Czy samozatrudniony może ogłosić upadłość konsumencką Czy

Wygenerowano dnia 2016-04-19 dla loginu: internetowagp
problem
C2
Dziennik Gazeta Prawna, 12 kwietnia 2016 nr 70 (4217)
gazetaprawna.pl
Czy samozatrudniony może ogłosić
upadłość konsumencką
PROBLEM: Osoba, która przeszła na samozatrudnienie, nawet jeśli po uszy pogrążona jest w prywatnych długach, które narastały przez wiele lat, nie
może ogłosić upadłości konsumenckiej! A to dlatego, że z przepisów wynika wprost, że upadłość konsumencką może ogłosić wyłącznie osoba fizyczna
nieprowadząca działalności gospodarczej. A samozatrudniony w myśl przepisów jest właśnie osobą prowadzącą działalność gospodarczą. Problem jest
tym większy, że ogłoszenie upadłości konsumenckiej może być dla wielu osób pogrążonych w finansowych tarapatach szybsze i bardziej korzystne niż
ogłoszenie upadłości na zasadach obowiązujących przedsiębiorców. W praktyce więc osoby, dla których samozatrudnienie jest często
o jedyną możliwością utrzymania źródła dochodów, mają poważny problem. Zwłaszcza że powszechna jest praktyka przedsiębiorców, którzy uzależniają
ą zatrudnienie
kandydata do pracy od tego, czy założy i będzie prowadził własną działalność gospodarczą. Pojawia się pytanie: czy osoby, których samozatrudnienie
wiąże się ze świadczeniem usług na rzecz jednej firmy, a przeważający udział w ich zobowiązaniach mają kredyty konsumenckie i inne prywatne długi,
nie powinny składać wniosków o upadłość jako konsumenci, licząc na to, że sąd uzna, że ta działalność jest de facto fikcyjna?
©℗ Oprac. JP
Aleksandra Krawc
Krawczyk
rawczyk
adwokat
SDZLegal Schindh
indhelm
Schindhelm
Prawna
Kancelaria Prawn
rawna Schampera, Dubis, Zając i Wspólnicy Sp. k.
Przepisy o upadłości konsumencki
nckiej obowiązują od roku. W tym czasie liczba ogłoszonych upadłości
konsumenckiej
wzrosła drastycznie. O ile od 2009
09 rr. do 2014 r. ogłoszono ich zaledwie 120, o tyle w samym 2015 r. aż
orzeczeń
2112. Wciąż jednak mało jest orzecze
eczeń sądowych w wielu istotnych kwestiach, także w zakresie rodzaju
postępowania właściwego dla osób samozatrudnionych. Samozatrudniony, który stanie w obliczu
niewypłacalności, jeżeli wykonuje
onuje czynności
cz
tylko dla jednego przedsiębiorcy, jak dla pracodawcy,
powinien mieć prawo do skorzystania
skorzysta
ystania z upadłości konsumenckiej i związanych z nią przywilejów.
Argumenty za
Założenie działalności gospodarczej
darczej częs
często wcale nie oznacza faktycz
faktycznego
tycznego rozpoczęcia własnego
pracodawcę
biznesu, a jest jedynie metodą na uniknięcie
unikni
iknięcie przez faktycznego pracodawc
racodawcę obowiązków wynikających
z prawa pracy, przepisów podatkowych,
wych, ub
ubezpieczeniowych itp. O pozor
ozorności działalności gospodarpozorności
czej założonej w takiej sytuacji świadczy
y to
to, że ma ona polegać wyłącznie
wyłączni na wykonywaniu czynności
pod kierownictwem i na podstawie poleceń
eceń „pracodawcy”, czyli tak nap
naprawdę świadczeniu pracy. Dla
obu stron jest to zresztą od początku
u oc
oczywiste. Dodatkowym ograniczeniem
ogranicz
niczeniem jakiejkolwiek samodzielności „pracownika” − formalnie będącego
będą
teraz przedsiębiorcą − są klauzule o zakazie konkurencji,
gospodarczej
uniemożliwiające mu wykonywanie w ra
ramach działalności gospodarcz
arczej czynności na rzecz kogokolwiek poza „pracodawcą”. Patrząc z zew
zewnątrz, prowadzący taką pozorną
pozor
ozorną działalność gospodarczą
Faktycznie
w żadnym razie nie jest przedsiębiorcą, lecz jedynie pracownikiem. Fakty
aktycznie nie wykonuje działalności we własnym imieniu, tzn. samodzielnie
samodz
modzielnie organizując swoją działalność,
dzi
podejmując decyzje,
zawierając umowy itd. Jego działalność
ść jjest w rzeczywistości formą
mą p
pracy najemnej. Zatem z punktu
widzenia prawa upadłościowego taki „samozatrudniony”
„samo
samozatrudniony” nie powinien
inien uc
uchodzić za przedsiębiorcę.
Korzyści z upadłości konsumenckiej
Niewątpliwie ogłoszenie upadłości konsum
nsumenckiej jest tańsze i prosts
ostsze niż ogłoszenie upadłości
konsumenckiej
prostsze
przez przedsiębiorcę. Od 1 stycznia 2016 r. konsument składa wniosek
osek o ogłoszenie upadłości na
gotowym formularzu. Opłata od wniosk
iosku wynosi jedynie 30 zł, a nie
e jak
ja w przypadku przedsiębiorcy
wniosku
1000 zł. Co więcej, nie żąda się zaliczek
k na poczet kosztów postępow
ępowania − ani przy jego wszczępostępowania
ciu, ani w jego toku. Brak majątku nie
n ie jest problemem, nawet wobec
ec nieposiadającego
niepo
majątku
konsumenta można prowadzić
ić p
postępowa
powanie upadłościowe. Jeżeli w postę
ostępowaniu okaże się, że
postępowanie
postępowaniu
konsumenta nie stać nawet na pon
poniesienie
enie kosztów postępowania, uiści
iści je Skarb Państwa. Nie
wyłączy to możliwości umorzenia
nia niespłac
płaconych długów konsumenta.
niespłaconych
Złożenie wniosku o ogłoszenie
e upadłości
up
ści nigdy nie jest obowiązkiem konsu
onsumenta, lecz jedynie jego
konsumenta,
uprawnieniem. Za jego niezłożeni
żenie nie
e poniesie
po
on więc takiej odpowiedzialno
edzialności jak przedsiębiorca. Jest
niezłożenie
odpowiedzialności
to istotne zwłaszcza dla dłużników
ów p
pozos
ozostających w związkach małżeńskich
kich − małżonek konsumenta
pozostających
nie może domagać się od niego
o od
odszkodowa
dowania za to, że nie złożył wniosku
osku w terminie. Co ważne,
odszkodowania
konsument może złożyć wniosek
k o ogłoszen
szenie upadłości, choćby miał tylko
lko jednego wierzyciela. Przedogłoszenie
siębiorca musi wykazać, że ma
a ich co najmniej
naj
dwóch. Oznacza to, że kons
konsument może żądać wszczęcia
postępowania − którego celem jes
zecież umorzenie jego zadłużenia − już
j wtedy gdy ma jeden dług,
jest przeci
przecież
np. wynikający z kredytu bankowego.
bankowe
kowego. Sam wierzyciel nie może złożyć wnios
niosku o ogłoszenie upadłości
wniosku
konsumenta. Wyjątek dotyczy jedynie
jedy
sytu
sytuacji, gdy najdalej na rok przed złożeniem
złoż
wniosku konsument
faktycznie prowadził działalność gos
gospoda
podarczą − co ważne, nie wystarczy
zy tu prowadzenie
pr
działalności
gospodarczą
fikcyjnej. Także skutki ogłoszenia
ia u
upadłości
ości są w ostatecznym rozrachunku
hunku ko
korzystniejsze dla konsumenta niż przedsiębiorcy. Co jednak
nak istotne, tylko w stosunku do konsume
sumentów sąd może ustalić plan
konsumentów
spłaty, mimo że w postępowaniu
iu n
nie udało
dało się zaspokoić żadnych wierzytel
ytelności, a nawet zrezygnować
gnować
wierzytelności,
©℗
z ustalenia planu spłaty i umorzyć
yć z
zobow
obowiązania dłużnika od razu.
zobowiązania
opinie ekspertów
rtó
prof. Rafał Adamus
kancelaria radcy prawnego Rafała
fała Adamusa, kierownik Zakładu Prawa Gospodarczego,
Handlowego i Upadłościowego
ego WPiA Uniwersytetu Opolskiego
ądy nie powinny zamykać
kać oczu na przypadki, kiedy osoby prowadzące jednoosobową
działalność gospodarczą
czą de facto nie są typowymi przedsiębiorcami. Przecież często
pracodawcy
się zdarza, że pracodawc
dawcy zmuszają pracowników do „zejścia z etatu” i założenia
działalności. Ma to na celu nie tylko obniżenie kwot płaconych za pracownika podatków,
wyst
lecz także umożliwienie wystawiania
przez niego faktur dla firmy. Sprawa może dotyczyć
ików, jak
k sprzątaczki
sp
kt
chociażby takich pracowników,
czy sekretarki, które
nie świadczą usług
dla żadnej innej firmy. Nie można
takich osób za przedsiębiorców.
Zwłaszcza
a uznawać
uz
prz
samoz
amozatrudnienie wciąż
jeśli byli oni pracownikami danejj firmy, a po przejściu na samozatrudnienie
wykonują pracę na rzecz tego samego
ego podmiotu i żadnego innego.
inneg
nnego. Prosta interpretacja
łoszenia upadłości konsumenckiej
konsumenc
menckiej osobom, które w istocie
przepisu zamyka możliwość ogłoszenia
ji i oddłużenia.
odd
potrzebują takiej restrukturyzacji
S
Wioletta Olszewska
Ministerstwo Sprawiedliwości
ie można w pełni zgodzić się z ttezą prof. Adamusa. Nie
ie ulega
u
bowiem wątpliwości,
że osoba tzw. samozatrudniona,
samozatrudnion
niona, nawet w pewnym sensie
nsie zmuszona do tego przez
byłego pracodawcę, podejmuje
muje się prowadzenia działalnośc
ności gospodarczej z wszystkidziałalności
mi tego konsekwencjami. Dla bezpieczeństwa
bezpiecz
ieczeństwa obrotu wątpliwe
we jest
est przyjmowanie, że fakt
prowadzenia działalności gospoda
gospodarcze
rczej mógłby być kwestionowany
ny na
n etapie zgłaszania
gospodarczej
wniosku o ogłoszenie upadłości.
upadłoś
dłości. Zmuszałoby
Zmus
to sąd do prowadzenia
enia dodatkowego
postępowania dowodowego, w jjakim
akim stopniu działalność gospodarcza
podarcza zarejestrowana
w CEIDG była działalnością
ią fikcy
kcyjną,
jną, a więc jak dalece zgłoszenie
e dokonane
do
przez samego
Nie można jednak wyklucz
wykluczyć,
przedsiębiorcę było niezgodne
godne z prawdą.
praw
luczyć, że sąd, w indywidualnym przypadku, będzie anal
analizował,
ał, czy wnioskodawca nie jestt pr
przedsiębiorcą w rozumieniu art. 431 kodeksu cywilnego,
go, mimo formalnego zarejestrowania
nia prowadzenia
działalności gospodarczej. MS
S obecni
ob
ecnie prowadzi analizę funkcjono
jonowania zmienionych na
obecnie
funkcjonowania
koniec 2014 r. przepisów dotyczących
dotyczą
yczących
cych upadłości konsumentów, takż
także w zakresie ewentualnej możliwości objęcia drobnych
robnych prze
przedsiębiorców przynajmniej niektórymi
nie
rozwiązaniami
przewidzianymi w tego typu
pu postępowaniu.
postępowa
p
powaniu.
©℗ Oprac. JAS
N
To niedo
niedopuszczalne,
opuszczalne, ale...
Rozmowa z Piotre
Piotrem
trem Zimmermanem
Zimme
mmerman i Wspólnicy sp. k.
z kancelarii Zimmerman
Czy samozatrudniony mógłby
mógł
ogłosić upadłość konsume
sumencką?
konsumencką?
Zdecydowanie nie – po
polskie przepisy na to nie pozwalają.
pozwalają
ają. Samozatrudniony jest osobą prowadzącą
pro
działalność gospodarc
gospodarczą.
arczą. Polskie
przepisy wyraźnie stanowią,
sta
że
upadłość konsumenc
konsumencką
encką może
ogłosić wyłącznie oso
osoba fizyczna nieprowadząca dzia
działalności
ziałalności
gospodarczej. Wynika
ka to wprost
1
z art. 491 prawa upadłościowego.
upadł
adłościowego.
Jeżeli osoba fizyczna
zna decyduje się na samozatrudn
samozatrudnienie,
udnienie, to
automatycznie prze
przechodzi
rzechodzi na
system, jaki obowiązu
obowiązuje
ązuje przedsiębiorców. Oznacza
a tto, że podlega wszelkim związanym
związan
zanym z tym
obowiązkom. Musii m.in.
m
w terminie określonym
m przepisami
p
prawa – a więc gdy zachodzą
za
przesłanki określone w ustawie
u
– złożyć wniosek o ogłos
ogłoszenie
łoszenie
upadłości prowadzonej działalności gospodarczej. W pr
przeciwnym razie – gdy ten termin
term
ermin nie
zostanie dochowany – utraci
prawo do ewentualnego
ego umorzenia zobowiązań po wyk
wykonaniu planu spłat w trybie
bie przepisów o upadłości przedsiębiorców,
przedsiębio
siębiorców,
co regulują art. 369−370f
369−370
370f prawa
upadłościowego. Innym
Innymi
nymi słowy, również osoba prowadząca
prowad
wadząca
działalność gospodarczą
zą może
uniknąć obowiązku spł
spłacenia
wszystkich swoich zobowiązań,
zobowi
owiązań,
podobnie jak konsument,
t, ale tylko pod warunkiem termino
terminowego
inowego
złożenia wniosku o ogłos
ogłoszenie
łoszenie
upadłości i skutecznego
go przeprowadzenia tegoż postęp
postępowatępowania upadłościowego.
Jestem przeciwny lans
lansowaniu
ansowaniu
przez niektórych twierdzeń,
twierdz
rdzeń, że
samozatrudnienie jest fikcyjną
działalnością. W momencie
momenci
ncie gdy
pełnoletnia osoba podejm
podejmuje
ejmuje decyzję, że rozpoczyna działalność,
działa
działalność,
nie może potem dowodz
dowodzić,
odzić, że to,
co robiła, stanowi fikcj
kcję.
ę. Zwłaszcza że z podjęciem działalności
dział
dz
iałalności
wiążą się określone
e korz
orzyści pokorzyści
datkowe, jakich nie
e ma
ma konsuk
ment.
A jeśli się zdarzy, że rzecz
rzeczywizeczywiście większość kredytów
tów takiego
taki
przedsiębiorcy to kredyt
edyty
kredyty
konsumpcyjne zaciągnięte
iągnięte
ięte
na konsumpcję, niezwiązane
niezwiąza
iązane
gospodarczą?
z działalnością gospodar
odarczą?
czą?
Jeśli zachodzi sytuac
uacja,
ja, że ktoś
sytuacja,
prowadzi działalność,
ść, a ma długi związane z prywatną
prywatn
rywatn
atną sferą
życia, to rozwiązanie
rozwiązaniem
niem
m może
m
być zakończenie dz
działaln
iałalności
działalności
gospodarczej. Wtedy
y jjuż
uż następnego dnia można złoży
złożyć
ożyć wniow
sek o ogłoszenie upad
upadłości
padłoś
łości konsumenckiej. Dopuszczalne
Dopuszcza
czalne jest
cza
to jednak pod warunkiem,
waru
arunki
nkiem, że
osoba taka nie pozostawi
pozost
ostawi
awi przy
tym długów z działaln
działalności
alności goalnośc
spodarczej.
PIOTR
ZIMMERMAN
kancelaria Zimmerman
i Wspólnicy sp. k.
Czy nie obowiązuje tutaj okres
karencji?
Od 1 stycznia 2016 r. były przedsiębiorca wniosek o upadłość
konsumencką może złożyć już
następnego dnia po zakończeniu i wyrejestrowaniu działalności gospodarczej. To znacząca
zmiana. Dotychczas między zakończeniem i wyrejestrowaniem
działalności a złożeniem wniosku
musiał upłynąć rok (z uwagi na
to, że dłużn
dłużnik w tym okresie miał
nadal możliwość
moż
złożenia wniosku o upadło
upadłość
dłość dla przedsiębiorców). Ten roczny okres wyczekiwania
a na możliwość
m
złożenia
wniosku
u o upadłość konsumencką został jednak
je
zniesiony.
Wiele samoza
samozatrudnionych
mozatrudnionych jest
zainteresowa
sowanych taką właśnie
zainteresowanych
drogą. Czy
zy jjest ona korzystniejsza?
Tak, potwier
potwierdzam,
ierdzam, że ogłoszenie
upadłości ko
konsumenckiej może
być w niektó
niektórych
których sytuacjach bardziej opłaca
opłacalne
acalne – choćby z tego
powodu,, że w stosunku do konsumenta
a sąd
s
może ustalić plan
spłaty, mimo
imo że w postępowaniu
nie udało się
si zaspokoić żadnych
wierzytelności,
wierzytelnoś
ności, a nawet zrezygnować z ustalenia
ust
planu spłaty
i umorzyć zobowiązania
zo
dłużnika
od razu. Nas
Nasza praktyka pokazuje, że takie
tak przypadki są realniektórzy
ne i niektór
tórzy z klientów naszej
kancelariii jjuż otrzymali postanowienia o umorzeniu
umo
zobowiązań
bez ustalani
ustalania
ania planu spłat, czyli
ich droga do oddłużenia
oddłu
uległa
skróceniu o trzy
y lata.
l
Nie jest to
norma – te sytu
sytuacje
ytuacje są i muszą
pozostać wyjątkowe,
wyjątk
ątkowe, ale to bardzo dobrze, że sąd
sądy zaakceptowały nowe rozwiązanie
rozwi
związanie prawne
i nie boją się z niego
n
korzystać.
Podsumowując
jąc – najważniejsze w wypadku
uo
osób fizycznych
prowadzących dz
działalność gospodarczą jest dotrzy
dotrzymanie
rzymanie terminu
do złożenia wni
wniosku o ogłoszenie upadłości, czyli
czy uczynienie
upływem
tego przed upły
pływem miesiąca,
od chwili gdy
y utra
utraciło się zdolność do wykonywania
wykonyw
nywania zobowiązań (art. 11 ust. 1 p
prawa upadłościowego). W razie wątpliwości
kluczowe jest zasi
zasięgnięcie
asięgnięcie porady
specjalisty. To da gwarancję znalezienia optymalne
optymalnego
ymalnego rozwiązania i szansę na wy
wyjście obronną
ręką nawet z wielkich
wielk
kłopotów
– pod warunkiem
iem że po tę pomoc
wystąpi się na wst
wstępnym etapie
problemów.
©℗
Rozmawiała Joann
Joanna Pieńczykowska