docW numerze - Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Gdańsku
download 
Reklamacja Transkrypt
W numerze - Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Gdańsku
W numerze: Wieści z województwa 4 4 5 6 10 Doroczne Forum Europejskiej Sieci Regionalnego Dziedzictwa Kulinarnego Marszałek Mieczysław Struk na rzecz zrównoważonego rybołówstwa Efekty EFS na Pomorzu O nas: To już 54 lata obecności w Lubaniu W ostatnim czasie w Pomorskim Ośrodku Doradztwa Rolniczego Pomorska Izba Rolnicza 12 Białe Boże Narodzenie Białe Boże Narodzenie z przenajświętszą niebios chwałą chcemy Cię na rękach przenieśd w dom nasz, żeby dłużej trwało. Białe Boże Narodzenie ze stajenką i dzieciątkiem naszych marzeo bądź spełnieniem! Dobrych zdarzeo bądź początkiem. Białe Boże Narodzenie najpiękniejsze z świąt dziecięcych, pozostaniesz nam wspomnieniem żywej baśni i czymś więcej. Franciszek Kobryoczuk Gwiazda Świeciła gwiazda na niebie srebrna i staroświecka. Świeciła wigilijnie, każdy ją zna od dziecka. Zwisały z niej z wysoka długie, błyszczące promienie, a każdy promień – to było jedno świąteczne życzenie. I przyszli – nie magowie już trochę podstarzali – lecz wiejscy kolędnicy, zwyczajni chłopcy mali. Chwycili w garść promienie, trzymając z całej siły. I teraz w tym rzecz cała, by się życzenia spełniły. Leopold Staff Przy wigilijnym stole Przy wigilijnym stole, łamiąc opłatek święty, Pomnijcie, że dzień ten radosny, w miłości jest poczęty. Że, jako mówi wam wszystkim dawne, prastare orędzie, Z pierwszą na niebie gwiazdą Bóg w waszym domu zasiędzie. Sercem Go przyjąć gorącym, na ścieżaj otworzyć wrota – Oto co czynić wam każe miłość - największa cnota. Jan Kasprowicz 13 14 15 16 Nabywanie umiejętności szacowania szkód łowieckich Pomorski Piknik Mięsny 2011 III Sympozjum Wsi Pomorskiej Nie musisz mieszkać w mieście, aby zostać leaderem Z prac rad powiatowych Pomorskiej Izby Rolniczej Dla wsi i regionu 20 22 Jaki wpływ ma agroturystyka na życie społeczeństwa danego regionu? Aktualne informacje prawne dla rolnictwa Zarządzanie gospodarstwem rolnym 23 23 24 27 28 Zdaniem eksperta Warto przeczytać Dane niezbędne w planowaniu działalności w gospodarstwie rolnym Prognoza cen podstawowych produktów żywnościowych Jednak ziemniak Na polach i łąkach 29 33 36 Właściwy dobór odmiany to wyższe plony (cz. I) Plonowanie ziemniaków w 2011 roku Przypominamy – grudzień W chlewni i oborze 37 40 42 43 44 45 Wiemy co produkujemy Zdrowe stado - podstawą zdrowej produkcji Czynniki decydujące o efektywnym odchowie prosiąt Nowa metoda oceny tusz wieprzowych Nowe wymogi dla kurników Przypominamy – grudzień W trosce o środowisko 46 48 49 Czyste jeziora dla Pomorza Pakiet w pomorskim niedoceniony Żywność ekologiczna - co warto o niej wiedzieć Z wizytą u rolnika 50 Agroturystyka - pomysł na życie i dodatkowe źródło dochodu Doniesienia 52 54 Dobre przykłady za miedzą Wioski tematyczne – sposób na integrację W domu i zagrodzie 55 56 59 62 Boże Narodzenie w tradycji Coraz bliżej święta Ciasta na świąteczny stół Kalendarium prac ogrodniczych – grudzień Oferty Rozrywka dla dorosłych i dla dzieci Raport z rynku DOROCZNE FORUM EUROPEJSKIEJ SIECI REGIONALNEGO DZIEDZICTWA KULINARNEGO W dniach 10-13 października br. w Roskilde (region Zelandia), w Danii odbyło się XI Doroczne Forum Europejskiej Sieci Regionalnego Dziedzictwa Kulinarnego, w którym uczestniczyli przedstawiciele Zarządu Komitetu Południowo-Wschodniej Współpracy SÖSK, regionalni właściciele licencji, koordynatorzy regionalni oraz producenci należący do Sieci Regionalnych Dziedzictwa Kulinarnego. Delegacja z województwa pomorskiego reprezentowana była przez Pana Kazimierza Sumisławskiego – Dyrektora Departamentu Środowiska w Urzędzie Marszałkowskim Województwa Pomorskiego oraz Panią Teresę Suchodolską, starszego specjalistę w Departamencie Środowiska i Rolnictwa Urzędu Marszałkowskiego Województwa Pomorskiego. Tematyka XI Forum dotyczyła aktualnego stanu funkcjonowania Europejskiej Sieci Regionalnego Dziedzictwa Kulinarnego w Europie, strategii rozwoju Sieci na lata 2007-2013, rozwoju kompetencji i szkoleń. Uczestnicy Forum mieli także możliwość zapoznania się z metodami produkcji żywności tradycyjnej i lokalnej w regionie Zelandii. Decyzją Koordynatora Europejskiego oraz przedstawicieli z regionów należących do Europejskiej Sieci Regionalnego Dziedzictwa Kulinarnego wybrano województwo pomorskie jako miejsce, w którym odbędzie się XII Forum Regionów ESRDK, w październiku 2012 roku. Teresa Suchodolska Starszy specjalista Zespół ds. wsi i rolnictwa Referat Rolnictwa, Ochrony Gruntów i Przyrody Departament Środowiska i Rolnictwa Urząd Marszałkowski Województwa Pomorskiego MARSZAŁEK MIECZYSŁAW STRUK NA RZECZ ZRÓWNOWAŻONEGO RYBOŁÓWSTWA Wprowadzenie jednolitych mechanizmów w rybołówstwie na terenie Unii Europejskiej było jednym z problemów poruszonych przez Marszałka Mieczysława Struka podczas rozmowy z unijną komisarz Marią Damanaki w Brukseli. We wrześniu br. Marszałek Województwa Pomorskiego Mieczysław Struk spotkał się w Brukseli z Komisarz ds. gospodarki morskiej i rybołówstwa Marią Damanaki. Celem spotkania było omówienie opracowywanej przez marszałka opinii Komitetu Regionów o reformie Wspólnej Polityki Rybołówstwa (WPRyb). Dokument ten ma zostać zatwierdzony na sesji plenarnej Komitetu Regionów najprawdopodobniej w lutym 2012 r. - Wspólna Polityka Rybołówstwa w obecnym kształcie nie jest w stanie zrealizować celu zrównoważonego rybołówstwa w Europie - powiedział Marszałek Mieczysław Struk - stąd też konieczność reformy i usprawnienia tej polityki. Głównym celem nowych działań ma być utrzymanie eksploatacji zasobów na poziomach umożliwiających uzyskanie maksymalnego zrównoważonego połowu najpóźniej w 2015 r. Marszałek Mieczysław Struk i Komisarz Maria Damanaki Źródło: www.woj-pomorskie.pl EFEKTY EFS NA POMORZU Konferencja „Siła w człowieku EFS w województwie pomorskim”, organizowana co roku przez Urząd Marszałkowski Województwa Pomorskiego przy udziale Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Gdańsku, ma na celu podsumowanie realizacji Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki w naszym regionie. Tegoroczne spotkanie odbyło się w październiku, w Akademii Muzycznej w Gdańsku. - Pozytywny wpływ środków płynących z Unii Europejskiej odczuło wiele grup społecznych - podkreślił Wicemarszałek Województwa Pomorskiego Wiesław Byczkowski, otwierając konferencję. - Są wśród nich nowi przedsiębiorcy z Pomorza, którzy otrzymali środki na otwarcie działalności gospodarczej. Łącznie od 2007 roku w województwie pomorskim 6422 osoby założyły własne firmy. Jednym z podstawowych celów, jakie postawiono przed POKL, było także zapobieganie wykluczeniu społecznemu poprzez aktywizację społeczną i zawodową osób zagrożonych tym zjawiskiem. Z różnorodnych form aktywizacji zawodowej skorzystało już ponad 27 tysięcy mieszkańców całego województwa. Uczestnicy Wicemarszałek Województwa Pomorskiego Wiesław Byczkowski tych projektów mieli okazję skorzystać m.in. z porad psychologa i doradcy zawodowego, doradztwa z zakresu autoprezentacji czy pisania CV. Na projektach współfinansowanych z EFS skorzystały również osoby pracujące. Fundusze unijne dały im możliwość podniesienia kwalifikacji zawodowych poprzez dodatkowe szkolenia zawodowe (np. z prowadzenia pojazdów osobowych i ciężarowych) i kursy (językowe, komputerowe i inne). W tego rodzaju przedsięwzięciach wzięło do tej pory udział ponad 25 tysięcy osób. Źródło: www.woj-pomorskie.pl Projekty nagrodzone w konkursie „Europejski Fundusz Społeczny w województwie pomorskim ciekawe pomysły, dobre praktyki” - edycja 2011 r. Nagrody główne • Powiat bytowski – „Pierwsze kroki młodego biznesu”, działanie 6.2 POKL, • Stowarzyszenie Solidarni PLUS z Wandzina (gm. Przechlewo) – „Żyć jak każdy - kompleksowy program reintegracji zawodowej i społecznej dla osób uzależnionych żyjących z HIV/AIDS”, poddziałanie 7.2.1 POKL, • Swissmed Centrum Zdrowia S.A. Gdańsk – „Profesjonalne szkolenia zawodowe podnoszące kwalifikacje lekarzy i pielęgniarek”, poddziałanie 8.1.1 POKL, • Powiat tczewski – „Kosmiczna edukacja”, poddziałanie 9.1.2 POKL. Wyróżnienia • Gmina Miejska Chojnice, Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w Chojnicach – „Aktywność moją szansą na lepszą przyszłość”, poddziałanie 6.1.1 POKL, • Gmina Ostaszewo z siedzibą w Ostaszewie - projekt systemowy „Program aktywizacji społecznozawodowej osób bezrobotnych w gminie Ostaszewo na lata 2008-2013”, poddziałanie 7.1.1 - projekt systemowy POKL, • Stowarzyszenie „Wolna Przedsiębiorczość”, Oddział Terenowy w Gdańsku – „Pomorska Kuźnia Talentów doskonalenie i certyfikacja kompetencji pracowników”, poddziałanie 8.1.1 POKL, • Szkoła Języków Obcych YES! z siedzibą w Wejherowie – „Kaszebsko Dzecnica - kaszubskie przedszkole dla dzieci z gminy Wejherowo”, poddziałanie 9.1.1 POKL. Wyróżnienia specjalne • Diecezja pelplińska – „Wspólnie mamy szansę”, poddziałanie 9.1.2 POKL, • Stowarzyszenie Pomocy Dzieciom i Dorosłym PRZYSTAŃ z siedzibą w Nietkowie – „Wspólna sprawa”, działanie 7.3 POKL. O NAS W ramach cyklu prezentującego jednostki organizacyjne PODR w Gdańsku, przedstawiamy Dział Systemów Produkcji Rolnej, Standardów Jakościowych i Doświadczalnictwa w Lubaniu. To już 54 lata obecności w Lubaniu 15 maja 1957 roku, na mocy Uchwały ówczesnego Wydziału Rolnictwa i Leśnictwa PWRN w Gdańsku, powstał Rolniczy Rejonowy Zakład Doświadczalny (RRZD) w Lubaniu, na potrzeby rolników z Kaszub i Kociewia. W RRZD prowadzona była działalność naukowa, doświadczalna, wdrożeniowo-upowszechnieniowa, szkoleniowa i doradcza, oparta o własną praktykę w gospodarstwie produkcyjno-dydaktycznym. Z powodzeniem wprowadzano nowości na polach, w sadzie, oborze, owczarni i chlewni. Gospodarstwo RRZD osiągało wyniki określane czasem mianem „cudu lubańskiego”. W listopadzie 1975 roku RRZD uległo przekształceniu w Wojewódzki Ośrodek Postępu Rolniczego (WOPR) w Lubaniu. Odstąpiono wówczas od działalności naukowo-doświadczalnej, kładąc ogromny nacisk na działalność wdrożeniowo-upowszechnieniową, przenoszącą osiągnięcia placówek naukowych do praktyki rolniczej. Wdrożenia realizowano w około 100 gospodarstwach zwanych wdrożeniowymi. Działalność upowszechnieniową realizowano w 700 gospodarstwach przykładowych, w oparciu o liczne demonstracje i pokazy. działalności doradczej i szkoleniowej dla pszczelarzy z województwa pomorskiego. 2. Tak było - historia ODR (fot. 1, 2) W celu usprawnienia działalności upowszechnieniowej, w 1982 r. gminna służba rolna została przeniesiona bezpośrednio do WOPR. Po zmianach ustrojowych w 1990 r., nastąpiła kolejna zmiana nazwy na Ośrodek Doradztwa Rolniczego, a dyrekcję przeniesiono do Gdańska-Lipiec, gdzie dotychczas funkcjonował Ośrodek Szkoleniowy WOPR. Prywatyzacji uległo również gospodarstwo rolne, z którego dla doradztwa pozostało ostatecznie 57 ha i pasieka. 1. Od 1977 roku zaczęła funkcjonować pasieka. Praktycznie od zera urządzono pasieczysko i pobudowano nowy pawilon pszczelarski. Już w początkach działalności postanowiono zająć się hodowlą. W 1978 roku trafiły do pasieki pierwsze matki pszczele rasy carnica i właśnie ta rasa jest hodowana do dnia dzisiejszego. Obecnie w pasiece utrzymywane są linie: alpejka, nieska, kortówka i jugo, które chętnie kupowane są przez pomorskich pszczelarzy. Oprócz hodowli i produkcji miodu, pasieka stanowi bazę do Pasieka w Lubaniu Od tego czasu w Lubaniu funkcjonuje dział specjalistów branżowych noszący obecnie nazwę Działu Systemów Produkcji Rolnej, Standardów Jakościowych i Doświadczalnictwa. Obejmuje on swoim działaniem powiaty: gdański, pucki, wejherowski, kartuski, kościerski, chojnicki i starogardzki. Nasza działalność to przede wszystkim: doradztwo technologiczne - indywidualne i grupowe - obejmujące produkcję roślinną i zwierzęcą, pomoc rolnikom w dostosowaniu się do nowych warunków gospodarki rynkowej, pomoc rolnikom w dostosowaniu ich gospodarstw do prawnych wymogów UE i Wspólnej Polityki Rolnej oraz w pozyskiwaniu środków z UE, propagowanie działalności sprzyjającej ochronie środowiska naturalnego poprzez stosowanie przyjaznych technologii produkcji i właściwe przechowywanie i zagospodarowywanie odchodów i produktów ubocznych mogących szkodzić środowisku, wprowadzanie nowości i działalność innowacyjna poprzez wdrożenia, pokazy itp., prowadzenie działalności szkoleniowej i informacyjnej – konferencje, seminaria dla rolników, zootechników, kadry doradczej oraz nauczycieli i uczniów szkół rolniczych, organizowanie imprez promocyjno-targowych i wystawienniczych: Targów Rolno-Przemysłowych wraz Targi Rolno-Przemysłowe z lotu ptaka Wybór czempionów podczas Pomorskiej Wojewódzkiej Wystawy Zwierząt Hodowlanych z Pomorską Wojewódzką Wystawą Zwierząt Hodowlanych, Kaszubskiej Jesieni Rolniczej powiązanej ze świętem plonów - dożynkami oraz Wystawą Królików i Szynszyli oraz konkursem w powożeniu, a także Wiosennych Targów Ogrodniczych, organizowanie pokazów: Wiosennego Pokazu Maszyn, Dnia Pola, Dnia Kukurydzy. Na konferencjach sale wypełnione są po brzegi Prezentacja na parkurze zwierząt nagrodzonych podczas Pomorskiej Wojewódzkiej Wystawy Zwierząt Hodowlanych Uroczystości dożynkowe w Lubaniu 3. Pokaz maszyn przy pracy Co roku podczas Dnia Pola rolnicy mają okazję obejrzeć różne odmiany roślin uprawnych polecanych dla terenu Kaszub i Kociewia (fot. 1, 2, 3) W naszym gospodarstwie, oprócz towarowej produkcji zbóż, ziemniaków, łubinu, prowadzimy doświadczenia w ramach Wojewódzkiego Zespołu Porejestrowego Doświadczalnictwa Odmianowego i Rolniczego (PDOiR) zbóż i ziemniaków. Od 12 lat sprawdzana jest tu przydatność nowo zarejestrowanych odmian do uprawy na glebach lekkich, takich jakie w większości występują na naszym terenie. Na bazie tychże doświadczeń opracowywana jest lista odmian zalecanych rolnikom do uprawy na Kaszubach i Kociewiu. Oprócz doświadczeń PDOiR, na lubańskich polach prowadzimy demonstracje z kilkudziesięcioma odmianami kukurydzy na kiszonkę. Są to demonstracje prowadzone z firmami nasiennymi z całej Polski. Celem ich jest pomoc rolnikom w doborze właściwej odmiany do uprawy w swoim gospodarstwie. Od dwóch lat prowadzimy również demonstracje z kilkoma odmianami rzepaku, przydatnymi na gleby lekkie, bo takie jest zainteresowanie tutejszych rolników. W 2002 roku rozpoczęła działalność Stacja Kontroli Opryskiwaczy. Okoliczni rolnicy mogą w niej przeprowadzić atestację sprzętu używanego do chemicznej ochrony roślin, którą - zgodnie z ustawą – należ wykonywać co 3 lata. Stacja działa w systemie stacjonarnym i objazdowym. Dzień Kukurydzy 1. 2. Stacja diagnostyczna w Lubaniu W Dziale Systemów Produkcji Rolnej, Standardów Jakościowych i Doświadczalnictwa pracują: mgr inż. Helena Artyszuk specjalista ds. hodowli bydła i owiec doradca rolnośrodowiskowy dr inż. Krzysztof Kozdemba specjalista ds. zbóż, rzepaku i kukurydzy tel. kom. 797 010 644 e-mail: [email protected] tel. kom. 797 010 605 e-mail: [email protected] dr inż. Józef Chrzanowski specjalista ds. zbóż, rzepaku i kukurydzy tel. kom. 797 010 648 e-mail: [email protected] mgr inż. Jarosław Cichocki specjalista ds. pszczelarstwa diagnosta Stacji Kontroli Opryskiwaczy doradca rolnośrodowiskowy mgr inż. Grzegorz Manowski specjalista ds. ziemniaków, roślin strączkowych i użytków zielonych doradca rolnośrodowiskowy tel. kom. 797 010 650 e-mail: [email protected] mgr inż. Maria Miłoszewicz-Cichocka specjalista ds. pszczelarstwa doradca rolnośrodowiskowy tel. kom. 693 500 933 e-mail: [email protected] tel. kom. 797 010 602 e-mail: [email protected] mgr inż. Maria Gwizdała specjalista ds. trzody chlewnej, drobiu i zwierząt futerkowych doradca rolnośrodowiskowy mgr inż. Andrzej Okrój Kierownik Działu doradca rolnośrodowiskowy tel. 607 462 000 e-mail: [email protected] tel. kom. 797 010 649 e-mail: [email protected] Zespół specjalistów w Lubaniu Komunikat Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Roślin i Nasiennictwa w Gdańsku Wojewódzki Inspektor Ochrony Roślin i Nasiennictwa w Gdańsku zawiadamia, że w związku z rozpoczęciem z dniem 14 czerwca 2011 r. stosowania przepisów rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1107/2009 z dnia 21 października 2009 r., dotyczącego wprowadzania do obrotu środków ochrony roślin i uchylające dyrektywy Rady 79/117/EWG i 91/414/EWG (Dz.Urz. UE L 309 z 24.11.2009, str. 1), na stronie internetowej Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi udostępniono interaktywną wyszukiwarkę informacji dotyczących dopuszczonych do obrotu w Polsce środków ochrony roślin. Wyszukiwarka dostępna jest w sekcji dotyczącej ochrony roślin pod linkiem: http://www.minrol.gov.pl/pol/Informacje-branzowe/Wyszukiwarka-srodkow-ochrony-roslin Zaleca się korzystanie z ww. wyszukiwarki, w celu uzyskiwania aktualnych informacji z zakresu dopuszczonych do obrotu i stosowania środków ochrony roślin. W OSTATNIM CZASIE W POMORSKIM OŚRODKU DORADZTWA ROLNICZEGO O ziemniakach w Lubaniu W dniu 27 października br., w Dziale Systemów Produkcji Standardów Jakościowych i Doświadczalnictwa w Lubaniu, odbyła się konferencja „Aktualności w uprawie ziemniaków”. Celem konferencji było przedstawienie rolnikom i doradcom aktualnych trendów obowiązujących przy produkcji ziemniaka na różne cele. Konferencję otworzył Dyrektor Pomorskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego w Gdańsku Józef Sarnowski. Jako pierwszy wystąpił dr Tadeusz Gawlik, który przedstawił nowości w uprawie ziemniaków. Prelegent skupił się na różnych rozwiązaniach technologicznych stosowanych w Zachodniej Europie i powoli przychodzących do naszego kraju, głównie za sprawą właścicieli gospodarstw uprawiających ziemniaki na dużych areałach. W dalszej części konferencji przedstawione zostały wyniki Porejstrowego Doświadczalnictwa Odmianowego i Rolniczego prowadzonego w Lubaniu w ciągu ostatnich czterech lat, a także odmiany z Listy Odmian Zalecanych (LZO) do uprawy na terenie województwa pomorskiego. Rolnicy w trakcie konferencji mogli się zaopatrzyć w kwalifikowany materiał sadzeniakowy. Swoją ofertę zaprezentowały firmy: Hodow- la Ziemniaka Zamarte – Marian Mikołajczak, Centrala Nasienna Zielenin – Dariusz Małachowski, Solana Polska Sp. z o.o. – Roman Borucki. Dr Tadeusz Gawlik omówił technologie uprawy ziemniaków stosowane w Zachodniej Europie Konferencja była świetną okazją do wymiany doświadczeń z innymi producentami. Grzegorz Manowski O jakości zbóż w Starym Polu W dniu 9 listopada, w Oddziale Pomorskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego w Starym Polu, odbyło się szkolenie na temat: „Nowoczesne metody uprawy zbóż, w szczególności na cele konsumpcyjne”, zorganizowane przez Izbę ZbożowoPaszową przy współudziale PODR, Oddział w Starym Polu. Szkolenie otworzyli i przywitali przybyłych uczestników: Antoni Hajdaczuk - Dyrektor Oddziału PODR w Starym Polu oraz Zbigniew Bryś – Członek Prezydium Izby Zbożowo-Paszowej. W spotkaniu udział wzięli producenci zbóż z terenu Żuław, Powiśla i Kociewia, a także z powiatów sąsiednich, jak również przedstawiciele związków branżowych, grup producentów rolnych, izb rolniczych oraz nasi doradcy. Pierwszy wykład dotyczył klasyfikacji odmian ziarna zbóż pod względem jakości i kierunku wykorzystania w przetwórstwie. Zaprezentował go dr Tomasz Sitkowski. Następnie dr Alicja Sułek z IUNG w Puławach omówiła technologię uprawy zbóż na cele konsumpcyjne. Jako ostatni wystąpił Zbigniew Bryś, który przedstawił zasady bezpiecznego przechowywania ziarna zbóż, w tym - między innymi - przygotowanie magazynów do przyjęcia świeżego ziarna oraz najczęstsze błędy popełniane przy suszeniu i przechowywaniu ziarna zbóż. Każdy z uczestników spotkania otrzymał materiały dotyczące omawianej problematyki. Szkolenie cieszyło się z bardzo dużym zainteresowaniem producentów Szkolenie zostało zrealizowane ze środków pochodzących z Funduszu Promocji Ziarna Zbóż i Przetworów Zbożowych. O potrzebie tego typu spotkań świadczyć może wysoka frekwencja na sali. Jako organizatorzy szkolenia, mamy nadzieję, że poruszone zagadnienia przybliżyły producentom oczekiwania przetwórców zbóż i konsumentów odnośnie bezpieczeństwa żywności oraz pomogą rolnikom w podejmowaniu właściwych decyzji produkcyjnych. Sebastian Zwierz Mieszanki zbożowo-strączkowe w żywieniu zwierząt Mieszanki zbożowo-strączkowe w żywieniu zwierząt oraz czynniki warunkujące wysokość plonu i wartość pokarmową to temat konferencji, która odbyła się 23 listopada w Lubaniu k. Kościerzyny. Jej organizatorami byli Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Gdańsku oraz Hodowla Roślin Smolice Sp. z o.o., Grupa IHAR, Oddział Przebędowo. W trakcie spotkania przedstawione zostały następujące zagadnienia: czynniki warunkujące wysokość plonu i wartość pokarmową, możliwości wsparcia uprawy roślin strączkowych i motylkowych dla rolników przez Agencję Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, stan gleby a plonowanie roślin. Na zakończenie konferencji „Centrala Nasienna” Sp. z o.o. ze Starogardu Gdańskiego przedstawiła rolnikom swoją ofertę. dzanie kwotą mleczną producentów z naszego województwa. Następnie Pani dr inż. Marta Trędowicz omówiła prawidłowe i ekonomiczne żywienie krów mlecznych, a Pan Jacek Ziętara - lekarz weterynarii podał przyczyny powtarzania rui. Słuchacze mieli również możliwość zapoznania się z ofertą nasienną firm Limagrain Polska oraz Sowul & Sowul Sp. z o.o. z Biskupca. Ponadto Pan Ryszard Rabeszko z firmy Probiotics Polska przedstawił znaczenie bakterii w świecie ludzi, roślin i zwierząt. Dużym zainteresowaniem uczestników konferencji cieszył się wykład Pana Tadeusza Erdona z firmy J & J s.c. w Malborku dotyczący ochrony przeciwpożarowej w gospodarstwie oraz przeprowadzony pokaz gaszenia pożaru. Każdy z uczestników miał możliwość użycia gaśnicy „przy walce z ogniem”. Dla producentów mleka Dnia 24 listopada, w Oddziale Pomorskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego w Starym Polu, odbyła się konferencja na temat: „Aktualne rozwiązania technologiczne, organizacyjne i prawne służące efektywnemu zarządzaniu gospodarstwem mlecznym”. Konferencja została zorganizowana przez PODR, Oddział w Starym Polu i Pomorski Związek Hodowców Bydła Mlecznego przy współorganizacji i dofinansowaniu: SHiUZ Bydgoszcz, Oddział w Szczecinku, Agencji Rynku Rolnego OT Gdynia oraz firm: Ekoplon S.A., Limagrain Polska Poznań, Sowul & Sowul Biskupiec, J & J z Malborka, ProBiotics Polska i Spółdzielni Mleczarskiej „Spomlek” w Radzyniu Podlaskim, Oddział Elbląg. W spotkaniu udział wzięli producenci mleka z terenu Żuław i Powiśla, przedstawiciele związków branżowych, izb rolniczych oraz nasi doradcy. Odbyła się również loteria fantowa. Wszyscy sponsorzy przygotowali łącznie 30 nagród, które zostały rozlosowane wśród uczestników konferencji. Wanda Barańska Wojewódzka Olimpiada Młodych Producentów Rolnych W dniu 25 listopada odbyły się eliminacje powiatowe do Wojewódzkiej Olimpiady Młodych Producentów Rolnych, w której uczestniczyli młodzi producenci rolni oraz studenci i uczniowie szkół posiadający lub współgospodarujący w gospodarstwie rolnym, w wieku od 17 do 40 lat. Organizatorami olimpiady są Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Gdańsku oraz Sekretariat Regionalny Krajowej Sieci Obszarów Wiejskich. Finał Olimpiady odbędzie się 12 grudnia w Gdańsku. Uczestników konferencji powitał Dyrektor Pomorskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego w Gdańsku Pan Józef Sarnowski i Dyrektor Oddziału w Starym Polu Pan Antoni Hajdaczuk. Jako pierwszy wystąpił Pan Leszek Golasiński Zastępca Dyrektora ARR OT w Gdyni, który przedstawił obecną sytuację na rynku mleka i omówił zarzą- Olimpiada Wiedzy o BHP w Rolnictwie W dniu 25 listopada odbyły się eliminacje powiatowe do Olimpiady Wiedzy o BHP w Rolnictwie. Organizatorem konkursu jest Oddział Pomorskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego w Strzelinie. Finał Olimpiady odbędzie się 9 grudnia w Słupsku. NABYWANIE UMIEJĘTNOŚCI SZACOWANIA SZKÓD ŁOWIECKICH Zgodnie z zapowiedzią Zarządu Pomorskiej Izby Rolniczej, w dniu 23 listopada br., w zajeździe Modrzewiowy Dwór, w miejscowości Gołębiewo Średnie, odbyło się szkolenie z zakresu szacowania szkód łowieckich, zorganizowane dla członków Rad Powiatowych PIR. Dla niemal 140 członków struktur samorządu rolniczego na Pomorzu, którzy tego dnia zjechali do Gołębiewa, prelekcję wygłosił Pan Roman Włodarz - Prezes Zarządu Śląskiej Izby Rolniczej, jednocześnie ekspert z dziedziny szacowania szkód łowieckich w gospodarstwach rolnych. Wykłady zakończyły się krótkim testem, który zbadał poziom wiedzy uczestników szkolenia. Po uzyskaniu pozytywnych wyników testów, wszyscy słuchacze otrzymali certyfikaty ukończenia szkolenia. JJ POMORSKI PIKNIK MIĘSNY 2011 W dniu 23 października br., w Centrum Konferencyjnym „Pod Lipami” w Łęgowie odbył się Pomorski Piknik Mięsny, którego organizatorem była Pomorska Izba Rolnicza przy ścisłej współpracy z Krajową Radą Izb Rolniczych. Imprezę sfinansowano ze środków Funduszu Promocji Mięsa Wołowego. Na Pomorski Piknik Mięsny licznie przybyły koła gospodyń wiejskich, które zapraszały odwiedzających do degustacji. Imprezę uświetnił występ dzieci ze Szkoły Podstawowej z Pomlewa (gm. Przywidz). Przed- stawiły one przygotowaną przez siebie animację. Dużym zainteresowaniem cieszyły się również konkursy dla najmłodszych, jak i dla dorosłych. III SYMPOZJUM WSI POMORSKIEJ O problemach, wyzwaniach oraz perspektywie rozwoju rynku pracy na obszarach wiejskich dyskutowano podczas III Sympozjum Wsi Pomorskiej, które odbyło się w dniach 3 - 4 listopada 2011 roku we Wdzydzach Kiszewskich. W sympozjum uczestniczyli przedstawiciele instytucji i organizacji zaangażowanych w rozwój obszarów wiejskich, pracodawców i grup producentów rolnych, lokalnych grup działania i lokalnych grup rybackich, członkowie administracji rządowej i samorządów lokalnych, publicznych służb zatrudnienia m.in. Pomorskiej Wojewódzkiej Rady Zatrudnienia. Samorząd Województwa Pomorskiego reprezentowali Wiesław Byczkowski - Wicemarszałek Województwa Pomorskiego oraz Czesław Elzanowski - Członek Zarządu Województwa Pomorskiego. Celem spotkania była identyfikacja zarówno problemów i barier wpływających na rynek pracy na obszarach wiejskich, jak i czynników sprzyjających rozwojowi. Dyskusja z udziałem specjalistów z zakresu rozwoju rynku pracy oraz przedstawicieli instytucji działających na obszarach wiejskich, wy- miana wiedzy i doświadczeń, umożliwiły wypracowanie wniosków i rekomendacji w zakresie integracji działań dotyczących przyspieszenia rozwoju rynku pracy na obszarach wiejskich województwa pomorskiego. Stymulowanie wzrostu zatrudnienia i zapewnienie pozarolniczych źródeł utrzymania dla mieszkańców obszarów wiejskich stanowią jedno z kluczowych wyzwań, z którymi będzie musiał zmierzyć się nasz region w najbliższych latach – podkreślił Wiesław Byczkowski, Wicemarszałek Województwa Pomorskiego. Sympozjum odbyło się z inicjatywy Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Gdańsku, Sekretariatu Regionalnego Krajowej Sieci Obszarów Wiejskich dla Województwa Pomorskiego oraz Kaszubskiego Uniwersytetu Ludowego. W spotkaniu uczestniczyli także reprezentanci samorządu rolnicze- go: Prezes Pomorskiej Izby Rolniczej - Zenon Bistram oraz Dyrektor Biura PIR - Jarosław Jelinek. Przedsięwzięcie było współfinansowane ze środków Unii Europejskiej w ramach Pomocy Technicznej Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013. NIE MUSISZ MIESZKAĆ W MIEŚCIE, ABY ZOSTAĆ LEADEREM Niedawno Komisja Europejska opublikowała projekt legislacyjny zawierający zasady wsparcia rolnictwa i rozwoju wsi ze środków Wspólnej Polityki Rolnej (WPR) na lata 2014-2020. Komisja proponuje wzmocnienie inicjatyw kierowanych przez lokalną społeczność, ułatwienie realizacji zintegrowanych strategii rozwoju lokalnego oraz utworzenie lokalnych grup działania, w oparciu o doświadczenie płynące z podejścia LEADER. Nowością będzie możliwość finansowania projektów LEADER-owych z innych funduszy niż środki na rozwój obszarów wiejskich oraz fundusz morski i rybacki, tj. środków polityki spójności. Według danych Ministerstwa Rolnictwa, w kraju funkcjonuje ponad 300 Lokalnych Grup Działania (LGD). LGD to organizacje pozarządowe nowego typu, których głównym zadaniem jest aktywizacja społeczności lokalnej w ramach unijnego programu LEADER. Nazwa programu dobrze nam się kojarzy - z przywództwem. W istocie akronim „LEADER” pochodzi z języka francuskiego i oznacza powiązanie działań z zakresu rozwoju wsi. LEADER to partnerstwo publicznoprywatne na wsi, co w istocie pokazuje struktura organów decyzyjnych takiego wiejskiego stowarzyszenia czy fundacji. W skład LGD wchodzą przedstawiciele sektora społecznego, gospodarczego i publicznego. Grupy realizują lokalną strategię rozwoju dla obszaru, na którym działają. Obejmują swoim działaniem kilka gmin. Odpowiadają również za zbieranie i wstępną ocenę wniosków składanych przez ubiegających się o wsparcie ze środków Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich. Na funkcjonowanie i animację lokalnej społeczności, rolnicze NGO’s otrzymują wsparcie finansowe. Na LEADER-a wydatkowanych zostanie 630 mln euro, czyli prawie 5% wszystkich przyznanych Polsce środków na rozwój obszarów wiejskich, na lata 2007-2013. Według danych Ministerstwa Rolnictwa, w kraju funkcjonuje ponad 300 Lokalnych Grup Działania Badania wskazują, że polska wieś odznacza się wciąż deficytem zarówno kapitału ludzkiego, jak i społecznego. Oznacza to, że rozwój tych terenów może być w przyszłości poważnie ograniczony, co w konsekwencji może prowadzić do ubóstwa, zastoju gospo- darczego, a nawet wykluczenia społecznego. Jeżeli przypomnimy sobie, że obecnie na wsi mieszka prawie 39% obywateli kraju, sprawa nabiera rumieńców. Jak twierdzi Fukuyama, dobrobyt danego kraju czy regionu i jego zdolność do rywalizacji są uwarunkowane poziomem kapitału społecznego. Niezależnie jednak od położenia nacisku na budowanie kapitału społecznego na wsi, należy pamiętać, że sam kapitał społeczny, jako czynnik, nie zagwarantuje sukcesu gospodarczego danego regionu bez właściwego poziomu innych pozytywnych elementów rozwojowych, tj. odpowiedniej lokalizacji, w tym bliskości ośrodków miejskich, odpowiedniego poziomu infrastruktury, dostępności sieci gazowych, kanalizacyjnych i Internetu szerokopasmowego, a także środowiska przyrodniczego. Dobrobyt danego regionu uwarunkowany jest m.in. poziomem kapitału społecznego Na wsi funkcjonują społeczno-zawodowe organizacje rolnicze, rolnicze związki zawodowe, rolniczy samorząd stanowią izby rolnicze. Dzięki środkom unijnym, utworzonych zostało ponad 700 grup producentów rolnych. Z danych Krajowej Rady Spółdzielczości wynika, że mimo zmniejszenia roli spółdzielni rolniczych, w rolnictwie i jego otoczeniu funkcjonuje nadal ponad 4700 spółdzielni, natomiast obsługę produkcyjnohandlową prowadzi 1500 spółdzielni rolniczych. Przy parafiach toczy się również bogate życie społeczne na wsi. Nasuwa się więc pytanie, czy przy tak, wydawać by się mogło, bogatej strukturze organizacji, wieś potrzebuje dodatkowego unijnego programu LEADER, którego celem jest budowanie kapitału społecznego na terenach wiejskich? Bez dwóch zadań - tak! Dlatego, że nam wszystkim to się opłaci. Prężnie działające wiejskie organizacje pozarządowe będą partnerem dla władzy samorządowej na wsi. Stanowić będą filar „społeczeństwa obywatelskiego”. Michał Marciniak Ekspert w zakresie rozwoju obszarów wiejskich. Autor raportu IO „Rozwój przedsiębiorczości szansą polskich obszarów wiejskich” Z PRAC RAD POWIATOWYCH POMORSKIEJ IZBY ROLNICZEJ 10 października Zarząd omówił bieżące sprawy dotyczące funkcjonowania Izby, zapoznał się z wykonaniem budżetu Pomorskiej Izby Rolniczej za okres od 1 stycznia do września 2011 roku. W trakcie posiedzenie Zarząd ustalił również program Pomorskiego Pikniku Mięsnego, który ma się odbyć 23 października 2011 roku w Łęgowie oraz omówił odbyte spotkania i posiedzenia. Polecił dyrektorowi biura PIR wysłanie gratulacji z okazji wyboru do sejmu i senatu Posłom i Senatorom RP. Zapoznał się z projektowanymi stawkami płatności bezpośrednich za 2011 rok. * * * W dniu 19 października, w Zespole Szkół Rolniczych Centrum Kształcenia Praktycznego w Bolesławowie odbyło się posiedzenie Rady Powiatowej Pomorskiej Izby Rolniczej Powiatu Starogardzkiego. Zebraniu przewodniczył Lech Kolaska. W spotkaniu udział wzięli delegaci Rady oraz goście: Kazimierz Chyła Wicestarosta Starogardzki, Krzysztof Pałkowski - Zastępca Dyrektora Pomorskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego, Marcin Nowak - Kierownik Biura Powiatowego Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, Urszula Lorińska Kierownik Placówki Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego, przedstawiciele BGŻ, Oddział Starogard oraz Alicja Radlińska - Zastępca Dyrektora Zespołu Szkół Rolniczych Centrum Kształcenia Praktycznego w Bolesławowie. * * Alicja Radlińska przedstawiła działania i wymieniła kierunki nauczania szkoły. Następnie wystąpił Krzysztof Pałkowski, który omówił stan i perspektywy polskiego rolnictwa na szczeblu krajowym i wojewódzkim, natomiast Renata Borzeszkowska - kierownik Biura Powiatowego PODR, przedstawiła sytuację rolnictwa na szczeblu powiatowym. Temat ubezpieczeń społecznych rolników, świadczenia uzyskiwane z tego tytułu zaprezentowała Urszula Lorińska. Marcin Nowak poinformował zebranych o liczbie złożonych wniosków w 2010 roku w ramach płatności bezpośrednich i płatności rolnośrodowiskowych. Podał stawki dopłat na rok 2011. Natomiast J. Jędrzejewska, również z ARiMR, poinformowała o rejestrowaniu i wyrejestrowywaniu zwierząt (IRZ), ponieważ nadal pojawiają się w tym zakresie nieścisłości. Po wystąpieniu przedstawicieli instytucji związanych z rolnictwem, swoje oferty zaprezentowali: BGŻ, INSERFARM – Stacja Unasienniania Loch oraz firma WOLF SYSTEM, która przybliżyła temat biogazowni na terenie powiatu. Na zakończenie Lech Kolaska - Członek Zarządu PIR - przedstawił działalność Zarządu, poinformował o nowym programie unijnym dzięki któremu zostaną ogłoszone kursy dla rolników, jak również zaprosił wszystkich z rodzinami i znajomymi na „Piknik promocji mięsa” w Łęgowie, planowany w dniu 23 października. Członkowie Rady Powiatowej Powiatu Starogardzkiego zgłaszają wniosek o przeprowadzenie w najbliższym czasie przez Rząd Polski reformy KRUS. LŚ W dniu 26 października, w Urzędzie Gminy w Kwidzynie odbyło się posiedzenie Rady Powiatowej Pomorskiej Izby Rolniczej z powiatu kwidzyńskiego. Wśród zaproszonych gości na sali byli obecni: - Lech Kolaska – Członek Zarządu Pomorskiej Izby Rolniczej, - Stanisław Anders – Członek Zarządu Pomorskiej Izby Rolniczej, - Mirosława Klejewska – Wiceprezes Zarządu PZZ Kwidzyn, - Jerzy Romanowski – Zastępca Dyrektora ANR OT Gdańsk, - Ewa Nowogrodzka – Wójt Gminy Kwidzyn, - Elżbieta Krajewska – Wójt Gminy Sadlinki, - Kazimierz Kwiatkowski – Wójt Gminy Gardeja, - Bogdan Pawłowski – Burmistrz Miasta i Gminy Prabuty, - Danuta Kosewska – Kierownik BP ARiMR Kwidzyn, - Mirosław Groszkowski – Administrator GNiAZ Malbork, - Aleksandra Byzdra – BGŻ SA, Oddział Kwidzyn, - Olga Michałowska-Jaszczar – BGŻ SA, Oddział Kwidzyn. Tematami posiedzenia były: - aktualne informacje z ARiMR – Danuta Kosewska, Kierownik BP ARiMR w Kwidzynie, - zagospodarowanie, sprzedaż gruntów z zasobu Agencji Nieruchomości Rolnych w powiecie kwidzyńskim – Włodzimierz Olszewski, Dyrektor ANR OT Gdańsk, - tegoroczny skup płodów rolnych – Mirosława Klejewska, Wiceprezes Zarządu PZZ Kwidzyn, - aktualne informacje z działalności PIR – Zenon Bistram, Prezes Zarządu PIR, - sprawy różne. Pani Kazimiera Ostrowska - Przewodnicząca RP PIR Kwidzyn przywitała zebranych gości i poprosiła o przedstawienie bieżących informacji z ARiMR. Pani Danuta Kosewska poinformowała o liczbie złożonych wniosków i kwotach, na jakie opiewały wnioski złożone do ARiMR w Kwidzynie, w ubiegłych latach. Najważniejszą sprawą dla obecnych na sali rolników była informacja, iż płatności bezpośrednie będą wypłacane od 1 grudnia 2011 roku. W chwili obecnej można składać wnioski o wsparcie na działanie „Różnicowanie w kierunku działalności nierolniczej”. Można ubiegać się również o środki na różnicowanie, rozwój mikroprzedsiębiorstw, małe projekty i odnowę wsi w Lokalnej Grupie Działania. Pan Wiesław Wiśniewski wystąpił z wnioskiem, aby uprościć system dopłat do takiego, jaki był w pierwszych latach, kiedy wchodziły dopłaty bezpośrednie. Obecnie jest zbyt szeroka administracja dotycząca dopłat bezpośrednich. Następnie Pan Jerzy Romanowski omówił zmiany w ustawie dotyczącej zasobów będących w posiadaniu ANR. Po ogólnej dyskusji Przewodnicząca Rady odczytała pismo (załącznik do protokółu) w sprawie szkód, jakie spowodowała powódź w 2010 r. i przekazała pismo dyrektorowi ANR. Pani Mirosława Klejewska z PZZ Kwidzyn poinformowała o obecnych cenach zbóż, które przedstawiają się następująco: pszenica konsumpcyjna – 750 zł/t, pszenica paszowa - 690 zł/t, kukurydza - 740 zł/t, rzepak – 1930 zł/t, żyto paszowe - 650 zł/t, żyto konsumpcyjne od 740 zł/t. Pan Lech Kolaska przedstawił bieżące informacje z działalności Pomorskiej Izby Rolniczej. Omówił dożynki wojewódzkie, gminno-powiatowe, prezydenckie, Piknik Zbożowy oraz Piknik Mięsny. Poinformował o wydawanym biuletynie przez PODR i PIR, który będzie rozsyłany do wszystkich członków Rady. W planach jest przeprowadzenie szkoleń łowieckich dla nowo wybranych członków Rad PIR. Obecni na sali wójtowie i burmistrzowie podjęli temat reformy KRUS, w której proponuje się, aby część składki ubezpieczeniowej rolnika płacono z podatku rolnego. Padały pytania, kto pokryje to obciążenie - gmina czy rolnik. Na posiedzeniu Rady były również obecne przedstawicielki BGŻ, które przedstawiły ofertę banku. Po ogólnej dyskusji zaproponowano, aby następne posiedzenie odbyło się w miejscowości Gardeja. Zdaniem zebranych, wśród zaproszonych gości powinni się znaleźć: przedstawiciel KRUS, powiatowy lekarz weterynarii oraz parlamentarzyści z terenu powiatu. Podczas posiedzenia wypracowano następujące wnioski: 1. Zwrócić się do Zarządu PIR o zwiększenie z 3 do 4 rad powiatowych w powiecie. 2. Wystąpić do ARiMR o powrócenie do uproszczonego systemu dopłat obszarowych. AB W dniu 27 października, w sali Urzędu Miasta i Gminy Pelplin odbyło się posiedzenie Rady Powiatowej Pomorskiej Izby Rolniczej z powiatu tczewskiego. Tematami posiedzenia były: 1. Bieżące informacje z Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, 2. Bieżące informacje z Pomorskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego, 3. Informacje dotyczące budowy „Elektrowni Północ” w powiecie tczewskim. W posiedzeniu brali udział wszyscy członkowie rady tczewskiej oraz zaproszeni goście: - Stanisław Anders – Członek Zarządu PIR, - Jarosław Jelinek – Dyrektor Biura Zarządu PIR, - Andrzej Stanuch – Burmistrz Miasta i Gminy Pelplin, - Tadeusz Błędzki – Zastępca Burmistrza MiG Pelplin, - Mirosława Domańska – Dyrektor SDOO w Radostowie, - Mikołaj Kabatc – pracownik ARiMR Tczew, - Teresa Szałas – Kierownik PODR Tczew, - Jan Bodak – przedstawiciel Rady Powiatowej PIR z powiatu sztumskiego oraz przedstawiciele Elektrowni Północ SA. Podczas spotkania dyskutowano na temat szans i zagrożeń, jakie spowoduje powstanie elektrowni węglowej na terenie powiatu tczewskiego. Zadawano pytania na temat wpływu tej inwestycji na ludzi, zwierzęta i uprawy. Na sali znaleźli się zarówno zwolennicy, jak i przeciwnicy elektrowni. Zaproszeni specjaliści starali się rzeczowo odpowiadać na zadawane pytania i zarzuty. * * * 8 listopada Zarząd Pomorskiej Izby Rolniczej zajmował się bieżącą działalnością Izby oraz podjął uchwałę w sprawie dofinansowania Pomorskiej Olimpiady Młodych Producentów Rolnych i BHP w Rolnictwie 2011 r. Ponadto Zarząd ustalił i przedyskutował program szkolenia z zakresu szacowania szkód w uprawach rolnych, wyrządzonych przez dzikie zwierzęta, które ma się odbyć w dniu 23 listopada 2011 r. Wyznaczył termin posiedzenia Zarządu z Przewodniczącymi Rad Powiatowych Pomorskiej Izby Rolniczej na dzień 16 grudnia br. Omówił dalszą współpracę z PODR, w celu wydawania wspólnego miesięcznika „Pomorskie Wieści Rolnicze” oraz potrzebę wydrukowania na przyszły rok kalendarzy ściennych Pomorskiej Izby Rolniczej. * * 17 listopada 2011 r. Rada Powiatowa PIR Powiatu Lęborskiego zorganizowała spotkanie poświęcone szkodom łowieckim. Spotkanie odbyło się w GOK w Nowej Wsi Lęborskiej. Zaproszonych było 9 kół łowieckich i Zarząd Okręgowy PZŁ w Słupsku oraz rolnicy. Na spotkanie przybył przedstawiciel Zarządu Okręgowego PZŁ w Słupsku Pan Łukasz Nastały oraz przedstawiciele Kół: „Kormoran” Lębork, „Nowy Bór” Łeba, „Sokół” Gdańsk, „Orzeł” Reda, „Głuszec” Lębork. Z zaproszonych kół łowieckich nie było przedstawicieli: „Bór” * * W związku z otrzymywanymi pismami z urzędów gmin i miast, w sprawie opinii Pomorskiej Izby Rolniczej dotyczących cen żyta na potrzeby ustalenia podatku rolnego na 2012 rok, Zarząd postanowił, iż opinie w przedmiotowych sprawach będą rozsyłane do Przewodniczących Rad Powiatowych PIR i na podstawie tychże opinii zajmie stanowisko. Członkowie Zarządu i delegat do KRIR zapoznali się również z korespondencją, która wpłynęła do biura Pomorskiej Izby Rolniczej i wystąpili do odpowiednich instytucji i rolników. W omawianym okresie członkowie Zarządu, pracownicy biura i delegaci aktywnie uczestniczyli w szkoleniach, seminariach, posiedzeniach Rad Powiatowych PIR oraz w organizacji imprez promujących wieś i rolnictwo. * * * Mosty, „Ogar” Gdańsk, „Cyranka” Lębork. Panowie z kół łowieckich zasugerowali, żeby takie spotkania odbywały się w godzinach popołudniowych, gdyż wszyscy pracują i muszą zwalniać się z pracy. Pan Zenon Bistram - Prezes Pomorskiej Izby Rolniczej przedstawił w prezentacji sposób, w jaki należy zgłaszać szkody, żeby było to działanie skuteczne. Rolnicy kierowali pytania i swoje uwagi do przedstawicieli kół. W dalszej części spotkania Pani Aleksandra Kozakiewicz - pracownik BP PODR w Lęborku poinformo- wała rolników, jakie dokumenty muszą posiadać i co należy zrobić w gospodarstwach, aby spełniały wymogi wzajemnej zgodności. Spotkanie zakończyło się prezentacją przedstawioną przez przedstawiciela banku BGŻ, Oddział Lębork na temat ofert banku skierowanych do rolników. Bank BGŻ był także sponsorem naszego spotkania. Spotkanie prowadził Pan Zygmunt Wiczkowski, Członek Rady Powiatowej PIR w Lęborku. Na spotkaniu obecni byli Starosta Powiatu Lęborskiego - Pan Wiktor Tyburski oraz przedstawiciele gmin: Pan Witold Broda z Urzędu Gminy Cewice, Pani Aleksandra Myszk z Urzędu Gminy Nowa Wieś Lęborska, Pani Mariola Hamady - Dyrektor BGŻ, Oddział w Lęborku. Nie było przedstawiciela UG Wicko. * * 21 listopada, w Urzędzie Gminy Kościerzyna odbyło się posiedzenie Rady Powiatowej Pomorskiej Izby Rolniczej Powiatu Kościerskiego. W spotkaniu udział wzięli: Grzegorz Świtała – Zastępca Wójta Gminy Kościerzyna, Lucyna Przewodowska – Przewodnicząca Komisji Rolnictwa i Ochrony Środowiska Rady Powiatu Kościerskiego, lek. wet. Magdalena Wiczk – z Powiatowego Inspektoratu Weterynarii w Kościerzynie, Roman Knitter – z Biura Powiatowego ARiMR w Kościerzynie, Karolina Wróbel – ze Stowarzyszenia Wdzydzko-Charzykowska Lokalna Grupa Rybacka „Mòrénka”, Sławomir Wolski – Dyrektor Oddziału Banku Gospodarki Żywnościowej w Kościerzynie, Marcin Szuler – BGŻ w Kościerzynie, sołtysi z terenu gminy Kościerzyna oraz przedstawiciele samorządu rolniczego w powiecie kościerskim. Zebranych gości powitali Ryszard Kleinszmidt, Przewodniczący Rady Powiatowej PIR Powiatu Kościerskiego oraz Grzegorz Świtała, Zastępca Wójta Gminy Kościerzyna. Następnie lek. wet. Magdalena Wiczk udzieliła informacji o aktualnych przepisach weterynaryjnych w kontekście wymogów wzajemnej zgodności. Przypomniała m.in. o obowiązku posiadania mat dezynfekcyjnych w gospodarstwach, prowadzeniu ewidencji leczenia zwierząt, codziennym kontrolowaniu temperatury mleka, rejestrze stosowania środków ochrony roślin i produktów biobójczych oraz rejestrze pasz. Ewidencja może być prowadzona w formie tabeli lub zbierania faktur. Rolnicy powinni także pamiętać o tym, że wprawdzie pasze zawierające w składzie mączki rybne są dozwolone do stosowania dla trzody chlewnej, jednakże tylko w przypadku, kiedy w gospodarstwie nie ma bydła – chyba że posiadają pisemne pozwolenie od Powiatowego Lekarza Weterynarii. Przy zakupie paszy należy każdorazowo sprawdzać na etykiecie jej skład, gdyż mogą się zdarzyć różnice w składzie partii tego samego towaru i nieświadomie możemy nabyć karmę zawierającą mączki rybne i narazić się na przykre konsekwencje. Karolina Wróbel z Lokalnej Grupy Rybackiej „Mòrénka” omówiła nabory i harmonogram konkursów Programu Operacyjnego RYBY 2007-2013. Zachęciła do zainteresowania się tematem, ponieważ skorzystać ze środków może szeroka grupa mieszkańców powiatu kościerskiego zarówno stowarzyszenia, organizacje społeczne, jak i rolnicy oraz osoby prowadzące działalność * * * gospodarczą. Sławomir Wolski – Dyrektor Oddziału Banku Gospodarki Żywnościowej w Kościerzynie zachęcał do zapoznania się z ofertą ubezpieczeń dla rolników. Roman Knitter z ARiMR w Kościerzynie omówił planowane zmiany w systemie dopłat po 2013 roku. Lucyna Przewodowska, Przewodnicząca Komisji Rolnictwa i Ochrony Środowiska Rady Powiatu Kościerskiego przedstawiła koncepcję nowego targowiska w Kościerzynie. AZ JAKI WPŁYW MA AGROTURYSTYKA NA ŻYCIE SPOŁECZEŃSTWA DANEGO REGIONU? Aby odpowiedzieć na to pytanie, trzeba pokrótce opisać zmiany na rynku turystycznym, jakie nastąpiły w ostatnich kilkudziesięciu latach. Zmiany te wiążą się przede wszystkim z pojawieniem się nowych nurtów np. turystyki przyjaznej środowisku, która w praktyce oznacza to, że dla wszystkich korzystających z turystyki nadrzędnym celem są takie zachowania i działania, które będą zgodne z wymogami ochrony środowiska. Dotyczy to więc społeczności przyjmującej gości, organizatorów turystyki, władz lokalnych i samych turystów. Chodzi o taki rodzaj turystyki, który przynosi miejscowej ludności dochody nie tylko z racji zatrudnienia, na przykład w jakimś ośrodku wczasowym, lecz powoduje, że większa część zysku, zamiast wypływać na zewnątrz, zostaje w danej wsi. Budując nowe obiekty, nie wybieramy krajobrazowo najatrakcyjniejszych miejsc, ale aby ich nie niszczyć, budujemy w pobliżu. Jeśli chodzi o bazę noclegową, tworzą ją małe pensjonaty, schroniska, prywatne domy letniskowe, pokoje gościnne oraz nieduże kampingi, które nie są lokalizowane poza istniejącymi układami osiedleńczymi, co sprawia, że nie tworzą się osobne dzielnice dla turystów i odrębne dla stałych mieszkańców. Wszyscy przebywają razem, kontaktują się ze sobą, rozmawiają i poznają się. Turyści nie narzucają swojego stylu życia i starają się, by ich obecność nie powodowała negatywnych następstw dla środowiska. Zachowują się tak, jakby to było ich własne, stałe miejsce zamieszkania. W obrębie turystyki przyjaznej środowisku mieszczą się turystyka wiejska i agroturystyka. Podobieństwa między tymi dwiema formami są tak duże, że terminy te często stosuje się zamiennie. Podstawowa różnica tkwi jednak w tym, że agroturystyka jest ściśle powiązana z rolnictwem. Jaki zatem wpływ ma agroturystyka na życie społeczeństwa? Dochody z agroturystyki osiągamy nie tylko z samego wynajmowania pomieszczeń na noclegi. Jest to natomiast niezbędna i podstawowa usługa, dzięki której mo- Gospodarstwo agroturystyczne żemy uzyskiwać następne korzyści finansowe, oferując na przykład: - bezpośrednią sprzedaż własnych produktów, - posiłki dla gości (często z własnych produktów rolnych), - wypożyczanie sprzętu sportowego, konia, bryczki, roweru czy też kajaka, - sprzedaż wyrobów rzemieślniczych i wiele innych usług. Na tym wszystkim zarabia gospodarz świadczący usługi. Oprócz niego zarabiają właściciele sklepów, stacji benzynowych, rzemieślnicy, kawiarnie, restauracje i inni usługodawcy. Kiedy skala turystyki w danej wsi lub gminie osiągnie znaczące rozmiary, niezbędna będzie rozbudowa infrastruktury (dróg, oczyszczalni ścieków, urządzeń rekreacyjnych itp.). Wpłynie to na podwyższenie standardu życia wszystkich mieszkańców. Pozwoli także na zatrudnienie bezrobotnych do różnych prac, nie tylko związanych z turystyką. Dzięki agroturystyce rodziny rolnicze zdobywają nowe umiejętności. Same kontakty z gośćmi przynoszą korzyści. Na przykład w przypadku gości zagranicznych - mobilizuje do nauki języków obcych. Coraz częściej tworzy się agroturystyczne gospodarstwa edukacyjne. Są to przedsięwzięcia prowadzone przez mieszkańców wsi na obszarach wiejskich, gdzie realizowane są przynajmniej dwa cele edukacyjne, spośród niżej wymienionych: - edukacja w zakresie produkcji roślinnej, - edukacja w zakresie produkcji zwierzęcej, - edukacja w zakresie przetwórstwa płodów rolnych, - edukacja w zakresie świadomości ekologicznej i konsumenckiej, - edukacja w zakresie dziedzictwa kultury materialnej wsi, tradycyjnych zawodów, rękodzieła i twórczości ludowej. W gospodarstwie edukacyjnym Gospodarstwo edukacyjne powinno posiadać zwierzęta gospodarskie albo uprawy rolnicze przeznaczone do prezentacji dla grup dzieci i młodzieży przyjmowanych w ramach programów szkolnych lub udostępniane jako atrakcja turystyczna dla rodzin z dziećmi i dorosłych podróżujących indywidualnie. Zajęcia edukacyjne w gospodarstwie przynoszą wymierne ko- rzyści dla dwóch sektorów: rolnictwa i szkolnictwa. Szkolnictwo zyskuje urozmaicenie i wzbogacenie procesu kształcenia, programy nauczania zorientowane na praktyczne działanie, ćwiczenia warsztatowe z różnych przedmiotów, alternatywne miejsca edukacji, poznanie wiejskiej kultury. Dla sektora rolnego istotne jest spotkanie z przyszłymi konsumentami i wzrost zrozumie- nia dla sytuacji i potrzeb gospodarki wiejskiej. Jest to także odmiana i wzbogacenie codziennego życia rolnika, radość pracy z dziećmi i nauczycielami, twórczy rozwój rodzin rolniczych oraz dodatkowy dochód. Wiele zależy od tego, jak szeroki zakres usług chcemy świadczyć i jak dużego zysku oczekujemy. Są rolnicy, którzy zaczęli świadczyć usługi turystyczne obok pracy na roli i po kilku latach odkryli, że biznes turystyczny rozwinął się do takiego stopnia, iż dochody z niego przewyższyły dochody z rolnictwa. Jeszcze inni gospodarze traktują działalność turystyczną, jako przyjemność i urozmaicenie codziennego życia, a dochody z tego źródła są dla nich czymś w rodzaju „kieszonkowego”. Okazuje się, że jest to o wiele skuteczniejszy sposób zarabiania pieniędzy niż wtedy, gdy nastawiamy się na duże zyski. Jeśli jednak czegoś nie lubimy, nie zmuszajmy się. Ani my sami, ani nasi goście nie będziemy zadowoleni. Biznes turystyczny nie jest dla każdego. Krystyna Gosik AKTUALNE INFORMACJE PRAWNE DLA ROLNICTWA Akt Prawny Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 7 października 2011 r. Dz.U. nr 226/2011 poz. 1365 Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 25 października 2011 r. Dz.U. nr 235/2011 poz. 1393 Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 12 października 2011 r. Dz.U. nr 237/2011 poz. 1419 Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 4 listopada2011 r. Dz.U. nr 238/2011 poz. 1421 Dotyczy Ustalenia obszarów uznawania organizacji producentów Wzoru wniosku o zwrot podatku akcyzowego zawartego w cenie oleju napędowego wykorzystywanego do produkcji rolnej Ochrony gatunkowej zwierząt Stawki jednolitej płatności obszarowej za 2011 r. Istotne informacje Data ogłoszenia: 21 października 2011 r. Data wejścia w życie: 4 listopada 2011 r. Data ogłoszenia: 3 listopada 2011 r. Data wejścia w życie: z dniem 1 stycznia 2012 r. Data ogłoszenia: 8 listopada 2011 r. Data wejścia w życie: 22 listopada 2011 r. Data ogłoszenia: 9 listopada 2011 r. Data wejścia w życie: z dniem ogłoszenia. Stawka jednolitej płatności obszarowej za 2011 r. wynosi 710,57 zł na 1 ha gruntów rolnych. Akt Prawny Dotyczy Istotne informacje Stawek płatności uzupełniających za 2011 r. Data ogłoszenia 9 listopada 2011 r. Data wejścia w życie: z dniem ogłoszenia. 1. 274,23 zł/ha uzupełniająca płatność podstawowa, 2. 396,14 zł/ha uzupełniająca płatność do powierzchni roślin przeznaczonych na paszę, uprawianych na trwałych użytkach zielonych, 3. 1476,08 zł/ha uzupełniająca płatność do powierzchni uprawy chmielu, do której przyznano płatność uzupełniającą do powierzchni uprawy chmielu za 2006 r. Stawek wsparcia specjalnego za 2011 r. Data ogłoszenia 9 listopada 2011 r. Data wejścia w życie z dniem ogłoszenia. 1) w przypadku specjalnej płatności obszarowej do powierzchni upraw roślin strączkowych i motylkowatych drobnonasiennych uprawianych w plonie głównym w ramach systemów wsparcia bezpośredniego - 219,53 zł/ha powierzchni upraw roślin strączkowych lub motylkowatych drobnonasiennych; 2) w przypadku płatności do samic gatunku bydło domowe (Bos taurus) i do samic gatunku owca domowa (Ovis aries), w ramach systemów wsparcia bezpośredniego: a) 410,89 zł za sztukę samicy gatunku bydło domowe (Bos taurus), b) 103,05 zł za sztukę samicy gatunku owca domowa (Ovis aries). Stawki płatności cukrowej za 2011 r. Data ogłoszenia 9 listopada 2011 r. Data wejścia w życie z dniem ogłoszenia. Stawka płatności cukrowej za 2011 r. wynosi 56,00 zł na 1 tonę buraków cukrowych. Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 4 listopada 2011 r. Dz.U. nr 238/2011 poz. 1425 Stawki płatności do pomidorów za 2011 r. Data ogłoszenia: 9 listopada 2011 r. Data wejścia w życie: z dniem ogłoszenia. Stawka płatności do pomidorów za 2011 r. wynosi 173,33 zł na 1 tonę pomidorów. Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 4 listopada 2011 r. Dz.U. nr 238/2011 poz. 1426 Miejsc pierwszej sprzedaży oraz czasu wyładunku gatunków ryb, których zasoby wymagają wzmożonej ochrony lub wzmożonego nadzoru Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 4 listopada 2011 r. Dz.U. nr 238/2011 poz. 1422 Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 4 listopada 2011 r. Dz.U. nr 238/2011 poz. 1423 Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 4 listopada 2011 r. Dz.U. nr 238/2011 poz. 1424 Data ogłoszenia: 9 listopada 2011 r. Data wejścia w życie: z dniem ogłoszenia Na podstawie dostępnych materiałów opracowała Joanna Woźnica Zdaniem eksperta Komisja Europejska przedstawiła propozycję pakietu legislacyjnego dotyczącego funkcjonowania WPR w nowej perspektywie budżetowej. Najogólniej rzecz ujmując, pakiet ten jest dla nas rozczarowujący. Trudno w nim dopatrzeć się woli przeprowadzenia prawdziwej reformy, dzięki której rolnictwo unijne mogłoby być bardziej konkurencyjne wobec rolnictwa pozaunijnego. Zamiast postulowanego w dyskusji uproszczenia, mamy dr inż. Daniel Roszak dalsze regulacje biurokratyczne – na przykład konieczność prowadzenia przynajmniej 3 upraw w gospodarstwie, obowiązek zazielenienia przynajmniej 30% obszaru objętego dopłatami, płatność ograniczona tylko do tzw. aktywnych rolników. Niewątpliwie wprowadzenie w życie tych regulacji spowoduje wzrost zatrudnienia w sferze administracyjnej. Zamiast spodziewanego wyrównania dopłat, w poszczególnych państwach członkowskich, utrzymano historyczne schematy obliczania narodowych kopert płatności np. plony referencyjne i pogłowie bydła mięsnego. W przedstawionych propozycjach można znaleźć także pozytywne wzmianki, chociażby dotyczące specyfiki wsparcia małych gospodarstw, dominujących przecież w krajobrazie naszego rolnictwa. W ostatnim czasie szeroko poruszany był temat dalszego losu jaj zniesionych w klatkach starego typu. Przynajmniej od początku naszej bytności w UE, było wszystkim wiadomo, że od 1 stycznia 2012 r. produkcję jaj, w oparciu o technologię klatkową, będzie można prowadzić jedynie w tzw. klatkach zmodyfikowanych, w których na kurę powinno przypadać 750 cm2 powierzchni i wyposażone być one powinny dodatkowo m.in. w grzędy, gniazda i ściółkę. Jednak nie wszyscy producenci zdołali się dostosować do tych warunków i… mamy duży problem. Toczą się rozmowy na temat odroczenia terminu wprowadzenia tej dyrektywy lub jej złagodzenia, poprzez umożliwienie - jeszcze przez pewien czas - sprzedaży jaj z klatek niezmodyfikowanych na rynek wewnętrzny i do przetwórstwa. Problem w tym, że regulacje te muszą dotyczyć wszystkich państw unijnych, a nie tylko naszych hodowców. Zrozumiałe jest zdenerwowanie producentów, którzy się jeszcze nie dostosowali, ale równie zrozumiałe jest zdenerwowanie tych, którzy poważnie podeszli do tematu i, wykładając duże pieniądze, dostosowali się do wymogów. Pytanie zadają proste - czy przestrzeganie prawa się opłaca? FAO – organ ONZ ds. wyżywienia i rolnictwa zaniepokoił się wahaniami cen żywności. W raporcie poświęconym temu zagadnieniu, wśród czynników ograniczających owe wahania, wymieniono m.in. konieczność ściślejszej regulacji giełd towarowych, zahamowanie wzrostu wykorzystania produktów rolnych do produkcji biopaliw oraz wzrost wydatków na badania w rolnictwie. Wszystko się zgadza. Dokładnie. WARTO PRZECZYTAĆ ILE MIĘSA „W KOSZYKU”? W budżecie domowym Polaków bardzo znaczący procent stanowią wydatki na żywność – 25%. Z ogółu spożywanej żywności około 16% stanowią mięso i jego przetwory, z czego 47,3% to mięsa surowe, a 52,7% stanowią wędliny i ich przetwory. Zaobserwowano wzrost zainteresowania konsumentów żywnością przetworzoną, gotową po podgrzaniu do jedzenia, jak również wzrost spożycia posiłków poza domem, w punktach usług gastronomicznych. Jemy głównie mięso wieprzowe, w drugiej kolejności drobiowe. Natomiast konsumpcja mięsa wołowego, pomimo licznych akcji promocyjnych, uległa zmniejszeniu. Popularność spożywania wieprzowiny wiąże się głównie z jej atrakcyjną ceną, jak również ugruntowaną tradycją na polskich stołach. Wieprzowina jest mięsem o dużej wartości odżywczej. Zawiera nienasycone kwasy tłuszczowe, głównie wielonienasycone, które odgrywają pozytywną rolę w zapobieganiu miażdżycy i chorobie niedokrwiennej serca. Jednak nadmierne spożywanie wieprzowego mięsa może prowadzić do otyłości, miażdżycy i tzw. chorób cywilizacyjnych. Aby określić sytuację ekonomiczną Polaków ustala się umowny koszyk produktów nabywanych przez przeciętną rodzinę. W koszyku tym znajduje się również wieprzowina. W skład koszyka wchodzą: 10 jajek, chleb, kilogram sera twarogowego, kilogram szynki wieprzowej, litr mleka 2-2,5%, 200-gramowa kostka masła, kilogram cukru, litr soku jabłkowego, tubka pasty do zębów i kostka mydła. Wyliczono, że za średnie wynagrodzenie krajowe, w 2011 roku, można kupić 38 takich koszyków. Jesteśmy więc narodem mięsożernym. Pomimo wzrostu inflacji, powolnego wzrostu wynagrodzeń, wzrostu cen żywności spożycie mięsa przez Polaków utrzymuje się na stabilnym poziomie, co daje gwarancję zbytu producentom żywca wieprzowego również na relatywnie stałym poziomie. Magdalena Kozera, Ile mięsa „w koszyku”?, Trzoda Chlewna 11/2011, str. 15 Lucyna Lesińska Wyniki Powszechnego Spisu Rolnego 2010 DANE NIEZBĘDNE W PLANOWANIU DZIAŁALNOŚCI W GOSPODARSTWIE ROLNYM Zbliża się koniec kolejnego roku kalendarzowego. Jest to okres, który z pewnością sprzyja różnego rodzaju analizom i podsumowaniom. Większość osób zaczyna planować kolejne zadania, stawiać sobie nowe cele i wyzwania. Zwiększenie zdolności wytwórczej gospodarstwa, udoskonalenie lub wprowadzenie nowej technologii wytwarzania, poprawa jakości produktów rolnych, poprawa efektywności produkcji, sprostanie szerokim wymogom prawnym to z pewnością zagadnienia, które są przedmiotem rozważań niejednego rolnika. Ważne jest jednak, aby wszelkie decyzje podejmowane przez producentów rolnych, były przemyślane i oparte na rzetelnej wiedzy ekonomicznej, technologicznej, rynkowej i prawnej. Z pewnością w codziennym zarządzaniu czy planowaniu rozwoju gospodarstwa niezbędna jest wiarygodna i użyteczna informacja. Myślę, że jednym z ważnych i przydatnych źródeł takiej informacji są wyniki Powszechnego Spisu Rolnego przeprowadzonego w dniach od 1 września do 31 października 2010 roku. Nie bez znaczenia pozostaje także fakt wywołania tego tematu na łamach październikowego numeru Pomorskich Wieści Rolniczych. Różne opracowania podkreślają wyjątkowość tego spisu rolnego, co wynika z faktu, że był on pierwszym spisem rolnym, jaki został przeprowadzony od momentu wstąpienia Polski do Unii Europejskiej. Członkowstwo naszego kraju w strukturach UE wymusiło szereg dostosowań legislacyjnych, instytucjonalnych i strukturalnych, ale jednocześnie dało szanse uzyskania korzyści z instrumentów Wspólnej Polityki Rolnej, polityki strukturalnej czy umożliwiło dostęp do szerokiego rynku unijnego. Zmiany, jakim poddane zostało polskie rolnictwo, wymusiły podjęcie przez producentów rolnych szeregu ważnych decyzji dotyczących przyszłości swojego warsztatu pracy. Efekty tych decyzji to z jednej strony specjalizacja i modernizacja gospodarstw rolnych – szczególnie gospodarstw towarowych, z drugiej strony ograniczenie lub całkowita rezygnacja z produkcji rolnej - w większości przypadków dotyczyło to gospodarstw małych. Wiele podmiotów rolnych, aby zrekompensować mało opłacalną produkcję rolniczą, dywersyfikuje swoje źródła dochodów lub poszukuje zupełnie nowych źródeł utrzymania w działach pozarolniczych. Czy wiesz, że... Pierwsze w historii informacje liczbowe o ludności ziem polskich ukazały się już w średniowieczu, m.in. w Kronice Galla Anonima (1113 r. - 1116 r.) i bullach papieskich. Pierwszym ogólnokrajowym spisem ludności na ziemiach polskich był z kolei spis przeprowadzony na podstawie Konstytucji z 22 czerwca 1789 roku o nazwie „Lustracja dymów i podanie ludności”. Jeżeli chodzi o powszechne spisy rolne, to w dotychczasowej historii przeprowadzono ich pięć: kolejno w latach 1950, 1960, 1970 i 2002. Odbyły się one razem ze spisami ludności. Tylko jeden spis - w 1996 r. - przeprowadzono oddzielnie. Wyniki spisu rolnego ukazały się w publikacji GUS „Raport z wyników” Powszechny Spis Rolny 2010. Zebrane dane dostarczają obszernej wiedzy na temat sytuacji polskiego rolnictwa. Zgodnie z założeniem, będą one wykorzystywane do realizacji polityki rolnej i społecznej na wsi w ujęciu krajowym, regionalnym i lokalnym. Oprócz aktualnej bazy informacyjnej o gospodarstwach rolnych i związanych z nimi gospodarstwach domowych, PSR 2010 dostarcza także szereg informacji z dziedziny rolnictwa, które - jako kraj wspólnotowy - jesteśmy zobowiązani przekazać różnym organizacjom. Ponadto wyniki spisu pozwalają, co jest bardzo istotne, na przeprowadzenie analizy zmian, jakie zaszły na przestrzeni lat 20022010 na polskiej wsi, w tak ważnym dla niej okresie przemian. Z danych PSR 2010 wynika, iż na przestrzeni lat 2002-2010 spadła w kraju liczba gospodarstw rolnych ogółem o 22,4% i zmieniła się także ich struktura. Podobnie wygląda sytuacja, jeżeli chodzi o liczbę gospodarstw o powierzchni użytków rolnych powyżej 1 ha. Tutaj także nastąpił spadek odpowiednio o 20,1%. Liczba gospodarstw małych, tj. w grupie 1 - 5 ha UR, zmniejszyła się o 24,8%, natomiast największych (50 ha i więcej UR) wzrosła o ponad 34%. Wzrosła również średnia powierzchnia UR ogółem w gospodarstwie z 5,76 ha - w 2002 r., do 6,82 ha w roku 2010, co stanowi 18,4% zwyżkę. Dla uzupełnienia trzeba dodać, że w 2010 r. działalność rolniczą prowadziło 1 891 tys. gospodarstw, w tym 1 484 tys. podmiotów o powierzchni powyżej 1 ha użytków rolnych. Tabela 1. Liczba gospodarstw rolnych i średnia powierzchnia użytków rolnych w kraju Lata 2002 2010 Liczba gospodarstw rolnych ogółem (w tys.) 2 933 2 278 Średnia powierzchnia Liczba gospodarstw Średnia powierzchnia UR ogółem rolnych o powierzchni UR ogółem w gospodarstwie pow. 1 ha UR w gospodarstwie rolnym prowadzącym (w tys.) rolnym (w ha) działalność rolniczą (w ha) 1 956 5,76 6,98 1 563 6,82 7,92 Wykres 1. Odsetek gospodarstw rolnych ogółem i średnia powierzchnia użytków rolnych gospodarstwa według województw w 2010 r. 14,0% 25 12,0% 19,50 20 15,97 14,91 8,0% 12,25 6,0% 11,55 10,34 8,94 4,0% 5,48 10 7,23 5,96 2,0% 11,05 10,19 15 w ha 10,0% 2,31 2,63 2,94 5 3,85 0 K uj a D ol no ślą w sk sk oie po m or sk ie Lu be lsk ie Lu bu sk ie Łó dz ki M e ał op ol sk M ie az ow ie ck ie O po l sk Po i e dk ar pa ck ie Po dl as ki e Po m or sk ie Śl ąs Św ki W i e ęt ar ok m rz iń ys sk ki oe m az ur W sk i i e el Za ko ch po od lsk ni ie op om or sk ie 0,0% liczba gospodarstw rolnych ogółem w odsetkach średnia powierzchnia użytków rolnych ogółem Wykres 2. Struktura gospodarstw rolnych w kraju według grup obszarowych 45% 40% 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% do 1 ha 1-5 5-10 10-15 2002 r. 15-20 2010 r. Tabela 2. Użytkowanie gruntów w gospodarstwach rolnych w kraju Wyszczególnienie 2002 r. 2010 r. Powierzchnia gruntów ogółem w tys. ha 19 325 18 257 Powierzchnia użytków rolnych ogółem w tys. ha w tym: 16 899 15 534 powierzchnia pod zasiewami: - w tys. ha - odsetek powierzchni UR ogółem 10 764 63,7 10 565 68,0 powierzchnia sadów: - w tys. ha - odsetek powierzchni UR ogółem 271 1,6 363 2,3 powierzchnia trwałych użytków zielonych: - w tys. ha - odsetek powierzchni UR ogółem 3 562 21,1 3 255 20,9 W 2010 roku najwięcej gospodarstw rolnych notowano w województwach: małopolskim, mazowieckim, podkarpackim i lubelskim, z kolei najmniej w województwach: lubuskim, opolskim, zachodniopomorskim i pomorskim. Jeżeli jednak weźmiemy pod uwagę średnią wielkość tych gospodarstw, to największe znalazły się na północy kraju - kolejno w województwie: zachodniopomorskim, warmińsko-mazurskim oraz pomorskim, co ukazuje wykres 1. W analizowanym okresie nastąpiła poprawa sytuacji, jeżeli chodzi o strukturę gospodarstw rolnych, chociaż zmiany te oceniane są jako powolne (wykres 2). Udział gospodarstw najmniejszych, w ogólnej liczbie gospodarstw, zmniejszył się odpowiednio w grupie do 1 ha UR z 33,3% - w 2002 r. do 31,4% w 2010 r., czyli o 1,9 pkt procentowego, a w grupie 1 - 5 ha UR odpowiednio z 39,1% do 37,9%. Zwiększył się jednak odsetek gospodarstw największych. Udział gospodarstw o powierzchni 20 ha i więcej wzrósł z 4% do 5,4%, w tym w grupie obszarowej 50 ha i więcej odpowiednio z 0,7% do 1,2%. Jeżeli chodzi o użytkowanie gruntów w kraju, to w analizowanym okresie o ponad 1 mln hektarów, tj. o 5,5% zmniejszyła się powierzchnia gruntów w gospodarstwach rolnych i obecnie wynosi ona 18,3 mln ha. Spadła także powierzchnia użytków rolnych o 8,1%, a to oznacza, że w ciągu ośmiu lat o blisko 1,4 mln ha zmniejszył się areał ziemi przeznaczony pod uprawy rolne. Zauważmy, iż odsetek gospodarstw najmniejszych (od 0 do 5 ha) wynosi prawie 70%, a w ich posiadaniu znajduje się tylko 15,6% ogółu użytków rolnych. Zaś w grupie obszarowej 50 ha i więcej (stanowiącej 1,2% gospodarstw) znajduje się ponad 30% UR. Odpowiednio w gospodarstwach użytkujących 100 ha i więcej w posiadaniu jest blisko 23% powierzchni użytków rolnych. Jak wynika ze spisu, w 2010 r. ponad 10,5 mln ha użytków rolnych przeznaczono pod zasiewy, 363 tys. hektarów to powierzchnia zajęta przez sady, 2,6 mln hektarów to powierzchnia łąk trwałych, natomiast pastwiska stanowiły 619 tys. ha. Jak wynika z tabeli 2, powierzchnia zasiewów w 2010 roku zmniejszyła się tylko o 1,8% w odniesieniu do roku 2002. Większej zmianie uległa struktura zasiewów. Mniej sianych jest zbóż, mniej sadzi się ziemniaków, natomiast więcej uprawia roślin przemysłowych (np. rzepaku), roślin pastewnych (z kukurydzą na zielonkę) oraz pozostałych gatunków (w tym warzyw). 20-50 50 ha i więcej Wykres 3. Struktura zasiewów według grup ziemiopłodów Pozostałe uprawy Pastewne Ziemniaki Przemysłowe Strączkowe jadalne Zboża ogółem 0,0% 10,0% 20,0% 30,0% 40,0% 50,0% 60,0% 70,0% 80,0% Zboża ogółem Strączkowe jadalne Przemysłowe Ziemniaki Pastewne Pozostałe uprawy 2010 r. 72,4% 0,4% 11,1% 3,7% 8,5% 3,9% 2002 r. 77,1% 0,4% 7,0% 7,5% 5,2% 2,8% Tabela 3. Zwierzęta gospodarskie Lata Bydło Pogłowie zwierząt gospodarskich w tys. sztuk Trzoda Owce Konie Kozy Króliki chlewna Drób ogółem 2002 r. 5533 18 629 345 330 193 870 198 784 2010 r. 5755 w tym krów 2 650 15 271 w tym loch 1 427 268 264 108 632 174 527 Jeżeli chodzi o zwierzęta gospodarskie, to wyniki spisu pokazują wzrost pogłowia bydła ogółem o 4%, przy spadku liczebności stad krów o 7,8%. Liczba gospodarstw utrzymujących krowy mleczne spadła przeszło 2-krotnie, z 874 tys. do 424 tys. gospodarstw w 2010 r. Jak podkreśla GUS, z pewnością jest to wynik wprowadzenia kwotowania produkcji mleka oraz zaostrzenia wymagań jakościowych. Odnotowano także zwiększenie udziału sztuk młodych w pogłowiu bydła ogółem, co może wskazywać na wzrost zainteresowania rozwojem chowu bydła mięsnego. Wynikiem dużych wahań w opłacalności produkcji trzody chlewnej jest znaczna jej redukcja. W roku 2010, w porównaniu do roku 2002, pogłowie tych zwierząt zmalało o 18%. Tam, gdzie są one nadal utrzymywane, znacząco zwiększyła się obsada trzody chlewnej na jedno gospodarstwo. Należy dodać, iż zmniejszyła się także liczebność pozostałych zwierząt gospodarskich. Mniej mamy owiec o 22%, kóz o 44%, koni o 20%, królików (samic reprodukcyjnych) o 27% oraz drobiu o 12%. Sytuację tę ilustruje tabela 3. Uzupełnieniem danych spisowych, zawartych w tabeli, niech będzie informacja dotycząca liczby osób pracujących w rolnictwie. Trzeba jednak zaznaczyć, że zgodnie z wyjaśnieniami GUS, ze względu na inne metody liczenia, niektóre dane nie mogą być porównywalne z wynikami spisu z 2002 r. Na dzień 30 czerwca 2010 r. w gospodarstwach rolnych pracowało 2 304 tys. osób, z czego ponad 96% to pracujący w swoich lub rodzinnych gospodarstwach rolnych. Z tego zaś 1,9 mln osób to pracujący wyłącznie w gospodarstwie, natomiast 271 tys. to kategoria osób „głównie” pracujących w swoim lub rodzinnym gospodarstwie. Zatrudnionych na stałe pracowników najemnych, w gospodarstwach indywidualnych, było w tym okresie 46 tys. osób, natomiast w gospodarstwach osób prawnych liczba ta wynosiła 42 tys. W gospodarstwach w grupie obszarowej od 0 do 5 ha użytków rolnych ulokowane jest 49,2% ogółu pracujących, a dla porównania w grupie gospodarstw największych (50 ha i więcej) - 3,9%. Myślę, że ważnym i celowym było zapoznanie producentów rolnych z podstawowymi wynikami ostatniego spisu rolnego, chociaż temat z pewnością nie został wyczerpany. Wszystkie osoby, które zainteresowały się tematem, odsyłam do wnikliwszej lektury „Raportu z wyników” PSR 2010 oraz do zaznajomienia się z innymi publikacjami pospisowymi GUS, które sukcesywnie mają się ukazywać. Na podstawie Raportu z wyników Powszechny Spis Rolny 2010, GUS opracowała Jolanta Wesołowska PROGNOZA CEN PODSTAWOWYCH PRODUKTÓW ŻYWNOŚCIOWYCH W dniu 23 września br. odbyło się posiedzenie Zespołu Ekspertów w sprawie ustalenia prognozy cen skupu produktów żywnościowych. Celem tego spotkania była analiza sytuacji na poszczególnych rynkach produktów żywnościowych. Zespół powołany przez Prezesa ARR, po dokonaniu analiz, przedstawił prognozy cen skupu podstawowych produktów żywnościowych na okres od grudnia 2011 roku do marca 2012 roku. 1. Prognoza cen skupu zbóż podaży, prognozuje, że przeciętne ceny skupu żywca wieprzowego w Polsce do marca 2012 r. mogą kształtować się następująco: Wyszczególnienie J.m. 2011 r. grudzień 2012 r. marzec Żywiec wieprzowy zł/kg 4,50 - 4,70 4,50 - 4,80 3. Prognoza cen skupu bydła Prognozowany deficyt wołowiny w UE przyczyniać się będzie do wzrostu jej cen. Czynnik ten, obok dużego popytu również z krajów trzecich, prawdopodobnie będzie przyczyniać się do wzrostu cen na rynku krajowym. W tej sytuacji Zespół Ekspertów, uwzględniając wahania sezonowe, przewiduje, że do marca 2012 r. ceny skupu żywca wołowego mogą kształtować się następująco: Zmniejszenie stanu zapasów zbóż, w warunkach rosnącego globalnego popytu powoduje, że ich ceny utrzymują się na wysokim poziomie. Zmiany cen na rynkach zagranicznych będą miały duży wpływ na ceny zbóż w Polsce. Szczególnie silny wpływ na rynek krajowy będzie miał popyt ze strony Niemiec. Będzie to czynnik podtrzymujący poziom cen, zwłaszcza w północno-zachodniej części kraju. W południowowschodniej Polsce silną presję cenową będą wywierały przede wszystkim tradycyjne rynki importu (Słowacja, Węgry), gdzie zboże jest jednym z najtańszych na terenie Wspólnoty. Jednocześnie, z uwagi na niedobór ziarna dobrej jakości, różnice między cenami zbóż konsumpcyjnych i paszowych mogą być znacznie większe niż w poprzednich sezonach. Uwzględniając aktualną i przewidywaną sytuację podażowo-popytową, Zespół Ekspertów, powołany przez Prezesa ARR, prognozuje, że po niewielkim sezonowym spadku w okresie żniw, ceny skupu zbóż będą nadal wysokie, ale nieco niższe niż w 2011 r. Prognozę cen skupu zbóż Zespołu Ekspertów przedstawia poniższa tabela. Wyszczególnienie Pszenica ogółem Pszenica konsumpcyjna Żyto ogółem zł/t zł/t 2011 r. grudzień 780 - 820 900 - 960 2012 r. marzec 810 - 860 910 - 970 zł/t 710 - 740 720 - 770 J.m. 2. Prognoza cen skupu trzody chlewnej Kluczowy wpływ na kształtowanie się cen, w prognozowanym okresie, będzie miała malejąca podaż żywca wieprzowego. Zespół Ekspertów, powołany przez Prezesa ARR, uwzględniając sezonowe wahania Wyszczególnienie J.m. Bydło ogółem Młode bydło rzeźne zł/kg zł/kg 2011 r. 2012 r. grudzień marzec 6,00 - 6,30 5,90 - 6,30 6,40 - 6,70 6,30 - 6,70 4. Prognoza cen skupu drobiu Duży popyt na drób, stymulowany konkurencyjnością w odniesieniu do pozostałych gatunków mięsa, będzie zaspokojony wzrostem produkcji. W tej sytuacji, Zespół Ekspertów, uwzględniając wahania sezonowe, prognozuje, że do marca 2012 r. ceny skupu drobiu będą kształtować się następująco: Wyszczególnienie J.m. Żywiec drobiowy zł/kg 2011 r. 2012 r. grudzień marzec 4,00 - 4,20 4,00 - 4,30 5. Prognoza cen skupu mleka oraz zbytu masła i OMP Zakładając, że koniunktura na światowym rynku mleka nadal będzie determinowana wzmożonym popytem na artykuły mleczarskie ze strony m.in. Chin, Indii i Rosji oraz krajów arabskich, krajowe ceny mleka, w okresie objętym prognozą, będą stopniowo rosły. W tym czasie ceny zbytu produktów mleczarskich będą względnie stabilne. Wyszczególnienie J.m. Mleko surowe zł/hl 2011 r. grudzień 122 - 128 2012 r. marzec 121 - 129 Na podstawie materiałów ARR opracował Tadeusz Plichta JEDNAK ZIEMNIAK Ziemniak jest jedną z podstawowych roślin uprawianych w województwie pomorskim, szczególnie w podregionach słupskim i kaszubsko-kociewskim, czyli na obszarach charakteryzujących się najniższym wskaźnikiem waloryzacji rolniczej przestrzeni produkcyjnej. Mimo wieloletniego trendu spadkowego, konsumpcja ziemniaków w Polsce, na tle krajów UE-27, jest w dalszym ciągu bardzo wysoka (ok. 116 kg). Nasz kraj zajmuje drugie (po Łotwie) miejsce pod względem wielkości spożycia ziemniaków w przeliczeniu na 1 mieszkańca. Jest ono ponad 3-krotnie wyższe niż na Cyprze i we Włoszech oraz ponad 2-krotnie większe niż w Szwecji, Austrii, Słowenii i we Francji. Do krajów o wysokim spożyciu ziemniaków (powyżej 100 kg na głowę mieszkańca) zalicza się także Portugalię, Litwę, Estonię, Irlandię, Belgię i Luksemburg oraz Wielką Brytanię. Roślina ta natrafiła w Polsce na sprzyjające warunki glebowo-klimatyczne. Polska była i jest jednym z największych producentów ziemniaka w świecie. Według danych Komisji Europejskiej z końca sierpnia 2011 roku, tegoroczne średnie plony ziemniaków w UE–27 wyniosły 340 dt/ha, wobec 283 dt/ha w 2010 roku. W krajach UE-5 (Niemcy, Francja, Holandia, Wielka Brytania, Belgia), które mają decydujący wpływ na unijnym rynku ziemniaków, wzrost ten nie był aż tak znaczący, ale średnie plony wyniosły 420 - 440 dt/ha. Komisja Europejska ocenia plony ziemniaków w Polsce na poziomie 188 dt/ha, czyli o 5% powyżej ubiegłorocznego poziomu. Korzystne prognozy plonów i zbiorów spowodowały, że ich ceny na europejskich rynkach, w pierwszych miesiącach bieżącego sezonu, były znacznie niższe niż w ubiegłym roku. W Polsce ma miejsce znaczący spadek cen ziemniaków. Obecnie poziom cen hurtowych na giełdach towarowych wynosi 44 zł/dt wobec 85 zł/dt w analogicznym okresie ubiegłego roku. Import ziemniaków nieprzetworzonych, w sezonie 2010/2011, wyniósł 237 tys. ton i był podobny do sezonu poprzedniego. Zaimportowano nie tylko znaczącą ilość sadzeniaków (26 tys. ton) i ziemniaków wczesnych (45 tys. ton), ale również ponad 170 tys. ton ziemniaków z głównego zbioru. Ziemniaki są sprowadzane głównie z Niemiec, Francji i Holandii. Eksport ziemniaków w sezonie 2011 wyniósł ponad 92 tys. ton wobec 31,2 tys. ton w sezonie poprzednim. Tak znaczący wzrost eksportu wynikał ze zwiększonej sprzedaży na Białoruś i do Rosji, a sprzedaż na rynki unijne, podobnie jak w latach poprzednich, była marginalna. W województwie pomorskim areał uprawy ziemniaka, w analizowanym okresie, wyniósł 20,1 tys. hektarów. Plony ukształtowały się na poziomie średniej krajowej (188 dt/ha). Ceny sprzedaży bezpośredniej wynoszą od 0,3 – 0,5 zł/kg. Spadek cen, który zanotowano, jest zjawiskiem pojawiającym się w zależności od podaży na rynku wewnętrznym i zewnętrznym. Mimo to, roślina ta jest i będzie stanowić podstawowy składnik płodozmianu w wyżej wymienionych podregionach. Wskazuje na to nie tylko tradycja uprawy tej rośliny, ale i zainteresowanie produkcją zdrowej, mającej wysokie walory smakowe żywności. Należy zaznaczyć, że ziemniak to nie tylko konsumpcja, przetwórstwo, ale i pasza. Roślina ta stanowi też podstawowy surowiec przemysłu spirytusowego. Walory konsumpcyjne ziemniaków były i są doceniane do chwili obecnej. Dowodem na to jest wysoki wskaźnik spożycia tej rośliny. Bez ziemniaków trudno nam sobie wyobrazić współczesną kuchnię. Można z nich przygotować dziesiątki różnych potraw. Nie są kaloryczne - mają pięć razy mniej kalorii niż makaron czy kasza. Ziemniaki dostarczają nam sporo minerałów i witamin. Są lekkostrawne, a zawarte w nich związki są łatwo przyswajalne. Zawierają więcej witaminy C niż jabłko i dynia. W ziemniakach są też witaminy A, B1, B2, B3, B6 i PP. Jest ich niewiele, ale ponieważ ziemniaki jadamy dosyć często, to są ich ważnym źródłem. Bulwy ziemniaka zawierają błonnik, który ułatwia trawienie, pomaga w walce z nadwagą i obniża poziom cholesterolu. Prawie nie zawierają tłuszczu i dostarczają mało kalorii 77 kcal w 100 g. Do tego mają właściwości zasadotwórcze, dzięki czemu równoważą kwasotwórcze oddziaływanie na organizm mięsa, z którym je zwykle podajemy. Ziemniaki mają sporo potasu, obniżającego ciśnienie krwi, oraz magnez, który jest budulcem zębów i kości oraz poprawia przemianę materii, łagodzi stany zmęczenia i stres. Mają też nieco wapnia, żelaza i fosforu. Ciekawostką jest, że stare ziemniaki są bardziej kaloryczne niż młode, ale mają mniej witaminy C. Za to zawierają więcej potasu i fosforu, witamin B1 i B6. Gotowane ziemniaki, dzięki posiadanym wartościom odżywczym, a jednocześnie łatwo przyswajalnej skrobi, są zalecane osobom wracającym do zdrowia lub cierpiącym na choroby układu pokarmowego, a nawet niemowlętom. Znanym od wieków naturalnym sposobem leczenia wrzodów żołądka, nadciśnienia i artretyzmu jest systematyczne picie soku z surowych ziemniaków. Z kolei wywar z ziemniaków gotowanych lub z obierek rozpuszcza kamienie i to zarówno nerkowe, jak i żółciowe. Tadeusz Plichta WŁAŚCIWY DOBÓR ODMIANY TO WYŻSZE PLONY (CZ. I) rzystny wpływ na plonowanie zbóż jarych i ozimych. Szczególnie susza, jaka panowała w kwietniu, maju i w pierwszej dekadzie czerwca, niekorzystnie wpłynęła na przebieg wegetacji roślin uprawnych. Widać to było szczególnie na glebach lżejszych klasy IV b w Lubaniu. Uzyskanie wysokich plonów ziarna o wysokiej jakości możliwe jest tylko przy zastosowaniu właściwej agrotechniki. Jednym z ważniejszych jej elementów, często niedostrzeganych przez rolnika, jest dobór odpowiedniej odmiany. Wpływ odmiany na wielkość plonu jest często bardziej znaczący niż nawożenie czy ochrona przed chorobami. Dzięki postępowi hodowlanemu co roku wpisuje się do rejestru coraz więcej odmian. Nie zawsze nowo zarejestrowane odmiany gwarantują wysokie plony. Zależy to od warunków siedliskowych i odpowiedniej agrotechniki. Są odmiany, które plonują na podobnym poziomie w całym kraju oraz takie, których potencjał plonotwórczy ujawnia się tylko w niektórych regionach. Dlatego bardzo ważne jest, aby nowo zarejestrowane odmiany przebadać w różnych warunkach klimatyczno-glebowych. Wybierając właściwą odmianę, do określonych warunków siedliskowych, możemy uzyskać wyższe plony, nawet o kilkanaście dt z ha. Od kilku lat w woj. pomorskim prowadzi się badania odmianowe w ramach Porejestrowego Doświadczalnictwa Odmianowego. Na podstawie uzyskanych wyników można wyróżnić wiele odmian, które w warunkach naszego woje- wództwa plonują najwierniej i najwyżej od kilku lat. Dzięki tym doświadczeniom można stworzyć listy odmian najbardziej przydatnych dla każdego rejonu. Układ warunków klimatycznych w okresie wegetacji miał nieko- Spośród 37 badanych, w 2011 roku, odmian pszenicy ozimej, niezależnie od jakości gleby najwyżej plonowały: Belenus, Kredo, Jantarka, Akteur, Banderola, Muszelka i KWS Ozon. Najwyższe plony uzyskano w Lisewie, gdzie ponad połowa odmian plonowała powyżej 119 dt/ha. Najniższe plony uzyskano na słabszych glebach w Wyczechach. Wyniki kilkuletnich badań pozwoliły wytypować odmiany: Turkis, Toras, Figura, Akteur, Meteor, Muszelka, Jenga, Mulan, Ostroga i Natula na listę odmian zalecanych do uprawy na terenie naszego województwa. W 2011 roku do Krajowego Rejestru wpisano 7 nowych odmian pszenicy ozimej: 5 odmian jakościowych (A): Arkadia, Linus, Meister, Oxal i Sailor, jedną odmianę chlebową (B) KWS - Dacanto i jedną pastewną z grupy (C) - Elipsa. Tabela 1. Pszenica ozima. Plon ziarna odmian w miejscowościach (% wzorca). Rok zbioru 2011 3 4 Wyczechy 2 Karżniczka 1 Dębina Odmiana Rok wpisu do Krajowego Rejestru Lisewo Lp. Mrozoodporność (skala 9°) Radostowo* Plon ziarna (% wzorca) w miejscowościach 5 6 7 8 PRZECIĘTNY POZIOM AGROTECHNIKI Wzorzec, dt z ha 88,9 106,8 98,8 86,9 50,8 1. 2. Figura Muszelka 4,5 3 2007 2008 108 105 99 100 94 100 97 103 90 111 3. 4. Bockris KWS Ozon 2,5 3,5 2010 2010 96 92 101 100 96 111 100 100 97 102 5. 6. Fregata Bogatka 2,5 5 2004 2004 101 100 93 98 95 97 97 87 107 91 7. 8. Batuta Turkis 5,5 4,5 2006 2006 98 101 103 99 98 93 93 93 101 113 9. 10. Akteur Meteor 3,5 4 2007 2007 107 105 102 108 110 92 97 87 108 96 11. 12. Jenga Mulan 3 3 2008 2008 102 103 99 106 98 94 96 93 115 105 13. 14. Ostroga Askalon 5 3 2008 2009 106 105 98 95 106 90 99 90 123 121 15. 16. Baletka Bamberka 3,5 3,5 2009 2009 98 104 100 101 99 99 93 88 104 110 17. 18. Kranich Natula 2,5 4,5 2009 2009 99 97 106 102 91 102 89 80 105 105 19. 20. Skagen Bystra 4 2,5 2009 2009 101 105 100 102 90 92 98 107 115 103 21. 22. Look Szmaragd 3 2 2009 2009 105 105 100 108 96 93 99 101 123 92 23. 24. Belenus Banderola 3 2 2009 2010 109 110 99 106 97 92 94 92 128 112 25. 26. Fidelius Forkida 4 4,5 2010 2010 105 99 105 99 96 104 93 93 91 92 27. 28. Henrik Jantarka 2 4,5 2010 2010 107 102 104 106 84 110 101 99 103 105 29. 30. Kepler Kredo 2,5 2 2010 2010 109 107 105 109 90 103 84 100 116 137 31. 32. Operetka Torrild 2,5 3,5 2010 2010 99 97 103 98 93 101 95 94 115 106 33. 34. Brilliant Galvano 4 2 CCA CCA 97 97 101 97 91 86 92 103 95 104 35. 36. Julius Toras 6 5 CCA CCA 99 102 102 100 95 97 97 93 120 106 37. Zobel 3,5 CCA 100 100 83 96 120 Wzorzec: Figura, Muszelka, Bockris, KWS Ozon. CCA – odmiana ze Wspólnotowego Katalogu Roślin Rolniczych, włączona do doświadczeń PDO na podstawie wyników doświadczeń rozpoznawczych, niewpisana do krajowego rejestru. * Doświadczenie w Radostowie wykonano po przedplonie zbożowym (jęczmień jary). cd. tabeli 1. Pszenica ozima. Plon ziarna odmian w miejscowościach (% wzorca). Rok zbioru 2011 3 4 Wyczechy 2 Karżniczka 1 Dębina LZO w woj. pomorskim Lisewo Lp. Odmiana Grupa wartości technologicznej Radostowo Plon ziarna (% wzorca) w miejscowościach 5 6 7 8 93,9 75,4 WYSOKI POZIOM AGROTECHNIKI Wzorzec, dt z ha 1. 2. Figura Muszelka 3. 4. Bockris KWS Ozon 5. 6. Fregata Bogatka 97,3 118,2 106,9 A LZO 106 100 96 99 101 B A LZO 102 95 102 98 99 97 100 98 104 93 97 100 100 94 108 101 102 100 102 89 95 95 98 101 100 94 93 95 75 89 LZO LZO 99 103 98 99 95 113 96 101 102 101 LZO LZO 103 105 104 97 99 106 90 95 87 104 LZO LZO 98 100 102 101 100 100 99 97 97 90 104 98 91 101 97 105 91 91 92 95 99 99 102 102 105 103 96 86 99 92 100 102 98 97 106 102 87 104 91 101 95 103 99 98 87 88 105 97 82 104 B A B B 7. 8. Batuta Turkis 9. 10. Akteur Meteor A A B 11. 12. Jenga Mulan B B 13. 14. Ostroga Askalon A 15. 16. Baletka Bamberka 17. 18. Kranich Natula 19. 20. Skagen Bystra A A B Look Szmaragd B B 23. 24. Belenus Banderola C 107 108 103 101 83 107 98 98 122 114 25. 26. Fidelius Forkida B B 106 100 104 102 103 103 96 90 103 89 27. 28. Henrik Jantarka C C 99 108 102 103 101 93 92 100 90 93 29. 30. Kepler Kredo B A 102 104 102 103 113 100 98 95 101 101 31. 32. Operetka Torrild A A 102 97 103 103 106 98 105 93 110 101 33. 34. Brilliant Galvano A A 93 97 95 100 107 99 100 96 89 88 35. 36. Julius Toras B A 102 103 99 100 97 101 97 92 103 102 37. Zobel 106 96 98 97 104 93 95 95 99 97 21. 22. A A A A A A LZO LZO Wzorzec: Figura, Muszelka, Bockris, KWS Ozon. Grupa wartości technologicznej: A - pszenica jakościowa, B - pszenica chlebowa, C- pszenica pozostała, K – pszenica ciastkowa (na podstawie Listy Opisowej Odmian COBORU Słupia Wielka, 2011). LZO - odmiana zalecana do uprawy na obszarze województwa pomorskiego. Tabela 2. Pszenica ozima. Plon ziarna odmian (% wzorca). Lata zbioru: 2009-2011 Plon ziarna (% wzorca) Lp. Odmiana 1 2009 2010 2011 20102011 20092011 2009 2010 2011 20102011 20092011 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 PRZECIĘTNY POZIOM AGROTECHNIKI WYSOKI POZIOM AGROTECHNIKI Wzorzec, dt z ha 84,5 83,7 86,4 85,1 84,9 98,1 97,0 98,3 97,7 97,8 1. Figura 2. Muszelka 3. Bockris 4. KWS Ozon 5. Fregata 6. Bogatka 7. Batuta 8. Turkis 9. Akteur 10. Meteor 11. Jenga 12. Mulan 13. Ostroga 14. Askalon 15. Baletka 16. Bamberka 17. Kranich 18. Natula 19. Skagen 20 Bystra 21. Look 22. Szmaragd 23. Belenus 24. Banderola 25. Fidelius 26. Forkida 27. Henrik 28. Jantarka 29. Kepler 30. Kredo 31. Operetka 32. Torrild 33. Brilliant 34. Galvano 35. Julius 36. Toras 37. Zobel Liczba doświadczeń 104 99 95 103 97 103 99 102 106 94 98 103 99 102 102 100 100 100 93 98 107 102 109 103 101 95 94 97 98 100 97 106 105 104 110 105 106 102 107 103 108 104 108 105 96 94 98 98 102 97 103 102 105 104 102 103 100 102 101 104 103 105 104 98 96 96 98 104 99 105 103 103 102 101 91 101 105 103 109 98 100 92 96 95 99 100 100 104 103 102 105 105 105 100 102 101 106 102 107 110 94 94 95 98 102 98 103 101 100 99 102 102 98 99 101 100 99 104 108 97 97 93 99 103 100 105 100 100 101 100 101 102 104 98 100 102 96 102 97 93 95 98 104 97 101 99 98 94 98 101 97 97 101 93 97 102 106 103 97 97 100 104 101 106 98 97 96 99 100 101 95 102 97 102 10 15 5 5 5 10 15 100 103 102 98 103 98 101 98 95 99 99 105 98 101 100 105 98 98 100 98 97 99 101 102 101 103 101 99 98 99 105 100 109 100 99 95 97 101 99 98 5 5 5 99 97 102 99 Wzorzec: 2011 - Figura, Muszelka, Bockris, KWS Ozon, 2009-2010 - średnia z wszystkich badanych odmian. cdn. Mirosława Domańska, SDOO Radostowo Józef Chrzanowski, PODR w Gdańsku Wyniki doświadczeń PDOiR w Lubaniu PLONOWANIE ZIEMNIAKÓW W 2011 ROKU Według Instytutu Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej, areał uprawy ziemniaków w roku 2011 wyniósł 387 tys. hektarów, a w 2012 nastąpi spadek upraw do 370 tys. hektarów. Dlatego, aby zwiększyć opłacalność uprawy ziemniaków, należy poprawić wysokość ich plonowania poprzez częstą wymianę sadzeniaków, a także uprawę odmian zalecanych na dany teren, sprawdzonych w doświadczeniach Porejestrowego Doświadczalnictwa Odmianowego i Rolniczego (PDOiR). Z tego powodu tak ważne jest prowadzenie doświadczeń PDOiR, dzięki którym można zebrać dane o uprawianych odmianach i na ich podstawie stworzyć Listę Zalecanych Odmian (LZO), które odznaczają się najlepszymi cechami i najwierniej plonują w danym województwie. Jak co roku, swój udział w badaniach prowadzonych w ramach Porejstrowego Doświadczalnictwa Odmianowego i Rolniczego miał również Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Gdańsku, który prowadził doświadczenia w Lubaniu. Doświadczenie PDOiR z ziemniakami zlokalizowano w Lubaniu na polach na glebie klasy V, po jęczmieniu jarym. Jesienią zastosowano nawożenie obornikiem w ilości 30 t/ha. Wiosną, przed sadzeniem, zastosowano doglebowo 250 kg saletrzaku, z którym wniesiono do gleby 67,5 kg azotu oraz 300 kg Polifoski, z którą wniesiono 15 kg azotu, 45 kg fosforu, 90 kg potasu. Doświadczenie założono 21 kwietnia 2011 r. (o 7 dni wcześniej niż w roku ubiegłym). Doświadczenie było prowadzone zgodnie z metodyką stosowaną w badaniach PDOiR, w układzie bloków losowanych, w trzech powtórzeniach. Powierzchnia poletka wynosiła 15 m². Na poletku było 60 roślin. Odmiany bardzo wczesne i wczesne, przed posadzeniem, przez 6 tygodni były podkiełkowywane. W tym roku, w doświadczeniach PDOiR, testowano 50 odmian ziemniaków z Krajowego Rejestru, w tym: 6 bardzo wczesnych, 7 wczesnych, 14 średniowczesnych, 8 średniopóźnych i późnych, 5 skrobiowych średniowczesnych i 10 późnych. Spośród badanych odmian, na wniosek hodowcy, wykreślono z rejestru, z dniem 30 czerwca br., 2 odmiany - WIARUSA i URSUSA. Dodatkowo zostały także skreślone odmiany: ANTOINET, KORONA, QUINCY, ROMULA, RUTA, VITARA. Doświadczenie było objęte pełną ochroną przed zarazą ziemniaka. W sumie przeprowadzono pięć zabiegów następującymi preparatami: - Pyton Consento 450 SC w dawce 2 l/ha, - Altima 500 SC w dawce 0,3 l/ha, - Ridomil Gold MZ 67,8 w dawce 2 kg/ha, - Dithane Neo Tec 75 WG w dawce 2 kg/ha, a także dwukrotne zwalczano stonkę ziemniaczaną preparatem Apacz 50 WG w dawce 40 g/ha. Wcześniejszy termin sadzenia i pogoda, jaka panowała wiosną spowodowały, że ziemniaki wzeszły wcześniej o ok. 5 dni. Natomiast nocne mrozy do -8o C, występujące na początku maja, spowodowały uszkodzenia pierwszych wschodzących roślin. Pogoda w sezonie wegetacyjnym była sprzyjająca dla wzrostu ziemniaków. Odmianami o najmniejszym udziale plonu handlowego (pow. 35 mm) były ZEUS i PROMYK (81%). Warunki, jakie panowały w okresie wegetacji najbardziej odpowiadały odmianie SOPLICA, która plonowała najwyżej (580 dt/ha) spośród odmian zalecanych do uprawy. Niekwestionowaną rekordzistką była natomiast odmiana TETYDA z plonem 610 dt/ha. Ziemianki odmian bardzo wczesnych i wczesnych zebrano 24 sierpnia, odmian średniowczesnych 14 września, a średniopóźnych i późnych 27 września. Odmiany bardzo wczesne jadalne, plon ogólny bulw w dt/ha Odmiana Lord* Denar* Miłek* Flamung Justa Viviana Rok zbioru 2008 355 424 329 x x x 2009 565 553 505 484 396 x 2010 406 346 286 273 199 279 2011 436 406 316 403 345 321 *odmiana zalecana do uprawy w województwie pomorskim Odmiany bardzo wczesne jadalne, plon handlowy bulw w % Odmiana Lord* Denar* Miłek* Flamung Justa Viviana Rok zbioru 2008 91 93 89 x x x 2009 92 92 89 88 x 88 2010 92 95 87 87 91 92 2011 93 91 85 87 95 90 *odmiana zalecana do uprawy w województwie pomorskim Odmiany wczesne jadalne, plon ogólny bulw w dt/ha Odmiana Owacja* Vineta* Cyprian* Bellarosa* Aruba Michalina Oman Rok zbioru 2008 295 297 368 324 x x x 2009 520 544 537 562 x x x 2010 408 363 515 407 290 377 343 2011 477 470 509 472 419 477 438 *odmiana zalecana do uprawy w województwie pomorskim Odmiany wczesne jadalne, plon handlowy bulw w % Odmiana Owacja* Vineta* Cyprian* Bellarosa* Aruba Michalina Oman Rok zbioru 2008 84 89 92 96 x x x 2009 87 89 92 96 x x x 2010 88 92 92 96 87 94 90 2011 91 96 92 97 88 93 86 *odmiana zalecana do uprawy w województwie pomorskim Odmiany średniowczesne jadalne, plon ogólny bulw w dt/ha Odmiana Elanda* Satina* Tajfun* Bartek Cekin Finezja Wiarus Rok zbioru 2008 517 403 474 489 477 x x 2009 426 429 517 479 446 472 445 2010 409 583 477 559 486 445 404 2011 x 562 564 574 552 552 350 Rok zbioru Odmiana 2008 2009 Gawin x x Ametyst x x Bursztyn x x Jutrzenka x x Legenda x x Promyk x x Stasia x x Tetyda x x *odmiana zalecana do uprawy w województwie pomorskim 2010 461 568 x 420 x x 436 x 2011 492 586 435 532 447 422 530 610 Odmiany średniowczesne jadalne, plon handlowy bulw w % Rok zbioru Odmiana 2008 2009 Elanda* 90 89 Satina* 89 90 Tajfun* 95 90 Bartek 90 89 Cekin 92 92 Finezja x 90 Wiarus x x Gawin x 93 Ametyst x x Jutrzenka x x Legenda x x Promyk x x Stasia x x x x Tetyda Bursztyn x x *odmiana zalecana do uprawy w województwie pomorskim 2010 77 89 81 90 81 83 90 83 81 86 x x 88 x x 2011 x 93 91 87 95 89 86 86 83 90 89 81 92 92 83 Odmiany średniopóźne i późne jadalne, plon ogólny bulw w dt/ha Rok zbioru Odmiana Syrena* Zeus* Jelly* Soplica* Medea Zenia Gustaw Ursus *odmiana 2008 2009 414 388 416 441 421 406 x 460 x 367 x x x x x x zalecana do uprawy w województwie pomorskim 2010 555 545 523 610 409 419 x x 2011 571 545 532 580 534 567 559 495 Odmiany średniopóźne i późne jadalne, plon handlowy bulw w % Odmiana 2008 2009 Syrena* 94 89 Zeus* 88 80 Jelly* 95 92 Soplica x 90 Medea x 93 Zenia x x Gustaw x x Ursus x x *odmiana zalecana do uprawy w województwie pomorskim Rok zbioru 2010 90 60 93 85 77 86 x x 2011 94 81 94 96 93 91 92 91 Opracował Grzegorz Manowski Przypominamy * Przypominamy * Przypominamy * Przypominamy * Przypominamy GRUDZIEŃ Produkcja roślinna zimą: ● Agencja Rynku Rolnego uprzejmie informuje, że wnioski o przyznanie dopłaty z tytułu zużytego do siewu lub sadzenia materiału siewnego kategorii elitarny lub kwalifikowany mającej charakter pomocy de minimis w rolnictwie, będzie można składać w oddziałach terenowych Agencji w terminie od 15 stycznia 2012 r. ● Wolny czas od prac polowych należy wykorzystać na dokonanie przeglądu i oceny stanu technicznego sprzętu rolniczego oraz wykonywanie stosownych napraw i konserwacji: - elementy wymagające specjalnych warunków przechowywania, należy zdemontować, np. akumulatory, pasy klinowe i transmisyjne, łańcuchy, listwy nożowe, manometry; - elementy ulegające korozji oczyścić i pokryć powłokami malarskimi zaś elementy, które ze względu na rodzaj pracy nie mogą być malowane - pokryć właściwymi smarami. Wszystkie punkty smarne przesmarować, uzupełnić lub wymienić olej w skrzyniach przekładniowych; - koła maszyn i ciągników rolniczych odciążyć, ustawiając na podporach oraz obniżyć ciśnienie o 20 - 30%; - silniki ciągników i maszyn samobieżnych, przeznaczone na okres dłuższego postoju, zalać olejem, wstrzykując go przez otwory świec żarowych lub wtryskiwaczy do cylindrów silnika; - wymienić płyny na zimowe w pojazdach przeznaczonych do eksploatacji w okresie zimowym; - maszyny i urządzenia specjalistyczne przechowywać w garażach lub wiatach. ● Przypominamy rolnikom o konieczności systematycznego przeglądu ziarna zbóż przechowywanego w silosach oraz magazynach zbożowych, a także o przewietrzaniu ziarna w dni o małej wilgotności powietrza. Zapewni to zachowanie odpowiednich parametrów jakościowych ziarna. W okresie składowania należy również prowadzić obserwacje obecności szkodników i gryzoni. ● Udrożnić zamulone lub zarośnięte przepusty na rowach melioracyjnych, w celu swobodnego przepływu wody. Należy zadbać o dobry ich stan techniczny, który umożliwi skuteczne odprowadzanie nadmiaru wody do rowów głównych. Jednocześnie zaleca się usunięcie z rowów dziko rosnących zakrzaczeń, które często utrudniają prace maszyn i sprzętu rolniczego na obrzeżach pól. ● Zaleca się uzupełnienie wpisów do Notatnika Ewidencji Zabiegów Ochrony Roślin. Przypominamy, że ewidencja zabiegów jest wymogiem ustawowym zgodnie z artykułem 71 Ustawy z dnia 18 grudnia 2003 r. o ochronie roślin (Dz.U. z 2004 r. nr 11, poz. 94 z późn. zm.). Dzięki rzetelnie prowadzonej ewidencji, możemy łatwiej dokonać oceny skuteczności wykonanych zabiegów, a także uniknąć dodatkowych, często niepotrzebnych kosztów. Ważne! Kontrole prowadzone przez PIORiN wykazują, że w wielu przypadkach producenci rolni stosują środki ochrony roślin niezgodnie z treścią etykiety - instrukcji stosowania, tj. w niewłaściwych dawkach lub zastosowane preparaty nie mają rejestracji dla konkretnych gatunków roślin. ● Niewykorzystane środki ochrony roślin należy przechowywać w pomieszczeniach do tego celu przeznaczonych, w których, między innymi, jest możliwość utrzymania temperatury powietrza powyżej 0o C. ● Pamiętajmy o obowiązującym zakazie stosowania nawozów naturalnych i organicznych w postaci stałej oraz płynnej, w okresie od 1 grudnia do końca lutego, za wyjątkiem nawozów stosowanych w uprawach pod osłonami. Sebastian Zwierz WARTO PRZECZYTAĆ… POLSKIE ODMIANY W Brzeznej, w Sadowniczym Zakładzie Doświadczalnym prowadzony jest program hodowli twórczej i zachowawczej maliny. Program ten finansowany jest przez MRiRW w ramach tzw. postępu biologicznego. W wyniku prac hodowlanych uzyskano 4 odmiany owocujące na pędach dwuletnich (Beskid, Nawojka, Benefis, Laszka) oraz 5 odmian owocujących na pędach tegorocznych (Polana, Poranna Rosa, Polka, Pokusa, Polesie). Wyżej wymienione odmiany zastały wpisane do Krajowego Rejestru Odmian. Natomiast tymczasową ochroną prawną zostały objęte 4 odmia- ny: Litacz, Pradziejowa, Sokolica, Karmazyn. Owocują one na pędach 2-letnich. W pracach hodowlanych szczególną uwagę zwraca się na jakość owoców m.in. na ich smak, jędrność, wygląd oraz przydatność do transportu. Ważne są również właściwości dietetyczne i zdrowotne owoców determinowane ich składem chemicznym. Agnieszka Orzeł, Polskie odmiany, Hasło Ogrodnicze 11/2011, str.15 Do czytania zachęca Lucyna Lesińska WIEMY CO PRODUKUJEMY „Zdrowa żywność”, „Wiem co jem”, „Dobre bo polskie” i tym podobne hasła krążą w ulotkach reklamujących naszą polską żywność, w szczególności żywność pochodzenia zwierzęcego. Chcemy, by żywność trafiająca na stół konsumenta była bezpieczna, wolna od czynników, mających negatywny wpływ na nasze zdrowie. Przed producentem stoi ogrom wyzwań budujących most zaufania producent - konsument. Jednym z podstawowych zadań jest dokumentowanie informacji monitorujących bezpieczeństwo produkcji. Filarem monitorującym to bezpieczeństwo na poziomie gospodarstwa jest powiatowy lekarz weterynarii, który nadzoruje produkcję zwierzęcą we wszystkich gospodarstwach sprzedających zwierzęta rzeźne i produkty od nich bądź z nich pochodzące. Na temat monitorowania produkcji zdrowej żywności na poziomie gospodarstwa, zajmującego się hodowlą bydła i nastawionego na produkcję żywca wołowego, rozmawiam z Panem Edwardem Kowalke - Powiatowym Lekarzem Weterynarii w Kościerzynie. - Panie doktorze, weterynaria czuwa nad bezpieczeństwem żywności, prowadzi monitoring bezpieczeństwa żywności. Proszę zdradzić kilka istotnych szczegółów z zakresu tego monitoringu na poziomie gospodarstw hodowlanych. - Inspekcja Weterynaryjna co roku realizuje krajowy program badań kontrolnych substancji niedozwolonych, pozostałości chemicznych, biologicznych, produktów leczniczych i skażeń promieniotwórczych u zwierząt i w produktach pochodzenia zwierzęcego oraz w wodzie przeznaczonej do pojenia zwierząt i w paszach. Co roku Główny Lekarz Weterynarii aktualizuje instrukcję, według której realizowany jest ten monitoring przez wszystkich powiatowych lekarzy weterynarii w naszym kraju. Celem tej instrukcji jest ujednolicenie trybu postępowania organów Inspekcji Weterynaryjnej w zakresie: - sposobu pobierania próbek (strategia i kryteria doboru pobierania próbek), - rodzaju i wielkości próbek, - kierunków prowadzonych badań, - trybu postępowania w przypadku stwierdzenia obecności substancji niedozwolonych lub przekroczenia dopuszczalnego maksymalnego poziomu pozostałości chemicznych, biologicznych i produktów leczniczych, - sposobu prowadzenia dokumentacji wykonywanych czynności. - Na czym polega ten monitoring? Opracowana przez Głównego Lekarza Weterynarii i podzielona proporcjonalnie na wszystkie powiaty sieć badań monitoringowych obejmuje pobieranie próbek moczu, krwi (surowica lub osocze), mięśni, wątrób, nerek, tkanki tłuszczowej, wody przeznaczonej do pojenia zwierząt, środków żywienia zwierząt, mleka krowiego surowego, jaj, ryb, miodu, a nawet przywożonych z innych krajów produktów pochodzenia zwierzęcego. Próbki pobierane są w różnych odstępach czasowych, rozłożonych w okresie całego roku, z różnych miejsc, w zależności od rodzaju pobieranej próbki, w tym między innymi z gospodarstw produkujących zwierzęta rzeźne. Wyżej wymienione próbki pobierane są od bydła w liczbie nie mniejszej niż 0,4% wszystkich zwierząt poddawanych ubojowi w poprzednim roku kalendarzowym, od świń w liczbie nie mniejszej niż 0,05% wszystkich świń poddawanych ubojowi w poprzednim roku kalendarzowym, od owiec i kóz w liczbie nie mniejszej niż 0,05% wszystkich owiec i kóz mających nie więcej niż 3 miesiące życia, poddawanych ubojowi w poprzednim roku kalendarzowym, od co najmniej 100 sztuk koniowatych, od kurcząt brojlerów, kur, indyków, kaczek, gęsi, pobierając co najmniej jedną próbkę na 200 ton rocznej produkcji, od ryb z chowu lub hodowli, w tym hodowli morskich, pobierając nie mniej niż jedną próbkę na 100 ton rocznej krajowej produkcji, z mleka surowego pochodzącego od krów, pobierając co najmniej jedną próbkę na 15 000 ton rocznej produkcji mleka, nie mniej niż 300 próbek, z jaj kurzych pobieranych w gospodarstwie, w punkcie skupu jaj lub w zakładzie pakowania jaj, pobierając co najmniej jedną próbkę na 1 000 ton rocznej produkcji jaj, nie mniej niż 200 próbek z mięsa królików, pobierając co najmniej 10 próbek na 300 ton rocznej krajowej produkcji tego mięsa w poprzednim roku przy pierwszych 3 000 ton produkcji oraz dodatkowo jedną próbkę na każde 300 ton wyprodukowanego ponad 3 000 ton, od zwierząt dzikich, utrzymywanych przez człowieka jak zwierzęta gospodarskie, w liczbie nie mniejszej niż 100 takich zwierząt, ze zwierząt łownych w liczbie nie mniejszej niż od 100 takich zwierząt, w tym od dzików, saren, jeleni, odstrzelonych w kraju w danym roku kalendarzowym, z miodu pszczelego, pobieranego na każdym etapie produkcji, pobierając co najmniej 10 próbek na 300 ton rocznej krajowej produkcji przy pierwszych 3 000 ton produkcji oraz dodatkowo jedną próbkę na każde 300 ton miodu wyprodukowanego ponad 3 000 ton i z przywożonych na teren Polski produktów pochodzenia zwierzęcego, określając zakres badań, liczbę i rodzaj pobieranych próbek w zależności od aktualnych zagrożeń i wielkości przywozu. - Jakie obowiązki spoczywają na rolniku produkującym pasze dla zwierząt? - Każdy rolnik hodujący zwierzęta i produkujący dla nich pasze, począwszy od pasz objętościowych (siano, kiszonki) po treściwe (różne gatunki zbóż i nasion strączkowych), jest przedsiębiorstwem produkującym pasze i zgodnie z rozporządzeniem 183/2005 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 12 stycznia 2005 r., ustanawiającym wymagania dotyczące higieny pasz, do końca grudnia 2006 r. miał zgłosić do właściwego terytorialnie powiatowego inspektoratu weterynarii, że jest producentem pasz, a do końca 2007 roku, rozpoczynając taką działalność po tym roku, złożyć oświadczenie o spełnianiu wymogów tego rozporządzenia przy produkcji pasz. Nie powinniśmy kupować żadnych pasz od podmiotów niebędących w rejestrze producentów pasz, prowadzonym przez powiatowych lekarzy weterynarii. - Rozumiem, że jeżeli mam pole, a nie mam zwierząt, chcę sprzedać produkty pochodzenia roślinnego na cele paszowe, również muszę znajdować się w rejestrze producentów pasz. - Oczywiście, rejestruje się też każdy, kto produkuje, przechowuje, transportuje, przetwarza i wprowadza na rynek pasze dla zwierząt, a nie tylko ten, co skarmia. Każdy rolnik, który nie hoduje zwierząt, ale sprzedaje zboże, również musi zgłosić do właściwego terytorialnie powiatowego inspektoratu weterynarii, że jest producentem pasz - Mam rozumieć, że w momencie zakupu kawałka ziemi, na którym mam zamiar zasiać zboże, muszę tę działalność zarejestrować w Powiatowym Inspektoracie Weterynarii. - Tak, jeśli zamierza Pani sprzedawać te produkty na cele paszowe. Nie ma potrzeby rejestracji, jeśli produkty zostają w gospodarstwie dla zwierząt hodowanych na własne potrzeby. - Które produkty mogą być wprowadzane na rynek? - Na rynek mogą być wprowadzane produkty pozyskiwane od zwierząt lub pochodzące tylko z takich zwierząt, które były hodowane i utrzymywane zgodnie z wymaganiami weterynaryjnymi, określonymi w przepisach o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt i były karmione paszami spełniającymi wymagania określone w przepisach o paszach. - Można by znowelizować powiedzenie „Wiem co jem” na stwierdzenie „Każdy dobry rolnik wie, co jego zwierzę je”. Jakie obowiązki w tym zakresie ciążą na rolniku, oprócz obowiązkowej rejestracji? - Każdy rolnik-hodowca, powinien prowadzić rejestr pasz, czyli zapisywać informacje na temat zakupionej paszy (nie kupujemy pasz niewiadomego pochodze- nia), a w przypadku produkcji paszy we własnym gospodarstwie, zapisywać rodzaj i ilość wyprodukowanej paszy oraz zastosowane środki ochrony roślin i nawozy. - Czy jest obowiązujący dokument dla rejestru pasz? - Forma rejestru jest dowolna. Można robić zapiski w zeszycie, na drukach bądź opisywać faktury. W rejestrze muszą znajdować się informacje dotyczące: źródła i ilości paszy każdej przyjmowanej partii, a także jej przeznaczenie oraz ilości każdej wydawanej partii. Zwracamy uwagę na skład zakupionej paszy. - Rozporządzenie (UE) 183/2005 Parlamentu Europejskiego i Rady z 12 stycznia 2005 r. określa wymagania dotyczące higieny pasz, warunków pozyskiwania, przechowywania i dystrybucji. Co to oznacza? - Wszystkie podmioty działające na rynku pasz są zobowiązane do przestrzegania następujących zasad: ochrona przed zanieczyszczeniem, skażeniem lub zepsuciem, utrzymanie czystości oraz dezynfekcji pomieszczeń i urządzeń mających kontakt z paszami, zapewnienie higienicznych warunków produkcji, transportu i przechowywania pasz, eliminacja zanieczyszczeń przez szkodniki i zwierzęta, prowadzenie dokumentacji dotyczącej każdego przypadku stosowania środków ochrony roślin, każdego przypadku pojawienia się chorób i szkodników, źródła i ilości paszy przyjętej i wydanej, stosowanie wytycznych dobrej praktyki w produkcji pasz pierwotnej i przetworzonej. - Problemowi prawa paszowego poświęciliśmy wiele czasu i miejsca na szkoleniach dla rolników, na łamach prasy rolniczej, w Pomorskich Wieściach Rolniczych. Proszę powiedzieć, czy jest coś o czym warto przypominać? - Trzeba wciąż przypominać o przestrzeganiu zakazu karmienia zwierząt przeżuwających białkiem pochodzenia zwierzęcego, z wyłączeniem: mleka i produktów na bazie mleka i siary, jaj i produktów jajecznych, żelatyny pochodzącej od zwierząt innych niż przeżuwacze i otrzymanymi ze skór i skórek przeżuwaczy. Rolnik, utrzymujący w gospodarstwie przeżuwacze i nieprzeżuwacze, ma obowiązek do takiej organizacji transportu, magazynowania, dystrybucji pasz, żeby na żadnym z etapów nie doszło do zanieczyszczenia pasz dla przeżuwaczy białkiem pochodzenia zwierzęcego. Obowiązujący jest zakaz karmienia zwierząt gospodarskich innych niż przeżuwacze (z wyjątkiem zwierząt futerkowych – mięsożernych), białkiem pochodzenia zwierzęcego, chyba że rolnik posiada decyzję powiatowego lekarza weterynarii lub stosuje białka dopuszczone na zasadzie odstępstw: mączki rybne, fosforany dwu- i trójwapniowe, produkty z krwi – od innych zwierząt niż przeżuwacze. - Co należy rozumieć przez sformułowanie „na zasadzie odstępstw”? - To oznacza, że dopuszcza się stosowanie mączek rybnych, fosforanów dwu- i trójwapniowych, produktów z krwi – od innych zwierząt niż przeżuwacze - dla trzody i drobiu w ograniczonych ilościach, zgodnie z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 999/2001 z dnia 22 maja 2001 r. ustanawiającym zasady dotyczące zapobiegania, kontroli i zwalczania niektórych przenośnych gąbczastych encefalopatii, pod warunkiem że: w gospodarstwie hodowane są jedynie zwierzęta inne niż przeżuwacze, a pełnoporcjowe mieszanki paszowe, z udziałem ww. składników, produkowane przez to gospodarstwo są przeznaczone jedynie do użytku w tym samym gospodarstwie oraz pod warunkiem, że pasze zawierające mączki rybne, stosowane do produkcji, zawierają mniej niż 50% surowego białka. Jeżeli któryś z podmiotów zakupił ww. produkty, powinien telefonicznie powiadomić właściwego dla miejsca zamieszkania powiatowego lekarza weterynarii, celem ustalenia sposobu postępowania. Należy również brać pod uwagę mączki zawarte w koncentratach. Nie kupujemy kota w worku, sprawdzamy receptury. - Wspomniał Pan, że na rynek mogą być wprowadzane zwierzęta i ich produkty z gospodarstw spełniających wymogi weterynaryjne. Co to znaczy? - Każde gospodarstwo, hodujące bydło, owce, kozy i świnie, musi być zarejestrowane we właściwym terytorialnie powiatowym biurze Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, a gospodarstwo utrzymujące pozostałe zwierzęta zgłasza na piśmie powiatowemu lekarzowi weterynarii zamiar prowadzenia działalności w zakresie utrzymywania zwierząt gospodarskich, w celu umieszczenia na rynku tych zwierząt lub produktów pochodzących od tych zwierząt, zgodnie z art. 5, ust. 1, pkt 2 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt (tj. Dz.U. z 2008 r. nr 213, poz. 1342 z pózn. zm.), celem uzyskania między innymi statusu zdrowotnego stada. W przypadku bydła, gospodarstwo czyni starania, by uzyskać decyzję powiatowego lekarza weterynarii o uznaniu stada za urzędowo wolne od gruźlicy, brucelozy i białaczki bydła. - Nabywamy materiał do hodowli tylko ze zdrowych stad, a przecież sprzedający nie ma obowiązku posiadania świadectwa zdrowia. - Ale świadomy kupujący ma prawo i powinien prosić o udokumentowanie statusu zdrowotnego stada, z którego nabywa zwierzę. Może to być aktualne zaświadczenie o statusie zdrowotnym stada lub świadectwo zdrowia wystawione przez urzędowego lekarza weterynarii. Każdemu, kto kupuje zwierzęta, zależy, by nie przywieźć do swojego gospodarstwa niczego, co ograniczyłoby dalszy obrót zwierzętami. W ramach dobrej praktyki hodowlanej, warto poddać zakupione zwierzęta kwarantannie. - Jakie warunki powinno spełnić gospodarstwo, z którego zwierzęta lub środki spożywcze pochodzenia zwierzęcego są wprowadzane na rynek? - W gospodarstwie powinny znajdować się: wydzielone miejsca do składowania środków dezynfekcyjnych i środki dezynfekcyjne w ilości niezbędnej do przeprowadzenia doraźnej dezynfekcji, maty dezynfekcyjne w liczbie zapewniającej zabezpieczenie wejść i wjazdów do gospodarstwa w przypadku zagrożenia epizootycznego, wydzielone miejsce do składowania obornika, miejsce zapewniające właściwe warunki do przetrzymywania produktów leczniczych weterynaryjnych, zabezpieczone przed dostępem osób niepowołanych, - przy wejściach do budynków, w których utrzymywane są zwierzęta, powinny znajdować się tablice z napisem „Osobom nieupoważnionym wstęp wzbroniony”, odzież i obuwie przeznaczone tylko do obowiązkowego użycia w gospodarstwie. Szczegółowe informacje na powyższy temat znajdują się w Dzienniku Ustaw z 2003 r. nr 168, poz. 1643. - Mówi się o tym, że anonimowej produkcji nadszedł kres - wiemy co jemy. Czy tak jest naprawdę? - Tak. Każdy, kto sprzedaje żywiec, wypełnia druk zawierający informacje dotyczące łańcucha żywnościowego zwierząt kierowanych do uboju. Deklaracja ta zawiera informacje dotyczące: leczenia zwierząt, występowania chorób zakaźnych, żywienia zwierząt, badań monitoringowych, podjętych środków kontroli. Na druku podpisy składają: właściciel zwierząt, osoba przyjmująca zwierzęta i urzędowy lekarz weterynarii. Oczywiście do tej informacji jest dołączona lista wraz numerami identyfikacyjnymi zwierząt. Przy sprzedaży żywca, do druków z informacjami o zwierzętach dołącza się również listę z ich numerami identyfikacyjnymi - Jest wiele zagadnień, o których nie zdążyliśmy porozmawiać, między innymi o formach przemieszczania zwierząt, sprzedaży z gospodarstwa lub z punktu gromadzenia. Myślę, że w niedalekiej przyszłości powrócimy do tych tematów. - Oczywiście zapraszam. Weterynaria jest otwarta na różne formy współpracy, a w interesie nas wszystkich leży dobro konsumenta. Bezpieczna żywność jest powodem do zadowolenia zarówno producenta, jak i konsumenta. - Dziękuję za rozmowę. Myślę, że każdy kto już zajmuje się produkcją zwierzęcą, robi to dobrze. Natomiast Ci, którzy mają zamiar rozpocząć hodowlę, mogą skorzystać z porad doradców Pomorskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego i lekarzy weterynarii pracujących w Powiatowych Inspektoratach Weterynarii. Helena Artyszuk Notatki z konferencji ZDROWE STADO - PODSTAWĄ ZDROWEJ PRODUKCJI Pod takim tytułem Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Gdańsku i Polska Federacja Hodowców Bydła i Producentów Mleka, Oddział Gdańsk zorganizowali konferencję poświęconą zagrożeniom dotyczącym wysoko produkcyjnych stad bydła. Odbyła się ona 21 października br. w Lubaniu. Wojciech Barański, dr nauk weterynaryjnych z Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego omówiał najważniejsze problemy wpływające na rozród bydła mlecznego i mięsnego. Prawidłowe wskaźniki rozrodu to: skuteczność pierwszej inseminacji powyżej 55%, a na jedno skuteczne pokrycie nie więcej niż dwie porcje nasienia; okres międzyciążowy do 105 dni, zaś międzywycieleniowy nie więcej niż 395 - 405 dni. Najlepiej byłoby, gdyby krowa urodziła raz w roku, jednakże w stadach wysoko produkcyjnych nie jest to łatwe. Głównym powodem zaburzeń w rozrodzie jest złe żywienie, trudności w bilansie energetycznobiałkowym. Organizm krowy po wycieleniu nastawia się na wysoką produkcję, więc czasami brakuje mu sił na regenerację dróg rod- Konferencję otworzył Dyrektor PODR w Gdańsku Józef Sarnowski Dr Wojciech Barański z Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego omawiał najważniejsze problemy wpływające na rozród bydła mlecznego i mięsnego nych i gotowość do przyjęcia kolejnej ciąży. Występujące stany zapalne macicy są przyczyną opóźnionej inwolucji macicy. Czynnikami sprzyjającymi występowaniu stanów zapalnych są: zatrzymanie łożyska, ciężki poród, martwo urodzone cielęta i inne. Najważniejszymi elementami organizacji rozrodu jest: właściwa ocena stanu dróg rodnych, diagnoza występujących problemów zdrowotnych, wykrywanie rui u krów zdrowych, przygotowanych do krycia. Wykładowca zwracał szczególną uwagę na konieczność profilaktycznych badań, celem wczesnej diagnozy problemów zdrowotnych. Krowy, które kwalifikują się do badań rektalnych, to krowy: - po ciężkim porodzie, zatrzymaniu łożyska, - z wypływami z dróg rodnych, - krowy i jałówki inseminowane 30 - 50 dni wcześniej, - niepokazujące objawów rujowych powyżej 2 miesięcy od porodu, - z nieregularnymi rujami, - kryte 3 lub więcej razy i niecielne, - jałówki przeznaczone do inseminacji. Warto jest też przeprowadzić badanie na cielność, aby mieć pewność, że dane sztuki są cielne. Często się zdarza, że u krowy nie ma objawów rui za przyczyną afunkcji jajników, torbieli i cyst jajnikowych. Wojciech Barański apelował do hodowców: „Jeśli pojawiają się problemy w rozrodzie, warto przeprowadzić analizę żywienia, wykorzystując narzędzia do takiej oceny (ocena kondycji BCS, analiza tabulogramów - białko, mocznik, tłuszcz, ocena kału)”. Ważnym elementem jest samo wykrywanie rui. Często kryjemy krowy w złym czasie, a każde nieskuteczne krycie to wyrzucona złotówki. Niezwykle trudne jest również ustalenie początku rui, gdyż w 70% przypada on na godziny nocne. Specyfika hodowli bydła mięsnego wymaga szczególnej kontroli prawidłowości rozrodu. Ponieważ produkcyjność tych krów mierzymy umięśnieniem odsadzonego cielęcia, należy dołożyć starań, by cielęta rodziły się raz w roku. Tomasz Soukup - przedstawiciel Chemirolu - twierdzi, iż potencjał genetyczny krów pozwala na wysoką produkcję, jednak podkreśla, że warunkiem wysokiej, zdrowej produkcji, przy zachowaniu właściwych wskaźników rozrodu, jest analiza prawidłowości żywienia. Właściwie przygotowany i prowadzony program żywienia jest znacznie ważniejszy niż teoretyczna dawka pokarmowa. Tymczasem popełniamy wiele błędów żywieniowych zarówno w procesie przygotowania, jak i bilansowania dawek pokarmowych. Podstawowym narzędziem w zarządzaniu stadem jest tabulogram OWUB, a wyniki składu chemicznego mleka są wskaźnikiem prawidłowości żywienia. Gabi Bongers z holenderskiej firmy Schils Bv przypomniała, że o jakości jałówek decyduje odchów cieląt. Zwróciła też uwagę na jakość zadawanych pasz. Dobry i zdrowy wzrost cieląt to droga do maksymalnej produkcji mleka. Podkreśliła również znaczenie preparatów mlekozastępczych dla cieląt. Dużym zainteresowaniem cieszył się wykład lekarza weterynarii Krzysztofa Okroja, dotyczący czynników wpływających na schorzenia racic. Najważniejsze z nich to: - uwarunkowania genetyczne wielkość i kształt racic, jakość rogu, wady postawy, obciążenie kończyn; - czynniki higieniczne - wilgotność stanowisk i podłoża, rodzaj ściółki, częstotliwość usuwania obornika, rodzaj wybiegów; - pielęgnacja racic – korekcja racic, inne zabiegi pielęgnacyjne np. kąpiele w płynach dezynfekcyjnych; - systemy utrzymania - rodzaj stanowisk, rodzaj podłoża (twardość, chropowatość), możliwość ruchu; - czynniki żywieniowe - schorzenia metaboliczne, niedobór makro- i mikroelementów, jakość paszy; - czynniki infekcyjne, urazy. Wykładowca stwierdził, że zdrowe nogi to długie użytkowanie wysoko wydajnych zwierząt. Dbałość o racice pozwala uniknąć wszelkiego typu kulawizn skracających użytkowanie krów. Udział w konferencji to nie tylko pigułka podstawowych informacji na temat organizacji hodowli, ale również okazja do wymiany doświadczeń oraz zapoznania się z ofertami firm paszowych i wyposażenia budynków. Dużym zainteresowaniem cieszyła się oferta firmy Rolstal, prezentowana przez Michała Boćkowskiego. Przedstawił on nowoczesne poskramiacze i wygrodzenia ułatwiające organizację hodowli. Helena Artyszuk OFERTY SPRZEDAŻY (ciąg dalszy ze str. 64) Jałówki 100% limousine (8 szt.) bardzo spokojne, bezrożne, po doskonałych rodzicach (wnuki słynnego buhaja francuskiego Napoleona nr FR 8797013359), stado pod oceną PZHiPBM. Wiadomość: tel. kom. 609850331, pow. lęborski. *** Dwa graniczące ze sobą siedliska rolnicze obrzeżach Chojnic: tj. 2,2 ha ze stawem o pow. 800 przyłączami i możliwością budowy oraz 2,2 z dwoma nowymi budynkami w stanie surowym samą ziemię (4 ha). Cena do uzgodnienia. Wiadomość: tel. kom. 691877920. na m2, ha lub *** Nasiona pomidorów wielkoowocowych – czarnych, białych, żółtych, malinowych i innych. Nowość - pomidory do faszerowania. Wiadomość: tel. (91) 564 55 76, www.janogrodnik.pl.tl. *** Rozrzutnik obornika Fortschritt na tandemie o ład. 10 t, Tur do ciągnika C-360. Wiadomość: tel. kom. 502058584. *** Gospodarstwo rolne o pow. 12,5 ha, w tym 2,5 ha lasu z budynkiem mieszkalnym, oborą i stodołą w miejscowości Niemieryczów, pow. Lipsko, woj. mazowieckie za ogólną sumę 160.000 zł. Cena do negocjacji – pilne! Wiadomość: Marek Jarmuż, tel. kom. 668378249, gm. Nowy Dwór Gdański. Przetrząsaczo-zgrabiarkę pasową prod. polskiej w bardzo dobrym stanie (po remoncie), cena – 1200 zł. Wiadomość: tel. kom. 697580947 lub 605857362. *** Bobik (13 t). Wiadomość: tel. 519485500 gm. Stegna. *** Ciągnik Zetor 16145, r. prod. 1983, stan b. dobry, cena – 30 000 zł. Wiadomość: tel. kom. 605227846. *** Prosięta. Wiadomość: tel. kom. 510514103, gm. Nowy Dwór Gdański. REKLAMA PPH „DOWO” WOJCIECH DOBRZYCKI 73-110 Stargard ● nawóz wapniowo-magnezowy węglanowy – dolomit CaO – 30% MgO – 17% ● nawóz wapniowy węglanowy CaO – 50% = 90% CaCO3 ● nawóz wapniowy tlenkowy CaO – 50% i 60% tel./fax 91/578 67 33, tel. kom. 601863937 www.dowo.pl CZYNNIKI DECYDUJĄCE O EFEKTYWNYM ODCHOWIE PROSIĄT Prawidłowy odchów prosiąt należy do najważniejszych czynników decydujących o opłacalności produkcji trzody chlewnej. Przy powszechnej tendencji do skracania okresu utrzymania prosiąt przy maciorze, należy stworzyć szczególne warunki w zakresie mikroklimatu, wyposażenia technicznego oraz organizacji produkcji. Ich odpowiednia jakość może obniżyć śmiertelność prosiąt do kilku procent. Wyposażenie budynku Zasadniczym elementem wyposażenia porodówki są kojce porodowe. Kojce powinny przede wszystkim uwzględniać wymagania prosiąt, ale nie bez znaczenia jest także komfort macior. Większe bezpieczeństwo prosiętom zapewniają kojce z jarzmem porodowym, jednak ograniczają one możliwości naturalnych zachowań lochy, takich jak swobodne poruszanie czy ścielenie gniazda. Swobodne manifestowanie swoich odruchów uspokaja maciorę i sprzyja zwiększeniu przeżywalności prosiąt, nawet o jedną sztukę w miocie. Minimalna powierzchnia kojca z jarzmem to 3,5 m2, natomiast bez uwięzi musi być przynajmniej o metr większa. W jednym i drugim przypadku musi być oddzielona lita część legowiskowa pozwalająca na jednoczesny odpoczynek wszystkich prosiąt. Posadzka powinna być gładka (ale nie śliska), sztywna, stabilna i równa. Kojec powinien być wyposażony w poidełka (wszystkie świnie powyżej 2. tygodnia życia muszą mieć dostęp do wystarczającej ilości świeżej wody) i karmidła dostosowane do wieku prosiąt. Konstrukcja i usytuowanie koryta dla macior powinny uniemożliwiać do niego dostęp prosiętom. Dodatkowym elementem wyposażenia, ze względu na szczególne wymogi termiczne, powinny być ogrzewane budki dla prosiąt. Maksymalna szerokość otworów w podłodze nie może być większa niż 11 mm, a szerokość belki rusztu musi mieć co najmniej 50 mm. Mikroklimat Bardzo istotną rolę odgrywa mikroklimat budynku. Od razu należy podkreślić, że pod tym względem wymagania prosiąt są diametralnie różne od wymagań loch. Prosięta po urodzeniu praktycznie przez 3 dni nie posiadają systemu termoregulacji, na wytworzenie którego potrzeba około trzech tygodni życia. W tym czasie następuje szybki przyrost tkanki tłuszczowej - od 1 do 16%, a na powierzchni skóry pojawia się okrywa włosowa. Dlatego przez cały czas dochodzenia do całkowicie sprawnego systemu termoregulacji, prosięta muszą być w sposób ciągły dogrzewane. W pomieszczeniach porodówki, a szczególnie w kojcach porodowych, pojawiają się dwa przeciwstawne problemy dotyczące mikroklimatu dla loch karmiących i nowo narodzonych prosiąt. Najkorzystniejszą temperaturą dla loch jest 20o C, a dla prosiąt w pierwszych dniach życia 32o C. Dobrą wilgotnością względną powietrza dla loch jest 70% (max 80%), a dla prosiąt 60% (max 70%). Ruch powietrza może osiągać - w przypadku loch 0,2 m/s, podczas gdy prosięta w ogóle nie tolerują ruchu powietrza. Dlatego dobrym rozwiązaniem jest, wcześniej wspomniana, budka dla prosiąt ogrzewana systemem podłogowym lub światłem żarowym, gwarantująca swoisty mikroklimat. Na czas porodu należy zagwarantować w porodówce dostateczne ciepło i brak przeciągów. Wymagania dotyczące temperatury dla prosiąt i loch (PIWet, Puławy) Kategoria Prosięta: 1 - 3-dniowe 4 - 14-dniowe 15 – 21-dniowe Lochy: - niskoprośne - karmiące Temperatura w o C min optymalna max 25 24 18 32 28 23 34 32 27 12 18 15 20 20 27 Organizacja porodu Kojec porodowy, do którego wprowadza się odrobaczoną i czystą maciorę, powinien być suchy i zdezynfekowany. Przed rozpoczęciem porodu należy włączyć lampę podczerwieni lub ogrzewanie podłogowe, a w szczególnych warunkach zabezpieczyć dodatkowe źródło ciepła usytuowane za maciorą. Należy dołożyć starań, aby wszystkie porody odbywały się pod nad- zorem. W ten sposób śmiertelność noworodków można obniżyć nawet do 2%, w stosunku do 20% przy porodach niedozorowanych. Szczególnie ważną czynnością jest natychmiastowe wycieranie prosiąt do sucha. Kolejne czynności to: - usunięcie śluzu z nozdrzy i jamy gębowej; - urwanie pępowiny w odległości około 2,5 cm od ściany brzusznej i odkażenie jodyną. Obcinanie może spowodować dalsze krwawienie; - skrócenie kiełków poprzez przycinanie lub lepszym sposobem przez szlifowanie. Uważamy, aby nie „otworzyć” zęba lub zranić dziąsła; - kurtyzowanie ogonków przeprowadzamy w 1. dniu życia prosięcia, ranę dezynfekujemy jodyną; - jak najszybciej dosadzamy prosię do sutka. Prosięta, rodząc się, pozbawione są odporności. Uzyskują ją przez pobranie przeciwciał odpornościowych z siary. Ważne jest niezwłoczne pobranie siary przez noworodka, gdyż mleko lochy zapewnia niezbędne składniki do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Należy pamiętać, iż wartość i skład tego surowca zmienia się z godziny na godzinę. Po około 4 godzinach od porodu zawartość przeciwciał spa- da o połowę, a po 24 – immunoglobuliny są rozkładane przez enzymy trawienne. Zmniejszeniu ulega również wchłanialność przeciwciał ze śluzówki jelit; - umieszczamy prosię w ogrzewanej skrzynce; - w sytuacji prosiąt nadliczbowych, należy pomyśleć o przesadzeniu prosiąt do innych macior, jednak po dwukrotnym odpojeniu siarą własnej matki. W pierwszym tygodniu życia dokonujemy ponadto następujących czynności: - w 2. – 3. dniu życia podajemy doustnie lub domięśniowo preparat zawierający żelazo, pamiętając że podanie żelaza prosiętom przechodzącym biegunkę może być bardzo niebezpieczne; - od pierwszych dni życia umożliwiamy prosiętom korzystanie z czystej wody pitnej o temperaturze nie niższej od temperatury otoczenia; - knurki kastrujemy w pierwszym tygodniu życia, ze względu na łagodne przejście tego zabiegu w tym okresie jak i łatwość wykonania zabiegu na tak małym zwierzęciu; - dokarmianie prosiąt należy rozpocząć stosunkowo szybko. Jeżeli dysponujemy bardzo dobrymi paszami pełnoporcjowymi, może być to już pod koniec pierwszego tygodnia życia; - stale obserwujemy zachowanie i stan zdrowia prosiąt, aby móc szybko reagować na wszelkie zmiany i objawy chorobowe. Zabiegu kurtyzowania ogonków i skracania kiełków nie należy wykonywać rutynowo, lecz wyłącznie w przypadku stwierdzenia takiej potrzeby w wyniku obserwacji świń w naszym gospodarstwie. Prosięta odsadzamy po ukończeniu 4. tygodnia życia. Gdy gospodarstwo dysponuje specjalnym pomieszczeniem do tego przeznaczonym (odchowalnią), prosięta można odsadzić po ukończeniu 21. dnia życia. Włodzimierz Sawirski UWAGA! Nowa metoda oceny tusz wieprzowych Komisja Europejska zaakceptowała nowy, uproszczony system klasyfikacji poubojowej tuczników. Wymyślony przez niemieckich naukowców, bardzo prosty i tani system nosi nazwę ZP – metoda dwóch punktów (od niemieckiego: zwei punkte metode). Metoda ZP jest metodą szynkową, uwzględniającą liniowe pomiary wskaźników umięśnienia zlokalizowanych w szynce. W odróżnieniu od stosowanej obecnie metody schabowej, nie wymaga stosowania drogich urządzeń zwanych choirometrami. Metoda ta polega na pomiarze grubości słoniny na krzyżu II oraz grubości warstwy mięśni lędźwiowo-pośladkowych, a następnie podstawianiu danych do równania regresji i obliczeniu procentowej zawartości mięsa w tuszy. Pomiary wykonuje się na wiszących półtuszach ciepłych nie później jak 45 minut od momentu kłucia. Zaletą metody jest duża powtarzalność oceny umięśnienia, łatwa weryfikacja i kontrola przeprowadzonej oceny oraz niska cena – do wykonania pomiarów wystarczy nawet linijka, oczywiście wykonana z materiału dopuszczonego do kontaktu z żywnością. Zainteresowane tą metodą są przede wszystkim małe i średnie zakłady mięsne, których nie stać na drogie urządzenia pomiarowe. Metoda ZP pozwala na szybką, dokładną i powtarzalną ocenę tusz i ich klasyfikację oraz prawidłowe rozliczenie z dostawcą żywca. Po akceptacji KE można ją już stosować, czego efektem będą na pewno spore oszczędności. Maria Gwizdała Od 1 stycznia 2012 r. nowe normy utrzymania kur niosek NOWE WYMOGI DLA KURNIKÓW Już za miesiąc zaczną obowiązywać nowe wymogi dotyczące utrzymania kur niosek. Wymagania te zawarte są w Rozporządzeniu Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 15 lutego 2010 r. w sprawie wymagań i sposobu postępowania przy utrzymaniu gatunków zwierząt gospodarskich, dla których normy ochrony zostały określone w przepisach Unii Europejskiej (Dz.U. nr 56, poz. 344 z późniejszymi zmianami Dz.U. nr 171, poz. 1157). Rozporządzenie to określa m.in. sposób postępowania i utrzymania kur niosek oraz kurcząt brojlerów. Okres przejściowy dla kurników, które powstały przed 26 marca 2004 r., kończy się 31 grudnia 2011 r. To jednoznacznie określa, iż w przypadku utrzymywania w gospodarstwie co najmniej 350 kur niosek można je utrzymywać w zmodyfikowanych klatkach jednopoziomowych lub wielopoziomowych albo w systemie bez klatek jednopoziomowo lub wielopoziomowo. W przypadku utrzymywania kur w systemie klatkowym, klatkę wyposaża się w: 1. pojemnik na paszę o minimalnej długości 0,12 m na 1 nioskę, 2. urządzenia do pojenia o minimalnej długości 0,12 m na 1 nioskę lub, co najmniej 2 poidła kropelkowe lub kubeczkowe dostępne dla każdej kury nioski w klatce, 3. gniazdo, 4. grzędy, których minimalną długość ustala się mnożąc 0,15 m x ilość niosek w klatce, 5. ściółkę w ilości umożliwiającej kurom nioskom dziobanie i grzebanie, 6. urządzenie do skracania pazurów. Powierzchnia klatki, w przeliczeniu na jedną kurę, powinna wynosić co najmniej 0,075 m2, przy czym powierzchnia bez gniazda co najmniej 0,06 m2, a powierzchnia całkowita takiej klatki co najmniej 0,2 m2. Wymiary klatki bez gniazda powinny wynosić: szerokość co najmniej 0,3 m, wysokość co najmniej 0,45 m. Wysokość, z wyłączeniem powierzchni użytkowej, powinna wynosić, co najmniej 0,2 m. Nachylenie podłogi nie może przekraczać 80 lub 14%. Odległość między rzędami klatek powinna wynosić co najmniej 0,9 m, a odległość pierwszego poziomu klatek od podłogi min 0,35 m. W przypadku utrzymywania kur w systemie podłogowym (bez klatek – jednopoziomowo lub wielopo- ziomowo), maksymalna obsada kur niosek na m2 powierzchni użytkowej podłogi w kurniku powinna wynosić 9 sztuk. Ściółka powinna zajmować, co najmniej 1/3 powierzchni podłogi kurnika, przy czym powierzchnia ściółki na jedną kurę nioskę powinna wynosić, co najmniej 0,025 m2. Podłogę i wyposażenie w takim kurniku wykonuje się w sposób zapewniający podtrzymywanie wszystkich zwróconych ku przodowi pazurów nóg kur. Kurnik w systemie podłogowym wyposaża się w: 1. urządzenia do karmienia liniowe o min długości linii brzegu 0,1 m na sztukę bądź kołowe o min długości linii brzegu 0,04 m na 1 nioskę, 2. urządzenia do pojenia: liniowe pojemniki na wodę, których minimalna długość to 0,025 m na kurę nioskę lub kołowe pojemniki na wodę, których minimalna długość linii brzegowej to 0,01 m, poidła kropelkowe lub kubeczkowe jedno na nie więcej niż 10 kur niosek, przy czym co najmniej 2 poidła kropelkowe lub kubeczkowe dostępne dla każdej kury, 3. gniazda pojedyncze lub grupowe z tym, że pojedyncze gniazdo powinno przypadać na nie więcej niż 7 kur, przy gnieździe grupowym obsada na m2 gniazda powinna być nie większa niż 120 kur niosek, 4. grzędy pozbawione ostrych krawędzi, umieszczone nad powierzchnią nie pokrytą ściółką, których minimalną długość ustala się, mnożąc 0,15 m przez liczbę kur niosek w tym kurniku. Ponadto odległość między grzędami, mierzona w płaszczyźnie poziomej, powinna wynosić, co najmniej 0,3 m, a odległość pomiędzy grzędą a ścianą co najmniej 0,2 m. W przypadku utrzymywania kur niosek w systemie bezklatkowym wielopoziomowo, gdzie kury mogą się swobodnie poruszać pomiędzy poziomami, dopuszcza się stosowanie nie więcej niż 4 poziomów. Wysokość pomiędzy poziomami powinna wynosić minimum 0,45 m. Ponadto poziomy ustawia się tak, aby zapobiec spadaniu odchodów oraz niezjedzonych resztek paszy na niższy poziom. Urządzenia do karmienia i pojenia, w ilościach jak wyżej, umieszcza się w sposób umożliwiający każdej z tych kur jednakowy dostęp do tych urządzeń. W przypadku, gdy kurom zapewnia się dostęp do wybiegów, otwory wyjściowe na wybiegi powinny być równomiernie rozłożone na całej długości kurnika. Minimalne wymiary to wysokość 0,35 m, szerokość 0,40 m, przy czym na 1000 kur minimalna szerokość otworów wynosi 2 m. Powierzchnia wybiegu winna być dostosowana do liczby kur, rodzaju gruntu tak, aby zapobiec jego skażeniu. Kurom na wybiegu zapewnia się dostęp do urządzeń do pojenia oraz możliwość ochrony przed niekorzystnymi warunkami atmosferycznymi oraz zwierzętami drapieżnymi. W kurniku dla kur niosek minimalizuje się poziom hałasu. Ponadto wyposażenie kurnika i wszelki sprzęt utrzymuje się w czystości, czyści się i dezynfekuje przed każdym umieszczeniem w kurniku nowej partii kur. Odchody usuwa regularnie, a padłe kury nioski, co najmniej raz na dobę. Klatkę kontroluje się tak, aby uniemożliwić kurom ucieczkę, wyeliminować możliwość urazów, uszkodzeń lub cierpienia, zapewniając obsłudze swobodne wyjmowanie i wkładanie kur do klatki. Jak informuje FAMMU/FAPA, na posiedzeniu Komisji Rolnictwa i Rozwoju Wsi Parlamentu Europejskiego unijny komisarz ds. zdrowia i ochrony konsumentów John Dalli „zapewnił, że termin wejścia w życie dyrektywy nie zostanie odroczony”, opowiedział się natomiast za wypracowaniem „rozwiązania politycznego” dla producentów, którzy tego terminu nie dotrzymają. Komisarz zaproponował, aby jaja z klatek tradycyjnych mogły być po 1 stycznia 2012 r. sprzedawane wyłącznie do przetwórstwa, tj. do wykorzystania jako składnik makaronów, dań gotowych itp. Dalii opowiedział się również za zakazem eksportu takich jaj poza granice państwa członkowskiego, w którym zostały wyprodukowane. Komisja zapowiada również utworzenie specjalnej inspekcji, która będzie kontrolowała proces wdrożenia dyrektywy, a w stosunku do państw członkowskich, które nie dostosują się do niej w wymaganym terminie, rozpocznie się postępowanie karne w sprawie naruszenia prawa UE”. Maria Gwizdała Przypominamy * Przypominamy * Przypominamy * Przypominamy * Przypominamy GRUDZIEŃ Bydło: ● Nie czekajmy do nadejścia mrozów z ochroną poideł i ujęć wodnych. Na pewno taniej będzie je wcześniej zabezpieczyć, niż później usuwać awarie spowodowane działaniem niskich temperatur. Pryzmy z kiszonkami, sterty z sianem i słomą również powinniśmy zabezpieczyć przed działaniem deszczu i śniegu. ● Zasuszenie to bardzo ważny okres w życiu krowy. To początek kolejnej laktacji. Od tego, czy prawidłowo go przeprowadzimy, zależy późniejsza wydajność naszych zwierząt. Zasuszenie to nie czas na zmianę kondycji u krów. O tym musimy pamiętać w ostatnim okresie laktacji. ● Krowy, u których w okresie laktacji występowały stany zapalne wymienia, powinniśmy zasuszać w osłonie antybiotykowej. ● 31 grudnia to ostatni termin składania wniosków do OT ARR w sprawie konwersji kwoty mlecznej (zamiana kwoty np. bezpośredniej na hurtową). Trzoda chlewna: Zima to szczególna pora roku pod względem utrzymania właściwego mikroklimatu w budynkach inwentarskich. Potrzeba wentylacji budynków i jednoczesne utrzymanie optymalnej temperatury nie zawsze dają się pogodzić, jednak wymiana powietrza jest niezbędna z wielu powodów. ● Rosnący wraz z niedowentylowaniem poziom amoniaku i innych szkodliwych gazów, usypiające działanie dwutlenku węgla czy w końcu brak tlenu maję bezpośredni, negatywny wpływ przede wszystkim na układ oddechowy. Zapalenia płuc, kaszel nasilają się zwykle w okresie zimowym. To konsekwencja słabo wentylowanych budynków. ● Wilgoć i niska temperatura negatywnie wpływały również na konstrukcję budynku. Przyczyniają się do zagrzybienia, korozji doprowadzających do szybkiego technicznego niszczenia obiektu. ● Wzmożona wilgotność zwiększa uczucie chłodu u świń, przy czym zawsze bardziej narażone będą na to zwierzęta młode, a zwłaszcza prosięta, których system termoregulacji rozwija się wraz z wiekiem i tworzeniem się tkanki tłuszczowej. ● Człowiek w takim samym stopniu narażony jest na działanie niekorzystnych czynników środowiska. Zapylenie, wilgotność i obecność szkodliwych gazów w równym stopniu dotyczy zatem ludzi obsługujących, jak i same zwierzęta. Należy przyjąć że w okresie zimowym minimum dotyczące wymiany powietrza to około 0,1 - 0,2 m³ w ciągu godziny i to na każdy kilogram żywej masy ciała w chlewni. Wanda Barańska, Zbigniew Marciniak, Włodzimierz Sawirski CZYSTE JEZIORA DLA POMORZA W dniu 28 października br., w Urzędzie Marszałkowskim w Gdańsku, odbyła się konferencja pt. „Czyste jeziora dla Pomorza”. Do udziału w konferencji zaproszeni zostali przedstawiciele jednostek samorządowych, doradcy Pomorskiego Ośrodka Rolniczego oraz przedstawiciele firm i instytucji zainteresowanych tym zagadnieniem. Uczestników konferencji powitał Marszałek Województwa Pomorskiego - Mieczysław Struk, który w swoim wystąpieniu wielokrotnie podkreślał, że jeziora i inne cieki wodne są naszym wspólnym bogactwem bogactwem terenów wiejskich, gmin oraz całego Pomorza i należy je koniecznie chronić przed degradacją. W wykładzie pt. „Jak postępować, aby zatrzymać proces eutrofizacji jezior i przywrócić dobry stan ich wód”, dr hab. Elżbieta Bajkiewicz-Grabowska, profesor Uniwersytetu Gdańskiego, omówiła czynniki decydujące o żywocie jezior, które - jak każdy ekosystem - podlegają zmianom, wypłycaniu z powodu gromadzenia się materii organicznej w misie jeziornej, co w efekcie końcowym prowadzi do tworzenia bagien i torfowisk. Na funkcjonowanie jeziora i jego żywot wpływają m.in. warunki klimatyczne, zlewnia jeziora (woda i wszystkie czynniki wpływające na degradację jeziora) oraz parametry misy jeziornej, która jest oknem hydrogeologicznym umożliwiającym kontakt wód jeziornych z głębszymi poziomami wodonośnymi. Prelegentka zwróciła uwagę na to, że by ocenić, jakie są szanse na przywrócenie dobrego stanu wód jeziora, należy przeprowadzić wiele badań i uzyskać o nim wiele informacji. Taką diagnozę należy rozpocząć od oceny presji na dane jezioro, czyli od oceny wskaźników antropogenicznych i naturalnych. Do czynników antropogenicznych - wynikających z działalności człowieka - zalicza się zagospodarowanie zlewni, czyli wielkość ładunku biogennego pochodzącego ze źródeł punktowych (np. pryzmy obornika, spływy gnojówki z gospodarstwa) i obszarowych (intensywnie nawożone pola uprawne). Spośród czynników naturalnych, należy podkreślić znaczenie takich, jak wielkość i głębokość zbiornika (czynniki morfometryczne) oraz odporność zbiornika wodnego na oddziaływanie zlewni. Kolejnym parametrem, istotnym dla oceny jeziora, jest jego odporność na oddziaływanie zlewni. Wyróżnia się cztery kategorie odporności jezior: - I kategoria - wysoko odporne, o najmniejszej podatności na degradację, - II kategoria - odporne, o umiarkowanej podatności na degradację, - III kategoria –mało odporne, podatne na degradację, - IV kategoria - nieodporne, bardzo podatne na oddziaływanie zlewni. W zależności od przynależności jeziora do danej kategorii, wskazuje się działania naprawcze, metody rekultywacji. Dla jezior o wysokiej odporności na oddziaływanie zlewni nie jest konieczne prowadzenie zabiegów odnowy. Dla jezior o obniżonej odporności należy ograniczyć presję antropogeniczną, czyli ograniczyć spływ ładunków biogennych np. fosforu ze źródeł punktowych i obszarowych. Według oceny dr hab. Elżbiety Bajkiewicz-Grabowskiej, perspektywa przywrócenia dobrego stanu wód w jeziorze musi być związana nieodłącznie z perspektywą utrzymania tego dobrego stanu. W przeciwnym wypadku działania naprawcze są nieuzasadnione. Profesor Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie, dr hab. inż. Julita Dunalska, w wykładzie pt. „Techniczne metody rekultywacji jezior”, przedstawiła sprawdzone i stosowane w Katedrze Inżynierii Ochrony Środowiska UWM metody rekultywacji jezior. Wybór metody rekultywacji poprzedzony jest oczywiście dokładnym badaniem jakościowym wód jeziornych i osadów dennych. Na tym etapie konieczne jest również przeprowadzenie rozpoznania źródła zanieczyszczeń w danej zlewni i ich wyeliminowanie np. zanieczyszczeń punktowych typu kolektory odprowadzające ścieki komunalne i ograniczenie źródeł roz- proszonych poprzez wdrażanie rolnictwa zrównoważonego ze zbilansowanym nawożeniem itp. Drugim etapem, w procesie poprawy jakości wód w zbiorniku wodnym – jeziorze, jest kompleksowa ocena i wybór wykonawcy. W praktyce stosowane są techniczne i biologiczne metody rekultywacji jezior. Do technicznych metod należą np.: usuwanie wód hipolimnionu (wody warstw dennych), sztuczne napowietrzanie i usuwanie osadów dennych. Odprowadzanie wody z warstw dennych przeprowadza się w okresie „stagnacji letniej”. Twórcą tej metody jest prof. Przemysław Olszewski z UWM, który w 1956 r. prowadził pierwsze badania w tym kierunku przy użyciu drewnianego rurociągu, a od 1976 r. przy użyciu rurociągu z włókna szklanego i żywic poliestrowych. Metoda ta zwana „kortowską” możliwa jest do stosowania dla jezior z dopływem wody (dla zachowania dodatniego bilansu wody) i zaliczana jest do metod ochronnych. Usuwanie osadów dennych zastosowano po raz pierwszy w Szwecji, w 1972 r., na jeziorze Thrumen. Właściwe zagospodarowanie osadów usuniętych z dna rekultywowanego jeziora to kolejny problem dla środowiska, gdyż zawierają one wiele szkodliwych substancji, np. metale ciężkie. Znaną metodą jest metoda napowietrzania wody jeziornej. Sztuczne napowietrzanie skutkuje szybką, niemal natychmiastową poprawą bilansu tlenowego. W praktyce stosowane są 3 sposoby napowietrzania: 1. przez wprowadzanie „dobrej” wody do hypolimnionu, 2. przemieszczanie ciepłej górnej warstwy wody jeziora do hipolimnionu, 3. doprowadzanie powietrza. Przykładem chemicznej metody rekultywacji jezior może być tzw. inaktywacja fosforu, polegająca na wytrącaniu fosforu z toni wodnej za pomocą koagulantu dawkowanego z łodzi lub samolotu (metoda zastosowana na Jeziorze Starodworskim w Olsztynie). Czy można zaplanować skuteczną rekultywację jeziora? Profesor Julita Dunalska odpowiada, że owszem tak, ale pod warunkiem, że: 1. celowość określona będzie z uwagi na wartość rekreacyjną czy gospodarczą jeziora, WARTO PRZECZYTAĆ… ODPADY W GOSPODARSTWIE ROLNYM Nowoczesny rolnik musi dbać o środowisko naturalne. Musi prowadzić swoje gospodarstwo zgodnie z wymogami ochrony środowiska i przestrzegać zasad Zwykłej Dobrej Praktyki Rolniczej. Dlatego problem odpadów, które powstają w jego gospodarstwie, powinien być dla niego bardzo istotny. Z odpadami należy postępować w odpowiedni sposób. Najwięcej uwagi należy poświęcić odpadom niebezpiecznym, które ze względu na swoje pochodzenie, skład chemiczny, biologiczny stanowią zagrożenie dla życia i zdrowia ludzi albo dla środowiska. Należą do nich m.in.: pozostałości środków ochrony 2. wyeliminuje się źródła nadmiernego obciążenia jeziora, w przeciwnym wypadku rekultywacja nie stwarza szansy poprawy jakości wód, 3. rekultywację przeprowadzi przygotowany zespół pod okiem doświadczonego limnologa, 4. określi się przewidywalny termin zakończenia rekultywacji oraz przewidywane nakłady finansowe, 5. zapewni się monitoring przed przystąpieniem do rekultywacji, w trakcie i po rekultywacji, 6. nawiąże się współpracę ze środowiskiem rybackim. Podsumowując swój wykład, prelegentka powiedziała, że rekultywacja powinna być traktowana jako ostatni z możliwych sposobów ratowania jezior - przede wszystkim musimy pamiętać o ich ochronie przed degradacją. Jak wygląda nasza troska o jakość wód w jeziorach województwa pomorskiego, obrazują wyniki badań jakości wód przedstawione przez Naczelnika Wydziału Monitoringu WIOŚ w Gdańsku Jarosława Stańczyka. Badaniem jakości wód objętych jest ok. 60 jezior Pomorza (spośród 152 jezior o powierzchni pow. 50 ha). W wodach badanych jezior stwierdza się obecność: pestycydów, rozpuszczalników, substancji i metali pochodzenia przemysłowego, metali ciężkich, rtęci i innych zanieczyszczeń. Prezes WFOŚiGW w Gdańsku Danuta GrodzickaKozak w swoim wystąpieniu przedstawiła możliwości uzyskania wsparcia finansowego na realizację działań w zakresie poprawy jakości zasobów wodnych jezior Pomorza, zachęcając szczególnie jednostki samorządowe do współpracy w tym zakresie. Szczególnie ważnym działaniem, na rzecz poprawy jakości wód naszych jezior i cieków wodnych, jest zapobieganie ich degradacji poprzez ograniczanie zanieczyszczeń będących wynikiem celowego lub nieświadomego działania człowieka. Obecność wszelakich substancji wykrywanych w wodach podczas badań kontrolnych prowadzonych przez WIOŚ świadczy o potrzebie edukacji ekologicznej naszego społeczeństwa zarówno mieszkańców terenów wiejskich, jak i przybywających turystów. Z pewnością jest to metoda najmniej kosztowna i najbardziej skuteczna w ochronie jezior przed degradacją. Opracowała Maria Sawirska roślin; padłe zwierzęta, odpadowa tkanka zwierzęca; odpadowe oleje i smary, płyny hamulcowe, zużyte katalizatory; materiały zawierające azbest; odpady paliw ciekłych, materiały zawierające rtęć, baterie i akumulatory; pozostałości leków, urządzenia zawierające freony. Odpady niebezpieczne należy oddzielić od pozostałych śmieci powstających w gospodarstwie, zabezpieczyć i przekazać odpowiednim służbom zajmującym się ich odbiorem. Marcin Kuczera, Odpady niebezpieczne w gospodarstwie rolnym, Poradnik gospodarski 11/2011, str. 30 Do czytania zachęca Lucyna Lesińska PAKIET W POMORSKIM NIEDOCENIONY Już ponad 17% gospodarstw z terenu województwa pomorskiego otrzymuje, oprócz dopłat bezpośrednich, dopłaty z tytułu realizacji programu rolnośrodowiskowego. Taki wskaźnik daje nam pozycję lidera w rankingu województw. Jednak nie wszystkie pakiety programu cieszą się jednakowo dużą popularnością wśród pomorskich rolników. Z najmniejszym zainteresowaniem spotykał się pakiet 6. Zachowanie zagrożonych zasobów genetycznych roślin w rolnictwie. Jak dotąd realizowany jest w woj. pomorskim tylko przez 19 gospodarstw. W całym kraju pakiet ten realizuje ponad 2700 gospodarstw. Pakiet składa się z czterech różnych wariantów. Wybierając wariant: 6.1. Produkcja towarowa lokalnych odmian roślin uprawnych lub 6.2. Produkcja nasienna towarowa lokalnych odmian roślin uprawnych można obecnie uprawiać jedynie gatunki wymienione w rozporządzeniu, czyli dowolne odmiany: kszycy, pszenicy płaskurki, pszenicy samopszy, prosa, owsa szorstkiego, lnicznika siewnego, komonicy błotnej, nostrzyka białego, sałaty łodygowej, lędźwianu siewnego, soczewicy jadalnej lub pasternaku. Materiał siewny wymienionych gatunków można pozyskać z dowolnego źródła - nie jest wymagany żaden dokument pochodzenia. Minimalna łączna powierzchnia uprawy w ramach wariantu 6.1. wynosi: 0,30 ha dla roślin rolniczych, 0,15 ha dla warzyw. Jeżeli zdecydujemy się na uprawę nasienną (wariant 6.2.) ww. gatunków, nie ma ograniczeń powierzchniowych i nie jest już wymagane wytwarzanie materiału siewnego zgodnie z przepisami o nasiennictwie. Jedyne co będziemy musieli zrobić, to poddać badaniu laboratoryjnemu próbę (1 kg), z uzyskanego materiału siewnego, pod względem spełniania 3 parametrów (minimalna czystość analityczna, minimalna zawartość nasion innych gatunków, minimalna zdolność kiełkowania). Jeżeli badanie wykaże nieosiągnięcie wymagań jakościowych*, rolnik będzie musiał zwrócić 40% płatności rolnośrodowiskowej przyznanej za rok, w którym materiał siewny został wytworzony. Uzyska wówczas płatność 480 zł/ha, czyli niższą niż za realizację wariantu 6.1. Roślinami dotychczas najczęściej wybieranymi w ramach wariantów 6.1. i 6.2. są: proso, pasternak, nostrzyk biały. W ramach wariantu 6.3. Produkcja nasienna na zlecenie banku genów można uprawiać różne gatunki roślin rolniczych, warzywniczych, segetalnych lub drzew owocowych. Zainteresowany rolnik musi zgłosić się do wybranego banku genów*. Pozytywna ocena gospodarstwa, przeprowadzona przez pracowników banku genów, umożliwi podpisanie umowy i nieodpłatne przekazanie rolnikowi materiału siewnego lub rozmnożeniowego. Maksymalna powierzchnia, którą można objąć płatnością w ramach wariantu 6.3 w jednym gospodarstwie to 0,30 ha, z czego połowę może stanowić strefa ochronna dla uprawianej rośliny (otulina). fot. Józef Jaszewski Uprawa prosa w wariancie 6.2 w powiecie bytowskim Wariant 6.4. Sady tradycyjne umożliwia uzyskanie płatności do sadów obejmujących co najmniej 12 drzew w wieku powyżej 15 lat, należących do minimum 4 odmian lub gatunków*, o koronach rozpoczynających się na wysokości powyżej 120 cm i obwodzie pni nie mniejszym niż 47 cm (na wysokości około 1 m). Rozstawa drzew powinna mieścić się w zakresie: od 4 x 6 m do 10 x 10 m. Jeżeli rozstawa jest za duża lub brakuje nam drzew do minimalnej powierzchni sadu (0,10 ha) mamy możliwość uzupełnienia sadu (do 40% obsady wszystkich drzew) drzewami odmian lub gatunków wymienionych w rozporządzeniu* lub odmian tradycyjnie uprawianych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przed 1950 r., zaszczepionymi na silnie rosnących podkładkach. W sadzie tradycyjnym muszą być wykonywane podstawowe zabiegi pielęgnacyjne, takie jak: cięcie, bielenie pni, koszenie lub wypasanie trawy. Wariant 6.4 nie ma górnego limitu powierzchni. Pakiet 6. można łączyć w planie rolnośrodowiskowym z innymi pakietami, a od 2011 r. również dodawać do planu już realizowanego, w drugim lub trzecim roku. Rolników zainteresowanych realizacją pakietu 6. zapraszamy do kontaktu z doradcami rolnośrodowiskowymi*. * wykaz dostępny na nowej stronie www.podr.pl w zakładce Doradztwo/Ochrona Środowiska/Program Rolnośrodowiskowy Warianty pakietu 6 6.1. Produkcja towarowa lokalnych odmian roślin uprawnych 6.2. Produkcja nasienna towarowa lokalnych odmian roślin uprawnych 6.3. Produkcja nasienna na zlecenie banku genów 6.4. Sady tradycyjne Katarzyna Radtke Płatność (zł/ha) 570 Liczba wniosków w 2011 r. woj. pomorskie Polska 6 944 800 4 66 4700 2100 0 9 13 1755 ŻYWNOŚĆ EKOLOGICZNA - CO WARTO O NIEJ WIEDZIEĆ Pomimo coraz większej świadomości ekologicznej w naszym społeczeństwie, wielu z nas często ulega reklamom, tradycji i modzie, nie zastanawiając się, czy pokarm, który spożywamy faktycznie nas odżywia i czy to, co „wrzucamy na ruszt” każdego dnia, jest dla nas zdrowe. Alternatywą dla „zwykłej” żywności jest żywność ekologiczna. Żywność ekologiczna jest określeniem żywności produkowanej metodami rolnictwa ekologicznego z dbałością o wyeliminowanie sztucznych nawozów i pestycydów. W obecnych czasach społeczeństwo ma coraz większą wiedzę na temat zdrowego stylu życia, coraz częściej decyduje się na zmianę sposobu odżywiania na zdrowszy. Nastała moda na prowadzenie zdrowego i aktywnego trybu życia i zdrowej diety. Właśnie w tym celu została stworzona żywność ekologiczna, która w odróżnieniu od żywności konwencjonalnej nie zawiera tyle chemii i całej tablicy Mendelejewa. Żywność ekologiczna jest produkowana, przetwarzana i przechowywana wyłącznie w naturalny sposób. Podstawowe nawozy, jakie stosuje się w rolnictwie ekologicznym, są pochodzenia roślinnego lub zwierzęcego i wytwarzane są w gospodarstwach ekologicznych. Żywność ekologiczna pochodzi z gospodarstw, które znajdują się w czystym środowisku przyrodniczym i wykorzystują ekologiczne metody produkcji, zapewniające ochronę zdrowia społeczeństwa, środowiska i stanowiące zrównoważony system pod względem ekologicznym, ekonomicznym i społecznym. Podobnie jak rolnicy, także sektor przetwórstwa musi spełniać określone wymagania, by na produktach móc stosować logo i znakowanie wspólnotowe lub krajowe. Zasady, jakie musi spełniać przetwórstwo to m.in.: • musi opierać się głównie na składnikach pochodzenia rolniczego, • dozwolone nieekologiczne składniki rolnicze muszą być zatwierdzone przez Komisję lub państwa członkowskie UE, • bardzo ograniczone ilości dodatków i substancji pomagających mogą być stosowane tylko w określonych przypadkach zatwierdzonych przez Komisję, • niedozwolone jest stosowanie barwników i substancji aromatycznych, • składniki ekologiczne i typowe muszą być zawsze oddzielnie przechowywane, transportowane i przetwarzane. Wynika stąd, że wpływ regulacji UE i rosnący popyt wraz ze zwiększającą się świadomością społeczną powoli dynamizują rozwój rolnictwa ekologicznego i promocję żywności ekologicznej. Rynek ma jednak jeszcze wiele przeszkód: Czynniki utrudniające rozwój rolnictwa ekologicznego w Polsce to: • trudne do oszacowania zapotrzebowanie, • brak promocji, • niska świadomość społeczna, • niedostatecznie wykształcone kanały dystrybucji i promocji, • wysokie ceny – czasem cena produktów ekologicznych wielokrotnie przewyższa ceny „normalnych” czy też „typowych” produktów i ma rangę produktów luksusowych, • trudność rozprowadzania produktów w supermarketach i sieciach sprzedaży. Jakie współczesne ekoprodukty możemy znaleźć w sklepach? Są to: • żywność dla dzieci, • wino wyprodukowane z ekologicznych winogron, • piwo, • jogurty, • ciasta i ciasteczka, • chleb, • płatki śniadaniowe, • różne rodzaje mięs, • soki owocowe, • owoce i warzywa w puszkach, • kawa, • herbata. Spoglądając na produkty ekologiczne na półkach w naszych sklepach, zastanawiamy się, dlaczego są one droższe od produktów konwencjonalnych? Wynika to z faktu, że uprawa roślin z zastosowaniem metod ekologicznych daje o ok. 20% niższe plony, a wydajność produkcji zwierzęcej, w szczególności mięsa i mleka, jest także znacząco niższa. Pamiętajmy jednak, że wyższa cena żywności ekologicznej rekompensowana jest jej jakością, co przekłada się bezpośrednio na smak i wpływ na zdrowie. Nasze zdrowie to pochodna tego, co spożywamy, zatem żywność to ostatnia „rzecz”, na której powinniśmy oszczędzać. Mieczysław Orzechowski AGROTURYSTYKA - POMYSŁ NA ŻYCIE I DODATKOWE ŹRÓDŁO DOCHODU Gospodarstwo rolne Państwa Grażyny i Jurka Jędruchów znajduje się w Słajszewie, gmina Choczewo, powiat wejherowski. Jego właściciele postawili na agroturystykę. Siedlisko Państwa Jędruchów jest bardzo rozległe, zadbane i tak przemyślane, by każda przebywająca tu osoba znalazła coś dla siebie. Od 2001 roku gospodarze są członkami Choczewskiego Stowarzyszenia Turystycznego. Mają czworo dorosłych dzieci – trzy córki i syna – przyszłego następcę. W tym roku Państwo Jędruchowie zostali laureatami Pomorskiego Konkursu Agroturystycznego w kategorii „Najlepsze gospodarstwo agroturystyczne wynajmujące powyżej 5 pokoi”. Jego organizatorami byli Urząd Marszałkowski Województwa Pomorskiego i Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Gdańsku. Państwo Jędruchowie zajęli III miejsce i otrzymali dyplom oraz nagrodę, które wręczył im Marszałek Mieczysław Struk, podczas uroczystości, w dniu 27 września br. w Dworze Artusa, w Gdańsku. W tym samym dniu Pani Grażyna Jędruch otrzymała również certyfikat przystąpienia do Sieci „Dziedzictwo Kulinarne Pomorskie”. G. B.: Co spowodowało tę zmianę ? J. J.: Okazało się, że produkcja gospodarstwa nie przynosi oczekiwanego dochodu. Spadek opłacalności produkcji, problemy z jej zbytem oraz stale rosnące ceny środków produkcji spowodowały, że zacząłem szukać dodatkowego źródła dochodu. Był rok 1989. G. B.: Co wówczas Pan postanowił? J. J.: Zlikwidowałem produkcję mleka i żywca wieprzowego w swoim gospodarstwie. Zająłem się handlem. Były to małe sklepy spożywcze na terenie gminy Choczewo i niewielki bar. Działalność tą prowadzę do tej pory. Genowefa Błahuszewska: Wasze gospodarstwo rolne w ciągu 30 lat gospodarowania zmieniło całkowicie profil produkcji rolnej. Jurek Jędruch: Tak. Gospodarstwo rolne przejąłem od ojca w 1981 roku, jako 18-letni chłopak. Było to 28 ha użytków rolnych, z których większość stanowiły łąki i pastwiska. Grunty orne słabej klasy V i VI służyły do upraw zbóż paszowych, okopowych pastewnych i ziemniaków. Gospodarstwo było wielokierunkowe z hodowlą krów mlecznych i trzody chlewnej w cyklu zamkniętym. Ciągniki C-360 i C-4011, wraz z niezbędnymi maszynami do uprawy i pielęgnacji, pozwalały mi na wykonanie podstawowych upraw. Obecnie posiadam ok. 100 ha gruntów rolnych, w tym 55 ha trwałych użytków zielonych. Na gruntach ornych uprawiam zboża paszowe na potrzeby hodowli koni. Produkcja towarowa gospodarstwa to sprzedaż koni innym użytkownikom. G. B.: Jak to się stało, Pani Grażyno, że zainteresowali się Państwo usługami agroturystycznymi? Grażyna Jędruch: Wszystko zaczęło się od udziału w szkoleniach organizowanych przez Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego i doradców terenowych. Długo wahaliśmy się, czy będziemy w stanie zorganizować miejsca noclegowe i wyżywienie dla turystów w gospodarstwie. Mimo stałej współpracy z doradcami PODR, do Gdańskiego Stowarzyszenia Agroturyzmu zapisaliśmy się dopiero w 1997 roku. Na potrzeby wynajmu zmodernizowaliśmy budynek mieszkalny, tworząc trzy pokoje i dwie łazienki. Później z budynku gospodarczego utworzyliśmy dodatkowe pokoje z łazienkami oraz kuchnię z jadalnią. G. B.: Agroturystyka, według definicji, to przyjmowanie turystów w czynnym gospodarstwie rolnym na terenach wiejskich, prowadzącym produkcję roślinną i zwierzęcą. J. J.: To prawda, okazało się, że przyjeżdżający turyści zainteresowani są zwierzętami – krowami, świnkami i końmi. Zawsze lubiłem zajmować się końmi, dlatego już w 1997 roku kupiłem pierwszego konia pociągowego potrzebnego do organizacji przejażdżek bryczkami i kuligów w zimie. Od niego wszystko się zaczęło. Obecnie posiadam 40 sztuk koni, w tym 27 klaczy, trzy ogiery oraz wałachy i źrebaki ras: wielkopolskiej, konika polskiego, belgijskiej, arabskiej oraz mieszańce do bryczek i dyliżansów. Dodatkowo zakupiliśmy też 3 kuce szetlandzkie dla dzieci. Starą chlewnię zmodernizowaliśmy na wygodną stajnię dla koni. G. B.: Widzę tu wiele drewnianych budowli – domki, wiaty i altanki rozlokowane na terenie siedliska. J. J.: Potrzebę wybudowania tych obiektów wymusiło życie. Dzięki dobrej promocji gospodarstwa, zaczęły przyjeżdżać duże grupy ludzi na imprezy okolicznościowe, spotkania integracyjne, wesela, sylwestry, plenery malarskie itp. Wybudowaliśmy salę z kominkiem, salę taneczną z zapleczem kuchennym. Brakowało miejsc noclegowych, stąd pomysł na budowę domków drewnianych. Na przestrzeni kilku lat powstało ich 6. Na czas budowy zatrudniłem stolarza. Wybudowałem też bezpieczny i dobrze zaopatrzony plac zabaw dla dzieci. G. J.: Ma Pani rację - to duże gospodarstwo, którego działalność musieliśmy zarejestrować, by być w zgodzie z fiskusem. Nasi goście, oprócz noclegów, mogą korzystać z całodziennego wyżywienia bądź obiadokolacji z produktów własnych i zakupionej zdrowej żywności. Specjalne menu oferujemy przy okazji różnych imprez okolicznościowych: przyjęć dla dzieci, wesel, chrzcin i komunii. Przygotowujemy również potrawy grillowane i na ognisko. Dodatkowe atrakcje to: przejazdy po okolicy bryczkami i dyliżansami - łącznie możemy przewieźć 60 osób jednocześnie (4 dyliżanse x 15 osób). Dowozimy także gości na plażę. W naszym gospodarstwie odbywają się też plenery malarskie, organizujemy biegi za lisem (św. Huberta), zjazdy rodzinne (do 90 osób), bale przebierańców, spotkania integracyjne dla zakładów pracy, bale sylwestrowe i walentynkowe oraz wiele innych imprez. Prowadzimy zajęcia aerobiku, również poza sezonem, organizujemy spacery nordic walking. G. B.: Wybudowanie tylu obiektów wymaga dużych nakładów finansowych. Z jakich funduszy Państwo korzystali? J. J.: Opieraliśmy się przede wszystkim na własnych wypracowanych dochodach, a także korzystaliśmy z kredytów preferencyjnych i komercyjnych, spłacanych z bieżących przychodów. G. B.: Dlaczego nie korzystaliście Państwo z programów PROW 2007-2013 w większym zakresie? J. J.: Zawsze wolałem angażować własne środki wypracowane z handlu i agroturystyki, mimo wielokrotnych informacji uzyskanych od doradców PODR. Zdecydowałem się dopiero w 2009 roku i złożyłem wniosek do ARiMR z PROW 2007-2013 na „Modernizację gospodarstwa” na zakup ciągnika o mocy 100 kM, a w roku bieżącym na „Różnicowanie w kierunku nierolniczym” na zakup maszyn rolniczych pod usługi rolnicze. G. B.: Patrząc na Wasze gospodarstwo, odnoszę wrażenie, że jest to duże przedsiębiorstwo turystyczne. Co proponujecie swoim gościom oprócz noclegów? G. B.: Dziękuję za rozmowę. Życzę Państwu jak najefektywniejszego wykorzystanie tak dobrze zorganizowanej działalności agroturystycznej, a także gratuluję przystąpienia do sieci gospodarstw edukacyjnych organizowanych przez PODR w Gdańsku. Genowefa Błahuszewska DOBRE PRZYKŁADY ZA MIEDZĄ W dniu 16 listopada br., Oddział Pomorskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego w Starym Polu zorganizował warsztaty wyjazdowe pn. „Markowe produkty turystyki wiejskiej”. W warsztatach uczestniczyła 15-osobowa grupa rolniczek oraz liderek Kół Gospodyń Wiejskich. Głównym celem warsztatów była możliwość poznania pomysłów lokalnych społeczności zrealizowanych w formie wioski tematycznej, jako metody aktywizowania społeczności wiejskiej, oraz zapoznanie się z funkcjonowaniem gospodarstwa agroekoturystycznego. Uczestniczki wyjazdu miały okazję zaznajomić się z ofertą wsi tematycznej Aniołowo, położonej w powiecie elbląskim. Aniołowo jest członkiem Partnerstwa Miejscowości Tematycznych Warmii i Mazur „Miejsca z Duszą”. Od 2004 roku działa tu Stowarzyszenie Na Rzecz Rozwoju Wsi „Aniołowo”, które aktywnie włączyło się w proces tworzenia oraz rozwijania „anielskiego tematu”. Wieś słynie z ekologicznej żywności, „anielskich smaków” oraz Międzyregionalnego Zlotu Miłośników Aniołów. Ofertę wsi tematycznej, w ramach warsztatów, przedstawiła nam Pani Halina Cieśla – Prezes Stowarzyszenia. Niebiańsko położone Aniołowo wita turystów zapachem gorących ruchańców (rodzaj drożdżowych placuszków), smakiem diabelskiej kity oraz anielskiej pokusy. Są to specjały przygotowane przez miejscowe gospodynie. Ich recepturę pozna ten, kto weźmie udział w warsztatach kulinarnych. Efekty warsztatów rękodzielniczych Uczestniczki warsztatów próbowały dociec, jak można wykorzystać posiadane zasoby, zmienić mentalność ludzi, przejść od entuzjazmu do zarabiania, czy też, w jaki sposób wciągnąć w przedsięwzięcie innych ludzi. Panie stwierdziły, że warto wykorzystywać to, co już się ma, nie czekając na wielkie pieniądze i inwestycje i że na wsi sprawdza się uczenie w działaniu i przez przykład, a ludzie więcej potrafią i więcej z siebie dają, gdy są doceniani. Należy także pamiętać o tym, że tworzenie wsi tematycznej sprzyja integrowaniu się mieszkańców, ale może też wywoływać konflikty. Drugim punktem programu warsztatów był pobyt w gospodarstwie Ekofarma Vitalis Pana Tadeusza Kawy, które położone jest w sercu Parku Krajobrazowego Wysoczyzny Elbląskiej, w centrum leśnego kompleksu pomiędzy wsiami Pomorska Wieś a Zaściankami, w woj. warmińsko-mazurskim. Uczestniczki warsztatów w Aniołowie Aniołowo oferuje również warsztaty kuglarskie i rękodzielnicze. Mieszkańcy wioski zapraszają na szlak spacerowy po miejscowości tych, którzy wolą spędzać czas na łonie natury. Strudzeni wędrowcy mogą odpocząć w Zakątku Aniołów, nieopodal którego mieści się skansen maszyn rolniczych. Pobyt w miejscowości uświetni również występ teatru ognia „Angels in the Fire”, a o pobycie w Aniołowie turystom przypominać będą własnoręcznie wykonane pamiątki. Ekofarma Vitalis w Zastawnie Pan Tadeusz Kawa prowadzi gospodarstwo ekologiczne na powierzchni około 90 ha (grunty orne, łąki, pastwiska i lasy). i zdrowymi posiłkami. Turysta może wykorzystać swój czas wypoczynku na poznanie okolicy, uprawianie swoich ulubionych sportów na łonie natury, zapoznanie się z pracą w gospodarstwie. Pan Tadeusz Kawa - właściciel Ekofarmy Vitalis Atutem gospodarstwa jest hodowla bydła rzadkich ras: Galloway, Highlander i Aubrac (wołowina, cielęcina na własny użytek). Ponadto hodowane są konie zimnokrwiste w typie sztumskim (do prac pociągowych, do bryczki, tramwaju konnego, sani), konie wielkopolskie pod siodło i do celów turystycznych oraz konie trakeny i kuce. W gospodarstwie utrzymywane są również zwierzęta innych gatunków m.in.: lamy, osiołki, kozy, owce, króliki, kaczki, gęsi i kury. Uczestniczki warsztatów poznają ofertę Ekofarmy Vitalis Ekofarma Vitalis – zagroda z egzotycznymi zwierzętami Obiekty i zabudowania gospodarcze są odnowione i zmodernizowane, niektóre z nich ogrzewane z własnego systemu grzewczego z wymiennikami ciepła zasilanego zrębkami, trocinami lub najgorszej jakości zbożami. Gospodarstwo posiada własną biologiczną oczyszczalnię ścieków. Pan Kawa dodatkowo prowadzi działalność agroekoturystyczną w obiektach powstałych po modernizacji stodoły i budynków gospodarczych. Działalność turystyczną opiera na rekreacji przyjaznej środowisku, zdrowej żywności, aktywnym wypoczynku, ponieważ sprzyja temu położenie Ekofarmy Vitalis z dala od wielkich aglomeracji miejskich. Miejsce jest ostoją dla tęskniących za ciszą i spokojem, odpoczynkiem blisko przyrody, czystą wodą Gospodarstwo oferuje gościom komfortowo wyposażone pokoje z łazienkami. Do dyspozycji gości jest salon z kominkiem, dużymi stołami zachęcającymi do wspólnego biesiadowania, przytulny pokój telewizyjny oraz sala konferencyjna, wyposażona w sprzęt audiowizualny. Posiłki dla gości przygotowywane są według oryginalnych przepisów w oparciu o własne ekologiczne wyroby. Ponadto, gospodarstwo prowadzi sprzedaż tradycyjnych wyrobów wędliniarskich, serów, chleba (degustacja na miejscu), w ramach działalności prowadzonej w formie marginalnej, lokalnej i ograniczonej MOL dla produktów przetworzonych. Sprzedaż prowadzona jest w małym sklepiku usytuowanym na terenie gospodarstwa. Uczestniczki warsztatów miały okazję degustować wyroby wytworzone w gospodarstwie, m.in. szynkę wędzoną oraz pieczoną wołowinę. Gospodarz przekonywał uczestniczki, że wytwarzając wiejską żywność dobrej jakości mogą uzyskać dodatkowy dochód. Gospodarstwo pana Kawy jest członkiem sieci Dziedzictwo Kulinarne Warmia, Mazury, Powiśle. Agnieszka Rojewska Alina Ciesielska WIOSKI TEMATYCZNE – SPOSÓB NA INTEGRACJĘ W dniu 12 października br., z rolnikami powiatu kartuskiego odwiedziliśmy m.in. Jędrychowo w gminie Frombork. Jest to mała wieś w województwie warmińsko-mazurskim licząca zaledwie 120 mieszkańców. Zabudowę wsi tworzą domy jednorodzinne i budynki gospodarcze. W większości są to zabudowania poniemieckie z drewna i charakterystycznej, czerwonej cegły. Wsie Jędrychowo, Wielkie Wierzno i Nowe Sadłuki, współpracując ze Stowarzyszeniem Wspierania Inicjatyw Pozarządowych, wzięły udział w projekcie pt. „Kuźnia pomysłów – edukacja pozaformalna na obszarach wiejskich”, który jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej, w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. W ramach projektu, mieszkańcy trzech miejscowości gminy Frombork mają możliwość wzięcia udziału w warsztatach wikliniarskich, stolarskorzeźbiarskich, gier terenowych i innych. Warsztaty te aktywizują mieszkańców i inspirują do tworzenia własnych produktów lokalnych. Mieszkańcy Jędrychowa przywiązują ogromną wagę do tradycji. To ona stanowi nieodłączny element ich codziennego życia. Wspólnie organizują spotkania z okazji Dnia Babci, Dnia Matki, Nocy Świętojańskiej i różnego rodzaju festyny. W ofercie: „Jędrychowo – wioska jak u babci” znajdują się: - warsztaty pieczenia bułeczek według tradycyjnej receptury, - smakowite dzymbdzołki (tradycyjne pierożki), - zioła np. kompozycje na zmęczone oczy, wątrobę, serce, uspokojenie skołatanych nerwów i „żeby się chciało”, - warsztaty zabawkarskie (szycie zabawek szmacianych) np. 3 rodzaje sów: „Love sowa” – duża, średnia i mała jako breloczek do kluczy, zabawki z orzechów, żołędzi itp., - gra terenowa „Śladami babcinych schadzek”, - izba pamięci – zdjęcia ludzi, dzięki którym dawne tradycje są dziś pielęgnowane i odkrywane na nowo. Wioski tematyczne – to potencjał ludzi i otaczającego nas świata, to sposób na aktywność i integrację mieszkańców, to szukanie dodatkowych źródeł dochodu. 1. 2. Wyjazd do Jędrychowa okazał się niezwykle pożyteczny. Uświadomił jego uczestnikom, jakie możliwości rozwoju mają aktywne wsie, ale również potwierdził słuszność starego powiedzenia: „Cudze chwalicie, a swego nie znacie, sami nie wiecie co posiadacie”. Genowefa Lehman Spotkanie rolników z powiatu kartuskiego z mieszkańcami Jędrychowa (fot. 1, 2, 3) 3. BOŻE NARODZENIE W TRADYCJI W Polsce wszystkie ważniejsze święta związane są z tradycją chrześcijańską. W naszym świętowaniu zachowały się też wcześniejsze niż chrześcijaństwo zwyczaje i obrzędy. Praktyki i elementy dawnych pogańskich świąt splotły się z elementami chrześcijańskimi, które nadały im nowy sens i wymiar. Dziś stosujemy się do tradycji, kładąc sianko pod obrus, strojąc choinkę czy zostawiając miejsce dla nieznajomego gościa, nie zgłębiamy jednak skąd wzięły się te obrzędy. A oto niektóre obyczaje związane z polskim Bożym Narodzeniem. Dzielenie się opłatkiem Najważniejszym i najbardziej wzruszającym momentem było i jest dzielenie się poświęconym opłatkiem. Staropolskie opłatki były różnokolorowe i bardzo ozdobne. Dziś opłatki są białe i ozdobnie wytłaczane. Nazwa „opłatek” pochodzi od łacińskiego słowa „oblatum”, czyli dar ofiarny. Praktyka pieczenia chleba przaśnego, niekwaszonego, takiego jakiego używał Pan Jezus podczas Ostatniej Wieczerzy, pochodziła z czasów biblijnych, od Mojżesza i zachowała się w Kościele do dziś, choć obecnie ten chleb ma inny wygląd, jest bielszy, cieńszy i delikatniejszy. Opłatki, jakie znamy dziś (nebula - mgiełka) pierwsi zaczęli wypiekać zakonnicy z klasztoru benedyktyńskiego we Francji. Stamtąd zwyczaj ten rozpowszechnił się na całą Europę i wraz z chrześcijaństwem przybył także do Polski. Kolęda Nazwa kolęda pojawiła się dawno temu. Wywodzi się ona od słowa „calendae”, tak bowiem Rzymianie nazywali początek każdego miesiąca. Owe kalendy, szczególnie styczniowe, czyli noworoczne, obchodzili bardzo radośnie, bawili się, śpiewali, składali sobie życzenia i obdarowywali prezentami. Kościół katolicki zniósł stary, pogański zwyczaj obchodzenia kalend, zachowała się jednak tradycja śpiewania pobożnych pieśni, sławiących narodziny Chrystusa, odwiedzania się w domach, kupowania świątecznych podarunków. W ten sposób do języka naszych dziadków weszło łacińskie słowo „calendae”, czyli kolęda. Z biegiem czasu kolędą zwano nie tylko pieśń na Boże Narodzenie, ale także zwyczaj chodzenia po domach z życzeniami świąteczno-noworocznymi czy odwiedzanie przez kapłana parafian w ich domach. Choinka Na wigilię Bożego Narodzenia niemal każda polska rodzina umieszcza w swoim mieszkaniu i dekoruje choinkę. Jest to jedna z najmłodszych tradycji bożonarodzeniowych. Początkowo, w tym również na ziemiach polskich, popularna była „jolka”, czyli wierzchołek sosny, jodły lub świerku zawieszony u pułapu. Drzewko to miało chronić dom i jego mieszkańców od złych mocy. Choinka w obecnej formie przyjęła się w Polsce dopiero w XVIII w. i zwyczaj ten przeniósł się z Niemiec. Opisuje to m.in. Zygmunt Gloger w „Encyklopedii Staropolskiej”: „Za czasów pruskich, tj. w latach 1795-1806, przyjęto od Niemców zwyczaj w wigilię Bożego Narodzenia ubierania dla dzieci sosenki lub jodełki orzechami, cukierkami, jabłuszkami i mnóstwem świeczek woskowych". Kościół był początkowo niechętny temu zwyczajowi, lecz szybko nadał drzewku chrześcijańską symbolikę „biblijnego drzewa wiadomości dobra i zła”, pod którym rozpoczęła się historia ludzkości. Mikołaj Wieść głosi, iż urodził się na przełomie wieków III i IV w Turcji. Ukończył seminarium duchowne i przez wiele lat był biskupem Miry, portowego miasteczka w Azji Mniejszej. Był człowiekiem wielkiego serca, pomagał biednym i potrzebującym. Rozdał cały swój majątek ubogim. Prawdopodobnie czynił też cuda. Obecnie Święty Mikołaj przynosi co roku prezenty dzieciom na całym świecie. Zostawia je pod poduszką, w skarpetach, bucikach czy pod choinką. Prezenty Wigilijny zwyczaj obdarowywania się prezentami swój początek bierze jeszcze z rzymskich Saturnaliów. W późniejszych wiekach przez Kościół został nazwany Gwiazdką, gdyż prezenty wręczano, gdy na niebie zauważono pierwszą gwiazdę. Jadłospis wigilijny Zawsze postny, składa się z dużej, zwyczajowo ustalonej liczby potraw, która dawniej uzależniona była od stopnia zamożności oraz tradycji regionalnych i rodzinnych. I tak na przykład w wielu regionach wieczerza składała się z 12 potraw, na cześć 12 apostołów i 12 pór roku. Każdej należało spróbować, co miało zapewnić szczęście przez cały rok. W zależności od regionu i tradycji rodzinnych zestaw wigilijnych potraw jest różny, ale zwyczajowo na wigilijnym stole powinny znaleźć się wszystkie płody ziemi. Tak więc teraz, z pełną świadomością, możemy przygotowywać się do świąt Bożego Narodzenia i przekazywać tradycje kolejnym pokoleniom. W imieniu swoim i całego Biura Powiatowego ODR w Słupsku przesyłam życzenia spokojnych, radosnych i rodzinnych świąt Bożego Narodzenia. Marta Kara CORAZ BLIŻEJ ŚWIĘTA Dla większości z nas święta Bożego Narodzenia to magiczny czas. Niepowtarzalna atmosfera, rodzinne spotkania, ciepło domowego ogniska, niekończące się rozmowy - na to czekamy cały rok. Nikogo zatem nie dziwi, że każda gospodyni chce te święta uczcić w sposób szczególny, przygotowując różne smakołyki. Postanowiliśmy w tych przygotowaniach pomóc i wybraliśmy kilkanaście sprawdzonych przepisów na potrawy, które - mamy nadzieję - urozmaicą świąteczne menu. ZAPIEKANE FILETY Około 80 dag filetów z ryb (morszczuk, mintaj), 30 dag pieczarek, łyżka masła, 3 ząbki czosnku, 1 spora cebula, kubeczek jogurtu naturalnego, żółty ser, sok z cytryny, biały pieprz, sól, curry, ew. zioła do pizzy lub słodka papryka, masło do wysmarowania formy. Żaroodporne naczynie wysmarować masłem. Ułożyć w nim filety uprzednio skropione sokiem z cytryny. Dobrze posolić, doprawić białym pieprzem i curry, posypać drobno pokrojonymi ząbkami czosnku. Zapiekać w piekarniku około 15 - 20 minut w temperaturze 200° C. Na patelni rozgrzać łyżkę masła i podsmażyć na niej umyte i pokrojone w plasterki pieczarki. Pod koniec dodać i podsmażyć pokrojoną w ćwierćplasterki cebulę. Doprawić solą i pieprzem do smaku. Na upieczonych filetach rozprowadzić jogurt naturalny, na tej warstwie rozłożyć usmażone pieczarki, posypać startym żółtym serem, ewentualnie ziołami do pizzy lub słodką papryką. Zapiekać do momentu roztopienia się sera. Cebule pokroić w kostkę i zeszklić na maśle, dodać do ryby i całość zmielić w maszynce do mięsa, można też zmielić blenderem, ale należy zrobić to bardzo dokładnie. Masę przyprawić, dodać jajka i wymieszać. Foremkę o wymiarach 23 x 9 cm (lub trochę większą) wysmarować masłem i wysypać bułką tartą. Przełożyć do niej masę, wstawić do piekarnika i piec 1 godzinę i 15 minut w temp. 180° C. Upieczony pasztet wystudzić i odstawić na 2 - 3 godziny do całkowitego stężenia. RYBNE RACUCHY PASZTET Z RYBY 1,5 kg filetów z dorsza białego, 6 jajek, 2 średnie cebule, łyżka masła, łyżka suszonego lub świeżego majeranku, po pół łyżeczki mielonej papryki słodkiej i ostrej, po 1/3 łyżeczki soli i pieprzu. Rybę należy zalać osoloną wodą i gotować przez 10 minut. Ugotowaną odcedzić i usunąć z niej ości (jeśli używamy innych ryb to ściągamy też skórę). 30 dag filetów z ryby, 1 łyżka cukru, Delikat Knorr Przyprawa Uniwersalna, 2 dag drożdży, olej do smażenia, szczypta suszonego tymianku lub łyżeczka drobno posiekanego świeżego, 2 szklanki mąki pszennej, 2 ząbki czosnku, 1 szklanka ciepłej wody, 1 cebula. Drożdże rozetrzeć z cukrem, dodać pół szklanki wody, wymieszać i odstawić w ciepłe miejsce na 10 minut. Rybę i cebulę oraz czosnek przepuścić przez maszynkę do mięsa, dodać tymianek i szczyptę Delikat Knorr, dokładnie wymieszać. Mąkę przesiać z solą do dużej miski i powoli wlewać drożdże, mieszając aż powstanie ciasto o konsystencji śmietany. Do ciasta dodać zmieloną rybę i dokładnie wymieszać tak, aby powstała jednolita masa. Przykryć i odstawić w ciepłe miejsce na 1,5 - 2 godziny. Łyżką kłaść porcje ciasta na mocno rozgrzany olej, smażyć do zrumienienia. Podawać na gorąco. RYBA ZAPIEKANA Z WARZYWAMI 1 kg fletów z dorsza, 6 marchewek, 2 pietruszki, 1 średni seler, Vegeta posypka, 1 łyżeczka Vegety Mix do ryb, 2 średnie cebule, 2 łyżki masła, 2 łyżki koncentratu pomidorowego, olej. Filety posypać Vegetą posypką i usmażyć z obu stron na patelni. Marchewkę, pietruszkę, seler i cebulę zetrzeć na grubej tarce. W garnku rozgrzać 2 łyżki masła, włożyć starte warzywa, dodać 1 łyżeczkę Vegety Mix do ryb, 2 łyżki koncentratu pomidorowego, wlać 1 szklankę wody. Wszystko razem dusić pod przykryciem około 15 minut. Usmażone filety dorsza ułożyć na dnie naczynia żaroodpornego, przykryć je równomiernie uduszonymi warzywami i wstawić do piekarnika. Piec w temperaturze 180° C przez 10 - 15 minut. Podawać na ciepło. KULEBIAK Nadzienie: 200 g grzybów, 300 g kapusty kiszonej, duża cebula, 6 wędzonych śliwek, sól, pieprz, majeranek, pieprz cayenne, przyprawa do kapusty, 1/2 l gorącej wody. Ciasto: 250 ml mleka, 500 g mąki, 30 g drożdży świeżych (+ 50 ml letniego mleka i łyżeczka cukru na zaczyn), 10 g cukru, 3 żółtka, 60 g miękkiego masła. Kapustę odcisnąć i poszatkować. Drobno pokrojoną cebulę zeszklić na maśle. Dodać kapustę oraz grzyby i śliwki pokrojone na małe kawałki. Zalać 1/2 l gorącej wody. Dodać przyprawy - sól i pieprz do smaku, majeranek, pieprz cayenne i szczyptę przyprawy do kapusty. Dusić do miękkości, od czasu do czasu mieszając i podlewając odrobiną wody. Ostudzić. Z drożdży przygotować zaczyn i odstawić na 15 minut. Zagotować mleko. Wrzącym mlekiem zalać mąkę, wymieszać mikserem. Kiedy masa przestygnie i jest ciepła (ale nie gorąca), dodać pozostałe składniki. Ciasto dobrze wyrobić, aż stanie się elastyczne. Przykryć lnianą ściereczką i odstawić do wyrośnięcia na 30 minut. Wyrośnięte ciasto wyłożyć na stolnicę podsypaną mąką i rozwałkować na kształt prostokąta. Powinno być cienkie i mieć ok. 0,5 cm grubości. Na ciasto wyłożyć nadzienie, zostawiając około 3-centymetrowy margines z każdej strony. Zwinąć od dłuższego brzegu, niezbyt ciasno - ciasto musi mieć miejsce, żeby wyrosnąć. Kulebiak przełożyć na brytfannę wyłożoną papierem do pieczenia, przykryć ściereczką i odstawić do wyrośnięcia na 30 minut. Wstawić do piekarnika nagrzanego do 200° C na około 40 minut. Po upieczeniu wyjąć z piekarnika i ostudzić. Pokroić na dość grube plastry, przykryć folią aluminiową i podpiec przez około 10 minut w temperaturze 170° C. Podawać jako dodatek do czerwonego barszczu. DUSZONA KARKÓWKA Z PIECZARKAMI 500 g karkówki bez kości, 30 - 40 dag pieczarek, 1 czerwona papryka, 2 duże cebule, przyprawa do gyros, 3 łyżeczki koncentratu pomidorowego, 1 łyżeczka musztardy, 2 łyżki śmietany 18%, sól, pieprz, ziele angielskie, listek laurowy, granulowany czosnek, słodka papryka w proszku. Karkówkę pokroić w plastry. Każdy posypać solą, pieprzem i przyprawą do gyros. Odstawić do lodówki na 1 godzinę. Po wyjęciu z lodówki mięso obtoczyć w mące i podsmażyć na rumiano. Pieczarki obrać, umyć i pokroić w plasterki, paprykę w paski, wymieszać. W dużym garnku ułożyć warstwę mięsa, posypać połową pieczarek i papryki. Na to znów ułożyć mięso i posypać warzywami. Na górę wyłożyć cebule pokrojone w półplasterki i podsmażone na tłuszczu pozostałym po smażeniu mięsa. Podlać wodą, dodać liść laurowy, ziele angielskie (3 ziarenka) i musztardę. Ilość wody wg uznania, w zależności od tego jaką potrawę chcemy uzyskać. Dusić ok. 1 godziny do miękkości. Przed końcem duszenia dodać śmietanę wymieszaną ze szczyptą soli, delikatnie wymieszać, następnie dodać koncentrat pomidorowy, granulowany czosnek i paprykę w proszku. Wymieszać i chwilę pogotować. Podawać z ziemniakami lub pieczywem. DOJRZEWAJĄCA POLĘDWICA Ok. 1,5 kg schabu (środkowy), 1/4 szklanki cukru, 1/2 szklanki soli, 1 główka czosnku (obrać i posiekać), majeranek, słodka papryka, podkolanówki pończochowe (2 sztuki). Schab umyć pod bieżącą wodą. Jeśli są na nim błony, usunąć je. Mięso osuszyć, włożyć do przygotowanego naczynia, obtoczyć w cukrze i wstawić do lodówki na 16 godzin. Po tym czasie schab wyjąć, wylać wydzielony sok, umyć mięso, spłukać cały cu- kier, osuszyć. Mięso znów umieścić w naczyniu i obtoczyć w soli. Wstawić do lodówki na 24 godziny. Po upływie doby wyjąć z lodówki. Mięso umyć z soli, osuszyć, obtoczyć dokładnie w przyprawach i ponownie wstawić do lodówki na 24 godziny. Po upływie wyznaczonego czasu mięso w przyprawach wyjąć z lodówki i włożyć do pończochowej podkolanówki (by uzyskać grubszą warstwę, całość włożyć jeszcze w drugą podkolanówkę). Zawiązać i powiesić w pobliżu kaloryfera, w przewiewnym miejscu na 4 dni. Po tym czasie polędwica jest gotowa. Przypomina szynkę włoską lub szwarcwaldzką. Można ją kroić w cieniutkie plasterki. Wędlinę przechowujemy w lodówce. Świetnie smakuje ze świeżym pieczywem. musztardę, następnie ułożyć plasterek szynki, sera żółtego, na środku ułożyć ćwiartkę lub połówkę ogórka i pasek papryki konserwowej. Plastry piersi zwinąć w roladkę, spiąć wykałaczką, panierować w jajku i bułce tartej. Roladki smażyć na rozgrzanym tłuszczu z każdej strony na złoty kolor. Następnie układać w naczyniu żaroodpornym i zapiec przez kilka minut w nagrzanym piekarniku. BRZOSKWINIOWE PIERSI ŚWIĄTECZNA SZYNKA PIECZONA 1,5 kg szynki bez kości, najlepiej zwartej „kulki” mięsa, kostka rosołowa lub pieczeniowa – do pieczenia. Marynata: 5 ziaren ziela angielskiego, 2 listki laurowe, 4 - 5 ząbków czosnku, 2 litry wody, 4 łyżki soli peklowej. Na wierzch: Vegeta, papryka słodka w proszku, Delikat Knorr’a do mięs, majeranek. Mięso umyć, osuszyć. Do garnka wlać wodę, wsypać sól peklową, dodać ziele angielskie, liście laurowe, czosnek i odstawić na 3 - 5 dni w chłodne miejsce, np. do lodówki. Można nadać mu ładny kształt, sznurując je. Podczas leżakowania mięsa przekręcić je kilka razy, aby przyprawy równomiernie się rozeszły po mięsie. Po 3 – 5 dniach wyjąć mięso z marynaty, osuszyć i natrzeć przyprawami. Odstawić do lodówki na 2 - 3 godziny. Po tym czasie włożyć mięso do rękawa foliowego. Wlać do środka 1,5 szklanki wody, włożyć ząbki czosnku z marynaty i kostkę rosołową lub pieczeniową. Wstawić do piekarnika rozgrzanego do 190 – 200o C. Piec 1,5 godziny. Szyneczka świetnie smakuje na ciepło i na zimno jako domowa wędlina. ROLADKI Z PIERSI KURCZAKA 4 piersi z kurczaka, 2 jajka, 8 połówek brzoskwiń z puszki, 200 g płatków kukurydzianych, sól, 3 łyżki mąki, pieprz, olej do smażenia, mąka do obtaczania. Piersi umyć, osuszyć i każdą pierś naciąć, tworząc kieszeń. Posolić i popieprzyć, odstawić na 10 minut. W każdą kieszeń włożyć po dwie połówki brzoskwiń. Płatki delikatnie rozgnieść i wymieszać z mąką. Przygotować mąkę do obtaczania i każdą pierś wypchaną brzoskwiniami obtoczyć w mące. Jajka roztrzepać z odrobiną soli i pieprzu. Obtoczone w mące piersi zamoczyć w jajku, następnie panierować w mieszance płatków z mąką. Smażyć w dużej ilości oliwy, aby do połowy były przykryte, po około 6 minut z każdej strony. Podawać z frytkami lub pieczonymi ziemniakami. MARYNOWANE ROLADKI SCHABOWE Z FETĄ Pierś z kurczaka, sól, pieprz, 3 ogórki konserwowe, 3 kawałki papryki konserwowej, przyprawa do wieprzowiny, 2 jajka, 1 szklanka bułki tartej, 3 - 4 łyżki oleju, 20 dag sera żółtego, 20 dag szynki, 2 - 3 łyżki musztardy. Pierś z kurczaka pokroić na plasterki. Każdy z plasterków rozbić, oprószyć solą, pieprzem i przyprawą do wieprzowiny. Na plastrach piersi rozsmarować Schab, 1 opak. ciasta francuskiego. Marynata: oliwa, sos sojowy, ocet balsamiczny, pieprz, tymianek. Farsz: feta, jajko, tymianek, pieprz. Mięso pokroić w cienkie plastry i wrzucić do marynaty. Proporcje należy ustalić sobie samemu w zależności, ile mięsa mamy i jak bardzo lubimy takie połączone smaki. Marynować 1 dzień. W dniu pieczenia osuszyć delikatnie mięso z marynaty i przygotować farsz. Ser wymieszać z jednym jajem i dodać przyprawy. Na rozłożony kawałek mięsa nałożyć farsz i zwinąć tak, aby farsz znalazł się w środku. Następnie zawinąć z fantazją roladki w paseczki z ciasta francuskiego. Ciasto francuskie posmarować jajkiem. Roladki włożyć do piekarnika rozgrzanego do 200° C na około 45 minut. Przepisy zebrała Lucyna Lesińska CIASTA NA ŚWIĄTECZNY STÓŁ OPERA CAKE TORCIK MIGDAŁOWY Biszkopt migdałowy: 75 g cukru, 2 i 1/2 łyżki mąki, 75 g mielonych migdałów, 3 jajka, 15 g stopionego i schłodzonego masła, 3 białka. Piekarnik rozgrzać do 200o C. Blachę - taką z piekarnika, wyłożyć papierem do pieczenia. Ubić jajka z cukrem, dodać migdały, stopione masło i mąkę. W osobnej misce ubić białka. Ostrożnie połączyć pianę z masą. Wylać na blachę i delikatnie rozsmarować. Piec 6 - 7 minut. Wyjąć z piekarnika, pozostawić do ostygnięcia na papierze. Masa czekoladowa: 200 g ciemnej czekolady, drobno posiekanej, 120 ml mleka, 110 ml gęstej, niekwaśnej śmietany, 50 g masła. Do miseczki wsypać czekoladę. Podgrzać mleko i 30 ml śmietany prawie do wrzenia. Zalać czekoladę, Dodać masło i wymieszać na gładką masę. Odstawić do stężenia. Syrop kawowy: 1 i 1/2 łyżki cukru pudru (lub zwykłego), 1 i 1/2 łyżki kawy rozpuszczalnej. Cukier rozmieszać w rondelku z 90 ml wody. Zagotować i wsypać kawę. Krem maślany: 70 g cukru, 1 białko, 1 łyżka kawy rozpuszczalnej, 100 g miękkiego masła. Cukier w garnku zalać 3 łyżeczkami wody. Zagotować, nie mieszając. Taki syrop powinien być na tyle gęsty, aby kropelka dała się ugnieść w palcach w miękką kulkę. Białka ubić na pianę. Wciąż ubijając dodawać POWOLI! gorący syrop i ubijać tak długo aż piana będzie zimna. Rozpuścić kawę w łyżeczce wrzącej wody, ostudzić i dodać miękkie masło. Połączyć ostrożnie masę maślano-kawową z pianą. Biszkopt podzielić na 3 części (wym. 10 x 20 cm). Jedną część nasączyć lekko syropem i posmarować połową kremu maślano-kawowego. Nakryć drugim kawałkiem, nasączyć syropem i posmarować połową masy czekoladowej. Położyć trzecią część, nasączyć ją resztką syropu i posmarować resztką kremu maślano-kawowego. Całość włożyć do lodówki, aby stężało. Stopić resztę masy czekoladowej w garnku nad parą. Posmarować wierzch ciasta. Ciasto: 5 jaj, 1/2 szklanki cukru, 2 kopiaste łyżki mąki, 1 łyżeczka proszku do pieczenia, 200 g zmielonych migdałów, szczypta soli. Krem: 4 żółtka, 1 łyżka śmietany kremówki lub mleka, 100 g cukru, łyżeczka cukru waniliowego, 200 g masła. Bita śmietana: 350 ml śmietany kremówki 30%, 1 łyżka cukru pudru, 2 łyżeczki żelatyny, 3 łyżki wrzącej wody. Polewa czekoladowa: 200 g mlecznej czekolady, 140 ml śmietanki kremówki, 1 łyżka cukru pudru. Ponadto: kilka garstek okrągłych chrupek śniadaniowych dla dzieci. Białka ubić z solą na sztywno. Żółtka z cukrem utrzeć mikserem na biały puch, dodać przesianą mąkę z proszkiem do pieczenia, delikatnie zmiksować. Następnie małymi porcjami wsypać migdały, można wymieszać mikserem na delikatnych obrotach. Na koniec dodać ubite białka i delikatnie wymieszać łyżką, by składniki się ze sobą połączyły. Dwie tortownice o średnicy ok. 24 cm, wysmarować tłuszczem na dno rozłożyć papier do pieczenia, boki obsypać mąką. Ciasto rozłożyć po równo do każdej z nich. Piec w temp. 180o C, przez około 30 minut. Po upieczeniu zostawić w blaszce do wystudzenia, następnie delikatnie wyjąć. Przygotować krem. Żółtka, mleko, wanilię i cukier wymieszać w rondelku, zagotować powolutku, pamiętając by ciągle mieszać (uważać, bo może wyjść jajecznica). Następnie zdjąć z palnika, masło pokroić w cienkie plastry, dodać do masy jajecznej, mieszać tak długo, aż się rozpuści. Przestudzić, najlepiej w zamrażalniku lub w bardzo chłodnym miejscu. Przygotować bitą śmietanę. Śmietanę ubić, dodać cukier puder, ubić. Żelatynę rozpuścić we wrzącej wodzie i dodać do całości. Do rondelka wlać śmietanę, włożyć do niej połamaną czekoladę, dodać cukier puder i na małym ogniu cały czas mieszać, aż wszystko się ładnie rozpuści. Czekamy aż polewa nam ostygnie i dopiero wtedy polewamy torcik. Składanie ciasta: na spód dać blat migdałowy, potem większą część kremu, następnie położyć kolejny blat ciasta migdałowego. Na to nałożyć pozostały krem, bitą śmietanę, którą należy gęsto posypać kuleczkami śniadaniowymi. Całość polać polewą czekoladową. Wstawić do lodówki na całą noc. Torcik przechowywać w lodówce. SĘKACZ Z TORTOWNICY SERNIK JAPOŃSKI (BISZKOPTOWY) 140 g drobnego cukru do wypieków, 6 jajek (żółtka i białka osobno), 50 g masła, 250 g kremowego serka typu philadelphia, 100 ml mleka, 1 łyżka soku z cytryny, 60 g mąki pszennej, 20 g skrobi ziemniaczanej lub kukurydzianej, szczypta kwasku cytrynowego. W większej miseczce umieszczonej nad kąpielą wodną umieścić masło, kremowy serek i mleko. Rozpuścić, wymieszać, do połączenia i uzyskania gładkiej masy. Zdjąć z kąpieli wodnej, wystudzić. Do miseczki dodać żółtka, przesianą mąkę pszenną, skrobię i sok z cytryny. Wymieszać do połączenia. Białka ubić ze szczyptą kwasku cytrynowego (kwasek dodać na końcu ubijania). Do ubitych białek dodawać cukier, stopniowo, łyżka po łyżce, cały czas miksując. Masa powinna być sztywna i lśniąca. Ubite białka połączyć z płynną masą serową, bardzo delikatnie wymieszać drewnianą łyżką. Formę o średnicy 21 cm wyłożyć papierem do pieczenia: spód i boki, pozostawiając „kołnierz” z papieru wystający 2 cm ponad formę. Formę z zewnątrz owinąć folią aluminiową (do formy nie powinna dostać się woda, sernik będzie pieczony w kąpieli wodnej). Formę umieścić w większym naczyniu żaroodpornym. Do tak przygotowanej formy przelać masę serową, wyrównać. Do naczynia żaroodpornego nalać wrzątku, w taki sposób, by woda sięgała minimum do połowy wysokości formy z sernikiem. Wstawić do nagrzanego piekarnika. Piec w temperaturze 160º C przez 60 - 70 minut. Przestudzić (można w lekko uchylonym piekarniku). Wyjąć i włożyć do lodówki na minimum 3 godziny, a najlepiej na całą noc. Można podać z konfiturą lub frużeliną owocową. 250 g masła, 6 dużych jaj, 25 dag cukru, 15 dag mąki pszennej, 10 dag mąki ziemniaczanej, cukier wanilinowy lub wanilia, 3 łyżeczki proszku do pieczenia, 2 - 3 łyżki rumu. Maso utrzeć z cukrem, cukrem wanilinowym na gładką masę. Dodawać kolejno 4 żółtka (białka w innej misce ubić na pianę ze szczyptą soli) i 2 całe jajka ubić na puszysty krem. Dodać rum. Następnie ostrożnie dodać przesiane mąki z proszkiem do pieczenia, wymieszać, dodać pianę z 4 białek, wymieszać. W małej tortownicy, o średnicy ok. 20 cm, spód wyłożyć papierem. Piekarnik rozgrzać do temp. 200o C. Na dno tortownicy rozsmarować 2 łyżki ciasta - piec do zarumienienia, otworzyć drzwiczki, wysunąć trochę kratkę z tortownicą tak, by wygodnie można było smarować, na podpieczony placuszek rozsmarować następne 2 łyżki ciasta. Postępować tak aż do zużycia całego ciasta. Wystudzić. Można polać polewą czekoladową lub posypać cukrem pudrem. Uwaga! Piec na wyższym ustawieniu półki niż zazwyczaj, tak by wierzch się przypiekał, a spód był oddalony od dolnej grzałki - żeby się nie spalił. PRZEKŁADANIEC Z SEREM, MAKIEM I JABŁKAMI Ciasto: 20 dag margaryny, 40 dag mąki, 20 dag cukru pudru, 2 łyżeczki proszku do pieczenia, 3 żółtka, 3 - 4 łyżki kwaśnej śmietany. Zarobić ciasto i podzielić je na 2 części. Jedną część upiec na złoty kolor w temp. 180o C. Drugą, surową, wyłożyć równo w formie, a następnie przykryć makiem i serem. Mak: 20 dag maku, 3 jajka, 10 dag cukru, orzechy krojone, 3 łyżki miodu, 5 dag masła. Mak sparzyć i zemleć. Z białek ubić pianę. Do maku dodać żółtka, cukier, orzechy, miód, roztopione masło oraz pianę i dokładnie wymieszać. Ser: 1/2 kg twarogu, 10 dag margaryny, 20 dag cukru pudru, 5 jajek, 1 łyżka mąki ziemniaczanej, 1 łyżeczka proszku do pieczenia. Margarynę utrzeć z cukrem pudrem i żółtkami. Zemleć ser i dodać do margaryny z mąką ziemniaczaną i proszkiem. Ubić pianę z białek, dodać do masy i lekko wymieszać. Wyłożyć na mak i piec w temp. 180o C przez 50 min. Masa z jabłek: 1 kg jabłek, 10 dag cukru, 1 galaretka brzoskwiniowa. Jabłka zetrzeć na tarce o dużych oczkach, dodać cukier i smażyć do miękkości. Dodać do jabłek sypką galaretkę, wymieszać i przez chwilę smażyć. Polewa czekoladowa: 4 łyżki cukru, 2 łyżki śmietany, 3 łyżki kakao (lub mniej - zależy jak kto lubi), 6 dag masła, 1 łyżeczka żelatyny. Żelatynę zalać niewielką ilością zimnej wody. Resztę składników zagotować. Gdy żelatyna napęcznieje podgrzać ją w tej wodzie do całkowitego rozpuszczenia i dodać do reszty masy. Wymieszać dobrze i lekko wystudzić. Przełożenie placka: placek z makiem i serem – masa z jabłek – upieczony wcześniej placek – polewa czekoladowa. Dodatki: słoik dżemu morelowego lub brzoskwiniowego, 1/2 kostki masła, 10 dag wiórków kokosowych, 3 łyżki cukru. Przygotować galaretkę według przepisu, dodając nieco mniej wody. Śmietanę ubić na sztywno, dodać gęstniejącą galaretkę, razem zmiksować. Połączyć obie masy. Na pierwszą połowę biszkoptu wyłożyć masę serową i przykryć drugą połową. Wierzch biszkoptu posmarować dżemem i całość posmarować posypką kokosową. Wykonanie posypki: masło roztopić, dodać wiórki kokosowe i cukier, chwilę zrumienić. Gorącą posypką smarować placek. TORT PIERNIKOWY SERNIK WENUS Biszkopt: 6 jaj, 3/4 szklanki cukru, 15 dag mąki, 2 łyżki mąki ziemniaczanej, 1 łyżeczka proszku do pieczenia. Białka ubić na sztywno, w trakcie ubijania dodawać cukier, a następnie po jednym żółtku. Do ubitych jaj dodać przesiane mąki z proszkiem do pieczenia. Upiec na blaszce 24x42 cm. Po wystudzeniu przekroić na dwie części. Masa I: 1/2 kg mielonego białego sera, 3 łyżki cukru, 1 galaretka cytrynowa. Przygotować galaretkę według przepisu, dodając nieco mniej wody. Do zmielonego sera dodać 3 łyżki cukru i gęstniejącą galaretkę - razem zmiksować. Masa II: 1/2 l śmietany 30%, 1 galaretka cytrynowa. Ciasto: 15 dag płynnego miodu, 20 dag masła, 50 dag mąki, 3 żółtka, 4 łyżki mleka, łyżka sody oczyszczonej, torebka przyprawy do pierników, 10 dag cukru. Masa: 2 szklanki mleka, 4 łyżki kaszy manny, 30 dag cukru pudru, 25 dag masła, 20 dag dżemu z czarnej porzeczki. Polewa: 10 dag masła lub margaryny, 15 dag cukru, 2 łyżki kakao. Wszystkie składniki ciasta dokładnie wyrobić mikserem na jednolitą masę. Ciasto przykryć, odstawić do lodówki na dobę. Następnego dnia podzielić ciasto na 4 części. Upiec okrągłe placki i je ostudzić. Przygotować krem: w rondelku zagotować mleko, wsypać kaszę mannę i cukier, gotować, aż masa zgęstnieje. Wystudzić. Miękkie masło utrzeć mikserem na puszystą masę. Nie przerywając ucierania, dodawać po łyżce kaszki, ewentualnie dodać kilka kropel zapachu waniliowego. Placki przekładać na przemian dżemem porzeczkowym i kremem z kaszki. Przygotować polewę: masło stopić w rondelku, wsypać cukier, wlać kakao rozprowadzone niewielką ilością gorącej wody. Gotować, mieszając, przez 5 minut, przestudzić, oblać przygotowany piernik. Odstawić na 2 - 3 dni. Przed podaniem udekorować. Przepisy zaczerpnięto z blogów kulinarnych KALENDARIUM PRAC OGRODNICZYCH – GRUDZIEŃ SAD ● Zaglądamy do przechowywanych w piwnicy owoców. Te najbardziej dojrzałe zabieramy do spożycia, a egzemplarze gnijące wyrzucamy. ● Sprawdzamy czy wykonane w listopadzie zabezpieczenia przed mrozem i wiatrem nie zostały uszkodzone. Jeżeli kopczyki wykonane wokół pni drzew i krzewów zostały rozmyte, usypujemy je ponownie. ● Już pod koniec grudnia możemy wykonać bielenie pni drzew owocowych. Do zabiegu najlepiej użyć wapna z dodatkiem farby emulsyjnej w stosunku 1:1. Bielenie zapobiega pękaniu kory na pniach, które zdarza się dość często w przypadku silnego jej nagrzania w ciągu dnia i gwałtownego schłodzenia nocą. Te gwałtowne zmiany temperatury powodują duże naprężenia – rozszerzenie i kurczenie się tkanek kory, co przyczynia się do podłużnych jej spękań i tworzenia się ran zgorzelowych. ● Zabezpieczamy korę drzew przed uszkodzeniami powodowanymi przez gryzonie i zające. Do tego celu używamy słomy, szarego papieru, kartonu, ale nigdy folii, pod którą utrzymuje się wysoka wilgotność, czyli doskonałe warunki do rozwoju chorób grzybowych. Wybranym materiałem okręcamy pień i nasadę konarów oraz przywiązujemy go sznurkiem. ● Niezależnie od podjętych działań zapobiegawczych, kontrolujemy stan drzew w sadzie przez całą zimę. Jeżeli zauważymy uszkodzenia, smarujemy je maścią ogrodniczą (np. Funabenem 03 PA). ● Na bezlistnych drzewach dobrze widoczne są teraz zaschnięte pozostałości porażonych chorobami owoców, tzw. mumie. Należy je koniecznie zdjąć z drzew i usunąć z sadu. WARZYWNIK ● Na początku miesiąca należy wykonać ostatnie prace porządkowe na działce. Po ich zakończeniu narzędzia ogrodnicze trzeba wyczyścić i zakonserwować. ● Zagony, na których rosną warzywa z siewu jesiennego (sałata, szpinak, roszponka, cebula, koper) wymagają osłonięcia przed mrozem i wiatrami. Jeżeli zima jest bezśnieżna, warto zastosować okrycie podwójną warstwą zimowej włókniny lub materiałami naturalnymi - liśćmi, słomą lub gałązkami igliwia. ● Systematycznie zbieramy warzywa odporne na niską temperaturę - kapustę brukselską, jarmuż, roszponkę oraz pora i pietruszkę, które należy wykopać przed zamarznięciem gleby. ● W tym miesiącu możemy rozpocząć pędzenie cebuli na szczypior oraz pietruszki i selera na zieloną natkę. W tym celu przygotowane rośliny (cebulę i korzenie pietruszki oraz selera) umieszczamy w skrzynce lub doniczce z ziemią i umiarkowanie podlewamy. OGRÓD OZDOBNY ● Warto sprawdzić zimowe okrycia bylin i krzewów. Jeżeli okażą się niewystarczające lub uszkodzone przez wiatr, powinniśmy natychmiast je uzupełnić. ● Korony drzew i krzewów iglastych warto obwiązać sznurkiem. W ten sposób zabezpieczymy konary i gałęzie przed wyłamaniem pod ciężarem śniegu. ● Rabaty, na których posadziliśmy rośliny cebulowe, takie jak tulipany i narcyzy, dobrze jest wyściółkować słomą, gałązkami drzew iglastych lub korą sosnową. ● Sprawdzamy stan przechowywanych cebul, kłączy i bulw. Te z objawami chorobowymi czy uszkodzeniami przez szkodniki trzeba natychmiast usunąć. ● Pamiętajmy o dokarmianiu ptaków, naszych sprzymierzeńców w walce ze szkodnikami. W czasie mrozów wywieśmy kulki tłuszczu zmieszanego z ziarnem. Rudziki lubią płatki owsiane, a kosy gustują w nadpsutych jabłkach. Aby nasza pomoc dotarła do najbardziej potrzebujących ptaków, konieczne jest przygotowanie odpowiedniego karmnika, w którym zarówno karma, jak i korzystające z niej ptaki będą osłonięte przed deszczem i wiatrem. Karmniki można zawieszać wśród gałęzi drzew lub mocować do wysokich podpór (zabezpieczy to ptaki przed atakami kotów). KWIATY W DOMU, BALKONY I TARASY ● Krótkie i często pochmurne dni, suche powietrze w naszych mieszkaniach oraz zbyt wysoka temperatura mocno doskwierają domowym kwiatom doniczkowym. Aby ich pędy nie stały się wiotkie i wyciągnięte, warto rośliny przenieść do pomieszczenia, w którym temperatura nie przekracza 10 - 12° C lub doświetlać je świetlówkami. ● W czasie Bożego Narodzenia, choinkę ciętą, stojącą w ciepłym pokoju dobrze jest codziennie zraszać wodą, co zapobiegnie szybkiemu wysychaniu i opadaniu igieł. Jeżeli zdecydujemy się na żywe drzewko w pojemniku, to po przechowaniu go w chłodnym i jasnym miejscu oraz systematycznym podlewaniu wodą, wiosną będziemy mogli przenieść je do ogrodu. ● Jeżeli chcemy, aby poinsecja (gwiazda betlejemska) zachowała swe walory dekoracyjne jak najdłużej, należy zapewnić jej dużo światła, temperaturę 18 - 20° C, wysoką wilgotność powietrza i nie narażać jej na przeciągi. TRAWNIK ● W tym okresie nie wykonujemy żadnych prac pielęgnacyjnych. Po opadach śniegu unikajmy chodzenia po trawniku, gdyż pod udeptanym, zmrożonym śniegiem z łatwością powstają brunatne plamy zgniłej murawy. ● Gdy na powierzchni trawnika wytworzy się skorupa lodowo-śniegowa, która sprzyja rozwojowi tzw. „pleśni śniegowej”, dobrze jest ją rozkruszyć. ● Jeżeli planujemy wiosną założyć trawnik, a ziemia jeszcze nie zamarzła - warto na stanowisku przeznaczonym pod trawnik przekopać głęboko glebę i pozostawić ją w tzw. ostrej skibie (po przekopaniu nie zagrabiać i nie wyrównywać). Tak pozostawioną glebę zimowe mrozy rozkruszą, rozmiękczą i dotlenią. Pod wpływem mrozu gleba nabierze lepszej struktury i stanie się lepiej przepuszczalna dla wody. Przy okazji wyginie część chwastów. Dzięki temu wiosenne zakładanie trawnika będzie łatwiejsze. Źródło: portale ogrodnicze USŁUGI Korekcja racic u bydła. Wiadomość: tel. kom. 608868322. WYDZIERŻAWIĘ Budynek, przy drodze powiatowej, o powierzchni 300 m2 na magazyn lub działalność gospodarczą. Wiadomość: tel. kom. 668056776 (gm. Nowy Staw). KUPIĘ Dom w mieście, stan surowy, zamknięty (300 m2); działkę rekreacyjną nad jeziorem w Jaromierzu; agregat prądotwórczy dużej mocy; hale o wym. 12 x 30 x 6,5 m i 40 x 10 x 4 m (stalowe oraz blacha); maszyny rolnicze: ciągnik 914, opryskiwacz, rozrzutnik nawozów, siewnik talerzowy, brony, wały, pług; przyczepy (3 szt.); garaż samochodowy; taśmy do obrywarki fasoli; przyczepy do balotów słomy, zbiornik o poj. 4000 l. Wiadomość: tel. kom. 783043724, Kwidzyn. *** Kombajn zbożowy Bizon ZO56 z szarpaczem, r. prod. 1989, garażowany, cena – 33000 zł (do negocjacji). Wiadomość: tel. kom. 508464071. Przyczepę-wywrotkę o ład. 4 t lub 4,5 t, ładowacz Cyklop lub Troll, siewnik Poznaniak, ciągnik Ursus 914, 1224 lub C-360. Wiadomość: tel. kom. 792259537. *** Obornik - 100 ton + 60 ton wapna gratis. Wiadomość: gmina Słupsk, tel. kom. 664330476. *** Skóry królicze. Wiadomość: tel. kom. 602714793. *** Wały Campbella ciągane, 3-częściowe, r. prod. 2004, cena – 6 500 zł. Wiadomość: tel. kom. 608858991. *** Polski kombajn zbożowy Bizon Super lub Bizon Record. Wiadomość: tel. 795807728, pow. Malbork. *** Pług wahadłowy firmy Famarol, kosiarkę rotacyjną i siewnik do zboża. Wiadomość: tel. kom. 790318118. *** Przyczepę-wywrotkę o ład. 4 t lub 4,5 t, ładowacz Cyklop lub Troll, siewnik Poznaniak, ciągnik Ursus 914, 1224 lub C-360 oraz prasę. Wiadomość: tel. kom. 531325314. *** „Wodociągi Słupsk” Sp. z o.o. zakupią słomę zbożową w balotach prostopadłościennych o wadze powyżej 200 kg. Wiadomość: tel. kom. 609101243. SPRZEDAM Okna PCV, różne wymiary (z demontażu). Wiadomość: tel. kom. 601220617. *** 1500 kg gorczycy białej. Wiadomość: tel. 508506286, gm. Pruszcz Gdański. *** Odpady paszowe z ziemniaków jadalnych, koryta kamionkowe dla świń, autokarmniki plastikowe, klatki porodowe, wygrodzenia dla macior luźnych, przetrząsaczo-zgrabiarkę pasową. Wiadomość: tel. kom. 697580947 lub 605857362. *** Pług 4-skibowy, obrotowy, kupiony w kraju. Wiadomość: tel. kom. 697068600. *** Kombajn ziemniaczany Anna – w rozliczeniu może być zboże; kombajn buraczany Neptun ze zbiornikiem na liście; ciągnik Ursus 1214, r. prod. 1981 oraz ciągnik C-360, r. prod. 1981. Wiadomość: tel. kom. 693238893. *** Opryskiwacz Pilmet Europa, r. prod. 2005 z komputerem Brawo 300. Wiadomość: tel. kom. 531325314. *** Ciągnik rolniczy Zetor 12045 z przednim napędem, stan techniczny b. dobry, zarejestrowany, opłacony, r. prod. 1984, cena – 28 500 zł; kombajn zbożowy Bizon Super 056, stan techniczny b. dobry, r. prod. 1982, cena – 23 700 zł; siewnik zbożowy Poznaniak, szer. rob. 2,7 m, stan techniczny b. dobry, super sprawny, r. prod. 1983, cena – 2 000 zł. Ceny do negocjacji. Dariusz Głodowski, Obrzynowo 118, 82-550 Prabuty, tel. kom. 607568621. *** Peluszkę i kminek. Wiadomość: tel. (58) 692 60 83. *** Ciągnik Zetor, r. prod. 1978, stan dobry, zarejestrowany. Wiadomość: tel. kom. 608328131. *** Prosięta. Wiadomość: tel. 694639556, Starogard Gdański. *** Ciągnik MF 255, r. prod. 1986, stan dobry, cena – 18 000 zł. Bogdan Czyrkiewicz, Zajączkowo 23, gm. Tczew, tel. kom. 513672805. Rozdrabniacz zboża (śrutownik) z częściami, tj. sitami i talerzem z nożem tnącym, silnik napędzający 7,5 KW, stan b. dobry, cena do uzgodnienia. Wiadomość: tel. kom. 660913378. *** Dwa konie rasy angloarabskiej (klacz i ogierka), mają po ok. 1,5 roku, będą wielkości araba. Ogierek jest koloru szarego, a klacz biszkoptowego. Są bardzo spokojne i przyjazne, dają kopyta, dają się czyścić, są obyte z ludźmi. Cena za klacz – 1800 zł, za ogierka 1600 zł, w przypadku zakupu obu koni cena - 3000 zł. Wiadomość: tel. kom. 515324748, gmina Cedry Wielkie. *** Dwie jałówki cielne HF. Wiadomość: tel. (55) 221 11 89. *** Ciągnik Ursus 914 4 x 4, r. prod. 1985, zarejestrowany, opłacony, stan dobry. Wiadomość: tel. kom. 785773913, gm. Prabuty. Kombajn zbożowy Claas Merkator 60, cena – 27000 zł; agregat aktywny + siewnik Amazone D-7 Super, r. prod. 1998 - cena 13000 zł; ciągnik Cristal 121, r. prod. 2003 z Turem 16, rok prod. 2005, cena – 75000 zł; kosiarkę rotacyjną o szer. rob. 1,6 m, cena – 1500 zł. Ceny do negocjacji. Wiadomość: tel. kom. 501243092. *** Kombajn zbożowy International 541, heder szer. 3 metry; opielacz do buraków; pług 3-skibowy i pług podorywkowy 5-skibowy. Stan maszyn dobry. Ceny do uzgodnienia. Wiadomość: tel. kom. 516861660. *** Gorczycę na poplon, cena – 2,5 zł/kg oraz ziemniaki (sadzeniaki) odm. Tajfun i Nelly, cena – 0,6 zł/kg. Wiadomość: tel. kom. 691296426, Nowy Staw. *** Jałówkę cielną 7-miesięczną, cena do uzgodnienia. Wiadomość: Otoczyn, gm. Gardeja, tel. kom. 795234265 lub tel. (55) 275 29 50. *** Ciągnik Ursus 1224, r. prod. 1986; ciągnik Ursus 1434, r. prod. 1994, kombajn Bizon ZO56, r. prod. 1987, szerokie opony, szarpacz słomy; bronę talerzową ciąganą o szer. rob. 3,2 m hydraulicznie podnoszoną; przyczepę wywrotkę o ładowności 4 t; przyczepę sztywną o ład. 4,5 t; ładowacz Cyklop; pług 4-skibowy obrotowy firmy Unia. Ceny do uzgodnienia. Wiadomość: tel. kom. 791240903. *** Przyczepę-wywrotkę o ład. 4,5 t na niskich kołach; opryskiwacz zawieszany o szer. rob. 12 m; przenośnik ślimakowy (żmijka) o dł. 8,5 m; ciągnik Ursus C-385 A z przednim napędem Turbo, 105 KM; ciągnik Ursus C-4011; glebogryzarkę o szer. rob. 1,5 m; siewnik zbożowy Poznaniak; zestaw bron ciężkich 5-polowych, zawieszanych; zestaw bron średnich 5-polowych, zawieszanych; rozsiewacz nawozowy lejowy o szer. rob. 12 m, ład. 800 kg; rozsiewacz nawozów lejowy, pielnik - wielorak; 2 wentylatory do siana ø 1 m. Wiadomość: tel. kom. 668056776. *** Ciągnik John Deere 3040, 95 kM, stan b. dobry, kabina komfort, wspomaganie kierownicy, przebieg 1400 Mth, r. prod. 1987 r.; ciągnik John Deere 2030, 70 kM, stan b. dobry, kabina komfort, wspomaganie kierownicy, komplet zaczepów; brony 5-polowe 16, składane; dmuchawę do siana z rurami i kolanami; opryskiwacz Termit o poj. 400 l, lance dł. 10 m, w całości lub na części; rozdrabniacz Bąk, stan idealny; wał pierścieniowy 3 m; beczki do kiszenia ogórków; koła bliźniaki rozmiar 34 ze sprzęgami (pasują do 912). Wiadomość: Kwidzyn, tel. kom. 504626142. *** Ciągnik Ursus C-385, r. prod. 1970, stan b. dobry; schładzalnik do mleka firmy Eurotanks Wrocław o poj. 1030 l, r. prod. 2004, stan b. dobry; opryskiwacz Krukowiak o poj. 1000 l, szer. rob. 12 m, r. prod. 2001, stan b. dobry. Wiadomość: tel. kom. 500002184. *** Sześć cielnych jałówek hodowlanych. Cena do uzgodnienia. Wiadomość: tel. (55) 247 84 00, gm. Sztutowo. Ciąg dalszy ofert sprzedaży na str. 41 POZNAM Sympatyczny chłopak po studiach rolniczych pozna miłą dziewczynę. Wiadomość: tel. kom. 600679814. Przypominamy, że drobne ogłoszenia od rolników są zamieszczane w naszym miesięczniku bezpłatnie. Ogłoszenia można zgłaszać telefonicznie: tel. (55) 270 11 32, 270 11 31 lub 270 11 30, drogą elektroniczną: e-mail: [email protected] albo listownie na adres redakcji. POMORSKI OŚRODEK DORADZTWA ROLNICZEGO W GDAŃSKU 80-001 Gdańsk, ul. Trakt Św. Wojciecha 293 tel. (58) 326 39 00, fax (58) 309 09 45 e-mail: [email protected] www.podr.pl ODDZIAŁY Oddział w Starym Polu Oddział w Strzelinie 82-220 Stare Pole, ul. Marynarki Wojennej 21 76-200 Słupsk 2 tel. (55) 270 11 11 lub 270 11 00, fax 270 11 62 tel. (59) 847 12 88, fax (59) 847 12 81 e-mail: [email protected] e-mail: [email protected] Dział Systemów Produkcji Rolnej, Standardów Jakościowych i Doświadczalnictwa w Lubaniu 83-422 Nowy Barkoczyn tel. (58) 688 20 11, (58) 688 21 50, fax (58) 688 22 52, e-mail: [email protected] BIURA POWIATOWE OŚRODKA DORADZTWA ROLNICZEGO BP ODR Bytów ul. Wojska Polskiego 33, 77-100 Bytów tel. 59 822 27 52 e-mail: [email protected] BP ODR Kwidzyn ul. Grudziądzka 8, 82-500 Kwidzyn tel. 55 261 34 59 e-mail: [email protected] BP ODR Starogard Gdański Nowa Wieś Rzeczna ul. Rzeczna 18, 83-200 Starogard Gd. tel. 58 562 49 63 e-mail: [email protected] BP ODR Chojnice ul. 31 Stycznia 56, 89-600 Chojnice tel./fax 52 397 41 12 e-mail: [email protected] BP ODR Lębork ul. Czołgistów 5, 84-300 Lębork tel. 59 862 21 72 e-mail: [email protected] BP ODR Sztum ul. Mickiewicza 39, 82-400 Sztum tel. 55 267 04 33 e-mail: [email protected] BP ODR Człuchów Osiedle Młodych 9, 77-300 Człuchów tel. 59 834 24 34 e-mail: [email protected] BP ODR Malbork ul. Marynarki Wojennej 21, 82-220 Stare Pole tel. 55 270 11 19 e-mail: [email protected] BP ODR Tczew ul. Lecha 12, 83-110 Tczew tel. 58 531 38 27 e-mail: [email protected] BP ODR Gdańsk ul. Trakt Św. Wojciecha 293, 80-001 Gdańsk tel. 58 326 39 22 e-mail: [email protected] BP ODR Nowy Dwór Gdański Plac Wolności 1, 82-100 Nowy Dwór Gd. tel. 55 247 28 68 e-mail: [email protected] BP ODR Wejherowo ul. Sobieskiego 241, 84-200 Wejherowo tel. 58 672 13 09 e-mail: [email protected] BP ODR Kartuzy ul. Hallera 1, 83-300 Kartuzy tel./fax 58 681 42 67 e-mail: [email protected] BP ODR Puck ul. Wejherowska 5, 84-100 Puck tel. 58 673 28 77 e-mail: [email protected] BP ODR Kościerzyna ul. Wodna 14, 83-400 Kościerzyna tel./fax 58 686 66 23 e-mail: [email protected] BP ODR Słupsk z siedzibą w Strzelinie 76-200 Słupsk 2 tel. 59 847 12 81 e-mail: [email protected] WYDAWCA: POMORSKI OŚRODEK DORADZTWA ROLNICZEGO W GDAŃSKU Dział reklamy i prenumeraty: tel. 58 688 20 11, 58 688 21 50 fax 58 688 22 52 e-mail: [email protected] Redaktor naczelna: Bożena Korzańska, tel. 55 270 11 32, e-mail: [email protected] Redakcja: Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Gdańsku 80-001 Gdańsk, ul. Trakt Św. Wojciecha 293 Kolegium redakcyjne: mgr inż. Krzysztof Pałkowski (przewodniczący), mgr inż. Andrzej Dolny, mgr inż. Antoni Hajdaczuk, Jarosław Jelinek (Pomorska Izba Rolnicza), mgr inż. Zdzisław Kołodziejski, mgr inż. Bożena Korzańska, mgr inż. Andrzej Okrój, dr inż. Daniel Roszak, mgr inż. Jan Rozenek, mgr inż. Ewa Szymańska, mgr Beata Wójcik Skład komputerowy: Wanda Ciecholewska i Bożena Korzańska Korekta: mgr Lucyna Lesińska Nakład 4 200 egz. Cena 1 egz. - 2 zł PRENUMERATA: Wpłaty przyjmujemy na konto: PODR w Gdańsku, PKO S.A. Nr 91 1240 1268 1111 0010 3636 0465 CENA PRENUMERATY: półroczna – 12,00zł + 12,00zł (koszty przesyłki) = 24,00 zł roczna – 22,00zł + 22,00zł (koszty przesyłki) = 44,00 zł Prenumeratę przyjmują również doradcy PZDR CENNIK ODPŁATNOŚCI ZA MATERIAŁY INFORMACYJNO-REKLAMOWE Ogłoszenia, komunikaty i informacje handlowe, artykuły sponsorowane: cała strona - 800 zł + VAT; 1/2 strony - 480 zł + VAT; 1/4 strony - 300 zł + VAT; 1 cm2 – 1,60 zł + VAT reklama kolorowa wewnątrz numeru - cała strona - 1200 zł + VAT reklama kolorowa wewnątrz numeru - ½ strony - 720 zł + VAT reklama kolorowa na okładce II i III - 1400 zł + VAT reklama kolorowa na okładce IV - 1800 zł + VAT zamieszczenie wkładki reklamowej (kartka formatu A4) - 500 zł + VAT Redakcja nie zwraca tekstów nie zamówionych i nie drukuje ich bez podania przyczyny. Redakcja zastrzega sobie również prawo redagowania i skracania nadesłanych materiałów. Za treść ogłoszeń, tekstów sponsorowanych i reklam zleconych Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Gdańsku nie ponosi odpowiedzialności. Ogłoszenia dla rolników indywidualnych są bezpłatne. Przyjmują je doradcy BP ODR lub można je przesłać pocztą. Druk: Przedsiębiorstwo Prywatne „WiB”, ul. Sobieskiego 14, 80-216 Gdańsk, tel. 58 522 30 29
