funkcja kary i nagrody w wychowaniu

FUNKCJA KARY I NAGRODY W WYCHOWANIU
„…Dziecko chce być dobre.
Jeśli nie umie- naucz,
Nie wie- wytłumacz,
Jeśli nie może- -pomóż!”
Jeśli przy największym wysiłku dozna porażek, należy tak pobłażać,
jak pobłażliwie godzimy się z naszymi własnymi wadami i nałogami”
Janusz Korczak
Kary i nagrody są podstawowym środkiem oddziaływania wychowawczego zarówno
w domu jak i w przedszkolu.
Zarówno rodzice jak i nauczyciele często podejmują dyskusję nad problemem dyscypliny.
Jak postępować z dzieckiem , aby wyegzekwować od niego odpowiednie zachowanie.
Niektórzy twierdzą, że jednym z sposobów osiągnięcia dyscypliny jest rygorystyczne
kontrolowanie dzieci, napominanie i karanie. Czy jest to dobry sposób na wychowanie
dziecka? Surowa dyscyplina, groźby karanie często prowadzi do skrajnych zachowań,
wywołuje u dzieci agresję i przemoc lub rozwija postawę uległą, zaburza więź emocjonalną
dziecka z rodzicami.
Podstawą dobrej dyscypliny jest zdrowa, pełna troski relacja między rodzicem a dzieckiem.
Kara spełnia swe funkcje tylko wtedy, gdy istnieje przekonanie o wzajemnej życzliwości.
Wtedy to nawet najmniejsza uwaga skłania dziecko do zmiany swego postępowania.
Nakładając karę powinniśmy dziecku jasno określić, za co jest karane. Kara nie może być
wynikiem zdenerwowania dorosłego czy jego niekonsekwencji. Musimy pamiętać również,
że kara nie może ograniczać możliwości prawidłowego rozwoju dziecka. Nie można karać
dziecka poprzez wyznaczenie mu dodatkowej pracy. Dziecko powinno mieć świadomość, że
jako członek rodziny bierze udział we wszystkich czynnościach życia codziennego na miarę
swoich możliwości.
Jednym z rodzajów kary może być naprawienie wyrządzonej szkody. Jeśli potrafi naprawić
zepsutą zabawkę polecamy, by ją zreperowało. Gdy w czasie zabawy uderzy inne dziecko,
powinno je przeprosić.
Jednak nie zawsze i nie w każdej sytuacji należy dziecko karać. Nie można tego robić
wówczas, gdy nie wiemy, dlaczego zachowało się tak, a nie inaczej.
Jeśli jesteśmy zmuszeni ukarać dziecko, żeby kara ta była skuteczna i dała pozytywny
efekt należy pamiętać, aby:
 Zawsze zachować spokój, starać się nie ulegać negatywnym emocjom
 Nie poniżać i nie ośmieszać dziecka, gdyż mogą one wpłynąć na jego
samoocenę i stosunek do rodzica
 Wyraźnie określić, które zachowanie nie będzie tolerowane, jakie są jego skutki
 Zawsze być konsekwentnym w swoim postępowaniu
 Udzielać upomnienia bezpośrednio po niewłaściwym zachowaniu
 Nie ,,straszyć” dziecka drugim rodzicem
 Wykazać się stanowczością, by dziecko zrozumiało, że rodzic jest krytycznie
nastawiony do jego zachowania.
Powinniśmy mieć świadomość tego, że dziecko często karane może zamknąć się w sobie,
stać się onieśmielone lub przyjąć złośliwy stosunek do obowiązków czy otoczenia. Jest to
sygnał, że musimy zmienić nasz stosunek do dziecka i sytuację, jaka się wytworzyła.
Skutecznym środkiem wychowawczym są również nagrody. Stosowane mądrze
sprawiają, ze dziecko buduje poczucie własnej wartości. Pamiętajmy jednak, że nagrody to
nie tylko zabawki i słodycze, ale również serdeczne słowa i wspólnie spędzony czas. Dzięki
nagrodom możemy przekazać naszym dzieciom informację, które zachowania są właściwe,
akceptowane przez środowisko. Ponadto nagrodzone dziecko szybciej przyswaja sobie
pozytywne postawy i umiejętności.
Gdy mamy trudności z wyegzekwowaniem od dziecka wypełnienia obowiązków warto
wówczas zamiast kary posłużyć się nagrodą. Pochwała upewnia dziecko, że właściwie
postępuje, że spełnia oczekiwania rodziców. Pochwała powinna być udzielona zaraz po
zachowaniu dziecka. Warto pamiętać o tym, że ciepłe słowa, pełne miłości uściski, pocałunek
lub wspólna zabawa sprawiają dziecku większą radość niż zabawki czy słodycze.
Pamiętajmy o jednym, aby zbyt często nie nagradzać dziecka w sposób materialny.
Pamiętajmy również o tym, że nagroda nie musi być kosztowna, bo wartość materialna nie
świadczy o jej znaczeniu.
Nagradzajmy nasze dzieci rozumnie. Istotą nagrody jest przekazanie dziecku naszego uznania
za jego postępowanie i zachęcenie do dalszego wysiłku. Dziecko jest przekonane, że dorosły
je docenia i traktuje poważnie. Ważne jest, by rodzice doceniali każdy, nawet najmniejszy
sukces dziecka w przedszkolu, czy w szkole. Wtedy swoją postawą zwiększają wartość tego
sukcesu. Dziecko zgodnie z naszymi oczekiwaniami podejmuje obowiązki i rozumie
wymagania. Czuje się dowartościowane, wzmacnia wiarę we własne siły i możliwości, czuje
się bezpieczne i szczęśliwe.
Trudno jednoznacznie stwierdzić, czy częściej należy dziecko karać czy nagradzać.
Każde dziecko jest inne i to do nas rodziców należy wychowywanie naszych pociech tak,
aby były szczęśliwe, zadowolone i potrafiły odróżnić to, co dobre od tego, co złe.
Pamiętajmy o jednej bardzo ważnej rzeczy: ,, żyjmy z dzieckiem, a nie obok niego”.
Literatura:
1. Borowska T. ,,Wychowanie w przedszkolu” 1980, nr 7-8.
2. Raczkowska J. :”Zamiast kary” Problemy Opiekuńczo- Wychowawcze 1989,nr 9
3. Ziemska M. :”Rodzina i dziecko”, PWN, Warszawa 1979.