Lokalny Plan Rozwoju Gminy Tyszowce

Transkrypt

Lokalny Plan Rozwoju Gminy Tyszowce
LOKALNY PLAN ROZWOJU GMINY TYSZOWCE NA LATA 2004-2013
Załącznik nr 1
do uchwały nr XXI/121/2004
Rady Miejskiej w Tyszowcach
z dnia 7 lipca 2004 r.
Lokalny Plan Rozwoju
Gminy Tyszowce
na lata 2004 - 2013
TYSZOWCE CZERWIEC 2004
1
LOKALNY PLAN ROZWOJU GMINY TYSZOWCE NA LATA 2004-2013
SPIS TREŚCI
Spis treści
2
ROZDZIAŁ I Uwarunkowania społeczno- gospodarcze Gminy Tyszowce
3
1.Wstęp
1.1 Położenia geograficzne
1.2 Środowisko przyrodnicze Gminy Tyszowce
1.3 Sfera społeczno – demograficzna Gminy Tyszowce
3
4
5
7
ROZDZIAŁ II Krótka historia gminy Tyszowce
9
ROZDZIAŁ III Infrastruktura techniczna
10
3. 1 Układ drogowo – komunikacyjny
3. 2 Gazyfikacja
3. 3 Energetyka
3. 4 Gospodarka wodno-ściekowa
3. 5 Telekomunikacja
11
17
17
17
19
ROZDZIAŁ IV Sektor rolny w gospodarce gminy Tyszowce
21
4.1 Struktura obszarowa gospodarstw rolnych
4.2 Struktura produkcji rolniczej
- produkcja roślinna
- produkcja zwierzęca
4.3. Poziom wyposażenia gospodarstw rolnych
ROZDZIAŁ V Pozarolnicza działalność gospodarcza
5.1 Infrastruktura społeczna
5.2 Szkolnictwo i oświata
5.3 Kultura i sport
5.4 Ochrona przeciwpożarowa
ROZDZIAŁ VI Zwiększenie konkurencyjności miasta i gminy
na szczeblu regionalnym, krajowym i europejskim".
21
27
27
29
30
31
33
34
36
40
ROZDZIAŁ VII Poprawa warunków życia mieszkańców miasta i gminy Tyszowce 48
ROZDZIAŁ VIII Projekty inwestycyjne
53
ROZDZIAŁ IX Plan finansowy budżetu gminy Tyszowce na lata 2004 – 2006
60
2
LOKALNY PLAN ROZWOJU GMINY TYSZOWCE NA LATA 2004-2013
WSTĘP
Niniejszy dokument powstał w celu realizacji Uchwały Nr XXI/121/2004 Rady
Miejskiej w Tyszowcach z dnia 7 lipca 2004 r., zgodnie, z którą Zespół Zadaniowy powołany
zarządzeniem Burmistrza Tyszowiec Nr 2b/2004 z dnia 6 kwietnia 2004r. został zobowiązany
do sporządzenia Lokalnego Planu Rozwoju Gminy Tyszowce. Wymóg przygotowania
Lokalnego Planu Rozwoju Gminy Tyszowce wynika z zapisów rządowego dokumentu
Uzupełnienie do Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Lokalnego. Posiadanie
lokalnego planu rozwoju jest niezbędne z uwagi na procedurę składania wniosków
aplikacyjnych do Urzędu Marszałkowskiego w sprawie uzyskania dofinansowania z funduszy
europejskich.
Plan jest uszczegółowieniem zapisów Strategii Rozwoju Miasta i Gminy Tyszowce.
Celem głównym Lokalnego Planu Rozwoju Gminy Tyszowce jest poprawa poziomu życia
mieszkańców poprzez zrównoważony rozwój. Cele strategiczne „Strategii Rozwoju Miasta i
Gminy Tyszowce” są celami „Lokalnego Planu Rozwoju Gminy Tyszowce”, natomiast cele
operacyjne „Strategii Rozwoju Miasta i Gminy Tyszowce” są zarazem kierunkami działań
„Lokalnego Planu Rozwoju Gminy Tyszowce”. Konkretyzacją kierunków są zadania,
prowadzące do ich realizacji. Lokalny Plan Rozwoju Gminy Tyszowce zawiera informacje o
planowanych projektach i zadaniach inwestycyjnych na lata 2004 - 2013 wraz ze wskazaniem
źródeł ich finansowania.
Lokalny Plan Rozwoju Gminy Tyszowce będzie służył zapewnieniu koncentracji
środków finansowych na strategicznych celach Gminy oraz będzie wpływał na efektywność
ich wykorzystania. Poprzez strategiczne działania oraz długofalowe programowanie i
konsekwentną realizację programu powinny zostać rozwiązane podstawowe problemy
rozwoju Gminy Tyszowce.
Przygotowanie Lokalnego Planu Rozwoju Gminy Tyszowce ma także na celu
włączenie w proces wyznaczania priorytetowych działań lokalnych społeczności oraz
partnerów społecznych, czyli bezpośrednich odbiorców działań. Zgodnie z zasadą partnerstwa
niniejszy „Lokalny Plan Rozwoju” powstał przy współudziale partnerów społecznych, do
których zwrócono się z prośbą o zgłoszenie własnych wniosków i propozycji do niniejszego
dokumentu. Przygotowując niniejszy dokument, podobnie jak w strategii, miasto i gminę
potraktowano kompleksowo. W związku z tym identyfikowano problemy i zadania
wykraczajace poza sferę zadań miasta i gminy, jako jednostki samorządu terytorialnego.
3
LOKALNY PLAN ROZWOJU GMINY TYSZOWCE NA LATA 2004-2013
ROZDZIAŁ I
UWARUNKOWANIA SPOŁECZNO - GOSPODARCZE
MIASTA I GMINY TYSZOWCE
Analiza uwarunkowań geograficznych i społeczno- ekonomicznych
Miasta i Gminy Tyszowce została przeprowadzona w dokumencie przyjętym
przez Radę Miasta i Gminy Tyszowce Uchwałą Nr. XXVI / 132/ 2000 pn:
„STRATEGIA ROZWOJU MIASTA I GMINY TYSZOWCE”
1.1 Położenia geograficzne
Gmina Tyszowce położona jest w południowo-wschodniej części
województwa lubelskiego. Od północy sąsiaduje z gminą Werbkowice, od
wschodu z gminą Mircze, od południa z gminą Łaszczów, od południowego
zachodu z gminą Rachanie i od zachodu z gminą Komarów. Powierzchnia
gminy zajmuje obszar 129,48 km2 i cechuje się bardzo wysokim udziałem
użytków rolnych zajmujących 105,53 km2, co stanowi 81,5 % powierzchni
ogółem. Lasy i grunty leśne zajmują zaledwie 13,97 km2, to jest niecałe 11 %
powierzchni. Pod względem fizjograficznym gmina położona jest na pograniczu
dwóch jednostek. Część południowa położona jest na Grzędzie Sokalskiej, zaś
część północna znajduje się w Kotlinie Hrubieszowskiej. Linia rozdzielająca
obie jednostki geograficzne przebiega przez środek gminy z zachodu na wschód.
Główną skałą macierzystą Grzędy Sokalskiej są lessy, na których wykształciły
się gleby brunatne oraz czarnoziemy, zaś Kotlina Hrubieszowska charakteryzuje
się rędzinami kredowymi. Wysokiej klasy ziemie to doskonałe zaplecze do
produkcji dużej ilości czystej ekologicznie żywności
4
LOKALNY PLAN ROZWOJU GMINY TYSZOWCE NA LATA 2004-2013
1.2 Środowisko przyrodnicze Gminy Tyszowce
Stan środowiska jest pochodną jego odporności na zagrożenia i skalą
obciążenia zanieczyszczeniami, które docierają z zewnątrz, stopniem
wyposażenia w infrastrukturę służącą ochronie środowiska, a także
przestrzennego rozmieszczenia ognisk zanieczyszczeń.
Stan środowiska gminy Tyszowce nie odbiega od średniej dla Wyżyny
Lubelskiej. W chwili obecnej teren gminy charakteryzuje się bardzo dobrymi
warunkami środowiskowymi ze względu na brak jakichkolwiek źródeł
zanieczyszczenia lub skażenia. Najbardziej odporne na zanieczyszczenia
przemysłowe i degradację chemiczną są gleby lessowe i mady w dolinach rzek.
Natomiast inaczej jest z erozją wodną, która prawie wyłącznie zagraża glebom
pyłowym, głównie lessowym.
Klimat gminy można scharakteryzować jako przejściowy,
kształtowany przez zmienny w swym zasięgu napływ mas powietrza morskiego
lub kontynentalnego, przy przewadze wpływów kontynentalnych. Mimo
zmienności klimatu charakteryzuje się on wyraźnym regionalizmem niektórych
elementów meteorologicznych. Wielkość opadów z wielolecia wynosi około 670
mm. Średnia temperatura roczna 7,1°C, średnie temperatury miesięczne wahają
się od –4,8°C(styczeń) do 18,2°C( lipiec). Dość niekorzystne dla wegetacji są
późnowiosenne i wczesnojesienne przymrozki. Średnia liczba dni z
przymrozkami od 1 kwietnia do 31 października wynosi 21,5. Głównie występują
one w kwietniu i październiku, ale zdarzają się także w czerwcu i wrześniu. Ilość
dni wegetacji z temperaturą minimalną większą od 5°C wynosi 207 dni, średnio
pokrywa śnieżna zalega od 70 do 80 dni.
Wody powierzchniowe występujące na terenie gminy nie są
zagrożone zanieczyszczeniami mogącymi skazić je w sposób nieodwracalny.
Jedynym źródłem zanieczyszczeń wód powierzchniowych są sporadycznie
wypuszczane ścieki bytowe pochodzące z indywidualnych gospodarstw
domowych. Głównymi wskaźnikami dyskwalifikacji wody są związki biogenne,
czyli fosfor ogólny, fosforany i miano Coli.
Wśród wód podziemnych nie zanotowano zanieczyszczeń. Wody te są
głównie związane z utworami górnej kredy. Głębokość występowania tych wód
5
LOKALNY PLAN ROZWOJU GMINY TYSZOWCE NA LATA 2004-2013
waha się od 5 do 40 m. Są to wody szczelinowe charakteryzujące się napiętym
zwierciadłem wody.
Na terenie gminy znajduje się 54 ha wód śródlądowych oraz 93 ha
cieków wodnych. Zmeliorowanych zostało ok. 35% gruntów. Stan tychże
melioracji w chwili obecnej wymaga przeprowadzenia szczegółowych
konserwacji. Wieloletnia susza hydrologiczna doprowadziła do generalnego
obniżenia poziomu wód gruntowych, czego przejawem są skracanie i
wysychanie cieków, zanik źródeł i przekształcanie się mokradeł stałych w
okresowe. Obszar gminy Tyszowce w całości znajduje się w zlewni rzeki
Huczwy i charakteryzuje się bardzo małym zasobem wód. Zasobność wód
wynosi 1700 m3/a/M, co odpowiada średniej krajowej, ale nie należy zapominać
o bardzo małym zaludnieniu (około 50 % średniej krajowej).
Na terenie gminy Tyszowce występuje:
• 40 ha wód śródlądowych płynących, składających się z rzeki Huczwy i jej
dopływów,
• 14 ha wód śródlądowych stojących w skład, których wchodzi około 40
stawów,
• 93 ha cieków wodnych w skład, których wchodzą rowy melioracyjne.
Głównym czynnikiem kształtującym stan środowiska w gminie są lasy
występujące na 11,0% powierzchni gminy. Niewielka odporność drzewostanów
wynika z dużego udziału w strukturze gatunkowej, bardzo podatnej na
degradację sosny. W ostatnim okresie zalesiono 2 ha gruntów po byłych
pastwiskach, natomiast około 3 ha gruntów jest eksploatowanych jako
piaskownie.
Na terenie gminy działa wysypisko śmieci zlokalizowane w miejscowości
Klątwy.
1.3 Sfera społeczno – demograficzna Gminy Tyszowce
Na terenie gminy Tyszowce na dzień 01.04.2005r. zamieszkiwało 6726 osób,
gęstość zaludnienia w gminie Tyszowce wynosi 53 osoby na 1 km2, w gminach
wiejskich województwa lubelskiego 49 osób na 1 km2, a w województwie 89
osób na 1 km2, a w kraju 124 osoby na 1 km2
6
LOKALNY PLAN ROZWOJU GMINY TYSZOWCE NA LATA 2004-2013
Gęstość zaludnienia
140
120
100
80
60
40
20
0
Tyszowce
gminach
województwie
wiejskich
województwa
lubelskiego
kraju
Liczba miejscowości o ilości mniejszej jak 80 mieszkańców
-2
Od 0 do 150 mieszkańców
-6
Od 151 do 250 mieszkańców
- 10
Od 251 do 350 mieszkańców
-1
Od 351 do 500 mieszkańców
-4
Powyżej 500 mieszkańców
- 1 Tyszowce
Ludność mieszkańców gminy w podziale na poszczególne miejscowości
Nazwa sołectwa
Liczba ludności
Czartowczyk
400
Czartowiec
106
Czartowiec Kolonia
140
Czermo
363
Kazimierówka
249
Kaliwy
8
Klątwy
414
Lipowiec
59
Marysin
230
7
LOKALNY PLAN ROZWOJU GMINY TYSZOWCE NA LATA 2004-2013
Mikulin
213
Niedzwiedzia Góra
75
208
Perespa
Perespa – Kol.
183
Podbór
227
Przewale
447
Rudka
38
Soból
103
Tyszowce
2205
DPS
194
Wakijów
226
Wojciechówka
183
Zamłynie
300
Razem
6531
8
LOKALNY PLAN ROZWOJU GMINY TYSZOWCE NA LATA 2004-2013
ROZDZIAŁ II
KRÓTKA HISTORIA GMINY TYSZOWCE
Nie ma zgodności wśród historyków na temat, jaka ludność pierwotnie
zamieszkiwała obszar gminy Tyszowce. Jedni sądzą, ze było to plemię Bużan,
drudzy Lędzian. Przypisuje im się powstanie Czerwieńskiego Zespołu
Osadniczego, którego najpotężniejszym z grodów obronnych był gród zwany
Czerwienią. Gród Czerwień lokalizowany jest obecnie w wsi, Czermno, koło
Tyszowiec, gdzie wśród łąk znajduje się dobrze zachowane grodzisko. Było ono
przedmiotem wielu badań archeologicznych. Od nazwy tego grodu utarła się w
odniesieniu do całego Międzyrzecza Włodawki i Huczwy nazwa Grodów
Czerwieńskich. Po zniszczeniu grodu Czerwieńskiego(ostania wzmianka o nim
przypada na 1289r.) Tyszowce przejęły jego rolę jako głównego ośrodka
handlowo - rzemieślniczego. Tyszowce otrzymały prawa miejskie od Książąt
Płocko-Bełskich przed rokiem 1424 i ponownie w roku 1453 od Księcia
Mazowieckiego Władysława. Miasto posiadało wiele licznych przywilejów od
kolejnych królów, które znacznie ożywiły i przyśpieszyły rozwój. Były to
między innymi przywilej wyrębu drewna, połowów ryb na Huczwie, zwolnienie
na 10 lat od podatków, przywilej na odprawianie jarmarków. Od
najdawniejszych czasów Tyszowce były miastem rzemieślniczym. W 1555r.
uzyskały potwierdzenie praw miejskich przez Zygmunta II Augusta. Pierwszy
przywilej na garbarnie i wyrób słynnych butów tyszowieckich pochodzi z 1563
r. Po 15 latach działało tu 18 cechów rzemiosła, takich jak szewskie, kuśnierski,
kowalskie i tkackie. W okresie najazdu Szwedów na Polskę 29.XII.1655r.
hetman wielki koronny Stanisław Ksawery Potocki i hetman polny Stanisław
Lanckoroński ogłosili w Tyszowcach konfederację, mającą na celu usunięcie
Szwedów z Polski. Była to słynna konfederacja tyszowiecka, która
zapoczątkowała zdecydowaną walkę z najeźdźcami i przyczyniła się do powrotu
króla Jana Kazimierza, a następnie do całkowitego oswobodzenia Polski.
Tyszowce przechodziły zmienne koleje znajdując się to pod zaborem
austryjackim, to pod zaborem carskim. W 1875r. Tyszowce utraciły prawa
miejskie. Utrata praw miejskich była karą za wspieranie Powstania
Styczniowego. Podczas okupacji niemieckiej w latach 1940 –41 funkcjonował
obóz pracy przymusowej dla Żydów, a od 1942 roku getto. Rada Ministrów na
mocy rozporządzenia z dnia 21 grudnia 1999 roku nadała z dniem 1 stycznia
2000 roku Status Miasta miejscowości Tyszowce.
9
LOKALNY PLAN ROZWOJU GMINY TYSZOWCE NA LATA 2004-2013
ROZDZIAŁ III
INFRASTRUKTURA TECHNICZNA
Infrastrukturą nazywa się urządzenia i instytucje usługowe niezbędne
do należytego funkcjonowania społeczeństwa i produkcyjnych działów
gospodarki. Infrastruktura techniczna pełni rolę osnowy dla przestrzeni
urbanistycznej, tworząc powiązania pomiędzy miejscem zamieszkania, pracy i
wypoczynku, zaopatrując je w energię oraz wspomagając utylizację odpadów
związanych z działalnością człowieka. Umożliwia prawidłowe funkcjonowanie
wszystkich dziedzin gospodarki. Poziom rozwoju infrastruktury mierzony
różnymi wskaźnikami jest jednym z najważniejszych wyznaczników rozwoju
gospodarczego.
3.1 Układ drogowo – komunikacyjny
W gminie Tyszowce nie występuje sieć linii kolejowych i dróg
wojewódzkich poza krótkim odcinkiem drogi nr 850, co z jednej strony
pozbawia gminę dochodów z korzyści przebiegających linii, zaś z drugiej strony
pozawala na rozwój agroturystyki i prowadzenie działalności gospodarstw
ekologicznych.
Łączna długość sieci drogowej wynosi 137,53 km.
• Drogi wojewódzkie - długość sieci 11,1 km, o nawierzchni bitumicznej
• Drogi powiatowe
- długość sieci 50,3 km, w tym
48,7 km o nawierzchni bitumicznej
i brukowanej
1,6 km dróg gruntowych
• Drogi gminne
- długość sieci 76,7 km, w tym
56,64 km o nawierzchni utwardzonej
19,49 km dróg gruntowych.
10
LOKALNY PLAN ROZWOJU GMINY TYSZOWCE NA LATA 2004-2013
Struktura własności dróg
8%
37%
55%
Wojewódzkie
Powiatowe
Gminne
Struktura dróg w gminie Tyszowce
DROGI WOJEWÓDZKIE
Lp.
Nr drogi
Przebieg
Długość
odcinka
Rodzaj
nawierzchni
1.
850
Tomaszów Lubelski - Alojzów
11,1
bitumiczna
DROGI POWIATOWE
Długość
odcinka
Rodzaj
nawierzchni
Lp.
Nr drogi
Przebieg
1.
48212
Przewale – Wólka Łabuńska
4,1
bitumiczna
2.
48346
Zubowice - Czartowczyk
0,8
1,6
cementowa
gruntowa
3.
48347
Przewale - Horyszów
7,4
bitumiczna
4.
48349
Tyszowce - Werbkowice
7,6
bitumiczna
5.
48350
Wakijów - Honiatyczki
1,6
brukowana
11
LOKALNY PLAN ROZWOJU GMINY TYSZOWCE NA LATA 2004-2013
6.
48353
Perespa - Czermno
7,4
bitumiczna
7.
48369
Lipowiec - Tuczapy
0,4
bitumiczna
8.
48375
Tyszowce – Czartowiec
4,9
bitumiczna
9.
48376
Tyszowce - Łaszczów
7,4
bitumiczna
10.
48377
Czartowiec - Czartowczyk
4,2
bitumiczna
11.
48379
Tyszowce - Dutrów
2,8
bitumiczna
DROGI GMINNE
Długość
odcinka
Lp.
Nr drogi
Przebieg
1.
011400L
Tyszowce - Tuczapy
2.
011401L
Tyszowce - Mikulin
3.
011402L
Mikulin
4.
011403L
5.
Rodzaj
nawierzchni
1,5
1,5
0,6
0,6
2,7
bitumiczna
cementowa
gruntowa
bitumiczna
cementowa
1,5
bitumiczna
Klątwy Kol.
1,8
0,8
cementowa
gruntowa
011405L
Tyszowce – ul. Kilińskiego
0,1
brukowana
6.
011411L
Tyszowce – Konf. Tyszowieckiej
0,2
brukowana
7.
011406L
Soból – Kol. Czartowiec
0,7
2,3
0,9
bitumiczna
cementowa
gruntowa
8.
011407L
Czartowiec - Gołaicha
0,6
1,4
żużlowa
gruntowa
9.
011408L
Czartowczyk – N. Góra
1,5
gruntowa
10.
010927L
Kol. Przewale – N. Góra
3,2
1,3
cementowa
gruntowa
11.
010928L
Niedzwidzia Góra – Zubowice
0,7
0,7
cementowa
gruntowa
12.
011409L
Kol. Niedzwiedzia Góra
2,4
cementowa
12
LOKALNY PLAN ROZWOJU GMINY TYSZOWCE NA LATA 2004-2013
1,6
cementowa
0,7
bitumiczna
Tyszowce – ul . Konf. Tyszowieckiej
0,2
brukowana
011412L
Do Sobola
1,8
gruntowa
17.
011413L
Marysin (Pierwszaki)
1,1
cementow
18.
011414L
Wojciechówka - Marysin
1,1
4,0
bitumiczna
cementowa
19.
011415L
Podbór - Wojciechówka
0,8
cementowa
20.
011416L
Rudka – Dub
1,6
0,4
cementowa
gruntowa
21.
011417L
Perespa (koło szkoły)
2,0
0,5
cementowa
gruntowa
22.
011418L
Perespa - Czermno
5,1
0,6
bitumiczna
cementowa
23.
011419L
Tyszowce – ul. Jurydyka
0,1
0,3
0,3
bitumiczna
brukowa
cementowa
24.
011260L
Wakijów - Kazimierówka
1,9
1,2
bitumiczna
cementowa
25.
011420L
Perespa – X linia
1,4
cementowa
26.
011421L
Wakijów - Czerminiec
0,2
0,3
2,5
bitumiczna
tłucz. żużl.
gruntowa
27.
011422L
Kazimierówka - Wakijów
1,6
cementowa
28.
011423L
Kazimierówka (Wsch – Zach)
2,6
cementowa
29.
011424L
Czermno - Wakijów
1,4
tłucz. żużl.
30.
011425L
Czermno (kier. PN)
1,5
tłucz. żużl.
31.
011426L
Tyszowce – ul. Mała
0,4
brukowana
32.
011427L
Tyszowce – ul. Średnia
0,7
bitumiczna
13.
010929L
Przewale - Zielone
14.
011410L
Przewale – Kątek
15.
011411L
16.
13
LOKALNY PLAN ROZWOJU GMINY TYSZOWCE NA LATA 2004-2013
0,2
0,1
0,3
bitumiczna
cementowa
gruntowa
0,6
cementowa
Tyszowce – ul. Szkolna
0,3
bitumiczna
011431L
Tyszowce – ul. Niezgody
0,1
brukowana
37.
011432L
Tyszowce – ul. Szewska
0,2
bitumiczna
38.
011433L
Tyszowce – ul. Garbarska
0,5
cementowa
39.
011434L
Tyszowce – ul. Armii Krajowej
0,5
cementowa
40.
011435L
Klątwy
0,4
0,4
cementowa
gruntowa
41.
011436L
Kol. Czartowiec
0,5
0,7
cementowa
gruntowa
42.
011437L
Marysin - Zielone
0,9
cementowa
43.
011438L
Perespa ( do szkoły)
0,6
cementowa
44.
011439L
Tyszowce - Ogrodowa
0,2
bitumiczna
45.
011440L
Kazimierówka ( strażnica OSP)
0,4
tłucz. żużl.
46.
011441L
Kazimierówka ( Świdowadka)
1,4
cementowa
47.
010931L
Perespa ( OŚR – Zach.)
0,5
0,9
cementowa
gruntowa
48.
011442L
Kol. Mikulin ( na Wsch.)
0,8
0,7
cementowa
gruntowa
49.
011443L
Do Niedźwiedziej Góry
1,5
cementowa
33.
011428L
Tyszowce – ul. Kątek
34.
011429L
Tyszowce – ul. Słoneczna
35.
011430L
36.
14
LOKALNY PLAN ROZWOJU GMINY TYSZOWCE NA LATA 2004-2013
Struktura nawierzchni dróg gminnych:
Tyszowce – Drogi Gminne w granicach Miasta
1.
2.
3.
4.
5.
bitumiczna
brukowana
cementowa
podbudowa z cementu
razem
–
–
–
-
3,1 km
1,9 km
0,1 km
3,0 km
8,1 km
Gmina Tyszowce
1. bitumiczna
- 10,8 km
2. betonowa
- 0,3 km
3. brukowana
- 1,0 km
4. gruntowe
- 54,8 km
w tym:
a) wzmocniona żużlem - 37,2 km
b) gruntowa
- 17.6 km
5. razem
- 68,5 km
Struktura rodzaju nawierzchni
26%
11%
2%
bitumiczna
brukowana
cementowa
tłuczniowo- żużlowa
1%
żużlowa
5%
55%
15
gruntowa
LOKALNY PLAN ROZWOJU GMINY TYSZOWCE NA LATA 2004-2013
Oceniając stan dróg w gminie Tyszowce należy stwierdzić, że jest on
niezadowalający. Nawierzchnie asfaltowe wymagają modernizacji tj. ułożenia
nowych dywaników asfaltowych. Drogi gminne posiadające utwardzenie na dł.
48,1 km należy pokryć nawierzchnią asfaltową, uwzględniając w pierwszej
kolejności następujące drogi :
Lp.
Nazwa planowanego działania
Czas realizacji działania
Oczekiwane rezultaty
1
2
3
4
1
2
GMINA TYSZOWCE
Przebudowa sieci
1. dróg w Tyszowcach ul.Armii Krajowej
3
4
5
6
7
Przebudowa sieci
dróg w Tyszowcachul.Mała
Przebudowa sieci
dróg w Tyszowcach ul. Niezgody, Rynek
k. DT, Szewska
Przebudowa sieci
dróg w Tyszowcachul. Garbarska
Przebudowa sieci
dróg w Tyszowcach ul. Słoneczna i
Jaśminowa
Przebudowa sieci
dróg w Tyszowcachul. Konfederacji
Tyszowieckiej
Przebudowa sieci
dróg w Tyszowcachul. Jurydyka
Przebudowa sieci
8 dróg w Tyszowcachul. Sportowa
Przebudowa sieci
9 dróg w Tyszowcachul. Kilińskiego
3
4
2005-2007
Nawierzchnia bitumiczna
2005-2007
nawierzchnia bitumiczna
- 418 m
chodnik- 418
2005-2007
Nawierzchnia bitumiczna
2005-2007
nawierzchnia bitumiczna505 m
2005-2007
nawierzchnia bitumiczna689 m
chodnik- 689 m.
2005-2007
nawierzchnia bitumiczna162 m.
2005-2007
nawierzchnia bitumiczna 414 m.
krawężniki- 828 m
2005-2007
nawierzchnia bitumiczna364 m
2005-2007
nawierzchnia bitumiczna
- 214 m,
chodnik- 214 m.
16
LOKALNY PLAN ROZWOJU GMINY TYSZOWCE NA LATA 2004-2013
Przebudowa sieci
10 dróg w Tyszowcachul. Szkolna
2005-2007
nawierzchnia bitumiczna310 m,
chodnik- 310 m.
Przebudowa dróg w
Klątwach
2004-2006
nawierzchnia bitumiczna1600 m.
11
Zaś drogi gruntowe należy utwardzić. System odwadniający przy tych drogach
nie działa prawidłowo, należy wyprofilować lub pogłębić istniejące rowy
przydrożne, ułożyć przepusty drogowe oraz wykonać rowy odprowadzające.
Celem poprawy bezpieczeństwa na drogach gminy Tyszowce należy
wybudować chodniki dla pieszych na odcinku 12 km oraz poprawić
oznakowanie poziome i pionowe. W miejscach newralgicznych należy ustawić
płotki odgradzające jezdnie, celem likwidacji zagrożeń typu potrącenia pieszych
szczególnie w pobliżu szkół.
Potrzeby gminne w zakresie komunikacji zbiorowej zabezpiecza masowa
komunikacja.
Łączna długość regularnych linii na terenie gminy wynosi 61,4 km i
wg oceny mieszkańców jest wystarczająca. Gmina Tyszowce posiada
bezpośrednie połączenia komunikacyjne z powiatem oraz sąsiednimi gminami,
co umożliwia mieszkańcom kontakt z urzędami w zakresie załatwiania spraw
leżących w ich kompetencji.
17
LOKALNY PLAN ROZWOJU GMINY TYSZOWCE NA LATA 2004-2013
3.2 Gazyfikacja
Na terenie gminy Tyszowce brak jest sieci gazu ziemnego, a potrzeby
w tym zakresie są bardzo duże. Obecnie większość mieszkańców korzysta z
gazu płynnego propan-butan. W związku z powyższym należy rozważyć
budowę sieci gazu ziemnego wykorzystując możliwość podłączenia się do
najbliższej stacji redukcyjnej I stopnia znajdującej się w sąsiedniej gminie
Komarów. Korzystanie z gazu ziemnego zmniejszy koszty ogrzewania
gospodarstw domowych oraz zmniejszy skażenie środowiska występującego
przy korzystaniu z paliw stałych.
3.3 Energetyka
Struktura sieci energetycznych istniejących:
- linie wysokiego napięcia
- dł. ok. 16 km
- linie średniego napięcia
- dł. ok. 136 km
- linie niskiego napięcia
- dł. ok. 113 km
W najbliższych latach przewidujemy budowę:
- linie średniego napięcia
- dł. ok. 3 km
- linie niskiego napięcia
- dł. ok. 1,6 km
- stacji trafo
- szt. 3
3.4 Gospodarka wodno-ściekowa
1.
2.
3.
4.
Na terenie gminy znajdują się 4 wodociągi zasilające 9 miejscowości:
Wodociąg zbiorowy Tyszowce, zasięg - Zamłynie, Dębina, częściowo
Klątwy od strony Tyszowiec.
Wodociąg zbiorowy Mikulin
Wodociąg zbiorowy Niedzwiedzia Góra, zasięg - Kol. Przewale,
Przewale.
Wodociąg zbiorowy Czartowczyk, zasięg - Czartowiec, Kol. Czartowiec i
pozostała część Klątw od strony Kol. Czartowiec.
Łączna długość sieci wodociągowej wynosi 66,7 km. Liczba
gospodarstw zwodociągowanych wynosi 1153 gospodarstwa. Liczba
gospodarstw korzystających ze studni kopanych wynosi 1056, zaś liczba
18
LOKALNY PLAN ROZWOJU GMINY TYSZOWCE NA LATA 2004-2013
gospodarstw korzystających ze studni głębinowych - 91. Stan zwodociągowania
gminy Tyszowce wynosi 50,0% .
Istniejące stacje wodociągowe zapewniają odbiorcom dostawę wody bez
uzdatniania. Z uwagi na długi okres eksploatacji wodociągu: Tyszowce i
Niedzwiedzia Góra obecnie ich stan techniczny wymaga modernizacji. Stacje
wodociągowe Mikulin, Czartowczyk są w bardzo dobrym stanie technicznym.
Istniejąca kontenerowa oczyszczalnia ścieków( 4 kontenery typu KOS) w
miejscowości Tyszowce ma możliwość przerobu 200 m3/d ścieków. Podłączony
do niej są obiekty: Dom Pomocy Społecznej Tyszowce, z kanalizacją o łącznej
długości 0,6 km oraz 2 bloki mieszkalne wielorodzinne o liczbie mieszkań 48.
Jednocześnie do tej oczyszczalni dowożone są ścieki ze zbiorników
przydomowych prywatnych właścicieli oraz obiektów publicznych. Stan
techniczny działającej oczyszczalni ścieków należy ocenić jako zły. Urządzenia
są wyeksploatowane, oczyszczalnia nie jest w stanie uzyskać wymaganych
wskaźników oczyszczania ścieków. W planach rozwojowych przewidujemy
rozbudowę istniejącej oczyszczalni oraz budowę sieci kanalizacyjnej
obejmującej wszystkie miejscowości gminy. Ilość gospodarstw posiadających
zbiorniki bezodpływowe na ścieki wynosi 720.
Na terenie gminy Tyszowce występuje:
• 40 ha wód śródlądowych płynących, składających się z rzeki Huczwy i jej
dopływów,
• 14 ha wód śródlądowych stojących w skład, których wchodzi około 40
stawów,
• 93 ha cieków wodnych w skład, których wchodzą rowy melioracyjne.
3.5 Telekomunikacja
Na terenie gminy Tyszowce podłączonych jest 1097 abonentów do
sieci telefonicznej, co daje wskaźnik telefonizacji 149 na 1 tys. mieszkańców.
Wskaźnik ten jest wyższy od średniej wojewódzkiej wynoszącej 117, średniej
powiatowej wynoszącej 120.
19
LOKALNY PLAN ROZWOJU GMINY TYSZOWCE NA LATA 2004-2013
160
140
120
100
80
60
40
20
0
Tyszowce
Powiat
Województwo
Struktura telefonizacji w gminie Tyszowce
Miejscowość
Tyszowce
Zamłynie
Wojcechówka
Czartowiec
Kol. Czartowiec
Czermno
Klątwy
Mikulin
Podbór
Przewale
Soból
Perespa
Marysin
Kazimierówka
Wakijów
Rudka
Lipowiec
Czartowczyk
Niedzwiedzia Góra
Liczba mieszkańców
Liczba abonentów
2291
310
193
208
151
369
428
223
244
480
116
416
240
246
227
49
60
520
93
488
66
25
31
16
45
65
53
32
80
18
58
24
38
30
2
1
22
3
Rozwinięta sieć telekomunikacji stwarza dogodne warunki dla
inwestorów, którzy starają się inwestować tylko na terenach posiadających
dobrą infrastrukturę techniczną.
20
LOKALNY PLAN ROZWOJU GMINY TYSZOWCE NA LATA 2004-2013
ROZDZIAŁ IV
SEKTOR ROLNY W GOSPODARCE GMINY
TYSZOWCE
W gminie Tyszowce występują bardzo dobre jakościowo gleby. Są to
przede wszystkim ciężkie gleby lessowe, gleby lessowe na piaskach oraz gleby
wytworzone z lekkich glin i pyłów. Gmina Tyszowce ma powierzchnię 129.48
km2 co stanowi 0,04 % powierzchni kraju i 8,71 % powierzchni powiatu
Tomaszowskiego. Powierzchnia gruntów użytkowanych rolniczo, (gr. orne,
sady, użytki zielone) wynosi 105,53 km2 co stanowi 81,5 % powierzchni gminy.
Lasy zajmują powierzchnię 13,97 km2, co stanowi 11 % powierzchni. Pozostałą
część stanowią wody, drogi, tereny zabudowane, tereny eksploatacji surowców i
nieużytki. W związku z tym, iż ponad 80 % powierzchni gminy jest użytkowane
rolniczo, pierwszoplanową rolę odgrywają, więc kompleksy przydatności gleb.
Stanowią one agroekologiczne jednostki gruntów rolnych, które mogą być
użytkowane w zbliżony sposób. Takimi jednostkami są regiony glebowo rolnicze. Regionem glebowo - rolniczym jest jednostka obszarowa odznaczająca
się określoną przydatnością rolniczą. Granice i zasięgi poszczególnych
regionów często pokrywają się z jednostkami fizjograficznymi.
Na terenie gminy wydzielono 3 regiony glebowo – rolnicze :
1. Region Mirczański - region ten obejmuje południową część gminy
Tyszowce.
Jest to region wyżynny, zbudowany głównie z utworów lessowych z glebami
kompleksu pszennego.
2. Region Roztocza Środkowego - region ten obejmuje zachodnią część gminy.
Występują tu głównie gleby pszenne wykształcone na lessach lub na
marglach kredowych oraz gleby żytnie wytworzone na utworach pylastych
lub piaszczystych.
3. Region Telatyński - obejmuje w całości Grzędę Sokalską. Występują tu
gleby
21
LOKALNY PLAN ROZWOJU GMINY TYSZOWCE NA LATA 2004-2013
kompleksu pszennego wykształconego głównie na lessach lub na glinach.
Bardzo istotne dla właściwego wykorzystania gleb jest ich
zakwaszenie. Ponad 40% gleb gminy jest bardzo kwaśnych lub kwaśnych i
wymaga stosowania wapnowania. Zakwaszenie gleb jest wynikiem stosowania
niewłaściwych (zawyżonych) ilości nawozów sztucznych lub też naturalnych
predyspozycji gleb.
W granicach gminy Tyszowce znajduje się 13,97 km2 lasów co stanowi 11%
powierzchni gminy. Wskaźnik lesistości powiatu wynosi 21,8% na terenie kraju
– 28%.
Taki stan jest wynikiem dużego udziału w strukturze gleb
jakościowo b. dobrych i dobrych, stąd też przestrzenne rozmieszczenie
powierzchni leśnych jest wyraźnie skorelowane z jakością gleb. Najwyższy
wskaźniki lesistości występują w sołectwach Lipowiec, Podbór, Wojciechówka,
Marysin. Nadzór nad gospodarką leśną w lasach niestanowiących własności
Skarbu Państwa prowadzony jest przez służby starosty tomaszowskiego.
Podstawą do prowadzenia prawidłowej gospodarki w lasach prywatnych są
opracowane, uproszczone plany urządzeniowe lasów.
4.1 Struktura obszarowa gospodarstw rolnych
Struktura gruntów na tle województwa
Wyszczególnienie
Powierzchnia ogółem
Użytki rolne ogółem,w tym:
-grunty orne
-sady
-łąki i pastwiska
Lasy i grunty leśne
Woj. lubelskie
Ha
%
2511448
100
1717830
68,4
Gmina Tyszowce
Ha
%
12948
100
10553
81,5
1348647
32649
336534
53,7
1,3
13,4
7680
95
2778
59,3
0,7
21,5
547495
21,8
1397
10,8
243610
9,7
998
7,7
Pozostałe grunty i inne
22
LOKALNY PLAN ROZWOJU GMINY TYSZOWCE NA LATA 2004-2013
Struktura gruntów gminy Tyszowce
11%
8%
Użytki rolne
Lasy
Pozostałe grunty
81%
Analizując powyższe dane należy stwierdzić, że lasy zajmują prawie
dwukrotnie większą powierzchnię jak średnia w województwie i kraju. Stwarza
to przesłanki do rozwoju agroturystyki, zaś wysoki udział gruntów ornych
wskazuje kierunek produkcji rolniczej. W zależności od klasy bonitacyjnej
ziemi, ilości działek w gospodarstwie i wielkości powierzchni tego
gospodarstwa można określić zalecane kierunki produkcji rolnej z tego
gospodarstwa.
Struktura obszarowa gospodarstw rolnych
Indywidualne gospodarstwa rolne o pow.
użytków rolnych w ha
Woj. Lubelskie
liczba gosp.
Gmina Tyszowce
%
liczba gosp.
%
Ogółem
246559
100
2039
100
1,00 – 5,00
5,01 – 10,0
10,01 – 15,00
15,01 – 20,00
20,01 – 50,00
powyżej 50
128132
82722
24775
7024
3642
264
51,9
33,5
10,0
2,8
1,4
0,4
1258
511
165
61
44
-
61,7
25,1
8,1
3,0
2,1
-
23
LOKALNY PLAN ROZWOJU GMINY TYSZOWCE NA LATA 2004-2013
Procentowa struktura obszarowa gospodarstw rolnych
70
Woj. lubelskie
60
Gmina Tyszowce
50
40
30
20
10
0
1,00 – 5,00
5,01 – 10,0
10,01 – 15,00
15,01 – 20,00
20,01 – 50,00
powyżej 50
Jak z tabeli i wykresu wynika ma terenie gminy Tyszowce dominują
gospodarstwa o średniej powierzchni wynoszącej 4,7ha, która jest niższa nie
tylko od średniej krajowej wynoszącej 7ha ale i średniej wojewódzkiej 6,1ha.
Małe powierzchniowo gospodarstwa są predysponowane przede wszystkim do
upraw pracochłonnych takich jak uprawa warzyw i owoców miękkich, a także
do rozwoju produkcji żywności ekologicznej.
Grupy obszarowe użytków rolnych w ha
Liczba działek
1-2
2-3
3-5
5-7
7-10
10-15
15-20
20-50
2,4
3,0
3,7
4,9
5,8
7,3
8,4
10,4
Wysokie rozdrobnienie gospodarstw powoduje nieuzasadnione straty
ekonomiczne związane z dojazdem do działek, jak również niepotrzebne
zanieczyszczenia środowiska. Problem ten należy jak najszybciej rozwiązać,
poprzez komasację gruntów dokonywaną dobrowolnie przez rolników, którym
należy dokładnie przedstawić racje ekonomiczne przemawiające za takimi
krokami.
24
LOKALNY PLAN ROZWOJU GMINY TYSZOWCE NA LATA 2004-2013
Struktura gleb pod względem jakościowym
1%
6%
3%
18%
14%
23%
35%
I
II
III
IV
25
V
VI
Nie objęte
LOKALNY PLAN ROZWOJU GMINY TYSZOWCE NA LATA 2004-2013
Struktura gleb pod względem jakościowym w ha
Klasa
Gleby
I
II
IIIa
IIIb
Iva
Ivb
V
VI
Viz
Nie objęte
Ogółem
Użytki rolne
grunty
sady łąki
pastwiska
orne
123
1
2195
37
27
2866
38
568
93
880
5
631
4
964
219
422
6
482
4
518
281
77
87
15
4
6
7680
95 2164
614
Lasy
4
140
627
420
139
1330
Grunty
zadrzewione
13
33
21
67
Tereny
Różne
Nieużytki
Wody
Ogółem
Udział
zurbanizowane
powierz
%
chnia w ha
Zabudo drogi
śródlądowe
rowy
wania
płynące
2
126
1,0
62
2325
18,0
85
3790
29,3
27
912
7,0
17
2475
19,1
23
451
3,5
18
1756
13,6
3
342
2,6
10
414
7
194
40
106
761
5,9
237
414
7
194
40
106
12948
100,0
Ziemie klasy I-III b w gminie Tyszowce stanowią 55,3% użytków rolnych i w porównaniu do średniej
wojewódzkiej wynoszącej 39,6% stanowią niezaprzeczalne atuty do rozwoju wysokiej jakości produkcji roślinnej. Na
ziemiach tych należy rozwijać uprawy warzyw i owoców miękkich.
27
LOKALNY PLAN ROZWOJU GMINY TYSZOWCE NA LATA 2004-2013
Struktura produkcji rolniczej
•
•
•
•
Gospodarstwa nie prowadzące produkcji rolniczej
Gospodarstwa produkujące na własne potrzeby
Gospodarstwa produkujące głównie na własne potrzeby
Gospodarstwa produkujące głównie na rynek
Gospodarstwa
produkujące na własne
potrzeby
10%
Gospodarstwa
produkujące głównie na
własne potrzeby
Gospodarstwa
produkujące głównie na
rynek
30%
60%
- 108
- 596
- 720
- 615
Liczba gospodarstw według kierunków produkcji:
• produkcja roślinna
• produkcja zwierzęca
• produkcja mieszana
- 428 gospodarstw
- 350 gospodarstw
- 1261 gospodarstw
33%
48%
produkcja roślinna
produkcja zwierzęca
produkcja mieszana
19%
Powierzchnia gospodarstw produkujących w ha :
• zboża
- 4840
• ziemniaki
- 310
LOKALNY PLAN ROZWOJU GMINY TYSZOWCE NA LATA 2004-2013
warzywa gruntowe
- 920
owoce miękkie
- 77
owoce twarde
- 95
warzywa pod osłonami
- 1460
Jak z powyższych danych wynika pomimo dużego udziału produkcji
warzyw owoców miękkich i twardych to jednak ponad 63% powierzchni upraw
zajmują zboża. Wysoka jakość ziemi powinna wymusić zmniejszenie upraw
zbóż na korzyść warzyw i owoców jako upraw przynoszących większy dochód.
•
•
•
•
Produkcja zwierzęca
Zwierzęta gospodarskie w szt.
1995r.
1999r.
Bydło ogółem
3916
2806
w tym krowy
1673
1366
Trzoda chlewna ogółem
4979
2558
w tym lochy
369
315
Owce
155
115
Konie
437
119
Kozy
33
66
Struktura zwierząt gospodarskich na 100ha użytków rolnych
Zwierzęta gospodarskie na
100 ha użytków rolnych
Kraj
Woj. Lubelskie
Gmina
Tyszowce
Bydło
37,7
36,1
26,6
Trzoda chlewna
103,9
89,0
24,2
Jak obrazują powyższe tabele, a potwierdza to duży udział ziem klasy
I-III b produkcja zwierzęca jest niższa od średniej wojewódzkiej i krajowej.
29
LOKALNY PLAN ROZWOJU GMINY TYSZOWCE NA LATA 2004-2013
Poziom wyposażenia gospodarstw rolnych
Liczba maszyn i urządzeń wykorzystywanych do produkcji rolnej:
• Ciągniki rolnicze
- 1253
• Kombajny zbożowe
- 64
• Kombajny ziemniaczane
-3
• Kombajny buraczane
- 87
• Rozsiewacze nawozów
- 474
• Rozrzutniki obornika
- 187
• Kosiarki ciągnikowe
- 221
• Ładowacze chwytakowe
- 116
• Kopaczki do ziemniaków
- 117
• Sadzarki do ziemniaków
- 41
• Przyczepy zbierające
- 61
• Opryskiwacze polowe
- 428
• Opryskiwacze sadownicze
- 12
• Dojarki bańkowe
- 104
• Dojarki rurociągowe
- 13
• Schładzarki do mleka konwiowe
- 135
• Schładzarki do mleka zbiornikowe - 31
• Agregaty uprawowe
- 177
Wskaźnik umaszynowienia przeliczany ciągnikami rolniczymi
w gminie Tyszowce wynosi 11.3 szt./100ha i jest wyższy od średniej krajowej
wynoszącej 9,3szt./100ha jak również wojewódzkiej wynoszącej 8,8szt./100ha.
Dane podane powyżej przedstawiają stan na 01-01-2001roku
30
LOKALNY PLAN ROZWOJU GMINY TYSZOWCE NA LATA 2004-2013
ROZDZIAŁ V
POZAROLNICZA DZIAŁALNOŚĆ GOSPODARCZA.
5.1 Infrastruktura społeczna
Liczba podmiotów gospodarczych – stan z 01-01-2004 roku
Podmioty gospodarki w Gminie Tyszowce
Nazwa
Ilość
Ogółem
212
Rolnictwo, łowiectwo, leśnictwo
7
Doradztwo rolnicze
1
Działalność produkcyjna
4
Budownictwo
25
Handel i naprawy
103
Hotele i restauracje
2
Usługi
34
Doradztwo Prawne
1
Transport
6
Transport TAXI
1
Nauka gry na instrumentach
1
Nauka jazdy
1
Ochrona zdrowia
2
31
LOKALNY PLAN ROZWOJU GMINY TYSZOWCE NA LATA 2004-2013
Inne
9
Rehabilitacja
1
Weterynaria
5
Tłumacz przysięgły
1
Apteka
2
Pośrednictwo ubezpieczeniowe
2
Podmioty zatrudniające powyżej 4 osób:
• Przedsiębiorstwo Produkcji Mydła BETA
• Dom Pomocy Społecznej
• Stacja paliw „WOJTEX”
• Przedsiębiorstwo Wielobranżowe ARPIS
• Przedsiębiorstwo Handlowo – Usługowe „FEDPOL”
• Ośrodek Zdrowia
• Poczta
• Urząd Miejski w Tyszowcach
Stopień zaspokojenia potrzeb na instytucje, zakłady i punkty usługowe
Lp.
Wyszczególnienie
Wystarczający
1
2
Urzędy pocztowe
Banki
+
+
3
Szkoły podstawowe
+
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
Ośrodki zdrowia
Apteki
Świetlica, biblioteki
Kościoły
Telefony publiczne
Przystanki PKS
Piekarnie
Mleczarnie
Sklepy spożywcze
Kioski z prasą
Restauracje, bary
Punkty sprzedaży obwoźnej
Przetwórnie warzyw
+
+
+
+
+
+
+
Niewystarczający
Brak w
gminie
+
+
+
+
+
+
32
LOKALNY PLAN ROZWOJU GMINY TYSZOWCE NA LATA 2004-2013
17
Wytwarzanie materiałów
budowlanych
18
19
20
Masarnie
Targowiska
Stacje paliw
+
+
+
+
PUNKTY USŁUGOWE
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
Punkty naprawy sprzętu
RTV
Instalacji elektrycznych
Naprawa sprzętu
gospodarstwa domowego
Budowlano – usługowe
Kowalskie, ślusarskie
Mechaniki pojazdowej
Tartaczne
Szewskie
Krawieckie
Fryzjerskie
Weterynaryjne
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
PUNKTY SKUPU
21
22
23
24
25
26
27
28
Mleka
Żywca
Zbóż
Ziemniaków
Buraków
Warzyw
Owoców miękkich
Innych
+
+
+
+
+
+
+
33
LOKALNY PLAN ROZWOJU GMINY TYSZOWCE NA LATA 2004-2013
5.2 Szkolnictwo i oświata
Wychowanie przedszkolne:
Struktura placówek wychowania przedszkolnego
Wyszczególnienie
1997
1998 1999 2000 2001 2002 2003
Ilość dzieci
143
131
147
124
128
120
124
128
Ilość placówek
8
6
6
6
5
5
4
4
Ilość nauczycieli
10
11
11
11
9
10
9
9
2004
Szkolnictwo podstawowe:
Struktura placówek szkolnictwa podstawowego
Wyszczególnienie 1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
Ilość uczniów
839
824
560
556
546
535
514
518
Ilość placówek
8
8
6
6
6
5
5
5
Ilość nauczycieli
82
84
85
90
84
87
83
64
Struktura placówek wychowania przedszkolnego na tle województwa
i gmin wiejskich
34
LOKALNY PLAN ROZWOJU GMINY TYSZOWCE NA LATA 2004-2013
Wyszczególnienie Województwo
Gminy wiejskie
Gmina Tyszowce
Uczniów na 1
nauczyciela
14
12
7
Uczniów na 1
pomieszczenie
19
15
11
Struktura Szkół Podstawowych w gminie Tyszowce
Miejscowość
Liczba
oddziałów
Liczba
dzieci
Liczba
nauczycieli
Liczba
pomieszczeń
Tyszowce
12
344
32
10
Czartowczyk
6
63
11
6
Perespa
4
53
8
6
Przewale
3
32
8
6
Kazimierówka
4
46
8
6
Przedszkole
Tyszowce
4
99
6
4
35
LOKALNY PLAN ROZWOJU GMINY TYSZOWCE NA LATA 2004-2013
Oceniając strukturę szkolnictwa podstawowego w gminie
Tyszowce należy stwierdzić, że warunki, w jakich uczą się dzieci są dużo
lepsze od średniej wojewódzkiej. Natomiast stan techniczny szkól i ich
wyposażenia jest niezadowalający i wymaga naprawy.
Ocena stanu technicznego i wyposażenia:
• W Szkole Podstawowej im Jana Kilińskiego w Tyszowcach – została
wymieniona stolarka drewniana (wymieniono okna, drzwi i podłogi),
zabezpieczono przeciwwilgociowego budynek wokół, wymieniono
punkty świetlne w klasach i na korytarzach, pomalowano pomieszczenia
szkolne ( klasy, łazienki i korytarze) oraz doposażono w pomoce
naukowe (nowe ławki i krzesełka oraz ławeczki na korytarzu)
• W Szkole Podstawowej w Czartowczyku – wymieniono pokrycie
dachowe, stolarkę drewnianą (wymiana okien), elewację zewnętrzną
budynku oraz doposażenia w pomoce dydaktyczne
• Szkoła Podstawowa w Perespie – budynek zdekapitalizowany wymaga
generalnego remontu lub zamknięcia szkoły (rozwiązaniem jest pełne
wykorzystanie budynku Szkoły Podstawowej w Przewalu, poprzez
dowóz dzieci z Perespy do Przewala)
• Szkoła Podstawowa w Przewalu – stan budynku szkoły jest dobry,
jedynie doposażenie w pomoce dydaktyczne
• Szkoła Podstawowa w Kazimierówce – modernizacja drogi dojazdowej
łączącej Każmierówkę – Wakijów, przy której znajduje się budynek
szkoły oraz doposażenie szkoły w pomoce dydaktyczne
• Przedszkole Samorządowe w Tyszowcach – wymaga remontu
Struktura Gimnazjum w gminie Tyszowce w 2004
Miejscowość
Liczba
oddziałów
Liczba
dzieci
Liczba
nauczycieli
Liczba
pomieszczeń
Tyszowce
9
262
27
11
36
LOKALNY PLAN ROZWOJU GMINY TYSZOWCE NA LATA 2004-2013
5.3 Kultura i sport
Krajobraz gminy Tyszowce zaliczany jest do stosunkowo bogatych
w skali województwa lubelskiego pod względem nasycenia obiektami
i zespołami zabytkowymi. Bogate i zróżnicowane dziedzictwo kulturowe
poprzez umiejętne eksponowanie jego autentyzmu i indywidualności, stanowi
szansę rozwoju gospodarczego gminy oraz jej promocji. Należy także mieć na
uwadze, że obserwowane do tej pory procesy społeczno-ekonomiczne bardziej
zagrażają środowisku kulturalnemu niż pomagają w jego utrzymaniu i rozwoju.
Brak funduszy na rewaloryzację, postępująca dekapitalizacja obiektów, brak
unormowań prawnych powodują obniżenie rangi środowiska kulturalnego jako
istotnego czynnika rozwoju.
Organizacje kulturalne działające na terenie gminy to:
- Zespół KGW ” TYSZOWIANKI ”
- Zespół KGW CZARTOWCZYK
- Zespół Wokalny „SHOLARES” działający przy Gimnazjum i Szkole
Podstawowej w Tyszowcach
- Chór kościelny przy kościele parafialnym
Powyższe zespoły uczestniczą w przeglądach zespołów śpiewaczych,
uroczystościach dożynkowych, oraz innych imprezach kulturalno-oświatowych
organizowanych na terenie gminy i na zaproszenie organizatorów z poza gminy.
Organizacje sportowe działające na terenie gminy:
- Tyszowiecki Klub Sportowy ” HUCZWA ”
- Ludowy Zespół Sportowy ” GRÓD CZERMNO ”
Wspomniane zespoły sportowe uczestniczą w rozgrywkach ligowych
zgodnie z terminarzem oraz zawodach sportowych lokalnych i ponadlokalnych.
Na terenie gminy jest prowadzona ewidencja zabytków, w której
znajduje się 48 pozycji zabytkowych oraz rejestr zabytków
37
LOKALNY PLAN ROZWOJU GMINY TYSZOWCE NA LATA 2004-2013
Rejestr zabytków
Obiekt
Czas
powst.
Kościół par.(d. cerkiew gr.-kat.), mur.
1844-48
Cmentarz przykościelny z drzewostanem
XIX w.
Grodzisko
X-XIII w.
Kościół par.(d. cerkiew gr.-kat.), mur.
1807-27
Dzwonnica mur.
1827
6.
Cmentarz przy kościelny z drzewostanem
1p. XIX w.
7.
Kościół par., mur.
1865-70
Dzwonnica mur.
1907
3 kapliczki domkowe, drew.
XIX w.
Cmentarz przykościelny z drzewostanem
XIX w.
Pocz. XIX w.
Lp. Miejscowość Rej. Zab.
1.
2.
3.
Czartowiec
495/90
Czermno
A14/67
4.
5.
8.
9.
Perespa
Tyszowce
391/87
492/90
10.
11.
Tyszowce
464/89
Cmentarz grzebalny, czynny
12.
Tyszowce
A38/89
Cmentarzysko kurhanowe-6 kopców
Na teranie gminy Tyszowce jest czynna biblioteka publiczna z filią
z Perespie oraz z punktami społecznymi w sołectwach. Pod koniec ubiegłego
roku został zakupiony komputer wraz z oprogramowaniem win XP, za
pośrednictwem Burmistrza Tyszowiec Ryszarda BARTOSZA w porozumieniu
z Biblioteką Wojewódzką w Lublinie Gminna Biblioteka Publiczna
w Tyszowcach otrzyma bezpłatnie program MAK służący do ewidencji książek
znajdujących się na stanie w bibliotece, natomiast w maju ubiegłego roku
w ramach programu „IKONA” biblioteka dostała z Ministerstwa Informatyzacji
trzy komputery wraz z routerem połączone w sieć z możliwością podłączenia do
Internetu. Na początku lipca br. Powstanie powszechna kawiarenka internetowa
w budynku biblioteki z wykorzystaniem tych komputerów.
38
LOKALNY PLAN ROZWOJU GMINY TYSZOWCE NA LATA 2004-2013
5.4 Ochrona przeciwpożarowa
W 1899r. prawnik Franciszek Miler oficjalnie założył Ochotniczą
Straż Pożarną w Tyszowcach i wybudował za własne pieniądze remizę strażacką
i wyposażył ją w niezbędny sprzęt. Następnie założył orkiestrę strażacką, która
dawała koncerty i zarabiała w ten sposób pieniądze na zakup kilku sikawek
ręcznych z wężami, hełmów, bosaków i toporów. II września 1999 r. Rada
Gminy w Tyszowcach podjęła uchwałę w sprawie ustalenia szczegółowych
zasad wykonywania czynności wypalania słomy i pozostałości roślinnych na
polach, łąkach i nieużytkach.
Na terenie Miasta i Gminy Tyszowce działa 12 jednostek Ochotniczych
Straży Pożarnych:
1. OSP Czartowczyk wyposażona w motopompę PO-5
2. OSP Czartowiec wyposażona w motopompę PO-5
3. OSP Czermno wyposażona w motopompę PO-5
4. OSP Kazimierówka wyposażona w samochód marki Żuk, motopompa
PO-5
5. OSP Klątwy wyposażona w samochód marki Nysa, motopompa PO-5
6. OSP Mikulin wyposażona w samochód marki Star, autopompę,
motopompę PO-5, PO-3
7. OSP Perespa wyposażona w motopompę PO-5
8. Przewale wyposażona w motopompę PO-5
9. OSP Tyszowce wyposażona w samochód marki Jelcz, autopompę,
motopompę PO-5 2 szt., pompa szlamowa
10. OSP Wakijów wyposażona w motopompę PO-5
11. OSP Wojciechówka wyposażona w motopompę PO-5
12. OSP Zamłynie wyposażona w samochód marki Żuk, motopompę PO-5
Ochotnicza Straż Pożarna w Tyszowcach od 1995 roku została
włączona do krajowego Systemu Ratownictwa Gaśniczego.
39
LOKALNY PLAN ROZWOJU GMINY TYSZOWCE NA LATA 2004-2013
Korzystając z analizy istniejącej sytuacji wytyczamy
obszary działań dla poszczególnych celów. Dalej, na ich podstawie
formułujemy zadania. Te z kolei są podstawą do określenia już
konkretnych projektów. Z uwagi na długi czasookres niniejszego
dokumentu pojawiają się jednak istotne trudności z określaniem
samych projektów. Wynika to przede wszystkim z faktu trudnej
sytuacji gospodarczej naszego kraju, co w konsekwencji prowadzi
do obciążania samorządów lokalnych kolejnymi zadaniami bez
zabezpieczenia
środków
finansowych
niezbędnych
na
ich
realizację. Nie bez znaczenia jest także fakt, iż władzom lokalnym
brakuje jeszcze doświadczenia w ubieganiu się o środki
strukturalne.
40
LOKALNY PLAN ROZWOJU GMINY TYSZOWCE NA LATA 2004-2013
ROZDZIAŁVI
"ZWIĘKSZENIE KONKURENCYJNOŚCI MIASTA I GMINY NA SZCZEBLU
REGIONALNYM, KRAJOWYM I EUROPEJSKIM".
Realizacja tego celu zapewni wzrost atrakcyjności Miasta i Gminy
Tyszowce.
Rozwinięta infrastruktura techniczna, wspieranie przedsiębiorczości,
przyjazna administracja oraz działania promocyjne są niezbędnym warunkiem
rozwoju gospodarczego Miasta i Gminy. W ramach tego celu realizowane będą
działania w zakresie wsparcia rozwoju szeroko pojętej gospodarki,
przedsiębiorczości i rolnictwa.
Kierunki działań dla zwiększenie konkurencyjności Miasta i Gminy
Tyszowce na szczeblu powiatowym, regionalnym, krajowym i europejskim to:
- Rozwój obszarów wiejskich
− Stymulowanie przedsiębiorczości, nowoczesności i innowacyjności
gospodarki
− Rozwój zasobów ludzkich
− Rozwój infrastruktury technicznej
− Usprawnienie pracy administracji publicznej.
1. ROZWÓJ OBSZARÓW WIEJSKICH
1.1 PROBLEMY
1)
2)
3)
4)
5)
6)
7)
8)
9)
Duża liczba małych, nierentownych gospodarstw rolnych
Wysokie koszty produkcji rolnej i zwierzęcej
Niestabilność cen produktów rolnych
Niski stopień specjalizacji rolnictwa
Słaba infrastruktura
Zły stan techniczny melioracji
Ukryte bezrobocie na obszarach wiejskich
Duża ilość osób utrzymująca się z pracy w rolnictwie
Migracja młodzieży wiejskiej do miast
41
LOKALNY PLAN ROZWOJU GMINY TYSZOWCE NA LATA 2004-2013
10) Niski poziom wykształcenia mieszkańców wsi
11) Mała ilość instytucji wspierających rozwój obszarów wiejskich i rynku rolnego
12) Brak klarownej wizji przeobrażeń strukturalnych w rolnictwie w skali kraju
13) Brak grup producenckich
14) Brak oferty kredytowej dostosowanej do potrzeb i możliwości działalności rolniczej i
wiejskiej przedsiębiorczości
1.2 ZADANIA I SPOSOBY ICH REALIZACJI
1) Rozwijanie współpracy z Agencją Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa w
zakresie rozwoju obszarów wiejskich poprzez:
−
organizację szkoleń i konferencji
−
kontynuowanie działań zmierzających do utworzenie zamiejscowego wydziału
agencji w gminie Tyszowce który miałby za zadanie służyć rolnikom pomocą
związaną z wypełnianiem wniosków o dopłaty,
2) Poszukiwanie inwestorów z sektora biopaliw i alternatywnych źródeł energii,
3) Utworzenie internetowej bazy danych o towarach i usługach oferowanych w gminie
i regionie
4) Promowanie lokalnych produktów
5) Współpraca z Nadleśnictwem w zakresie zwiększania zalesienia w lasach prywatnych
6) Wspieranie inicjatyw dotyczących tworzenia i doskonalenia działalności grup
producenckich
7) Budowa infrastruktury drogowej, kanalizacyjnej i wodociągowej
1.3 WDRAŻANIE
Urząd Miejski w Tyszowcach
ZWIĘKSZENIE KONKURENCYJNOŚCI MIASTA I
GMINY TYSZOWCE NA SZCZEBLU
REGIONALNYM, KRAJOWYM I EUROPEJSKIM
−
insp. ds. ochrony środowiska i rolnictwa
−
insp. ds. leśnictwa
−
insp. ds. ewidencji i promocji gminy
ROZWÓJ OBSZARÓW WIEJSKICH
LEGENDA:
- realizacja
-
Starostwo Powiatowe Tomaszów Lub.
Nadleśnictwo Czermno, Mircze
Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa oddział
Tomaszów Lub.
42
- współpraca
LOKALNY PLAN ROZWOJU GMINY TYSZOWCE NA LATA 2004-2013
2 STYMULOWANIE PRZEDSIĘBIORCZOŚCI,
NOWOCZESNOŚCI I INNOWACYJNOŚCI GOSPODARKI
2.1 PROBLEMY
1) Trudna sytuacja gospodarcza w kraju
2) Trudna sytuacja gospodarcza firm i przedsiębiorstw na szczeblu gminy,
powiatu, województwa i kraju
3) Wysokie koszty prowadzenia działalności gospodarczej
4) Zbyt mała ilość terenów przygotowanych dla inwestorów
5) Niewielka ilość kapitału zainteresowanego inwestowaniem na terenie
gminy
6) Zbyt wysokie oprocentowanie kredytów dla przedsiębiorców
7) Duże nakłady finansowe na dostosowanie przedsiębiorstw do norm
unijnych
8) Trudności w określeniu kierunków kształcenia dla potrzeb lokalnego
rynku pracy
9) Niewystarczająca działalność instytucji wspierających przedsiębiorczość
10)
Brak ustawy o samorządzie gospodarczym
11)
Brak instytucji branżowych zrzeszających przedsiębiorców
12)
Brak instytucjonalnej pomocy dla inwestorów zagranicznych
13)
Ubożenie społeczeństwa
14)
Brak środków finansowych na działania promocyjne
15)
Małe współdziałania lokalnych samorządów z organizacjami
gospodarczymi w zakresie promocji
16)
Ustawowe problemy związane z refundacją kosztów zatrudniania
młodocianych pracowników w celu przysposobienia zawodowego.
2.2 ZADANIA I SPOSOBY ICH REALIZACJI
1) Promowanie przez władze gminne działań zmierzających do wytyczenia
i uzbrojenia terenów pod inwestycje
2) Stworzenie gminnej oferty inwestycyjnej
3) Współpraca z przedsiębiorcami w zakresie przewidywania potrzeb
lokalnego rynku pracy
4) Utworzenie punktu informacyjno - konsultacyjnego oraz bazy danych dla
potencjalnych inwestorów
43
LOKALNY PLAN ROZWOJU GMINY TYSZOWCE NA LATA 2004-2013
5) Promocja lokalnych liderów rozwoju - przedsiębiorstw, firm.
6) Utworzenie internetowej bazy danych o towarach i usługach oferowanych
w gminie
7) Opracowanie programu promocji gminy kompatybilnego do strategii
i planu rozwoju gminy
8) Wprowadzenie stałej współpracy z sąsiadującymi gminami
i organizacjami gospodarczymi w zakresie współfinansowania działań
promocyjnych
9) Wydawanie informatorów dotyczących miasta i gminy Tyszowce
2.3 WDRAŻANIE
ZWIĘKSZENIE KONKURENCYJNOŚCI MIASTA
I GMINY TYSZOWCE NA SZCZEBLU
REGIONALNYM, KRAJOWYM I EUROPEJSKIM
STYMULOWANIE PRZEDSIĘBIORCZOŚCI,
NOWOCZESNOŚCI I INNOWACYJNOŚCI
GOSPODARKI
Powiatowy
Urząd Pracy
W Tomaszowie Lub
LEGENDA
- współpraca
3. ROZWÓJ ZASOBÓW LUDZKICH
3.1 PROBLEMY
1) Duży wskaźnik bezrobocia
2) Mała efektywność polityki rynku pracy na poziomie centralnym
i regionalnym (łagodzenie skutków a nie zwalczanie przyczyn)
3) Duży udział kobiet w strukturze osób bezrobotnych
44
LOKALNY PLAN ROZWOJU GMINY TYSZOWCE NA LATA 2004-2013
4) Wysoki procent bezrobotnych absolwentów, w tym absolwentów szkół
wyższych
5) Wysokie bezrobocie na obszarach wiejskich
6) Zbyt mała ilość środków finansowych na aktywne formy zwalczania
bezrobocia
7) Zjawisko długotrwałego bezrobocia
8) Mała ilość osób pracujących poza rolnictwem i w otoczeniu rolnictwa
9) Duży udział osób o niskich kwalifikacjach wśród pozostających bez pracy
10)
Ubożenie społeczeństwa
11)
Słaba znajomość zastosowań teleinformatycznych
12)
Wysoki procent osób z wyższym wykształceniem poszukujących
pracy
13)
Stałe ograniczanie zakresu pomocy socjalnej dla rodzin
najuboższych i bezrobotnych
14)
Trudności w określeniu kierunków kształcenia zawodowego pod
kątem potrzeb lokalnego rynku pracy
3.2 ZADANIA I SPOSOBY ICH REALIZACJI
1) Dostosowanie kierunków kształcenia do potrzeb lokalnego rynku pracy
poprzez:
− Współpracę z PUP i organizacjami pracodawców pod kątem
zatrudnienia absolwentów
2) Dofinansowanie nowotworzonych pracowni multimedialnych (kursy dla
nauczycieli, przygotowanie bazy lokalowej według standardów)
3) Prowadzenie poradnictwa zawodowego przez doradców zawodowych
zatrudnionych w PUP
− Organizacja zajęć dla bezrobotnych w ramach Klubu Pracy
4) Organizacja szkoleń dla bezrobotnych: indywidualnych lub grupowych na
podstawie zapotrzebowania określonego przez badania PUP w celu
− Przyuczenia do zawodu
− Przekwalifikowania ( zmiany zawodu)
− Podwyższenia kwalifikacji zawodowych
45
LOKALNY PLAN ROZWOJU GMINY TYSZOWCE NA LATA 2004-2013
− Nauki umiejętności poszukiwania i uzyskiwania zatrudnienia
5) Udzielenie przez PUP pożyczek na rozpoczęcie działalności gospodarczej
- Organizowanie prac interwencyjnych i robót publicznych
- Wychowanie młodzieży w duchu przedsiębiorczości
- Przygotowanie rodziców do wychowania młodzieży w duchu
przedsiębiorczości
3.3 WDRAŻANIE
Starostwo Powiatowe
−
ZWIĘKSZENIE KONKURENCYJNOŚCI MIASTA I
GMINY TYSZOWCE NA SZCZEBLU
REGIONALNYM, KRAJOWYM I EUROPEJSKIM
Wydział Zdrowia, Oświaty,
Kultury, Sportu i Spraw
Społecznych
Powiatowy Urząd Pracy
ROZWÓJ ZASOBÓW LUDZKICH
Szkoły ponadgimnazjalne
LEGENDA
- realizacja
4. ROZWÓJ INFRASTRUKTURY TECHNICZNEJ
4.1 PROBLEMY
1)
2)
3)
4)
5)
Braki w zakresie zwodociągowania gminy
Brak sieci kanalizacyjnej w mieście i gminie Tyszowce
Przestarzała i niespełniająca wymogów oczyszczalnia ścieków
Utrudniony dostęp do taniego korzystania z internetu
Zły stan większości dróg gminnych
6) Potrzeba przebudowy niektórych dróg i zmiana organizacji ruchu na ulicy
Szkolnej
46
LOKALNY PLAN ROZWOJU GMINY TYSZOWCE NA LATA 2004-2013
4.2 ZADANIA I SPOSOBY ICH REALIZACJI
1) Uzupełnienia sieci wodociągowej w gminie Tyszowce (północna część
Gminy Tyszowce oraz wieś Soból)
2) Przebudowa i rozbudowa gminnej oczyszczalni ścieków w miejscowości
Tyszowce
3) Budowa sieci kanalizacji sanitarnej ciśnieniowej wraz z przebudową sieci
wodociągowej i nowym ujęciem wody w miejscowości Tyszowce,
4) Kanalizacja Gminy Tyszowce
5) Likwidacja dzikich wysypisk śmieci
6) Budowa i przebudowa dróg gminnych w oparciu o środki strukturalne i
własne
7) Budowa bezpiecznych skrzyżowań i zmiana organizacji ruchu (ul.
Szkolna, ul. Rynek)
WDRAŻANIE
ZWIĘKSZENIE KONKURENCYJNOŚCI
MIASTA I GMINY TYSZOWCE NA SZCZEBLU
REGIONALNYM, KRAJOWYM I EUROPEJSKIM
ROZWÓJ INFRASTRUKTURY
TECHNICZNEJ
−
−
−
−
Środki własne
SAPARD
ZPORR
Kontrakt Wojewódzki
Powiatowy Zarząd Dróg
LEGENDA
- realizacja
47
Zarząd Dróg
Wojewódzkich
LOKALNY PLAN ROZWOJU GMINY TYSZOWCE NA LATA 2004-2013
5. USPRAWNIENIE PRACY ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ
5.1 PROBLEMY
1) Słabe wyposażenie Urzędu w sprzęt komputerowy
2) Mała stabilność i czytelność przepisów prawnych
3) Zbyt rozbudowana procedura załatwiania spraw oraz przewlekłość
postępowania administracyjnego
4) Słaba znajomość języków obcych wśród kadry urzędniczej
5) Brak możliwości załatwiania spraw przez petentów za pośrednictwem
internetu
5.2 ZADANIA I SPOSOBY ICH REALIZACJI
1) Poprawa wyposażenia urzędu w sprzęt komputerowy.
2) Stałe podnoszenie poziomu wykształcenia kadry urzędniczej, w tym
znajomości języków obcych i informatyki poprzez szkolenia i
dokształcanie zawodowe
3) Stopniowa poprawa warunków lokalowych w urzędzie
4) Stworzenie petentom możliwości do załatwiania spraw za pośrednictwem
internetu
Urząd Miejski
w Tyszowcach
Wszystkie inspektoraty
5.3 WDRAŻANIE
ZWIĘKSZENIE KONKURENCYJNOŚCI
MIASTA I GMINY TYSZOWCE NA
SZCZEBLU REGIONALNYM, KRAJOWYM
I EUROPEJSKIM
MOPS
USPRAWNIENIE PRACY ADMINISTRACJI
PUBLICZNEJ
SAS
Biuletyn informacji
publicznej
LEGENDA
- realizacja
48
LOKALNY PLAN ROZWOJU GMINY TYSZOWCE NA LATA 2004-2013
Tworzenie strony WWW.
ROZDZIAŁ VII
POPRAWA WARUNKÓW ŻYCIA MIESZKAŃCÓW
MIASTA I GMINY TYSZOWCE
Następnym celem jest realizacja podstawowych potrzeb społecznych,
związanych z szeroko rozumianym poczuciem bezpieczeństwa oraz
zapewnienie dostępności i odpowiedniego standardu usług oświatowych,
zdrowotnych, z zakresu opieki społecznej, kultury, sportu i rekreacji.
Zaspokojenie - na wysokim poziomie - zbiorowych i indywidualnych potrzeb
mieszkańców przyczyni się do wzrostu atrakcyjności miasta i gminy jako
regionu przyjaznego obywatelowi.
Wytyczone kierunki w obrębie tego celu to :
− Poprawa jakości środowiska przyrodniczego
− Zapewnienie bezpieczeństwa publicznego
− Poprawa opieki zdrowotnej na terenie gminy
1 POPRAWA JAKOŚCI ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO
1.1 PROBLEMY
1) Brak pełnego systemu gospodarki wodno ściekowej
2) Brak spójnego zabezpieczenie przeciwpowodziowego
3) Niska świadomość ekologiczna społeczeństwa
4) Wysoki stopień zanieczyszczenia wód powierzchniowych
ZADANIA I SPOSOBY ICH REALIZACJI
Zgodnie z ustawą Prawo ochrony środowiska z 27 kwietnia 2001
gmina zobowiązana jest do opracowania Gminnego Programu Ochrony
49
LOKALNY PLAN ROZWOJU GMINY TYSZOWCE NA LATA 2004-2013
Środowiska i Planu Gospodarki Odpadami. W naszej gminie dokumenty te są w
trakcie opracowywania i dotyczą czasookresu 2004-2011. Ich treść wyznaczy
cele i zadania dla Gminy Tyszowce w zakresie ochrony środowiska. Poniżej
identyfikujemy najważniejsze zadania w zakresie poprawy jakości środowiska
przyrodniczego:
1) Koordynacja działań dotyczących gospodarki odpadami w gminie
Tyszowce ( wprowadzenie selektywnej zbiórki odpadów)
2) Koordynacja działań dotyczących Przebudowy i budowy gminnej
oczyszczalni ścieków ( wraz z budową kanalizacji)
3) Edukacja społeczeństwa gminy w zakresie selektywnej zbiórki
odpadów i ograniczenia ich powstawania m.in. poprzez:
− coroczną organizację konkursu ekologicznego
− udział w Dniu Ziemi
− wsparcie akcji "Sprzątanie świata"
4) Stworzenie i prowadzenie bazy danych dotyczącej gospodarki
odpadami na terenie gminy.
5) Budowa sieci kanalizacyjnej miasta i okolicznych wsi
6) Likwidacja dzikich wysypisk
7) Współpraca z nadleśnictwem w zakresie zwiększenia zalesienia
lasów prywatnych
8) Uporządkowanie ewidencji gruntów zalesionych
9) Zastępowanie konwencjonalnych źródeł energii, energią
odnawialną (energia słoneczna, biomasa)
10) promocja inwestycji proekologicznych
WDRAŻANIE:
Starostwo Powiatowe
− Wydział Rolnictwa,
Leśnictwa i Ochrony
Środowiska.
POPRAWA WARUNKÓW ŻYCIA MIESZKAŃCÓW
MIASTA I GMINY TYSZOWCE
−
POPRAWA JAKOŚCI ŚRODOWISKA
PRZYRODNICZEGO
50
Wydział Zdrowia, Oświaty,
Kultury, Sportu i Spraw
Społecznych
LOKALNY PLAN ROZWOJU GMINY TYSZOWCE NA LATA 2004-2013
Urząd Miejski w Tyszowcach
LEGENDA
- współpraca
- inst. Ds. Ochrony środowiska i
rolnictwa
inst. Ds. Leśnictwa
2 ZAPEWNIENIE BEZPIECZEŃSTWA PUBLICZNEGO
2.1 PROBLEMY
1) Nasilenie przestępczości wśród młodzieży spowodowane wzrostem
patologii społecznej.
2) Pogorszenie się bezpieczeństwa ruchu drogowego
3) Brak odpowiednio wyposażonego budynku rewiru dzielnicowych
4) Niedoinwestowanie służb policyjnych
5) Niedoinwestowanie jednostek OSP (brak podstawowego sprzętu
ratownictwa gaśniczego)
2.3 ZADANIA I SPOSOBY ICH REALIZACJI
1) Zwiększenie liczby policyjnych patroli samochodowych i pieszych
2) Wzmocnienie roli dzielnicowego
3) Prowadzenie działań prewencyjnych wśród dzieci i młodzieży
poprzez organizację konkursów i spotkań ( straż pożarna, policja)
4) Zwiększenie wyposażenia budynku Rewiru Dzielnicowych w
Tyszowcach w nowy sprzęt z możliwością dostępu do szybkiego
Internetu
5) Wyposażenie w urządzenia łącznościowe Gminnego Centrum
Zarządzania Kryzysowego
6) Koordynowanie przez Komisję Bezpieczeństwa i Porządku
Rady Miasta i Gminy Tyszowce działań różnych instytucji i
organizacji działających na rzecz poprawy bezpieczeństwa
obywateli;
51
LOKALNY PLAN ROZWOJU GMINY TYSZOWCE NA LATA 2004-2013
2.3 WDRAŻANIE
Rewir Dzielnicowych
POPRAWA WARUNKÓW ŻYCIA
MIESZKAŃCÓW
MIASTA I GMINY TYSZOWCE
Ochotnicza Straż
Pożarna
ZAPEWNIENIE BEZPIECZEŃSTWA
PUBLICZNEGO
Gminny Zespół
Reagowania Kryzysowego
LEGENDA
- realizacja
Gminne Centrum
Zarządzania Kryzysowego
Straż Pożarna
3. POPRAWA OPIEKI ZDROWOTNEJ
3.1 PROBLEMY
1)
2)
3)
4)
5)
Ogólne niedofinansowanie służby zdrowia
Braki w najnowszym sprzęcie medycznych
Brak opieki lekarskiej w ramach medycyny szkolnej
Brak opieki stomatologicznej w szkołach ponadgimnazjalnych
Wzrost liczby uzależnień narkotykowych i alkoholowych
52
LOKALNY PLAN ROZWOJU GMINY TYSZOWCE NA LATA 2004-2013
3.2 ZADANIA I SPOSOBY ICH REALIZACJI
1) Partycypacja samorządu w kosztach zakupu sprzętu medycznego
2) Inicjowanie działań mających na celu promocję zdrowia (badania
profilaktyczne)
3) Współpraca z poradniami i organizacjami na rzecz zwalczania i
ograniczenia uzależnień alkoholowych i narkotykowych
3.3 WDRAŻANIE
Komisja AA
POPRAWA WARUNKÓW ŻYCIA
MIESZKAŃCÓW
MIASTA I GMINY TYSZOWCE
POPRAWA OPIEKI ZDROWOTNEJ NA
TERENIE GMINY
MOPS
LEGENDA
- realizacja
53
LOKALNY PLAN ROZWOJU GMINY TYSZOWCE NA LATA 2004-2013
ROZDZIAŁ VIII
PROJEKTY INWESTYCYJNE
Załącznik Nr 1 do Uchwały
Nr ........................
Rady Miejskiej w Tyszowcach
z dnia 12 kwietnia 2005 r.
LIMITY WYDATKÓW NA WIELOLETNIE PROGRAMY INWESTYCYJNE
w zł.
L.p
1.
PROGRAM JEGO CEL I
ZADANIA
( ZADANIA
INWESTYCYJNE )
Jednostka organizacyjna
realizująca program lub
koordynująca jego wykonanie
Okres
realizacji
inwestycji
Łączne
nakłady
finansowe
ogółem
1.
2.
Modernizacja - przebudowa
parkingu w Klątwach
3.
Urząd Miejski w
Tyszowcach
4.
2004 r.
2005 r.
5.
120.000,00
2.
Modernizacja dróg i ulic w
Urząd Miejski w Tyszowcach
2004 r.
340.020,28
54
Wysokość wydatków
ogółem w roku
budżetowym
w tym:
Środki
Funduszu
SAPARD
6.
7.
92.750,76 40.714,16
340.020,28
-
Wysokość
wydatków
ogółem
w roku
2006
Wysokość
wydatków
ogółem
w roku
2007
8.
9.
-
-
-
-
LOKALNY PLAN ROZWOJU GMINY TYSZOWCE NA LATA 2004-2013
3.
4.
5.
6.
7.
Tyszowcach, Podborze, Kol.
Klątwy, Klątwach i
Czartowczyku
Przebudowa z rozbudową
oczyszczalni ścieków z
infrastrukturą towarzyszącą w
Tyszowcach - I etap
Modernizacja Szkoły
Podstawowej w Tyszowcach
Modernizacja drogi Wakijów Kazimierówka
Modernizacja dróg w Perespie,
Kazimierówce, Czartowcu i
Przewalu
Kompleksowa przebudowa dróg
w Tyszowcach
R A Z E M
2005 r.
Urząd Miejski w Tyszowcach
4.738.690,52
40.000,00
-
480.026,17
224.777,47
374.023,00
100.000,00
-
148.000,00
-
500.000,00
250.000,00
-
250.000,00
-
2006 r.
298.000,00
-
-
298.000,00
-
2005r
2006 r.
x
1.853.462,85
67.331,13
-
267.919,76
-
8.224.196,65
890.102,17
40.714,16 1.443.945,93
224.777,41
2005 r.
Urząd Miejski w Tyszowcach
Urząd Miejski w Tyszowcach
2007 r.
2004 r.
2006 r.
2005 r
2006 r
Urząd Miejski w Tyszowcach
Urząd Miejski w
Tyszowcach
X
55
LOKALNY PLAN ROZWOJU GMINY TYSZOWCE NA LATA 2004-2013
Załącznik Nr 1
do Uchwały Nr XXIX/_____/2005
Rady Miejskiej w Tyszowcach
z 12 kwietnia 2005 r.
WSPÓŁFINANSOWANIE N/W ZADAŃ WYNIKAJĄCYCH Z WIELOLETNICH PROGRAMÓW INWESTYCYJNYCH
W LATACH 2005 - 2007
Lata finansowania inwestycji
Lp.
Nazwa zadania
Program
- jego cel
i zadania
Okres
realiza
cji
progra
mu
Łączne
nakłady
finansowe
Wkład
własny
Budżet
państwa
2005
ZPPRR
wkład
własny
ZPORR
2005 r.
2006 r.
2007 r.
4.738.690,52 710.803,58
3.
Przebudowa z
rozbudową
oczyszczalni
ścieków z
infrastrukturą
towarzyszącą w
Tyszowcach – I etap
Kompleksowa
przebudowa dróg w
Tyszowcach
ZPORR
20052006 r.
1 853 462,85
7.
473.869,05
278019,43 185 346,29
2006
ZPOR
R
Budżet
państw
a
Wkład
własny
4.000
3..554.017,89
6.000
30.000
1390097,14
10099,67
50498,35 6733,1
1
56
ZPORR
2007
budżet
państwa
Wkład
własny
ZPORR
Budżet
państwa
480.026,17
2.400.130, 320.017,44
83
224.777,4
1
1.123.88
7,06
149.851,61
267919,76
1339598,7 178613,17
9
-
-
-
LOKALNY PLAN ROZWOJU GMINY TYSZOWCE NA LATA 2004-2013
Załącznik Nr 2 do Uchwały
Nr....................
Rady Miejskiej wTyszowcach
z 12 kwietnia 2005 r.
WYKAZ INWESTYCJI GMINNYCH REALIZOWANYCH W 2005 ROKU
NIE OBJĘTYCH PROGRAMAMI WIELOLETNIMI
w zł.
ROK ROZPOCZĘCIA
WYDATKI
INWESTYCYJNE WYDATKI
WŁASNE
INWESTYCYJN
ROK ZAKOŃCZENIA
DZIAŁ
L.p.
NAZWA ZADANIA INWESTYCYJNEGO
ROZDZIAŁ
1.
Budowa chodnika przy drodze wojewódzkiej Nr
850 w Czartowczyku
E Z ZADAŃ
ZLECONYCH
2005 r.
125.428,00
-
600
2005 r.
60013
2.
Modernizacje dróg na terenie gminy
600
60016
2005 r.
2005 r.
19.357,12
-
3.
Budowa drogi w Sobolu
-
Zakup wyposażenia stanowiska realizującego
zadania zlecone z zakresu administracji
rządowej.
2005 r.
2005 r.
2005 r.
2005 r.
19.000,00
4.
600
60016
750
75011
754
2005 r.
25.000,00
5.
57
-
5.000,00
-
LOKALNY PLAN ROZWOJU GMINY TYSZOWCE NA LATA 2004-2013
6.
Zakup samochodu dla Komisariatu Policji w
Tyszowcach
Zakup samochodu strażackiego
7.
Zakup wyposażenia pomieszczenia Obrony
Cywilnej
8.
Remont Szkoły Podstawowej w Tyszowcach
9.
Budowa oświetlenia ulicznego; ul. Kątek w
Tyszowcach, skwerek w rynku w Tyszowcach,
ul. Dojazdowa do DPS, Lipowiec
Wykonanie podjazdu dla niepełnosprawnych przy
budynku Ośrodka Zdrowia w Tyszowcach.
( Własność Gmina Tyszowce )
Przebudowa parkingu przy Urzędzie Miejskim w
Tyszowcach
R A Z E M
x
10.
11.
75403
2005 t.
754
75412
754
75414
801
80101
2005 r.
2005 r.
2005 r.
2005 r.
2005 r.
2005 r.
50.000,00
21.000,00
-
900
90015
2005 r.
2005 r.
73.000,00
-
900
2005 r
30.000,00
-
90095
2005 r.
900
90095
2005 r.
2005 r.
x
95.000,00
-
58
-
457.785,12
11.000,00
16.000,00
LOKALNY PLAN ROZWOJU GMINY TYSZOWCE NA LATA 2004-2013
Kompleksowa przebudowa dróg w Tyszowcach
Lp.
Nazwa drogi - ulica
Elementy robót - do wykonania
Koszty bez
VAT
Koszty z VAT
PLN
PLN
Koszty z rozbiciem
na budżet Gminy
budżet Państwa i
Środki Unii
europejskiej
1.
Ulica Niezgody
Krawężniki betonowe- 246 m.
Chodnik z kostki brukowej - 6 cm- 105,4 m²
Nawierzchnia z mieszanek mineralno- asfaltowych- gr. 5 cm- 467,1
55 189,45
67 331,13
2.
Ulica Sportowa z
parkingiem przy
stadionie
Wzmocnienie podbudowy- 171 m²
Nawierzchnia z mieszanek mineralno- asfaltowych - gr. 5 cm- 1831
m²
Nawierzchnia parkingu z kostki brukowej 8 cm - 490 m²
173 112,31
211 197,02
Gm-31 679,55
SP-21119,70
UE-158 397,77
Krawężniki betonowe- 311 m.
Nawierzchnia z mieszanek mineralno- asfaltowych- gr. 5 cm- 980
m²
60 151,44
73 384,76
Gm-11 007,71
SP-7 338,48
UE-55 038,57
116 405,74
142 015,00
Gm-21 302,25
SP-14 201,50
UE-106 511,25
3.
4.
Ulica Konfederacji
Tyszowieckiej
Ulica
Kilińskiego
Krawężniki betonowe- 448 m.
Chodnik z kostki brukowej- gr. 6 cm- 544 m²
Nawierzchnia z mieszanek mineralno- asfaltowych- gr. 5
cm- 1107 m²
59
Gm- 10 099,67
SP- 6 733,11
UE- 50 498,35
LOKALNY PLAN ROZWOJU GMINY TYSZOWCE NA LATA 2004-2013
5.
Ulica Jurydyka
6.
Ulica Garbarska
7.
Ulica Szewska
8.
Ulica Rynek z
zatoką
autobusową
9.
Ulica Armii
Krajowej
10.
Ulica Mała
Krawężniki betonowe- 870 m.
Nawierzchnia z mieszanek mineralno asfaltowych - gr. 5
cm- 2770 m²
Przepust drogowy Ø 150- 13 m
Chodnik z kostki brukowej - gr. 6 cm- 516m²
Krawężniki betonowe – 508m
Nawierzchnia z mieszanek mineralno-asfaltowych gr. 5cm
-1394,7 m2
Krawężniki betonowe- 507 m.
Chodnik z kostki brukowej- 6 cm- 342,2 m²
Nawierzchnia z mieszanek mineralno- asfaltowych- gr. 5
cm- 1338,7
Krawężniki betonowe- 196 m.
Chodnik z kostki brukowej- 6 cm- 660 m²
Nawierzchnia z mieszanek mineralno- asfaltowych- gr. 5
cm- 1394,8
Krawężniki betonowe – 830m
Nawierzchnia z mieszanek mineralno- asfaltowych- gr. 5
cm- 2303 m²
Krawężniki betonowe – 852m
Nawierzchnia z mieszanek mineralno- asfaltowych- gr. 5
cm- 2126 m²
Chodnik z kostki brukowej gr. 6cm – 542 m²
219 710,27
268 046,53
Gm-40 206,98 SP26 804,65
UE-201034,90
170 979,20
208 594,62
Gm-31289,20
SP-20859,46
UE-156445,96
117 106,97
142 870,50
Gm-21 430,58
SP-14 287,05
UE-107 152,88
139 591,85
170 302,06
155 535,69
186 753,54
184408,62
224 978,52
Gm-25 545,31
SP-17030,21
UE-127726,54
Gm-28463,03
SP-18975,35
UE-142315,16
GM-33746,78
SP-22497,84
UE-168733,89
GM-11363,22
60
LOKALNY PLAN ROZWOJU GMINY TYSZOWCE NA LATA 2004-2013
11.
Ulica Kątek
Nawierzchnia z mieszanek mineralno- asfaltowych- gr. 5
cm- 1292,5 m²
62094,10
75754,80
12. Nadzór Inwestorski
35000,00
13. Obsługa Geodezyjna inwestycji
17000,00
14. Koszty promocji inwestycji
15000,00
SP-7575,48
UE-56816,10
GM-5250,00
SP-3500,00
UE-26250,00
GM-2550,00
SP-1700,00
UE-12750,00
GM-2250,00
SP-1500,00
UE-11250,00
GM-278019,43
1 853 462,85 SP-185346,28
UE-1390097,14
Łączna wartość kosztów
61
POPRAWA STANU SIECI DROGOWEJ W
LOKALNY PLAN ROZWOJU GMINY TYSZOWCE NA LATA 2004-2013
POPRAWA STANU SIECI DROGOWEJ W
AGLOMERACJI TYSZOWCE
Drogi – ulice będące przedmiotem
projektu „Kompleksowa przebudowa dróg w
Tyszowcach”
Drogi zmodernizowane w trzech
minionych latach
62
LOKALNY PLAN ROZWOJU GMINY TYSZOWCE NA LATA 2004-2013
Przebudowa z rozbudową oczyszczalni ścieków z infrastrukturą towarzyszącą w Tyszowcach
– I etap
Lp.
1.
Nazwa zadania
Przebudowa z rozbudową oczyszczalni
ścieków z infrastrukturą towarzyszącą w
Tyszowcach – I etap
Okres
realizacji
programu
Koszty bez VAT
Koszty z VAT
PLN
PLN
2005 r.
2006 r.
2007 r.
4 297 255,29
Łączna wartość kosztów
4 738 690,52
ZPPRR
Gm-710.803,58
SP-473.869,05
UE-3..554.017,89
4.738.690,52
63
LOKALNY PLAN ROZWOJU GMINY TYSZOWCE NA LATA 2004-2013
ROZDZIAŁ IX
PLAN FINANSOWY BUDŻETU GMINY TYSZOWCE
NA LATA 2004-2007
PLAN FINANSOWY BUDŻETU GMINY TYSZOWCE NA LATA 2004 – 2006 w tys. zł
Wykonanie za 2003 r
1
Dochody własne
Plan 2004
Plan 2005
Plan 2006
2007
2 105
2 265
2 301
2 600
2 778
417
544
570
650
665
4 739
4 810
5 049
5 100
5 150
761
674
754
800
822
548
540
590
600
620
8 153
8 289
8 694
9 100
9 370
3 407
2 884
2 978
2 448
1 895
11 560
11 173
11 672
11 548
11 265
6 598
5 999
7 424
7 270
7 400
z tego:
Udziały w dochodach
budżetu Państwa
Subwencje
z budżetu
2
Państwa
Dotacje celowe na zadania
3
zlecone
Dotacje celowe na zadania
4
własne*
Ogółem dochody Budżetu
I
1+2+3+4
II
Pożyczki i kredyty **
Razem I i II
5
Wydatki bieżące budżetu
gminy (bez odsetek od
64
LOKALNY PLAN ROZWOJU GMINY TYSZOWCE NA LATA 2004-2013
w tym wynagrodzenia i
pochodne
Wydatki
na inwestycje bez
6
odsetek od pożyczek
Wydatki budżetu 5+6
III
4 245
3 860
4 777
4 678
4 761
1 154
1 626
1 364
1 300
1 417
7 752
7 625
8 788
8 570
8 817
Oprocentowanie pożyczek
249
218
200
200
180
Spłata pożyczek i kredytów
548
523
555
530
553
Razem poz. 7+8
797
741
755
730
733
Razem III i IV
8 549
8 366
9 543
9 300
9 550
Wynik finansowy [I-(III+IV)]
- 396
- 741
- 849
- 200
- 180
7
8
IV
% udział pozycji IV w
dochodach rocznych
9,78
*
W tym środki pochodzące z funduszy strukturalnych
**
Kredyty na udział własny na zadania inwestycyjne wieloletnie
8,93
65
8,68
8,02
7,82
LOKALNY PLAN ROZWOJU GMINY TYSZOWCE NA LATA 2004-2013
ROZDZIAŁ X
PODSUMOWANIE
Lokalny Plan Rozwoju Gminy Tyszowce precyzuje zadania dla organów Gminy
Tyszowce na najbliższe 9 lat. W pierwszym roku funkcjonowania dokumentu Polska stała
się pełnoprawnym członkiem Unii Europejskiej. To niewątpliwa szansa na pozyskanie
środków z funduszy strukturalnych. To m.in. od sprawności lokalnych władz
samorządowych zależy, jaka kwota funduszy trafi do naszej Gminy, w ramach ZPORR.
Gmina ma możliwość uzyskania dodatkowego wsparcia finansowego dla projektów w
ramach programów sektorowych. Wysokość funduszy strukturalnych została określona na
lata 2004-2006. Kolejna transza funduszy europejskich zostanie ustalona na lata 20072013. Jej wielkość będzie uzależniona od oceny wykorzystania funduszy z pierwszej
transzy.
Niniejszy dokument jest uszczegółowieniem Strategii Rozwoju Miasta i Gminy
Tyszowce. Należy jednak traktować go jako dokument, który będzie wymagał częstego
uszczegóławiania i precyzowania. Dziś, nie możliwe jest szczegółowe określenie projektów
na lata 2007 - 2013. Przystąpienie naszego kraju do Unii to z jednej strony szansa na
pozyskanie funduszy strukturalnych. Niewątpliwym problemem jest brak doświadczenia
niezbędnego dla zdobywania funduszy, opracowywania wniosków.
Określone w Lokalnym Planie Rozwoju kierunki działań dla organów Gminy służą
realizacji celu głównego dla Gminy Tyszowce sformułowanego jako: "Poprawa poziomu
życia mieszkańców poprzez zrównoważony rozwój". W niniejszym dokumencie
wyznaczono cztery cele. Dziś te cele to:
1 Zwiększenie konkurencyjności Gminy na szczeblu regionalnym, krajowym
i europejskim
2.Poprawa warunków życia mieszkańców Gminy
3.Podniesienie znaczenia kultury, jako czynnika wpływającego na rozwój
społeczno- gospodarczy
4.Ograniczenie niedostosowania społecznego
Dla ww. celów określone są kierunki działania. W obrębie każdego kierunku
zostały zidentyfikowane problemy i zadania. Te ostatnie, siłą rzeczy, bardzo często
wychodzą poza możliwości lokalnych władz Gminnych. Ich realizacja jest jednak możliwa
pod warunkiem dobrego lokalnego współdziałania z instytucjami działającymi niezależnie
od władz Gminy. Istotna jest także współpraca z gminami sąsiadującymi.
Opracowanie Planu zostało, po części, wymuszone przez dokumenty określające
wymagania dla potencjalnych beneficjentów pomocy. Jednak powstanie tego dokumentu
wymusiło cały szereg konsultacji instytucjonalnych i społecznych. Z pewnością dokument
ten będzie z czasem odgrywał jeszcze większą rolę niż została mu przypisana w momencie
jego powstawania.
66

Podobne dokumenty