Porażka rynków finansowych

Grupa Socjalistyczna
w Parlamencie Europejskim
Parlament Europejski
Rue Wiertz 60
B-1047 Bruxelles
T +32 2 284 2111
F +32 2 230 6664
www.socialistgroup.eu
Porażka rynków finansowych
Czas na przebudowę i przekształcenie; czas, by polityka udowodniła swoją
wartość
Spotkanie grupy PSE w Manchesterze, który odegrał tak ważną rolę zarówno w rozwoju
systemu kapitalistycznego, jak i w powstaniu zorganizowanej klasy pracującej, ma
wymiar symboliczny, bowiem Grupa Socjalistyczna w Parlamencie Europejskim w dniu
dzisiejszym przyjmuje zbiór zasad, które powinny wyznaczać kierunek dalekosiężnych
reform naszego systemu gospodarczego i finansowego, które są obecnie potrzebne
w obliczu katastrofalnej porażki łupieżczego kapitalizmu finansowego ostatnich lat. Pięć
przedstawionych poniżej zasad opiera się na deklaracji przyjętej dnia 5 listopada 2008 r.
przez europejskich socjalistycznych i socjaldemokratycznych premierów i liderów
partyjnych pod przewodnictwem przewodniczącego PSE Poula Nyrupa Rasmussena.
1. Koła ratunkowe nie tylko dla banków
•
Obecnie wszyscy wyraźnie widzimy: czasami rynek jest problemem, a rząd –
rozwiązaniem.
•
Kilka tygodni temu spektakularna porażka rynków finansowych spowodowała, że
Europa i świat znalazły się na skraju katastrofy gospodarczej. W ostatniej chwili
skoordynowana interwencja rządów w Europie i poza nią ocaliła sektor finansowy
przed upadkiem. Teraz nasi przywódcy muszą uczynić to samo dla pozostałych z nas.
•
Stoimy w obliczu najgłębszego kryzysu gospodarczego od lat 80. dwudziestego wieku.
To właśnie sytuacja kryzysowa jest sprawdzianem wartości naszych instytucji, wartości
demokratycznego rządu, wartości Europy – czy nasi przywódcy dorośli do sprostania
temu wyzwaniu? Czy będą działać razem, by ochronić miejsca pracy i zapewnić
dobrobyt? Jeśli staną na wysokości zadania, mogą nie tylko doprowadzić do ożywienia
gospodarczego, lecz także stworzyć lepszy, stabilniejszy system zarządzania
gospodarką, zdrowszą demokrację i bardziej postępowe społeczeństwo.
•
Gdy zawodzą rynki, przywrócić zaufanie, zapewnić obroty, zwiększyć popyt zarówno
wśród przedsiębiorstw, jak i konsumentów można tylko za pomocą zdecydowanych,
skoordynowanych działań rządowych. Rządy europejskie powinny zwiększyć wydatki
publiczne, wesprzeć przedsiębiorczość i ułatwić tworzenie oraz rozwój MŚP. Im
większa koordynacja takich działań, tym większa ich skuteczność.
•
W tym celu UE może szybko podjąć 4 kluczowe kroki:
1. Sprecyzować skalę potrzebnego bodźca, w wymiarze ogólnoeuropejskim, aby
ustalić ramy działania państw członkowskich, oraz zmusić wszystkie państwa
członkowskie do pomocy w uzdrowieniu sytuacji w takim stopniu, w jakim
pozwoli im na to sytuacja fiskalna.
2. Zapewnić wsparcie państwom członkowskim posiadającym trudności
finansowe, które mają bardzo ograniczone możliwości samodzielnego
działania. Waluty niektórych krajów spoza strefy euro zostały wystawione na
atak spekulacyjny, w związku z czym kraje te zostały zmuszone do
podniesienia stóp procentowych, zamiast je obniżać. Euro ochroniło członków
strefy euro przed kryzysem walutowym, lecz nawet dla niektórych z nich
koszt finansowania długu publicznego znacznie wzrósł. Europa ma do
odegrania ważną rolę w gromadzeniu i kierowaniu przepływem kapitału, na
przykład za pomocą ubezpieczenia długu publicznego, za pomocą
euroobligacji lub poprzez zwiększenie pożyczek Europejskiego Banku
Inwestycyjnego przeznaczonych dla MŚP i na zielone inwestycje.
3. Wykorzystać utrwalone mechanizmy europejskie – takie jak sprawozdanie
w sprawie strategii lizbońskiej, a także wytyczne dotyczące gospodarki
i zatrudnienia, które mają zostać wkrótce opublikowane – aby w jasny sposób
przekazać informacje o tym, co jest potrzebne. Priorytetami powinny być
rozwiązania, które i) zadziałałyby szybko oraz ii) wzmocniłyby
i unowocześniły gospodarkę europejską.
4. Aby szybko osiągnąć wyniki, należy zwrócić się do państw członkowskich
o ukierunkowanie
pomocy
na
grupy
najbardziej
potrzebujące,
w szczególności małe przedsiębiorstwa i szczególnie zagrożone gospodarstwa
domowe; pomoc ta miałaby stanowić europejskie koło ratunkowe dla
podmiotów najbardziej narażonych na ryzyko.
2. Banki, które wzięły nasze pieniądze, muszą zacząć działać
•
Rządy nie wyasygnowały bilionów euro z pieniędzy podatników z miłości do banków,
ale dlatego, że gdy banki sobie nie radzą, przedsiębiorstwa nie mogą uzyskać
potrzebnych kredytów, ludzie nie mogą otrzymać kredytów hipotecznych,
przedsiębiorstwa bankrutują, spada wartość nieruchomości mieszkalnych, a ludzie tracą
pracę.
•
Banki wzięły pieniądze, a teraz żądamy rezultatów:
o należy szybko przywrócić poprzedni poziom kredytów dla gospodarstw
domowych i przedsiębiorstw, zwłaszcza MŚP; praktyki kredytowe muszą
podlegać znacznie baczniejszemu nadzorowi Rzecznika Praw Obywatelskich
ds. Finansowych, którego zadaniem byłoby pilnowanie, by środki publiczne
były wykorzystywane dla dobra publicznego, a nie do powiększania majątków
prywatnych;
o konieczne jest szybkie i pełne obniżenie stóp procentowych;
o koniec praktyk wypłacania ogromnych premii i przyznawania wysokich
odpraw;
o brak przymusowych zwolnień.
•
Rządy powinny wyraźnie dać do zrozumienia, że są gotowe skorzystać z wszelkich
dodatkowych uprawnień, które mogą być niezbędne do zapewnienia ochrony miejsc
pracy, przedsiębiorstw i gospodarstw domowych.
•
Żądamy od samych rządów znacznie większej przejrzystości w zakresie zarządzania
naszymi pieniędzmi. Muszą jasno i publicznie sformułować, czego chcą od banków,
2
jeśli chodzi o politykę kredytową, zarządzanie i struktury wynagrodzeń, oraz jakie
działania podejmą w celu ograniczenia spekulacji finansowych.
3. Nadszedł czas na ratowanie planety
•
Recesja jest teraz dla świata najbardziej bezpośrednim wyzwaniem, ale zdecydowanie
największym wyzwaniem w najbliższych latach będą zmiany klimatyczne. Naszą
jedyną nadzieją na uniknięcie katastrofy ekologicznej jest szybka zmiana rzecz
niskoemisyjnej, energooszczędnej gospodarki, ale jak do tej pory skala potrzebnych
inwestycji nie była zachęcająca.
•
Teraz wiemy również, że gospodarce europejskiej potrzebny jest olbrzymi wzrost
inwestycji, aby pomóc uniknąć głębokiej i długotrwałej recesji. Apelujemy o europejski
zielony pakiet inwestycyjny – „srebrną kulę”, która trafi w oba cele.
•
Europa jest światowym liderem w szybko rozwijających się sektorach, takich jak ekotechnologia, towary ekologiczne i technologia wytwarzania energii odnawialnej.
Europejscy socjaldemokraci określili program działania dotyczący utworzenia 10 mln
nowych miejsc pracy do 2020 r. dzięki wzrostowi gospodarczemu opartemu na
ochronie środowiska naturalnego. Jednakże do osiągnięcia tych celów oraz
wywiązania się z europejskich zobowiązań dotyczących zmian klimatycznych
konieczne będą ogromne inwestycje. Wzywamy przywódców europejskich, aby stawili
czoła temu wyzwaniu za pomocą pakietu przemyślanych zielonych inwestycji, które
pozwoliłyby Europie na powrót do działania i przybliżyłyby nas do osiągnięcia celów
dotyczących klimatu i energetyki.
4. Współpraca i solidarność – bardziej niż kiedykolwiek leżą także w naszym interesie
•
Na całym świecie, podobnie jak w Europie, to najbardziej wrażliwi odczuwają skutki
kryzysu finansowego. MOP szacuje, że wskutek kryzysu kredytowego, który nastąpił
w świecie ludzi bogatych, w przyszłym roku we wszystkich krajach rozwijających się
dojdzie do likwidacji 150 milionów miejsc pracy. Z mniej rozwiniętych krajów
wypływa tak potrzebny kapitał, ponieważ instytucje finansowe szukają bezpiecznego
schronienia dla swoich pieniędzy.
•
Europa słusznie szczyci się tym, że jest zdecydowanie największym na świecie dawcą
pomocy. Jednak nie ma nadziei na osiągnięcie milenijnych celów rozwoju, dopóki
podstawowe zasady światowych systemów handlowych i finansowych nie zostaną
ustanowione ponownie w sposób bardziej stabilny i postępowy.
•
Ponadto tak długo, dopóki nasi partnerzy handlowi pozostaną w recesji, krajom
europejskim trudno będzie z niej wyjść. Oprócz moralnego zobowiązania do
osiągnięcia milenijnych celów rozwoju, potrzebujemy silnych rynków, które mogłyby
kupować europejskie towary i usługi – co pomaga krajom rozwijającym się, pomaga
też nam.
•
Wniosek wypływający z kryzysu finansowego jest jednoznaczny – skoordynowane
działania europejskie sprawdziły się, gdy zawiodły wysiłki krajowe. Także w realnej
gospodarce skoordynowane działania – zarówno na szczeblu europejskim, jak
i światowym – będą miały większą siłę niż rozwiązania o charakterze wyłącznie
krajowym. Dołączamy się do apelu o nowe Bretton Woods w celu stworzenia nowego,
3
bardziej odpowiedzialnego, bardziej stabilnego i bardziej sprawiedliwego światowego
systemu zarządzania finansami.
•
W perspektywie krótkoterminowej plan naprawczy grupy G20 musi gwarantować, że
MFW, wraz z bankami centralnymi i rządami w krajach rozwiniętych oraz
państwowymi funduszami majątkowymi, które dysponują znacznymi środkami
pieniężnymi, udostępni krajom rozwijającym się i wschodzącym kredyty wystarczające
do pokonania recesji. Ponadto dauhańska runda dotycząca handlu musi zostać szybko
i pomyślnie ukończona w sposób sprzyjający rozwojowi.
5. Ekonomiści (a także politycy) z powrotem do szkoły
•
•
•
•
•
•
W ciągu zaledwie kilku tygodni w roku 2008 świat ekonomii został wywrócony. Idee,
które rządziły światem przez prawie trzydzieści lat, które stworzyły granice możliwości
politycznych, które zdominowały dyskurs polityczny i ekonomiczny, okazały się
fałszywe.
Równie nagle stare prawdy, które od dawna były wykluczone z głównego nurtu
politycznego, zostały odkryte ponownie. Bez silnych uregulowań i nadzoru
publicznego rynki – zwłaszcza finansowe – są z natury niestabilne. Rząd musi być
ostatecznym gwarantem zarówno prawidłowego funkcjonowania sektora finansowego,
jak i poziomu aktywności gospodarczej.
Podstawowym obowiązkiem rządu jest również zarządzanie popytem. Obecnie zaś, gdy
instrumenty finansowe są w złym stanie, najpotężniejszym narzędziem
przeciwdziałania recesji jest polityka fiskalna.
Dowiedzieliśmy się również, jakie są zagrożenia wynikające z karkołomnego rozwoju
sektora finansowego, dla którego motorem są bezustanne innowacje finansowe
w poszukiwaniu coraz bardziej złożonych rozwiązań rynkowych w celu radzenia sobie
z zagrożeniami, takimi jak zmienność kursu walutowego, co niegdyś należało do
obowiązków rządów.
Każda znaczna porażka obowiązującego modelu gospodarczego powoduje głębokie
zmiany sposobu nauczania ekonomii oraz sposobu zarządzania:
o skutkiem Wielkiego Kryzysu lat 30. XX wieku były trzy dekady
Keynesowskiego „kapitalizmu opiekuńczego”;
o stagflacja lat 70. XX wieku spowodowała kontrrewolucję monetarystyczną,
której podstawy od tamtej pory kształtują naszą ekonomię.
Obecnie, w obliczu porażki kultu rynku i zachłanności, które były filozofią panującą
przez ostatnie 30 lat, zarówno ekonomiści, jak i politycy muszą zrewidować swoje
podstawy myślenia. Ekonomiści muszą ponownie określić szerszą wizję tego, w jaki
sposób ich działalność może przyczynić się do budowania lepszego społeczeństwa.
Politycy zaś muszą nauczyć się, że przed zrzeczeniem się własnej odpowiedzialności
i zawierzeniem magii rynku potrzebny jest długi i uważny namysł.
Manchester, 12 listopada 2008 r.
4