eradykacji MPS
zainicjowano w poszczególnych regionach kraju w roku 1996. Na początku objęto nim 730
ferm świń. Przed wprowadzeniem programu dokładnie oszacowano straty związane z
MPS. Na podstawie badań poubojowych, wykazano, że chorobą tą dotkniętych jest 64%
stad. Straty związane wyłącznie z MPS sięgały w Szwajcarii kilku milionów euro rocznie.
Stwierdzono jednocześnie, że zarówno intensywna metafilaktyka,
jak i terapia z
zastosowaniem chemioterapeutyków, jak również immunoprofilaktyka prowadzona z
użyciem szczepionek nie umożliwiają eliminacji czynnika etiologicznego ze stad świń.
Wykazano jednocześnie, że eradykacja Mhp ze stada możliwa jest poprzez częściową lub
całkowitą depopulację stad zakażonych. Wyliczono też, że zwalczanie MPS na drodze
częściowej depopulacji jest zabiegiem tańszym niż depopulacja całkowita. Realizacja
programu była koordynowana przez Szwajcarski Zespól Ochrony Zdrowia Świń (Swiss
Pig Health Sernice - SPHS). Jest to organizacja prywatna wspomagana finansowo przez
ministerstwo rolnictwa. W roku 1995 w programie uwalniania stad od Mhp uczestniczyło
już 3113 ferm. Całkowita liczba chlewni sięgała w tym czasie w Szwajcarii około 15 000.
W związku z tym, że do programu włączyły się przede wszystkim duże obiekty objęto nim
89% szwajcarskiego pogłowia loch. Warto wspomnieć, że wszystkie gospodarstwa
uczestniczące w programie korzystały z premii motywującej. W trakcie realizacji
programu w poszczególnych regionach stwierdzono, że rocznie około 2% - 4% stad
uwolnionych od Mhp ulega ponownej reinfekcji. W Szwajcarii, podobnie jak to miało
miejsce w innych krajach, w trakcie pilotażowego programu zwalczania MPS wykazano,
że w większości przypadków reinfekcja stada związana była z aerogennym szerzeniem się
Mhp. Z tego powodu uznano, że tylko zintegrowane podejście do problemu zwalczania
3
MPS ma szanse powodzenia. W ślad za tym w roku 2004 programem objęto w Szwajcarii
wszystkie chlewnie.
Podstawowe założenia programu opracowanego i nadzorowanego przez SPHS i
realizowanego
przez:
szwajcarską
inspekcję
weterynaryjną,
lekarzy
weterynarii
specjalistów chorób świń, producentów i hodowców świń oraz licencjonowane laboratoria
diagnostyczne to:
• przyjęcie zasady zwalczania opartej na częściowej depopulacji stad, w których
stwierdzano MPS,
• regularne co 6 miesięcy wizyty lekarzy wet. we wszystkich objętych programem
stadach połączone z badaniem klinicznym,
• ciągłe poubojowe badania monitoringowe w rzeźniach,
• strategiczne mieszanie warchlaków z różnych stad w tuczarniach oraz badania
kliniczne tych stad w celu klinicznego ustalenia sytuacji zdrowotnej w
połączonych, pochodzących z różnych źródeł grupach świń,
• serologiczne, coroczne
badania monitoringowe wszystkich
zarodowych stad
świń.
Warto wspomnieć, że koszty próbkobrania oraz badań serologicznych były pokrywane
przez budżet państwa. Wszystkie inne koszty programu związane ograniczeniem lub
czasowym wstrzymaniem produkcji jako konsekwencja częściowej lub całkowitej
depopulacji, ponoszone były przez producentów i hodowców. W przypadku reinfekcji stad
uznanych za wolne i konieczności eliminacji zwierząt straty z tego tytułu były
kompensowane przez budżet państwa. Podstawą prawną umożliwiającą wdrożenie
programu zwalczania MPS w Szwajcarii było wpisanie tej choroby na listę zwalczanych z
urzędu, co miało miejsce w maju 2003 roku. Należy dodać, że w momencie uruchomienia
programu wprowadzono zakaz stosowania szczepień przeciwko Mhp.
Przyjmując założenia programu ustalono definicję ogniska chorobowego. Definicja
przyjęta na okres realizacji programu różniła się od tej, którą wprowadzono po
zakończeniu programu uwalniania Szwajcarii od MPS.
W trakcie realizacji programu za stado zakażone Mhp uznawano takie, które nie
uczestniczyło w programie zwalczania MPS oraz takie, które nie miało wyników badań
laboratoryjnych dowodzących, że stado jest wolne od czynnika etiologicznego MPS. Po
zakończeniu realizacji programu podstawę uznania stada za zakażone Mhp stanowiły
wielokrotnie weryfikowane wyniki dodatnie badań klinicznych, laboratoryjnych
4
(histopatologia,
izolacja
czynnika
etiologicznego
lub
dodatnie
wyniki
badań
serologicznych) i epizootycznych. Wyniki badań dodatnich z laboratoriów terenowych
musiały być potwierdzone przez
Krajowe Laboratorium Referencyjne. Program nie
zakładał prowadzenia serologicznych badań monitoringowych w kierunku obecności
przeciwciał dla Mhp.
Uwalnianie stad od MPS oparte było, jak wspomniano, na całkowitej – wyłącznie w
odniesieniu do tuczarń - lub częściowej depopulacji stad. Częściowa depopulacja
wykorzystywana w chlewniach zarodowych i fermach o zamkniętym cyklu produkcji
zakładała doprowadzenie metodami organizacyjnymi do takiej sytuacji by w
gospodarstwie przez okres co najmniej 2 tygodni nie było zwierząt młodszych niż w wieku
10 miesięcy. Po częściowym opróżnieniu obiektu ze wszystkich innych grup wiekowych
zwierząt (prosięta warchlaki, tuczniki). dokonywano solidnego sprzątania, mycia i
dezynfekcji wszystkich pomieszczeń, natomiast przebywające w chlewni świnie (powyżej
10 miesiąca życia) leczono przy użyciu odpowiednio dobranych antybiotyków.
Dwutygodniową przerwę w produkcji starano się ustalić we wszystkich sąsiadujących z
sobą chlewniach na ten sam czas. Wybierano zazwyczaj okres letni. Obrót zwierzętami
był ściśle kontrolowany. Wszystkie świnie były oznakowane stosownymi kolczykami,
transporty zwierząt zaopatrzone były w odpowiednie świadectwa weterynaryjne. Zwracano
uwagę by środki transportu miały odpowiednią przerwę w ich wykorzystaniu w przypadku
transportowania świń z obiektów o różnym statusie zdrowotnym.
Po uwolnieniu wszystkich stad w regionie od Mhp. wprowadzano program badań
przeglądowych.. Badania przeglądowe uwolnionych od mykoplzm stad oparte były na
badaniach klinicznych przeprowadzanych przez lekarzy weterynarii, ocenie zmian
poubojowych u świń ubijanych w rzeźniach oraz badaniach serologicznych w fermach
zarodowych. W przypadku potwierdzenia występowania Mhp w stadzie wprowadzano
program zwalczania
wykorzystując metodę całkowitej lub częściowej depopulacji.
Zwracano uwagę na szybkie uwolnienie stad od Mhp w celu ograniczenia ryzyka dla stad
sąsiadujących.
Szczególnie
szybkie
działania
podejmowano
w
zainfekowanych
tuczarniach. W okresie od rozpoczęcia programu zwalczania MPS w Szwajcarii (1994) do
chwili jego praktycznego zakończenia ( 2005) odsetek stad zakażonych omawianym
drobnoustrojem spadł do 0,2% (22 ogniska MPS w roku 2005).
Wyniki analizy ryzyka zakażeń stad Mhp na podstawie obserwacji prowadzonych w
trakcie realizacji programu zwalczania MPS w Szwajcarii przedstawiają się następująco.
Analiza sezonowości występowania MPS w stadach świń uwidoczniła, że w następstwie
5
wdrożenia programu i związanego z tym ograniczania liczby zakażonych stad ale także w
ślad za zmianami w zakresie zasad chowu, a szczególnie wprowadzenia nowych sposobów
wentylacji zanikł problem okresowego nasilania się problemów z MPS.
Potwierdzono, że powszechnie znane czynniki ryzyka: wielkość stada, gęstość
populacji, częstość wprowadzania do stada nowych zwierząt, liczba ferm, z których
nabywane są zwierzęta, odległość rampy załadowczej/wyładowczej od świń, typ chowu
( szczególnie narażone są tuczarnie) odgrywają istotną rolę w procesie zwalczania MPS.
Dużym ryzykiem obciążony jest wieloetapowy system produkcji niezależnie od tego czy
obiekty, w których utrzymywano różne grupy wiekowe (fizjologiczne) były zlokalizowane
w bliższej lub nawet znacznej odległości. W tego typu połączonych technologicznie
obiektach zwalczanie MPS przebiegało najdłużej, co związane było z częstymi
reinfekcjami z powodu dużego obrotu zwierzętami i częstych ich przemieszczeń.
Większość reinfekcji związana była z wprowadzeniem do stad wolnych zwierząt
zakażonych subklinicznie. Niezwykle ważnym zagadnieniem było kompleksowe podejście
do zwalczania MPS w regionie a nawet w całym kraju. W przypadku regionalizacji
programu eradykacji Mhp kluczowym było ograniczenie możliwości zawleczenia
mykoplazm z regionów, które nie prowadzą programu zwalczania do tych, które ten
program realizują.
Prawidłowa diagnostyka laboratoryjna jest niezwykle ważna z punktu widzenia
skutecznej realizacji programu. Wyniki fałszywie dodatnie mogły bowiem doprowadzić
do niepotrzebnych i kosztownych decyzji związanych z bezzasadnym przerwaniem
produkcji. Z kolei wyniki fałszywie ujemne umożliwiały utrwalanie infekcji w stadzie, co
zagrażało nie tylko pozostałym zwierzętom tego stada ale także stadom sąsiednim. Analiza
wyników badań laboratoryjnych wykazała, że ze względu na różną, nie zawsze doskonałą
swoistość i czułość różnych stosowanych w programie metod konieczne jest, w przypadku
otrzymania „wyników zaskakujących’ uwzględnienie w badaniach laboratoryjnych
wykorzystanie kilku metod jednocześnie. Powyższe ma szczególne znaczenie w przypadku
występowania w chlewni mało zjadliwych szczepów Mhp, które odpowiedzialne są za
infekcje subkliniczne i bardzo łagodny przebieg zakażenia stad. W takich sytuacjach brak
czułych metod diagnostycznych utrwala przetrwanie mykoplazm w środowisku. Stąd też
za niezwykle zasadne uznaje się wdrożenie do diagnostyki MPS techniki PCR, do której
wykorzystane powinny być wymazy z nosa pobierane od kaszlących osobników.
Jak dowodzą tego doświadczenia ze Szwajcarii kluczem do osiągnięcia sukcesu w
uwalnianiu regionu/kraju od MPS jest stałe komunikowanie się oraz ścisła współpraca
6
wszystkich zainteresowanych w efektywnym zakończeniu przedsięwzięcia. Jak wyliczyli
to specjaliści szwajcarscy, a także eksperci z innych krajów całkowite nakłady związane z
uwolnieniem stad od MPS zwracają się w okresie od 3 do 12 miesięcy od momentu
uzdrowienia stada.
Doświadczenia własne wskazują, że w ogromnej większości przypadków dla
zwiększenia prawdopodobieństwa uwolnienia stada od Mhp konieczne jest jednoczesne
wprowadzenie terapii pozostawionych w chlewni zwierząt stada podstawowego. Jak
wspomniano lekiem z wyboru jest w tym przypadku tiamulina. Lek podajemy wszystkim
pozostawionym w fermie zwierzętom stada podstawowego ( knurom, lochom, loszkom- te
powinny mieć ukończone 10 miesięcy życia) przez 3 tygodnie w dawce 7,5 mg/kg m.c. W
praktyce stosuje się Tiamutin premix 10% w dawce 6,5kg/ tonę paszy lub Tiamutin premix
2% w dawce 32.5kg/ tonę paszy. Dodatkowo na 3 tygodnie przed terminem porodu loszek
przeprowadzić należy dodatkową 14 dniową kurację tiamuliną w dawce 6,5mg/kg m.c W
okresie 3 tygodniowej kuracji wszystkie lochy, loszki i knury które będą wykazywały
osłabiony apetyt
( nie zwracając uwagi na powód) powinny być poddane leczeniu
tiamuliną w iniekcji w dawce 10 mg/ kg m.c. Lek podać należy 3 krotnie co drugi dzień.
Prosięta urodzone w trakcie kuracji macior powinny być włączone do programu
eradykacjii poprzez zastosowanie w 2, 8 i 14 dniu życia tiamuliny w iniekcji w dawce
10mg/kg m.c. W wielu programach eradykacjii chemioterapię poprzedza się 2 krotnym
szczepieniem wszystkich samic w kierunku Mhp szczepionką zarejestrowaną do
stosowania dla loch.
Zmodyfikowana metoda częściowej depopulacji umożliwiająca jednoczesną
eliminację PRRS i MPS
Zmodyfikowana metoda częściowej depopulacji polega na eradykacji Mhp w
stadzie zdepopulowanym, w którym pozostawiono wyłącznie lochy i knury stada
podstawowego w wieku powyżej 10 miesięcy oraz wprowadzone do stada remontowe
loszki. W stadzie tym nieprzerwanie ma miejsce inseminacja lub krycie samic oraz ciągła
produkcja prosiąt, które po odsadzeniu odchowywane są w oddzielnej chlewni lub
sprzedawane.
Ten sposób postępowania umożliwia jednoczesną eradykację Mhp i wirusa PRRS.
Jest to jak najbardziej uzasadnione postępowanie, szczególnie wtedy, gdy ferma ma być
zamknięta z powodu PRRS na okres minimum 200 dni, co jest niezbędnym warunkiem w
procesie eliminacji tego wirusa. Należy zwrócić uwagę jest fakt, aby całe stado, w okresie
ponownego wprowadzania zdrowych loszek remontowych, było w wieku powyżej 10
7
miesięcy. Wiek wprowadzonych do stada loszek, jeszcze przed rozpoczęciem procesu
eliminacji, determinuje w dużym stopniu czas zamknięcia fermy. Ostatnie badania w tym
zakresie wykazały, że siewstwo Mhp może przedłużać się nawet do 240 dni, stąd
zamknięcie stada dla zwierząt remontowych na okres 8 miesięcy wydaje się być
uzasadnione.
Opisany sposób postępowania umożliwiającego jednoczesne zwalczenie PRRS i MPS
uwzględnia następujące podstawowe zasady:
ƒ
Zamknięcie fermy na okres min. 8 miesięcy ( umozliwia to powstanie
odpowiedniego poziomu odporności u zwierząt dorosłych, a w konsekwencji zanik
siewstwa Mhp i zakażania tym drobnoustrojem nowo narodzonych prosiąt).
ƒ
Szczepienia całego stada podstawowego przeciw MPS w celu podniesienia
poziomu immunologicznego stada (immunizacja, prowadzona co 3 miesiące w
okresie zamknięcia fermy).
ƒ
Terapia wszystkich zwierząt dorosłych w stadzie oraz prosiąt przed rozpoczęciem
procesu regularnego wprowadzania do obiektu wolnych od Mhp loszek
remontowych.
ƒ
Szczegółowe dane na temat poszczególnych etapów proponowanej metody
zaprezentowano w tabeli 1.
Tabela 1. Zmodyfikowana metoda częściowej depopulacji i plan leczenia (wg Yeske,
2007)
Kolejne
tygodnie
Czynności w trakcie realizacji programu
1
Wprowadzenie do chlewni odpowiedniej liczby loszek remontowych w
różnym wieku i zamknięcie stada na min. 8 miesięcy.
Wiek i waga loszek powinny być tak dobrane, aby po 8 miesiącach
najmłodsze zwierzęta były w wieku 10 miesięcy.
Pierwsze szczepienie przebywających na kwarantannie loszek przeciwko
Mhp.
3
II szczepienie loszek przeciwko Mhp.
4-8
Wprowadzanie loszek remontowych do sektora rozrodu. Włącznie loszek do
stada powinno odbywać się regularnie, w zależności od potrzeby.
Szczepienie loch przeciwko Mhp w celu podniesienia poziomu
immunologicznego stada.
Immunizacja przeciw Mhp całego stada, włącznie z loszkami - raz na kwartał.
6
19
8
32
Kolejne szczepienie przeciw Mhp całego stada, włącznie z loszkami – raz na
kwartał
33
36
Mycie, dezynfekcja pomieszczeń sektora kryć, sektora loch prośnych jak
również pomieszczeń, przeznaczonych dla loszek.
Leczenie całego stada przy użyciu odpowiedniego antybiotyku w paszy
(Tiamulina) lub w wodzie (Linkomycyna) lub w iniekcji (Draxxin).
Metafilakltyce poddać wszystkie rodzące się prosięta przy użyciu Draxxinu
lub Linkomycyny. Kontynuować metafilaktyczne podawanie
chemioterapeutyków prosiętom aż do odsadzenia; przy użyciu Linkomycyny
trzykrotnie w odstępie 7 dni, a przy użyciu Draxxinu dwukrotnie w odstępie
14 dni.
Regularne wprowadzanie wolnych od Mhp loszek remontowych do stada.
39 i 42
Ostatnie prosięta poddane metafilaktyce po raz pierwszy po urodzeniu (7
34-35
dzień życia – Linkomycyna lub Draxxin) oraz po raz drugi w 14
(lLinkomycyna) i 21 (Draxxin) dniu życia prosiąt.
Mycie, dezynfekcja i deratyzacja istotne elementy organizacyjnych metod uwalniania
stad od MPS
Doświadczenia własne oraz dane uzyskane z literatury wskazują, że dla zwiększenia
prawdopodobieństwa uwolnienia stada od Mhp konieczne jest też jak najbardziej dokładne
przeprowadzenie dezynfekcji.
Opróżnione ze zwierząt budynki należy dokładnie posprzątać i umyć a następnie
przeprowadzić dezynfekcję np. Virkonem. Pomieszczenia te powinny pozostać puste przez
co najmniej 1 tydzień.
Budynki, w których przebywają zwierzęta powinny być myte i dezynfekowane (
Virkon) raz dziennie.
Mycie narzędzi i butów. Bezpośrednio przed wdrożeniem programu eradykacji MPS
wszystkie pojazdy, narzędzia, obuwie powinny być umyte i wydezynfekowane.
Jednocześnie należy przeprowadzić deratyzację gryzoni oraz możliwie maksymalnie
ograniczyć populację much.
Dezynfekcja kanałów gnojowych. Przed wprowadzeniem programu eradykacji Mhp
należy również przeprowadzić solidne mycie i dezynfekcję kanałów gnojowicowych i
zbiorników z gnojowicą
przy użyciu wapna gaszonego (50kg uwodnionego tlenku
wapnia/1mm3 płynnej gnojowicy). Zalecając stosowanie uwodnionego tlenku wapnia
zwraca się uwagę na konieczność przestrzegania wszystkich związanych z tym przepisów
BHP.
9
Jednocześnie
należy
zachować
wszelkie
środki
ostrożności
związane
z
bezpieczeństwem zwierząt w tym przede wszystkim nie sypać tlenku wapna na podłogi i
ruszt w obecności zwierząt, tlenek wapnia działa silnie drażniąco na układ oddechowy.
Należy też pamiętać, że przy bezpośrednim kontakcie tlenek wapnia, może spowodować
uszkodzenie skóry i racic.
Przedstawione dane wskazują, że uwolnienie stada od Mhp jest możliwe, metody
prowadzące do osiągnięcia końcowego sukcesu są znane. Konieczna jest jednak przede
wszystkim determinacja zainteresowanego/ zainteresowanych oraz konsekwentna, solidna
współpraca hodowcy z lekarzem i laboratorium diagnostycznym.
Wydaje się, że w przypadku naszego kraju proces
uwalniania stad od MPS
powinni zainicjować producenci materiału zarodowego. Jest oczywistym, że wszystkie
stada produkujące materiał genetyczny powinny być wolne od tej bardzo kosztownej
choroby. Dopiero po eradykacji Mhp ze stad zarodowych powinno przystąpić się do
zwalczania MPS z innych chlewni. Najlepiej by zgodnie z dotychczasowymi
doświadczeniami programem objęte zostały regiony, w których gospodarstwa swoje mają
najlepsi i świadomi konsekwencji ekonomicznych MPS producenci świń.
Piśmiennictwo dostępne w reeakcji.
10
11